184
Луј Леже Словенска митологија Наслов оригинала: Louis Leger, La Mythologie Slave, 1901 Превео на српски Рад. Агатоновић, 1904 Луј Леже (1843-1924), француски лингвиста и историчар, даје велики допринос изучавању словенске митологије. Легенде, приче, песме о постанку васионе, о боговима, о изузетним људима са божанским особинама чине сваку митологију, па и словенску. Те легенде су (рационалне или ирационалне садржине), у ствари, једна прерушена и преиначена историја Словена. Интернет-издање Продуцент покровитељ: ТИА Јанус, Београд 2002. Уредник: Дејан Ајдачић Извршни продуцент: Зоран Стефановић Ликовно обликовање: Маринко Лугоња Техничка припрема: Ненад Петровић Коректура: Недељко Илић и Ненад Петровић Штампано издање Издавач: ИРО Графос, Београд 1984 Библиотека "Хоризонти" Уредник и рецензент: Вито Марковић Корице: Воја Милић Графичка опрема Миша Поповић Коректор и лектор: Дивна Кланчник Тираж: 4000 примерака Штампа: ШРО Напредак, Аранђеловац

Slovenska mitologija

Embed Size (px)

DESCRIPTION

Slovenska mitologija

Citation preview

:Louis Leger, La Mythologie Slave, 1901

. , 1904

(1843-1924), , . , , , , , . ( ), , .

- : ,

2002.

:

:

:

:

:

: ,

1984

""

:

:

:

: 4000

: ,

: - : ; ; : , , . - : , , , , Knytlinga Saga, , . - . - . - . I II III - : : - () , - . - (Blaise) - . - . - . - . - , - Suarasici. - . - - . - - - Suarazici - : . - . - (). - . - . - . - . - . . . . (). - . - . - - ( ) , , , , . - . - . - k . . - . - . - . - . - . - . - . - . . - ? - . - , . - . - . - , . - . () . :

, . . 1865. , : ? [1] . ; , , . . 1880. . , Encyclopdie des sciences religieuses . , , . , , .

, , Revue de l'Histoire des Religions. :Esquisse sommaire de la mythologie slave(, Leroux, 1882). , . Nouvelles tudes slaves.[2] , , , , , . , , . . , , , , , . 1. . 1883. Slovinac, . , , . EsquisseSbornik Slovansk, . . , . 1883 (. 8 9). . , . , , (, 1898).

Athenaeum(8. , 1882) Archiv fur slav. Philol.(. VI, . 318) Beaudouin de Courtenay . . (, 1882) , , . Collge de France . . .

1895. . . , 1896. . Revue de l' Histoire des Religions. . ( . ; , .)[3] , .

, , , ... ; . , , : , , , . , .

II

1803. :Versuch einer slavischen Mythologie in alphabetischer Ordnung,[4] . , Slavin-( . . 263. ). ; , , . " , , , ."

, . , , . , , . , , . .

, , . . , , , , , III . Sebran spisy (, 1865.), , II . Slovanske Staroitnosti ( . , 1863). , . , , (, , , ) (, , .).

. 1842. () Die Wissenschaft des Slawischen Mythus. . ( Bajeslovn Kalendr, .). .

1846. .

Slovnik-u Naun( ) , . , , . . , . 1866. . , asopis eskho Muse( . . 35) , . , , . . , , - , . .

, , . , . ; , - , .

: (3. . , 1866. 69.) ; , .[5] .

. . (, 1868). . (Bergaigne). , , . , , , , . [6], . , - , - , , , , . .

(Famintsyne, Famincyne): (, 1884.) , .

(Archiv, t. IX, . 168.) . .[7] , , . , , , . , .[8] , , . . (, 1885). , , , . .

. 1870. (Slovnyk naun, . VIII . 603 - .), :

" ; ; , ." Archiv fur sl. Philologie: " . a priori."(. 1876. . 134)

, , :Einleitung in die slavischen Literaturgeschichte,II . (Graz, 1887. . 378. 440.) , , . . , , . , , , , , .

. ; , , . , .

, , , .

, H. Mchal-a:Nkres slovanskho bajeslovi.( ), 1891. .

" , . , , . . , , ."[9] , , . , , , , , . , . , , (Rachmanes, Perchta), : , .

. ; : (esk Lid), (Wista), ( ), (Zbornik za narodni ivot), ( ), "". , .

, .[10] , , . , , , Archiv fur slav. Phil., , i o . .

, - , - ; , (. , ). , . , , ( ; , , , ; ). .

- , - , , , . , ; , - , - , . , ; .

, , - . , , , . , , . ; , , , , , . , . , , , .

, 1901. .

; ; , , . - : , , , , Knytlinga Saga, , . - . - . - .

; , . , , - , .

, , . , , , . , , - - , , , - , : , , , , .[11] () . , , .

, , , , , , , . , "" , .[12] , , :

1) ;

2) , , : , , , (Knytlinga Saga), (. );

3) : , , ;

4) (Massoudi-a, Ibn Fozlan-) , ; , , , , ();

5) , , , ;

6) , ;

7) , , , : . , , .

I

. XI XII . 988. . . , -, , , , , . , , . , -, , , , ( ), . .

( ), . 1114. , , , , . , , .

, , , , . . :" " . , . , , , , , , , , , ? , , .[13] (XII ), , , , : , , , , , . . , :[14]"Ergo litate diis vestris asinum ut sint et ipsi vobis in asylum. Noc votum fiere summus, Jupiter et ipse Mars, sororque eius Bellona atque gener Cereris iubet"... , (), (), , , ? (. II, 8) , , , , - , -sicut el hactenus multi villani velpaganihic latices seu ignes colit, iste lucos et arbores aut lapides adorat, ille montibus sive collibus litat, alia quae ipse fecit, idola surda et muta rogat et orat.[15] , . . , , III . II, , , .[16] , , . , , , (). , :

"Potom Kroh jide do navi"

( ).

, (II, 6) (Cech) , (ddky sv), . (penates).

(XIV .) , . : "cum in dicta marchia gens adhuc permixta Slavonika et Saxonika gentilitatis ritibus deserviret et coleret ydola".[17] ( . 1153), , ,[18] .

Gallus- [19]( XII ), , . : : "Istorum gesta quorum memoriam oblivio vetustatis abolevit et quos error et ydolatria defoedavit, memorare negligamus".[20] (. II, XLII), .

, .

, , , , Longinus, XV ( 1455 - 1481) Historia Poloniae. , . . R. Brckner[21], , , . . . , , , .[22] Yeszaom, Liadom, Dzydzilelya-m, Nijom, Dzevana-m, Marzanom. (temperies) , Zywie; : "delubrum primarium ad quod ex omnibus locis fiebat congressus." . , , , , . , , , , ( ), , , , , . ; , . , , . , , nyja nav- , .

[23] - , . ; . .

II

, , , , . , , . , X ( ) .

( ) , Gesta Hammaburgensis eclesiae pontificum. XI ; , . , , . Gesta Hammaburgensis eclesiae pontificum , ; III . Gottschalk- , . , : "Inutile est acta non credentium scrutari." . (. II, XVIII) (Rhtra) , quorum princeps est Radigast; (II, 40, 41) ; (III, 60) .[24] (Descriptio insularum, 18). , , , . , , (: XXVI, XXVII, XXVIII) : , (Fricco). , (I, 8).[25] , (II, 19). . . , .

Chronicon Slavorum, , . , , (Ploen) (Wagriens).[26] . 1155., , . . , : "Slavorum animi naturales sunt infidi et ad malum proni ideoque cavendi". "natio prava et perversa" (I, 27). "terra horroris et vastae solitudinis". , . , , . , , ; : ad laudem Lubecensis eclesiae ( ). (testis est magister Adamus). , "qui omnes barbarorum gestas res in memoria tenent". (I, XIV). , , . : , (I, 52), (83), , , , , ; , ( ), , ; (83). , , . 52. 83, , 12. , , , . . 1170.[27] ( 976. 1018) , II . . 1009. . , , , . , : - , - ; , . : "Et quia fuit haec apta bellis et in omnibus semper triumphalis antiquo more Martis signata est nomine". , : "Posteri autem (. ) Mese, id est mediam regionis, nuncupabant eam vel a quadam virgine seducta". . , IX . . , .

- , : "Belegori,quod pulcher mons dicitur" (IV, 56) "Bele knegini,id est pulchra domina" (X, 4); "Bolizlausqui maior laus interpretatur" (IV, 45); iDobrawa,quae bona interpretatur (IV, 55). , . Medeburu( ) mel prohibe. , . (I, 10) . . "Cum execranda gentilitas ibi veneraretur" (VIII, 59). "Quamvis autem de hiis aliquid dicere perhorrescam, tamen, ut scias, lector amate, vanam eorum superstitionem..." (VI, 23). . , pagus Silensis (VIII, 59), (Zutibore).[28] , . (VIII, 65). (I, 14). . ; , . , , . , (III, 19). , (), Riedegost, . , , (Redigost). , , (Zuarasici);[29] , , II. , , , , .[30] . . : "Quot regiones sunt in his partibus, tot templa habentur et simulacra demonum singula ab infidelibus coluntur." (VI, 25) : "Praeter penates et idola quibus singula oppida redundabant" (I, 63).[31] . . , XII . , ,[32] .[33] , , 1168, , . Gesta Danorum. ; , . ? , . , , , , . . , , ("maiorum acta patrii sermonis carminibus vulgata"), , (Tylensium) ("Absalonis asserta docili animo stiloque complecti cure habui").

