Sociologija III SREDNJE

Crna Gora

MINISTARSTVO PROSVJETE I SPORTA ZAVOD ZA KOLSTVO

Predmetni program

SOCIOLOGIJA III razred trogodinje srednje strune kole

Podgorica 2011.

Predmetni program SOCIOLOGIJA III razred trogodinje srednje strune kole

Predmetni program SOCIOLOGIJA za III razred trogodinje srednje strune kole izradila je Komisija u sljedeem sastavu: Zorica Kotri, predsjednica Momir Dragievi, lan Slavica Medenica, lanica

Nacionalni savjet za obrazovanje je na sedmoj sjednici odranoj 31. 08. 2011.godine donio predmetni program SOCIOLOGIJA za III razred trogodinje srednje strune kole.

2

1. NAZIV NASTAVNOG PREDMETA

SOCIOLOGIJA NAZIV PREDMETNOG PROGRAMA

SOCIOLOGIJA 2. ODREENJE PREDMETNOG PROGRAMA a) Poloaj, priroda i namjena predmetnog programa Sociologija je sastavni dio programa drutvenih nauka u okviru nastavnog plana za trogodinje srednje strune kole i odreena je kao obavezni predmet. U okviru predmeta uenici/e se upoznaju sa naunim saznanjima o drutvu i sa sociolokim objanjenjem drutvenih pojava. Predmet je usmjeren na osnovne socioloke pojmove, ideje, razliite metodske postupke, teorijske pristupke i aktulene probleme savremenog drutva. Optost, teorijski pristup i fundamentalno mjesto meu naukama, upuuje sociologiju da drutvo kao svoj predmet, objasni u totalitetu drutvenih pojava i njihovih sadraja. Otvorenost programa, zasnovana na potrebi prouavanja osnovnih graanskih ideja i njihovoj utemeljenosti u drutvenoj stvarnosti, orijentacija drutva prema meunarodnim integracijama, izgradnja graanskog modela, vladavini prava i demokratiji, multikulturalnosti i multikonfesionalnosti su nove nacionalne vrijednosti koje u okviru programa, a posebno njegovog otvorenog dijela imaju vano mjesto. Predmet sociologije omoguava uenicima/ama da otkriju razliite aspekte drutvenog ivota ovjeka, grupe i drutva, i da ve steena znanja o druvenim pojavama poveu u jednu otvorenu cjelinu. Otvorenost programa daje mogunost oblikovanja i dopunjavanja onim temama koje su znaajne za uenike/ce, lokalnu sredinu, kao i za strateke orijentacije drutva. Prouavanje sociologije treba da bude "oslobaajui poduhvat". Sociologija ui da se uenici/e oslobode "zdravorazumskog" poimanja i objanjenja drutvene stvarnosti, i da se opredjeljuju za racionalno, na empirijskim dokazima utvreno objanjenje drutvenih pojava. Ta objanjenja moraju se zasnivati na "sociolokoj imaginaciji", prije svega, da se "udaljimo od sopstvene svakodnevne rutine kako bismo na stvari gledali iz novog ugla"(R.Mils).

3

Nastavni program odreen je svojim osnovnim karakteristikama: - obim programa, iskazan je kroz nastavne cjeline (uvod; ovjek, kultura, drutvo; struktura i elementi strukture; drutvene grupe, institucije i podruja; druvene promjene i razvoj), nastavne teme (uvod u sociologiju, metod, ovjek i drutvo, drutvene grupe... ) i nagovijetene nastavne jedinice (odreenje predmeta, aspekti metoda, drutvena nejednakost...), - dubina programa iskazana je poniranjem u strukturu sociologije kao nauke preko ralanjivanja sadraja i razliitim pristupima u analitikom objanjenju tj. makro (pojam i elementi nauke, kultura, promjene) i mikro nivou kroz detaljno izuavanje pojedinih sadraja (odreenje ovjeka, drutvene grupe, drutvene moi...), - redosljed programa zasnovan je na odreenju predmetnih podruja, tema i jedinica. Program je usmjeren na oekivane ishode, a ne na precizirane nastavne jedinice to mu daje dodatnu otvorenost. Program osim sadraja definie i standarde, tj. koja znanja, vjetine i kompetencije mogu garantovati planirane ishode. U obrazovno - vaspitnom procesu, sociologija ima poseban znaaj u analizi crnogorskog drutva pojmova i kategorija koji izraavaju njegovu esencijalnost i egzistencijalnost, ime apstraktni nivo prouavanja dobija svoju konkretizaciju i ivost. Takva saznanja doprinose i razbijanju odreenih predrasuda, stavova mnjenja i zdravorazumskog - logikog objanjenja. U okviru datih tema, uenici/e e dobiti znanje o druvenom ivotu crnogorskog drutva kao i mogunost da razumiju istorijske, politike, ekonomske i kulturne procese u prolosti kao i stremljenja ka budunosti. Argumentacija mora biti zasnovana na saznanjima o drugim drutvima i kulturama, a posebno modeliranim i onim ija su kvalitativna svojstva i pozicije slina crnogorskom drutvu (demokratska, graanska, otvorena, multi...). b) Broj asova po godinama obrazovanja i oblici nastave U nastavnom planu za trogodinje srednje strune kole, planirano je da sociologija bude obavezni predmet u treem (3) razredu. Nastava se realizuje sa dva (2) asa sedmino, odnosno, godinjim fondom od ezdeset etiri asa (64) u treem razredu. 3. OPTI CILJEVI PREDMETNOG PROGRAMA

Sociologija kao predmet u okviru opteobrazovnog programa kroz svoju specifinost, preko pedagoke aktivnosti omoguuje ueniku/ci: - usvajanje znanja o osnovnim sociolokim pojmovima i njihovu upotrebu pri razumijevanju i objanjenju druvenih pojava; - usvajanje znanja o osnovnim i metodolokim postupcima sociologije i njihovu upotrebu; - razvijanje sposobnosti za kritiko vrednovanje drutvenih pojava u privatnom, radnom i drutvenom okruenju; - doprinosi cjelovitom razvoju linosti, razumijevanju samog sebe, pozitivnoj identifikaciji i razvoju odgovornosti; - razumijevanje ovjeka kao stvaralakog, djelatnog bia, ovjeka kao specifinog totaliteta; - razvijanje pozitivnog odnosa prema naelima demokratije, pluralizma pravde, ekologije, socijalne komunikacije, slobode,

4

svijesti o kulturnim razlikama; - razvijanje komunikativnih sposobnosti toleranicije i odgovornosti prema drugom, afirmaciju kulturnog argumentovanog

dijaloga; - razvijanje sposobnosti za razumijevanje razliitih struktura, politikih, kulturnih, vjerskih, itd., vrijednosti sistema sopstvenog

drutva, drutvenih podsistema i drugih; - razvijanje sposobnosti za razumijevanje cjeline drutvenog ivota koja nastaje kao rezultat procesa sublimiranja prirodnih,

ekonomskih, kulturnih, socijalno-psiholokih i politikih faktora; - razvijanje sposobnosti razumijevanja drutvenog ivota, normativnih vrijednosnih sistema, lokalne, regionalne i nacionalne

zajednice kroz istorijsku distancu; - razvijanje sposobnosti integracije u socijalni ivot, radne, lokalne sredine, posebno za aktivni ivot u graanskom

demokratskom drutvu; - razvijanje sposobnosti procjene i kritikog vrednovanja politikih inicijativa, politikih odluka i akcija; - izraen odnos prema drutvenoj pravdi, prepoznavanju nejednakosti i zalaganje za aktivan odnos prema uzrocima; - razvijanje sposobnosti povezivanja sociolokog znanja s drugim naunim podrujima; - razvijanje sposobnosti za otklanjanje drutvenih predrasuda, dejstava mnjenja i zdravorazumskog objanjenja sopstvenog

drutva i drutvenih fenomena uopte, oslobaanje od netrpeljivosti, iskljuivosti, nacionalistikih ideala, ksenofobije, rodne nejednakosti, lokalizma itd.;

