Sulukule’de Kentsel Dönüşüm Sonrası

SORUNLAR - ÖNERİLER

Sulukule Gönüllüleri Derneği

ÖZET

Bu metinde, Sulukule’de 2006 yılında başlayan ‘Kentsel Yeni-leme’ projesinin ardında bıraktığı yoksulluğa ve çok çeşitlipsikolojik sorunlara sürüklediği ailelerin, çocukların, kadınla-rın mahallelerinin yakınında kurulmuş olan Sulukule Gönül-lüleri Derneği gönüllülerinin destekleri ile yaşadıklarıyoksulluk ve yoksunlukla baş etme çabaları yer alıyor.

Şubat 2012, İstanbul

Sulukule Gönüllüleri Derneği Adres: Prof. Naci Şensoy Caddesi Sağel Sokak 2/D Karagümrük/FatihTel: 212 631 90 80sulukulegonulluleri@gmail.comhttp://sulukulegonulluleri.blogspot.com

Hazırlayanlar: Özlem Soysal, Aysun Koca, Cem AvcıKapak, Sayfa 5, 7, 10 ve 17’deki fotoğraflar: Nejla Osseiran

İçindekiler

Kentsel dönüşümün ardından mahalle yakınına geri dönüşKentsel dönüşümün ardından gözlenen sağlık sorunlarıYetişkinlerde sıklıkla görülen sağlık sorunlarıÖrnek vakalarÇocuklarda sıklıkla görülen sağlık sorunlarıPsikolojik sorunlarÖrnek vakaKentsel dönüşümün ardından gözlenen eğitim sorunlarıBarınma eksikliğine bağlı eğitim sorunlarıBeslenme eksikliğine bağlı eğitim sorunlarıSulukule Gönüllüleri Derneği’nin çalışmaları, Derneğin birinci dönem çalışmalarıDerneğin ikinci dönem çalışmalarıDerneğin üçüncü dönem çalışmalarıDerneğin dördüncü dönem çalışmalarıDernek çalışmalarının olumlu etkileriİyi örneklerYSÖP deneyimiDers dışı sosyal faaliyetlerAkşemsettin İÖO Gönüllü ÇalışmalarıHattat Rakım İÖO Gönüllü ÇalışmalarıÖneri ve ihtiyaçlarEk 1: Beslenme ve Bireysel Burs DestekleriEk2: Sulukule Platformu ve Sulukule Gönüllüleri Derneği’nin desteklediği faaliyetlerEk3: Sulukule Platformu ve Sulukule Gönüllüleri Derneği’ninkatılımcısı olduğu toplantı, çalıştay ve eğitimler

35

678

11

121314

151617181920

212223

25

Kentsel Dönüşüm Projeleri’nin ilk basamağı olan ‘Sulukule Yenileme Pro-jesi’ kapsamında, İstanbul’un tarihi yarımadasında bulunan Fatih İlçesi,Neslişah ve Hatice Sultan Mahallerini içine alan Sulukule’de 2006 yılındayıkımlar başladı. Son yıkım 2009 yılının Kasım ayında gerçekleştirildi.

Yıkım sürecinde Sulukule’de yaşayan Romanlar ağır travmalar yaşadılar.İstanbul merkezine yaklaşık 45 km uzakta bulunan Taşoluk’a gönderil-diler ve buradaki TOKİ evlerine yerleştirildiler. Ancak ağır ödeme şartları,işsizlik ve yaşam koşullarının zorluğu nedeniyle Taşoluk’a gönderilenyaklaşık 317 ailenin 2’si dışında yeniden Sulukule yakınlarına, Ayvansa-ray, Balat ve Karagümrük civarına yerleştiler. Mahalle yakınına geri gel-mek zorunda kalan aileler, ciddi barınma sorunlarıyla karşılaştılar.Onlarca çocuk, ergen ve yetişkin, işsizlik, yoksulluk, sağlık ve eğitimeerişim gibi hayati sorunlarla karşı karşıya kaldılar.

KENTSEL DÖNÜŞÜMÜN ARDINDAN MAHALLE YAKININA GERİ DÖNÜŞ

Çocuk Atölyesi, yıkılmadan kısa bir süre önce (Ocak 2009)

3

Eğitim seviyesi çok düşük olan Roman çocukların önemlice bir kısmı,yıkım süreci sebebiyle okullarından ayrıldılar. Okul hayatından ayrıkalmaları, onları ağır risk altındaki çocuklar haline getirdi. “Çocuk-larda gözlenen bazı belirtiler, risk altındaki çocukları tanımlar. Bunlar;okuldan kaçma, alkol ve/veya madde kullanımı, evden kaçma, şiddeteğilimi gösterme, suç işleme ya da işleme eğilimi olma, kendine zararverme, sokakta çalışma ve erken yaşta cinsel ilişkide bulunma olaraksıralanmaktadır.”* Son derece olumsuz şartlarda yaşayan Sulukule Ço-cuklarında yukarıda sıralanan tüm tanımlar gözlenmekteydi.

Sulukule Platformu gönüllüleri, haksız tahliyelere karşı çıkıp alter-natif bir ‘Yerinde Yenileme ve İyileştirme Projesi’ hazırlarken, bu-nunla birlikte çocuklarla atölyeler yapmakta, onları örgün eğitimsistemine kazandırmaya çalışmaktaydılar. Yıkım sürecinde birkaçyerde çocuk atölyeleri kuruldu. Mahalle yıkıldıktan ve proje inşaatı içinşantiye kurulduktan sonra, çocuk atölyesi için mekân kalmadı. Akşemsettin İÖO’da başlayan etüt ve sosyal faaliyetlerle, çocuk çalış-maları için gerekli olan mekân ihtiyacı giderilmeye çalışılmış, Sulu-kule Gönüllüleri Derneği'nin kuruluşu ile bu ihtiyaç önemli ölçüdegiderilmiştir.