, , , , . , , , , . . , . , ( ) , . , (Rugievithus, Porevitus, Porenutius), , . .[34] Knytlinga-Saga (Historia Knytidarum). . . , . , , , ; : , (Turipid, Pizamar, Tiarnoglovius). ; , : (arnoglavy). , . X , 1187. (Olaf Tordzon). , , , . . Pryslav Freedevus. . , , , .[35] . , XI , . IV. , .[36] , 13. 1106. . . . 1123. III ; , , ( ). : Pyrice, , , Wollin, tetin, Koloberg ( ),[37] , . 20 000 , . . . 1128. , , , , , , .

(Ebbo) 1151. 1152. Vita Ottonis. , , (Udalric), , , , . . . . , , . , , , . , , . :Tanium esse gentis illius ferocitatem, ,ut magis necem ei inferre quam iugum fidei subire parata sit., ( !) . , , , ; ,[38] , , . . , , . ; , : . () . , (. I).

II , , . , , , , . , . , . , ; , . ; . .[39] , , , . , , (magni decoris et miri artificii), . , , . , . , . . , ,mirae magnitudinis et sculptaria arte incredibili coelata. , , , . . (V, 23) "Huius parietes variae deorum, dearumque imagines mirifice insculptae exteriis ornant... interius autem dii stant manu facti, singulis nominibus insculptis galeis atque loricis terribiliter vestiti..."

. , ,pyramides magnae et in altum more paganico muratae. , , . ? , , . (18) , , [40] (idolo consecratum), , . , , . . .[41] .Ipsum autem in carne non vidi, ; , . , . , . . . , ; . . . . . (Jaff) ; (Koepke, Klempin) . , . . : , .[42] , , (II, 6), (4, 7, 11, 24) (II, 26).[43] , (II, 29), , continaefana(ib. 31,). continae , , :Sclavica lingua in plerisque vocibus latinitatem attingit, et ideo puto ab eo quod est continere continas esse vocatas". continae, , .[44] , , . . , , :asserens hunc magis quadrigis, quam propheciis idoneum(II, 33).[45] , , . , (II, 36). , . III (III, 4), . : (ib. 6) (Gerovit.)qui lingua latina Mars dicitur, , ; Gozgaugia (sic!) (). , , , . , , . , , , . , (III, 14), (III, 17, 18, 20,), , (ib. 25) , .[46] , , . , (quae a notis religiosisque personis), . . . ; . ( . , !?). continae. . , .

, : , , . VI , , . , . , , , , , , . , . : , , , , (De bello gothico. t. III, c. XIV). , .

, , , , . (X .) . . , ( ) X , .

. , (XI .) , : () , : " , ; ( ) ; , ."[47] , , - , .[48]

III -

, , . , : , , , . , . , - , - . : ; (Zbrucu), ; ; , , Archiv fur Antropologie 1894.[49] . , , . , .[50] . , . .

. - , , . .[51] , . ; , . , .

., , -. . , : , ; : (Zcernoboh, id est deum nigrum).[52] , bhaga. , (baga,bagha, -).Bagha : , . , . , , , :, , (, ),(Zboo, fortuna, pecus),, -; zbozi -, . , . , , .

( - ). , , . -, . , Pisamar. () , , , , - ( ) , () - , . , . . -scrato( ).

. -() . , :, - - chirichha ( [53]) castellum. , , . contina, . ; (), ;, . : Konczyna.Konczyna , .

: . ,[54] (). y .

:, , ,, . , -[55] . , , . r. - :, (. ) , , . . , - . . , . , . , (Etym. Worterb. sub. voce):kumarsaa - ([56]kumartaa komans). , , ., , -, . , , . , . ( ),( ,. ( , sub voce), : , . . - ( -);( ,)[57] : i () , .[58] . , , .[59] , , , ; . . - , , -. ( 28) mrd"conterere", , , , , : - . . . , . , - - , sacerdos. , . : ; , .[60] , , ( ). .

: , ,[61] , , ksidz, , kuning. , monseigneur, : , ; . , , , . , . , , .[62] - , :,. . (vels), , - , . , - , . :arodjnik, czarodziej, - ary. cara , . , , , ? :ernokninik, czarnoksienik, . , .

, . nav() , , . .[63] . . .

:tryzna. . , ( . , Einleitung, . 435.) , , -.[64] , ( , . 30, 37, 44; . . . 77, 81, 87, 116). , . . , (X .) : " , , (i), , ; " ( ).

, , , , , , : , , , , , , . . , .

XVIII . . , . , , , . , . Archiv f. slav. Phil.(. . . 193 - 215, II, . 388.) (Mikarzyn) , ; . , , .[65] , (Lbeck, 1659.) .[66] XIX , , , . [67](kralovedvor). : :, , (Bies, Tras, Morana), , . Mater verborum. . Mater verborum-., , III, . , , XIII . . . XIX . Revue d'histoire des religions (. 1881, . IV, . 134. 135.). , , , , .[68], , ; , . , , .[69] , .

, , ? , , , . , .

", , , , ; . , , . , , , . , , , . , , ".[70] , . (I, 83): " , , , , : , , . . , , . , , ." , . . , , , , : Suarasici, , ; Porenutius - - ; .

, , : - , , . (II, 12). ", . - , , (illum deum deorum esse profitentes)."

, " ", , , . (II, 1) . , . , . : . , , , , . ", , , , , , , ?... !..." , . , , .

945. . , , : " , , ".[71] , , . , . , . , ,[72] . , , " " .

Svboh, :svbohy. , : Svboh - , . . praboh, prabh. () per,ur:Perdeus. Urgott, , . [73] , . :Pebh, :Ach Boe, Peboe;Rozboe( ) Ach Boe, Rozboe.roz pr. , .[74] , .

: . - ; . - : , , Porenutius. - . . - - . - ; . - . - . - -(-): , (Gerovit) . - .

: , ( ) , . . , , , , , , - , - Suarasici - , , , , -y.

: , , , , , , .

, . . , , 907. 945. .[75] , , , . : " () , , ". : " () , :" () . ". ; , : .

, 971. . . " , , , ."

980 . , . , , . : , , , , , . . , .

. 988. ; ; , : " , , ; , . , . , , . : ' , , , '. , , ."

XII . . . . . . [76] , . , , , , . :

". 6497 (989) . , (), , ; ; , : ' ! '. , , , . , () , [77] , , : , , , '! ".[78] : , . , . 1578. :Sarmatiae Europae descriptio." , , , , . - , . ; , '' . . , , , , , ."

; : ?...

. XIV XV , .[79] . 1302. .[80] .[81] , , : " , ." . ( )? ; . ( ).[82] , , . , .[83] , ( ) . , . , , iris germanica. , veronica, . veronica . iris germanica. , ( - ). , , . : . . [84] :().

, , . , , ( ), ; , . , . . , , ? - , ( ), :

Bouh Parom zaoblacom;

A vidi to nahnvany.

Tresk! zahrmi jej do ela

Hned i z deckem zkamerila.

( , , , ).[85] :

Za onijeh asov

Za starych Bohov

Za Boha Paroma.

( , , .)

. . , .[86] ; , . Kott- (sub voce - ) , peruntati - , perunsky, . . (, . 389.). . :bhoun,,krkloun, .

.[87] Donnerstag. ? Proven-y, ?[88]" , . , . , . (penates) ; . , , , . , , . , , ."

:[89]"Deus Altenburgensis terrae" - -. ("quibus nullae sunt effigies expressae"). : . , - , .[90] (Porenutius), , , .[91] , (?) . . , . , ; , . .[92] , Peruny, Piorunow, , , , . piorunek:[93] Tarnobrzeg, Lasovakis- , , Piorun- .[94] : " . , , . , . , . ' , . '. - , . , , . , , .

, , '. , : ' , ; , . , ; , '. , , , , . Pieron, . , . ; , , , ."

, , - . . .[95] , ., - . : - ,i -. : -, -; - . , , piorun, paron . . ? , .[95] .[96] , . .

, . " , , ." (De belle gothico, III, 14.)

, , , : , . , , , . . , ?

. . . , , . , . . . " , , , , , . . , . , . ."[97]. , ... " , : ; . . ( ) , : ', , !' ".[98] , , : . . , (() , , . . Dictionnaire philosophique. , , . . . ; .[99] . .[100] , , , . , , , . . . , . , . . , . , . , , . : , , , . , , : ". , . , , ." 20. , . .

, , . , .

20. . . , , . , .[100] . .[101] ?

. , , , . , , , ; : , , .[102] , , , . . , . , . , , , , . , , .

. . ,[103] . , . , . . . . " ".[104] , . , , .[105] . , . 1886. , . 20 .[106] .

. . , , ; , : " . ". , , , . . , . , : " ." , . .

; , . . . ."

. . .

. . . : , , .[107] , . . , .[108] . , , , , . , , , .