- razvijanje sposobnosti i spremnost za drutveni aktivizam, i svoje stavove o praktinim drutvenim akcijama; - da razvija sposobnost kritikog vrednovanja, kretanje u modernom drutvu pravno-politikim institucijama graanskog

drutva, ekonomiji, tehnologiji, kulturi, informisanju, masovnoj kulturi; - razumijevanje evolucije kao procesa u kojem su spojena objanjenja o istorijskom strukturiranju, univerzum prirode i ljudsko

iskustvo; - osposobljavanje za samostalan rad i permanentno obrazovanje. PROGRAMSKI SADRAJ SOCIOLOGIJE ZA TROGODINJE STRUNE KOLE Sadraji su podijeljeni na obavezne sadraje i izborni program. Obavezni sadraji su: 1. Uvod u sociologiju - odreenje predmeta sociologije - metod sociolokog istaivanja - svrha sociologije - najvaniji teorijski pristupi

5

2. ovjek, drutvo, kultura - ovjek, drutvo, priroda - svojina - struktura drutva - kultura - razliita odreenja, pluralizam i kultura - subkultura i mladi - religija - socijalizacija - drutvena interakcija i svakodnevni ivot - devijantno ponaanje i drutveni nadzor 3. Stratifikacija i drutvene nejednakosti - drutvena nejednakost i socijalne razlike - drutvene nejednakosti, slojevitost i drutvena pokretljivost - pojam i oblici drutvene moi 4. Rad, drutvene grupe i institucije - rad, tehnologija i tehnika mo - teritorijalne grupe - porodica - nacija - drava

5. Drutvena promjena i razvoj - tradicionalno i moderno drutvo - oblici drutvenih promjena - ekologija-ekoloka svijest-ekoloke promjene

6

4. SADRAJI I OPERATIVNI CILJEVI PREDMETNOG PROGRAMA III RAZRED Obavezni sadraji Tema: Odreenje predmeta sociologije

Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi/sadraji Korelacija Uenik/ca treba da: - razumije znaaj i specifinost

sociologije kao nauke, - upozna posebnost (duh)

sociolokog postupka pri odreenju drutvenih pojava u odnosu na druge humanistike nauke i druge oblike znanja,

- upozna razliite pristupe u odreenju pojma drutva i drutvenosti,

- razlikuje osnovne socioloke probleme, pitanja, polja interesovanja, socioloke discipline,

- shvati i uoi odnos sociologije i drugih oblika naunog znanja.

Uenici/e: - sluaju izlaganje datog sadraja, - biljee bitne pojmove i sadraje, - pamte, ponavljaju i nabrajaju date

sadraje, - identifikuju razliite pristupe u

poimanju drutva, - uoavaju i interpretiraju

socioloko poimanje drutvenih pojava, drutvenosti i odnos prema drugim oblicima naunog znanja,

- otkrivaju vezu sociologije i drugih predmetnih oblasti,

- samostalno formuliu pitanja, - otkrivaju mogua polja

interesovanja sociologije kao nauke,

- verifikuju validnost sopstvenih stavova,

- povezuju nove sadraje sa srodnim sadrajima iz drugih oblasti.

Odreenje predmeta sociologije; sadraj sociologije kao nauke; podruje interesovanja; socioloke discipline; pojam drutva i drutvenosti; sociologija i drugi oblici naunog znanja.

Maternji jezik i knjievnost: etimologija.

7

Tema: Metod sociolokog istraivanja

Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi/sadraji Korelacija Uenik/ca treba da: - se upozna sa karakteristikama

sociolokih metoda, - razumije vezu izmeu teorijskog

objanjenja i metodskih postupaka,

- razvija vjetine posmatranja, razgovora, klasifikacije, mjerenja,

- razvija vjetinu uoavanja prednosti i nedostataka razliitih istraivakih tehnika.


sadraje, - identifikuju osnovne metodske

aspekte i tehnike, - uoavaju i interpretiraju znaaj

osnovih pojmova, - iznose sopstveno zapaanje, - samostalno formuliu pitanja, - povezuju nove sadraje sa

srodnim sadrajima iz drugih oblasti.

Odreenje metoda; odreenje istraivakog procesa; aspekti metoda; tehnike u istraivakom procesu; statistiki pojmovi, postupci i prikazi; principi naunog saznanja u sociologiji.

Maternji jezik i knjievnost: standardnost jezika.

Tema: Svrha sociologije Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi/sadraji Korelacija

Uenik/ca treba da: - se upozna sa osnovnim ciljevima i

praktinom primjenom sociologije kao nauke,

- vrednuje upotrebljivost sociolokog znanja u savremenom drutvu i ivotu uopte.


sadraje, - analiziraju osnovne ciljeve

sociologije, - iznose sopstveno zapaanje o

ciljevima i mogunostima praktine uloge sociologije,

- samostalno formuliu pitanja, - verifikuju validnost sopstvenih

stavova o upotrebljivosti sociolokog znanja u savremenom drutvu i ivotu uopte,


Cilj sociologije kao osnovne drutvene nauke; svrha sociologije ili emu sociologija; praktini ciljevi sociologije.

Cilj drugih nauka: istorija, geografija ...

8

Tema: Najvaniji teorijski pristupi

Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi/sadraji Korelacija Uenik/ca treba da: - se upozna sa osnovnim

teorijskim pristupima, - razvija saznanja o osnovnim

postavkama i razliitim pristupima u objanjenju drutva nekad i sad,

- razvija analitiki odnos prema teorijskim dilemama i alternativama,

- sintetizuje razliite pristupe u objanjenju konkretnih problema.

Uenici/e: - sluaju izlaganje datog sadraja, - biljee bitne pojmove i sadraje, - pamte, nabrajaju osnovne

socioloke teorije, - ponavljaju osnovne karakteristike

sociolokih teorija, - identifikuju osnovne teoretske

pristupe u sociologiji, - razumiju teoretske postavke i

zamisli, - argumentovano potvruju ili

osporavaju date zamisli sociolokih teorija,

- razumiju date pojmove, sadraje i objanjenja o sociolokim teorijama,


Osnovni teorijski pristupi; podjela sociolokih teorija; storije socioloke teorije (naturalizam, psiholoke teorije)... savremene socioloke dileme (strukturalizam i funkcionalizam...).

Istorija: nastanak ideologija.

