1

Svaki ureñaj na mreži (PC, interface-a na router-u, server ...) mora biti jedinstveno definisan. Kod IP v4 svakom ureñaju u mreži se dodjeljuje jedinstvena IP adresa i subnet maska koja se koristi kako bi se odredilo kojoj mreži pripada taj ureñaj. Router na osnovu mrežnih adresa koji se nalaze u njegovoj routing tabeli odreñuje putanju odreñenog paketa. IP adresa kod IP v4 se sastoji od 32 bita (0 ili 1). Da bi bio olakšan rad sa IP adresama mi ih prevodimo u format koji se zove dotted decimal, prema kojem se IP adresa predstavlja u vidu 4 okteta (8 bita) koji su prevedeni u decimalni oblik i razdvojeni sa tačkom.

Primjer: IP adresa u binarnom obliku: 10101100000100000000010000010100 IP adresa u dotted decimal obliku: 172 . 16 . 4 . 20 Kod IPv4 adresa, odreñeni dio hidh-ordered bita (bita koji se nalaze na početku IP adrese) predstavaljaju mrežni dio adrese. Ostali biti (biti koji ne pripadaju mrežnom dijelu adrese) odreñuju host dio IP adrese. Mrežu (odnosno mrežnio dio IP adrese) definišemo kao grupu hostova koji imaju jednake bite u mrežnom dijelu njihovih IP adresa.

Primjer: Uzimamo da prvih 24 bita IP adrese predstavljaju mrežni dio. Adrese hostova: 192.168.4.1, 192.168.4.43, 192.168.4.234, 192.168.5.12 11000000. 10101000.00000100.00000001 (192.168.4.1) 11000000. 10101000.00000100.00101011 (192.168.4.43) 11000000. 10101000.00000100.11101010 (192.168.4.234) 11000000. 10101000.00000101.00001100 (192.168.5.12)

mrežni dio host dio

Zaključujemo da se prva tri hosta nalaze u istoj mreži (prvih 24 bita, odnosno biti koji predstavljaju mrežni dio IP adrese, su im jednaki), dok kod četvrtog hosta to nije slučaj i on se na nalazi u njihovoj mreži. U okviru adresnog opsega svake IPv4 mreže, imamo tri tipa adresa: Mrežnu adresu – Ova adresa ima 0 na svakom bitu u okviru host dijela IP adrese. U okviru adresnog opsega mreže najmanja adresa je rezervisana za mrežnu adresu.

Primjer 1: Uzimamo da prvih 24 bita IP adrese predstavljaju mrežni dio.

11000000. 10101000.00000100.00000000 (192.168.4.0) mrežni dio host dio

Vidimo sa su svi biti u host dijelu IP adrese 0, tako zaključujemo da je navedena adresa predstavlja mrežnu adresu. Primjer 2: Ukoliko imamo adresni opseg neke mreže od 192.168.4.0-192.168.4.255, zaključujemo da je mrežna adresa 192.168.4.0, zato što je ona najmanja adresa iz tog opsega. Ova adresa ima 0 na svakom bitu u okviru host dijela IP adrese

2

Broadcast adresa – Vrsta adrese koja se koristi kada šaljemo paket prema svakom hostu u mreži. U okviru adresnog opsega mreže najveća adresa je rezervisana za broadcast adresu. Primjer 1: Uzimamo da prvih 24 bita IP adrese predstavljaju mrežni dio.

11000000. 10101000.00000100.11111111 (192.168.4.255) mrežni dio host dio

Vidimo sa su svi biti u host dijelu IP adrese 1, tako zaključujemo da je navedena adresa predstavlja braodcast adresu. Primjer 2: Ukoliko imamo adresni opseg neke mreže od 192.168.4.0-192.168.4.255, zaključujemo da je brodcast adresa 192.168.4.255, zato što je ona najveća adresa iz tog opsega. Ova adresa ima 1 na svakom bitu u okviru host dijela IP adrese. Napomena: U okviru jedne mreže se za broadcast adresu uvijek koristi adresa 255.255.255.255, dok ukoliko želimo da pošaljemo paket prema svim hostovim koji se nalaze unutar neke druge mreže kao odredišnu (destinacijsku) adresu korisitimo adresu koji je prethodno objašnjena (npr. 192.168.4.255) Host adrese – Adrese koje se dodjeljuju hostovima (PC, interface-a na router-u, server ...). U okviru adresnog opsega jedne mreže u host adrese spadaju sve adrese koje nisu mrežna i braodcast adresa.