.

, ; , . [109] , ; . , . . [110] . . " , , . , , ; . , , , . , .[111] , , (lucos et arbores) . , , , .[112] (XVI ). . . ( . 991) (Lorenzberg) , , , ; . . , - . ; , [113] . , , .

- ()

, . . 52. : " (Zvantevith), . , . . , , , , . . ; , .[114] , , . , , . , ".

[115] 1168. . , , , . , , ; , , , . , , ... , , , , (Guy), : " , , . , , , . . , . , .[116] , , . - " (I, 38).

:

" , ."[117] : " , , , , . (accurato celamine) ".[118]" . : , , , . , ; ,[119] , ; , . , , ; ; ();[120] , . . . , . , , ".

" : , . , .

" . , , , , . , , . , , , . , , .[121]", , () , : . , , ; . , . , . , , , , . , , .

" , ; , , . , : . : , .[122] , , , .

" ; . . ( ), . . . . , . (). , . , .

, , . . , , , . , , . . . (-), . . . , ( ) . : , . , [123] : , . . , , , . , ; . .[124] , , [125]" , () . , , ... ... , , . . , .

, , . , , , , , , . . , , , . . , , . , , , . , . , , , . , ..."

Knytlinga Saga (Historia Knytidarum) . (Sonius), , , Svanteviz-, . .[126] .[127] . (Sanctus Vitus) . : " II, . IX (Corvey)[128] , . , . , . , . . , , , , . , . . , , , . , . () . ."[129] Sanctus Vitus: .

, . II . XII , , , , .

" , , ; .[130] , , , , . , , , , , . , ,[131] . , , , . , , , ..."[132] (. 444) . . (Cf. . 508:servitutem superstitione mutarunt instituto domi simulacro, quod sancti viti vocabulo censuerunt). , , , , . , . , (I, 2) IX , . , . (Voelkel)[133] XII , veterum antiqua relatio. .

, , . , , . , ; , , , , . . , (Nova Corbeia germanica). , .[134] . .

. , . , ? , , , , .[135] . (Chronicon II, 37. . 97.). , , , , , , , . , : , : eleri stat in frutectum - () , - . , . ".

Sanctus Vitus , , , , . . Porevithus-,[136] Rugievitus[137]- ; , , Nerovith- Gerovith-.[138]- .

-(vit vith) . , ?

, svent - .[139] sanctus, -. . vit , , , , .?(Semovith Semovithan), , (Gallus, . I, . III) XII . , , XV .[140] (XI - XII .) (Hostivit, Hostiwyt, Goztivit) , ; , ( ).[141]() (Eginard) , , Liudevitus. .[142] - : , , , , . , .

, , , , , : . . , heilig,, , . , : "Szvantovit, deus terrae Rugianorum, inter omnia numina Slavorum primatum obtinuit clarior ut victoriis, efficacior in responsis."[143] .[144] ; .

, XVI . , Svantovit- lumen.[145] . , .

: , . . [146] , -() - "". . , , , , , , , . , , : , , , , , .

, , , , ., , , . , ; , , . , , . , Archon, Arcon.[147], . , .[148] :, . , . , 15. 1168. . . . , .[149] . , . , . .

1868. ,[150] . . , .

, , . , . ( .) . , , . , . , , , . , , , , . , , . , . , .[151] , , . , , . , , . 1848. . , , . (Towarzystwo naukowe), . , , . . (Rocznik) , . 1852. , . , , , , . : " , ; , ". , , ; , .[152] . . (2 70 ). - . ; . . , . ( , .)[153] ; , ( ), , . . . (Zbrucz) .[154] ( ) . XIX , , , . , , ,[155] . .

, . , . Beaudouin de Courtenay, , , , . , (Miekorzyn)[156], , . XIX . ; !

. , (ossolinski) (), : " , , , , . ."

, . Swiatovit (?) ? ( ). , ? . ; -".[157] , -, , . ( ) (). . ; , . . , , , , . , , , , . (sub oris eius lineamentis) ; . . . ( ). , , , .

(Porevit).[158] , . , . ; , , , . , . , , , , , nec minus trahentes rubore quam pondere vexavit, .[159] Herovith - Gerovit - Gerovid, qui lingua latina Mars dicitur, deus militiae ([160] guerra). , . , , . , , " ." , , . (Havoliens) . (Holagosta, Volgast) ( ). . , : .[161] , , . .

. , () , . . . , , :

" 1873. (Iwonicz) . , , : . 1848. , , , , . , , , , ; , . , . , ; , , . . , , . ; , . , . , . , . , . , ; . , , , . , . , . . , .

" , , . .

, 13. 1896. .

. "

, - . - (Blaise) - . - . - . - . - , - Suarasici. - . - - .

-

, , , .[162] , . , " " , , ( - ). , . (XI ) . ,[163] , . (XII .) [164] (sic), .[165] "" : .[166] , () . " ", , , .[167] - , , , . , , . . , . , . , , - , . .

,[168] . , , . . . : " ". . , . , .[169] - , . . , , , ; . ; . . , .[170] . () - , , , . . ; . (, ) . : . ., . : Blasius, Blaej, . , XV XVI . , - . : " ." ( 1471. .) " , ?", .(Tkadleek), XIV . (XVI .) ( Ecclesiastes) : " , , ". : "dass ein solche boess Weib wer ein Ganss und fluege ber Meer und keme nimmermehr heim"; : " , ." XVI , . : . .

- . (Etym. Wrterbuch,sub voce), , , , ,[171], , Blsios, , . . , , (Priape).[172] , . ; . . Welnes- .[173] , , - .[174] . , (); . . . .[175] . , (). , .[176] . . (cornua - ): (lux - , ), . (teigne - ). . , ; .[177] , : (), , , . , . 980, , , . XII - XV .[178] .

. , , .[179], , () , , . . , . . ( 391) , , . , . , , (chorn), : , , . :? , ? ; : " , ." . , . , .[180]

, , , . , , , . 1114. :

" , : , ... . . , . , : , (Jougriens) . ; , , ; . , ; . , (sic! ).

" ; , . , . '', (Cham), , . .[181] , , , . , , , . . , . , , , : ' '; . , , , . . , . 7470 , , . , , . , , . . , , , ; ; ..."

,[182] , . .

, . . [183]. , . , ; , .

. - . , . , . (Arch. f. slav. Phil. . . 114.)[184] . diabolus; -, . -.

, , , . , : - , . . . . . (de Guth) ( ); (Hamath) , ( ). ; . , . . , .[185] ; , .

, , . , . (. Einleitung, . 395 - 407.) XVI , , . ( . . ., y 1889.) , . , : " ?" . , , , .[186] , : . . , . . . (, , . I. .)

, . , . (-, -); . (Arch. f. slav. Phil. . , . 7.) , . , , ,. , .[187]

- - Suarazici

, , , . .

XIV, XV XVI : : " , ".

Zuarasici, , (VI, 23). " , , , . Zuarasici - . . ".

, Zuarasici, . () II. XI . , (Vltes), . , : "Bonumne est persequi christianum et habere in amicitia populum paganum? Quae conventio est Christi ad Belial?[188]Quae comparatio lucis ad tenebras? Quomodo convenient Zuarasiz diabolus et dux sanctorum vester et noster Mauritius? Qua fronte coeunt sacra lancea et diabolica vexilla?"[189] , . Suarasiz Knytlinga Saga.[190] , , , . , ? . (Archiv, IV, 412.) , Zuarasici - , .

. . , , . , , . , , , , -. Suarozici Suarasici .

, (. 332) (svarga , , ). , . , . . . (. . . - 1887.) , , , . . . , , . Dict. tymologique sub vocesvarog, [191]. , . , . .

, , , , Svarasici - . ici . , . , . , . - .[192]

, , , .

, . , . , , . , XIII , . . , .

. strti (), styrieti, starr, steif sein, erstarren, , , . . , .

-

: ( .) - XII .[193] , . , , . , , , , . . : " , , , , : , , , , , : , , ." XVI , , , ().[194] : ; , , .

, . ,[195] . , , , .

(). , , (. -).[196] , , , . .

:Valul lui Trajan( ),calea lui Trajan( );masa lui Trajan( , );pratul lui Trajan( ).[197] . , , (), , ; , -. , 1553. . , , , .[198] , , , , , .[199] , .[200] ( ) Ulpia augusta Trajana; , , . , , ; . .

. , , ; Burnum- . . . ; .

. -. XI . - , .[201] . , , , .

. , , . , ; , , . , , . . , , . , . ; ; , .[202] :" . ( -). , , . , (Tsirina). , . , , , : . ' ', . , . , , , . , , . ; . - , , , , , , ."

. . , .

(II . . 150-152) , ( : ).

XII . Tzetzs u Chiliades (. Zeitschrift fur Aesterreichische Gymnasien) , . " " ( ). , .

. Koehler, , : .

, XV . "ung empereur appel Trojan, lequel avait, ce disaient les Grecs, une oreille ainsi que ung mouton".

( , , . IV, . 182) , . . .

. , ( ). , , , : " ". .

" , , ( 31. 38.), , . 31. ; , , ( ). , , , .

, - - , - ?[203] . , .

