1

Driemaandelijks tijdschrift van vzw UilenSpiegel20e jaargang - september - oktober - november 2017

UilenSpiegel • Patiëntenvereniging Geestelijke Gezondheidszorg

Spiegel

De heilzame werking van lotgenotencontact

2 3

Colofon Hoofdredactie: Nadia Mahjoub

Eindredactie: Ann Van de Vloet & Nadia Mahjoub

Redactie: Catja Crijns, Bruno A.M.A. De Clerck, Els Draeck, Pieter Gouvart, Tom Hellemans, Els Lambrecht, Wim Stevens, Erik Tassyns en Liesbet Van Dessel

Werkten ook mee aan dit nummer: Nathalie Albert, Jan Delvaux, Ingrid Jongeneelen, Thomas Pips, Thomas Roose, Veerle Sammels, Matthias Soenen en Wim Van Steenwinckel

Schilderij voorpagina: Luka Vandeghinste, naar Michelangelo

Vormgeving: Collectief De Wrikker cvba De verantwoordelijkheid voor de gepubliceerde teksten berust bij de auteurs. Niets uit dit blad mag worden overgenomen zonder de toestemming van de redactie en/of de auteurs. Op verzoek van sommige auteurs werd hun naam vervangen door een pseudoniem. Naam en adres zijn steeds bekend bij de redactie. De redactie kan teksten weigeren, inkorten of redigeren. Verantwoordelijke uitgever: Ingrid Jongeneelen, Weebroekweg 8A/19, 3071 Erps-Kwerps Spiegel verschijnt 4 x per jaar.

Doe mee Heb je een tekst geschreven die bruikbaar is voor de Spiegel (getuigenis, …)?

Heb je een vlotte pen en zin om af en toe een artikel voor de Spiegel te schrijven?

Heb je een foto, tekening of cartoon gemaakt die niet zou misstaan in ons tijdschrift?

Heb je suggesties om de Spiegel te verbeteren? Contacteer de redactie: spiegel@uilenspiegel.net UilenSpiegel vzw Spiegel Redactie Hovenierstraat 45 1080 Brussel

UilenSpiegel is een pluralistische vereniging van en voor mensen met een psychische kwetsbaarheid. Sterk in patiëntenvertegenwoordiging, vorming, herstel, ervaringsdeskundigheid, lotgenotencontact, informeren en beeldvorming. Contact: uilenspiegel@uilenspiegel.net UilenSpiegel vzw Hovenierstraat 45 1080 Brussel Telefoonpermanentie:UilenSpiegel is telefonisch bereikbaar op 02 410 19 99 op dinsdagvoormiddag tussen 10 en 12u en op vrijdagnamiddag tussen 14 en 16u.

Aanbod PsycheAanbod abonnement “Psyche”, tijdschrift van de Vlaamse Vereniging voor Geestelijke Gezondheid: Leden van Uilen-Spiegel (enkel individuele leden, geen organisaties) kunnen een abonnement op de “Psyche” nemen aan gereduceerd tarief nl. 7 euro per jaar. Ben je geïnteresseerd of wil je je abonnement verlengen, stort dan 7 euro op volgend rekeningnummer met vermelding “abonnement Psyche” BE34 0015 1222 9390.

Word lid Word lid van UilenSpiegel voor 5 euro per kalenderjaar: >>> je ontvangt 4 maal per jaar het tijdschrift Spiegel>>> je kan lotgenoten ontmoeten, ervaringen uitwisselen en samen ontspannen>>> je stem wordt gehoord samen met die van de andere leden>>> je maakt deel uit van een groep (ex-)patiënten die opkomen voor hun rechten>>> je kan deelnemen aan interessante gespreksgroepen, congressen, ...>>> je kan genieten van kortingen op bepaalde activiteiten (UilenSpiegel-weekend, …) Individueel lidmaatschap: 5 euro per kalenderjaar (Opgelet! Nederland: 15 euro/jaar). Wie zich lid maakt na 1 oktober, is automatisch lid voor het gehele daaropvolgende kalenderjaar.

Lidmaatschap organisatie: 25 euro per kalenderjaar, 4 maal 5 tijdschriften per jaar.

Enkel abonnement op ons tijdschrift: Een vereniging of een persoon die graag uitsluitend onze informatie wil ontvangen, maar geen lid wil zijn, vermeldt dit uitdrukkelijk op de overschrij-ving (“enkel abonnement, geen lid”).

De betaling gebeurt op het rekeningnummer van vzw UilenSpie-gel BE34 0015 1222 9390 met vermelding “lidm.+ naam en adres + emailadres”.

Giften zijn natuurlijk ook zeer welkom!

Voorwoord

Ik geef de fakkel doorHet was al aangekondigd en hier is het dan: ik ben fier jullie te mogen melden dat UilenSpiegel een voorzitster heeft.

Ze was al jaren bezielster van de afdeling en lotgenotengroepen in Leuven. De Leuvense afdeling is de oudste, grootste en best uitgebouwde van onze vereniging. Ingrid Jongeneelen was jarenlang bestuurslid en hield dit ook in moeilijke omstandigheden vol. Eigenlijk was zij al enkele jaren de spil van het UilenSpiegelgebeuren, van veel op de hoogte, en ook lid van het dagelijks bestuur. Dit alles met een inzet waarvoor we enkel dankbaar kunnen zijn. Ik ben ervan overtuigd dat ze een hele goede voorzitster zal zijn.

Voor mij is het geen afscheid omdat ik mijn taken als patiëntenvertegenwoordiger, secretaris van de Vlaamse Vereniging Geestelijke Gezondheid en als begeleider van de afdelingen Kortrijk en Veurne blijf voortzetten tot ook daar opvolging komt. Het is ook een hele eer om als bestuurder de titel erevoorzitter te mogen dragen. Ook dat is een uitdaging die ik graag aanga.

Het waren vijf goed gevulde jaren, soms spannend, soms vreugdevol en dan was er weer een tegen-slag te overwinnen. Het ging niet vervelen. Ik ben ook fier dat ik samen met anderen mocht timmeren aan een veranderend GGZ-landschap. Wees gerust, het is nog niet gedaan, er wacht nog voldoende voor de ploeg en Ingrid. Als vereniging groeien we. Het respect voor de mensen van UilenSpiegel neemt toe, omdat ze steviger in hun schoenen staan en beter opgeleid zijn dan voorheen.

Met onze afdelingen, lotgenotengroepen, activiteiten en vertegenwoordigers zijn we een vereniging geworden waar men niet meer omheen kan. En toch moet er nog verdiept, verankerd en gewerkt worden. Het respect voor UilenSpiegel, zoals het nu is, kan enkel mits een doorgedreven inzet. Ik weet dat Ingrid en de bestuursploeg daar zullen op inzetten.

Dit is mijn laatste voorwoord in de Spiegel.

Tot spoedig,Jan Delvauxerevoorzitter

4 5

“We hebben allemaal de zon terug zien opgaan, na een donkere tijd. We willen delen, niet alleen wat ons herstel belemmerd heeft, maar vooral ook wat ons geholpen heeft.” Nathalie Albert, blz. 6

“Papa, wat doe jij eigenlijk voor werk?”Papa en ervaringswerker Thomas Pips formuleert een antwoord (blz. 19)

Inhoud06 Eerste dag van de ervaringswerker Een inspirerende reis van verbinding

08 Kollectief Zonder Dwang Op zoek naar alternatieven voor eenzame opsluiting

Dossier Lotgenotencontact

10 De heilzame werking van lotgenotencontact Lotgenotencontact: voor iedereen positief?

11 Gedicht Ivette schreef een gedicht over vriendschap

12 Wat zouden we zijn zonder lotgenoten en vrienden? Interview met Veerle Sammels

14 Koppeling, een organisatie voor KOPP- kinderen De vzw brengt KOPP-kinderen in contact met elkaar

15 Daar zit muziek in: “I Would Stay” van Krezip

16 Re-integratie van langdurig zieken Informatie van het Vlaams Patiëntenplatform

18 Toekomstige psychologen en herstelgerichte zorg Ervaringen delen met de psychologen van morgen

18 Een leven met en zonder alcohol… Alcoholisme overkomt één op de tien Belgen

19 Column: Thomas Pips Een ervaringswerker aan het woord

20 UilenSpiegelweekend in Genk Een sfeerverslag aan de hand van foto’s

23 UPC KU Leuven verwelkomt het “E-Forum” Ook twee ervaringsdeskundigen in vaste dienst

24 Een bezoekje aan de Cathja Belgisch binnenschip kwam van Londen naar Gent

25 Ingewikkeld. Geerdt Magiels en Sven Unik-id Boekbespreking

26 Activiteitenkalender

32 Werelddag Geestelijke Gezondheid Samen Veerkrachtig: actie van 1 tot 10 oktober

20

12

15

06

32

14

18

Nic Balthazar is ambassadeur van de Werelddag geestelijke

gezondheid. “Wie mentaal niet helemaal fit is, wordt weggezet als zwak.

Zorgwekkend, vind ik dat.”

“Ik heb de vzw Koppeling opgericht vanuit een grote persoonlijke motivatie. Tijdens de opna-

mes van mijn moeder ervaarde ik weinig steun vanuit de hulpverlening. Toch had ik hier veel

behoefte aan.” Anke Stuer-Jespers

Nathalie en Leo getuigen over hun ervaringen met alcohol

Een geslaagd UilenSpiegel-weekend

“Lotgenoten hebben minder woorden nodig om elkaar te begrijpen. Je voelt geen betuttelend medelijden, maar wel

oprecht medeleven.” Eva, blz. 10

08

Ervaringswerker Nathalie Albert over het gemeenschappelijk verhaal dat ervaringswerkers verbindt.

Matthias Soenen bespreekt het muzieknummer dat hem weer vertrou-wen gaf

Een gesprek met Veerle Sammels over vriendschappen en lotgenoten-contact

7

Nathalie Albert (vrijwilliger en betaalde ervaringswerker, zonder diploma, met certificaten) bracht op deze eerste dag van de ervaringswerker volgende krachtige boodschap:

Begeleiden van zelfhulpgroepen, geven van vormingen aan cliënten, hulpverle-

Eerste dag van de ervaringswerker. Een inspirerende reis van verbinding

Tekst: www.vvgg.be & Nathalie Albert – Foto’s van de dag: Veerle Sammels

De vrijwillige of betaalde inzet van ervaringsdeskundigen in de sector

neemt stilaan toe. Dit gaf aanleiding om op 6 mei jongstleden een dag

te organiseren vol inspiratie en gericht op onderlinge verbinding voor

actieve ervaringswerkers in de Geestelijke Gezondheidszorg. Tijdens

de dagtocht namen de deelnemers kennis van voorstellen en acties

om de werkomstandigheden van de ervaringswerker beter te organise-

ren. Ook eigen inzichten om op een creatieve wijze doelstellingen van

ervaringswerk in kaart te brengen kwamen aan bod.

dige. We moeten onze kwetsbaarheid blootleggen. Ik gebruik graag de woorden van Madeleine Prinsen, Nederlandse ervaringsdeskundige en HEE!-docent, die daar over zegt: Wij zijn allemaal kwetsbaar. Die kwetsbaarheid kan je afdekken of de rug toekeren. Je kan haar ook omarmen: als ik me in mijn kwetsbaarheid kan laten zien ben ik onkwetsbaar geworden. Ik hoef immers niets meer te verbergen: ik sta puur in de waarheid. In die zin hebben wij, mensen met een psychiatrische achtergrond of versla-ving, de samenleving veel te leren, want wij zijn daar al geweest, wij zijn dikwijls alles al kwijtgeraakt, we hebben soms niets meer te verliezen.

Dat maakt ons soms kwaad, en maakt dat we gaan vechten, en roepen. Terwijl een goede ervaringsdeskundige, wordt ons gezegd, net afstand moet kunnen nemen van het eigen verhaal. Dat is een moei-lijke taak, die vraagt om zelfreflectie, in de spiegel kijken, en omarmen wat we zien, alle aspecten, mooi en lelijk. Onze problemen, kwetsbaarheden en ervaringen analyseren, distilleren wat is er gebeurd, wat heb ik ge-leerd, wat kunnen anderen van mijn verhaal leren. Dat is een proces, een herstelproces en meer dan dat. Een reis naar ervarings-kennis en deskundigheid. Gelukkig zijn er dingen die ons daar bij kunnen helpen: lotgenotencontact, herstelwerkgroepen, WRAP, opleidingen, cursussen, en ja, ook soms therapie.

