Seminarski Osnovni Finansijski Izvjestaji

UNIVERZITET U TRAVNIKU

Fakultet za menadžment i poslovnu ekonomiju

- OSNOVNI FINANSIJSKI IZVJEŠTAJI -

(Seminarski rad)

MENTOR: STUDENT:

Prof. dr. Zijo Veledar Izedin Hadžić, 158/13 – XIII

Travnik, decembar 2013. Godine

OSNOVNI FINANSIJSKI IZVJEŠTAJ

SADRŽAJ

1. UVOD ............................................................................................................................ str. 2 2. FINANSIJSKI IZVJEŠTAJI.................................................................................................. str. 3

2.1. 2.1. VRSTE BILANSA SA STANOVIŠTA RAZLIČITH KRITERIJA.................................... str. 4

3. BILANS STANJA .............................................................................................................. str. 6

3.1. AKTIVA .................................................................................................................... str. 73.1.1. REALNA AKTIVA...................................................................................... str. 7 3.1.2. FIKTIVNA AKTIVA.................................................................................... str. 7

3.2. PASIVA................................................................................................................... str. 7

4. BILANS USPJEHA ............................................................................................................ str. 9

4.1.DOBITAK.................................................................................................................. str. 10

4.2.GUBITAK................................................................................................................. str. 10

4.3. PRIKAZIVANJE PRIHODA I RASHODA..................................................................... str. 10

4.4. SADRŽAJ BILANSA USPJEHA................................................................................... str. 114.4.1. POSLOVNI PRIHOD................................................................................. str. 114.4.2.RASHOD.................................................................................................. str. 114.4.3.FINANSIJSKI PRIHODI.............................................................................. str. 124.4.4.REZULTAT POSLOVANJA.......................................................................... str. 12

4.5. RASPODJELA FINANSIJSKOG REZULTATA.............................................................. str. 13

4.6. METODA OBRAČUNA REZULTATA......................................................................... str. 134.6.1.METODE UKUPNIH TROŠKOVA............................................................... str. 134.6.2.METODA PRODATIH TROŠKOVA (UČINAKA)........................................... str. 14

5. IZVJEŠTAJ O NOVČANIM (GOTOVINSKIM) TOKOVIMA................................................ str. 15

6. IZVJEŠTAJ O PROMJENAMA U KAPITALU...................................................................... str. 16

7. BILJEŠKE UZ FINANSIJSKE IZVJEŠTAJE I RAČUNOVODSTVENE POLITIKE........................ str. 17

8. ZAKLJUČAK.................................................................................................................... str. 18

8. LITERATURA..................................................................................................................... str .19

1


1. UVOD

Finansijske informacije predstavljaju rezultat poslovanja preduzeća izražen u novcu. Finansijski izvještaji pružaju informacije o finansijskom položaju, uspješnosti i promjenama u finansijskom položaju preduzeća.

Preduzeća su u obavezi da na kraju svake poslovne godine, nakon knjiženja svih poslovnih promjena, svoje poslovne knjige zaključaju, u cilju utvrđivanja tačnog i konačnog stanja, a koje za svrhu ima sastavljanje finansijskog izvještaja. Ovaj izvještaj sadrži podatke o finansijskom položaju, uspješnosti i svim promjenama koje se tiču finansijskog položaja preduzeća.Ovim radom ćemo u uvodnom dijelu dati samo osnovne naznake o finansijskom izvještavanju, dok ćemo u drugom poglavlju dati preciznije formulacije o setu finansijski izvještaja, a prema tački 10. MRS-a 1 uz njihovo taksativno navođenje, te definisati vrste bilansa po različitim kriterijima

U centralnom dijelu rada ćemo obraditi po poglavljima čitav set finansijskih izvještaja, uz podrobnija objašnjenja o načinu sačinjavanja i njihove svrhe.

Na kraju ćemo dati jedan rezime u vidu zaključka.

2


2. FINANSIJSKI IZVJEŠTAJI

Finansijski izvještaji nam daju informacije o finansijskom položaju posmatranog privrednog subjekta, njegovoj uspješnosti,te promjenama u finansijskom položaju preduzeća.

Finansijski izvještaji moraju da sadrže slijedeće podatke:

- podatke o sredstvima preduzeća- podatke o obavezama preduzeća- podatke o kapitalu preduzeća- podatke o prihodima i rashodima- podatke o gotovinskim tokovima

Za finansijsko izvještavanje poslovnih subjekata relevantan je MRS 1 – Prezentiranje finansijskih izvještaja (revidiran 2007.g., a u FBIH se primjenjuje od 01.01.2010.g.)Ovaj računovodstveni standard propisuje osnovu za prezentiranje finansijskih izvještaja opće namjene, čime se omogućuje usporedba kako finansijskih, tako i usporedba finansijskih izvještaja različitih subjekata u istom periodu.