; , , , . , , , . , , ; , (divus Augustus); . , , , . . , , III. , , . .

. - . - (). - . - . - . - . - . . . . (). - . - . -

, , , . . . , , continae (, II, 32.) . . continae : "Sclavica lingua, , in plerisque locis latinitatem attingit et ideo puto ab eo quod estcontinerecontinas esse vocatas". . . . , contina , konczyna(fastigium).

. Konczyna , , . , , ..

, , , : , , , , , . , . . , , , .

Triglous-. ; - , . Terglou. .[204] , . , , . . . , , , , . , , , , . (Herb. II, 32.). , ,umbre atque amenitatis gratia. ( ) , . , . . , , . , , . , . (Herb. II, 35.). , (Herb. II, 3.) , , . (Prifl. II, 11.), .

(Volyn). , , , (Ebbo, II. 13.). " , , . , , . , , , . , . ('Solummodo foramen modicum ubi sacrificium inferretur in trunco patebat '.) , . . , , ; .[205] , . . , . , , , . . , , , . , , , . , , , , ; . , , (sputaculum ingens). , . , . , . . , , ."

. , ; , , ? .

. , , . . , , , , .

. (Ebbo, III; 1.) . , , . . . : , , , . , . .

, , ; , , , .[206]. , . , . . . , , ().

(Ebbo, III, 1.), , , . , , , , , . . , . , . , , ; , , . , , , . , , . (Ebbo, III, 1. - , III, 16.) ; . , : " , ; "(teutonici dei). , , , : ", , ? ' , , '. . . " , , ". , , .

. . (Mon. germ. t. XII, . 91.) , .

; . , - . , .[207] , .

. , , , . . - Wollin - . , ? , (Ebbo, II, 1; III, 1, - Herb. III, 26.). , , ob memoriam eius. . , , .

-

. . (Arch. f. slav. Phil. t. XIV) , . . , (VI, 23) : "Est urbs quaedam in pago Riedirierum nomine, tricornis ac tres in se continens portas, etc..." ( ) , . ; , , . (in eadem) , .[208] . ; ;[209] , , . (Zuarasici),[210] . , . .

. , , , , (invicem clanculum mussantes); , , . , , , ;[211] , . , ; , . : , , , , , .

, , . , . , , . , . ".

. : , ; , , . , , .

, Riedigost . . , (Lisch) , , , , . () . :De Adamo Bremensis geographo(Paris, 1895. . 66.).

? (II, 18)

" , (Rhetarii). , ( , ). , .[212] , . ; ; , , , . ( , , ). , , ." (. III, 52) , , , , . , , , . 10. , . .

(I, 2) , , . (I, 23) (Liutitses et Riaduri), " , , , , , ." ( , . 52) , " (-), , ."

(Botho) XV (sub anno 1113)[213], ; , . , , , . , . . XVII . , , , . ; , , , .

, , , Rethra. , .

, -. :. . , . , , 975. . [214]Carum hospitium habens qui hospes carus est; Gostirad, Hostirad. , : Bydgoszcz ( ); Radgoszcs . , Radhost. Moravia sacra -,[215] XVIII , . , ? , : " Radhost- ( ). . Hochwald-, ; ; , , ."

, . , .

(I, 83) : ", , . , , ..." . . (Arch. f. slav. Phil. X.) , , , , ; :in expergefactione validus. ().

. ()? . , (Arch. f. sl. Phil. t. XIV, . 170. .).[216]

1108. . . ( Arch. f. slav. Phil. . IV, 223.) . Wattenbach-, , . .

: " , , ; ... . , . , . , : ' '. , Belphegor,[217] , : ' , ; '. , , ?"

?

. . :,, . : , , .[218] - , ? (Dict. Romult.sub. voce.) ? , , , , .

( )

: . (I, 53):

", , . , , , , : ; , , . .[219] , , . . , (Belbuck - ; Biaoboe Biaobonica ; Blobozice ). . .[220]

(VIII, 64) , . . , . , , .

, , , ,

Knytlinga Saga ( . XI). , , (Korrenzia), , : , . ( - ). ( ). (: trepoet, trepoetose s, , ). . , (-); , .[221] -, , : ?

, , , , . .

, , (VIII, 64) , , .

. (I, 52) , , . . Mater Verborum-, dea frumenti. , aiunt. . . , , ; . . , . (Sinna).

. , : . XV ( , . 384) . (XIV .)[222], Dzevana.[223] , Zywie.

, (Dzidzilelya), , . (dziecilela, ).

: , ; , . . .

(I, 52), (penates). (82).

: "Domesticos colunt deos multumque sibi prodesse eosdem sperantes eis immolant (XIII, 69)", : "Audivi de quondam loculo in cuius summitate manus erat unum in se (ferreum) tenens circulum, quod cum pastores illius villae, in quo is fuerat per omnes domos has singulariter ductus, in primo introitu a portitare suo sic salutaretur: Vigila, Hennil, vigila! Sic enim rustica vocabatur lingua et de eiusdem se tueri custodia stulti autumabant..." Hennil. ( - ).

, , - , (I, 2), ; : "primas posuit sedes, primas fundavit et aedes et quos in humeris secum apportarat humi sistipenatesgaudebat." : "o socii, non semel mecum graves labores perpessi sistite gradum; vestrispenatibuslibate libamen gratum quorum opem per mirificam hanc... venistis ad patriam." , , dietky sv na plec nesa( ). , ddky, . .

. , . ; , , . , , . . , ; , , . . , , , ( : hospodaiek). , ;, , . . ; ; . , . , . , , .[224] (Hucules) (Boci) , (). domowykchowonec(),krasnoludek( ).Dziady() , . dziady .[225] Skrzat:"Bodaj ci skrzaci wzili", : " ." , , "Wyglda jako skrzat". skrzat-. .

, hospodaiek. . (Kott). . XVII XVIII . . , . Skitek, skrzat-y . lar domesticus. skitek diabolus. : " , Skitek",. . , , :Aby te skritek vzal - ![226] szkrat , kratek , skritek - . (Matzenauer) (. 81), : . scrato, scratum (larvae, lares mali, lemures); :schrat, schratze, schretze(faunus daemon), schretel (spiritus familiaris) etc. , . chrat , czart, -? , , , . , , . , , . , , , . , .

:Buoik, buoiek domaci. XVI . :skryatkowie domowe vbota( ).

. - . - . - k .

(De bello gottiico, III, 14.): " , , . , , , , ( ); , , , . , . (), ."

, . , , , , . . , ( -)( , ). ( , . III, . 416.) XII :" , ? - , ." - (LXV, 11, 12). " , , , , (. ) , , ." ( ). , 1271. . : " , ."

, , , , , . . , , , , . , ,[227]: " ". XV (. . ) : " ". . : , , , , , ,() , . . : ( ,, ). . . , , ; ; . . , : , .

, , - fatum-y, , . Parce .

" " . , .

( , . 314) , , , , , . :, , . . XIV XV ; . .[228] XVIII , , , . , , . ; XIV (Lexicon). (XIII .) - . XV XVI (Archiv. 1.1, . 609.) : " ."

, , . , . (Spevanky I, 412.). . , , . , , , . . (Sieradz) , , . , , . , , , , . , :"Die Vile hat ihn verfurt( ). (Hradec) , bludiky .

? , , . . . , , :( , ); . (XIV ): - , , :vilil jest lid se dcery moabskymi, ; viln - ; - , etc. : wila - , ;wilowac - ,szaawia,, , . -.

, ( , , . ). .[229]. , ; welis, , , ; -, (Walhalla). . .

. , . dies rosae,rosalia. ( , ), dies violae. violae . , .

( ) . , . , ; , .

.[230] :

" ,

" ."

, , :

" ,

" ,

" , ."

, , " " " "; : " ." , , :

" !

" '

" ,

" ,

" ,

" ;

" ,

" ,

" .

" ,

" .

" ,

" ,

" ."

, . , .[231] .

, , . . . , , , . , , ; , . , , , . . :[232]

" '

" ,

" ;

" :

" ,

"

" ;

" ,

" ;

" ,

" ;

" , -

" ;

" ,

" ,

" ,

" ;

" ,

"

" ."

. . . , , . . , . . , , , . , . , , .

, . . . , , . , , . , , . , .

. ; . . .[233] (, , ).

, ; . . , ; . .

, . , , , , . , (,; . ). , . , , . , , , , .

. - : , , , , : ", , , ".

, , . . " , ,[234] , , . , . , . , . , ,[235] . ; , ."

, ( )thymus serpillum i Dictamus albus.

: , , , . . . , , , , .

. ; ; . . , . . ; , , .[236] . ? , -. ?

. , - ,[237] -.[238] , , (), . (. ) , - , , . , , ,divi lid, dive ieny, dzivoony.[239] , , , , . .

, . , . , , jdza, jdzina, jdzi baba( , )? , , , . , (. ) . . , , , sibylla judae. , , . . [240] . , , , ? . , , . .

, . , , . . . , . , , (), (). , .

(XVIII .) . , , , .[241] , rosaria, rosalia, pascarosata, pascha rosarum. , , , , . rosa ( Rosentag). - , (. ), , , , , .

. , . (, , ) . , , . . Beffania ( ); , , . .

