Sistem logistike preduzea

Logistika u saobraaju

Sistem logistike preduzea2

Seminarski rad iz Logistike u saobraaju

Sistem logistike preduzeaProfesor: dr Marko Vasiljevi, van.prof. Student: Fatima Hadi 342/12 A5

Asistent: mr Zoran Ristiki, vii asistent

Doboj, 2014 god.SADRAJ1. UVOD32. OSNOVNI POJMOVI PRIMJENE TEORIJE SISTEMA42.1. Upravljanje sistemima6

2.2. Klasifikacija sistema72.3. Svojstva organizacije kao sistema82.4. Teorija sistema i srodne naune oblasti83. SISTEMSKI PRISTUP LOGISTICI93.1. Logistiki sIstem i podsistem93.2. Logistike komponente93.3. Logistiki tokovi103.4. Karakteristike sistemskog pristupa upravljanja logistikim procesima113.5. Komponente logistikog sistema preduzea133.6. Karakteristike i hijerarhija logistikog sistema13

3.7. Funkcionalno diferenciranje logistikog sistema144. SKLADINI SISTEM I SISTEM ZA KOMISIONIRANJE165. ZAKLJUAK186. LITERATURA191. UVOD

U samom uvodu emo definisati termine sistema, logistike i preduzea.Savremeni proizvodni sistemi sastoje se iz vie podsistema u meusobnoj interakciji koji se dalje mogu ralanjivati na podsisteme nieg reda i tako dalje do jasno definisanih granica sistema ili pod sistema. Pod terminom sistem treba podrazumijevati hijerarhijski skup tehniko-tehnolokih elemenata sa meusobnim vezama gde je njihova povezanost uslovljena zakonitostima i principima a izraava se odreenim ciljem. (1)Predpostavlja se da rije logistika dolazi od korijena grkih rijei lego i logik koje znae zamisliv odnosno proraunat, logiki mislei. Logistika je kao pojam u historiji imala uporite u razliitim sferama drutvenog ivota. Kako je logistika poela imati sve vei znaaj u gospodarskim prilikama krajem 20. stoljeca, mnogi su autori pokuali objasniti njeno znaenje, tako da su se razvile mnoge njene definicije. Poslojali su razliiti pojmovi koji su logistiku objanjavali kao nabava, kupnja, upravljanje materijalima i slino. Iz njih je tako proizala opta definicija logistike:Pod logistikom se podrazumjeva ukupnosti aktivnosti u postavljanju, osiguranju i poboljanju raspoloivosti svih osoba i sredstava, koje su predpostavka, pratea pomo ili osiguranje za tokove unutar jednog sustava. (3)Preduzee je osnovni privredni subjekt (organizacija), koji se osniva radi sticanja dobiti. Ciljna funkcija preduzea je dobit (proit).2. OSNOVNI POJMOVI PRIMJENE TEORIJE SISTEMASistem je skup elemenata koji se nalaze u meusobnim vezama, slika 1. i 2. Povezanost je regulisana odreenim zakonitostima i principima, a

izraava se ciljevima. Sistem predstavlja skup elemenata sainjen za dostizanje unaprijed zadanog cilja. Svaki sistem ima osnovni cilj i parcijalne ciljeve (na nivou

podsistema). Navedene definicije ukazuju na svu sloenost pojma sistema. Slika 1. Sistem, nadsistem i podsistema (2) Slika 2. Sistem elemenata (2)U ovom tekstu se sistem razmatra sa aspekta poslovnog sistema, proizvoaa

materijalnih dobara i usluga, tako da se moe zakljuiti da on predstavlja neku vrstu

sinonima kompleksnosti i meuzavisnosti.Zajednike karakteristike sistema, bez obzira na njihovu prirodu, su:

cjelovit kompleks elemenata koji su u interakciji,

obrazuje posebno jedinstvo sa vlastitim okruenjem, po pravilu predstavlja podsistem nekog veeg sistema, podsistem datog sistema je obino na niem nivou (2).Svaki sistem se sastoji od podsistema, koji se sastoji od svojih podsistema, i tako do najnieg nivoa posmatranog sistema, na kome se nalaze elementi ili nedjeljivi dijelovi sistema. Kod tehnikih sistemata podjela na podsisteme je poznata kao podjela sklopa na podsklopove, idui do osnovnog elementa tog sklopa.

