Visoka škola za moderan biznis

SEMINARSKI RAD IZ MENADŽERSKOG RAČUNOVODSTVA NA TEMU

TROŠKOVI AMORTIZACIJE

Profesor AutorDr Ivan Milojević Marina Radošević 066/2010

Beograd, januar 2011.

SADRŽAJ

1. Uvod..............................................................................................................3

2. Pojam i podela troškova i rashoda.................................................................4

3. Knjigovodstveno obuhvatanje troškova i rashoda.........................................5

4. Troškovi amortizacije....................................................................................6

4.1 Metoda linearnog otpisa.........................................................................8

4.2 Metoda degresivnog otpisa.....................................................................9

4.3 Metoda funkcionalnog otpisa................................................................13

5. Zaključak......................................................................................................14

6. Literatura......................................................................................................15

2

1. UVOD

Knjigovodstvo se može definisati kao računska osnova računovodstva, jer ono obezbedjuje podatke koji se na različite načine primenjuju u preostalim delovima računovodstva. Obračun troškova, na primer, ulaganja koja su izvršena u proizvodnju s ciljem da se dobiju gotovi proizvodi, a koja su u finansijskom knjigovodstvu, obuhvaćena prema tome koji je prizvodni faktor uložen (sredstva za rad, predmeti rada ili rad ), za potrebe utvrđivanja visine ulaganja po jedinici proizvoda (cene koštanja) reklasifikuje prema funkcionalnim područjima preduzeća i prema pojedinim proizvodima. Za potrebe računovodstvenog planiranja knjigovodstvo pruža osnovu, jer se uvek polazi od sadašnjeg stanja, a potom omogućava kontrolu izvršenja planiranih ciljeva pružanjem podataka o ostvarenom rezultatu i stanju imovine. Samo oni podaci i informacije koje su pouzdane mogu biti osnova za donošenje poslovnih odluka kako od strane uprave preduzeća, tako i od strane postojećih i potencijalnih vlasnika, kreditora i drugih.

Ciljevi knjigovodstva se izvode iz ciljeva preduzeća jer, samo za sebe – bez preduzeća – knjigovodstvo ne postoji. Ono počinje osnivanjem preduzeća i prestaje trenutkom njegove likvidacije. Kako se kao osnovni ciljevi preduzeća mogu identifikovati ostvarenje dobitka i očuvanje i povećanje u preduzeće uloženog kapitala, to se kao osnovni ciljevi knjigovodstva označavaju:

1. utvrđivanje rezultata poslovanja(dobitka ili gubitka) u određenom vremenskom periodu i

2. utvrđivanje stanja imovine, obaveza i sopstvenog kapitala na određeni dan. Pored ovih osnovnih ciljeva knjigovodstvo ima niz drugih ciljeva, kao što su:

3. pružanje podataka za kontrolu rada lica koja rukuju pojedinim delovima imovine preduzeća

4. pružanje podataka za planiranje rezultata poslovanja, stanja imovine i priliva i odliva novca

5. pružanje podataka za kontrolu izvršenja planskih veličina.

Da bi navedene ciljeve ostvarilo knjigovodstvo mora da prikupi informacije o svim nastalim poslovnim događajima, tačnije da prikupi dokumenta koja dokazuju nastanak poslovnih događaja. Nakon provere ispravnosti dokumenata, ona se klasifikuju prema poslovnim događajima na koje se odnose. Potom se poslovni događaji evidentiraju po hronologiji i konačno po proteku određenih, po pravilu jednakih vremenskih perioda(mesečno, kvartalno, polugodišnje, godišnje), sastavlja izveštaje o stanju imovine i o ostvarenom finansijskom rezultatu. Prikupljanje, provera, klasifikacija, eventualna reklasifikacija, beleženje (evidentiranje), čuvanje podataka i izveštavanje o nastalim poslovnim događajima su dakle, zadaci knjigovodstva.

