Si Sistem Jedinica

SI SISTEM JEDINICA

UNIVERZITET ldquoDŽEMAL BIJEDIĆrdquoMAŠINSKI FAKULTET MOSTAR

ISTORIJA SISTEMA MJERNIH JEDINICA

Metarski sistem mjernih jedinica

Jedna od tekovina francuske revolucije bila je i zamisao o stvaranju jedinstvenog mjernog sistema Taj zadatak je povjeren Francuskoj akademiji

Početni zahtjevi su bili da osnovne jedinice budu izvedene iz prirodnih pramjera da se iz njih na jednostavan način izvode druge jedinice te da za svaku veličinu postoji samo jedna jedinica a da se od nje tvore veće i manje jedinice decimalnim putem

1875 god ndash Konvencija o metru

U njoj su najvažnije dvije činjenice usvojena je jedinica dužine ndash metar i mase kg te osnovan Međunarodni ured za mjere i tegove

Tako je Metarski sistem počeo osvajati svijet

CGS ndash sistem mjernih jedinica

Nastao je na osnovu prijedloga CF Gaussa i W Webera te Britanskog društva za unapređenje nauke

Usvojen je na I međunarodnom elektrotehničkom kongresu u Parizu 1881 god

Osnivao se na trima jedinicama osnovnih veličina dužine mase i vremena To su bili centimetar gram i sekunda

Isti kongres je usvojio i nazive triju izvedenih jedinica toga sistema

jedinicu sile - din jedinicu energije i rada ndash erg i jedinicu snage - erg po sekundi

Uz sve poteškoće sistem se primjenjivao sedamdesetak godina posebno iu fizici

Tehnički sistem mjernih jedinicaNastao je u tehničkoj mehanici početkom drugog stoljeća 1901god

Nikada nije usvojen nekim međunarodnim dogovorom ali se zbog brzog razvoja industrije spontano prihvaćao Tehnički sistem jedinica je bio koherentan osnovan na tri jedinice triju veličina dužine ndash metar vremena - sekunda i sile - kilopond Taj se sistem razlikovao od Međunarodnog sistema time što umjesto jedinice mase kilogram polazi od jedinice sile kilopond Tada još nisu bili jasno razlučeni pojmovi masa i težina

Zato je 1901 god Dogovoreno da međunarodni prakilogram predstavlja pramjeru mase iznosa 1 kg a da njegova standardizirana težina definirana proizvodom njegove mase i stndardiziranog ubrzanja Zemljine teže

G0 = m0 g0 = 980665 kg ms2

Ta je težina prihvaćena kao jedinica sile nazvana kilogram sile

1934 god kilogram sile nazvan kilopond a gram sile pond

Ni u tehničkoj mehanici u kojoj je nastao nije se nikada dosljedno uptrebljavao

Npr Jedinica snage u Tehničkom sistemu kilopond metar u sekundi upotrebljavala se izvansistemska jednica konjska snaga

1 konjska snaga = 75 kp ms

jedinica pritiska je kilopond po metru četvornom ali se uptrebljavala izvansistemska jedinica tehnička atmosfera

at= kpcm2 = 104 kpm2

Giorgijev ili MKSA ndash sistem mjernih jedinica

Sistem mjernih jedinica koji se temelji na spoznajama praktičnog i teorijskog mjeriteljstva i koji bi bio u punom smislu koherentan predložio je još 1901 god G GiorgiU njemu nije bilo razlike u između električnih i magnetskih jedinica Prihvaćen je međunarodno a tek 1948 god pod nazivom Giorgijev ili MKSA ndash sistem Osniva se na četiri nezavisne osnovne jedinice dužina ndash metar masa ndash kilogram vrijeme ndash sekunda i jačina električne ndash amper1954 godine MKSA je proširen i uključeni su Kelvin i kandela Sistem je tada promijenio ime u Međunarodni sistem jedinica SI

1960 god Preporučen je za primjenu u svim granama nauke i drugih ljudskih djelatnosti pod nazivom Međunarodni sistem jedinica(11 generalnoj konferenciji za tegove i mjere CGPM)Njime je ostvarena težnja francuske revolucije stvoren je sistem mjernih jedinica za sva vremena za sve narode na jednak način primjenjiv za sve ljudske djelatnosti