Elementisu sastavni dijelovi svakog sistema. Oni mogu biti sistem za sebe, odnosno podsistemi u posmatranom sistemu. Elementi koji ulaze u sistem nazivaju se ulaznim, a koji iz njega izlaze izlaznim (rezultati).Procesom transformacije unutar organizovanog sistema ulazni elementi mijenjaju svoje stanje i transformiu se u izlazne elemente.

Okruenje sistema je skup svih sistema i objekata koji su u interakciji sa posmatranim sistemom, ija izmjena svojstava utie na svojstva posmatranog sistema, odnosno ija se svojstva mijenjaju kao rezultat ponaanja sistema.Cilj i namjena sistema predstavlja razlog postojanja i funkcionisanja odreenog sistema: opstanak, rast i razvoj. Mera efektivnosti pokazuje u kom stepenu je ostvaren cilj sistema (2). Slika 3. ematski prikaz sistema (2)Granice sistema definiu prijelaz sa unutranjeg na spoljno okruenje. Ulaz i izlaz iz sistema predstavljaju sirovine, objekti, energija i informacije koje ulaze ili izlaze iz posmatranog sistema u okruenje.

Tabela 1. Prikaz sistema, elemenata i osnovnih ciljeva (2) Tabela 2. Ilustracija sistema (2)2.1. Upravljanje sistemima

Transformacija ulaznih elemenata u sistemu i dobijanje izlaznih elemenata, a time i postavljenog cilja prate upravljake funkcije u posmatranom sistemu. Takvi sistemi se nazivaju kibernetski. To su: dinamiki sistemi, organizovani, sposobni da sakupljaju i obrauju informacije o okruenju, samoreguliu se i prilagoavaju na novo nastalu situaciju. Problemsko polje opte teorije sistema je efikasno upravljanje sistemima (2). Slika 4. ematski prikaz kibernetskog sistema (2)Poveanje efikasnosti sloenih sistema je plod upravo razvoja kibernetskih modela i

njihove primjene u praksi (privredne, obrazovne, zdravstvene institucije). Upravljanje

sistemima je vezano za pojmove: entropije, informacija i povratne sprege.

Entropija kao veliina karakterie tenju prirode da prevede sistem iz stanja organizovanosti u stanje nereda i haosa, kao stanja sa najveom vjerovatnoom.

Upravljanje kao funkcija sprijeava degradaciju i dezorganizovanost sistema sprijeavajui porast entropije i raspad sistema (2).Dinamika ravnotea predstavlja sposobnost sistema da za razliite ulaze u sistem zadraava sistem u relativno stabilnom stanju (2).Informacija poveava organizovanost i stabilnost sistema. Informacija je jednaka entropiji sa negativnim predznakom. Maksimalna informacija o nekoj pojavi ne moe biti vea od entropije te pojave (2).Povratna sprega je mehanizam koji omoguuje odravanja dinamike ravnotee sistema, tj. mogunost da se izlazni signal uputi obratno, ka ulazu. To je osnovni mehanizam kontrole djelovanja dinamikog sistema. Povratna sprega je svojstvo sistema da izlazni rezultati proizvedu dejstvo na ulazne veliine. Povratna sprega je pozitivna kada je veza ulaznog i izlaznog signala takva da se sa uveanjem ulaznog signala, poveava izlazni, a kod negativne povratne sprege, uveanjem ulaznog izaziva smanjenje izlaznog signala.

Prilagodljivost predstavlja sposobnost sistema da se prilagodi promjenama u okruenju eliminuui na taj nain sve tetnosti (2).2.2. Klasifikacija sistema

U optoj teoriji sistema postoje razliite klasifikacije.

Tabela 3. Klasifikacija sistema (2)2.3. Svojstva organizacije kao sistemaOrganizacija bez obzira na svoju namjenu predstavlja tipinog predstavnika kibernetskog sistema sa neizbjenom upravljakom funkcijom. Projektovanje organizacije kao sistema znai, potovanje osnovnih naela opte teorije sistema i iz nje izvedenog sistemskog pristupa. Naela opte teorije sistema su:

sloenost,

integralnost,

dinaminost,

interdisciplinarnost,

upravljivost (efikasnost sistema odluivanja),

samoregulisanje,

otvorenost,

stabilnost,

verifikacija (2).Bez navedenih naela, organizacija ne bi posjedovala potreban kvalitet niti bi djelovala kao kibernetski sistem. Sistemski pristup nekom problemu podrazumijeva: organizovanost, kreativnost, teorijska i empirijska fundiranost i pragmatinost.2.4. Teorija sistema i srodne naune oblastiImpresionirani egzaktnou pristupa i visokim metodolokim nivoom modelovanja i objanjavanja pojava i procesa, koji su etrdesetih godina u nauku uvele kibernetika (nauka o upravljanju i komunikacijama kod ivih bia i maina) i poetkom pedesetih, a naroito ezdesetih godina, opta teorija sistema, naunici iz podruja drutvenih nauka poeli su da primenjuju ideje iz ovih oblasti na izuavanje drutvenih organizacionih sistema.

Dok su klasine kole teorije organizacije i upravljanja posmatrale i izuavale radnika i njegov rad, povezivanje radnih mjesta i druge komponente organizacije kao izolovane objekte i probleme, sistemski teoretiari su u ovom podruju poeli da izuavaju organizaciju kao cjelinu, sa njenim strukturama i interakcijama svih elemenata koji su u nju ugreni. Poseban aspekt posmatranja se odnosio na organizaciju kao otvoreni sistem, poto je u stvarnosti svaka organizacija povezana sa drugim organizacijama, mijenja svoje strukture i ljude koji su njeni osnovni konstitutivni elementi. Izuavanje organizacija, kao otvorenih sistema, dalo je vaan doprinos organizacionoj teoriji, jer je povezivalo funkcionisanje organizacije sa uticajem okoline, kao i sa promjenama u okolini koje pokreu ishodi organizacionog djelovanja (2).3. SISTEMSKI PRISTUP LOGISTICI

Integrisani logistiki sistem ine vrsto povezane logistike aktivnosti. To je skup svih podsistema koji omoguavaju efektivnu i efikasnu podrku sistemu u njegovom ivotnom vijeku. Integrisani logistiki sistem oznaava strukturu i procese koji predstavljaju transfer objekata kroz prostor i vrijeme. Karakteriu ga harmonija i koherentnost izmeu njegovih elemenata i operacija. Da bi se planski koordinirali elementi i operacije, neophodno je da se sa istim upravlja uz postojanje kvalitetnih informacionih tokova i tehnologija (2).3.1. Logistiki sistem i podsistemiKompanija je poslovni sistem, koji ine nekoliko integralno povezanih podsistema: nabavke, proizvodnje, prodaje (isporuke) i finansija (2).Poslovni sistem se zasniva na tokovima materijala, energije, informacija i vrijednosti.

Logistiki sistem je: integralni dio poslovnog sistema, dinamian i otvoren i u stalnoj harmoniji i interakciji sa drugim poslovnim podsistemima.

Logistiki sistem ine tri podsistema: ulazna, unutranja i izlazna logistika.

U ulaznu logistiku spadaju nabavka i logistike operacije sa ulazima (inputima) u sistem. U unutranjoj logistici se deavaju unutranja kretanja i logistike operacije sa nabavljenim ulazima (sirovine, poluproizvodi,...). U izlaznoj logistici se deavaju kretanja i operacije sa izlazima (autputima). Ulazna, unutranja i izlazna logistika su inegralni dijelovi sistema integrisane logistike. Za razumevanje logistikog sistema neophodno je dobro poznavanje komponenti i tokova koji se u njemu odvijaju.

Podsistemi poslovnog sistema su: nabavka, proizvodnja, finansije i prodaja.

Logistiki podsistemi su: nabavka, unutranja kretanja i isporuka (2).3.2. Logistike komponente

Svaki proces ine: input, proces i autput. Input je svaka ulazna komponenta bilo kog sistema. Inputi logistikog sistema su: sirovine i drugi materijali,

alati i druga sredstva za rad,

energija,

sredstva (kapital),

informacije,

osoblje, i njihova znanja i iskustva (2).Logistiki procesi podrazumijevaju transformaciju inputa u autpute. Procesom transformacije inputu se dodaje vrijednost, koja e input uiniti upotrebivim za potroaa. Transformacija moe da se obavi na vie naina:

klasinom promjenom,

premetanjem,

uvanjem do odreenog trenutka i

poveanjem usluga (2).Autputi su izlazne komponente. Predmet aktivnosti izlazne logistike su:

gotovi proizvodi,

usluge,

informacije,

znanja,

sredstva,

energija,

rezervni dijelovi,

kart proizvodi i dijelovi za popravku,

potroni dijelovi i materijali i

prodajna oprema (2).3.3. Logistiki tokoviIzmeu uesnika u logistikom lancu odvijaju se tokovi: fiziki, vrijednosni i informacija.