3

POJAM I PODELA TROŠKOVA I RASHODA

Troškovi predstavljaju u novcu izraženu vrednost utrošenog rada kao i svih sredstava

i dobara koja su u preduzeću potrošena u cilju proizvodnje novih proizvoda ili radi

ostvarenja određenih učinaka.

Prema poreklu razlikuju se tzv. Prirodne vrste troškova u koje spadaju:

Troškovi materijala

Troškovi otpisa osnovnih sredstava (amortizacije)

Troškovi proizvodnih usluga

Troškovi zarada

Troškovi neproizvodnih usluga

Sa aspekta funkcije klasifikujemo troškove na:

Troškove nabavke

Troškove proizvodnje

Troškove prodaje

Troškove upravljanja i finansiranja

Prema načinu ukalkulisavanja u cenu koštanja gotovih proizvoda razlikuju se:

Direktni ili pojedinačni troškovi

To su troškovi koji se mogu neposredno uračunati u cenu koštanja proizvoda kao

npr.: materijal za izradu, lični dohodci radnika koji neposredno učestvuju u

proizvodnji.

Opšti ili indirektni troškovi

To su troškovi koji se ne mogu direktno uračunati u cenu koštanja proizvoda, jer

su oni uslovljeni proizvodnjom većeg broja proizvoda, proizvodnim kapacitetom

(npr.:lični dohodci radnika u režijskim službama, troškovi osiguranja, zakupnine

itd.)

4

Prema stepenu reagovanja na promene obima proizvodnje razlikuju se:

Varijabilni troškovi – troškovi koji se menjaju pod uticajem promena obima

proizvodnje (troškovi materijala za izradu)

Fiksni troškovi – troškovi koji ne reaguju na promenu obima proizvodnje

Prema redovnosti javljanja imamo:

Redovni rashodi – rashodi koji su vezani za poslovnu aktivnost preduzeća. U

čvrstoj su vezi sa učincima preduzeća. Redovne rashode čine:

- poslovni rashodi

- finansijski rashodi

Ostali rashodi – oni rashodi koji su posledica slučajnih okolnosti

1. KNJIGOVODSTVENO OBUHVATANJE TROŠKOVA I RASHODA

Proces stvaranja novih proizvoda i pružanja usluga koji je praćen trošenjem sredstava

i rada je ne samo tehnološki, već i ekonomski proces. Praćenje tog ekonomskog procesa

svodi se na obuhvatanje troškova koji su izazvani stvaranjem novih proizvoda i usluga i

obnavljanjem poslovne aktivnosti u celini.

Obzirom da se u bilansu i knjigovodstvu sredstva procenjuju po nabavnim

vrednostima (princip stvarnog troška), i troškovi sredstava se obuhvataju po nabavnim

vrednostima.

5

4. TROŠKOVI AMORTIZACIJE

Troškovi amortizacije predstavljaju novčano izražen utrošak osnovnih sredstava u

poslovnom procesu preduzeća. Amortizacija se javlja kao posledica postupnog trošenja

osnovnih sredstava u dužem roku. Dakle kao što već znamo to je i glavna razlika

osnovnih i obrtnih sredstava. Obrtna sredstva se troše u celom svom iznosu tokom jednog

proizvodnog ciklusa , dok se osnovna sredstva troše postupno. Međutim ne amortizuju se

sva osnovna sredstva. Ne amortizuju se ona sredstva koja nemaju ograničen vek trajanja.

Utrošci osnovnih sredstava često nisu vidljivi i ljudima je teško da shvate njihovo

trošenje. Do trošenja osnovnih sredstava ne mora doći samo njihovim korišćenjem, već i

uticajem vremena (vremensko zastarevanje), kao i moralnim rabaćenjem i istekom

njihovog roka trajanja (tehnološko zastarevanje). Smanjenja vrednosti osnovnih sredstava

usled elementarnih nepogoda i drugih nepredvidivih situacija ne predstavlja troškove

amortizacije.1

Cilj pravilnog utvrđivanja troškova amortizacije je alokacija troškova osnovnih

sredstava na obračunske periode, kako bi se što pravilnije utvrdio periodični poslovni

rezultat. Smanjenje vrednosti osnovnih sredstava vrši se otpisom, koji se vodi na računu