Na 14 generalnoj konferenciji za tegove i mjere iz 1971 godine Sl je ponovo proširen dodavanjem mola kao osnovne jedinice za količinu supstance

MJERNO JEDINSTVO

Mjerno jedinstvo je takvo mjeriteljsko stanje u kojem su mjerni rezultati izraženi u zakonitim jedinicama koji se mogu s utvrđenim mjernim nesigurnostima dovesti u vezu sa referencijskim etalonima

Kompnente mjernog jedinstva- Međunarodni sustav jedinica SI- Etaloni- Kalibracija- Sljedivost- Mjeriteljska infrastruktura

Zakonite mjerne jedinice u Bosni i Hercegovini uređene su Zakonom o mjernim jedinicama

Zakonite mjerne jedinice razvrstavaju se u slijedeće 4 skupine

1 Jedinice Međunarodnog sistema tzv jedinice SIbull osnovnebull izvedene s posebnim nazivima i znakovimabull izvedene bez posebnih naziva i znakova

2 Iznimno dopuštene jedinice izvan SI

3 Decimalne jedinice (tvore se pomoću decimalnih prefiksa)

4 Složene izvedene jedinice

Opća svojstva Međunarodnog sistema mjernih jedinica

Prihvaće na 11 zasjedanju Generalne konferencije za mjere i tegove 1960 god

Na svim jezicima kratica njegovog naziva je SI

Osnovna su mu svojstva- Koherentnost (povezan usklađen jasno izrečen)- Osnovan je na tri osnovne jedinice u mehanici i po četiri za sva

druga područja- Za svaku veličinu upotrebljava se samo jedna jedinica a od nje se

decimalnim putem izvode veće i manje jedinice- Predviđen je za sve ljudske djelatnosti za sve grane nauke i tehnike

OSNOVNE JEDINICE SI

Definicija i realizacija osnovnih SI jedinica se mjenjala kako su metrologijska istraživanja otkrivala mogućnosti postizanja tačnije definicije i realizacije jedinice

Njihove definicije utvrđene od Generalne konferencije za mjere i tegove su

bull Metar je dužina puta koju u vakumu pređe svijetlost u vremenskom odsječku od 1299 792 458 sekunde (17 Generalna konferencija za mjere i tegove 1983 god)

bull Kilogram je masa međunarodnoe pramjere kilograma (3Generalna konferencija za mjere i tegove 1903 god)

bull Sekunda je trajanje 9 192 631 770 perioda zračenja koje odgovara prelazu između dviju hiperfinih nivoa osnovnog stanja atoma cezijuma 133 (133Cs) (13 Generalna konferencija za mjere i tegove 1967 god)

bull Kelvin je 27316 dio termodinamičke temperature trojne tačke vode (13 Generalna konferencija za mjere i tegove 1967 god)

bull Amper je jačina stalne električne struje koja bi kada bi se održavala u dva ravna paralelna vodiča neograničene dužine i zanemarljivo malog kružnog poprečnog presjeka postavljena u vakumu na međusobnom rastojanju od jednog metra proizvodila između tih vodiča silu jednaku 2 10 ndash7 N po metru njihove dužine (9 Generalna konferencija za mjere i tegove 1948 god)

bull Candela je jačina svjetlosti izvora koji u određenom smjeru zrači jednobojno zračenje frekvencije 540 middot 1013 Hertza i čija jačina zračenja u tom smjeru iznosi 1683 Watti po steradijanu (16 Generalna konferencija za mjere i tegove 1979 god)

bull Mol je količina materije u sistemu koji sadrži toliko elementarnih jedinki koliko ima atoma u 0012 kg ugljika 12(14 Generalna konferencija za mjere i tegove 1971 god)

Izvedene SI jedinice Izvedene SI jedinice se izvode iz osnovnih SI jedinica u skladu sa fizikalnim

vezama između veličina Izražavaju se pomoću osnovnih jedinica upotrebom matematičkih znakova množenja i djeljenja