Fiziki tokovi se odnose na fiziko kretanje materijala i proizvoda. On seodnosi na tok od dobavljaa do potroaa (materijal i proizvodi,...) i obrnuti tok od potroaa do proizvoaa (povratni tok upotrijebljenih i neupotrijebljenih proizvoda ili pakovanja). Fiziki se mogu kretati i osobe, dokumentacija, novac ili drugi oblici vrijednosti i informacija (2).Vrijednosni tok se odnosi na proces prelaska vlasnitva nad materijalnim ili proizvodima od jedne institucije do druge institucije. Tokovi novca, vrednosnih papira,

ekova, kartica i drugih finansijskih instrumenata su prisutni u ulaznoj i izlaznoj logistici. Ovaj tok se odvija skoro paralelno sa fizikim tokom. Tok plaanja (tok gotovog novca ili bezgotovinska sredstva) se odvija od:

potroaa do proizvoaa,

proizvoaa do dobavljaa ili posrednika (transportnih i skladinih kompanija i banaka), i

tok novca od proizvoaa ili posrednika ka potroau (povraaj sredstava na koje potroa ima pravo).Tok informacija se odnosi na razmjenu informacija izmeu svih uesnika u svim podrujima logistike. Odvija se od jedne do druge karike u lancu, i podie efikasnost svih logistikih aktivnosti. Informacioni tok omoguuju informacione tehnologije. Spadaju u najbitnije tokove u logistikom procesu.3.4. Karakteristike sistemskog pristupa u upravljanju logistikim procesimaDa bi se ostvarili logistiki ciljevi potrebno je efikasno upravljanje aktivnostima na mestima presjeka razliitih poslovnih funkcija i logistike. Na taj nain objedinile bi se razliite djelatnosti pod razliitim funkcionalnim odgovornostima u preduzeu. Znai, da bi se maksimalno iskoristile mogunosti logistike djelatnosti potreban je sistemski pristup upravljanju logistikim procesima (2).Karakteristino za sistemski pristup je jedinstven nain posmatranja kao i saznanje da za objanjenje cjeline nije dovoljno samo objanjenje njenih elemenata, ve da mora da se objasne odnosi izmeu ovih elemenata. Sistemski pristup je karakteristian po kompleksnim, meusobno isprepletanim zavisnostima izmeu elemenata.

Sistemski pristup, kao metod sistemsko-teorijskog prouavanja logistike preduzea, predstavlja osnovu nauke o sistemu iji je cilj da se obezbijedi potpun i svestran pristup rjeavanju sloenih problema razvoja logistike preduzea. Sa primjenom sistemskog pristupa logistici preduzea, logistiki problemi se postavljaju na jedan novi nain. Tako nastaju novi izrazi terminolokog (definisanje), deskriptivnog (opisivanje), teorijskog (tumaenje) i prakseolokog (stvaralatvo) karaktera.

Uopteno, moe se konstatovati da se sa primjenom sistemskog pristupa u definisanju logistikih rjeenja izbjegavaju suboptimalna parcijalna rjeenja, a definiu optimalna ukupna rjeenja. Kad se izmeu razliitih dijelova logistikog sistema utvrde stvarne meuzavisnosti to, ima za posljedicu da se mogu definisati logistika rjeenja koja uzimaju u obzir postojea uska grla ili slobodne potencijale (2). Slika 5. Osnovni pojmovi logistike preduzea (2)Sistem je sloen mehanizam ili proces koji se sastoji iz vie meusobno povezanih dijelova pri emu karakteristike i ponaanje jednog dijela utiu na ponaanje i karakteristike drugih dijelova, a odnosi koji meusobno povezuju pojedine dijelove mogu da se shvate i opiu.