" " (. 25), , . , , . : , :

" .- , !

- . , .

."[242] . .

.[243] . , . , . . , .

, , . (I. 4), , , . : "Multi villani pel pagani, hic latices, seu ignes colit, iste lucos et arbores aut lapides adorat, ille montibus, sive collibus litat, aliumquae ipsa fecit ydola surda et muta rogat et orat ut domum suam et se ipsum regant". III . . : "offerantes libamina super fontes mactabant victimas". . Vodni Panny.ilieny; Vodopanenky. . , . Wodne jugfry ( jungfrau).

. Bogunki(). Boginiarz.[244] Nemodliki (ne -;modliti -). , , , .

. - . - . - . - . - . - . - . - .

, , . , , .

. . , modla, , modliti se( ) , modli si( ) .[245] . (De bello gothico, III, 14.) .( ). (I, 25) " , , , . . , . . , , , , ". " , (), , , ,[246], , ..."

, , , , .

VI : " , , , ."

( XXIII) (Sorabes). , , , . , , . ( LXIX) . LXXXIII , , . , , , . (Ebbo, V, 13. 15; III, 1,18.) : , , , .

, . ; , , . . :[247]" , ; : " , , ." () ; , . ." (. . 64) , , : , , , o. ; . ..."

, . , . , [248] . , . (. 172) . , XVI , ,[249] , : " , , ?"

, , , , , (). .

, . . , , : " (I, 4) (), , , , ." (III, 1) , III . 1092. , . , , , , .

. , : , , . .

, : . , -(, )? , , ? , .

. (Zutibor)"ab accolis, ut Deum in omnibus honoratum".(VI, 38) . Schkeitbar( Ltzen- Zwenkau). , .[250] .[251] () . . ( esky lid, III, . 78.) , , . , , , : Svat, Svatpole, Svata hora (svat - ); Vieboha, Nizebohy, Boharne, Bona, Zbona, Zbonice, Svetice, Svatobor, Modlany, Modlanice. ; , , . (I, 4; III, 1; ; (super fontes mactabant). (. I, 3) ( ) , , . . , , , . , . , .

XVII , "alii solem alii lunam et sidera colebant, alii flumina et ignes, alii montes et arbores sicut et adhuc pagani multi faciunt et plurimi etiam in hac terra nostra adorant daemonia et tantum modo christianum nomen habentes peiores sunt quam pagani."

(VIII, 59) pagus Silensis( ); , .

. , . , . " , ; , ; , ," - , .[252] .

. - . (I, 52) " , , : , , ; , . , . . , . , ". ( , . 156 - 157).

, , . . " ." ( 38) , ; , , . ", ( 36), ."

:

1. , , (I, 13). " , , , ."

2. , . (I, 6)

3. ; (I, 23).

LXIX . , .

, contin, , . (Ebbo, III, 13, 15; III, 1, 18) , , .

, . , , .

( ) ; , , , ; , . , (). .[253] . . , . (VI, 17) ( ) , . , , ;[254] . (Zuarasici). .

( ), , , .

" , (VI, 18), ; . , ; ; , , , : . - ".

? ? . (X ) , ; , . , , LXIV (. IV) " " , : " ; . : , , , , , ; , , , ; , .

" (Montagne Noire). , , .[255]" , , , . , , , , .

" .[256] . , , : , , . .[257] , . , ..."

, . , , , .

, () . ,; ,,, . , , ; , .[258] , ,czarodziej, . () . . j , ? , czarnoksiznik, , . . .

. . (III, 8). . 1092. , (II, 136.). . (XII ) .[259] . 1091. . (. 148 - 149).

, . ", , (I, 52), , ." , , , .[260] , . . ( .) (VI, 24) , . . .

. (XIV, . 567, Holzer-) , , , , . (Herbord, II, 32, 33; Ebbo, II, 12; Priening, II, 11.), , , . , ... Pyris-y . (Ebbo, II, 12, 13.).

. - ? - . - , . - . - . - , . - .

, , II 1092. . : "Jtem sepulturas quae fiebant in sylvis et cargpis atque scenas[261]quas ex gentili ritu faciebant in biviis et in triviis quasi ob animarum pausationem, item et jocos profanos quos super mortuos suos inanes cientes manes ac induti faciem lavis bacchando exercebant exterminavit."

. , ; , , ob animarum pausationem. . .

[262] XII . , , , .

, , ( 14) , : "Ne muti canis obprobrio noter inlitteratis et maxime Sclavis, qui cum morte temporali omnia putant finiri haec loquor..."

. , (. 88. . .) , : " , , . , , ."

, " ".

. , . , . , . .

, . (), , , , . , , , ny, (:unaviti; i - , , ;i,).

,, , , . , (III, 5).[263] , , -: , . , , . , .

nav (:Lexikon paleoslavenicolalinum,. 400.).

( . 47.) , : "Plutonem cognominabant Nya quem inferorum deum et animarum, dum corpora linquunt, servatorem et custodem opinabantur; postulabant se ab eo post mortem in meliores inferni sedes deduci." Nya. , : , nya,- . , , . , , nyja, - .

, , , .[264] , Machal (. 121) , , , . , - ( ).

. . (. 188), , , . , , .

; . . .[265] , , . , , .[266] , : ; ; , , , . , , ( -), , : ", , ; , ; , , ."

, , . . . "quae fiebant in silvis et in campis". , : "Ne sepeliant mortuos chistianos inter paganos in silvis aut in campis."[267], XIII ., , "Funebres superstitiones quas eciam hodie in funebris exercet gentilitas."[268] , .[269], pugna, - . - . , ()[270] .[271] , , , , : "Postquam talibus lamentis est defletus stravam super tumulum eius quem appellant, ipsi ingenti commessatione concelebrant..." (. , . XLIX, . 258) . , , . , , .

, :" , ; , , . , . ."

969. (. 54. . .) : " . . , ; , ." . . ; , , . , , , , , . . , , , XVI , Roxolania:Quin etiam mos est morientum poscere manes

Portari tepidos ad monumenta cibos

Creduntur volucres vesci nidoribus umbrae.

Ridiculaque fide carne putantur ali.

Dziady() , . , , . : . (, . , III, vol. in 8, 1896.).

III (. 582. ) . . dziady, dzidy, diady ( . ) . . dziady- , , , .

, . . Dziady. , , .

. , , . . . , , , ; , :

, , , , . , . , , , .

, , , . . , , . ( ). , . ; , , , , . , . , , :

, , , ,, ? , .

; , . . .

, , , . . , , , . . , , , .[272]

() [273] , , , , , , , Sanctus Vitus-. , . , , . . .[274] , , . vi - , . , : , , , , , .

. , (heilig); , . , , , , . () ). (op. Gallus, II, 27) , , .

() snctus , , snctus sfint, . .

Snctus Vitus, . , . , , , . , . . (Snctus Vitus) , , , .

, . Chronic Slvorum . : "Sinus huius mris... ppelltur ideo Blticus eo quod in modum bltei longo trctu per Scythics regiones tendtur usque in Grcim." , (Descriptio insulrum Aquilonis, 10.). , , (Vinules) .

, , , que dicitur Woligst;"pud urbniores () voctur Juli August propter urbis conditorem Julium Cesrem? - , Snctus Vitus .

contme.[275] :

Qure ill templ vocbnt contins?"

:

"Sclvic lingu in plerisque vocibus ltinittem ttingit, et ideo puto b eo quod est continere contins esse vocbnt."

, .

, , : "Polonis estkonciznfinis, contine igitur edifici fstigt." .

. , contin () , , , koutina.(Gesindstube, Kott, Supplment, . 698.) contin . .[276] , . : mezi bora ( mezi, meize;:miedzi,; , , ). burg., , , , merse -.

"Et qui tunc fuit hec pt bellis et in omnibus semper triumphlis ntiquo Mrti signt est nomine. Posteri utemmese,id est medim regionis nuncupbnt em vel qudni virgine sic dict."

; , .[277] () . Mons Silensis, (Silezije Szlzek, Chlonzek ). Mons Silensis II (apud Jaff. 2. II, 2998).Mons Silentii! , , [278] ( ) , ( ) , . , () . , Julius , , (Svntovitus Snctus Vitus)?

. , (XIII .) (Crotes) Curtes Corybntes: "Hec regio ntiquitus vocbtur Cureti et populi qui nunc dicuntur Chroti dicebntur Curetes vel Coribntes."[279] . , Curtes:"Dicebntur vero Curetes qusi currentes et instbiles; qui per montes et silvs oberrntes grestem vitm ducebnt."

Chronic Slvorum (XIII .) , : "Jn medio nemoris cuius hbittores Servi dicuntur filii Belil, sine jugo Dei, illecebris crnis et gule dediti etsecundum nomen suum immunditiis omnibus servientes. "[280] , , . , , . (De bello gothico, . III, 14.) " , . , , ".

- (XI .) , . Prg - Prh prh -, , .[281] . [282] pan, dala mat(dedit mater).

. : , (). , Zvntovitus, Svntovitus - , , Snctus Vitus - . .

, Archiv fur Anthropologie (Brunswik, . XI, . 45., ). Weigel-.

1. . 104 - 105 . 2. , . , . , 1. , .

