SKRIPSI

HUBUNGAN TINGKAT PENGETAHUAN TENTANG GIGI TIRUAN DENGAN MOTIVASI PEMAKAIAN GIGI TIRUAN PADA PASIEN

PASCA PENCABUTAN GIGI BELAKANG DI KLINIK GIGI SWASTA

TRI SANDI YASIR P07125318042

PRODI SARJANA TERAPAN TERAPI GIGI JURUSAN KEPERAWATAN GIGI

POLITEKNIK KEMENTERIAN KESEHATANYOGYAKARTA 2020

i

SKRIPSI

HUBUNGAN TINGKAT PENGETAHUAN TENTANG GIGI TIRUAN DENGAN MOTIVASI PEMAKAIAN GIGI TIRUAN PADA PASIEN

PASCA PENCABUTAN GIGI BELAKANG DI KLINIK GIGI SWASTA

Diajukan sebagai salah satu syarat untuk memperoleh gelar Sarjana Terapan

Keperawatan Gigi

TRI SANDI YASIR P07125318042

PRODI SARJANA TERAPAN TERAPI GIGI JURUSAN KEPERAWATAN GIGI

POLITEKNIK KEMENTERIAN KESEHATAN YOGYAKARTA 2020

vi

KATA PENGANTAR

Puji syukur saya panjatkan kepada Tuhan Yang Esa, karena atas berkat dan

rahmat-Nya, saya dapat menyelesaikan Skripsi ini.Penulisan Skripsi ini dilakukan

dalam rangka memenuhi salah satu syarat untuk mencapai gelar Sarjana Terapan

Keperawatan Gigi pada Program Studi Sarjana Terapan Terapi Gigi jurusan

Keperawatan Gigi Poltekkes Kemenkes Yogyakarta. Skripsi ini terwujud atas

bimbingan, pengarahan dan bantuan dari berbagai pihak yang tidak bisa penulis

sebutkan satu persatu dan pada kesempatan ini penulis menyampaikan ucapan

terima kasih kepada :

1. Bapak Joko Susilo, SKM., M.Kes, selaku direktur Poltekkes Kemenkes

Yogyakarta yang telah memberikan kesempatan kesempatan kepada

penulis untuk menempuh program studi D IV Keperawatan Gigi.

2. Bapak Suharyono, S. Pd., S.SiT., M.Kes, selaku ketua Jurusan

Keperawatan Gigi Poltekkes Kemenkes Yogyakarta yang telah

mendukung dan memajukan Jurusan Keperawatan Gigi Poltekkes

Kemenkes Yogyakarta.

3. Bapak Taadi, S.Pd., S.SiT., M.Kes, Selaku Ketua Prodi Sarjana Terapan

Terapi Gigi Poltekkes Kemenkes Yogyakarta, sekaligus dosen

pembimbing utama yang dengan sabar dan tulus membimbing,

mengarahkan dan memotivasi dalam menyelesaikan skripsi ini.

4. Ibu Desi Rochmawati, SS, M.Hum, Selaku dosen pembimbing

pendamping yang telah sabar dan tulus membimbing, mengarahkan dan

memotivasi dalam menyelesaikan skripsi ini dari awal hingga dapat

terselesaikan dengan baik.

5. Bapak Prof. Dr. drg. Sudibyo., Sp.Perio., SU, selaku Pimpinan Klinik

Gigi Medico Dental Center Yogyakarta yang telah memberikan izin untuk

vii

melaksanakan penelitian di Klinik Gigi Medico Dental Center

Yogyakarta.

6. Ibu Dr.drg. Wiworo Haryani, M.Kes, selaku penguji utama yang telah

memberikan saran dan masukan kemajuan skripsi ini, sehingga dapat

terselesaikan dengan baik.

7. Ayah dan Ibu yang selalu memberikan do’a dan kasih sayang serta

dukungan dan memberikan semangat untuk terus berjuang.