* Riskli davranışlar gösteren çocuk ve ergenler, Yeniden Sağlık ve Eğitim Derneği, İstanbul, 2007

The Serious Road Trip ile atölye (Aralık 2008)

4

Sulukule Bölgesi’nde yaşayan Romanların sağlık sorunları oldukçaciddi boyuttadır. Roman vatandaşların sağlık hizmetlerine erişimle-rinde sıkıntılar yaşanmaktadır.

Yetişkinlerde Sıklıkla Görülen Sağlık Sorunları:

• Kalp ve Dolaşım Sistemi Sorunları• Astım• Akciğer Hastalıkları• Fıtık• Kemik Erimesi• Diyabet• Ağız ve Diş Sağlığı Sorunları• Cinsel Sağlık Sorunları

KENTSEL DÖNÜŞÜMÜN ARDINDAN GÖZLENENSAĞLIK SORUNLARI

5

Özellikle genç kadınlar arasında sıklıkla görülen cinsel sağlık sorunlarıve istenmeyen gebelikler kadınların yaşam standartlarını kötü yöndeetkilemektedir. Cinsel sağlık eğitimleri, önemli ihtiyaçlardan birisidir.

İSTENMEYEN GEBELİKÖrnek Vaka: B.Ö.(19)Küçük yaşta anne ve babasını kaybettikten sonra Sulukule’de çok kötü şart-lar altında kardeşleriyle yaşamaya başlayan B.Ö erken yaşlarda seks işçisiolarak çalışmaya başlamış. 2009 yazında henüz 17 yaşındayken hamile kaldı.Bebeğin babasının kim olduğunu kendisi de bilmiyordu. Kürtaj olmasınıtavsiye ettik ancak o bebeğini doğurmaya karar verdi. 2009 Şubat ayındabir erkek bebek dünyaya getirdi. Doğumdan sonra erkek kardeşi ve biradamla yaşamaya başladı. Sonra Balat’a gitti. 2010 Temmuz ayında yaşadığımahalledeki komşularının ihbarıyla devlet tarafından bebeği koruma altınaalındı ve Bahçelievler’deki Bebek Yuvası’na yerleştirildi. Daha sonra tekrarseks işçisi olarak çalışmaya başladı. B.Ö şimdi yeniden bir bebek doğurdu.Yaşam koşullarında hiçbir düzelme olmadığı için büyük olasılıkla bu bebeğide devlet tarafından korunma altına alınacaktır.

AĞIZ VE DİŞ SAĞLIĞI SORUNLARIÖrnek Vaka: i.Ö.(28)Erken yaşta anne olan İ.Ö çocukluğundan itibaren çok yoksul koşullardayaşamış ve halen yaşamaktadır. En büyüğü 12 yaşında olan dört çocukannesi İ.Ö şimdi Balat’ta suyu olmayan bir evde çocukları, yeğenleri ve ka-yınpederiyle yaşam mücadelesi vermektedir. Temel hijyen koşullarınınbulunmadığı bu evde 8 kişi yaşamaktadır. Hurda toplayarak geçinmeyeçalışan ailenin tüm fertlerinin birçok sağlık sorunu bulunmaktadır. En dik-kat çekici olan İ.Ö’nün yaşına göre çok zayıf olması ve ön dişlerinin tama-men dökülmüş olmasıdır.

6

Ağız ve diş sağlığı sorunları oldukça yaygın bir şekilde görülmektedir.Çocuk, ergen ve yetişkinlerde çeşitli düzeylerde diş ve dişeti sorunlarıbulunmaktadır. Ağız-diş sağlığı eğitimleri, önemli ihtiyaçlardan birisi-dir.

Uzun bir süre yıkıntılar arasında oynayan, vakit geçiren çocuklar ara-sında çeşitli yaralanmalar ve zedelenmeler yaşanmıştır. Bazı ortopedikengeller ortaya çıkmıştır.

Çocuklarda Sıklıkla Görülen Sağlık Sorunları:

• Fiziksel Gelişim Sorunları (Yaşa oranla boy ve kiloda düşüklük, kemik gelişiminde zayıflık)• Kötü Beslenme nedeniyle karşılaşılan sağlık sorunları (Direnç zayıflığı, Bağışıklık Sistemi Sorunları)• Solunum ve Sindirim Sistemi Sorunları

Ergen ve yetişkinlerde sigara kullanımı çok yüksek orandadır. Çocuklar çoğunlukla pasif içici olarak sigara dumanına maruz kal-maktadır. Nikotin bağımlılığı çok küçük yaşlarda oluşabilmektedir. Risk altındaki çocuklarda madde kullanımı küçük yaşlardan itiba-ren gözlenmektedir.

7

Bölgede yaşayan kadınlar arasında görülen en önemli sağlık sorunla-rından biri de psikolojik sorunlardır. Kadınlar arasında depresyon,kaygı bozuklukları, panik atak bozukluğu ve uyku bozuklukları sıklıklagörülmektedir.

Dağılmış aile yapıları, yaşam koşullarının zorluğu, çevredeki suçoranı, risk altındaki bir bölgede yaşamanın stresi ve birkaç se-neye yayılmış yıkım süreci travması kadınların ruh sağlığında ağırbir tahribat yaratmıştır. Birçoğu ilaç kullanıyor. Reçetesi olanlar kimizaman ilaçlarından diğer kadınlara hatta kimi zaman çocuklara darastgele veriyorlar. Bu da hepsini risk altına sokuyor.

Kadınların sorunları sadece ilaç kullanımıyla çözülemeyecek boyutta.İlaç tedavisi yanında düzenli psikolojik destek ve psikoterapi gerek-mektedir.