Primjer: Ukoliko imamo adresni opseg neke mreže od 192.168.4.0-192.168.4.255, zaključujemo da host adrese zauzimaju opseg od 192.168.4.1-192.168.4.254, znači da imamo 254 adrese koje možemo dodijeliti hostovima na mreži. Prefiks je broj koji pokazuje koliko bita se nalazi u mrežnom dijelu IP adrese. Npr. u 192.168.4.0/24 zaključujemo da je prefiks 24, odnosno da prva 24 bita u IP adresi pdrestavljaju mrežni dio adrese. Dok preostalih 8 bita predstavljau host dio adrese. Iako većina IPv4 adresa predstavljaju javne adrese. odnosno adrese koje su dostupne na internetu, posotoje odreñeni blokovi adresa koji se mogu dodjeljivati unutar jedne mreže i koje se ne mogu koristiti na internetu. Ove adrese se nazivaju privatnim adresama.

Blokovi privatnih IP adresa su: 10.0.0.0 do 10.255.255.255 (10.0.0.0 /8) 172.16.0.0 do 172.31.255.255 (172.16.0.0 /12) 192.168.0.0 do 192.168.255.255 (192.168.0.0 /16) Velika većina IPv4 adresa predstavljaju javne adrese. Ove adrese su namjenjen da se koriste kod hostova koji su dostupni putem interneta (npr. serveri). Takoñe, imamo podjeli IPv4 adresa prema klasama. Pri čemu imamo 5 klasa adresa A, B, C, D i E. Adresni opsezi tih klasa su prikazani na slici.

3

Da bismo odredili koji dio IP adrese predstavlja mrežni dio, a koji host dio, ureñaji koriste 32-bitni obrazac koji se naziva subnet maska. Sabnet maska se predstavlja na isti način kao i IP adresa, tj, u dotted decimal obliku. Subnet maska se kreira tako što se 1 postavlja na svaki od bita koji predstavljaju mrežni dio adresa i tako što se 0 postavlja na svaki od bita koji predstavljau host dio adrese. Prefiks i subnet maska su različiti načini na koji se predstavlja ista stvar,a to je mrežni dio adrese Pimjer: Prefiks /16 se u obliku subnet maske predstavlja kao 255.255.0.0 tj. 11111111.11111111.00000000.00000000. Znači prvih 16 bita predstavljaju mrežni dio, a preostalih 16 bita host dio. Primjer: Uzmimo host IP adresu 192.168.15.120 sa prefiksom /24 (192.168.15.120/24) IP adresa: 11000000.10101000.00001111.01111000 192 . 168 . 15 . 120 Subnet maska (odreñujemo je na osnovu prefiksa) 11111111.11111111.11111111.00000000 255 . 255 . 255 . 0 Zaključujemo da 11000000.10101000.00001111 (192.168.15) prestavlja mrežni dio adrese, dok .01111000 (.120) predstavlja host dio adrese. Da bismo odredili kojoj mrežni pripada odreñeni host koristimo IP adresu hosta i subnet masku nad kojima vršimo opreaciju logičko I, tj. logičko AND. 1 AND 1 = 1 1 AND 0 = 0 0 AND 1 = 0 0 AND 0 = 0 Primjer: Uzmimo host kojem je IP adresa 172.16.1.123 i subnet maska 255.255.255.0. 10101100.00010000.00000001.01111011 (172.16.1.123) logičko AND 11111111.11111111.11111111.00000000 (255.255.255.0) __________________________________ 10101100.00010000.00000001.00000000 (172.16.1.0) Zaključujemo da se host 172.16.1.123 sa subnet maskom 255.255.255.0 nalazi na mreži 172.16.1.0 Subnetiranje nam omogućava da kreiramo više mreža iz jednog adresnog bloka. Pošto koristimo router za spajanje tih mreža svaki od interface-a router-a se nalazi na sopstvenoj mreži tj. dva interface-a router-a se ne mogu nalaziti u istoj mreži. Subneti se kreiraju na taj način što koristimo jedan ili više host bita kao mrežne bite. Ovo se radi na način što proširujemo subnet masku (npr. sa 11111111.11111111.00000000.00000000 na 11111111.11111111.11110000.00000000) na način što pozajmljujemo odreñeni broj bita od host dijela adrese da bismo kreirali dodatne mrežne bite. Za svaki pozajmljeni bit, udvostručujemo broj subneta. Ukoliko pozajmimo 1 bit od jedne mreže dobijamo 2 subneta, ukoliko pozajmimo 2 bita dobijamo 4 subneta itd.). Meñutim što više povećavamo broj subneta smanjuje se broj hostova po subnetu. Formule za izračunavanje subneta: Broj subneta = 2