9

Tema: ovjek, drutvo i kultura, ovjek-drutvo

Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi/sadraji Korelacija Uenik/ca treba da: - razumije drutvenu strukturu ovjeka

kao svojevrsnog totaliteta (biolokog, psiholokog, kulturnog i drutvenog u ovjeku),

- se upozna sa razliitim antropolokim poimanjima ovjeka,

- se upozna sa razliitim odreenjima drutva,

- uoava deterministike veze: ovjek priroda drutvo,

- se upozna sa odreenjem pojma svojine i njenim oblicima,

- prepoznaje veze i korelacije izmeu linih i kolektivnih ciljeva i vrijednosti,

- se upozna sa odreenjem pojma drutvene strukture, dimenzijama i elementima strukture

- se upozna sa odreenjem drutvene uloge, poloaja i drutvenih odnosa izmeu njih,

- razumije razlike meu drutvenim strukturama,

- se upozna sa teorijskim objanjenjima stratifikacije modernog drutva,

- razumije veze izmeu drutvene grupe i drutvenih uloga i poloaja u sopstvenom drutvu,

- se upozna sa odreenjem pojma organizacije, institucije i asocijacije,

- razumije pojam drutvenog sistema, - razvija sposobnost analitikog

tumaenja drutva, prirode i ovjeka, - samostalno identifikuje probleme i

veze: ovjek drutvo-priroda.

Uenici/e:

- sluaju izlaganje datog sadraja, - biljee bitne pojmove i sadraje, - pamte, ponavljaju i nabrajaju

date sadraje, - analiziraju osnovne

antropoloke, kulturoloke i socioloke pojmove,

- argumentovano potvruju ili osporavaju dato miljenje,

- otkrivaju mogunost novih interpretacija,

- iznose sopstvena zapaanja o ovjeku i drutvu,

- samostalno formuliu pitanja, - navode primjere iz neposrednog

ivota, - povezuju nove sadraje sa


Drutvena struktura Determinizam Socijalizacijski ciljevi Razvijanje drutvenog duha, tolerancije i solidarnosti razvijanje sposobnosti za uoavanje problema drugih; razvijanje i podizanje nivoa motivisanosti za rjeavanje problema drugih (drutva); razvijanje empatije i spremnosti na pomo; razvijanje sposobnosti za stvaranje zdrave drutvene klime; preuzimanje odgovornosti; eliminisanje drutvenih predrasuda i steenih odbrambenih mehanizama da je za drutvene probleme kriv neko drugi; identifikacija sa grupom; tolerancija prema razliitostima; prepoznavanje sopstvene uloge i poloaja; sposobnost postizanja kompromisa i traenja konsenzusa; moralni odnos prema negativnim pojavama (korupcija, mito, nepotizam...).

Istorija: hrianstvo, graanske revolucije; drutveni slojevi. Psihologija: ovjek kao psihiko bie razvoj psihikog ivota, sredina prirodna i drutvena. Geografija: ivotna sredina.

10

Tema: Kultura, norme, vrijednosti

Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi/sadraji Korelacija Uenik/ca treba da: - upozna razliita odreenja

pojma kulture i razumije razloge razliitosti,

- upozna realaciju kultura-civilizacija,

- upozna sadraj i razumije kulturni pluralizam savremenog drutva,

- upozna uticaj heterogenosti( rodne, rasne, klasne, starosne, slojne itd ) na kulturnu raznolikost,

- objasni kulturne razlike meu drutvenim grupama u sopstvenom drutvu,

- upozna osnovne norme i vrijednosti sistema,

- analizira drutvene zapovijesti i preporuke utemeljene u sopstvenom drutvu,

- se upozna i razumije znaenje simbola i simboliki karakter kulture,

- upozna i analizira uzroke i karakteristike masovne kulture,

- razumije osnove kia i unda u kulturi,

- upozna i razumije smisao kulturnog identiteta i kulturne raznovrsnosti.

Uenici/e: - sluaju izlaganje datog sadraja, - biljee bitne pojmove i sadraje, - pamte, ponavljaju i nabrajaju

razliite pristupe i odreenja kulture,

- identifikuju osnovne norme vrijednosti, simbole, zapovijesti i preporuke,

- otkrivaju uzrono posljedine odnose u okviru vrijednosti,

- identifikuju osnovne kulturne raznolikosti, sadraj pojmova, oblike i tipove kulture,

- uoavaju i interpretiraju osnovne kulturne raznolikosti, razlike meu tipovima kulture,

- iznose sopstveno zapaanje, - samostalno formuliu pitanja, - navode primjere iz neposrednog

ivota, - razrjeavaju vrijednosne dileme

(etiko, pravno, religijsko, rodno), - povezuju nove sadraje sa


Kultura razliito odreenje; nauni pristup odreenju kulture; normativni i vrijednosni sistemi; pojam simbola i simboliki karakter kulture; odnos norma vrijednost; drutvene zapovjednosti i preporuke; vrijednosni sistem i tradicija.

Istorija: razvoj kulture u ...vijeku.

11

Tema: Subkultura i mladi

Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi/sadraji Korelacija Uenik/ca treba da: - objasni i prepozna elemente i

razliite oblike subkulture, - objasni i prepozna kauzalni odnos

izmeu odreenih grupa i subkulturnog modela,

- razumije karakter urbane sredine i uzroke subkulture,

- objasni i identifikuje subkulturu mladih.


sadraje, - identifikuju subkulturu, ciljne

grupe, elemente subkulture, - analiziraju osnovne pojmove, - argumentovano potvruju ili

osporavaju dato miljenje, - itaju izvorni tekst, - uoavaju i interpretiraju osnovne

subkulturne pojmove, - iznose sopstveno zapaanje, - samostalno formuliu pitanja, - navode primjere iz neposrednog

ivota, - verifikuju validnost sopstvenih

stavova, - povezuju nove sadraje sa


Pojam subkulture; struktura i subkultura; interesne ciljne grupe i subkulture; elementi i subkulture; subkultura i urbano; mladi i subkultura; umjetnost i subkultura.

Maternji jezik i knjievnost: argon, sleng, umjetnost:

moderna umjetnost.

12

Tema: Religija Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi/sadraji Korelacija

Uenik/ca treba da: - upozna osnovne komponente i

funkcije religije, oblike religijske svijesti,

- uoi slinosti i razliku izmeu magije i religije,

- razumije i objasni vjerski pluralizam, toleranciju i dijalog,

- razumije i uoi razliku izmeu religije i vjere i osnovna vjerska prava i slobode,

- razlikuje i identifikuje vjerske grupe i institucije,

- upozna multikonfesionalnu strukturu Crne Gore.


sadraje, - identifikuju komponente, funkcije i

tipove religije, - analiziraju kulturne i drutvene

funkcije religije, - uoavaju i interpretiraju sutinu

vjerskog pluralizma, tolerancije i dijaloga, sutinu vjerskih sloboda,

- samostalno formuliu pitanja, - navode primjere iz neposrednog


srodnim sadrajima iz drugih oblasti, prethodnim znanjem i iskustvom.

Pojam religije Socijalizacijski ciljevi Podizanje nivoa vjerske trpeljivosti i tolerancije; prihvatanje drugih i drugaijih; potovanje i razvoj religijskog dijaloga i suivota; identifikacija manifestnih oblika religije u sopstvenom drutvu; podizanje nivoa religijskog obrazovanja kao podruja.

Istorija: hrianstvo,

islam.

13

Tema: Socijalizacija Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi/sadraji Korelacija

Uenik/ca treba da: - odredi pojam i razumije vrste i

funkcije socijalizacije, - upozna i razumije faktore

socijalizacije, - razumije i objasni uzroke

devijacije neprilagoenosti i identifikuje elemente prisile u procesu socijalizacije,

- razumije drutvenu interakciju i svakodnevni ivot,

- razumije sutinu rodne jednakosti.


sadraje, - identifikuju vrste socijalizacije,

njene subjekte, - identifikuju uzroke devijacije,

neprilagoenosti i prisile u procesu socijalizacije,

- uoavaju i interpretiraju znaaj porodice u formiranju linosti,



srodnim sadrajima iz drugih oblasti,

- kritiki vrednuju drutvene uslove socijalizacije, socijalizaciju i individualne slobode.