1) Najnovije preporuke predviđaju da se i od Celzijeva stupnja tvore decimalne jedinice što prije nije bilo dopušteno

2) Jedinice radijan i steradijan bile su svojedobno razvrstane u posebnu skupinu tzv dopunskih jedinica SI Dvadeseta opća konferencija za utege i mjere (CIPM) 1995 god svojom je Rezolucijom br 8 ukinula tu skupinu a jedinice radijan i steradijan proglasila izvedenim jedinicama SI bez dimenzije

Jedinice izvan SI sistema koje su prihvaćene zbog njihove široke upotrebe

Jedinice izvan SI sistema koje su prihvaćene za upotrebu u posebnim područjima

Jedinice izvan SI sistema koje su prihvaćene za upotrebu u posebnim područjima i čije se vrijednosti određuju eksperimentom

Prefiksi za pretvaranje decimalnih jedinica

PRAVILA ZA ISPRAVNU UPOTREBU PREFIKSA

Prefiksi se odnose strogo na jačinu od10 (a ne za jačinu od 2)Primjer jedan kilobit predstavlja 1000 bita a ne 1024 bita1048766 Prefiksi se moraju pisati bez razmaka ispred znaka jedinicePrimjer centimetar se piše cm a ne c m

Kombinovani prefiksi se ne upotrebljavajuPrimjer 10-6 kg se piše kao 1 mg a ne 1 μkg

1048766

PISANJE IMENA I SIMBOLA SI JEDINICA

Znakovi jedinica se ne pišu velikim slovima osim ako naziv jedinice potječe od ličnog imena

Primjer Jedinica Kelvin se piše kao znak K

Jedinice koje su sastavljene množenjem više jedinica moraju se pisati s tačkom kao znakom množenja ili s razmakom

Primjer Umjesto npr Nm treba pisati N m ili Nsdotm

Simboli jedinica ostaju nepromijenjeni u množini - (s se ne dodaje - važi za engleski jezik)

Iza simbola jedinice se nikada ne stavlja tačka izuzev ako je kraj rečenice

Kombinovane jedinice smiju uključivati samo jednu kosu crtu Za složene

kombinacije dopušta se upotreba zagrada ili negativnih eksponenata

Primjer ms2 ne mss

Jedinice koje su sastavljene dijeljenjem jedne jedinice drugom moraju se pisati

s kosom crtom ili s negativnim eksponentom

Primjer ms ili ms-1

Simboli se moraju odvajati od brojčane vrijednosti

Primjer 5 kg a ne 5kg

Brojčane oznake

Za odvajanje cijelog od decimalnog dijela brojčane vrijednosti treba koristiti decimalni zarez a ne tačkuPrimjer 384523 a ne 384523

Kod pisanja brojnih vrijednosti razdvajaju se grupe od po tri cifre kako sa desne tako i sa lijeve strane decimalnog zareza (Kod četvorocifrenih brojeva ovaj razmak se može izostaviti Zarez se ne koristi za razdvajanje hiljadaPrimjer 15 739012 53

Za odvajanje hiljaditih ne smiju se upotrebljavati tačkePrimjer 2 321 458242 12 a ne 232145824212

Mora biti jasno kojemu znaku pripada brojčana vrijednost i koja se matematička operacija primjenjuje na vrijednost veličinePrimjer 35 cm sdot 48 cm a ne 35 sdot 48 cm 100 g plusmn 2 g a ne 100 plusmn 2 g

Matematičke operacije se mogu primjenjivati samo na simbole jedinica (kgm3) a ne i na njihova imena (kilogramkubni metar)

SI SISTEM JEDINICA

ISTORIJA SISTEMA MJERNIH JEDINICA

Metarski sistem mjernih jedinica

Jedna od tekovina francuske revolucije bila je i zamisao o stvaranju jedinstvenog mjernog sistema Taj zadatak je povjeren Francuskoj akademiji

Početni zahtjevi su bili da osnovne jedinice budu izvedene iz prirodnih pramjera da se iz njih na jednostavan način izvode druge jedinice te da za svaku veličinu postoji samo jedna jedinica a da se od nje tvore veće i manje jedinice decimalnim putem