n , n – broj pozajmljenih bita

Broj hostova na subnetu = 2m - 2, m – broj preostalih host bita

4

Primjer 1:

H2

e3

H3 H4 H5 H6

H7H8

e2e1

e0

H1

R

Data je mreža na slici. Mrežu 192.168.15.0/24 (C klasa) podijeliti na 4 jednaka subneta. Interface-ima na router-u R dodijeliti IP adrese (e0, e1, e2, e3) koristeći pravilo da se njima dodjeljuje prva korisna (usable) adresa iz subneta. Nakon toga hostovima H1-H8 dodijeliti odgovarajuće IP adrese. mreža 192.168.15.0/24 => subnet mask 255.255.255.0

Pošto nam je potrebno 4 subneta iz pravila da je broj subneta = 2n = 4 (strana 3.) => n = 2 broj pozajmljenih bita

mreža 192.168.15.0/24 11000000.10101000.00001111.0000000 255.255.255.0 11111111.11111111.11111111.0000000

0, subnet 192.168.15.0/26 11000000.10101000.00001111.0000000 255.255.255.192 11111111.11111111.11111111.1100000 1, subnet 192.168.15.64/26 11000000.10101000.00001111.0100000 255.255.255.192 11111111.11111111.11111111.1100000 2, subnet 192.168.15.128/26 11000000.10101000.00001111.1000000 255.255.255.192 11111111.11111111.11111111.1100000 3. subnet 192.168.15.192/26 11000000.10101000.00001111.1100000 255.255.255.192 11111111.11111111.11111111.1100000

8 – n = 8 – 2 = 6 = m – broj preostalih host bita (strana 3.) Broj hostova po subnetu = 2

m – 2 = 62 hosta

Napomena: Prvi subnet se naziva 0. (nulti) subnet (zero subnet), dok se posljednji subnet (u ovom slučaju 3.) naziva all-ones subnet.

Br. Subneta Mrežna adresa Broadcast adresa Hostovi Prva korisna adresa

0 192.168.15.0 192.168.15.63 192.168.15.1-192.168.15.62 192.168.15.1

1 192.168.15.64 192.168.15.127 192.168.15.65-192.168.15.126 192.168.15.65

2 192.168.15.128 192.168.15.191 192.168.15.129-192.168.15.190 192.168.15.129

3 192.168.15.192 192.168.15.255 192.168.15.193-192.168.15.254 192.168.15.193

e0: 192.168.15.1 /26 H1: 192.168.15.53 /26 H2: 192.168.15.60 /26 e1: 192.168.15.65 /26 H3: 192.168.15.67 /26 H4: 192.168.15.74 /26 e2: 192.168.15.129 /26 H5: 192.168.15.133 /26 H6: 192.168.15.164 /26 e3: 192.168.15.193 /26 H7: 192.168.15.202 /26 H8: 192.168.15.217 /26 Napomena: Mrežna adresa se uvijek završava sa 0 ili parnim brojem. Broadcase adresa se uvijek završava sa neparnim

brojem.