Pojam socijalizacije Socijalizacijski ciljevi Uoavanje znaaja porodice u formiranju linosti; rad na ozdravljenju odnosa u razredu, sredini; podizanje nivoa individualnosti; prihvatanje kritike i razvijanje samokontrole i samokritinosti; kritiki odnos prema prisili u procesu socijalizacije otklanjanja uzroka predrasuda lanog autoriteta; otklanjanje predrasuda o polnoj, rasnoj, nacionalnoj inferiornosti; rad na sopstvenoj nadgradnji; preuzimanje odgovornosti; sposobnost za strpljivo i razumno rjeavanje meusobnih i konflikata u drutvu.

14

Tema: Devijantno ponaanje i drutveni nadzor

Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi/sadraji Korelacija Uenik/ca treba da: - se upozna sa osnovnim oblicima

devijantnog ponaanja, - razumije uzrok i posljedicu

devijantnosti, - objasni kriminal, prestupniko

ponaanje i drutveni ambijent, - objasni i razumije posljedice

kriminalnog djelovanja u odnosu na pol (rodno uslovljeno nasilje ),

- upozna oblike devijantnosti u modernom drutvu,

- razumije smisao i funkciju drutvenog nadzora, preventivnog djelovanja sankcija.

Uenici/e: - sluaju izlaganje datog

sadraja, - biljee bitne pojmove i

sadraje, - pamte, ponavljaju i nabrajaju

date sadraje, - identifikuju oblike i uzroke

devijantnog ponaanja, - argumentovano potvruju ili

osporavaju dato miljenje, - uoavaju i interpretiraju

posljedice kriminalno, rodno uslovljenog nasilja, poziciju rtve; uoavaju smisao i funkciju drutvenog nadzora,

- otkrivaju mogunost analize, istraivanja i klasifikovanja uzroka i oblika drutvene nejednakosti,

- iznose sopstveno zapaanje, - samostalno formuliu pitanja, - navode primjere iz

neposrednog ivota, - povezuju nove sadraje sa


- kritiki vrednuju devijantnosti u modernom drutvu, funkcije drutvenog nadzora i preventivnog djelovanja sankcija.

Pojam devijacije; uzroci i funkcije devijantnog ponaanja; oblici devijantnosti; drutveni nadzor sankcije.

15

Tema: Stratifikacija i drutvene nejednakosti, drutvena nejednakost i socijalne razlike

Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi/sadraji Korelacija Uenik/ca treba da:

- se upozna sa odreenjem drutvene nejednakosti i njenim uzrocima,

- razumije nejednakost drutvenih poloaja,

- se upozna sa teorijskim pristupima i objanjenjima drutvene nejednakosti,

- se upozna sa znaajem drutvene podjele rada, raspodjelom svojine i drutvene moi,

- se upozna sa uzrocima i posljedicama pauperizacije.


sadraje, - identifikuju uzroke i oblike

drutvenih nejednakosti, uoavaju socijalne razlike,

- analiziraju nejednakosti drutvenih poloaja i objanjenja drutvene nejednakosti; modele vertikalne strukture drutva,

- uoavaju i interpretiraju znaaj drutvene podjele rada, vezu izmeu raspodjele svojine i drutvene moi kao uzroka nejednakosti,

- otkrivaju uzroke i posljedice drutvenog siromatva, mogunosti vertikalne i horizontalne pokretljivosti,





- piu krae radove, prikaze i eseje, - kritiki vrednuju drutvene

nejednakosti i socijalne razlike u sopstvenom drutvu i drutvu uopte.

Pojam i uzroci drutvene nejednakosti; vrste nejednakosti drutvenih poloaja; teorijska objanjenja drutvenih nejednakosti; teoloki pojam jednakosti; drutvena podjela rada i nejednakost; ljudi i resursi; raspodjela svojine; raspodjela moi; teorijski pristupi i modeli vertikalne strukture; socijalne razlike socijalna distanca; pauperizacija.

Istorija: drutveni slojevi, drutvene nejednakosti, klase, stalei.

16

Tema: Drutvene nejednakosti i pokretljivosti

Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi/sadraji Korelacija Uenik/ca treba da: - razumije i analizira uzroke

nejednakosti (bogatstvo, mo, ugled, status, znanje, manipulacija),

- upozna, identifikuje, analizira osnovne oblike slojevitosti,

- uoi znaajne socioloke razlike izmeu razliitih oblika slojevitosti,

- upozna, analizira i identifikuje slojnu iskljuivost,

- upozna i analizira rodnu stratifikaciju,

- razumije drutvenu pokretljivost, individualnu i grupnu,

- razumije i uporeuje kvalitativna svojstva otvorenih i zatvorenih drutava.


sadraje, - identifikuju uzroke drutvene

nejednakosti (bogatstvo, mo, ugled, status, znanje i manipulacija),

- uoavaju i interpretiraju osnovne oblike slojevitosti, socijalne razlike izmeu njih,



srodnim sadrajima iz drugih oblasti, prethodnim znanjem i iskustvom.

Pojam i uzroci drutvene nejednakosti; drutvena slojevitost; oblici drutvene slojevitosti; kasta, stale, sloj; klasa; rod i stratifikacija; slojna iskljuivost drutvena iskljuivost; pojam i oblici mobilnosti; otvorena i zatvorena drutva; drutveni znaaj mobilnosti.

Istorija: drutveni slojevi, klasa, kasta, sloj, drutvene promjene

17

Tema: Drutvena mo

Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi/sadraji Korelacija Uenik/ca treba da: - razlikuje pojmove vlast i mo, - uporeuje i razumije manifestne

oblike drutvene moi, - vrednuje razliite oblike

drutvene moi, - uoava i analizira mo, znanje i

informaciju, - definie manipulaciju i oblike

ispoljavanja (i nedemokratskih vidova moi).


sadraje, - identifikuju izvore i oblike

drutvene moi, osobine nosioca drutvene moi, izvore drutvene moi u sopstvenoj sredini i drutvu,


- uoavaju i interpretiraju mo znanja i informacije, vezu moi i odluivanja, ulogu politikih grupa,

- iznose sopstveno zapaanje, - samostalno formuliu pitanja, - navode neposredne primjere iz




- analiziraju i kritiki vrednuju osnovne vrijednosti drutva, oblike manipulacije, nove vrijednosti, vezu drutvene moi, poloaja i kvaliteta ivota.

Pojam drutvene moi; izvori drutvene moi; svojina i drutvena mo; mo i odluivanje; politiki sistem i drutvena mo; politike grupe i politika odluka.

Istorija: drutveno raslojavanje i drutvena nejednakost, nastanak drave i privatne svojine, tehnoloke revolucije.