Het thema van deze eerste dag van de er-varingswerker is verbinding. Samen een reis maken. Dat vraagt dat we onze verdediging laten zakken. Naar elkaar de hand uitsteken. Naar hulpverleners, families en cliënten. Maar vooral ook, iets dat we nog wel eens vergeten, naar elkaar. Dat is mijn boodschap van vandaag. Welke van volgende uitspra-ken heb jij wel eens gedaan: Om een goede

ervaringswerker te worden moet je een opleiding gevolgd hebben. Om een sterke ervaringswerker te worden moet je vooral géén opleiding gevolgd hebben. Om erva-ringswerker te worden moet je eerst jaren vrijwilligerswerk gedaan hebben. Om aan de slag te gaan als ervaringswerker moet je minstens drie opnames gehad hebben. Om een baan als ervaringswerker te krijgen moet je dwang en drang ervaren hebben. Een echte ervaringswerker heeft een betaalde baan, is geen vrijwilliger. De ene stelling is al grotere nonsens dan de andere. Geen van allen zijn ze onvoorwaardelijk juist. Wij zijn sterk in onze verschillen. Elk van ons is uniek, dat is wat we vertellen aan hulpverleners over herstelprocessen. Herstel is voor iedereen anders, geef ons geen eenheidsworst. Daarom is het belangrijk dat er een verscheidenheid aan opleidingen is. Dat sommige van ons betaald willen werken, anderen liever vrijwilliger blijven. Dat

sommigen op beleidsniveau willen werken, anderen in een team of inloophuis. Of we nu herstelverhalen brengen voor lotgenoten, praten met ministers of luis in de pels van een team zijn, het is allemaal even belang-rijk en waardevol. Vergelijkingen zijn niet mogelijk, niet als het over onze ervaringen, kwaliteiten en verhalen gaat.

Als ervaringswerker hebben we een gemeenschappelijk verhaal. Een verhaal van pijn en lijden, van vallen en opstaan, van herstellen en groeien. Dat gemeenschap-pelijk verhaal is wat ons samenbindt. We hebben allemaal de zon terug zien opgaan, na een donkere tijd. We willen delen, niet alleen wat ons herstel belemmerd heeft, maar vooral ook wat ons geholpen heeft. Dat moeten we samen doen. Samen met hulpverleners, samen met families en mantelzorgers, samen met patiënten, maar ook samen met elkaar.

ners, collega-ervaringsdeskundigen en andere betrokkenen, nieuwe patiënten onthalen, antistigma-projecten opzetten en begeleiden, teamvergaderingen bijwonen, herstelondersteunende en -belemmerende handelingen herkennen en benoemen, patiëntenraden oprichten en voorzitten, herstelondersteunende zorg implemente-

ren, ondersteunen van herstelprocessen van individuen en groepen, participatie bevorderen, voorlichten en kwartiermaken binnen en buiten de GGZ, patiëntenverte-genwoordiging op verschillende niveaus, lotgenotencontact, organisaties, teams, hulpverleners en beleidsmakers adviseren, herstelverhalen en getuigenissen brengen, buddy, bondgenoot, bruggenbouwer en luis in de pels zijn…. Het zijn nog maar enkele voorbeelden van wat een ervaringswerker doet, wat jullie en ik doen, verwezenlijken, elke dag opnieuw. We lezen het in de handvol vacatures die geschreven lijken voor supermensen. Want betaalde banen zijn nog veel te schaars. Hoe we deze taken moeten volbrengen moeten we zelf nog uitzoeken. De paden zijn nog niet geëffend, de bakens nog niet allemaal uitgezet. En toch wordt er van ons heel veel verwacht: uit de kast komen met onze kwetsbaarheid, onze diepste ziel blootleggen waar nodig, pionieren. De ervaringsdeskundige moet een rolmodel zijn, voor andere patiënten, maar ook voor hulpverleners, die hun cliënten anders vaak alleen maar zien als het erg slecht met ze gaat. Herstel kan, zelfs voor mij, dus ook voor jou! Zo zijn we meteen, als ervarings-deskundigen, wandelende antistigma-pro-jecten. We komen in vergaderingen niet toe met een bloempot op ons hoofd, en praten een kritisch maar diplomatisch mondje mee.

Dat vraagt draagkracht en veerkracht. Eigenschappen waar net wij vaak van verdacht worden ze niet in overvloed te hebben. Waar we onszelf ook vaak van ver-denken. Velen van ons lopen niet over van zelfvertrouwen, ook al laten we anderen dat graag geloven. Het leven heeft ons te vaak geleerd dat we onszelf moeten beschermen, maskers opzetten en muren opbouwen. Dat wordt moeilijker als ervaringsdeskun-

“Als ervaringswerker hebben we een gemeen-

schappelijk verhaal. Een verhaal van pijn

en lijden, van vallen en opstaan, van herstellen

en groeien.”

Ervaringswerker Nathalie Albert

6

8 9

Dwang is niet iets dat tot het duistere verleden van de psychiatrie behoort maar maakt nog steeds deel uit van de dage-lijkse werking. Onderzoek en getuigenis-sen van patiënten leren ons nochtans dat vrijheidsbeperkende maatregelen zoals isolatie en fixatie dikwijls traumati-sche effecten hebben voor wie ze moet ondergaan, maar ook voor familie en hulpverleners. De vaststelling dat zulke maatregelen deel blijven uitmaken van de zorg is alarmerend. Wil onze geestelijke gezondheidszorg kwaliteitsvol en humaan zijn, dan moet ze zich hierover bezinnen.Naar aanleiding van enkele vroegere opiniestukken en een studiedag in het Vlaams Parlement is het Kollectief Zonder Dwang opgericht. Het wil mensen verenigen om het pleidooi voor een andere geestelijke gezondheidszorg te ondersteu-nen en vorm te geven.

Het Kollectief pleit voor een aantal structurele veranderingen in de werking van de hedendaagse zorgsector en, in het bijzonder, voor het bij wet verbieden van eenzame isolatie van jongeren onder de zestien jaar, zoals dit al in Noorwegen het geval is. Eenmaal dat verbod voor de zwaksten gerealiseerd, zou ook een verbod bij volwassenen beoogd kunnen worden.

Het Kollectief is ervan overtuigd dat ver-anderingen m.b.t. het gebruik van dwang enkel mogelijk zijn als we stilstaan bij de mensvisie die wordt gehanteerd. Geestelij-

Kollectief Zonder Dwang: op zoek naar alternatieven voor eenzame opsluiting

Tekst: Nadia Mahjoub – Logo: KollectiefZonderDwang

ke gezondheidszorg en psychiatrie dragen beide het woord geest of ‘psyche’ in zich. De vraag hoe die psyche te begrijpen is cruciaal. Het mentale overstijgt het louter biologische of medische perspectief en vraagt om een eigen denkkader en visie.

De hedendaagse psychiatrie is groten-deels geënt op een biomedisch model dat problemen isoleert van de rest van de persoon en er dan specifieke oplossingen voor zoekt. De onmacht die hulpverleners voelen als deze oplossingen niet duidelijk zijn of niet werken, kan zich dan vertalen in een poging om te bemeesteren of te controleren, bijvoorbeeld door isolaties.Toch blijkt dat ook hulpverleners een andere zorg wensen. Daarom stelt het Kollectief een andere mensvisie voorop. Psychische problemen vragen in de eerste plaats om gehoord te worden. Het komt erop aan de patiënt individueel te ontmoeten, nabijheid te bieden, contact op te bouwen en vooral vol te houden, in het bijzonder bij onmacht. Hierbij staat de therapeutische relatie centraal, waarvan wetenschappelijk is aangetoond dat ze het sleutelprincipe is voor mentale zorg. In dit mentale model staat eenzame opsluiting gelijk aan onthouding van zorg, wat ingaat tegen de beroepsethiek.

Therapeutisch werken vereist de capaciteit om onmacht te verdragen. Dit betekent dat zelfs bij grote emotionele ontreddering men toch bij iemand blijft, niet enkel fysiek maar ook mentaal. Zelfs als een onmid-

dellijke loutering niet mogelijk is, blijft de hulpverlener nadenken. Verschillende therapeutische projecten toonden aan dat deze twee elementen - de therapeutische relatie als vertrekpunt en de erkenning van onmacht - uiteindelijk leiden tot minder agressie, waardoor dwangmaatregelen overbodig worden. De geestelijke gezond-heidszorg moet daarom eerst en vooral inzetten op deze mentaliteitswijziging. Alleen dan zal meer geld voor de sector correct kunnen worden ingezet en tot een structureel betere zorg leiden. Het Kollectief Zonder Dwang wil een aanzet geven om deze verandering van mensvisie mee vorm te geven.

Het verwezenlijken van deze centrale doelstelling vraagt om een herbronning van de geestelijke gezondheidszorg op een aantal domeinen. De beoogde men-taliteitswijziging moet zich niet enkel laten voelen op beleidsniveau, maar evengoed in de opleiding van toekomstige hulpverle-ners, in de organisatie van psychiatrische zorg en in de zorgomkadering (inclusief infrastructuur en architectuur).

Op 4 mei organiseerde het Kollectief Zonder Dwang in Brussel een studiedag over ‘Jeugdhulpverlening zonder dwang!’. Iedereen die zich betrokken voelde was welkom om mee na te denken. UilenSpiegel was er ook vertegen-woordigd.

Kollectief Zonder Dwang Het Kollectief Zonder Dwang verenigt actoren uit de jeugd- en volwassen mentale gezondheidszorg: clinici, ervaringsdeskundigen en academici die ijveren voor een humane en kwalita-tieve geestelijke gezondheidszorg. Vanuit wetenschappelijk onderzoek en kritische reflectie richt het kollectief zich op de ethiek van de hulpverlening, de ‘zorg voor de band’ tussen patiënt en hulpverlener. Eenzame isolatie en fixatie staan haaks op deze ethiek. Het Kollectief pleit dan ook in de eerste plaats voor een wettelijk verbod op eenzame isolatie en fixatie binnen de kinder- en jeugdpsychiatrie (-16j).

Bronnen: demorgen.be (21 feb 2017) en kollectiefzonderdwang.beMeer info: www.kollectiefzonderdwang.beTeken hun petitie: www.kollectiefzonder-dwang.be/petitie.html

De mensen achter het Kollectief:

Bart Reynders (Klinisch Psycholoog/Psychoanalytisch Psychotherapeut) - Evi Verbeke (Klinisch Psychologe/Psychotherapeute) - Ariane Bazan (Hoogleraar Klinische Psychologie en Psychopathologie, Université Libre de Bruxelles) - Ignaas Devisch (Professor Medische Filosofie en Ethiek, UGent/Arteveldehogeschool) - Liesbet De Kock (Postdoctoraal Onderzoekster VUB/Vrijwilligster Villa Voortman) - Ferdy Marysse (Klinisch Psycholoog) - Trees Traversier (Klinisch Psychologe/Psycho-therapeute) - Tom Verhaeghe (Psycho-therapeut) - Fie Vandamme (Architecte en Onderzoekster) - Freya Van den Bos-sche (Vlaams Parlementslid sp.a) - Eline Vyvey (Sociaal Agoge en Parlementair Medewerkster Freya Van den Bossche) - Gerrit Loots (Professor Psychotherapie VUB) - Jan Naert (onderzoeker vakgroep Orthopedagogiek, UGent)

Het Kollectief houdt een pleidooi voor:

• een klinische ethiek als de aangehouden zorg voor de band: Daar waar somatische zorg zich specifiek richt op de mens als lichaam (als object) is het specifieke terrein van geestelijke gezondheidszorg de mens als subject, nl. de mens die door-heen zijn spreken of handelen een eigen wil manifesteert. Voor deze zorg is in de eerste plaats een specifieke ethiek nodig, gekenmerkt door een ‘aangehouden zorg voor de band’. Deze ethiek is niet herleidbaar tot louter techniek of richtlijnen.

• Het Kollectief wil bijdragen tot oplossingen en hulpmiddelen die maken dat zowel patiënt als hulpverlener zich in de therapeuti-sche band en in de instelling veilig voelen. Onder andere door het in kaart brengen van ‘goede praktijken’ voor een zorg met minder nood aan dwangmaatregelen. Met dit doel gaat onze aandacht naar o.m.:

• vorming van en steun aan hulpverleners: klachten en symptomen (zoals bv. agressie) hebben een particuliere betekenis . Therapeutisch werken vergt een ruimte die het mogelijk maakt om psychische problemen (die aanleiding kunnen geven tot bijvoorbeeld agressie) te kunnen aanhoren. Zeker wanneer de emotionele ontreddering erg hoog is moet die ruimte mogelijk blijven en dienen we het contact met de band te bewaken. ‘Nabijheid’ en ‘er zijn’, iemand niet alleen laten tijdens een emotionele ontreddering is essentieel.