3. . 105. .

4. , Mosgu Grossherzogwlde ( Rosenberg, ). .

5. .

6. , Rosenverg- Rosenu ( ). , . - .

7. , Rosenberg- Grossninku ( . ). - .

8. , Goldan Heinrichu ( . ). - .

9. , . Gross-lesen-y Rosenberg ( ).

10. 11. ; . .

12. 13. , 1859. .

14. 15. , .

16. 17. , . - . . ( ).

18. Alt. Friesck ( Ruppin, ). - .

19. , Rhinow-y, Hvellnd (). . - .

20. 21. Schwrzort-y - (. ). .

22. , , Kleinzstrow, Greifswld ().

23. . Thorn- ( ). - .

, . . . , , .[283]

, . 12, 1. 2. .

: (Weigel: Archiv f. Antropologie, 1894.) . (Hrtmnn, Koechler, ibid. 1896.).

, , , . , . . - Niderle-, . , , , .

Pmtky Archologicke 1880. . (. 338. ) . : XVI - XVIII . (Bijenenberg) :Versuch ber einige merkwrdige Alterthmer in Knigreich Boehmen -(Koenigrtz, 1779 - 1785), , (lres). , , . . . III, . 27 - 29. () , , , Clementinum- . ? .

sopis Olomouckecho Muse(Ollmtz, 1889. 58.) , .

Schlesiens Vorzeit ( , ), , (Stnovice) zwei Golzenbilder().

Boehmens heidnische Opferpltze - , 1836. . 167. - , , , , , , , .

Mitteilungen der Centrl-Comission (1890. . 226.) , , (kmenne bby).

, , , . (Ros Bohemic, 1868.) sopis eskho Museum,. 1891. . 417.

: "rude quoddm sxum, truncum et cephlum d instr cylindri truncum potius qum sttum representns. A summo, quo pectus ob humeris descendit... cuius cumque bubulci mnus supercili, oculos, nsum, os et mentum clvo, vel quocunque ferro sculpsit, mmms etim mulicbres djecit... Utero pregrndi tumet illius sxum qusi prturiens foetum." , .

. : " " , - 1904, , 1901. , , , , , . , ; , .

, , , . , , ; , , , , , - . . , . . , . . , . . , , , , , , , , ; , , .

, , , , . 1843. ; " ", , (Chodzko) . , (1829-1889), , 1840, , , , , . .

. . 1867. , . , , , , . - " " (L conversion des Slves u Christinisme) " " (L Chronique du moine Nestor), ; , , , . . "Journl", , , , ; ((Ecoles des lngues vivntes orientles), , , . : " " (1880), " XIX " (1882), " " (1866), " ", " ", . , , " ". 1923. .

" " , , , . , , , , . , , , , , , , " " . , , , , , , .

, ; , , , . , , X , . , , " ", , , , .

, (Kosimus Prgensis), "Fontes rerum bohemicrum", , X , (Longinus) "Histori Polonie" XV , , .

, , ; , , , , , . " ", 1885. 1890. "" , "". - , , , , , , , . , . , . .

, , " ", .

, . . . - " " ( 1810), , : , , . . , , . . , " " (, 1860) , ; , .

, ; , , . , . "" , , . , , XI ; , "Mgistri Admi Bremensis Gest Hmmburgensis ecclesie pontificum", , ; , "", , , - - , .

, " ", ; XII , , , 1110 1117, , ; - 1172. , , . , , , , . , , , , - - . .

, , , , , . "Gest Dnorum", , , . "Vit Otonis" (XII ), 1151 1152 ; . , , , , , (Gerovit), . , .

, , , "De Bello Gothico" ( ) , , , . , , " ", . .

, , , .

, , , terra incognita, , , , . : . . . . :" (, 1974), . . : " ",(, 1982), . . : " " (, 1978), . . , . , , , , , , : , , .

" ", , , , , , , , . , , , , . .

.

1. Pris, Vieweg, 1868.

2. Leroux, 1886.

3. Misonneuve.

4. 1782. 1813. , . . 1806. .De mnumittendis per Russim servis; Desserttio inugurlis philosophico-politic. . (, 1807. . 2. . ib. 1819.) . , LXV 1899.

5. . , :- ,. I, . 860. .) . (The songs of the Russin people, , 1872; Russin folktles; ib. 1873.).

6. : i , ,1868. - ( 1891. .).

7 (Csimir Szulz):Mythologi Slvinsk(Posnn, 1881.). . . . Oreligii poganskih Slowian.8. . . . . . 1884. .

9. Archiv fur slv. Phil. t. XVII, . 583. . , , .

10. , (Jener Literturzeitung,1875, . 43.) ", , , ". . "Esquisses" (Sbornik Slovnsk, 1883. . 392.): " , . ". ( . ).

11. "Invluitque in diebus illis per universm Sclvim multiplex ydolorum cultur... Mir utem diligenti circ fni diligentim ffecti sunt (Helmold, I, 52.): "Preter pentes enim et ydol quibus singul oppid redundbnt..." (ib. I. 83). : "Prove deus Aldenburg quibus nulle sunt effigies expresse". "Quot regiones sunt in his prtibus, tot templ hbentur et simulcr demonum singul b infidelibus coluntur..." (Thietmr, VI, 24.) .

12. Cf. Thietmr: "Qumvis utem de hiis liquid dicere perhorresscm, tmen, ut scis, lector mte, vnm eorum superstitionem innioremque populi istius executionem, qui sunt vel unde huc venerint (dii Liuzicorum) strictim enodbo" (VI. 23) cf. p. 9.

13. , (Pris, Leroux, 1884.); - . " " ( , . 21 - 23).

14. Fontes rerum bohemicrum, . II, , 1874. . 21.

15. Ib. . 8.

16. : "Novus dux Bracislaus iunior... omnes magos, ariolos et sortilegos extrusit regni sui e medio, similiter et lucos sive arbores, quas in multis locis colebat vulgus ignobile extirpavit et igne cremavit. Item et superstitiosas institutiones, quas villani adhuc semipagani in Pentecosten tertia sive quarta feria observabant, offerentes libamina super fontes mactabant victimas et daemonibus immolabant, item sepulturas, quae fiebant in silvis et in campis, atque scenas, quas ex gentili ritu faciebant, in biviis et in triviis, quasi ob animarum pausationem, item et iocos profanos, quos super mortuos suos, inanes cientes manes ac induti faciem larvis bachando exorcebant; has abominationes et alias sacrilegas adinventiones dux bonus, ne ultra fierent in populo Dei, exterminavit".

17. Fontes rerum bohemicrum, t. , . 15.

18. Ib. . 88.

19.Glli-chronicon, ap. Bielowski, Monument Polonie historic.t. v, Lww, 1864. - Mx- Gumplowicz-:Bischof Blduin Gllusvon Kruszwic (Sitzungsbesichte der kis. Akdemie, Vien, 1895.).20. Cf. d. Brem.Descriptio insulrum Aquilonis : "Ceterum nenie que in eiusmodi ritu libtionis fieri solent multiplices et inhoneste ideoque melius reticende". (28)

21.Archiv fur slv. Phil.t... XIV, . 170. .

22. Dlugosz, Oper,t. x, Crcovie, 1873. . 47. .

23. Archiv. f. slv. Phil. loc. cit. . 183. .

24. , ap. Pertz (Mon. germ. t. VII). in usum scholrum,1 vol. in 8 Hahn, 1876. , . ,De Admo Bremensi geogrpho( -. , Hachette) 1896, . S.Gnther, Sitzungsberichte der knigl, boem Gesellschaft der Wissenschften -, 1894. - . 1072. :Descriptio insulrrum Aquilonis. - WttenbchDeutschlnds Geschichtsquellen im Mittellter,4 . , 1877.

25. Orderic Vitl (XII ) Germanaca: "In Leutici populosissim ntio constitebt que Guodenem et Thurum Fremque liosque flss deos colebt." (Monum. Germ. hist. t. XX, . 55.)

26.- . . ( ). . 804. 300 . - - . : (Gottschk), 1066, . , 1124. . , . . 1132. , . : , .

Bos,Bz, , ; , (Bischofsee). 270 . ; X , . .

.

27. 1556 . . Scriplores rerum Brunswicensium, Monument (. XXI). in usum scholrum 1868. . Voelkel,Die slwenchronik Helmolds( ) , 1873., ,Die slavenchronik des Presbyter Helmold, , Hlle, 1874; - ,Forschungen zur deutschen Geschichte. XXII, 1882.; (, 1862); i 1131. - 1170; . : i( 1876.) . (. 119 - 207). . , .

28. Zutibore . Sciudibure, Schkeitbr. pgus Silensis, IIMons Silentii. , Snctus Vutus.29. .

30. .

31. , III .Scriptores rerum germmcum . . (in usum scholrum, Hnovre, Hhn, 1889). , in usum scholrum. . I .Monument historic Polnia(. 230. 318). . :Wttenbch, Geschichtsquellen;Strebitzki,Thietmrus quibus fontibus usus sit,Koenigsberg, 1870. ,Titmar Merzeburskij i chronik,St. Petersbourg, 1872., . , .

32. . , ; Londinum Gothorum.

.