18

Tema: Rad, drutvene grupe i institucije, rad i privredni ivot

Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi/sadraji Korelacija Uenik/ca treba da: - se upozna sa odreenjima

rada,karakteristikama i podjelom rada,

- uoava razlike izmeu rada i drutvenog djelovanja,

- analizira radne uslove u razliitim vremenskim distancama, motivisanost,

- uoava znaaj profesionalne orijentacije,

- analizira i uoava karakteristike profesionalnog rada,

- identifikuje uzroke nezaposlenosti i diskriminacije u oblasti rada( rodna diskriminacija...),

- upozna ulogu sindikata, - uoava i predvia mogunosti za

radno angaovanje ena u prestinim profesijama.


sadraje, - identifikuju karakteristike rada,

profesionalnog rada, zanimanja, tradicionalnog rada,

- analiziraju motivisanost, znaaj drutvene podjele rada i razliite pristupe u tumaenju rada,

- uoavaju i interpretiraju znaaj drutvene podjele rada, karakter i znaaj profesionalne orijentacije, znaaj jednakog vrednovanja rada mukarca i ene,

- otkrivaju uzroke nezaposlenosti i diskriminacije u procesu rada, uoavaju ulogu sindikata,




- kritiki vrednuju poziciju ovjeka u procesu rada, rad kao bjekstvo od samootuenja, rodnu toleranciju u sferi rada.

Pojam i karakteristike rada; ovjek kao radno i tehniko bie; antropoloko i kulturno odreenje rada; rad i identitet; teoloko poimanje rada; rad i drutveno djelovanje; dihotomija: fiziki umni rad; znaaj i funkcija drutvene podjele rada; podjela rada i drutvena struktura; profesionalni rad; nezaposlenost; ene i rad; industrijski konflikt i sindikat; nejednakosti u oblasti rada.

Istorija: drutvena podjela rada.

19

Tema: Tehnologija i tehnoloka mo Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi/sadraji Korelacija

Uenik/ca treba da: - upozna i razumije razliita

odreenja tehnike i tehnologije, karakteristike razliitih tehnolokih nivoa razvoja drutva,

- upozna znaaj tehnoloke moi, - uoava posljedice upotrebe

razliitih tehnologija, tehnikog determinizma na ovjeka i drutvo,

- uoava i analizira uzroke ekolokog zagaenja i posljedice prljave tehnologije.


sadraje, - identifikuju karakteristike i

kvalitativna svojstva razliitih nivoa razvoja drutva,

- analiziraju posljedice upotrebe razliitih tehnologija,

- uoavaju i interpretiraju vezu tehnoloke moi i drutvenog kretanja, posljedice tehnolokog razvoja na radnu sredinu; posljedice prljave tehnologije,


ivota, - piu krae radove, - analiziraju uticajprljavih

tehnologija u sopstvenoj sredini i drutvu.

Pojam tehnologije i tehnike; tehnoloki nivoi razvoja drutva; tehnika mo i drutveno kretanje; uslovi radne sredine; drutvene posljedice upotrebe razliitih tehnologija; tehnoloki razvoj i ekoloka kriza; tehniki determinizam.

Istorija: tehnike revolucije pronalasci i napredak tehnike. Biologija: uzroci zagaenja ivotne sredine.

20

Tema: Teritorijalne grupe

Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi/sadraji Korelacija Uenik/ca treba da: - razlikuje i analizira razliite tipove

prostornih grupa, - identifikuje karakter drutvenih

odnosa u okviru naselja, - razumije proces urbanizacije i

urbane kulture, - analizira znaaj ekoloke

strategije.


sadraje, - analiziraju i objanjavaju proces

urbanizacije i urbane kulture, znaaj ekoloke strategije crnogorskog drutva,

- uoavaju i interpretiraju karakter drutvenih odnosa u okviru naselja, smisao ureenja prostora, prostorni razvoj,





- piu krae radove, prikaze i pismene interpretacije.

Vrste prostornih grupa; odreenje naselja; funkcije naselja; naselje i drutveni faktori; naselje i drutveni odnosi; urbanizacija; urbana kultura; deagrarizacija; ureenje prostora; ekoloka strategija.

Geografija: tipovi i karakteristike naselja, stanovnitvo i naselja. Istorija: nastanak naselja, grad i drava, industrijsko drutvo.

21

Tema: Porodica

Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi/sadraji Korelacija Uenik/ca treba da: - analizira socioloko odreenje

porodice, upozna istorijske oblike porodice,

- uoi znaaj braka i srodstva, - upozna i analizira osnovne

funkcije porodice, - analizira kvalitativna svojstva

savremene i tradicionalne porodice, alternativne porodice i braka,

- uoi devijantne oblike ponaanja u porodici: zloupotreba djece, incest, razliite oblike nasilja u porodici.


sadraje, - identifikuju istorijske modalitete

porodice, drutvene faktore koji utiu na funkcije porodice, znaaj braka i srodstva u sopstvenom drutvu i drutvu uopte,

- analiziraju kvalitativna svojstva savremene i trdicionalne porodice,

- uoavaju i interpretiraju razlike izmeu porodice i domainstva, devijantne oblike ponaanja u porodici, nasilje u porodici itd.,

- otkrivaju pravilne stavove prema instituciji srodstva (tradicionalnog i duhovnog), prema homoseksualnoj porodici,




- piu krae radove i prikaze.

Pojam porodice Socijalizacijski ciljevi formiranje pravilnog odnosa prema zvaninom braku i konkubinatu; prevazilaenje konflikta u porodici; izbjegavanje i rjeavanje meugeneracijskog konflikta u porodici; njegovanje simbling odnosa (brat sestra) u porodici; upoznavanje sa uzrocima i posljedicama bijele kuge; upoznavanje sa drutvenim mogunostima i akcijama u oivljavanju reproduktivne funkcije porodice; izgradnja odnosa prema homoseksualnoj porodici; izgradnja pravilnog stava prema instituciji srodstva i tradicionalnog (duhovnog) srodstva; razumijevanje i pozitivan odnos prema tendenciji izgradnje fleksibilne porodice; upoznavanje sa djelatnostima NVO sektora u pronalaenju nasilja u porodici.

Psihologija: faktori socijalizacije , devijantni oblici ponaanja linosti grupe.

22

Tema: Nacija Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi/sadraji Korelacija

Uenik/ca treba da: - se upozna sa osnovnim oblicima i

istorijskim oblicima etnikih grupa, - razumije i analizara proces

asimilacije, - se upozna sa savremenim

etnikim grupama, - se upozna sa istorijskim

okolnostima koje su uticale na odreenje nacije,

- usvoji poimanje nacije kao istorijske, politike i kulturne kategorije,

- se upozna i razumije nacije kao zajednice graana,

- razumije etnike pripadnosti, - uoava i analizira drutvene

antagonizme i predrasude vezane za naciju, psiholoku vezu: vjera nacija,

- razumije i analizira etnike odnose u prolosti i danas u crnogorskom drutvu,

- razumije etnika stremljenja i orijentaciju crnogorskog drutva.


sadraje, - identifikuju oblike i elemente

etnikih grupa, asimilaciju, elemente nacije,


- uoavaju i interpretiraju naciju kao politiku, istorijsku i kulturnu kategoriju,

- otkrivaju osnovne karakteristike multietnikog drutva, etnike odnose u prolosti i danas u crnogorskom drutvu,




- kritiki vrednuju etnika stremljenja, multietninost, etnike odnose u prolosti i danas u crnogorskom drutvu.

Pojam i odlike etnikih grupa; podjela i karakteristike; istorijska evolucija etnikih grupa; elementi etnike grupe; asimilacija; savremene etnike grupe; nacija pojam i istorijsko ishodite; razliiti pristupi odreenju nacije; nacija sloboda samodovoljnost; nacija kao zajednica graana; narod nacija; nacionalna identifikacija; predrasude, diskriminacija, etniki antagonizam, vjera nacija (psiholoka veza); etnika dihotomija; multietniko drutvo; etniki odnosi u crnogorskom drutvu.