• organisatie van en steun aan de instelling: Wat zijn de motieven voor dwangmaatregelen? Voorzieningen wensen veelal hun werknemers gerust te stellen en te ‘beschermen’. Om te komen tot een hulpverlening zonder dwang is het van groot belang de onmacht te erkennen waar hulpverleners vaak op botsen. De eigen kwetsbaarheid een plaats geven is bijvoorbeeld een noodzakelijke voorwaarde, en een krachtig signaal, om de zorg voor kwetsbare mensen kwalitatief te versterken.

• aandacht voor de impact van infrastructuur en archi-tectuur: Er is nood aan een diepte-onderzoek naar humane zorgarchitectuur waarbij aandacht is voor de noodzakelijkheid van een veilig en aangenaam behandelklimaat waaronder oa seclusion areas of soft rooms als alternatief voor isolatie,… als belangrijke elementen om dwang en drang te verminderen.

• Aandacht voor het wetgevende kader dat het complexe therapeutische werk mee ondersteunt en mogelijk maakt. Een eerste stap in deze juridische regelgeving kan het verbie-den van isolaties bij -16-jarigen zijn. Dit is nu al enkele jaren zo in Noorwegen, waar duidelijk is dat de wet nieuwe praktijken mogelijk maakte. Maar ook moet de wetgeving rekening houden met het specifieke van therapeutisch werken en mag de juridische logica het klinisch handelen niet determineren.

• Een kritisch debat over de nodige middelen om humane zorg mogelijk te maken.

10

Dossier lotgenotencontact

Vrienden

Zonder hen gaf ik ’t nu opZonder hen koos ik nu voor de stropGelukkig ze springen voor me in de bresBezorgen me geen stressBij hen kan ik mezelf zijnLeven is dikwijls niet fijnHet kan hard zijn op de wereld te zijnVrienden verzachten de pijn

Vrienden staan voor je klaar, zijn er altijd voor elkaarZonder hen ben je slechts een schim, een nagedachtenisVan iets wat er was en nimmer isVrienden geven je levensvitaminenGeven je de kans om te bezinnenOm na te denken over alle dingenJe kan vrijuit pratenZonder dat ze je raar begapen

Vrienden ze zijn zo schaarsMaar de echte staan voor je klaarOok als ’t even minder gaat Vrienden zijn een zegen op deze aardbolVan geweld, van aanslagen, van terreur volVrienden zijn topStaan bij mij helemaal vooropVoor hen ga ik door een vuurZe zijn zo tof, eerlijk en puur

Ivette

De heilzame werking van lotgenotencontactTekst: Nadia Mahjoub – Illustratie: Luka Vandeghinste

We deden een oproep naar getuigenissen rond lotgenotencontact en uit de meeste reacties bleek dat lotgenotencontact als positief wordt ervaren. Maar niet iedereen denkt er zo over. Jan* bv, zegt het vol-gende: “Lotgenotencontact trekt me dieper in de put. Ik vind lotgenotengroepen zeer deprimerend. Het geklaag dat ik aanvoel maakt een mens zoals ik op zich al depres-sief.” Ook Peter dacht aanvankelijk niets te zullen hebben aan lotgenotencontact: “Tijdens mijn opname in een openbaar psychiatrisch zorgcentrum zag ik een affiche van UilenSpiegel. Er stond 'lotgeno-tencontact' en ik interpreteerde dat in mijn toenmalige toestand als 'een beetje tussen de triestige planten gaan zitten zeker!'Ondertussen ben ik veel verder in mijn her-steltraject. En heb ik aan den lijve ervaren wat lotgenoten voor me kunnen betekenen.

Wij begrijpen elkaar zonder veel woorden. Wij aanvaarden mekaar op een open manier. Wij weten van mekaar hoe moeilijk herstel is. Daarom hebben we mekaar - en UilenSpiegel - wellicht nodig!”

Erkenning en herkenning

De eerste ervaringen met lotgenoten begin-nen vaak tijdens een ziekenhuisopname. Maike vertelt dat het haar in het ziekenhuis deugd deed om met andere patiënten te praten: “Vooral met diegenen die ook ooit eens een psychose hebben gehad. Zij konden beter dan wie dan ook begrijpen hoe ik mij voelde.”

“Lotgenoten waren een klankbord en hielpen me met tips om uit het dal te klim-men. Ook de (h)erkenning zonder oordelen

was van grote betekenis. De babbels en er samen op uit trekken waren een link met de realiteit.” (Piet)

“De mensen in mijn therapiegroep hebben heel veel voor me betekend en sommigen doen dat nog steeds. De bus naar huis reed ik samen met een vrouw uit de groep. We steunden elkaar in de overprikkelende drukte, soms gewoon door een rustpunt te vinden in elkaars blik. We praatten vaak nog door op onderwerpen die tijdens de dag te weinig aandacht hadden gekregen. En als ik afstapte wuifde ze me altijd uit met grote armgebaren tot de bus volledig uit het zicht was verdwenen.” (Eva)

Vriendschap

Sommige mensen merkten dat hun vrienden er niet echt voor hen waren wanneer het psychisch bergafwaarts met hen ging: “Je merkt pas wie je vrienden zijn wanneer je het psychisch moeilijk hebt en dat zijn er heel wat minder dan je zelf dacht. Als het chronisch wordt en jarenlang duurt, vermindert dat aantal vrienden nog. Ik ben zelf wel in de val getrapt van de schaamte. Ik meed mensen omdat ik me schaamde. Ik gaf hen dus niet eens een kans om iets te betekenen voor mij.” (Jan)

“Mijn beste vrienden lieten me vrij snel vallen na mijn eerste opname in de psychi-atrie. Ik heb wel heel veel aan lotgenoten gehad. Zij begrepen zonder veel woorden wat het betekent om een bipolaire/psy-chotische kwetsbaarheid te hebben. Twee woorden van een lotgenoot doen soms meer dan tien sessies bij een therapeut bij wijze van spreken.” (Ingrid)

Anderzijds getuigen ook heel wat mensen dat uit lotgenotencontact mooie vriend-schappen kunnen ontstaan:“Je ontmoet elkaar, je praat, het klikt. Ik heb het gevoel dat ik met lotgenoten sneller de overgang maak van kennissen naar vrienden. Ik kan eerlijk mezelf zijn, zonder me zorgen te maken over stigma en oordelen. Je voelt geen betuttelend medelijden, maar wel oprecht medeleven. Bij lotgenoten heb je minder woorden nodig om elkaar te begrijpen. Ik kan moeilijke zaken meedelen zonder dat ik daarbij meteen het gevoel krijg de ander te moeten geruststellen dat het toch nog altijd wel echt oké met me gaat. Ik hoef het niet telkens uit te leggen en dat is een hele verademing.” (Eva)

“Mijn beste vrienden op dit moment zijn mensen die ik heb leren kennen in het ziekenhuis te Kortenberg waar ik jarenlang therapie volgde. Ook heb ik zeer goede

vriendinnen overgehouden met wie ik vroeger samenwoonde in beschut wonen. Vrienden buiten de psychiatrie kan ik op één hand tellen. Dat spreekt waarschijnlijk boekdelen.” (Ingrid)

Je merkt pas wie je vrienden zijn

wanneer je het psychisch moeilijk hebt

Bij lotgenoten heb je minder woorden nodig om elkaar te begrijpen

Je voelt geen betutte-lend medelijden, maar wel oprecht medeleven

Gedicht

Een van de basispijlers van UilenSpiegel is het organiseren van lotgenotencontact. Onze kalender achteraan in deze Spiegel staat vol met activiteiten die het mogelijk maken elkaar te ontmoeten, tijdens een ontspannende wandeling waar plaats is voor een informele babbel of tijdens een ge-spreksgroep rond een bepaald thema. We weten uit erva-ring dat zulke ontmoetingen zeer helend kunnen werken.

De kracht van zelfhulp en lotgenotencontact

In het boek ‘Mensen helpen mensen. De kracht van zelfhulp en lotgenotencontact’ geschreven door medewerkers van Tref-punt Zelfhulp vzw staat het volgende:

Bij lotgenotencontact is er veel aandacht voor het positieve en constructieve. Wat heeft iemand geholpen? Hoe heeft een ander het aangepakt? Met welk resultaat? Het belangrijkste voordeel van lotgenotencontact is dat mensen van elkaar leren. Ze ontdekken bijvoor-beeld dat ze niet alleen staan met hun problemen. Wellicht kunnen anderen helpen met goede raad en informatie, om nog maar te zwijgen over de morele steun die ze bieden. (p.64)

* Bij sommige getuigen is een andere voornaam gebruikt op hun vraag

11

12 13

Hoewel iedere (ex-)cliënt een eigen verhaal heeft, kunnen lotgenoten van onschatbare waarde zijn. Het fijne is dat je met lotgenoten onder gelijken bent. Ondervind jij dat ook?Ja, iedereen heeft zijn eigen kwetsbaar-heid, en toch zijn er gelijkenissen. Ik zie vaak dingen die terugkomen bij iemand anders. De erkenning, het begrepen worden, is iets wat buitenstanders soms ook wel proberen te bieden, maar dat is niet hetzelfde als met lotgenoten. Tijdens het weekend in Genk vond ik bijvoorbeeld rust, zowel door de omgeving als door de deelnemers-lotgenoten. Ze zijn echt onmisbaar voor me!Toch moet ik zeggen, dat ik me op mijn gemak moet voelen vooraleer ik loskom. Soms is het moeilijk om te tonen hoe het echt met me gaat, hoewel ik weet dat het kan. Dat is voor mij een werkpuntje.

Een vroegere collega zei me, toen ik voor het eerst thuis was met psychische pro-blemen: je moet niet teveel omgaan met mensen met ook zo’n problemen. Dan wordt het alleen maar erger. Ik ben het daar niet mee eens. En jij?Ik ook niet en ik herken het verhaal. Mijn papa raadde me destijds aan om te breken met lotgenoten. Zijn raad is ergens wel te begrijpen: hij was bang dat ik weer naar beneden zou worden getrokken. Ondertussen ziet hij wel dat ik herstel en

Dossier lotgenotencontact

Wat zouden we zijn zonder lotgenoten en vrienden?

Tekst: Ann Van de Vloet

Veerle leerde UilenSpiegel kennen door onze basiscursus “ervaringsdeskundigheid” en is een actief deelneemster aan de lotgenotengroep Halle-Vilvoorde en in organisaties als DENK en Yuneco. Ondertussen heeft ze ook een plaats-je als waarnemend lid in onze Raad van Bestuur. Vriend-schappen en lotgenotencontact krijgen een ruime plaats in haar leven. We hebben het erover in volgend interview:

mezelf verder ontwikkel in de geestelijke gezondheidszorg en is ook hij gewonnen voor lotgenotencontact. Ik moet wel zeggen dat ik buiten het lotge-notencontact ook nog een vriendenkring heb die ik heel waardevol vind. Het is voor mij zeer belangrijk om ook mee te kunnen met anderen, om over onderwerpen te praten die helemaal losstaan van geeste-lijke gezondheid. Ik doe echt moeite om die contacten te behouden. Dat lukt me en dat draagt bij tot mijn herstel.

Mijn beste vrienden zijn lotgenoten. Dat lotgenoten vrienden worden, vind ik zelf heel treffend. Heb jij ook lotgenoten als vrienden?Ik heb nog contact met enkele mensen uit mijn opname. Eén van mijn beste vriendinnen is een lotgenote. De mensen van UilenSpiegel beschouw ik als goede vrienden.

Soms leven lotgenoten geïso-leerd. Het is moeilijk om hen te bereiken. Heb je enig idee hoe we daar toch in kunnen slagen?Dat is een moeilijke vraag. Ik heb geen pasklaar antwoord, ook al is het belangrijk om hen toch te bereiken. Vaak hebben ze het financieel moeilijk, denk ik. Met mensen die ik beter ken en die geïsoleerd leven, probeer ik iets leuks te doen. Dat is niet altijd evident, want ik werk ook nog aan mezelf. Hoe vind je hen? We kunnen niet van deur

tot deur gaan. Straathoekwerkers kunnen hier veel betekenen. We moeten meer be-kendheid creëren bij de eerstelijnszorg (bv huisarts, CAW). De nood aan contact is er wel, ook als mensen mentaal geïsoleerd zijn, maar je kan niet in iemands plaats uit de psychische moeilijkheden komen. Ze moeten het zelf doen. We moeten hen vragen: wat kan u helpen om uit uw isolement te treden.