33. , : Mohnik: Abslon Bichof von Roeskilde, 1832.

34. 1514.Histori Dnic (Strasburg) Trbner, 1886. , . () , , , , . 1886. i , 1876.

35. Script historic Islndorum(Copenhgue 1842., . XI). - (Geschichte von Dnemr, , . 1840 - 43), Wttenbch, . . , , Monument germnic,od Pertz, . XXIII, . .

36. "Lingum quoque terre illius opprehendit" (, III, 32.).

37. Pyrice Pyrtz , ; Wolyn - , . Mrienwerder, Hatow, . , Mochd. 1586 , . . (400 . 49. ).

.

38. .

39. Cf. Thietmr, VI, 23. In pgo Riedirierum... dii stnt mnu fcti... gleis tque loreis terribiliter vestiti.

40. .

41. , .W. von Sommerfeld: Geschichte der Germnisirung des Herzogtums Pommern(Leipzig, 1896.). Meklenburgischen Urkund-Buch. 1219. , , , .

42. ; Pomerni: Pomerni provinci, ex ips nominis etymologi qulittem sui situs indicre videtur. NmPomelinqu Sclvorum juxt sont velcirc,moriz utemmre;indePomerniqusiPomerizin,id est juxt vel circ mre sit -( , , : - . Pomorze). contin continere.43.Apud Christinos iunt, fures, sunt, ltrones sunt, truncntur pedibus, privntur oculis et omni gener sce lerum et penrum christinus exercet in christinum. Absit nobis religio tlis!44. , , contin konczyn,limis, fstigium: contin igitur edifici fstigt. . .

45. , ( ). , .

46. (. XII, . XX. Scriptores). De vit Ottonis, (, editio in usum scholrum, . 1868.) Jff,Bibliothec rerum germnicrum,1869. . 580 - 841; Ebonis vit Ottonis; (, 1863.) Herbordi Dilogus de Ottone, episcopo Bmbergensi (ib. 1869).

Bltische Studien(. XI, fscikul, Stettin, 1842). . , , : " "( ). 1874, Klaudy). Corpus , . - . . .(. 1882. 1883).

47. :. :. (. V . . 19.). .

48. . - Op. Krek, Einleitung, . 394. .

48. (?) . .

49.Fnum de ligno rtificiose compositum... Huius prietes vrie deorum derumque imgines mirifice insculpte exterius ornnt; interius utem dii stnt mnu fcti singulis nominibus insculptis gleisque tque loricis terribiliter vestiti...(Chron..., VI, 23. 17.)

50. (Mitteilungen) - - . 1875.

51. Chron. slv. I, 52.

52. :Etymologisches Wrterbuch der Deutschen Sprche.53. : : -54. - , .

55. - i , , 1890. . 143.

56. : , ; . :..

57. (. . 1871.).

[58] :Die Bildung der Ortsnamen aus Personennamen im slavischen,. 65. , .

[59] ,Einleitung,. 397.

[60] , .

[61] , . . .

.

[62] :Einleitung,. 419. : . ,Lexicon Paleoslavenico-greco-latinum,sub voce).

[63] - : " " - . .

.

[64] 1837. , Sebrn spsy -, 1865., . 96-110.

[65] (Arch. f. slav. Phil. . . . 204.).

[66] 1866. . , . , . . .Einleitung,. 418.

[67]Belboh - , beel, bl, ydolum.

Besy -, , demonbus.

Ds -, genius;

Devn letnicina i perunova dci -, , - Diana Latone et Jovis filia. . , , - - , . ; , . .

Lada -Venus, dea libidinis, cytherea.

Liutice -, furia, dea infemalis.

Perun,, .

-Jovs sororem - (. ).

-() Aphrodis grece, latine Venus.

Radihost,vnuk krtov - , , - . Mercurius a mercibus et dictus. : 1) ; 2) .

Svatovit -, Ares, bellum. - :Ares bellum nuncupatur.Ca nuncupatur . : .

Sytivrat,Saturnus. sytivrat , . Jacob Grimm, .

Straces Sytivratov syn,, ; Picus Saturni filius.Straka ( . .)

Trihlav - , triceps, qui habet capita tria caprae. , .

Veles -Pan - imago hircina.

Siva -, Dea Frumenti, Ceres,Sivaimperatrix. aiunt, . , , . Mater verborum-; , . , .

[68] Nouvelles tudes slaves, - Paris, . 49. .

[69] De bello gothico, . III, XIV.

[70] . 41. ( .).

[71] I, 250.

[72] : " ", " " - . : " ".

.

[73] : : , , nebengott.

[74] Chronique dite de Nestor, . L. Leger, Paris Leroux, 1884. sub voce: Peroun.

[75] i (, 1885.).

[76] , .

[77] ,. . , . 1. 2. . 1879.

[78] . : Einleitung in die slav. Litteratur-Geschichte. (- . Graz, 1887., . 384 - 386)

[79] i: ( Machal-, , , . 22.).

[80] :, ,I. . 250.

[81] Procope: De bello gothico, . III XIV.

[82] : . ; Duvernois. (, 1886. .) . . , , .

[83] , . . 1882. .

[84] , , .

[85] , :Russes et Slaves,Paris, 1890.

[86]Schleicher, Laut-Formenlehre der polabischen Sprache.. , 1871.

[87] ,Chronica Slavorum,I, 83. . Monumenta Pertz-a, Hanovre, 1868.

[88] I, 52. 93.

[89] "Visitavit Altenburg, , , et receptus est a barbaris habitatoribus terrae illius quorum deus erat Prove. Porro nomen flaminis qui preerat superstitioni eorum eratMike." , "Rochel, de semine Krutonis."

[90] Saxo Grammaticus, . (Strasbourg, 1886. . 578.).

[91] Haec statua quatuor facies repraesentans quintam pectori insertam habebat, cuius frontem leva, mentem dextera tangebat." (I, 83) (policefale): "multos etiam duobus vel tribus vel eo amplius capitibus exculpunt."

[92] "Vulgus nostrum lapillos quosdam, virgae in lapidem versae et con fractae similes putat esse fulminis". Linde: Dictionnaire polonais, piorun.[93] Archiv f. slav. Phil. . , . 631.

[94] . : Einleitung, . 385.

[95] ;Etimologisches Vrterbuch,sub voce.

[96] , XXX, 19.

[97] Ib., IX, 14.

[98] : ( . , 1886.).

[99] Legatio Luitpranda ( , ed. Bonn. . 356.): "Decimo tertio kalendas augusti quo die leves Graeci raptionem Eliae prophetae ad coelos ludis scenicis celebrant. . .

[100] , , , , - " ". - , , . , . . , . . . . .( . . . ". " 1896. . . 882.)

.

[101] : . ... t. I. Passim.

[102] . : . . LXXXIX.

[103] : . -. 5. . . 82 - 83, 8 . - .

-. - . 1889. ; . III. . 15, . . . 29; x. . 24. , . 525. -

[104] . . ; , . , 20 - 27 ; . . . ( . . ).

[105] Sbornik Slovansky t. v. Prague, 1886.

[106] Fr. Krauss, Sagen uhd Maerchen der Sudslaven, I, 64.

[107] (Revue Slovne), IV, 402.

[108] II, 31.; "" Monumenta Pertz- (X, XII). in usum scholaruni, 1868. .

[109] De administrando imperio, . IX.

[110] 1721. , , . , , . , , , , (Mchl, . 63.). : (. 5) " . , , (, ), , , , . , , , . ( , Paris, 1874. .)

[111] Das Homiliar des Bischofs von Prag, Beitrage zur Geschichte Boemens; I, . 1863. ( XII .)

[112] , Etymologisches Wrterbuch, . 80.

[113]Helmoldi presbyteri Chronica Slavorum, Pertz-, in usuin scholarum, Hanovre, . I. 6. "Nam neque iuramentis facile indulgent, neque ambitum fani vel in hostibus temerari patiuntur." , 83: "Tantum enim sacris suis Sclavi exhibent reverentiam, ut ambitum fani, nec in hostibus sanguine pollui sinant. Jurationes difficillime admittunt, nam iurare apud Sclavos quasi perjurare est ob vindicem deorum iram."

[114] II, XII.

[115]Cf.I, 6. "Flaminem suum non minus quam regem venerantur".

[116]Historia Danica,. Holder, Strasburg, 1886. . XIV, . 444.: "Erat enien simulacrum urbi praecipua civium religione cultum... sed falso sacri Viti vocabulo insignitum''.

[117] Cf. Thietmar, Chron. . VI ( .)

[118] . Cf. , . "Mutlos (deos) duobus vel tribus, vel eo amplius capitibus exsculpunt. (Helm. I, 83.) "Dum in urbe Brandeburgensi ydolum tribus coleretur" ( . 1156,Fontes rerum Bohemcrum,.) , , 1893. . 89.

[119] , .

[120] (XVI .) , .

[121] . , . : : , ? - . - , . - , , .". .-. , , . III. , 1872. - . Schein - : i ... , . I ( , . 607). - ( , , ) - , : " ?" - "", - ... " , " (. , , ).

