Skillslab handleiding

Faculteit Geneeskunde

&

Gezondheidswetenschappen

Inleiding tot het

orthopedisch onderzoek

Academiejaar 2011-2012

Skillslabteam©

Dr. Francis Hugelier - Dr. Jan Reniers – Dr. Hans Van den Abbeele

Met dank aan Prof. Dr. Guy Vanderstraeten

Deze handleiding behoort toe aan:

…………………………………………………………………………………………………………………………...

Inleiding tot het orthopedisch onderzoek

2

DEEL I: HET BOVENSTE LIDMAAT

1.1. SCHOUDER SCHOUDERTERMINOLOGIE

Schouderdak: acromion + ligamentum coracoacromialis

Bursa subacromiodeltoïdea

Rotator cuff: m. supraspinatus + m. infraspinatus + m. subscapularis

Impingement

Abductieboog – painful arc 1.1.1. Inspectie Schouderhoogte Spieren: m. pectoralis maior

m. deltoïdeus m. biceps brachii m. trapezius pars descendens m. supraspinatus en infraspinatus m. latissimus dorsi m. triceps

1.1.2. Anatomische structuren en palpatie

Sternum Sternoclaviculair gewricht Clavicula Processus coracoïdeus Sulcus intertubercularis (met pees van caput longum m. bicipitis) - tuberculum majus - tuberculum minus Acromioclaviculair gewricht Acromion Scapula:

Spina Margo medialis Angulus inferior Glenohumeraal gewricht

1.1.3. Actieve beweeglijkheid

Voorwaartse elevatie (anteflexie) Achterwaartse elevatie (retroflexie) Abductieboog Schouder in neutrale stand (elleboog 90° flexie)

Exorotatie Endorotatie

Schouder in 90° abductie (elleboog 90° flexie) Exorotatie Endorotatie

Inleiding tot het orthopedisch onderzoek

3

1.1.4. Passieve beweeglijkheid Abductieboog Schouder in neutrale stand (elleboog 90° flexie)

Exorotatie Endorotatie

Schouder in 90° abductie (elleboog 90° flexie) Exorotatie Endorotatie

1.1.5. Weerstandstesten

Abductie m. supraspinatus, m. deltoideus Exorotatie m. infraspinatus Endorotatie m. subscapularis Flexie elleboog m. biceps Extensie elleboog m. triceps

1.1.6. Specifieke testen

A. ROTATORCUFF

I. PEESTESTEN

1. m.supraspinatuspees a. klassieke weerstandstest voor abductie exorotatie b. Test van Jobe

2. m.infraspinatuspees klassieke weerstandstest mn geresisteerde neutral exorotatie m.subscapularis klassieke weerstandstest mn geresisteerde neutrale endorotatie

3. m.biceps - caput longum pees a. klassieke weerstandstest

Palm-up test (Test van Speed) b. test voor bicepspeestendinitis/subluxatie:

Test van Yergasson

II. IMPINGEMENTTESTEN

1. Test van Hawkin (Hawkin’s test 2. Test van Neer

B. INSTABILITEITSTESTEN

I. APPREHENSIETEST EN RELOCATIETEST (anterieure letsels –bv kapselletsels-labrumletsels) II. POSTERIEURE STRESSTEST

Inleiding tot het orthopedisch onderzoek

4

C. FUNCTIONELE TESTEN

I. HAND NEKBEWEGING II. HAND RUGBEWEGING

1.2. ELLEBOOG 1.2.1. Inspectie

Cubitus valgus Driehoek bij 90° flexie: olecranon, epicondylus medialis en lateralis

1.2.2. Anatomische structuren en palpatie

Epicondylus medialis: aanhechting pols- en handflexoren n.ulnaris t.h.v. de sulcus Olecranon + margo posterior + bursa olecrani Epicondylus lateralis: aanhechting pols- en handextensoren Articulatio humeroradialis + caput radii Elleboogplooi: bicepspees

m. brachioradialis 1.2.3. Actieve beweeglijkheid 1.2.4. Passieve beweeglijkheid 1.2.5. Weerstandstesten

Flexie Extensie Pronatie (elleboog 90° flexie) Supinatie (elleboog 90° flexie)

1.2.6. Specifieke testen

tenniselleboog golferselleboog

1.3. POLS & HAND 1.3.1. Inspectie – anatomische structuren en palpatie

Handrug

Processus styloïdeus radii Processus styloïdeus ulnae Carpalen Articulatio carpometacarpaal I Metacarpalen Metacarpophalangeaal I tot V Vingers – PIP – DIP

Inleiding tot het orthopedisch onderzoek

5

Handpalm Thenar (duimmuis) Hypothenar (pinkmuis) Carpal tunnel Os pisiforme Pees m. palmaris longus

Tabatière anatomique – anatomische snuifdoos m. extensor pollicis longus m. extensor pollicis brevis + m. abductor pollicis longus processus styloïdeus radii os scaphoideum carpometacarpaal I

1.3.2. Beweeglijkheid pols

Actieve beweeglijkheid - palmaire flexie - dorsiflexie (extensie) - ulnaire deviatie - radiale deviatie