5

Primjer 2:

Data je mreža na slici. Mrežu 192.168.5.0/24 (C klasa) subnetirati tako da na najbolji način iskoristimo navedeni adresni opseg. Interface-ima na router-ima R1 i R2 dodijeliti IP adrese koristeći pravilo da se njima dodjeljuje prva korisna (usable) adresa iz subneta. Nakon toga hostovima H1-H7 dodijeliti odgovarajuće IP adrese. Subneti se prvo poredaju po njihovoj veličini => 104, 57, 7, 2 (serijski link izmeñu R1 i R2)

mreža 192.168.5.0/24 => subnet mask 255.255.255.0 0. subnet 104 korisnika 2m – 2 ≥ 104 => m = 7 – broj host bita kod 0. subneta

m = 7 => prefiks = 32 - 7 = /25 subnet mask 255.255.255.128 Mrežna adresa 0. subneta se poklapa sa mrežnom adresom mreže koja se subnetira (u ovom slučaju to je 192.168.5.0). Razlikuju se po subnet maski. Pošto smo izračunali da name je za 104 hosta potrebno 7 host bita za 0. subnet, na osnovu činjenice da kod mrežne adrese svi host biti moraju biti 0 (strana 1.), tj. zadnjih 7 bita u IP adresi, imamo da je mrežna adresa 192.168.5.0. Kod broadcast adrese svi host biti moraju biti 1 (strana 2.), tj. zadnjih 7 bita u IP adresi, imamo da je broadcast adresa 192.168.5.127.

0. subnet

11000000 . 10101000 . 00000101 . 00000000 (mrežna adresa 192.168.5.0)

11111111 . 11111111 . 11111111 . 10000000 (subnet mask 255.255.255.128)

11000000 . 10101000 . 00000101 . 01111111 (broadcast adresa 192.168.5.127)

adresni opseg: 192.168.5.0 – 192.168.5.127 mrežna adresa: 192.168.5.0 /25 broadcast adresa: 192.168.5.127 /25 hostovi: 192.168.5.1 – 192.168.5.126 /25 prva korisna adresa: 192.168.5.1 /25 (interface e1 na R2)

H5: 192.168.5.3 /25 H6: 192.168.5.7 /25 H7: 192.168.5.122 /25 1. subnet

Mrežna adresa 1. subneta je IP adresa koja se nalazi nakon broadcast adrese 0. subneta (192.168.5.127). Zaključujemo da je mrežna adresa 1. subneta 192.168.5.128 2m – 2 ≥ 57 => m = 6 – broj host bita kod 1. subneta

m = 6 => prefiks = 32 - 6 = /26 subnet mask 255.255.255.192

11000000 . 10101000 . 00000101 . 10000000 (mrežna adresa 192.168.5.128)

11111111 . 11111111 . 11111111 . 11000000 (subnet mask 255.255.255.192)

11000000 . 10101000 . 00000101 . 10111111 (broadcast adresa 192.168.5.191)

6

adresni opseg: 192.168.5.128 – 192.168.5.191 mrežna adresa: 192.168.5.128 /26 broadcast adresa: 192.168.5.191 /26 hostovi: 192.168.5.129 – 192.168.5.190 /26 prva korisna adresa: 192.168.5.129 /26 (interface e0 na R2)

H3: 192.168.5.177 /26 H4: 192.168.5.183 /26 2. subnet

Mrežna adresa 2. subneta je IP adresa koja se nalazi nakon broadcast adrese 1. subneta (192.168.5.191). Zaključujemo da je mrežna adresa 1. subneta 192.168.5.192 2m – 2 ≥ 7 => m = 4 – broj host bita kod 2. subneta

m = 4 => prefiks = 32 - 4 = /28 subnet mask 255.255.255.240

11000000 . 10101000 . 00000101 . 11000000 (mrežna adresa 192.168.5.192)

11111111 . 11111111 . 11111111 . 11110000 (subnet mask 255.255.255.240)