Je volgde de basiscursus “ervaringsdeskundigheid” bij UilenSpiegel. Dat was een groep lotgenoten die twaalf maal samenkwam om les te volgen. Had je er wat aan om met hen over soms moeilijke onderwerpen te discussië-ren?Mogen starten aan de cursus was voor mij al een grote factor die bijdroeg aan mijn herstel. (nvdr het feit dat we elk jaar weer mensen moeten uitsluiten omdat we niet de middelen hebben om meer cursussen in te richten, is erg). Daarnaast heb ik er veel aan gehad. Je voelde dat er verschillende visies leefden, maar dat toch iedereen met zijn visie werd aanvaard. Er heerste een open en vertrouwelijke sfeer. Eentje van veiligheid. Alles bleef in de groep. Die sfeer maakte het mogelijk voor me om over moeilijke en gevoelige on-derwerpen te spreken. Er was veel begrip of toch minstens een poging tot begrip, waardoor er minder achterklap was. Ik heb echt nieuwe inzichten gekregen. Mijn zelfvertrouwen is gegroeid.Het is voor mij gemakkelijker om voor mezelf te zorgen als ik dingen deel. Bijvoorbeeld: door mijn eetstoornis is het belangrijk dat ik zes maal per dag eet. Ik kan dat voor mezelf houden of daar open over zijn. Het tweede helpt me. Ik heb ook geleerd dat stille mensen spreekruimte moeten krijgen. Als ik zelf actief bezig ben, durf ik dat al eens te vergeten. Ik ga daar in de toekomst zeker op letten.

Het is soms moeilijk om tijd te maken voor vriendschap

en/of lotgenotencontact. Hoe slaag jij daarin?Ik wil veel mensen helpen, maar moet ook mijn grenzen stellen, omdat ik aan mezelf werk. Soms maak ik een lijstje van mensen die ik eens moet contacteren. Als ik het wat rustiger heb, maak ik dan een afspraak. Het is erg moeilijk om de gulden middenweg te vinden. Toch zijn banden belangrijk en is een netwerk nodig.

Wat is volgens jou de ‘ge-heime’ kracht die ervoor zorgt dat mensen (lotgenoten of niet) vrienden worden? De ‘klik’. Met één van mijn boezemvrien-dinnen heb ik maar één week samen doorgebracht tijdens mijn opname. We hebben zoveel raakpunten dat die tijd voldoende was om de ‘klik’ te hebben. Mijn vrienden zijn vaak mensen die veel gelijkenissen (bv gemeenschappelijke interesses) hebben met mezelf. Ze moeten een zachte, rustige, lieve, zorgzame en empathische uitstraling hebben. Gedre-venheid trekt mij aan en het feit dat ze tegen een grapje kunnen. Dat herken ik bij mezelf. Vroeger bij de scouts gaven

we mekaar wel eens steken onder water. Dingen die voor buitenstaanders niet te begrijpen waren. Het was plagen, niet pesten, en is een teken van affectie. Ik moet goed met mijn vrienden kunnen babbelen; er moet respect, vertrouwen en begrip zijn. En we moeten allebei moeite doen om het contact te behouden, ook al is dat sporadisch. De mensen uit mijn netwerk zijn erg belangrijk: ze verzetten mijn gedachten, halen me ‘uit mijn kot’, ook al is dat met een simpel telefoontje.

Vrienden zijn herstelbevor-derend, ook al zijn ze het niet altijd met je eens? Ze moeten het niet altijd met me eens zijn. Vrienden moeten wél minstens probéren om te begrijpen. Als ik dat voel, stimuleert het me om dingen uit te leggen. Dat is voor mij herstelbevorderend. Als dat er niet is, als ik op een muur stoot, heb ik het moeilijk.

Vriendschap is wanneer je er voor elkaar bent bij toffe gebeurtenissen, zowel als

tijdens moeilijke periodes. Is dat voor jou ook onontbeer-lijk?Die tweeledigheid is belangrijk. In moeilijke periodes leer je je vrienden pas echt kennen. Ik ben destijds eerlijk geweest over het feit dat ik in opname ging. Tijdens mijn opname heb ik van bepaalde mensen weinig gehoord. Dan is het lastig voor me om extra moeite te doen om contact op te nemen. De idee dat mensen begaan zijn, is vol-doende, ook al verneem ik dat bv via mijn broer. Het is wel duidelijk dat psychische kwetsbaarheid nog altijd in de taboesfeer zit. Dat is daarom niet uit desinteresse; mensen zijn soms bang iets te raken dat gevoelig ligt. Lotgenoten vragen gemakke-lijker door, en dat niet alleen over het werk, maar ook over persoonlijke dingen. En als we het samen moeilijk hebben, kunnen we elkaar uit de put trekken. Ik probeer zelf ook begripvol, zorgzaam en emotioneel betrokken te zijn naar anderen toe. Toch weet ik dat je er niet altijd voor iedereen kan zijn. Maar, zelfs in moeilijke periodes is het belangrijk om anderen op te zoeken.

Veerle met haar dochtertje Yane

15

Koppeling is er voor alle KOPP en hun ouders. Activiteiten geor-ganiseerd door Koppeling gaan momenteel voornamelijk door ten noorden van Antwerpen. Maar organisaties vanuit heel België kunnen steeds contact opnemen voor vragen omtrent KOPP.

Contactgegevens Koppeling vzw:hallo@koppelingvzw.be0472 09 06 12www.koppelingvzw.be

Daar zit muziek in:

“I Would Stay” van Krezip

Naar muziek luisteren kan een zalvende of versterkende invloed op je stemming hebben. Soms kan een liedje ook heel veel bij je oproepen. Welk nummer spreekt jou aan en waarom?

Laat het ons weten op spiegel@uilenspiegel.net

Tekst: Matthias Soenen Foto gemaakt door een vriendin

Wat is de link tussen KOPP en vzw Koppeling?Anke Stuer-Jespers: In het woord Koppeling zit KOPP, dit is heel bewust gekozen. We proberen een link te zijn tussen Kinderen van Ouders met Psychische Problemen (KOPP) door ze enerzijds in contact te brengen met elkaar, anderzijds door de band tussen ouders en hun kinderen te versterken en ook door een koppeling te vormen met de bestaande netwerken. Er bestaat in het algemeen niet zo veel hulpverlening, veel mensen staan op lange wachtlijsten.

Hoe is Koppeling ontstaan? Vanuit welke motivatie? Voor mij was er een heel grote persoonlijke motivatie. Tijdens de opnames van mijn moeder heb ik weinig steun ervaren vanuit

Dit liedje stond op de eerste CD die ik kocht. Ik leerde dit liedje kennen nog voor ik mijn eerste psychose beleefde op mijn 15de. Dit liedje beluisterde ik vaak toen ik opgenomen was in kinder- en jeugdpsy-chiatrie. Het liedje had voor mij meerdere betekenissen. Als eerste vormde het een brug met mijn leven voor mijn psychose. Telkens als ik ernaar luisterde had ik het gevoel dat ik terugging naar mijn vroegere leven en dat gaf me de kracht om door te gaan. Vaak gebeurde het ook dat ik luid-keels meezong (alhoewel mijn zangkunsten zeer slecht zijn). Het mooiste van heel het liedje is het refrein:

I have to learn, have to try, have to trust I have to cry I have to see have to know that I can be myself

Door naar dit liedje te luisteren, bleef ik proberen en leerde ik vertrouwen dat het wel weer goed kwam. Ook leerde ik hieruit dat ik mocht huilen en dat ik me niet altijd sterk moet houden. Door dit toe te passen leerde ik ook mezelf te aanvaarden met mijn tekortkomingen, maar ook met mijn krachten. Door mezelf te leren aanvaarden zoals ik ben, kon ik verder met mijn herstelproces.

I see it all I'm sure but do I know what's right I thought I knew But it turns out the other way I'mscaredthatIwon'tfindathing and afraid that I'll turn out to be alone

Dit stuk van het liedje geeft de twijfel weer die ik had tijdens mijn eerste opnames. Komt alles nog goed? Neem ik de juiste beslissingen? De angst dat mijn leven voorbij was was heel groot en alles wees ook in die richting. Maar onder meer door dit liedje bleef ik geloven dat na de regen de zon terug komt schijnen.

Matthias Soenen

Koppeling, een organisatie voor Kinderen van Ouders met Psychische Problemen

Tekst: Pieter Gouvart – Foto: Koppeling

Een mooie zomerdag in Antwerpen. Terwijl ik mijn weg zoek naar het “Eilandje” waar ik een interview ga hebben met Anke Stuer-Jespers, de oprichtster van vzw Koppeling, een organi-satie voor Kinderen van Ouders met Psychische Problemen (KOPP), vraag ik de weg aan de vele passanten in de straten van het “Eilandje”. Iemand weet me eindelijk te vertellen waar de straat van Anke zich bevindt. Voor even was ik een toerist in mijn eigen land. Stipt op tijd bel ik aan. Ze laat me binnen en verwelkomt me met haar baby. Ik plaats mijn micro, een beetje nerveus voor mijn eerste interview, en stel mijn vragen.

de hulpverlening. Toch had ik hier veel behoefte aan. Gedurende mijn studie Toegepaste Psychologie, groeide mijn motivatie om hier iets mee te doen. Ik werk nu als zelfstandig psychologisch consulent waar ik regelmatig KOPP begeleid. Hier zie ik dat KOPP niet noodzakelijk psychologische begeleiding nodig hebben, maar eerder nood hebben aan contact met andere KOPP. Ik deelde mijn ideeën met een vriend, die grafisch vormgever is. Hij ontwikkelde al snel een mooie huisstijl. Mijn droom werd werkelijk-heid. In oktober van 2016 gingen we dan officieel van start.

Hebben jullie een bepaald motto? Kinderen zijn heel sterk en flexibel, onder-

schat hen zeker niet! Het is belangrijk van ze in hun krachten te zetten, ze te stimuleren in hun talenten en hun kind zijn.

Kinderen en ouders

Vertelt een ouder best aan zijn kind over zijn psychische kwetsbaarheid?

Kinderen voelen sterk aan dat er iets aan de hand is. Daarom is het belangrijk om uitleg te geven. Als dit niet gebeurt gaan ze zelf invullen wat er gaande is. Ik zie dan dat ze de situatie erger maken dan de werkelijk-heid. Ze leggen vaak de schuld bij zichzelf. Het is niet belangrijk dat je als ouder je diagnose bij naam noemt. Het is wel belangrijk om eerlijk te zijn tegen je kind. Je kan bijvoorbeeld omschrijven wat er aan de hand is in de taal die het kind begrijpt. Voor veel ouders is dit moeilijk, wat begrij-pelijk is. Koppeling helpt ouders hierbij. Wij voorzien presentaties waarin dit onderwerp uitgebreid besproken wordt.Er bestaan ook leuke boekjes voor KOPP, om voor te lezen of samen met je kind te lezen. Deze boekjes kunnen ouders helpen om hun kind te vertellen over de psychische kwetsbaarheid van mama of papa. Voor ou-dere KOPP kinderen bestaan er leesboekjes over psychische problematiek.

Op welke leeftijd vertel je het jouw kind het best? Ik krijg deze vraag vaak. Zodra je met je kind kan communiceren op taalniveau. De manier waarop je het vertelt is afhankelijk van de leeftijd van het kind.

Bieden jullie ook hulp aan ouders? Ouders mogen Koppeling zeker contacteren wanneer ze vragen hebben rond het thema KOPP.

Activiteiten voor kinderen

Welke activiteiten organiseren jullie voor de kinderen? Ons doel is leuke activiteiten te organise-ren waarbij de kinderen plezier beleven.

Maandelijks is er een bijeenkomst waar de kinderen vragen kunnen stellen en ervaringen mogen delen. Ook kan er gespeeld worden met gezelschapsspel-letjes of is er vrij spel. Soms doen we een uitstap. Ouders worden regelmatig betrokken bij activiteiten. Zo proberen we de band tussen ouders en hun kinderen te versterken.Momenteel richt Koppeling zich naar kin-deren tussen de 8-12 jaar. Bij voldoende vraag, zal er ook een groep worden gestart voor oudere of jongere kinderen.