Istorija: nacija i nacionalna svijest, nacionalne revolucije, Crna Gora u XIX i XX vjeku, Crna Gora u doba Petra I.

23

Tema: Drava Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi/sadraji Korelacija

Uenik/ca treba da: - se upozna sa odreenjem

drave kao politike institucije, - analizira razliite tipove dravnih

vlasti, - upoznaje karakteristike

savremene drave - analiza kvalitativnih svojstava,

- razumije sutinu i funkcionisanje savremene drave,

- analizira modernu i postmodernu dravu,

- analizira izvor politike moi, legalnost i legitimnost vlasti,

- se upozna sa odreenjem pojma graanin; graanin demokratija,

- se upozna sa komparativnim iskustvima drugih drava (tranzitnih i otvorenih drutava),

- se upozna sa komparativnim iskustvima drugih drutava o ueu razliitih slojeva u politikom odluivanju; ene u politici,

- analizira i objanjava pojam suverenosti u uslovima globalizacije.


sadraje, - identifikuju teoretske pristupe u

objanjenju drave, elemente i forme dravne vlasti,


- itaju izvorni tekst, - uoavaju i interpretiraju mjesto

graanina u procesu demokratije, iskustva drugih drutava o ueu razliitih slojeva u politikom odluivanju, mjesto ene u politici, u sopstvenom drutvu i drutvu uopte,

- otkrivaju mogunost pokretljivosti: rodne, nacionale, etnike, graanske,

- iznose sopstveno zapaanje, - samostalno formuliu pitanja, - verifikuju validnost sopstvenih

stavova, - sintetiu date sadraje, - povezuju nove sadraje sa


- piu krae radove, - kritiki vrednuju demokratska

pravila igre, demokratiju kao proces, razliite pristupe u odreenju cilja i funkcije drave.

Pojam, elementi i forme dravne vlasti; teorijski pristupi u objanjenju drave; graanska pravna drava; konstitucionalizam; NVO sektor civilna drutva; drava kao javni servis; drava blagostanja; minimalna drava; unija; politika mo i legitimnost; legalitet i legitimitet; graanin; politike grupe: partije i pokreti; politike organizacije; ene i politika; suverenitet danas.

Istorija: uzroci nastanka drave, pravna drava.

24

Tema: Drutvena promjena i razvoj Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi/sadraji Korelacija

Uenik/ca treba da:

- se upozna sa karakteristikama tradicionalnog, modernog i postmodernog drutva,

- se upozna sa objanjenjima drutvene promjene,

- razumije proces tranzicije, - analizira revoluciju kao nain

drutvene promjene, - uoava nacionalne, regionalne i

globalne promjene, - uoava manifestne promjene i

krize drutva, - razumije pojam futurologije i

njena objanjenja, - razumije ekoloku orijentaciju,

akciju i pristup kao strategiju Crne Gore,

- analizira kljune probleme modernih drutava i njihove mogue razvojne perspektive.


sadraje, - identifikuju karakteristike

tradicionalnog, modernog i postmodernog drutva, sutinu drutvene promjene, tranziciju kao promjenu,

- analiziraju revoluciju kao nain drutvene promjene, ekoloku orijentaciju akcije i pristupe u strategiji Crne Gore, kljune probleme modernih drutava i njihove mogue razvojne perspektive,

- itaju izvorni tekst, - uoavaju i interpretiraju nacionalne,

regionalne i globalne promjene, promjenu i krize, odnos teolokog i prirode,


ivota, - povezuju nove sadraje sa srodnim

sadrajima iz drugih oblasti, - piu krae radove, prikaze i eseje, - analiziraju razloge razliitih

futuristikih interpretacija, - kritiki vrednuju proces i posljedice

globalizacije, odnos prema tradiciji i progresu, znaaj ivotne sredine, krize, sutinu transformacije drutvenog ambijenta.

Dihotomija: tradicionalno moderno drutvo; postmoderno drutvo; kraj istorije; teorijske dileme u objanjenju drutvene promjene; tranzicija kao promjena; liberalizacija i demokratizacija; akteri i strategija promjene; pojam i karakter revolucije; nacionalne, regionalne i globalne promjene; ekoloka kriza kao i socioloko pitanje i drutveno iskuenje; priroda religije; futurologija i drutvo.

Istorija: revolucija, revolucija u SAD-u, revolucija u Francuskoj, revolucija u SSSR-u, tehnika revolucija, slom socijalizma. Ekologija/Biologija: pojam ekologije, zagaenje ivotne sredine, globalno zagaenje. Geografija: opte geografsko ekonomske odlike savremenog svijeta, politika karta savremenog svijeta.

25

5. DIDAKTIKE PREPORUKE Odnos obaveznih sadraaja u odnosu na izborne je 48 asova naspram 16 asova ( ili 20%). Otvoreni dio programa trebalo bi ispuniti temama vezanim za lokalnu zajednicu i zanimanje za koje se uenici/e obrazuju. Pri obradi ovih tema posebnu panju treba usmjeriti na objanjenje i usvajanje znanja o crnogorskom drutvu kroz komparativni pristup sa modernim, demokratskim i razvijenim drutvima, a posebno sa drutvima u tranziciji. U nastavnom programu se potencira povezanost znanja o drutvu, koje uenici/e ve imaju iz drugih oblasti, sa sociolokim idejama i metodskim pristupima, pri emu se potencira aktuelnost znanja i iskazuje karakter sociologije da pomogne u racionalnom objanjenju i poimanju drutvenih pojava. Zato u nastavnim aktivnostima treba potencirati stalnu vezu izmeu apstraktne i empirijske strane objanjenja, a to posebno treba da koristi u objanjenju sopstvenog drutva.Time se prouavanje sociolokih problema pribliava pitanjima koja su bliska svokodnevnom ivotu i iskuenjima uenika/ca, a ujedno podstie se samostalnost, timski rad, tj. zainteresovanost uenika/ca da tragaju za informacijama i znanjima, a da preko njih na socioloki nain razumiju i objasne drutvene aspekte sopstvenog drutva. Posebno je potrebno naglasiti razliitost teorijskih objanjenja u sociologiji. Razliitost teorijskih pristupa bitno utie i na izbor razliitih nastavnih postupaka, kao i na formiranje razliitih predstava o praktinom znaaju sociolokih saznanja. Obrada zadatih tema mora biti usmjerena tako da uenici/e spoznaju meusobnu povezanost drutvenih pojava uopte i u konkretnom sluaju. Takav pristup omoguava povezivanje sociolokih saznanja sa saznanjima iz drugih predmetnih oblasti i osposobljava uenike/ce za interferenciju sociolokog znanja sa objanjenjima u drugim podrujima nauke. Prouavanje sociologije zahtijeva izbor didaktikih metoda koje omoguavaju da uenik/ca u najveoj mjeri bude aktivan/a (debata, igranje uloga, uenja putem otkria, analiza udbenikog teksta, pro et contra, pretraivanje baze podataka, istraivanje u medijateci, formiranje i korienje line datoteke, grafiki prikaz, gost na asu, uloga kritiara TV i drugih medijskih sadraja, izrada plakata i poruka, izrada mini projekta, izrada i analiza eseja...), to omoguava samostalnost i inicijativnost uenika/ca. Izbor mora biti u slubi oekivanog, da se uenici/e osposobe da dosljedno upotrebljavaju socioloku terminologiju i jasno izraavaju i primjenjuju socioloko znanje. 6. KORELACIJA MEU PREDMETIMA Znaaj korelacije meu predmetima posebno je izraen u lakem razumijevanju meusobno povezanih nastavnih predmeta i u razliitim naunim pristupima u objanjavanju iste pojave.