Ispravka vrednosti osnovnih sredstava. Troškovi amortizacije se utvrđuju na kraju svake

poslovne godine i to u visini godišnjeg otpisa vrednosti. Godišnji troškovi amortizacije ne

1 Profesor dr Ivan Milojević, Računovodstvo, Grafos, Beograd, 2010., str 229

TROŠKOVI AMORTIZACIJE

METODA LINEARNOG

OTPISA

METODA DEGRESIVNOG

OTPISA

METODA FUNKCIONALNOG

OTPISA

6

mogu biti veći od vrednosti osnovnog sredstva. Osnovica za obračun je nabavna vrednost

osnovnog sredstva. Svako osnovno sredstvo se u finansijskom knjigovodstvu vodi na dva

računa: 1) Osnovna sredstva – za nabavnu vrednost i 2) Ispravka vrednosti osnovnih

sredstava, (stvarna vrednost = nabavna vrednost – ispravka vrednosti osnovnih

sredstava).2

Nalog za knjiženje troškova amortizacije je vrlo jednostavan, duguje račun Troškovi

amortizacije, dok račun Ispravka vrednosti osnovnih sredstava potražuje za iznose do

visine otpisa. Ovde se javlja samo problem kako utvrditi visinu otpisa.3

Visinu otpisa možemo odrediti korišćenjem sledećih metoda:

Vremenski otpis

1. Metod linearnog otpisa

2. Metod degresivnog otpisa

Funkcionalni otpis

2Profesor dr Ivan Milojević, Računovodstvo, Grafos, Beograd, 2010., str 229 3 Profesor dr Ivan Milojević, Računovodstvo, Grafos, Beograd, 2010., str 230

7

4.1 Metoda linearnog otpisa

U osnovi linearnog otpisivanja nalazi se pretpostavka da se osnovna sredstva u toku

čitavog procenjenog veka trajanja ravnomerno troše. Iz godine u godinu vrednost

osnovnih sredstava se smanjuje istim intenzitetom. Na osnovu toga, visina godišnjih

otpisa utvrđuje se stavljanjem u odnos nabavne vrednosti osnovnog sredstva sa

procenjenim vekom trajanja. 4

Dakle, , gde je:

a- visina godisnjeg otpisa

OS- nabavna vrednost osnovnog sredstva

n- procenjen vek trajanja iskazan u godinama

Primer:

Nabavna vrednost osnovnog sredstva je 660000 din. Procenjeni ekonosmki vek trajanja je

8 godina. Metodom linearnog otpisa izračunati godišnji otpis.

din.

Amortizaciona kvota može se odrediti i preko procentne stope (procenat godišnjeg

otpisa). Visina procentne stope obračunava se stavljanjem u odnos broja 100 sa

procenjenim vekom trajanja osnonog sredstva. U ovom primeru:

Visina otpisa obračunava se po formuli ,gde je:

a- visina godišnjeg otpisa

OS-nabavna vrednost osnovnog sredstva

p-stopa otpisa

U navedenom primeru: din.

4 Dr Kata Škarić-Jovanović, Finansijsko računovodstvo, Ekonoski fakultet, Beograd 2009., str 173

8

Visina otpisa ostaje nepromenjena u toku čitavog veka trajanja osnovnog sredstva,

osim ako dođe do promena u visini nabavne vrednosti zbog rekonstrukcije osnovnog

sredstva.

Linearno obračunavanje visine otpisa ima mnogih slabosti. Jedan od prigovora

upućenih ovom postupku odnosi se na nerealnost postavke na kojoj se postupak zasniva.