Koppotheek

Welke boeken of spelletjes bestaan er voor KOPP kinde-ren? Wat voor gezelschaps-spelen bestaan er? Aangepast aan de leeftijd van het kind hebben we voorleesboekjes, prenten-boekjes en leesboekjes over psychische kwetsbaarheid. De gezelschapsspelen zijn meer voor kinderen vanaf +/- 12 jaar. Deze spelen zijn zowel educatief als entertainend. Maar ze verwachten wel al een zeker reflectievermogen van de kinderen. Vandaar dat ze meestal voor iets oudere kinderen zijn. De koppotheek heeft ook nog ander materiaal om met kinderen rond het thema KOPP te werken. Dit kan door leden worden uitgeleend via onze website of per mail.

14

Dossier lotgenotencontact

16 17

Belangrijk om te weten!

Maatregel 1 en 2 worden in de eerste plaats toegepast op personen die sinds 1 januari 2016 arbeidsongeschikt zijn. Werknemers die al langer arbeidsongeschikt zijn, mogen zelf een re-integratietraject aanvragen. Vanaf 1 januari 2018 zullen deze maatregelen van toepassing zijn op alle personen die arbeidsongeschikt zijn, dus ook zij die vóór 1 januari 2016 arbeidsongeschikt werden.

Deze maatregelen zijn niet van toepassing op statutaire ambtenaren.

Re-integratie van langdurig zieken Overgenomen van: www.vlaamspatientenplatform.be

Januari 2017

In 2016 verschenen er in de media heel wat berichten over de plannen van minister van Volksgezondheid Maggie De Block en minister van Werk Kris Peeters over de re-integratie van lang-durig zieken. De koninklijke besluiten die dit re-integratietraject regelen, lieten een hele tijd op zich wachten. Op 24 november verschenen ze in het Belgisch Staatsblad.

Het Vlaams Patiëntenplatform volgt het thema werk van nabij op omdat werk belangrijk is voor mensen met een chronische ziekte. We ontvangen hierover regelmatig (ongeruste) vragen van onze leden. Ondanks herhaaldelijk aandringen werden we nauwelijks betrokken en geïnformeerd bij het overleg over de nieuwe plan-nen door het kabinet van minister Maggie De Block. Hierdoor was het erg moeilijk om onze patiëntenverenigingen over dit thema te informeren. Vaak ontvingen we informatie via de media en we wilden absoluut vermijden om foute en/of onvolledige informatie te communiceren.

De koninklijke besluiten, die verschenen in het Belgisch Staats-blad, scheppen duidelijkheid over de inhoud van de plannen. Het ideale moment om jullie duidelijk te informeren over de nieuwe maatregelen rond re-integratie. Uiteraard blijven we de uitvoering van de maatregelen bewaken.

Maatregel 1: vragenlijst In de tweede maand van arbeidsongeschiktheid ontvangt de persoon een vragenlijst via het ziekenfonds. De vragenlijst is een leidraad om te bepalen:

• hoe de persoon de kansen op werkhervatting inschat; • welke factoren de werkhervatting in de weg staan; • welke factoren die kunnen bevorderen.

Deze maatregel startte in januari 2017. Omdat de vragenlijst voorlopig nog in een testfase zit zal een willekeurige selectie van personen die sinds december 2016 arbeidsongeschikt zijn

de adviserend geneesheer de situatie om de twee maanden. Als na evaluatie blijkt dat re-integratie mogelijk is, wordt de persoon in categorie 4 geplaatst.

Re-integratietraject zonder arbeidsovereen-komst(KB van 3 juli 1996 tot uitvoering van de wet over de verplichte ziekteverzekering voor geneeskundige verzorging en uitkeringen)Als de persoon geen arbeidsovereenkomst heeft, zal de advise-rend geneesheer de persoon onderverdelen in één van volgende vier categorieën:

Categorie 1: Er wordt verondersteld dat de persoon uiterlijk te-gen het einde van de zesde maand van de arbeidsongeschikt-heid een beroep op de reguliere arbeidsmarkt kan uitoefenen.

Categorie 2: Een beroep uitoefenen op de reguliere arbeids-markt lijkt om medische redenen nog niet mogelijk.

Categorie 3: Een beroep uitoefenen op de reguliere arbeids-markt is voorlopig nog niet mogelijk omdat er nog een medische diagnose of medische behandeling nodig is.

Categorie 4: Een beroep uitoefenen op de reguliere arbeids-markt lijkt mogelijk na herscholing of een beroepsopleiding.

Als de adviserend geneesheer de persoon in categorie 4 plaatst, speelt de adviserend geneesheer een centrale rol in het re-integratietraject. De adviserend geneesheer voert een medisch-sociaal onderzoek uit bij de persoon. Samen bekijken ze over welke capaciteiten de persoon nog beschikt om zijn job uit te oefenen en hoe de persoon de werkhervatting inschat. De adviserend geneesheer stuurt de re-sultaten van dit onderzoek door naar de behandelende arts van de persoon. Daarna kan er overleg plaatsvinden tussen beide artsen. Op basis van dit onderzoek stelt de adviserend geneesheer een re-integratieplan op, altijd in overleg met de behandelde arts. Het is ook de bedoeling om nadien contact op te nemen met de VDAB. Het voorstel voor re-integratie wordt besproken met de betrokken persoon en er kunnen opmerkingen gegeven worden. Om de drie maanden volgt de adviserend geneesheer het traject op.

Rechtszekerheid in de arbeidsrelatie(Wet van 3 juli 1978 over de arbeidsovereenkomsten.)In de wet van 3 juli 1978 over de arbeidsovereenkomsten werden een aantal principes ingevoerd om werknemers en werkgevers die in een re-integratietraject stappen rechtszekerheid te bieden wanneer het aangepast of ander werk wordt ingevoerd.

Principe 1: de initiële arbeidsovereenkomst blijft behouden, hoewel de betrokken werknemer tijdelijk aangepast of ander werk uitvoert. De werknemer behoudt al zijn verworven voordelen, tenzij andere afspraken werden gemaakt met de werkgever in bijlage bij de arbeidsovereenkomst voor aangepast of ander werk.

Principe 2: wanneer de arbeidsovereenkomst wordt verbroken na de invoering van het aangepast of ander werk, wordt de opzeg-gingsvergoeding berekend op basis van het loon dat de werkne-mer ontving in de initiële arbeidsovereenkomst.

Principe 3: de verplichting om het gewaarborgd loon uit te beta-len, wordt geneutraliseerd. Als de werknemer opnieuw arbeidson-geschikt wordt tijdens de uitvoering van aangepast of ander werk, zal de werkgever niet opnieuw het gewaarborgd loon moeten betalen. De werknemer ontvangt dan een ziekte-uitkering van het RIZIV. Door deze rechtszekerheid zullen werkgevers niet ontmoe-digd worden om mee te werken aan een re-integratietraject.

Principe 4: er wordt een nieuwe regeling ingevoerd om de arbeidsovereenkomst te beëindigen op grond van overmacht als de werknemer definitief arbeidsongeschikt wordt. Voortaan zal de arbeidsovereenkomst van de definitief arbeidsongeschikte werknemer slechts beëindigd kunnen worden op grond van medische overmacht nadat het re-integratietraject (inclusief de beroepsprocedure) volledig doorlopen werd. Dit wil zeggen dat de arbeidsgeneesheer eerst moet nagaan of er aangepast werk of ander werk mogelijk is binnen de organisatie, voor hij concludeert dat de werknemer definitief arbeidsongeschikt is om het overeen-gekomen werk uit te voeren. Wanneer dit niet het geval is, kan een beroep worden gedaan op medische overmacht.

Maatregel 3: hervorming toegelaten arbeid Deze hervorming treedt in werking op 1 juli 2017. Het systeem van toegelaten arbeid biedt de kans om tijdens de arbeidsongeschiktheid gedeeltelijk het werk te hervatten met behoud van een deel van de ziekte-uitkering. Om in dit systeem aan de slag te kunnen gaan, moet de adviserend geneesheer toestemming geven. Momenteel gebeurt de berekening van de ziekte-uitkering op basis van het loon via een schijvensysteem. Hoe meer dagloon, hoe meer de uitkering daalt. In dit systeem verliezen mensen soms een groot deel van hun uitkering. De hervorming vertrekt vanuit een aantal principes:

• Niet het loon, maar het aantal uren is bepalend om de uitke-ring te berekenen.

• Wie wil werken, wordt beloond en behoudt altijd een stuk, na-melijk 20%, van de uitkering. Aan het einde van de rit verdien je dus meer.

Wie 20% werkt, behoudt de volledige uitkering. Daarna daalt de uitkering per extra uur en dus niet langer per schijf. Als je bijvoorbeeld 40% van de uren werkt, daalt de uitkering met 20%. Als je 60% van de uren werkt, daalt de uitkering met 40%.

Contactpersoon Vlaams Patiëntenplatform: Eline Bruneel, projectverantwoordelijke werkgelegenheid - eline.bruneel@

vlaamspatientenplatform.be - 016 23 05 26

een vragenlijst ontvangen. Na een evaluatie is het de bedoeling dat vanaf september 2017 iedere persoon die op dat moment 2 maanden arbeidsongeschikt is een vragenlijst krijgt.

Maatregel 2: re-integratietraject Deze maatregel startte op 1 december 2016. Drie maanden na het begin van de arbeidsongeschiktheid vindt er een quick scan plaats. De adviserend geneesheer van het ziekenfonds schat in of re-integratie mogelijk is. Of de persoon al dan niet een arbeidsovereenkomst heeft, is bepalend voor het traject.

Re-integratietraject met arbeidsovereenkomst(KB van 28 mei 2003 over het gezondheidstoezicht op de werknemers.)Als de persoon een arbeidsovereenkomst heeft, zal de advise-rend geneesheer de persoon onderbrengen in één van volgende vier categorieën:

Categorie 1 : Er wordt verondersteld dat de persoon uiterlijk tegen het einde van de zesde maand van de arbeidsonge-schiktheid spontaan het werk kan hervatten.

Categorie 2 : Een werkhervatting lijkt om medische redenen nog niet mogelijk.

Categorie 3 : Een werkhervatting is voorlopig nog niet mogelijk omdat er nog een medische diagnose of de medische behandeling nodig is.

Categorie 4 : Een werkhervatting lijkt mogelijk door (tijdelijk of definitief) aangepast werk of ander werk aan te bieden

Als de adviserend geneesheer de persoon in categorie 4 plaatst, verwijst hij door naar de arbeidsgeneesheer. Hij speelt een centrale rol in het re-integratietraject. De arbeidsgeneesheer voert een grondige gezondheidsbeoor-deling uit, bespreekt de situatie met de persoon en bekijkt de mogelijkheden voor tijdelijke of definitieve aanpassingen van het werk. De betrokken persoon, de behandelend geneesheer en de adviserend geneesheer onderzoeken samen deze mogelijk-heden. Op basis daarvan, bekijken de werkgever en werknemer welke mogelijkheden er zijn voor aangepast of ander werk binnen de organisatie. De werkgever stelt een overeenkomst op en bespreekt die met de werknemer. Als er een akkoord is tussen de werkgever en de werknemer, wordt een contract opgesteld. Dit contract wordt het re-integratieplan genoemd. Het wordt regelmatig opgevolgd en indien nodig aangepast. Wanneer er geen overeenkomst is, moet de werkgever motiveren waarom hij geen ander of aangepast werk aanbiedt. Of de werknemer moet uitleggen waarom hij het re-integratievoorstel afwijst. Als de adviserend geneesheer de persoon in categorie 3 plaatst, is de medische diagnose of behandeling prioritair en herevalueert

18 19

een ervaringswerker aan het woord.

* Tho

mas

Pip

s is

een

pse

udon

iem

. De

man

ach

ter h

et p

seud

onie

m is

een

ech

te

erva

rings

wer

ker e

n zi

jn v

erha

al is

geb

asee

rd o

p ec

hte

erva

ringe

n in

de

ggz.

Thomas Pips*,Toekomstige psychologen en herstelgerichte zorg

Tekst: Veerle Sammels

In de opleiding tot Ervaringsdeskundige van UilenSpiegel te Leuven kregen we de vraag wie wilde geïnterviewd worden door de laatstejaarsstudenten psychologie aan de VUB-Etterbeek.

Waarom niet? Dat leek me onmiddellijk een goed idee: erva-ringen delen, kennisgeving aan de psychologen van morgen!Het eerste (telefonisch) contact liep vlot: een enthousiaste dame aan de andere kant van de lijn. Toch voelde ik me wat ongerust over het interview zelf. Maar ik was al snel gerustge-steld en op mijn gemak. We hadden dan ook een aangename setting gekozen, een zonnige dag en daarbij 4 enthousiaste dames. Het ideaal recept voor een openhartig gesprek onder een ‘groepje vriendinnen’, zo leek het toch.