Akhir kata, saya berharap Tuhan Yang Maha Esa berkenan membalas

segala kebaikan semua pihak yang telah membantu. Semoga skripsi ini membawa

manfaat bagi pengembangan ilmu

Yogyakarta, Januari 2020

Penulis

viii

DAFTAR ISI

Halaman HALAMAN JUDUL ............................................................................................. i HALAMAN PERSETUJUAN PEMBIMBING ................................................... ii HALAMAN PENGESAHAN ............................................................................... iii HALAMAN PERNYATAAN ORISINALITAS .................................................. iv HALAMAN PERNYATAAN PERSETUJUAN PUBLIKASI SKRIPSI UNTUK KEPENTINGAN AKADEMIS ............................................................. v KATA PENGANTAR .......................................................................................... vi DAFTAR ISI ......................................................................................................... viii DAFTAR GAMBAR ............................................................................................ xi DAFTAR TABEL ................................................................................................. xii DAFTAR LAMPIRAN ......................................................................................... xiii ABSTRAK ............................................................................................................ xiv ABSTRACT .......................................................................................................... xv BAB I PENDAHULUAN .................................................................................... 1

A. Latar Belakang .......................................................................................... 1 B. Rumusan Masalah ..................................................................................... 3 C. Tujuan Penelitian ...................................................................................... 4

1. Tujuan Umum ..................................................................................... 4 2. Tujuan Khusus .................................................................................... 4

D. Ruang Lingkup .......................................................................................... 4 E. Manfaat Penelitian .................................................................................... 4

1. Manfaat Teoritis .................................................................................. 4 2. Manfaat Praktis ................................................................................... 5

F. Keaslian Penelitian .................................................................................... 5

BAB II TINJAUAN PUSTAKA ......................................................................... 8 A. Telaah Pustaka .......................................................................................... 8

1. Pengetahuan ........................................................................................ 8 a. Pengertian ...................................................................................... 8 b. Tingakatan Pengetahuan ............................................................... 8 c. Faktor Yang Mempengaruhi Pengetahuan .................................... 10 d. Pengetahuan Tentang Pemakaian Gigi Tiruan .............................. 11 e. Pengukuran Pengetahuan .............................................................. 14

2. Motivasi .............................................................................................. 15 a. Pengertian ...................................................................................... 15 b. Pengukuran Motivasi .................................................................... 16

3. Pencabutan Gigi .................................................................................. 17 a. Pengertian ...................................................................................... 17 b. Kompilkasi Pencabutan Gigi ........................................................ 18

4. Gigi Tiruan .......................................................................................... 19 a. Pengertian ...................................................................................... 19

ix

b. Fungsi Gigi Tiruan ........................................................................ 20 c. Cara Merawat Gigi Tiruan ............................................................ 20

B. Landasan Teori .......................................................................................... 21 C. Kerangka Konsep ...................................................................................... 22 D. Hipotesis .................................................................................................... 22

BAB III METODE PENELITIAN .................................................................... 23

A. Jenis Dan Desain Penelitian ...................................................................... 23 1. Jenis Penelitian .................................................................................... 23 2. Desain Penelitian ................................................................................. 23

B. Populasi Dan Sampel ................................................................................ 23 1. Populasi ............................................................................................... 23 2. Sampel ................................................................................................. 24

a. Kriteria Inklusi .............................................................................. 24 b. Kriteria Eksklusi ........................................................................... 24

C. Waktu Dan Tempat ................................................................................... 25 D. Variabel Penelitian .................................................................................... 25

1. Variabel Independen ........................................................................... 25 2. Variabel Dependen .............................................................................. 25

E. Definisi Operasional Varianbel ................................................................. 25 1. Tingkat Pengetahuan Tentang Pemakaian Gigi Tiruan ...................... 25 2. Motivasi Pasien Pasca Pencabutan Gigi Belakang Terhadap

Pemakaian Gigi Tiruan ....................................................................... 25 F. Jenis Dan Teknik Pengumpulan Data ....................................................... 26 G. Instrument Penelitian ................................................................................ 27 H. Prosedur Penelitian ................................................................................... 27

1. Tahap Persiapan .................................................................................. 27 2. Tahap Pelaksanaan .............................................................................. 28

I. Manajemen Data ....................................................................................... 28 1. Pengelolaan Data ................................................................................. 28 2. Analisis Data ....................................................................................... 29