Maalesef kadınların psikolojik sorunlarının evde, kimi zaman da so-kakta şiddet şeklinde yansımaları görülmektedir. Yoksul ve yoksun ka-dınlar çocukları üzerinde şiddet uygulamaktadır. Bu da haliyleçocukların fiziksel ve psikolojik gelişim süreçlerini son derece olumsuzetkilemektedir.

PSİKOLOJİK SORUNLAR

ÖFKE NÖBETLERİ VE DEPRESYONÖrnek Vaka: G.B.(57)G.B. Sulukule’de yıkılan son evin sahibiydi. Tek çocuğu cezaevindeolan G. B., yıkımdan sonra Karagümrük’te bir evde tek başına yaşa-maya başladı. Öfke nöbetleri geçirmekte ve depresyon belirtilerigöstermektedir. Aşırı hassas bir duygu durumu var ve kimi zamançok küçük çocuklarla dahi ciddi anlamda tartışmaya başlayabiliyor.Ani sinirlilik atakları geçiriyor. Ayrıca kalp, tansiyon, astım gibi has-talıkları bulunmaktadır. G.B’in herhangi bir sosyal güvencesi ya damaaşı yoktur.

8

Çocuklar ve ergenler arasında görülen psikolojik sorunlar üzücü seviyededir. Kısaca şu şekilde özetlenebilir:

• Çocukluk Depresyonu• Travma Sonrası Stres Bozukluğu• Hiperaktivite• Dikkat Eksikliği• Duygudurum Bozuklukları• Davranım Bozuklukları• Dürtü Kontrol Bozukluğu• Şiddete Eğilim• Madde Kullanımı

DUYGU DURUM VE DAVRANIM BOZUKLUĞUÖrnek Vaka: D.G.(13)Uyum sorunları var. Konsantrasyonu çok çabuk bozulabiliyor. Duygu sıç-ramaları çok yoğun. Sevgi-nefret atlamaları var. Ani öfke patlamaları yaşı-yor. İlgiyi sürekli üzerinde tutabilmek için kimi zaman öfkeyi kullanıyor.Yaşına oranla oldukça olgun tepkileri var. En göze batan özelliklerindenbiri farkındalık. Farklı ve iyi bir yaşam istiyor. Psikiyatrist iyiye gideceğineinanıyor. Bizim çalışmalarımızın çocuk üzerinde çok olumlu etkileri oldu-ğunu ve bizi örnek aldığını özellikle belirtti.

HİPERAKTİVİTE ANKSİYETE BOZUKLUĞUÖrnek Vaka: M.M.H.(13)Öfke nöbetleri çok yoğun. Öfke nöbetleri sonrasında saldırganlık gösteri-yor. Diğer çocuklara zarar verecek güçle vuruyor. Kızdığı ya da engellendi-ğinde ağlama krizleri geçirebiliyor. M.M.H evde babasının şiddetine çoksık maruz kalıyor. Çok sık dayak yiyor. Öfkesini şiddetli tepkilerle dışa vu-ruyor. Örneğin iki sene önce çırılçıplak soyunup sokağa çıkmış ve hemevine hem aile bireylerine o halde taş atmıştı.

9

Ergenler arasında şiddet eğilimi ve madde kullanımının arttığı görül-mektedir. Antisosyal Kişilik Bozukluğu endişe verici şekilde yüksekoranda görülüyor. Bu, orada yaşayan birçok kişinin risk altında olduğuanlamına geliyor.

KÖTÜ BESLENME SONUCU FİZİKSEL GELİŞİM EKSİKLİĞİ-DAVRANIM BOZUKLUĞUÖrnek Vaka: G.G.(12)12 yaşında olmasına rağmen yaşına göre hem boy hem de kilo açısındanoldukça geride. Ayrıca ağız ve diş sağlığı sorunları da var. Ancak G.’nin engöze çarpan sorunu Davranım Bozukluğu. Bazen çok içine kapanık bazençok saldırgan. Çocuklar arasında olumlu ilerlemeyenlerden biri. Abisi D. G.ve yeğeni N.G’yi şiddetli kıskanıyor. Uzman Çocuk Psikiyatristi tarafından‘Potansiyel toplum düşmanı’ olarak tanımlandı. İlaç kullanımı ve uzun sü-reli rehabilitasyon tavsiye edildi. Madde kullanım öyküsü de var. Devlettarafından hakkında eğitim tedbir kararı verildi. ‘Ağır Risk Altındaki Çocuk-lar’ kapsamında ele alınmalı.

10

Bunun yanı sıra bazı çocuk ve ergenlerde kendine zarar verme eğilim-leri de rastlanan sorunlar arasındadır. Sulukule’nin yıkılış sürecinin ço-cuklar üzerinde -burada birkaç yıla yayılmış bir yıkımdanbahsediyoruz- ciddi travmalar yarattığı açıktır.

Hırçınlık, sinirlilik ve saldırganlık çocukların neredeyse ortak özelliğihaline gelmiş durumda. Bu da anlık öfke patlamalarına ve daha uzunsüren öfke nöbetlerine neden olmaktadır. Uyku düzensizlikleri, kötürüyalar ve kâbuslar, gelecekle ilgili karamsarlık ve umutsuzluk ve 6 yaşüstü olmalarına rağmen bazı çocuklarda idrar ve dışkı kaçırma sorun-ları da çok sık olmasa da gözlemlenen sorunlar arasındadır.