Geen confronterende, diepgaande vragen over mijn diagnose of ziektebeeld. Wel een inspirerende kijk op mijn ervaringen met de hulpverlening. Over hoe zij hun beroep in de nabije toekomst heel patiëntgericht kunnen uitoefenen. Over wat ik belangrijk achtte in contact met de hulpverleners en wat mij geholpen heeft (en wat juist niet). Ze waren geboeid en over-weldigd door mijn (herstel-)verhaal. En ik nadien door hun krachtige ‘therapie’brief aan mij. Deze brief omschreef hoe zij mij, mijn persoon en mijn weg naar herstel hadden ervaren. Ze vertelden hierin ook wat ze allemaal bijgeleerd hadden en meedragen. En dit reeds tijdens dit ‘korte’ interview. Ik werd er emotioneel van. Bedankt team!

En ook op de terugkomdag was er oor naar onze input. Ik was heel blij verrast te horen en zien hoe belangrijk de docen-ten en toekomstige psychologen de herstelgerichte zorg achten en reeds proberen te integreren… Luisteren naar de patiënt en zijn omgeving (hun ‘stem’), het belang van lotge-noten en vooral een netwerk, de continuïteit van de zorg, de ‘klik’ die er moet zijn, het gevoel van gesteund en gedragen te worden maar toch tegelijkertijd zelf de touwtjes in handen te moeten nemen en hebben, het gevoel van eigenwaarde dat zó belangrijk is, geen blindelingse therapieën maar uitleg over het hoe en waarom, de zingeving en noem verder op,… Dit werd allemaal, zowel door de studenten klinische psychologie als de docenten zelf, positief onthaald en opgeslagen.

Ik en mijn collega’s hopen van harte dat zij dit zullen en kun-nen meedragen naar hun toekomstige werkplek!

Een leven met en zonder alcohol…

Tekst: Ann Van de Vloet - Foto: Marc Moens (toneelacteur)

Op 1 juli ging een UilenSpiegel-infosessie door in Antwer-pen met als thema “Hoe ga je om met alcoholmisbruik, als verslaafde en als buitenstaander?” Alcohol blijkt op de lijst van de verslavende middelen op een trieste derde plaats te staan. Probleemdrinken of alcoholisme is een ziekte die minimum één op de tien Belgen overkomt. Toch wordt alcoholgebruik door de samenleving gezien als een normaal ingrediënt van het leven. Daar moeten we ons ernstige vragen bij stellen.

UilenSpiegel-lid Leo Wolfs ging van start met zijn ervaringen. Ook Nathalie Van Tichelen (www.elcaminoalcoholcoach.wee-bly.com) vertelde haar ervaringsverhaal, zowel als verslaafde als als partner van iemand met een verslaving. Samen had-den ze het over wat een alcoholverslaving is, hoe (snel) je verslaafd raakt, wat dat met zich meebrengt, hoe belangrijk een goede behandeling en opvolging na het ontwennen is en over hoe je als buitenstaander met alcoholmisbruik kan omgaan. De grote vraag voor velen is: “Zou ik van het leven kunnen genieten zonder alcohol?”. Ja, dat kan, bewijzen Nathalie en Leo. Het klinkt vreemd en angstaanjagend, maar een nuchter leven is zoveel beter en aangenamer dan een leven dat beheerst wordt door de alcoholduivel.

Nathalie Van Tichelen en Leo Wolfs getuigen

Papa, wat doe jij eigenlijk voor werk?

Ik ben ervaringsdeskundige. Ik help mensen die het moeilijk hebben om hun leven weer op de rails te krijgen.

Hoe doe je dat?

Wel, ik luister naar hun verhaal, hun wensen en dromen. Ik vraag hen wat ze nodig hebben om te herstellen en vertel hen hoe het voor mij gelukt is om een gelukkig leven op te bouwen nadat ik in een diepe put was geraakt.

Wat voor put is dat dan?

Goh, hoe kan ik je dat uitleggen? Het gaat om psychische problemen.

Psychische problemen? Dat begrijp ik niet hoor.

Ken je de film “Inside out”?

Ja, die heb ik met de klas in de bioscoop gezien. Over dat meisje met die vijf emoties in haar hoofd. Zij moest verhuizen en werd daar heel verdrietig van.

Weet je nog welke vijf emoties dat waren?

Plezier en verdriet. Angst. Woede. En… en de vijfde weet ik niet meer.

Afkeer.

Ja, afkeer! Wat betekent dat ook weer, afkeer?

Dat je iets vies vindt of niet leuk.

Ha ja, zij was het groene meisje in het hoofd van Riley.

Inderdaad. Riley miste haar oude huis en school en werd hierdoor heel verdrietig. Plezier en Verdriet geraakten helemaal verdwaald in Riley’s hersenen. De andere emoties wisten niet goed wat te doen tot Woede Riley overtuigde om van huis weg te lopen, terug naar haar oude huis. Ondertussen zochten Plezier en Verdriet hun weg terug naar het controlepaneel in Riley’s hoofd. Plezier hoopte Riley terug blij te maken met leuke herinneringen.

Dat waren die gele bollen. Toen Verdriet die gele bollen vastnam werden ze blauw.

Juist. Er is niks mis mee om verdriet toe te laten in je leven. Je moet er enkel voor zorgen dat het niet alles overheerst. Dan wordt het een depressie, zo noemen ze dat als verdriet alles overneemt waardoor de andere emoties niet meer aan bod komen. Maar Verdriet had in de film een belangrijke taak. Ze gaf Riley de kans om te huilen, om terug naar haar ouders te gaan en getroost te worden. En zo leerden de andere emoties dat verdriet ook heel belangrijk was voor Riley.

Moet jij voor je baas ook met emoties werken?

Soms zijn mensen zo overladen met bepaalde emoties dat ze denken dat ze nooit meer geluk-kig zullen worden. Dat bedoelen we met in de put zitten. Dan kan het helpen als iemand die ook ooit diep in de put heeft gezeten vertelt hoe die terug gelukkig is geworden.

Dus jij vertelt over jouw emoties?

Emoties zijn heel belangrijk inderdaad, maar ik vertel ook over mijn ervaringen. Riley heeft ervaren hoe het is om heel verdrietig te zijn, maar heeft ook ervaren hoe ze weer blij is gewor-den. Als Riley jou zou tegenkomen wanneer je voor het eerst in je leven zo verdrietig bent dat je denkt dat je nooit meer blij zal zijn, dan zou zij jou kunnen vertellen over hoe zij weer blij is geworden nadat ze heel erg verdrietig was geweest. Dat zou jou kunnen helpen om te geloven dat alles weer kan goed komen.

Dus hoe heet dat ook weer, wat jij doet voor werk?

Ervaringsdeskundige.

20 21

Fotoverslag UilenSpiegel-weekend in Genk Het UilenSpiegel-weekend van eind juni zit erop. Het was weer een geslaagde editie. Er werden heel wat foto’s genomen. Hier een kleine selectie om een beeld te schetsen van hoe het weekend verliep.

1. We gingen op weekend naar… Kattevennen2. Vaste waarde Liesbet was ook van de partij3. Het kennismakingsspel: past de gekozen kaart

met de karaktereigenschap bij mij of juist niet?4. ’s Avonds aan de bar voor een drankje en een

praatje5. Opstaan, ontbijten en… groepsgesprek. We

logeerden in een bosrijke omgeving dus het onderwerp lag voor de hand: wat doet bos en natuur met je?

6. Zaterdagvoormiddag: je kon netballen, petanquen, boogschieten of… wie durft het aan paard te rijden?

7. Dit jaar waren er op zaterdag ook enkele kindjes van leden.

8. Lekker aan tafel!9. Netjes de tafel schoonmaken

na het eten en al klaarstaan met servetten voor het avond-maal.

10. Namiddagje shoppen in Genk!11. Zicht op de gerenoveerde

koolmijnsite van C-Mine12. Rustige wandeling naar het

water om dan te genieten van een drankje of een ijsje

13. Zaterdagavond: quizmaster Matthias stak een ludieke quiz in elkaar

1

4

2

36

5

7 11

12

10

13

8

9

Verslag: Ann Van de Vloet

22

UPC KU Leuven verwelkomt het “E-Forum” en neemt twee ervarings-deskundigen in vaste dienst!

Tekst: Wim Van Steenwinckel

Even voorstellen: Het E-Forum werd in november 2014 opgericht op vraag van een aantal leden van de werkgroep “Beeldvorming en Participatie” en is ondertussen uitgegroeid tot een team van personen met ervaringskennis, ervaringsdeskundigen en een zeer beperkt aantal professionals. We hebben allemaal ervaring met de zorgverlening die geboden wordt binnen het UPC KU Leuven campus Kortenberg, waar ook onze maandelijkse vergadering doorgaat.Het opstarten van het E-Forum gebeurde zeer geleidelijk. Nu de leden van het eerste uur zich tijd en ruimte gegund hebben om zich te oriënteren op hun doelstellingen, kunnen we ermee naar buiten treden en zichtbaar worden voor medewerkers en cliënten binnen en buiten de organisatie.

Zo goed als alle leden volg(d)en relevante opleidingen om de persoonlijke ervaringsdeskundigheid te versterken; zoals een opleiding ‘ervaringsdeskundige in de GGZ-verslavingszorg’, HEE kartrekkers, WRAP, ROPI, Train de trainer en vele andere. In februari 2016 werd onze identiteitstekst goedgekeurd door de beleidsgroep herstel van het UPC KU Leuven.

Het is vanzelfsprekend dat “HERSTEL” centraal staat in het E-Forum. We willen dan ook iedereen (zowel de hulpverleners en beleidsmakers als patiënten en familieleden) binnen het UPC warm maken voor de herstelvisie. Het E-Forum probeert om in verschillende werk-/beleidsgroepen binnen de organisatie de stem van de hulpvrager te laten weerklinken. Het wil op die manier feedback geven vanuit de eigen ervaring als hulpvrager. Dit kan gaan over bijv. de effecten van de behandelomgeving, diagnose, therapie, medicatie, dwang en drang en andere…Herstelgerichte “rehabilitatie en re-integratie in de maatschappij” zijn enkele krachttermen die wij hoog in het vaandel dragen. Onze ervaringen en scholing hebben ons geleerd dat “empowerment” van de patiënt daarbij een cruciale factor is. We willen dan ook graag inzetten op het bevorderen van deze processen. Dit terwijl er wel wordt rekening gehouden met onze kwetsbaarheden.

Het doel van het E-Forum is zoveel mogelijk herstelbevorderende factoren te implementeren en de herstelbelemmerende factoren te beperken. Het verwoorden van wat leeft bij de patiënten is belangrijk om de organisatie inzicht te geven in wat werkt en wat niet (patiëntenparticipatie). Het E-Forum zal dan ook zowel gevraagd als ongevraagd adviezen formuleren naar het beleid van de organisatie.

Daarnaast willen we ons ook ten dienste stellen van de patiënten zelf. Vanuit een herstelgerichte insteek zullen we:• Herstelgroepen en –cursussen uitwerken en organiseren,• Patiënten stimuleren om zelf de verantwoordelijkheid op te nemen voor hun eigen herstelproces,• Trachten hoop te bieden door ons eigen herstelverhaal te brengen,• Patiëntenraden mee ondersteunen,• Een brug vormen tussen patiënten, hulpverleners en beleidsmakers.Dit alles onder het motto: Herstellen doe je zelf, maar niet alleen.

Om herstel te bevorderen liggen er nog heel wat uitdagingen naar de ‘maatschappij’. Om volwaardig burgerschap te bekomen, is het noodzakelijk dat zo veel mogelijk mensen op een andere manier leren kijken naar mensen met een psychische kwetsbaar-heid. Via allerhande activiteiten willen we vanuit het E-Forum ons steentje bijdragen om het stigma en taboe te doorbreken. Op lokaal niveau zullen we dit doen door mee te werken aan activiteiten, zoals bijv. “de levende bibliotheek”, het organiseren van een herstel-beurs, “collectief creatief”, theater en film voorstellingen, rondleidingen voor scholen, enz

Ervaringsdeskundigen in het UPC KU LeuvenSinds augustus 2016 is Greet Claes aan de slag als ervaringsdeskundige binnen het UPC Kortenberg. Naast haar kernopdracht, is Greet erin geslaagd om de organisatie te laten wennen aan de toch wel nieuwe functie van ervaringsdeskundigen in dienst-verband. In januari 2017 werd beslist om een 2de ervaringsdeskundige aan te werven nl. Kris Van Hoeymissen. Zij hebben als opdracht om herstelondersteunende zorg verder vorm te geven binnen het UPC. We wensen hen alvast heel veel succes in hun nieuwe, en wel heel belangrijke, opdracht.