Da bi pretpostavka o neravnomernosti osnovnih sredstava bila tačna treba da su ispunjeni

sledeći uslovi:

1. Osnovno sredstvo u toku korišćenja ne gubi ništa od svoje efikasnosti

2. Način korišćenja osnovnog sredstva mora ostati nepromenjen

3. Nema moralnog zastarevanja jer na tom području nema tehnološkog napretka

4. Troškovi odražavanja i popravki iz godine u godinu se ne menjaju

5. Nema promena u asortimanu i tehnologiji koje bi osnovno sredstvo učinile manje

podesnim za korišćenje

Ove uslove je zaista teško ispuniti. Zbog toga je ovaj način otpisa osnovnih sredstava

dosta izgubio od svoje privlačnosti za praktičnu upotrebu.

4.2 Metoda degresivnog otpisa

Postupak degresivnog otpisivanja je zapravo suprotan prethodnom. Degresivno

otpisavanje je postupak kojim se nabavna vrednost osnovnog sredstva posredstvom

opadajućih godišnjih kvota otpisa raspodeljuje na ceo ekonomski vek trajanja. To znači

da su otpisi najviši u prvim godinama korišćenja dok su u poslednjim godinama najniži.5

U prilog ovakvog obračunavanja troškova otpisa osnovnih sredstava navode se

sledeći argumenti:

2. Efikasnost osnovnih sredstava u toku veka korišćenja ne opada samo zbog

fizičkog rabaćenja, već je ona od početka izložena i ekonomskom devalviranju

zbog tehničkog napretka, promene tražnje, mode i drugog.

5 Dr Kata Škarić-Jovanović, Finansijsko računovodstvo, Ekonoski fakultet, Beograd 2009., str 175

9

3. Kod degresivnog metoda veća je mogućnost planske podele troškova, nego pri

linearnom otpisivanju. Usled toga zahtevi za ostalim otpisivanjem mogu da se

jave samo izuzetno.

4. Opadanje godišnjih kvota otpisa koincidira sa porastom troškova odražavanja,

koji uzeti zajedno pokazuju približno linearni razvoj.

Degresivno otpisivanje ima nesumnjive prednosti u odnosu na linearno obračunavanje

otpisa, pa zbog toga već duže vreme preporučuju korišćenje degresivnog otpisivanja.

Postoje dve vrste ovog otpisivanja:

- metod aritmetičke degresije(digitalno otpisivanje)

- metod geometrijske degresije

Kod metode geometrijske degresije otpisivanje vrednosti osnovnog sredstva se vrši na

osnovu iste amortizovane stope ali se osnova iz godine u godinu razlikuje. Dok je kod

prethodnih metoda osnova uvek bila ista (nabavna vrednost),ovde se za osnovu uzima

neotpisana vrednost osnovnog sredstva u trenutku otpisivanja. Kod izbora amortizacije

stope treba voditi računa da ona odgovara ekonomskim realnim uslovima. To se najčešće

postiže tako što se osnovno sredstvo otpisuje po geometrijskoj-degresivnoj metodi do

polovine trajanja korišćenja, a ostali deo se otpisuje linearnom metodom.

10

Primer:

Obračunati mesečnu amortizaciju geometrijsko degresivnom metodom ako je stopa otpisa

30%.

osnovna sredstva ispravka vrednosti

osnovnih sredstava

S) 660000 S) 220000

Neotpisana(sadašnja) vrednost = osnovna sredstva – ivos

Neotpisana(sadašnja) vrednost = 660000 – 220000 = 440000

Dakle:

Neotpisana(sadašnja) vrednost stopa otpisa = godišnja amortizacija

440000 30% = 132000

Kod metoda aritmetičke degresije godišnje kvote amortizacije se smanjuju iz godine u

godinu za isti iznos. Nabavna vrednost osnovnog sredstva deli se sa zbirom godina

procenjenog veka trajanja datog osnovnog sredstva i time dobija iznos degresije.

Množenjem iznosa degresije sa obrnutim nizom cifara koje pokazuju procenjeni vek

trajanja dobijaju se godišnje kvote otpisivanja.