Barınma Eksikliğine Bağlı Eğitim Sorunları

Sulukule Bölgesi yıkıldıktan sonra birçok aile mahalleden oldukçauzakta olan farklı yerlere yerleştiler. Taşoluk, Gaziosmanpaşa, Balat,Ayvansaray bu bölgelerden bazıları. Taşınma nedeniyle birçok çocukokul değiştirmek zorunda kaldı. Farklı nedenlerden dolayı yeni taşın-dıkları bölgelerde okula gitmediler. Bu da çocukların örgün eğitim sis-teminin dışında kalmalarına neden oldu.

Çocukların yaşamak zorunda kaldıkları evlerin fiziki şartları da çocuk-ların okul başarısı ve eğitimleri için son derece olumsuz şartlar olarakönümüze çıkmaktadır. Bazı evlerde masa, sandalye gibi gerekli eşyalarbulunmamaktadır. Sekiz kişinin bir oda evde yaşamak zorunda kal-ması gibi durumlar çocukların barındıkları yerde ders çalışmalarınıolanaksız kılabilmektedir. Barınma şartlarının Roman çocuklarıneğitimleri üzerinde doğrudan bir etkisi vardır.

KENTSEL DÖNÜŞÜMÜN ARDINDAN GÖZLENENEĞİTİM SORUNLARI

11

Beslenme Eksikliğine Bağlı Eğitim Sorunları

Birçok Roman öğrenci okula kahvaltı yapmadan, aç karnına gitmekte-dir. Ayrıca ailelerin cep harçlığı verecek maddi durumu da olmadığın-dan çoğu çocuk gün boyunca bir şey yiyememektedir. Haliyle budurum konsantrasyonlarını azaltmakta ve başarıları üzerinde olumsuzetki yapmaktadır. Sulukule Platformu ve Sulukule Gönüllüleri Derneği, okulu terki önlemek ve okul başarısını artırabilmek içinihtiyaç sahibi öğrencilere beslenme desteği sunmaktadır.

YSÖP, beslenme fonu:Yavuz Selim İÖO (30 çocuk, 2009)Hattat Rakım İÖO (26 çocuk, 2010)

İlköğretim, beslenme fonu:Hattat Rakım İÖO (5 çocuk, 2011-12)Akşemsettin İÖO (15 çocuk, 2010-11)Akşemsettin İÖO (27 çocuk, 2011-12)

Sulukule Platformu gönüllüleri-destekçileri

arasında yürütülen kam-panyalarla, ihtiyaç sahibi çocuklarla

destekçileri buluşturu-yoruz. (Bkz: Ek1)

12

Mahallede inşaatların başlamasının ardından sekteye uğrayan atölyeçalışmalarına çocukların ilgisi devam etti. Parklarda, çay bahçelerindeveya mahallenin kahvesinde sürdürülen etüt çalışmaları ise 2010 yılı-nın başında Akşemsettin İÖO’nun boş sınıflarında devam etti. Derne-ğin kurulmasıyla birlikte bu çalışmalar belirli bir düzene oturdu.

Sulukule Gönüllüleri Derneği, çocuklara eğitimlerinde destekolmak, kadınlara hakları konusunda farkındalık sağlamak amacıyla ,Sulukule Platformu içindeki bağımsız, farklı disiplinlerden gelen biravuç gönüllü tarafından 2010 yılında kuruldu. Kayıtlı üye sayısı şuanda 45’tir. Derneğin yıllık aidat miktarı 60 TL’dir.

Dernekteki etüt ve sosyal etkinlikler Akşemsettin, Neslişah, HattatRakım, Atik Ali, Çapa, Ulubatlı Hasan ve Karagümrük İlköğretimokullarında okuyan yaklaşık 60 çocukla başladı. Dört ay içinde bu sayı

SULUKULE GÖNÜLLÜLERİ DERNEĞİ’NİN ÇALIŞMALARI

13

Gülseren Öğretmen, okuma-yazmada sorun yaşayan çocuklarla çalışırken.

120’ye ulaştı. Hırka-i Şerif ve İskenderpaşa İÖO'dan gelen öğrenci-lerle birlikte, kayıtlı öğrenci sayısı 200'ü buldu. Dernek Fatih ilçesin-deki farklı kesimlerden birçok çocuğa destek vermektedir.Derneğe kayıtlı öğrenci sayısı 300’ü aşmıştır.

Derneğin çalışmaları dört dönemde özetlenebilir:

Derneğin I. Dönem Çalışmaları (Mart -Ağustos 2010)

İlk dönem açılıştan yaz sonuna kadar geçen yaklaşık beş aylık süreçtir.Bu dönemde derslere takviye etütleri (Matematik, Geometri, İngilizce,Okuma-Yazma dersleri) ile sosyal etkinlikler (Yemek, Seramik, Karika-tür, Resim atölyeleri) düzenlendi. Toplum Gönüllüleri Vakfı ile birlikte ”Sulukule Yaz Projesi” gerçekleştirildi.

İlk dönemde üniversite öğrencileri, Balat’ta bulunan Mavi Kalem Der-neği gönüllüleri ve Toplum Gönüllüleri Vakfı (TOG) gönüllüleri faali-yetleri destekledi.

Derneğin II. Dönem Çalışmaları(Eylül 2010-Haziran 2011)

İkinci dönem, öğretim yılı boyunca, haftada beş gün derslere takviyeetütleri (Matematik, İngilizce, Okuma-Yazma), sosyal etkinlikler(Yemek, origami, resim) ve Karagümrük civarında Yetiştirici Sınıf Öğre-tim Programı’na (YSÖP) devam eden çocukların takibi ile devam etti.

Bunun yanı sıra, dernek gönüllüleri risk altındaki çocukların okul de-vamlılığının ve ders notlarının takibini de üstlendi. Özellikle okul ter-kini önlemek için tek tek çocuklarla iletişim kurmak, okullarla işbirliğiiçinde durum takibi yapmak, gerekli durumlarda aile ziyaretlerindebulunmak gibi, derneğin kendi mekânının dışında da çocuklarla olanbağları sürdü.