Passieve beweeglijkheid - palmaire flexie - dorsiflexie (extensie) - ulnaire deviatie - radiale deviatie

Weerstandstesten - palmaire flexie - dorsiflexie (extensie) - ulnaire deviatie - radiale deviatie

Specifieke testen - Teken van Fahlen - De Quervain tendinitis

1.3.3. Beweeglijkheid duim en vingers

Actief, passief en tegen weerstand Vingers (mcp, pip, dip)

- flexie - extensie

Duim - flexie - extensie - adductie - abductie - oppositie (flexie adductie) - Repositie (extensie abductie)

Inleiding tot het orthopedisch onderzoek

6

DEEL II: HET ONDERSTE LIDMAAT

2.1. HEUP 2.1.1. Inspectie

dorsaal: stand cristae iliacae symmetrie bilplooien mm. glutei, hamstrings

lateraal: m. tensor fasciae latae - tractus iliotibialis ventraal: m. quadriceps femoris mediaal: adductoren

2.1.2. Anatomische structuren en palpatie

Trochanter major (aanhechting mm. gluteus medius en minimus) Tuber ischiadicum (aanhechting hamstrings) Spina iliaca anterior superior Os pubis met symfysis pubica (aanhechting buikspieren en adductoren)

2.1.3. Actieve beweeglijkheid

flexie extensie

2.1.4. Passieve beweeglijkheid

In ruglig - flexie - exo- en endorotatie met gestrekte benen - exo- en endorotatie met heup en knie in 90° flexie - abduktie - adduktie In buiklig - extensie - endorotatie met knie in 90° flexie

2.1.5. Weerstandstesten

- flexie: m. iliopsoas, m. rectus femoris - extensie: mm. glutei - flexie met heup en knie in 90° - adductie: mm. adductor magnus, minimus, longus en brevis - abductie: m. gluteus medius, m. tensor fasciae latae - adductie met knieën in 90° flexie: mm. adductor longus en brevis - abductie met knieën in 90° flexie

2.1.6. Specifieke testen

Teken van Trendelenburg Handgreep van Thomas Adductorentendinopathie Bursitis Trochanterica

Inleiding tot het orthopedisch onderzoek

7

2.2. KNIE 2.2.1. Inspectie in staande houding

Ventraal - stand patella - hoogte – t.o.v. verticale as - m. quadriceps femoris: m. vastus medialis en lateralis - Q angle, genua vara / valga Lateraal - genu flexum / recurvatum Dorsaal - symmetrie knieplooien - pezen hamstrings (m. biceps femoris lateraal en m. semimembranosus en

semitendinosus mediaal) - knieholte - m. gastrocnemius

2.2.2. Anatomische structuren en palpatie liggend

Ventraal: strekapparaat - m. quadriceps femoris - patella en patellapees - tuberositas tibiae

Mediaal - femur: condylus medialis - tibia: condylus medialis - mediale gewrichtsspleet en mediale collaterale band - pezen mm. semimembanosus en semitendinosus

Lateraal - femur: condylus lateralis - tibia: condylus lateralis (aanhechting tractus iliotibialis) - laterale gewrichtsspleet - caput fibulae (aanhechting laterale collaterale band en m. biceps femoris) - tractus iliotibialis - pees m. biceps femoris

2.2.3. Actieve beweeglijkheid

- flexie - extensie

2.2.4. Passieve beweeglijkheid

- flexie - extensie - exorotatie (knie 90°flexie) - endorotatie (knie 90°flexie) - valgiseren (knie 15-20° flexie) - variseren (knie 15-20° flexie)

Inleiding tot het orthopedisch onderzoek

8

2.2.5. Weerstandstesten In buiklig - flexie: hamstrings - extensie: m quadriceps femoris In zittende houding - flexie: hamstrings - extensie: m quadriceps femoris

2.2.6. Specifieke testen voor het strekapparaat

Patellofemorale testen 1. passieve mobilisatie patella 2. palpatie van de patellaire facetten 3. teken van Zohlen (x3) 4. unipodaalstand

Meten omtrek bovenbeen

voor het kniegewricht

Patelladans (vocht in kniegewricht)

Testen voor de menisci Test van McMurray in rugligTest van McMurray in ruglig Vereenvoudigde test in ruglig met heup in 45° en knie in 90° flexie Test van Apley in buiklig met knie in 90°

Testen voor de collaterale banden Valgusdruk: mediale collaterale band Varusdruk: laterale collaterale band

Testen voor de kruisbanden klassieke schuiflade voorste schuiflade: voorste kruisband achterste schuiflade: achterste kruisband Lachmantest en alternatieve Lachmantest

Inleiding tot het orthopedisch onderzoek

9

2.3. ENKEL EN VOET 2.3.1. Inspectie in staande houding

- m. gastrocnemius - Achillespees - Calcaneum - Valgushoek achillespees met hiel - Malleolus medialis en lateralis - Lengtegewelf (pes rectus, cavus, planus)