26

Povezivanje sadraja sociologije i drugih predmetnih oblasti, upuuje nastavnike/ce na timski rad i uvid u nastavne sadraje kako na horizontalnom, tako i na vertikalnom nivou nastavnog plana. Pri odreenju ciljeva i sadraja nastavnog programa, nastavnik/ca isticanjem korelacije uenicima/ama znatno olakava razumijevanje meusobne povezanosti sociolokog znanja i znanja iz maternjeg jezika i knjievnosti, istorije, psihologije, geografije, ekologije, informatike, matematike... Na taj nain znanje se efikasno usvaja, trajno zadrava dobija svoju funkcionalnost. 7. STANDARDI ZNANJA (ISPITNI KATALOG) Od uenika/ca se oekuje da: - steknu sposobnost da znaju, razumiju i obrazloe osnovne socioloke pojmove, teorijske i metodoloke pristupe i postupke iz

osnovnog - obaveznog dijela programa, kao i one koji su ukljueni u otvoreni dio; - pravilno upotrebljavaju, identifikuju i prepoznaju osnovne pojmove u teoretskom pristupu i svakodnevnoj praksi; - razumiju i socioloki interpretiraju izvorni sadraj, iformaciju, govor, poruku; - samostalno koriste literaturu i informacije; - samostalno primjenjuju metodski postupak, napiu seminarski rad u okviru obavezne ili izborne teme. Napomena: U okviru rasporeda radnog vremena ( 40 asovna radna nedjelja, 8 asovno radno vrijeme ), prosjeno uspjenom/oj ueniku/ci ( ocjena dobar 3 ), potreban je jedan as aktivnog uenja van nastave, tj. kui, za savladavanje planiranih sadraja predmeta. *Napomena: Ispitni katalog za prosjeno znanje obuhvata svaki sadrajni ciklus (tematsku cjelinu).

1. Uvod u sociologiju Uenici/e treba da znaju da:

- definiu sociologiju kao nauku; - odrede osnovne elemente sociologije kao nauke; - odrede cilj i zadatak sociologije; - nabroje elemente sociolokog metoda; - nabroje tehnike sociolokog metoda; - objasne tehniku osnovu dva metodska postupka; - odrede pojam socioloke teorije; - nabroje i uoe razliku izmeu starijih i savremenih sociolokih teorija.

27

2. ovjek, drutvo, kultura Uenici/e treba da znaju:

- jedno sutinsko odreenje ovjeka i da ga objasne ( po izboru uenika/ce ); - da odrede pojam drutva; - odreenje i elemente drutvene pojave; - odreenje pojma svojine i da nabroje njene oblike; - da objasne pojam drutvene strukture; - da odrede pojam drutvene uloge i drutvenog poloaja; - da odrede pojam, elemente i vrste drutvenih grupa; - da odrede pojam drutvene institucije i organizacije; - jednu od definicija kulture i da je objasne (po izboru uenika/ce); - da objasne pojam simbola; - da uoe razliku izmeu pojma kulture i civilizacije; - da nabroje drutvene uslove za nastanak masovne kulture; - da nabroje karakteristike masovne kulture; - da objasne fenomene kia i unda; - da objasne pojam subkulture; - da definiu pojam religije; - da nabroje tipove religioznosti; - da nabroje tipove monoteistikih religija; - da uoe razliku izmeu magije i religije; - da uoe razliku izmeu vjere i religije; - da objasne pojam socijalizacije; - da objasne pojam devijantnosti; - da nabroje oblike devijantnog ponaanja. 3. Stratifikacija i drutvene nejednakosti Uenici/e treba da znaju da: - objasne pojam i uzroke drutvene nejednakosti; - nabroje vrste drutvenih nejednakosti; - objasne relaciju drutvena podjela rada nejednakost; - objasne pojam vertikalne strukture drutva; - nabroje uzroke socijalnih razlika;

28

- objasne pojam drutvene pokretljivosti; - nabroje i razlikuju oblike drutvene slojevitosti (kasta, stale, klasa, sloj ... ); - definiu pojam drutvene moi; - nabroje izvore drutvene moi. 4. Rad, drutvene grupe i institucije Uenici/e treba da znaju da: - definiu rad i nabroje karakteristike rada; - uoe razliku izmeu rada, drutvenog djelovanja, zanimanja i profesije; - nabroje osnovne oblike drutvene podjele rada (objasniti neku od podjela po slobodnom izboru); - objasne pojam tehnike i tehnologije; - uoe razliku izmeu tehnolokih nivoa; - objasne uticaj tehnikog determinizma; - navedu posljedice upotrebe razliitih tehnologija (objasne neke od posljedica po slobodnom izboru); - nabroje vrste prostornih grupa; - definiu pojam nasilja; - definiu porodicu kao primarnu ljudsku zajednicu; - nabroje funkcije i tipove porodice; - uoe razliku izmeu harmonine (zdrave porodice) i disharmonine porodice; - prave razliku izmeu braka i porodice; - nabroje oblike braka i srodstva; - definiu pojam i navedu karakteristike etnikih grupa; - nabroje karakteristike nacije i objasne jedno odreenje (po slobodnom izboru); - definiu pojam asimilacije; - uoe razliku izmeu naroda i nacije; - nabroje neke od osobenosti crnogorske nacije; - definiu i nabroje elemente drave; - nabroje forme dravne vlasti; - definiu pojam graanin, politika partija, organizacija, pokret.

29

5. Drutvena promjena i razvoj Uenici/e treba da znaju da: - uoe paralelu izmeu tradicionalnog i modernog drutva; - navedu karakteristike postmodernog drutva; - definiu pojam drutvene promjene, tranzicije; - objasne pojam ekologije; - objasne uzroke i oblike ekolokih problema i naine prevazilaenja; - objasne sutinu pojma ekoloka drava (na primjeru Crne Gore). 8. NAINI PROVJERE ZNANJA I STRUNE OSPOSOBLJENOSTI Provjeravanje znanja i ocjenjivanje mora biti u funkciji osnovih ciljeva predmeta, a obuhvata stepen usvojenosti znanja, razumijevanje sadraja programa, provjeru analitikog i sintetikog rasuivanja, primjenu usvojenog i aktivan odnos prema znanju. Cilj aktivnog pristupa u nastavi jeste razvoj linosti, individualnosti uenika/ce, njegovo/njeno zadovoljstvo predmetnim aktivnostima, napredak u poreenju sa poetnim stanjem, motivisanost i zainteresovanost za rad, aktivnosti, razvoj linosti. Provjeravanje i ocjenjivanje mora biti u skladu sa informativnim, formativnim i ciljevima socijalizacije. Provjera mora biti raznolika i u funkciji usvajanja novih znanja zatim kako uenik/ca ui, razumije i upotrebljava novo znanje. Provjeravanje i ocjenjivanje pored optih naina i oblika (usmeno ili pismeno), mora sadravati i posebne - specifine oblike koji postaju "obavezni", zbog specifinosti samog predmeta sociologije (seminarski radovi, izrada eseja, testovi...). Prilikom vrednovanja i ocjenjivanja mora se voditi rauna o osnovnim pravilima vrednovanja i ocjenjivanja: svestranosti, kontinuiranosti, objektivnosti, individualizaciji, javnosti i uvidu u kriterijume ocjenjivanja. Ocjena mora da ima stimulativni karaktrer i podsticaj za dalje interesovanje uenika/ca za nastavni predmet. Pri ocjenjivanju se potuje poznavanje, razumjevanje i mogunost aplikacije novih znanja. Proces vrednovanja i ocjenjivanja mora da obuhvati naunu - predmetnu pismenost, sposobnost analize, interpretacije kao i primjenu naunih znanja. Uenik/ca treba da pokae: - poznavanje sociolokih pojmova u obimu odreenom predmetnim katalogom; - poznavanje osnovnih teorijskih postavki sociologije, sociolokih ideja i pojmova; - poznavanje sociolokog metoda, metodskih postupaka; - mogunost upotrebe usvojenih znanja u novim sluajevima i socioloko objanjenje nove situacije.