Etütlere katılan çocukların sayısının, derneğin mekânının yetebilece-ğinden fazla hale gelmiş olması, gönüllü desteğinin ve sürekliliğininönemini net bir biçimde gösterdi. İkinci dönemin en önemli sıkıntıları,

14

özellikle üniversite öğrencilerinin dersleri dolayısıyla, etütlerde iste-nen gönüllü sürekliliğin sağlanamaması ve etütlere katılan çocuklarınsayısındaki artış nedeni ile dernek mekânının yetersiz kalmasıdır.

Derneğin III. Dönem Çalışmaları (Temmuz -Ağustos 2011)

Üçüncü dönem Temmuz ortasında başlamış olan ‘yaz programı’dır. Buprogram içinde TOG (Toplum Gönüllüleri Vakfı) ile yeni bir yaz projesibaşlatıldı, haftada dört gün boyunca okuma-yazmaya destek etütlerive sosyal etkinlikler (yemek, resim, ağız ve diş sağlığı, kukla, geziler)yapıldı.

Bu dönem yaşanan sorulardan birisi de okuma-yazmayı henüz söke-memiş çocuklara uygun programın, konusunda uzman kişilere ulaşıla-maması sebebiyle uygulanamamış olmasıdır. Özellikle, Milli EğitimBakanlığı tarafından 2005-2006 öğretim yılından itibaren ülke gene-linde ilköğretim okullarının birinci sınıflarında uygulamaya konulan‘ses temelli cümle öğretim yöntemi’ konusunda derneğin gönüllü-

15

“Sokaktan Al Haberi” sokak şenliği sırasında“BGST” ve “Koçani Orkestrası” ile birlikte.

leri yeterli teknik bilgiye ve kadroya sahip değildir. Bu türden dersle-rin profesyonellerce verilmesi gerektiği, Derneğimizi ziyaret eden Öğ-retmen Akademisi Vakfı’nda (ÖRAV) görevli öğretmenlerce dilegetirildi. Bu çocukların okuma-yazma konusundaki seviyelerinin bir-birlerinden farklı olması, her biri ile özel bir program uygulanmasınıgerektirmektedir.

Derneğin IV. Dönem Çalışmaları (Eylül 2011-Ocak 2012)

Sulukule Gönüllüleri Derneği ve Toplum Gönüllüleri Vakfı, Ekim ayın-dan itibaren yeni bir işbirliği yaptı. Böylece, "Sulukule TOG" örgütlen-mesi ile İstanbul'un dört bir yanındaki Toplum Gönüllüsü üniversiteöğrencileri dernekte çocuklara destek olmaya başladılar. Bu örgüt-lenme kapsamında haftada ortalama 20 gönüllü dönüşümlü olarakderneğe gelmektedir. Haftada dört gün açılan derneğe gelen gönül-lülerin desteği ile dernekteki etütleri ve sosyal faaliyetleri daha rahatorganize ediyor, daha fazla çocuğa faydalı olabiliyoruz.

İlk dönemini tamamlamış olan bu çalışma boyunca; çocuklarla okulödevleri gönüllülerin desteği ile beraber yapılmış, çeşitli kâğıt kesme-yapıştırma atölyeleri hazırlanmış ve Tiyatro BeReZe ekibinin davetiyleçocuklar tiyatro oyununa götürülmüştür.

16

Yıkıma direnen son tescilli binada başlayan Kadın Çalışmaları, der-nek bünyesinde Atölye Sulukule adıyla devam etmiştir. Üretilen la-vanta keseleri, şallar, masa örtüleri, bezden çantalar ve işlenentişörtler sayesinde Sulukule kadınları maddi açıdan biraz da olsa ra-hatlamışlar ve evlerinin bazı temel ihtiyaçlarını bu sayede karşılaya-bilmişlerdir.

Sulukule Gönüllüleri Derneği’nin yürüttüğü faaliyetlerin tamamıgönüllülük esasına dayanır. En büyük gönüllü destekçilerimiz üni-versite öğrencileri, Balat’ta bulunan Mavi Kalem Derneği gönüllü-leri ve Toplum Gönüllüleri Vakfı (TOG) gönüllüleridir. Faaliyetlerindevamı için gönüllü bağışlar hayati öneme sahiptir.

Sulukule Gönüllüleri Derneği’nin kurulmasından bu yana çocuk ve ka-dınlarla yapılan çalışmaların olumlu etkileri açıkça görülmektedir.Dernek çalışmalarının en olumlu etkileri çocuklar üzerinde olmuştur.Çocuklar dernekte hem evlerinde imkânını bulamadıkları ders çalışmaortamını buluyor, hem sosyalleşiyor, hem de kimi zaman hep birliktehazırlanan yemeklerle karınlarını doyuruyorlar. Ortak çalışma, düzenliödev yapma, saldırganlık ve şiddet içeren söz ve davranışlarda gözlegörülür azalma çalışmalarımızın çocuklar için ne kadar olumlu oldu-ğunu bize göstermektedir. Kadınların ekonomik açıdan bir gelir eldeedebilmeleri son derece faydalı olmuştur. Bir arada çalışıp üretmeközgüvenlerini arttırmıştır.

Dernekte çocuklarla tanışan, iletişim kuran her gönüllü çocukların gö-zünde yeni bir ‘rol model’ oluyor. Anne-babasında ya da yakın çevre-sinde göremediği meslekleri, yaşam biçimlerini görüp benimsiyor,büyüyünce olmayı istedikleri meslekler çeşitleniyor.