Dakle :

Iznos degresije D =

gde je:

D – iznos degresije

OS – nabavna vrednost osnovnih sredstava

n – broj godina prosečnig veka trajanja osnovnog sredstva

Godišnja amortizacija = D n za 1. godinu; D n za 2. godinu itd. Sve do:

11

D Šn – (n – 1)Ć =D 1 = D za novu godinu.

Primer:

Nabavna vrednost osnovnog sredstva je 660000 din. Procenjeni vek trajanja je 5 godina,a

tekuća godina je druga godina. Obračunati visinu godišnjih kvota amortizacije uz pomoć

digitalnog otpisa.

D = 2 = 2 = 44000

2- konstanta

D- iznos degresije

OS- nabavna vrednost osnovnog sredstva

5. procenjeni vek trajanja osnovnog sredstva

Godina (na

kraju)

Iznos degresije Broj godina

korišćenja

Godišnji iznos

otpisa

Mesečni iznos

otpisa

1 44000 5= 220000 18333

2 44000 4= 176000 14667

3 44000 3= 132000 11000

4 44000 2= 88000 7333.33

5 44000 1= 44000 3666.66

Amortizovana vrednost 2 tekuće godine iznosi 14667 din.

12

4.3 Metoda funkcionalnog otpisa

Očekivani obim usluga se izražava u procenjenom broju proizvoda koji se mogu

dobiti korišćenjem osnovnog sredstva ili u mogućem broju časova njegovog rada. Metoda

se primenjuje prvenstveno na opremu, i to na delove opreme kod kojih se učinak može

predvideti i meriti.

Nedostatak metoda je u tome što je visina troškova otpisa determinisana prvenstveno

fizičkim rabaćenjem osnovnog sredstva, dok nije uzeto u obzir ekonomsko

obezvređivanje usled tehničkog napretka.

IVOS = (N.V.O.S / Procenjen obim proizvoda ili usluga) /12

Primer :

Obračunati godišnju amortizaciju primenom metode funkcionalnog otpisa,ako je

očekivani obim proizvoda 7000000 komada gotovih proizvoda i ako je planirana

proizvodnja za ovu godinu 1200000 komada. N.V.O.S. je 350000.

IVOS=( 350000 / 7000000) /12 = 5000

13

5. ZAKLJUČAK

Svako preduzeće pribavlja finansijski kapital sa ciljem da se uloži u poslovanje koje

će posle završenog poslovnog ciklusa vratiti taj kapital uvećan. Za ovako uspešno

poslovanje bitnu ulogu ima i menadžment računovodstva u okviru jednog preduzeća. Od

njegovog poslovanja u mnogome zavisi i konačni uspeh poslovanja svakog preduzeća.

Menadžment računovodstva kao sastavni deo preduzeća ne može funkcionisati

uspešno ako svoje ciljeve ne identifikuje sa ciljevima svog preduzeća, koji su pre svega

ostvarenje dobitka, očuvanje tj. povećanje uloženog kapitala u preduzeće. Uz sve to ovaj

deo menadžmenta mora da poštuje određene zakonske regulative jer je u uskoj vezi sa

njima.

Menadžment računovodstva nekog preduzeća obuhvata računovodstveno na isti način

državni plan kao i sva ostala preduzeća. Svi ti planovi se utvrđuju zakonodavnom

regulativom radi obuhvatanja svih preduzeća, i takve planove sprovodi nacionalna ili

lokalna vlast ili neko drugo telo poput agencije posebno osnovane za tu svrhu. Državni

planovi su okarakterisani kao utvrđeni planovi doprinosa, na osnovu obaveza datog

preduzeća prema planu. Mnogi državni planovi su finansirani na osnovu uplata tokom

poslovanja.

14

6. LITERATURA

1. Dr Kata Škarić-Jovanović, Finansijsko računovodstvo, Ekonoski fakultet,

Beograd 2009.

2. Profesor dr Ivan Milojević, Računovodstvo, Grafos, Beograd, 2010.

15