11000000 . 10101000 . 00000101 . 11001111 (broadcast adresa 192.168.5.207)

adresni opseg: 192.168.5.192 – 192.168.5.207 mrežna adresa: 192.168.5.192 /28 broadcast adresa: 192.168.5.207 /28 hostovi: 192.168.5.193 – 192.168.5.206 /28 prva korisna adresa: 192.168.5.193 /28 (interface e0 na R1)

H1: 192.168.5.197 /28 H2: 192.168.5.204 /28 3. subnet

Mrežna adresa 3. subneta je IP adresa koja se nalazi nakon broadcast adrese 2. subneta (192.168.5.207). Zaključujemo da je mrežna adresa 1. subneta 192.168.5.208 2m – 2 ≥ 2 => m = 2 – broj host bita kod 3. subneta

m = 2 => prefiks = 32 - 2 = /30 subnet mask 255.255.255.252

11000000 . 10101000 . 00000101 . 11010000 (mrežna adresa 192.168.5.208)

11111111 . 11111111 . 11111111 . 11111100 (subnet mask 255.255.255.252)

11000000 . 10101000 . 00000101 . 11010011 (broadcast adresa 192.168.5.211)

adresni opseg: 192.168.5.208 – 192.168.5.211 mrežna adresa: 192.168.5.208 /30 broadcast adresa: 192.168.5.211 /30 hostovi: 192.168.5.209 – 192.168.5.210 /30 prva korisna adresa: 192.168.5.209 /30

interface s0 na R1: 192.168.5.209 /30 interface s0 na R2: 192.168.5.210 /30

Br. subneta

Mrežna adresa Broadcast adresa Hostovi Prva korisna

adresa

subnet mask

0 192.168.5.0 192.168.5.127 192.168.5.1 – 192.168.5.126 192.168.5.1 255.255.255.128

1 192.168.5.128 192.168.5.191 192.168.5.129 – 192.168.5.190 192.168.5.129 255.255.255.192

2 192.168.5.192 192.168.5.207 192.168.5.193 – 192.168.5.206 192.168.5.193 255.255.255.240

3 192.168.5.208 192.168.5.211 192.168.5.209 – 192.168.5.210 192.168.5.209 255.255.255.252

7

Primjer 3:

H2

e0

H5 H6

H3H4

e1

s0

H1

R2 H7

s0

R1

13456 hostova

997 hostova

27 hosta

e0

Data je mreža na slici. Mrežu 172.16.0.0/16 (B klasa) subnetirati tako da na najbolji način iskoristimo navedeni adresni opseg. Interface-ima na router-ima R1 i R2 dodijeliti IP adrese koristeći pravilo da se njima dodjeljuje prva korisna (usable) adresa iz subneta. Nakon toga hostovima H1-H7 dodijeliti odgovarajuće IP adrese.

Subneti se prvo poredaju po njihovoj veličini => 13456, 997, 27, 2 (serijski link izmeñu R1 i R2)

mreža 172.16.0.0/16 => subnet mask 255.255.0.0 0. subnet

Mrežna adresa 0. subneta se poklapa sa mrežnom adresom mreže koja se subnetira (u ovom slučaju to je 172.16.0.0). Razlikuju se po subnet maski. 2m – 2 ≥ 13456 => m = 14 – broj host bita kod 0. subneta

m = 14 => prefiks = 32 - 14 = /18 subnet mask 255.255.192.0 (11111111.11111111.11000000.00000000)

10101100 . 00010000 . 00000000 . 00000000 (mrežna adresa 172.16.0.0)

11111111 . 11111111 . 11000000 . 00000000 (subnet mask 255.255.192.0)

10101100 . 00010000 . 00111111 . 11111111 (broadcast adresa 172.16.63.255)

adresni opseg: 172.16.0.0 – 172.16.63.255 mrežna adresa: 172.16.0.0 /18 broadcast adresa: 172.16.63.255 /18 hostovi: 172.16.0.1 – 172.16.63.254 /18 prva korisna adresa: 172.16.0.1 /18 (interface e0 na R1)