30

Uenik/ca na polju analize i interpretacije treba da pokae: - mogunost analize kraih sociolokih tekstova, govora, klasifikovanih informacija; - mogunost za upotrebu sociolokih pojmova i osnovnih metoda pri objanavanju drutvenih pojava; - mogunost povezivanja sociolokog znanja sa drugim drutvenim i prirodnim naukama.

Za uenike/ce koji/e pokazuju izuzetnu sposobnost (nadareni/e uenici/e) posebno treba definisati kroz nain realizacije, uslove za napredovanje i nain provjeravanja i ocjenjivanja.

Uenici/e tog nivoa treba da pokau i: - individualno savladavanje gradiva, - samostalno korienje udbenika i literature, - mogunost samostalnog ili grupnog pripremanja i izvoenja projekta. 9. RESURSI ZA REALIZACIJU 9.1. Materijalni uslovi, standardi i normativi za nastavu sociologije u strunom obrazovanju Za realizaciju nastavnog programa i aktiviranje uenika/ca, neophodno je korienje materijalnih sredstava koja olakavaju proces, podiu motivaciju i interesovanje i omoguavaju primjenu razliitih metodskih postupaka. U nastavi je neophodno korienje raunara i dodatne opreme (diskete, video disk, CD, kolski softver), dijafilmova, nastavnih filmova itd. Pored tehnikih pomagala neophodno je i mogue koristiti i resurse kao to su:

- kolska (ili seminarska) biblioteka (mediateka sa obaveznim udbenicima, enciklopedijama, strunom literaturom, periodikom), - lokalni potenicijali (biblioteke, arhivi, muzeji), - preduzea, organizacije i institucije, - sportski objekti i drutva, - nauno-istraivake ustanove, - isotrijska mjesta, lokaliteti i spomenici, - lokalni kadrovi (istraivai, umjetnici, ljudi raznih profila, roditelji). 9.2. Okvirni spisak literature i drugih izvora 1. Udbenici - Z.Kotri, M.Dragievi, Sociologija, udbenik za IV razred gimnazije, Zavod za udbenike i nastavna sredstva, Podgorica, 2009. - Z.Kotri, M.Dragievi, Sociologija kulture, prirunik za III ili IV razred gimnazije, ,Podgorica, 2011.

31

2. Literatura za profesore/profesorice: - Z.Kotri, M.Dragievi, Sociologija, prirunik za nastavnike ,Zavod za udbenike i nastavna sredstva, Podgorica, 2009. - Entoni Gidens, Sociologija, CID, Podgorica, 1998. - M. Haralambus, Uvod u sociologiju, Globus, Zagreb, 1989. - V. Mili, Socioloki metod, Nolit, Beograd, 1974. - . unji, Metodologija kritika nauke, igoja tampa, Beograd 2002. - M. Veber, Privreda i drutvo, Prosveta, Beograd, 1976. - R. Mils, Socioloka imaginacija, Savremena kola, Beograd, 1964. - Socioloke hrestomatije (1-5), Nolit, Beograd, 1989. - Bosanac, Mandi, Petkovi, Rjenik sociologije i socijalne psihologije, Informator, Zagreb, 1977. - K. Poper, Otvoreno drutvo i njegovi neprijatelji, BIGZ, Beograd, 1989. - B. Tadi, Socijologija politike, Unireks, Podgorica, 1996. - V. Stanovi, Vlast i sloboda, igoja tampa, Beograd, 2003. - E. Moren, Duh vremena, Kultura, Beograd, 1967. - S. Vujovi, Urbana sociologija, Beograd, 1987. - M. Ili, Sociologija kulture, Beograd. - A. Hauzer, Sociologija umjetnosti(1-2), kolska knjiga, Zagreb, 1986. - S. Vukievi, Crna Gora na prelazu milenijuma, Centralna narodna biblioteka ure Crnojevi, Cetinje 2003. - M. Rankovi, Sociologija i futurologija (1-2), ISI FF, Beograd (1995,1998). - E Gidens, Posljedice modernosti, Filip Vinji, Beograd, 1998. - D. orevi, Sociologija forever, Ni, 1996.

Literatura za profesore/profesorice mora da obuhvata strunu literaturu za posebno predloeni izborni sadraj, kao i neopohodnu metodiku literaturu. U skladu sa otvorenou programa nastavnici/e mogu dopuniti literaturu ili preporuiti druge izvore u odnosu na predloene radi upoznavanja sa novim saznanjima i interesima uenika/ca, kole, sredine. 3. Periodika U nastavi se koriste svi asopisi, revije, godinjaci, pregledi koji mogu biti upotrebljeni u okviru datih sadraja. Preporuka: - Socioloka lua - Godinjak CANU za drutvene nauke - Sociologija - Socioloki pregled

32

10. PROFIL I STRUNA SPREMA NASTAVNIKA/CA I STRUNIH SARADNIKA/CA Nastavu sociologije treba da izvode lica koja su u toku univerzitetskog obrazovanja stekla jedno od sljedeih zvanja: 1. profesor/profesorica sociologije 2. diplomirani/a sociolog/sociolokinja

33

1. NAZIV NASTAVNOG PREDMETASOCIOLOGIJA

2. ODREENJE PREDMETNOG PROGRAMAa) Poloaj, priroda i namjena predmetnog programab) Broj asova po godinama obrazovanja i oblici nastave3. OPTI CILJEVI PREDMETNOG PROGRAMAPROGRAMSKI SADRAJ SOCIOLOGIJE ZA TROGODINJE STRUNE KOLE

4. SADRAJI I OPERATIVNI CILJEVI PREDMETNOG PROGRAMAIII RAZRED Obavezni sadrajiUenici/e:Uenici/e:Uenici/e:Uenici/e:Uenici/e:Uenici/e:Uenici/e:Uenici/e:Uenici/e:Uenici/e:Uenici/e:Uenici/e:Uenici/e:Uenici/e:Uenici/e:Uenici/e:Uenici/e:Uenici/e:Uenici/e:Uenici/e:

5. DIDAKTIKE PREPORUKE6. KORELACIJA MEU PREDMETIMA7. STANDARDI ZNANJA (ISPITNI KATALOG)8. NAINI PROVJERE ZNANJA I STRUNE OSPOSOBLJENOSTI9. RESURSI ZA REALIZACIJU9.1. Materijalni uslovi, standardi i normativi za nastavu sociologije u strunom obrazovanju9.2. Okvirni spisak literature i drugih izvora10. PROFIL I STRUNA SPREMA NASTAVNIKA/CA I STRUNIH SARADNIKA/CA

Documents

Sociologija III SREDNJE