Namens het E-Forum,Wim Van Steenwinckel

Ervaringsdeskundig medewerker E-Forum.

14. De groepjes zitten klaar!15. En we trekken onze

dancing shoes aan. Het was leuk!

16. Dansen maar… er was zelfs aangepaste verlichting.

17. Zondagvoormiddag: de matten klaarleggen om op te liggen tijdens de klankschalenmeditatie

18. Deelnemer Valentijn wist goed hoe hij de klank-schalen moest ‘aaien’ en aantikken

19. Sommigen speelden kubb…

20. … of ping pong

14 18

15

19

16

17

20

23

24 25

De Cathja is oorspronkelijk een Belgisch binnenschip. Tegenwoordig ligt ze aangemeerd aan de Theems in Londen. Maar op vraag van de VVGG (Vlaamse Vereniging voor Geestelijke Gezondheid) kwam ze een midweek naar onze Gentse Baudelokaai.

Op donderdag 22 juni bezocht ik haar met veel nieuwsgierigheid. Ik had het geluk te kunnen aansluiten bij een rondleiding die door Rik Van Nuffel van de VVGG werd gegeven. Vol passie vertelde hij over het bootproject.

De Cathja is een houtatelier voor psy-chisch kwetsbare mensen. Ze is vanbin-nen helemaal ingericht met gerecycleerd materiaal en meubelen. En juist dat straalt een nonchalante charme uit. Het is een ‘vrij concept’. Elke psychisch kwetsbare kan en mag aansluiten wanneer hij wil. Hij kan er blijven komen zolang hij er zelf nood aan heeft. Er is geen beperking in tijd. Je hoeft ook helemaal geen voorken-nis te hebben van houtbewerking, wel de zin. Iedereen laat zijn eigen creativiteit (zelfs al denk je die te ontbreken) de vrije loop. Er is geen productiedruk.

De Cathja wordt geleid door medewerkers die onafhankelijk zijn van de psychiatrie.

Ingewikkeld. Geerdt Magiels en Sven Unik-id

Tekst: Liesbet Van Dessel

Mijn boek werd gesigneerd door Sven met de woorden ‘ben jij ook ingewikkeld?’ en door Geerdt met ‘alleen ingewikkeld is interessant’. Wat kan je anders van deze lotgenoot en van deze bioloog en filosoof verwachten nadat je het boek Ingewikkeld hebt gelezen.

Sven is naast lotgenoot ook conceptueel ontwerper, tuin- en landschapsarchitect met een vreemde naam. Ik las volgende quote in een artikel op www.weliswaar.be: “unik-id verwijst naar hoe het voor mij voelde om mijn identiteit kwijt te zijn na een psychose.” Hij heeft twee episodes van psychoses gehad en vertelt in dit boek zijn leven en hoe hij met psychosegevoeligheid omgaat. Je leest over hoe de fiets, de windels – vandaar de titel – en zijn tuincreaties rode draden vormen in zijn leven.

Dit boek doet echter meer dan zijn verhaal vertellen en inzicht geven in zijn ziekte en herstel. Geerdt Magiels verkent de hersenen en de psyche en hoe het daarmee fout kan gaan, zoekt naar verbanden tussen psychosegevoeligheid en creativiteit en gaat op zoek naar verschillen tussen normaal en niet-normaal. Een mix van de kennis van twee auteurs dus.

Ruimer dan het individuele verhaal van Sven, leer je dat een psychose een extreme ver-haalvorm is die zich volledig in het hoofd afspeelt en werkelijker wordt dan de werkelijk-heid. Psychotische verschijnselen zijn eerder een onderdeel van de normale menselijke ontwikkeling waarin de omgeving een belangrijke rol speelt. Je leest ook hoe fnuikend het is als mensen je niet meer ernstig nemen, van je weglopen, je laten vallen.

Door het lezen van het boek kan je leren aanvaarden dat je onder sommige omstan-digheden gevoelig bent voor het ontwikkelen van wanen en hallucinaties niet hoeft te betekenen dat je jezelf niet meer als volwaardig persoon kan zien. 'Sven is een echtgenoot, een vader en een kunstenaar. En hij worstelt met een bipolaire en schizo-affectieve stoornis, waardoor hij lange psychoses heeft gekend. Maar dat hoeft hem niet te definiëren.' (bron De Morgen)

Sven bagatelliseert het lijden van ‘ons’ niet, en vraagt zich, ondanks dat hij gelooft/hoopt dat hij zelf zijn eigen medicijn ontworpen heeft, af of hij geluk heeft gehad. Het boek geeft ook aan dat het streefdoel moet zijn dat men weet wat er scheelt om iemand te kunnen helpen. Ook Sven vertelde een tijdlang niemand alles. Hij vraagt zich af of we in onze samenleving een plaats willen en kunnen geven aan mensen die niet meekunnen met onze hoge prestatiedwang.

Toch voelt dit verhaal voor mij aan als een verhaal van een gewone man die het lef heeft gehad dit te vertellen en dus anders is dan velen die niet zo gauw voor hun ongewone gewaarwordingen uitkomen, uit schrik voor gek versleten te worden. En bovendien vertelt het boek een verhaal over herstel. Het gaat immers goed met Sven. Hij heeft nog altijd een grote gevoeligheid, maar geeft zijn verhaal een plaats dankzij zijn creaties. In het boek wordt duidelijk dat veiligheid, geborgenheid, respect en begrip sleutelbegrippen zijn als het gaat over geestelijke gezondheidszorg. De samenleving moet dit kunnen bieden om mensen met psychische problemen te kunnen opvangen.

Voor mij slaat het boek dan ook de door Geerdt Magiels verhoopte brug tussen men-sen met psychische problemen en de ‘gezonden’. Het boek laat zien hoe psychische aandoeningen uitvergrotingen zijn, extreme varianten van de gewone natuurlijke eigenschappen van de menselijke geest. De grens tussen normaal en abnormaal is heel dun. En de zoektocht van Sven naar zijn identiteit en in zijn projecten naar andermans identiteit om zijn eigen identiteit steeds een beetje terug te brengen, is voor mij heel herkenbaar.

Dus om af te sluiten: ja, ik ben ook een beetje ingewikkeld en misschien daarom (voor sommigen) net interessant…

Een bezoekje aan de CathjaTekst: Veerle Sammels – Foto’s: www.hogent.be

Er wordt gewerkt met een minimum aan subsidies. Dit omdat ze vrij willen zijn van alle wetten en verplichtingen vanuit de overheid. Ze zijn zelfbedruipend dankzij donaties en sponsoring. Naast de boot hebben ze ook een aantal ‘charity shops’ - liefdadigheidswinkels - waar mensen hun defecte meubels kunnen brengen. Deze worden dan op de boot hersteld en nadien opnieuw verkocht. Ook de winkels zijn een sociaal-maatschappelijk concept want ze worden geleid door psychisch kwetsbare mensen. Wie wil kan zo stilletjes aan leren zijn verantwoordelijkheid terug op te nemen.

Maar de Cathja zelf is in eerste plaats een ontmoetingsplek voor psychisch kwetsba-ren. Ter gelegenheid van het bezoek van de Cathja werd de reizende fototentoon-stelling ‘Maatschappelijke kwetsbaarheid in beeld’, een initiatief van Hogeschool Gent (HoGent), verplaatst naar de boot. Deze tentoonstelling is het resultaat van een onderzoek van enkele studenten van de HoGent rond het burgerschap van mensen met een psychische kwetsbaar-heid en/of middelenafhankelijkheid. Aan de hand van een tiental thema’s, zoals vereenzaming, stigma, lotgenotencontact, vrije tijd en ontspanning, werd het verhaal en vaak ‘onzichtbaar’ bestaan van deze

mensen in beeld gebracht. Ik was ontroerd door het waarheidsgetrouwe en zeer herkenbare resultaat en weergave van dit project!

Buiten deze tentoonstelling kon je uiter-aard ook kunstwerken van de Engelse mensen zelf bewonderen.

Behalve de boot werden er dezelfde mid-week een aantal instanties uit het Gentse in de kijker gezet. Dus na de Cathja ben ik nog doorgereisd naar de ‘Open Poort’ (=opendeur) te ‘Villa Voortman’. Dit is een aanloophuis voor mensen met een dub-beldiagnose (psychische kwetsbaarheid en middelenmisbruik) die moeilijk toegang krijgen tot reguliere hulpverlening om tal van redenen (incl. daklozen en geïnter-neerden). Het is een ontmoetingsplek, met o.a. ateliers, gesprekken, projecten en uitstappen, van het PC Gent-Sleidinge in samenwerking met stad Gent. Hier kon je genieten van een drankje, zelfgebakken taart en een streepje muziek gebracht door de ‘bewoners’.

De bedoeling van Cathja’s bezoek aan België was vooral om meer mensen te inspireren tot creatieve projecten en ontmoetingsplekken voor psychisch kwetsbaren.

Boekbespreking

Ingewikkeld. (over)leven met een psychische aandoeningAuteur: Geerdt Magiels

Uitgeverij Vrijdag (2016)

26 27

Activiteitenkalender Hou de website en facebook in het oog voor eventuele nieuwe activiteiten!

Inschrijven verplicht, tenzij anders vermeld.

Opgelet: vanaf 1 september 2017 zullen de activiteiten betalend worden voor niet-leden. De inkom is dan € 2,- tenzij een andere prijs wordt vermeld. Lid worden van vzw UilenSpiegel kost € 5,- per jaar.

Lotgenotencontact rond specifiekekwetsbaarheden

Dag Datum Omschrijving AfdelingMa 04/09/2017 Kennismaking + groepsgesprek rond vakantie Midden W-Vl/RoeselareVrij-Ma 08-11/09/2017 Weekend in Vielsalm Afdeling Kortrijk/Afdeling VeurneVrij 08/09/2017 Lotgenotengroep seksueel misbruik Hasselt/Seksueel misbruikZat 09/09/2017 Gespreksbijeenkomst: “ ’t is weer voorbij, die mooie zomer” Antwerpen-stadZat 09/09/2017 Lotgenotengroep Borderline Leuven/BorderlinegroepDin 19/09/2017 Bijeenkomst Lotgenotencontact UilenSpiegel Gent Gent/LUSDon 21/09/2017 Bijeenkomst afdeling Turnhout Afdeling TurnhoutVrij 22/09/2017 Infoavond: “Depressie, het zwarte beest dat je kan temmen” Afdeling VeurneVrij 22/09/2017 Infoavond: “Terug aan het werk na invaliditeit” Hasselt/Praatgroep LimburgZat 23/09/2017 Wandeling in het Hallerbos Afdeling Halle/VilvoordeZat 23/09/2017 Lotgenotengroep depressie Leuven/DepressiegroepZat 23/09/2017 “ ’t is weer voorbij, die mooie zomer” Blankenberge/Psychosegroep Din 26/09/2017 Herstel en communicatie Afdeling BrusselDin 26/09/2017 Gespreksgroep Ontmoetend Herstellen Geel/Ontmoetend HerstellenDon 28/09/2017 Praatgroep angst en dwang Leuven/Praatgroep angst en dwangZat 30/09/2017 “Medicatie, vriend of vijand? Leuven/PsychosegroepMa 02/10/2017 Infoavond: “Vrije tijd” Midden W-Vl/RoeselareVrij 06/10/2017 Lotgenotengroep seksueel misbruik Hasselt/Seksueel misbruikDin 10/10/2017 Infoavond: “Behandelmethodiek voor persoonlijkheidsproblemen” Afdeling Halle/VilvoordeZat 14/10/2017 Infoavond: ”Depressie, het zwarte beest dat je kan temmen” Afdeling KortrijkZat 14/10/2017 Zoet-Water-Zorgwandeling Afdeling LeuvenDin 17/10/2017 Bezoek aan Psychiatrisch Centrum Rekem Genk/Praatgroep LimburgDon 19/10/2017 Bijeenkomst afdeling Turnhout Afdeling TurnhoutVrij 20/10/2017 Infoavond: ”Je hebt een psychische kwetsbaarheid en je wil werken, hoe zit dat?” Afdeling VeurneZat 21/10/2017 “De impact van psychose op jouw leven” Blankenberge/PsychosegroepZon 22/10/2017 Vierseizoenswandeling Afdeling LeuvenZon 22/10/2017 Wandeling in de Blaarmeersen Gent/LUSDin 24/10/2017 Gespreksgroep Ontmoetend Herstellen Geel/Ontmoetend HerstellenDin 24/10/2017 Praatgroep angst en dwang Leuven/Praatgroep angst en dwangVrij 03/11/2017 Lotgenotengroep seksueel misbruik Hasselt/Seksueel misbruikZat 04/11/2017 Gespreksbijeenkomst: “Een psychische kwetsbaarheid en dakloos (geweest)” Antwerpen-stadMa 06/11/2017 Gespreksbijeenkomst, thema nog nader te bepalen Midden W-Vl/RoeselareZat 11/11/2017 Lotgenotengroep depressie Leuven/DepressiegroepDin 14/11/2017 Infosessie: alcoholmisbruik Afdeling Halle/VilvoordeZat 18/11/2017 Cinema-bezoek Midden W-Vl/RoeselareZat 18/11/2017 “Herstel en communicatie” Hasselt/Praatgroep LimburgZat 18/11/2017 Gezelschapsspelen Afdeling KortrijkZat 18/11/2017 Lotgenotengroep Borderline Leuven/BorderlinegroepDin 21/11/2017 Bijeenkomst Lotgenotencontact UilenSpiegel Gent Gent/LUSDin 21/11/2017 Gespreksgroep Ontmoetend Herstellen Geel/Ontmoetend HerstellenDon 23/11/2017 Bijeenkomst afdeling Turnhout Afdeling TurnhoutVrij 24/11/2017 Initiatie aquarel Afdeling VeurneZat 25/11/2017 “Hoe stress verminderen, rust vinden…” Blankenberge/PsychosegroepZat 25/11/2017 “Feestdagen of vreesdagen?” Leuven/PsychosegroepDin 28/11/2017 Gespreksgroep Ontmoetend Herstellen Geel/Ontmoetend HerstellenDin 28/11/2017 Praatgroep angst en dwang Leuven/Praatgroep angst en dwangDon 30/11/2017 Workshop zuinig leven Afdeling BrusselVrij 08/12/2017 Lotgenotengroep seksueel misbruik Hasselt/Seksueel misbruikZat 09/12/2017 Zoet-Water-Zorgwandeling Afdeling LeuvenZon 10/12/2017 Winterwandeling aan het kasteel van Gaasbeek Afdeling Halle/Vilvoorde