Slika 6. ematski prikaz logistikog sistema preduzea (2)Logistiki sistem preduzea je globalno upravljanje fizikim kretanjem

materijala i proizvoda, od nabavke materijala kod isporuioca do mesta proizvodnje,

kroz proces proizvodnje pa do isporuke gotovih proizvoda kupcima, kao i upravljanje

kretanjem informacija, vezanim za te fizike tokove, a koje su usmjerene od kupca ka

proizvoau (2).Dvije osnovne komponente logistikog sistema su: fiziki tok i tok informacija.

Fiziki tok se odnosi na operacije kretanja i uskladitenja materijalnih dobara poev od isporuioca, preko proizvodnog preduzea pa do kupca. Tokovi informacija se odvijaju uporedo, ali u suprotnom smijeru od fizikog toka, odnosno u smijeru od kupca ka isporuiocu-dobavljau (2).3.5. Komponente logistikog sistema preduzea

Kod preduzea sa vie mjesta proizvodnje, definie se sloena mrea sistemskih veza i odnosa izmeu pojedinih elemenata logistikog sistema u kojoj je potreban visok stepen koordinacije i kontrole fizikih tokova materijalnih dobara.

U jednostepenom sistemu prostorna i vremenska transformacija se odvija direktnim tokom materijalnih dobara od mjesta isporuke, u kome se ona pripremaju i koje se uopteno oznaava kao izvor, do mjesta prijema. Prednost takvog sistema je vidljiva jer se tok materijalnih dobara ne raslanjava izmeu mjesta isporuke i mjesta prijema, dakle nema dopunskih procesa skladitenja ili prijevoza zbog usmjeravanja dobara na druge pravce (2).U viestepenom sistemu se prostorna i vremenska transformacija ostvaruje indirektnim tokovima materijalnih dobara izmeu mjesta isporuke i prijemnog mjesta. Tok dobara se prekida najmanje na jednom mjestu, gde se moraju izvriti dopunski procesi, odnosno skladitenje i pretovar. Zadatak tog mjesta prekida je raspodjela ili koncentracija tokova materijalnih dobara (2).3.6. Karakteristike i hijerarhija logistikih sistema

Svaki sistem se sastoji od odreenog broja elemenata i relacija izmeu tih elemenata. Sistem se posmatra kao cjelina, koja je izdvojeni dio objektivne stvarnosti i koja je relativno definisana i moe da bude upotrijebljena, kao dio sistema neke sloene cjeline. Granice sistema zavise od uzroka njegovog posmatranja (2).Dijelovi koji ne pripadaju sistemu, a sa kojim postoje materijalne, informacione ili energetske veze, ine okruenje sistema.

Najmanja nedjeljiva jedinica nekog sistema, koja moe biti cilj posmatranja, je elemenat. Izmeu elemenata postoje relacije (veze), a izmeu sistema odnosi.Sistemi se meusobno mogu razlikovati prema:

optim osobinama,

osobinama sistemskih elemenata i relacija,

sistemskim pokazateljima,

strukturi sistema (2).3.7. Funkcionalno diferenciranje logistikih sistema

Funkcionalno dekomponovanje stavlja u prvi plan razliite funkcije logistike u preduzeu i to saglasno izvrenoj podjeli rada. Prva mogunost za funkcionalnu diferencijaciju logistikih sistema prua se pri praenju razliitih faza toka materijalnih dobara od trita nabavke, preko proizvodnog preduzea do trita prodaje (2).Moe se izvriti segmentiranje nadlenosti funkcije logistike preduzea nad pojedinim fazama protoka materijalnih dobara i na taj nain, sistem logistike preduzea raslaniti na podsisteme:

logistike nabavke, logistike proizvodnje i logistike distribucije (2).Podsistem logistike nabavke je odgovoran za realizaciju svih procesa vezanih za prostorno i vremensko osiguranje dopreme materijalnih dobara do mjesta njihove obrade i prerade (proizvodnje). Znai, pod pojmom logistike nabavke podrazumijeva se skup logistikih zadataka i mera vezanih za pripremu i realizaciju procesa nabavke. Slika 7. Funkcionalno podruje logistike nabave (2)Podsistem logistike proizvodnje podrazumijeva se skup logistikih zadataka i mjera vezanih za pripremu i realizaciju procesa proizvodnje. Logistika proizvodnje se bavi, prije svega, svim djelatnostima vezanim za tokove materijala i informacija, te sa protokom sirovina, pomonih i pogonskih materijala na relaciji od skladita materijala do procesa proizvodnje kao i tokovima tih materijala i poluproizvoda kroz sve faze procesa proizvodnje (ukljuujui i sva meuskladitenja) do skladita gotovih proizvoda (2).Podsistem logistike distribucije je odgovoran za sve procese, vezane za vrijeme i prostor, a koji su neophodni da bi se dostavila roba na trite prodaje odnosno trgovinskim jedinicama postavljenim izmeu trita prodaje i mjesta proizvodnje.Pod pojmom logistike distribucije podrazumijeva se skup zadataka i mjera na pripremanju i realizaciji procesa distribucije (2).Logistika distribucije obavlja djelatnosti vezane za tokove dobara od skladita gotovih proizvoda u proizvodnom preduzeu do trita prodaje (tokovi proizvoda od proizvoaa do kupaca - potroaa posredstvom mree skladita isporuke).4. SKLADINI SISTEM I SISTEM ZA KOMISIONIRANJE