Ancak elbette bu çalışmalar henüz yeterli değildir. Bunun sebepleri kı-saca şöyle özetlenebilir:

DERNEK ÇALIŞMALARININ OLUMLU ETKİLERİ

17

Bayram yemeği (Ekim 2011)

• Mekânın yetersiz olması (36 m²) nedeniyle çoğu zaman aşırı kalaba-lık bir ortamda çalışma yapmak zorunda kalınmakta, farklı seviyeler-deki çocuklar aynı ortamda çalışmaktadır.

• Aktif olarak çocuklarla birebir ilgilenen dernek üyesi gönüllülerin sa-yısının son aylarda sadece 3 kişi olması olumsuz yanlardan biridir. Üçkişi onlarca çocuğa yetişmekte zorlanmaktadır.

İyi örnekler Karagümrük’te yaşayan, üç çocuğunun tüm okul dertleriyle ilgilenen biranne(N.G), açık ilköğretim sınavlarına dernek gönüllülerinin desteği ilehazırlanarak ortaokul diplomasını aldı. Şu an liseyi bitirebilmek için çalışı-yor... Bu örnek veli, Karagümrük’te birçok velinin derneğimize başvurma-sına sebep olmuştur.

İyi örneklerBir üst sınıfa geçip test kitaplarıyla işleri biten, evinde kalemi, defteri fazlaolan çocuklar, bunları doğruca derneğe getiriyor; böylece imkânı olmayıptest kitapları edinemeyen çocuklar da o kitaplardan yararlanabiliyor. Üstsınıflarda okuyan öğrenciler, etütlerde öğrencilere yardımcı oluyor.

Dernekte etüt sırasında

18

YSÖP Deneyimi

Yetişticirici Sınıf Öğretim Programı, Unicef ve MEB (Milli EğitimBakanlığı) tarafından, okula hiç gitmemiş ya da çeşitli sebeplerlebırakmış olan çocuklar için oluşturulmuş bir programdır. 10-14 yaşaralığındaki çocukları kapsar. Hızlandırılmış bir öğretim programıylaçocukları yaşıtlarına yetiştirmeyi hedeflemektedir. 4 yıllık gönüllüdeneyimimiz, YSÖP’nın risk altındaki ve dezavantajlı çocuklar için çokönemli olduğunu göstermiştir.

Sulukule Platformu-Sulukule Gönüllüleri Derneği, YSÖP uygulanmayabaşladığından beri Fatih YSÖP çalışmalarına destek vermektedir. YSÖPkapsamındaki çocukların tespiti, velilerin ikna edilmesi, okul devamıgibi konularda bölge okulları ve ilçe milli eğitim müdürlüğü ileiletişim halinde çalışmaktadır. Dernek, deneyimini YSÖP ve okulu terkile ilgili toplantı ve çalıştaylarda kamu kurumlarıyla paylaşmaktadır.

YSÖP, Şubat 2009’da Yavuz Selim ve Vasıf Çınar İÖO'da başlamıştır.Bu okullar Sulukule’den servisle ulaşılabilecek mesafede bulundukla-rından, çocukların okula transferi için servis desteği sağlanmıştır.YSÖP öğrencileri, çoğunlukla risk altındaki-dezavantajlı çocuklar ol-dukları için, okulu terki önlemek ve ders başarılarını artırmak amacıylabu çocuklara eğitim desteği(etüt, burs) ve beslenme desteği sağlan-mıştır. YSÖP öğrencileri ile rehberlik servisi arasında iletişim kurma-nın, çocuklar üzerinde olumlu etkileri olduğu gözlenmiştir.

2009 ve sonrasında Hattat Rakım İÖO’da devam eden YSÖP’na des-tek devam etmiştir. 2010-2011 öğretim yılında bu okulda rehber öğ-retmen olarak görev yapan Özlem Soysal vasıtasıyla, YSÖPöğrencileri için özel çalışmalar gerçekleştirilmiştir. Çocuklar için eğitimve beslenme desteği sağlanmaya devam etmiştir.

Risk altındaki-dezavantajlı çocuklarla çalışma deneyimi olmayan öğ-retmenlerin, YSÖP öğrencileri ile ciddi sıkıntılar yaşadığı gözlenmiştir.YSÖP sayesinde birkaç sınıf birden yükselen çocukların yenisınıflarında uyum ve başarı sorunları gözlenmiştir.

19

Ders Dışı Sosyal Faaliyetler

Sulukule Platformu-Sulukule Gönüllüleri Derneği, 2009-2010 öğretimyılında Akşemsettin İÖO’da, 2010-2011 öğretim yılında ise HattatRakım İÖO’nda ders dışı sosyal faaliyetler gerçekleştirmiştir. Bu faali-yetlerin çocuklar, öğretmenler, okul yöneticileri ve veliler üzerindeolumlu etkileri gözlenmiştir. Sosyal faaliyetlerin okulu terki önlemedeönemli araçlardan birisi olduğu anlaşılmıştır.

Akşemsettin İÖO Gönüllü Çalışmaları

Sosyal faaliyetler 4 ay sürmüştür. Bu süre boyunca Grafik Tasarım (Ku-bilay Dağbatıran), Resim (Nil Pektaş, Hakan Gürsoytrak), Yemek (PelinDemireli), Karikatür (Nalan Yırtmaç), Heykel-Çamur (İlhan Sayın), İstan-bul’u Çiziyorum (Özlem Şekercioğlu Lesport), Animasyon (Naomi Ste-uer) ve Müzik-Dans (BGST-Boğaziçi Gösteri Sanatları Topluluğu) gibifaaliyetler gerçekleştirilmiştir.

BGST, 4 ay boyunca 13 çocukla kapsamlı bir atölye çalışmasıgerçekleştirmiş, bu çalışmanın sonucunda bir gösteri ortaya çıkmıştır.Çalışmalar sırasında Sulukuleli bir çocuk hakkında bir şarkıbestelenmiş, bu şarkı Kardeş Türküler topluluğunun “Çocuk haklı” adlıalbümünde kullanılmıştır.