[122] Thietmar- , Riedgast- (Rthra?) , : "Cum huc idolis immolore seu iram eorum placare conveniunt, sedent hi duntaxat cae teris astantibus et invicem clanculum mussantas terram cum tremore infodiunt, quo sortibus emissis rerum certitudinem dubiarum perquirant. Quibus finitis, cespite viridi operientes equum qui maximus inter alios habetur et ut sacer ab his veneratur super fixas in terram duarum cuspides hostilium inter se transmissarum supplici obsequio ducunt et prae missis sortibus (quibus id.) exploravere prius, per hunc quasi divinum denuo auguriantur"(Chronicon,VI, 24.). (HerbordiVita Ottonis,II, 33.). "Habebant caballum mirae magnitudinis... Iste toto anni tempore vacobat tantaeque fuit sanctitatis ut nullum dignaretur assessorem, habuitque unum de quatuor sacerdotibus templorum custodem diligentissimum. Quando ergo itinere terrestri contra hostes aut praedatum ire cogitabant, eventum rei hoc modo per illium solebant praedicare: Hastae 9 disponebantur humo, spacio unius cubiti ab invicem disiunctae. Strato ergo caballo atque frenato, sacerdos tantum freno per jacentes hastas in transversum ducebat ter atque reducebat. Quod si pedibus inoffensis hastisque indisturbatis, equus transibat, signum habuere prosperitatis et securi pergebant; sin autem, quiescebant."

:Die Deutschen Opfergebruche -(Breslau, 1883. . 24.). - Hopf,Thierorakel und Orakelthier,. 68; - Saupe,Der Jndiculus superstitionum(Leipzig, 1891, . 18. . 1894.)

[123] , (stanitsa) (. 569). . . , , ... " , ." , .

[124] . 574.

[125]Scripta historia Jslandorum, -Hafniae, 1842, tome XI, . 348.

[126] (. . . . 173.) - Szventovit, - . 1170. . (Codex Pomeranus; 28.) .

[127] , 822. . . , . .

.

[128] Helmold, I, 6.

[129] Metuntur propter familiaritatem deorum, vel potius daemonum quos maiori cultu venerantur quam ceteri, (Descriptio Jnsularum Aquilonis, 165.).

[130] Cf. Saint Matthieu, . XXVII, - V. 64.

[131] . : "qui cum esset admirandae sanctitatis ad augmentum virtutum suarum beataeque memoriae Saxoniae preciosum attulit thesaurum reliquias videlicet pretiosi martyris Viti."(Widukindi Res gestae Saxoniae,. III, 2.) . X . . , , . . - 822. . . : "Veniente eo ad urbem que nova Corbia vocatur, ab ea nomen sortita, unde cepit sclicet, ab illa Francorum Latinorum Corbia, ubi requiescit sanctus Vitus infans et martir..." (ThietmariChronicon,II, 19. (11) ad ann. 1002.)

[132]Die Slavenchronik Helmolds -Gaettingue, - 1873; . : Wigger:Mecklenburgische Annalen,Schwerin, 1861, . 144, 148;

Harenberg:Monumenta historica adhuc inedita -Braunschweig, 1750,Prolegomena critica;Wigand:Cesch. d. gefurst. Reichsabtei. Corvey,. 148;

Ledeburg:Allgem. Archiv fur die Geschichtskunde des Preussischen Staats,. . 331. ;

Giesebrecht:Wendische Geschichten,. 280, .

[133] , , . , . : . ( Pourrires)(Campi putridi); , ; , . . .

[134] Mactantque diis suis hostias de bobus et ovibus, plerique etiam de hominibus cristianis quorum sanguine deos suos oblectari jactitant (Helmold, I, 52, Cf. ib., 83.). Nec tam dulicia vel iocunda nobis fuerunt Slavorum pocula quod videremus compedes et diversa tormentorum genera quae inferebantur Christicolis de Dania advectis. - Cf. ,. XXXIX (. 66. . ).

Maligni homines insano furore correpti, magno tumultu, securibus et gladiis aliisque, telis armati sine ulla reverentia in ipsam ducis curtim irrumpentes, mortem nobis sine ulla retractatione, nisi quantocius de curia et de ipsa civitate fugeremus comminebantur (HerbordiVita Ottonis,II, 24.).

: "Deinde reliquam peragrantes Sclavoniam Sclavi rebellantes omnes ecclesias incenderunt et ad solum diruerunt. Sacerdotes autem et reliquos ecclesiarum ministros variis supplilciis enecantes nullum christianitatis vestigium trans Albiam reliquerunt (II, 40) 1002. . (III . . 1066) : "Johannes episcopus senex cum ceteris christianis in Magnopoli civitate (Mecklenburg.) captus servabatur ad triumphum. Jlle igitur pro confessione Christi fustibus caesus, deinde per singulas civitates Slavorum ductus ad ludibrium, cum a Christi nomine flecti non posset, trunctatis manibus ac pedibus in platea corpus eius projectum est, caput vero eius desectum, quod pagani conto praefigentes in titulum victoriae deo suo Redigast immolarunt... Jtaque omnes Sclavi, facta conspiratione generali, ad paganismum denuo relapsi sunt, eis occisis qui perstiterunt in fide". , , , .

[135] Pom. . . 578.

[136] Jbid. 577.

[137] Monumenta Germaniae historica, od Pertza, XII, . 868.

[138] Cf. Zend: pnta, .

[139] O. Belzer, Genealogia Piastow, Krakov, 1895 4%. Bulletin international de l' Acadmie des Sciences de Cracovie - , 1896.

[140] Fontes rerum Bohemicarum, , , . 17, 18, 369 - 386.

[141] Contra Liudevitum quoque sclavum ex Panoniae, . . 94.

[142] (. LXXXI, 1886). Archiv- , .Vit laetus; fortis laetusque(Archiv, . x, . 136.) . , , , . . , . . . . 148. curent, , , fastnacht(vigil - , ) : vergl. Klr. kurent, frhliche, hochzeitsarie. . , - - , , "courante" , : , .

Jl faut que je vous chante

Certain aire que j' ai fait de petite courante

(Moliere,les Facheux,II, 5.)

[143] (Archiv. f. slav. Phil. . XIX, . 368.), (, ) - , . .

[144] - .

[145] Einleitung, 396.

[146] Arcon opidum vetustissimi simulacri cultu inclytum (XIII, . 505). simulacrum .

[147] , , -.

[148] : - mundus, ? . , , , . , , , .

.

[149] J. Wunsch,Rujana . :Osvta,1875. . . (Rudolf Baier)Die Jnsel Rgen nach ihrer archaeologischen Bedeutung(Stralsund, 1886.). - Archiv. fur Anthropologie, . XXI . 591, Antrophologie, . 1894 ( Salomon- Reinach-).

[150] Aarboger for nordick Oldyndighed og Historie,. 1873., . 327 ( . W. Thomsen-) u Archiv. fur Anthropologie, . XXI Anthropologie. 1898. .

[151] , Swiatowit.[152] Weige-(Archiv. f. Anthropologie, tomeXXI, . 591.) . A. Hartmann-Becherstatuen in Ost. Preussen.( , . III.)

[153] Revue d' archologie, . .

[154] . : , Thomsen- . . , Beaudouin de Courtenay, ( ) , 1847 - 1848. . ; , . . ( . 112 - 113.). ; ? , , . 1109. . : "Est beati Viti Crusvicae ( ) basilica, in cuius pinnaculo quidam inaestimabilis et habitus et fromae visus est adolcscens, cuius indicibilis, ut aiunt, splendor non modo urbem sed urbis quoque proostia illustrabat. Hic eo desiliens cum aureo pilo turmas eminus antecedit, non paucis claram numinis virtutem cernentibus et rei tantae mysterium tacita veneratione stupentibus; donec ad urbem Nekel pilum quod gestabat, quasi vibrans, disparuit..." , , . , , (Vincentii Cracoviensis episcopi Chronicon,ap. Bielowki,Monumenta,II, . 340).

[155] . ,Zurslav. Runenfragfn,Archiv. f. slav. Philologie, . , . 193; - . , , , . . . , . , , . , .

. 1874. , . , , . . , , . 21886. - . Anthropologie . 1894. . 174; . . .

[156] . 112- 113.

[157] Knytlinga Saga (loc. cit.) Repvit- Puruvit-.

[158] , - . , : Nec mirum si illorum potentiam formidabant a quibus stupra sua saepe numero punita meminerant. Si quidem mares in ea urbe cum foeminis in concubitum adcitis canum exemplo cohaerere solebant, nec ab ipsis morando divelli poterant, interdum utrique perticis e diverso appensi inusitato nexu ridiculum populu spectaculum praebuere. Ei miraculi foeditate solennis ignobilibus statuis cultus accessit creditumque est earum viribus effectum quod daemonum erat poraestigiis adumbratum". Knytlinga Saga. (. 579). . "Nec praedicationis eorum ministerio miracula defuere". , , , .

[159] Ebbo, III, ap. Pertz.Monumenta,VII, str. 861, 865, Herbord, III, 6.

[160] "Civitas vexsillis undique circumstantibus cuiusdam idoli Geroviti nomine celebritateni agebat."

[161] 1876. Archiv. f. slav. Philol. , (Blasius). .

[162] , . 425; . .

[163] .

[164] y, ib.