2.3.2. Inspectie, anatomische structuren en palpatie liggend

Mediale zijde van de voet - Achillespees - Malleolus medialis - Ligamentum deltoideum (mediale gewrichtsbanden) - Pees m tibialis posterior - Talonaviculair gewricht - Tarsometatarsaal I gewricht - Metatarsaal I - Metatarsophalangeaal I gewricht Voetrug - Metatarsalen - Metatarsophalangeale gewrichten - Pees m.tibialis anterior - Pees m. extensor hallucis longus - Pees m. extensor digitorum longus Laterale zijde van de voet - Achillespees - Malleolus lateralis - Lig. talofibulare anterius, talofibulare posterius en calcaneofibulare (laterale

gewrichtsbanden) - Pezen mm. peronei - Proc.styloideus metatarsaal V - Calcaneocuboidaal gewricht - Tarsometatarsaal V gewricht - Metatarsaal V - Metatarsophalangeaal V gewricht Voetzool - Lengtegewelf - Dwarsgewelf - Tuber calcanei - Plantaire fascia - Metatarsaalkoppen

Inleiding tot het orthopedisch onderzoek

10

2.3.3. Beweeglijkheid enkel Actieve beweeglijkheid - Bovenste spronggewricht

Flexie (Dorsiflexie)

Extensie (Plantaire flexie) - Combinatie van het bovenste en van het onderste spronggewricht

Pronatie

Supinatie

Passieve beweeglijkheid - Bovenste spronggewricht

Dorsiflexie

Plantaire flexie - Onderste spronggewricht (met enkel gefixeerd in dorsiflexie)

Varus

Valgus - Combinatie onderste en bovenste spronggewricht

Pronatie

Supinatie

2.3.4. Weerstandstesten

- plantairflexie - dorsiflexie

2.3.5. Specifieke testen voor de gewrichtsbanden

1. Voorste schuifladetest (Ligamenten Talo Fibulare Anterius) 2. Inversie (test voor het LTFA, LTFP en LCF)

Gecombineerde beweging van plantaire flexie, varus en supinatie. 3. Eversie (test voor het ligamentum deltoideum)

Gecombineerde beweegelijkheid van dorsiflexie, valgus en pronatie. onderzoek achillespees, hiel en voetzool

- Achillespees - insertieplaats achillespees - malleolus lateralis - tarsal tunnel - n. tibialis - m tibialis posterior pees - aanhechting fascia plantaris

onderzoek metatarsophalyngeale gewrichten

- palpatie - teken van Morton

Inleiding tot het orthopedisch onderzoek

11

beenlengteverschil - inspectie - meting - teken van Galleazi

2.3.6. Beweeglijkheid tenen

Actief, passief en tegen weerstand

Metatarsophalangeale, proximale en distale interphalangeale gewrichten - flexie - extensie

DEEL III: DE WERVELZUIL

3.1. CERVICALE WERVELZUIL 3.1.1. Inspectie

- stand hoofd - torticollis - lordose

3.1.2. Anatomische structuren en palpatie

- occiput - proc. spinosus C2, C6 en C7 - ligamentum nuchae - m.trapezius; pars descendens - paravertebrale musculatuur

3.1.3. Actieve beweeglijkheid

- anteflexie - retroflexie - rotatie links en rechts - lateroflexie links en rechts

3.1.4. Passieve beweeglijkheid

- anteflexie - retroflexie - rotatie links en rechts - lateroflexie links en rechts

3.1.5. Specifieke testen

Test van Spurling : gecombineerde retroflexie-lateroflexie-rotatie met axiale compressie (test facettaire en radiculaire pathologie)

3.2. DE THORACALE WERVELZUIL 3.2.1. Inspectie

- schouderhoogte - scapula - kyfose, scoliose

Inleiding tot het orthopedisch onderzoek

12

3.2.2. Anatomische structuren en palpatie

- processus spinosus D3 en D7 - costovertebrale junctie - paravertebrale musculatuur

3.2.3. Actieve beweeglijkheid - rotatie in zit links en rechts

3.2.4. Passieve beweeglijkheid

- rotatie in zit links en rechts 3.2.5. Specifieke testen

- kloppijn wervels 3.3. LUMBALE WERVELZUIL 3.3.1. Inspectie

- symmetrie cristae iliacae - symmetrie bilplooien - lordose, scoliose

3.3.2. Anatomische structuren en palpatie

- overgang L4-L5 - overgang L5-S1 - Processi spinosi L4 –L5 –S1 - Spina iliaca posterior superior - Processus spinosus S2 - sacro-iliacale gewrichten - facetgewrichten L4-L5 en L5-S1 - os sacrum - paravertebrale musculatuur

3.3.3. Actieve beweeglijkheid

- anteflexie - retroflexie - lateroflexie links en rechts

3.3.4. Specifieke testen

- test van Kemp: gecombineerde retrflexie-rotatie-lateroflexie (test facettaire en radiculaire pathologie)

- Schöber index - teenstand (worteltest S1) - hielstand (worteltestL5) - teken van Lasègue: radiculaire test - test van Bragard: radiculaire test - Bowstringsign