H1: 172.16.34.0 /18 H2: 172.16.56.201 /18 1. subnet

Mrežna adresa 1. subneta je IP adresa koja se nalazi nakon broadcast adrese 0. subneta (172.16.63.255). Zaključujemo da je mrežna adresa 1. subneta 172.16.64.0 2m – 2 ≥ 997 => m = 10 – broj host bita kod 1. subneta

m = 10 => prefiks = 32 - 10 = /22 subnet mask 255.255.252.0 (11111111.11111111.11111100.00000000)

10101100 . 00010000 . 01000000 . 00000000 (mrežna adresa 172.16.64.0)

11111111 . 11111111 . 11111100 . 00000000 (subnet mask 255.255.252.0)

10101100 . 00010000 . 01000011 . 11111111 (broadcast adresa 172.16.67.255)

8

adresni opseg: 172.16.64.0 – 172.16.67.255 mrežna adresa: 172.16.64.0 /22 broadcast adresa: 172.16.67.255 /22 hostovi: 172.16.64.1 – 172.16.67.254 /22 prva korisna adresa: 172.16.64.1 /22 (interface e0 na R2)

H3: 172.16.65.121 /18 H4: 172.16.67.0 /18

2. subnet

Mrežna adresa 2. subneta je IP adresa koja se nalazi nakon broadcast adrese 1. subneta (172.16.67.255). Zaključujemo da je mrežna adresa 2. subneta 172.16.68.0 2m – 2 ≥ 27 => m = 5 – broj host bita kod 2. subneta

m = 5 => prefiks = 32 - 5 = /27 subnet mask 255.255.255.224 (11111111.11111111.11111111.11100000)

10101100 . 00010000 . 01000100 . 00000000 (mrežna adresa 172.16.68.0)

11111111 . 11111111 . 11111111 . 11100000 (subnet mask 255.255.255.224)

10101100 . 00010000 . 01000100 . 00011111 (broadcast adresa 172.16.68.31)

adresni opseg: 172.16.68.0 – 172.16.68.31 mrežna adresa: 172.16.68.0 /27 broadcast adresa: 172.16.68.31 /27 hostovi: 172.16.68.1 – 172.16.68.30 /27 prva korisna adresa: 172.16.68.1 /27 (interface e1 na R2)

H3: 172.16.68.12 /27 H4: 172.16.68.24 /27

3. subnet

Mrežna adresa 3. subneta je IP adresa koja se nalazi nakon broadcast adrese 2. subneta (172.16.68.31). Zaključujemo da je mrežna adresa 3. subneta 172.16.68.32 2m – 2 ≥ 2 => m = 2 – broj host bita kod 3. subneta

m = 2 => prefiks = 32 - 2 = /30 subnet mask 255.255.255.252 (11111111.11111111.11111111.11111100)

10101100 . 00010000 . 01000100 . 00100000 (mrežna adresa 172.16.68.32)

11111111 . 11111111 . 11111111 . 11111100 (subnet mask 255.255.255.252)

10101100 . 00010000 . 01000100 . 00100011 (broadcast adresa 172.16.68.35)

adresni opseg: 172.16.68.32 – 172.16.68.35 mrežna adresa: 172.16.68.32 /30 broadcast adresa: 172.16.68.35 /30 hostovi: 172.16.68.33 – 172.16.68.34 /30 prva korisna adresa: 172.16.68.33 /27

interface s0 na R1: 172.16.68.33 /30 interface s0 na R2: 172.16.68.34 /30

Br. subneta

Mrežna adresa Broadcast adresa Hostovi Prva korisna

adresa

subnet mask

0 172.16.0.0 172.16.63.255 172.16.0.1 – 172.16.63.254 172.16.0.1 255.255.192.0

1 172.16.64.0 172.16.67.255 172.16.64.1 – 172.16.67.254 172.16.64.1 255.255.252.0

2 172.16.68.0 172.16.68.31 172.16.68.1 – 172.16.68.30 172.16.68.1 255.255.255.224

3 172.16.68.32 172.16.68.35 172.16.68.33 – 172.16.68.34 172.16.68.33 255.255.255.252