Hattat Rakım İÖO Gönüllü Çalışmaları

Ağaçlar ve Okyanus Atölyeleri (Özlem Şekercioğlu Lesport), Yemek(Pelin Demireli), Karikatür (Nalan Yırtmaç), Heykel-Çamur (İlhan Sayın),Fotoğraf (Aysun Koca) ve YSÖP sınıfları için çeşitli kolaj atölyelerigerçekleştirilmiştir.

Ders dışı sosyal faaliyetlerin çocuklar üzerinde birçok olumlu etkisiolmuştur. Birlikte çalışma becerisi, yeni ilgi ve beceri alanları kazanma,kendine güven duygusunu geliştirme bunlardan başlıcalarıdır.

20

Birkaç senedir Sulukule’de çocuklar ve kadınlarla yapılan çalışmalar-dan elde ettiğimiz deneyimlere göre, bölgenin çok uzun yıllardırihmal edildiği söylenebilir. Nihayetinde mahalle yıkılmış, Sulukulehalkı kaderine terk edilmiştir. Bu nedenle bölgede bağımsız bir Top-lum Merkezi’ne son derece ihtiyaç duyulmaktadır.

Dernekten faydalanan kesimin ihtiyaçları artık derneğin mekânsal bo-yutunu ve gönüllü kadrosunu aşan bir hale ulaşmıştır.

Tüm bu ihtiyaçların karşılanabilmesi için daha kullanışlı bir mekânsalorganizasyona, profesyonel kadroya, sivil toplum örgütleri, kamu ku-rumları ve üniversitelerden oluşan çeşitli aktörlerin ve kamuoyunundesteklediği, kaynak sıkıntısının yaşanmadığı bir toplum merkezineihtiyaç vardır.

Toplum merkezinin etüt, okul öncesi için oyun, bilgisayar, toplantı,koordinasyon, yemek, sinema ve tiyatro için küçük bir sahne, kü-tüphane, mutfak, banyo gibi birimlerden oluşması ideal bir organi-zasyondur. Bu şartlara sahip bir mekândan günde ortalama 60 çocukfaydalanabilecektir. Merkezin koordinasyonunu ve genel sorumlulu-ğunu üstlenecek tam zamanlı çalışanlar ile beraber sosyal hizmet uz-manı, psikolog, öğretmen, avukat, pratisyen hekim, etüt ve sosyaletkinlikler için gönüllülerden oluşan bir kadroya ihtiyacı vardır. Böy-lece çalışmalar hem daha organize ve profesyonel olacak hem de ve-rimlilik artacaktır.

SULUKULE GÖNÜLLÜLERİ DERNEĞİ’NİNÖNERİ VE İHTİYAÇLARI

İHTİYAÇLAR• Eğitim Desteği (Burs)• Rehabilitasyon Desteği• Sosyal Yardımlaşma Desteği

• Beslenme Fonu Desteği• Hukuk Desteği• Bilgilendirme-Danışmanlık Desteği• Sağlık Desteği

21

Ek 1: Beslenme ve Bireysel Burs Destekleri

Sulukule Platformu-Sulukule Gönüllüleri Derneği’nin okul takibini üs-tendiği çocuklarla yaptığı çalışmalardan bu yana edinilen en önemlideneyim, okulda sağlanan beslenme desteği ve bireysel burs destek-lerinin çocukların okul devamlılıkları üzerinde olumlu katkılar yaptığı-dır.

Okulda beslenme desteği sağlanan çocuk düzenli olarak dersleredevam etmekte ve derslerine daha verimli bir şekilde odaklanmakta-dır.

YSÖP’nin uygulanmaya başladığı 2009’dan bu yana sağlanan bes-lenme destekleri ile yaklaşık 100 çocuğun okul devamlılıklarında istik-rar sağlanmıştır. 2011-2012 öğretim yılının ikinci döneminde 32çocuğun beslenmeleri dönem sonuna kadar dernek bağışçıları tara-fından karşılanmaya devam edecektir.

Bireysel burs desteği ailenin çocuğun okul devamlılığını sağlamasıve takibi için teşvik edici bir etken olmaktadır. Böylece çocuklarınokuldan alınıp küçük yaşta işe gönderilme riskinin önüne geçilebil-mektedir.

YSÖP’nin uygulanmaya başladığı 2009 yılından beri bireysel bağışlarladevam ettirilen burs desteği sisteminde, burs alan çocukların eğitimdurumlarının takibi dernek gönüllülerince yapılıyor. Burs veren gö-nüllülere, destekçi oldukları çocuklar hakkında bilgi akışı sağlanıyor.

Burs ve beslenme desteğine kamu kurumlarının katılımı çok önemli-dir. Dezavantajlı ve risk altındaki Roman çocukları, bu türden destek-lere ihtiyaç duymaktadırlar. Kaymakamlık tarafından verilen “Şartlınakit transferi” olumlu olmakla birlikte ailelere destek olmaktanuzaktır.

22

Ek 2: Sulukule Platformu ve Sulukule Gönüllüleri Derneği’nin desteklediği faaliyetler

2009

• Ekim: TEGV Fındıkzade’ye gidiş (1 ay boyunca her Pazar)• Aralık: Yeniden Sağlık ve Eğitim Derneği’nde eğitim• Aralık: Akşemsettin İÖO’da BGST ile(Boğaziçi Gösteri Sanatları Topluluğu)müzik ve dans çalışmaları başladı (4 ay sürdü).• Aralık: Akşemsettin İÖO’da Sosyal Faaliyetler (Yemek, Çamur, Karikatür, Resim,İstanbul’u Çiziyorum...) başladı (4 ay sürdü).