Don 14/12/2017 Bijeenkomst afdeling Turnhout Afdeling TurnhoutDon 14/12/2017 Praatgroep angst en dwang Leuven/Praatgroep angst en dwangZat 16/12/2017 Kerstetentje Afdeling KortrijkZat 16/12/2017 Gespreksbijeenkomst: “Zelfzorg” Hasselt/Praatgroep LimburgZat 16/12/2017 “Medicatie, hoe sta je ertegenover?” Blankenberge/PsychosegroepVrij 22/12/2017 Kerstetentje Afdeling VeurneVrij 19/01/2018 Lotgenotengroep seksueel misbruik Hasselt/Seksueel misbruikZat 20/01/2018 Nieuwjaarsfeest vzw UilenSpiegel Brussel

•Lotgenotengroep seksueel misbruik HasseltPraatgroep voor lotgenoten begeleid door Sylvia Van der VekenBen je slachtoffer geweest van seksueel misbruik en wil je graag lotgenoten ontmoeten, dan is deze praatgroep misschien een uitnodiging voor jou?

Inschrijven en meer info:Sylvia: sylvia.van.der.veken@telenet.be of tel. 0473 28 76 77

Let op! Het aantal plaatsen is beperkt en er wordt enkel ingeschreven vóór de eerste sessie. Eén reeks bestaat uit 5 sessies die telkens doorgaan op vrijdag. In september 2017 start een nieuwe reeks waar vervolgens opnieuw voor kan ingeschreven worden. Inschrijvingen zijn beperkt tot 9 personen.

Volgende reeks: 8 september, 6 oktober, 3 november, 8 december en 19 januari 2018

Hoe laat? 18.30u - 20.30uWaar? Jeugdherberg Hasselt, Spoorwegstraat 80, 3500 Hasselt (achterkant station Hasselt nieuwbouw)

•Psychosegroep LeuvenPraatgroep voor lotgenoten begeleid door ervaringsdes-kundigen Lin, Sven en Laura.

Inschrijven en meer info:psychosegroepleuven@gmail.com of 0484 63 13 13 (Lin) tijdens de kantooruren• Zaterdag 30 september: “Medicatie: vriend of vijand?”• Zaterdag 25 november: “Feestdagen of vreesdagen?”Hoe laat? 14.30u - 16.30u, informeel onthaal vanaf 14.15uWaar? Jeugdherberg De Blauwput Kleine Zaal, Martela-renlaan 11 A, 3010 Kessel-Lo (achterkant Leuven Station)

•Psychosegroep Brugge/OostkustPraatgroep voor lotgenoten begeleid door ervaringsdes-kundigen Marianne Pillen en Els Vermote.

Inschrijven en meer info:Marianne Pillen: marianne.pillen@gmail.com of 0498 47 92 86Els Vermote: vermoteels@gmail.com of 0473 71 22 03• Zaterdag 23 september: “’t Is weer voorbij, die mooie zomer”• Zaterdag 21 oktober: “De impact van jouw psychose op je leven”• Zaterdag 25 november: “Hoe stress verminderen, rust vinden…”• Zaterdag 16 december: “Medicatie, hoe sta je er tegen-over?”

Hoe laat? 14.00u - 16.00u (deuren open om 13u30)Waar? Zaal De Kerkewegel (eerste verdieping), Ruiter-straat 5, 8370 Blankenberge (Uitkerke)De zaal ligt in de straat aan de achterzijde van de kerk van Uitkerke. Parking in de omgeving.Met het openbaar vervoer: er is een bus vanuit Brugge (halte kerk Uitkerke). Met tram en trein: halte Station Blankenberge en daarna 15 min wandelen tot aan de kerk van Uitkerke

•Lotgenotengroep borderline LeuvenPraatgroep voor lotgenoten begeleid door ervaringsdes-kundige Carolien.

Inschrijven en meer info:borderline.uilenspiegel@outlook.com of 02 410 19 99

Zaterdagen 9 september en 18 november

Hoe laat? 14.00u - 16.00uWaar? Jeugdherberg De Blauwput Kleine Zaal, Martela-renlaan 11 A, 3010 Kessel-Lo (achterkant Leuven Station)

•Lotgenotengroep depressie LeuvenPraatgroep voor lotgenoten begeleid door ervaringsdes-kundige Heidi Bertels.

Inschrijving en meer info:depressiegroep.leuven.us@gmail.com of 0487 99 35 82

Zaterdagen 23 september, 11 november (nieuwe datum!)

Hoe laat? 14.00u - 16.00Waar? Jeugdherberg De Blauwput Kleine Zaal, Marte-larenlaan 11 A, 3010 Kessel-Lo (achterkant Leuven Sta-tion). De bijeenkomst van 11 november gaat uitzonderlijk door in de Grote Zaal i.p.v. de Kleine Zaal.

•Praatgroep ‘angst en dwang’ LeuvenHeb je langdurige of buitensporige angsten of pieker je vaak? Heb je steeds terugkerende dwanggedachten en/of -handelingen? Kom vrijblijvend naar onze maandelijkse praatgroep “angst en dwang” en maak kennis met andere lotgenoten.

Inschrijven en meer info:Sarina Antioco: jtobback@hotmail.com of 0473 65 61 37• Donderdag 28 september• Dinsdagen 24 oktober, 28 novemberHoe laat? 19.00u - 21.30uWaar? Jeugdherberg De Blauwput, Kleine Zaal, Mar-telarenlaan 11A, 3010 Kessel-Lo. Op 24 oktober en 28 november in de grote zaal. De jeugdherberg ligt aan de achterkant van het NMBS-station, je wandelt de tunnel door tot voorbij het laatste spoor, als je dan naar links kijkt zal je de ingang van de jeugdherberg zien. Als je het moeilijk hebt, kan iemand jou opwachten in het station.

28 29

ANTWERPENAfdeling Geel

ANTWERPENAfdeling Turnhout

ANTWERPENAfdeling Antwerpen Stad

VLAAMS-BRABANTAfdeling Leuven

Oproep: Uiltjes gezocht voor de Warmste Week 2017!Voor de Warmste Week van 2017 willen we zoveel mogelijk creatieve uitspat-tingen op basis van uilen maken en verzamelen die we dan tegen het einde van het jaar, tijdens de Warmste Week, kunnen verkopen ten voordele van UilenSpiegel.Alles kan en mag, maar bedenk wel dat het aantrekkelijk moet zijn om te verkopen. Als we onze mensen op pad willen sturen, dan moet het vooral klein en handig zijn om mee te nemen, denk aan sleutelhangers, broches, kettingen, kaartjes, oorbellen, telefoonhoesjes...Dit kan in alle vormen en soorten: stof, vilt, gehaakt, gebreid, leer, hout, fimoklei, keramiek, glas, macramé, kraaltjes, metaal, materiaalherbruik...Je hoeft niet meteen veel geld uit te geven om dingen te maken, met hergebruik of dingen die je nog had lig-gen, kun je ook al een heel eind komen. Denk aan restjes stof, oude gordijnen, shirts, sokken, oude kussens voor vulling, oude stropdassen,... Als jij niets hebt liggen, heeft misschien iemand anders in je omgeving het wel.Tijd om aan het werk te gaan, de crea-tievelingen in je omgeving aan het werk te zetten, een knutselmiddag te houden met de lokale afdeling of praatgroep, de creatieve therapie te kapen, iedereen aan de uiltjes!

Facebook-groep: UilenSpiegel CreatiefPinterest-bord met ideeën:

www.mutant-art.com/uil

Inschrijven en meer info:Geert Kestens: geert.kestens1@telenet.be of 0497 83 92 15Sven Roovers: sven_roovers@hotmail.com of 0484 40 45 18Hoe laat? 14.00u - 16.00uWaar? Permeke bibliotheek, de Coninckplein 25 te 2060 Antwerpen, Voor de juiste zaal, zie hieronder:• Zaterdag9september:Gespreksbijeenkomst: “ ’t Is weer voorbij, die (mooie) zomer…”Heb je de zomermaanden anders aangepakt dan andere jaren? Wat heeft je deugd gedaan? Wat heb je gemist? Deze activiteit gaat door in zaal Consul van de Permeke bibliotheek, ingang Muizenstraat.• Zaterdag4november: Gespreksbijeenkomst: “Een psychische kwetsbaarheid en dakloos (geweest)?”Getuigenis over hoe je psychische gezondheid invloed heeft op je huisvesting en hoe dakloosheid een invloed heeft op je psychische gezondheid. Daarna gesprek met het publiek aan de hand van stellingen. Met gastsprekers Johny Verelst en Leo Wolfs. Deze activiteit gaat door in zaal Sierra van de Permeke bibliotheek, ingang Muizen-straat.

•Herstelgroep UilenSpiegel KempenHerstelgroep UilenSpiegel Kempen is een werkgroep waarin de deelnemers werken aan hun herstel op eigen tempo. We leren van elkaar door het delen van ervarin-gen, al dan niet gekaderd binnen een thema. De thema’s worden in samenspraak met de groep gekozen.De groep bestaat uit maximum 8 deelnemers en wordt begeleid door enkele ervaringsdeskundigen.De deelnemers bevinden zich in een verschillend stadium van herstel.We werken met een gesloten groep in gelijkwaardigheid, zelfrespect en respect voor onze medemens.Inschrijven verplicht.

Inschrijven en meer info:herstelgroepuilenspiegelkempen@gmail.com of 0497 57 52 27 (Wouter)Let op: Start 2 keer per jaar (september en februari), de frequentie is 2-wekelijks (8 keer).Hoe laat? 13.30u - 16.00uWaar? ’t Vooruitzicht aan campus OPZ, Stelenseweg 19, 2440 Geel

•Ontmoetend HerstellenOntmoetend herstellen is een initiatief van twee ervarings-deskundigen in de Kempen.Tijdens de maandelijkse bijeenkomsten kan je in contact komen met anderen, praten over wat je zoal tegenkomt, samen iets doen, werken rond thema’s… Zo kan je op een laagdrempelige manier stappen zetten in je herstel.In het