1875 god ndash Konvencija o metru

U njoj su najvažnije dvije činjenice usvojena je jedinica dužine ndash metar i mase kg te osnovan Međunarodni ured za mjere i tegove

Tako je Metarski sistem počeo osvajati svijet

G0 = m0 g0 = 980665 kg ms2

MJERNO JEDINSTVO

OSNOVNE JEDINICE SI

1048766

Primjer ms2 ne mss

Primjer ms ili ms-1

Brojčane oznake

SI SISTEM JEDINICA

G0 = m0 g0 = 980665 kg ms2

MJERNO JEDINSTVO

OSNOVNE JEDINICE SI

1048766

Primjer ms2 ne mss

Primjer ms ili ms-1

Brojčane oznake

SI SISTEM JEDINICA

G0 = m0 g0 = 980665 kg ms2

MJERNO JEDINSTVO

OSNOVNE JEDINICE SI

1048766

Primjer ms2 ne mss

Primjer ms ili ms-1

Brojčane oznake

SI SISTEM JEDINICA

MJERNO JEDINSTVO

OSNOVNE JEDINICE SI

1048766

Primjer ms2 ne mss

Primjer ms ili ms-1

Brojčane oznake

SI SISTEM JEDINICA

MJERNO JEDINSTVO

OSNOVNE JEDINICE SI

1048766

Primjer ms2 ne mss

Primjer ms ili ms-1

Brojčane oznake

SI SISTEM JEDINICA

MJERNO JEDINSTVO

OSNOVNE JEDINICE SI

1048766

Primjer ms2 ne mss

Primjer ms ili ms-1

Brojčane oznake

SI SISTEM JEDINICA

OSNOVNE JEDINICE SI

1048766

Primjer ms2 ne mss

Primjer ms ili ms-1

Brojčane oznake

SI SISTEM JEDINICA

OSNOVNE JEDINICE SI

1048766

Primjer ms2 ne mss

Primjer ms ili ms-1

Brojčane oznake

SI SISTEM JEDINICA

OSNOVNE JEDINICE SI

1048766

Primjer ms2 ne mss

Primjer ms ili ms-1

Brojčane oznake

SI SISTEM JEDINICA

1048766

Primjer ms2 ne mss

Primjer ms ili ms-1

Brojčane oznake

SI SISTEM JEDINICA

1048766

Primjer ms2 ne mss

Primjer ms ili ms-1

Brojčane oznake

SI SISTEM JEDINICA

1048766

Primjer ms2 ne mss

Primjer ms ili ms-1

Brojčane oznake

SI SISTEM JEDINICA

1048766

Primjer ms2 ne mss

Primjer ms ili ms-1

Brojčane oznake

SI SISTEM JEDINICA

1048766

Primjer ms2 ne mss

Primjer ms ili ms-1

Brojčane oznake

SI SISTEM JEDINICA

1048766

Primjer ms2 ne mss

Primjer ms ili ms-1

Brojčane oznake

SI SISTEM JEDINICA

1048766

Primjer ms2 ne mss

Primjer ms ili ms-1

Brojčane oznake

SI SISTEM JEDINICA

1048766

Primjer ms2 ne mss

Primjer ms ili ms-1

Brojčane oznake

SI SISTEM JEDINICA

1048766

Primjer ms2 ne mss

Primjer ms ili ms-1

Brojčane oznake

SI SISTEM JEDINICA

1048766

Primjer ms2 ne mss

Primjer ms ili ms-1

Brojčane oznake

SI SISTEM JEDINICA

1048766

Primjer ms2 ne mss

Primjer ms ili ms-1

Brojčane oznake

SI SISTEM JEDINICA

Primjer ms2 ne mss

Primjer ms ili ms-1

Brojčane oznake

SI SISTEM JEDINICA

Primjer ms2 ne mss

Primjer ms ili ms-1

Brojčane oznake

SI SISTEM JEDINICA

Brojčane oznake

SI SISTEM JEDINICA

Documents

Si Sistem Jedinica