2010• Şubat: Akşemsettin İÖO’da Sulukule Platformu’nun takip ettiği çocuklarlaokuma-yazma dersleri başladı.• Nisan: Taş Mektep Gösteri Topluluğu ilk gösterisini Akşemsettin İÖO’da sergi-ledi (BGST) • Nisan: Sulukule Gönüllüleri Derneği kuruldu.• Haziran: Derneğe kayıtlı çocuk sayısı civardaki 7 okulun öğrencilerinin katılı-mıyla 60 oldu.• Haziran: Dernek çalışmalarına Mavi Kalem Derneği’nden gönüllüler destekoldu.• Haziran: Akşemsettin İÖO’da Palyaço Papi gösterisini yaptı.• Haziran: İstanbul Bilgi Üniversitesi Sahne ve Gösteri Sanatları Yönetimi öğrenci-leri ile Mavi Kalem Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği’nin ortaklaşa yü-rüttüğü “Fener Balat’tan” projesinin finali olarak “Sokaktan Al Haberi” şenliği• Temmuz: TOG ile beraber ‘Sulukule Yaz Projesi’ başladı.• Temmuz: Ağız ve Diş Sağlığı Atölyesi (TOG)• Temmuz: Drama Atölyesi (TOG)• Temmuz: Masal Atölyesi (TOG)• Temmuz: Sema ve Aydın Doğan Eğitim Parkı'nda (Fındıkzade) gerçekleşenTEGV’nın yaz etkinlikleri kapanış şenliği• Ağustos: Derneğe kayıtlı çocuk sayısı yeni iki okulun eklenmesiyle 120 oldu.• Ağustos: Kukla Atölyesi (TOG)• Ağustos: Çamur Atölyesi• Ağustos: TOG ile ‘Sulukule Yaz Projesi’ sonu.• Eylül: Dernekte etütler ve sosyal faaliyetler okul saatlerine göre yeniden düzen-lendi.

23

• Eylül: Mavi Kalem Derneği gönüllüleri yeniden etütlere destek olmaya başladı.• Eylül: TOG’un Bolu’da düzenlediği Gençlik Konseyi’ne katıldık• Kasım: Heykel sanatçısı İlhan Koman'ın gemisi olan Hulda Gemisi’nde gezi veatölye

2011

• Şubat: Mavi Kalem Derneği gönüllüleri ile Kâğıt Atölyeleri• Mart: Özlem Şekercioğlu Lesport - Ağaçlar Atölyesi• Nisan: Özlem Şekercioğlu Lesport - Okyanus Atölyesi• Nisan ve Mayıs: Nalan Yırtmaç - Karikatür Atölyesi• Mart ve Mayıs: İlhan Sayın - Çamur Atölyesi• Mart: Pelin Demireli - Yemek Atölyesi• Nisan: Dernekte 23 Nisan eğlencesi ve yemeği• Mayıs: Dernekte 19 Mayıs eğlencesi ve yemeği• Temmuz: TOG ile beraber ikinci ‘Sulukule Yaz Projesi’ başladı.• Temmuz: TOG ve Mavi Kalem Derneği ile beraber Sakıp Sabancı Müzesi veEmirgan Korusu gezisi• Temmuz: Ağız ve Diş Sağlığı Atölyesi (TOG)• Temmuz: Yemek Atölyesi (TOG)• Temmuz: Geri Dönüşüm Atölyesi (TOG)• Temmuz: Tişört Boyama Atölyesi (TOG)• Temmuz: Yüz Boyama Atölyesi (TOG)• Ağustos: TOG ve Mavi Kalem Derneği ile beraber Nezahat Gökyiğit BotanikBahçesi gezisi• Ağustos: Yemek Atölyeleri (TOG)• Ağustos: Resim-Kâğıt Kesme-Boyama Atölyesi (TOG)• Ağustos: Kukla Atölyesi (TOG)• Ağustos: TOG ile ikinci ‘Sulukule Yaz Projesi’ bitti.• Ekim: TOG ile ‘Sulukule-TOG’ örgütlenmesi başladı ve çeşitli üniversitelerdenpek çok öğrenci gönüllümüz oldu.• Kasım: Tiyatro BeReZe ekibinin davetiyle "Çok Soğuk" adlı tiyatro oyununa git-tik.

2012• Ocak: Dernekte ara tatil eğlencesi ve yemeği

24

Ek3: Sulukule Platformu ve Sulukule Gönüllüleri Derneği’ninkatılımcısı olduğu toplantı, çalıştay ve eğitimler

• YSÖP İl Koordinasyon Toplantısı, 2009 İstanbulİlköğretim Genel Müdürlüğü, Unicef

• Eğitimde Okulu Terk Çalıştayı, Ankara 2009Milli Eğitim Bakanlığı, Unicef

• Yetiştirici Sınıf Öğretim Programı Uygulamalarında İlgili Kurum, Kuruluş ve Sivil Toplum arasında İşbirliğinin Geliştirilmesi Toplantısı, Ankara 2010Milli Eğitim Bakanlığı, Unicef

• Eğitimde İyi Örnekler Konferansı, İstanbul 2010Eğitim Reformu Girişimi

• TOG Gençlik Konseyi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu 2010Toplum Gönüllüleri Vakfı

• Risk Altındaki Çocukların Kaliteli Eğitime Erişimleri, Roman Çocuklar ve Eğitim Çalıştayı, İstanbul 2011Milli Eğitim Bakanlığı

• Yerel Yönetimlere Katılım Eğitimi, Ankara 2011Olof Palme Merkezi, STGM (Sivil Toplum Geliştirme Merkezi)

• ROMED (Roma Mediator-Roman Arabulucu) Eğitimi, İstanbul 2011Avrupa Konseyi

25