Prilikom definisanja skladitenja posebno treba obratiti panju na slijedee odluke:

izbor opreme skladita i nain upravljanja skladita (tehnika i tehnologija skladitenja),

obim centralizacije skladita,

izgradnja sopstvenog sladita ili koritenje skladita u tuem vlasnitvu,

izbor lokacije skladita i

utvrivanje visine skladinih zaliha (4).Osnovni zadatak nekog skladita se sastoji u ekonomskom usaglaavanju razliito dimenzionisanih tokova tereta sa kapacitetom tog skladita.

Motivi za posjedovanje sopstvenog skladita mogu biti slijedei:

Ostvarivanje funkcije usklaivanja ponude i potranje, to je posebno znaajno u sluaju odstupanja potreba za materijalom;

Ostvarivanje funkcije sigurnosti to je znaajno u sluaju pojave nepredvidivih rizika u toku proizvodnje, oscilacija na tritu prodaje, zakanjenja isporuke dobavljaa itd.,

Ostvarivanje funkcije razvrstavanja robe: prema asortimanu robe, oblikovanja robnih tokova prema vrsti proizvoda itd.;

Ostvarivanje pekulativne funkcije, to je znaajno u sluaju kada se oekuje poveanje cijena na tritu nabavke ili tritu prodaje i

stvarivanje funkcije dorade, to je znaajno u sluaju kada kod uskladitenih tereta dolazi do promjene kvaliteta, odnosno promjene osobina i karakteristika tereta, (kao npr. zatita od kvarenja,starenja,sazrijevanja, isuivanja...) (4-b).

Slika 8. Vrste skladita (4-c)

Slika 9. Prikaz strukture vrsta skladista (4-c)Prema itavom nizu razliitih karakteristika,sladita se prema svom mjestu u procesu stvaranja vrijednosti mogu klasifikovati na:

ulazna (nabavna) skladita za uvanje rezervi prispjelog materijala,

meuskladita za zalihe izmeu razliitih procesa proizvodnje (na mjestima dodira radnih mjesta sa razliitim kapacitetom),

prodajna skladita formirana radi usklaivanja vremenske razlike koja se javlja izmeu realizacije proizvodnog procesa i trinih zbivanja (4-b).5. ZAKLJUAKMogunost koju nam prua logistika, da kroz odreene naune metode i prije svega kroz sistemsko sagledavanje veza i odnosa pri prostorno vremenskoj transformaciji materijalnih dobara od dobavljaa pa do korisnika odreenog proizvoda iskoristili smo da bi prije svega:

Sagledali cjelokupan proces nabavke potrebnih materijalnih dobara za funkcionisanje preduzea;

Snimili proces prostorno vremenske transformacije materijalnih dobara od isporuioca do procesa proizvodnje i sa njima pripadajuce informacije;

Ustanovili kroz koje etape preduzea se taj proces odvija.

6. LITERATURA1. Vasiljevi M., Logistika u saobraaju skripta, Saobraajni fakultet Doboj, Doboj, 2008.

2. Regodi D., Logistika, Univerzitet Singidunum, Beograd, 2011.

3. Segetlija Z., Uvod u poslovnu logistiku, Sveuilite J.J. Strossmajera u Osijeku, Osijek, 2002.

4. a) http://hr.wikipedia.org/wiki/Logistikab) http://studenti.rs/skripte/saobracaj/sistem-logistike-preduzeca/c) http://studenti.rs/skripte/logistika-preduzeca/