J. Etika Penelitian ......................................................................................... 29 BAB IV HASIL DAN PEMBAHASAN ............................................................ 30

A. Hasil Penelitian ......................................................................................... 30 1. Karakteristik Subjek Penelitian ........................................................... 30 2. Tingkat Pengetahuan Responden ........................................................ 31 3. Tingkat Motivasi Responden .............................................................. 32 4. Hubungan Analisis Tingkat Pengetahuan Responden Tentang Gigi

Tiruan Dengan Jenis Kelamin ............................................................. 32 5. Hubungan Analisis Tingkat Pengetahuan Responden Tentang Gigi

Tiruan Dengan Usia ............................................................................ 33 6. Hubungan Analisis Tingkat Pengetahuan Responden Tetang Gigi

Tiruan Dengan Motivasi Pemakaian Gigi Tiruan Pasca Pencabutan Gigi Belakang ..................................................................................... 34

x

7. Uji Signifikansi Hubungan Tingkat Pengetahuan Responden Tentang Gigi Tiruan Dengan Motivasi Pemakaian Gigi Tiruan Pasca Pencabutan Gigi Belakang .................................................................. 35

B. Pembahasan ............................................................................................... 35

BAB V PENUTUP ............................................................................................... 40 A. Kesimpulan ............................................................................................... 40 B. Saran .......................................................................................................... 40

1. Bagi Masyarakat ................................................................................. 40 2. Bagi Tenaga Kesehatan ....................................................................... 40 3. Bagi Penelitian Lain ............................................................................ 41

DAFTAR PUSTAKA .......................................................................................... 42 LAMPIRAN

xi

DAFTAR GAMBAR

Halaman Gambar 1. Kerangka Konsep .............................................................................. 22 Gambar 2. Desain Penelitian ............................................................................... 23 Gambar 3. Karakteristik Subjek Penelitian ......................................................... 30 Gambar 4. Tingkat Pengetahuan Responden Tentang Gigi Tiruan Pasca Pencabutan Gigi Belakang .................................................................................. 31 Gambar 5. Motivasi Responden Terhadap Pemakaian Gigi Tiruan Pasca Pencabutan Gigi Belakang .................................................................................. 32

xii

DAFTAR TABEL

Halaman Tabel 1. Hasil Tabulasi Silang Antara Tingkat Pengetahuan Responden Tentang Gigi Tiruan Dengan Jenis Kelamin ...................................................... 32 Tabel 2. Hasil Tabulasi Silang Antara Tingkat Pengetahuan Responden Tentang Gigi Tiruan Dengan Usia ...................................................................... 33 Tabel 3. Hasil Tabulasi Silang Antara Tingkat Pengetahuan Responden Tentang Gigi Tiruan Dengan Motivasi Pemakaian Gigi Tiruan Pasca Pencabutan Gigi Belakang .................................................................................. 34 Tabel 4. Hasil Uji Signifikansi Hubungan Tingkat Pengetahuan Responden Tentang Gigi Tiruan Dengan Motivasi Pemakaian Gigi Tiruan Pasca Pencabutan Gigi Belakang .................................................................................. 35

xiii

DAFTAR LAMPIRAN

Halaman Lampiran 1. Informed Consent Blue Print ....................................................... 45 Lampiran 2. Blue PrintPengetahuan Tentang Gigi Tiruan. ............................. 46 Lampiran 3. Kuesioner Pengetahuan Tentang Gigi Tiruan. ............................ 48 Lampiran 4. Blue Print Motivasi Pemakaian Gigi Tiruan. .............................. 49 Lampiran 5. Kuesioner Motivasi Pemakaian Gigi Tiruan ............................... 51 Lampiran 6. Blue Print Wawancara ................................................................. 53 Lampiran 7. Pertanyaan Wawancara ................................................................ 55 Lampiran 8. Transkrip Wawancara .................................................................. 56 Lampiran 9. Uji Statistik .................................................................................. 60 Lampiran 10. Foto ............................................................................................ 65 Lampiran 11. Penjelasan Untuk Mengikuti Penelitian (Psp) ........................... 66 Lampiran 12. Ethical Clearence ...................................................................... 68 Lampiran 13. Surat Penelitian .......................................................................... 69