Prema tački 10. MRS-a 1, set finansijskih izvještaja uključuje slijedeće sastavne komponente:

1) izvještaj o finansijskom položaju na kraju perioda (bilans stanja),

2) izvještaj o sveobuhvatnoj dobiti perioda (bilans uspjeha),

3) izvještaj o novčanim tokovima tokom perioda,

4) izvještaj o promjenama na kapitalu tokom perioda

5) bilješke, koje obuhvaćaju sažetak važnih računovodstvenih politika i druga

objašnjenja

6) izvještaj o finansijskom položaju na početku najranijeg uporednog perioda ako

subjekt neku računovodstvenu politiku primjenjuje retroaktivno ili ako retroaktivno

prepravlja stavke u svojim finansijskim izvještajima ili ako stavke u finansijskim

izvještajima reklasificira.

Bilansi se koriste kada treba izraziti stanje i rezultat preduzeća preko novčanih jedinica.Bilansi su namijenjeni kako internim, tako i eksternim korisnicima.Interni korisnik je sam menadžment preduzeća čiji je zadatak da preduzeće bude likvidno i da posluje rentabilno. Proučavanjem bilansa stanja, uprava preduzeća donosi odluke o angažovanju sredstava, mogućnosti zaduživanja itd.

Eksterni korisnici su:- potencijalni investitori i investitori koji na ovaj način mogu da procijene da li investirani kapital donosi dovoljno profita i da li će kapital povući ili dodatno ulagati.

3


- kreditori na ovaj način dobijaju podatak da li je preduzeće već zaduženo, visini kamate, likvidnosti preduzeća, izvorima gotovine i da li preduzeće svoje obaveze izmiruje na vreme.- državi i državnim institucijama su finansijski izvještaji važni zbog poreza, jer na osnovu ovih informacija procijenjuju ekonomsku snagu poreskih obveznika. Finansijski izvještaji su takođe važni i zbog usklađivanja ekonomske politike sa stanjem u privredi, da bi ekonomska politika delovala stimulativno na preduzeća.- zaposlenima u preduzeću su finansijski izvještaji važni jer ih zanima rentabilnost preduzeća, odnosno sigurnost njihovih radnih mijesta.- javnosti, jer usjpešnost gradova i opština zavisi od usjpešnosti preduzeća na teritoriji grada ili opštine.

Zaključak je da da različiti korisnici imaju potrebe za različitim informacijama. Ali, i pored različitih interesa, jedna određena grupa informacija zadovoljava potrebe svih korisnika, a to su informacije o prinosnom, imovinskom i finansijskom položaju preduzeća i o promjenama u tim položajima. Najvažniji finansijski izvještaji su bilans stanja i bilans uspjeha.

2.1. VRSTE BILANSA SA STANOVIŠTA RAZLIČITH KRITERIJA

U savremenom privrednom životu bilansi se koriste kad god treba izraziti stanje i rezultat neke privredne aktivnosti. U računovodstvu bilans se koristi kada se iskazuje stanje i rezultat preduzeća tako što se poslovni događaji, stanja i rezultati preduzeća iskazuju preko novčanih jedinica kao opšteg zbirnog mjerila.

Bilansi se međusobno razlikuju po formi i sadržini, odnosno dijele se u zavisnosti od vremena kada se sastavljaju, cilja kada se sastavljaju i zakonske osnove na bazi koje se sastavljaju.

Bilans može biti sastavljen u odnosu na slijedeće kriterijume:

- prema vezi sa knjigovodstvenim računima – bilans stanja i bilans uspjeha- prema svrsi iskazivanja bilansa – imovinski bilans, bilans utvrđivanja uspjeha i bilans kretanja- prema mjerodavnosti primjene pravnih normi pri bilansiranju – poslovni bilans, poreski bilans- prema području informisanja uz pomoć bilansa – interni bilans, eksterni bilans- prema podacima na osnovu kojih je određen – knjigovodstveni bilans, inventarni bilans, planski bilans- prema dužini bilansnog perioda – početni bilans, međubilans, krajnji bilans- prema tehnici sastavljanja bilansa – bruto bilans, neto bilans- prema broju uključenih bilansa – individualni bilans, zbirni bilans, konsolidovani bilans- prema odnosu sredstava i obaveza – aktivni i pasivni bilans- prema odnosu prihoda i rashoda – uspješan i neuspješan bilans- prema redovnosti sastavljanja bilansa – redovni, specijalni

Osnovni bilansi koji se sastavljaju na osnovu knjgosodstvenih računa su bilans stanja i bilans uspjeha.Bilans stanja i bilans uspjeha su dvostrani, sintetički prikazi, izvještaji o poslovanju, sa stanovišta korištenja, angažovanja i trošenja sredstava proizvodnje.4


Veoma značajna karakteristika bilansa jeste bilansna ravnoteža. Bilans stanja je finansijski izvještaj o stanju imovine, kapitala i obaveza na dan sastavljanja obračuna, odnosno na dan bilansiranja.Bilans stanja predstavlja dvostrani pregled koji prikazuje bilansnu imovinu i kapital (pasiva) i način investiranja (ulaganja) kapitala (aktiva); aktiva iskazuje na lijevoj, a pasiva na desnoj strani, ili u vidu liste u kojoj aktiva prethodi pasivi. Aktiva predstavlja konkretne oblike sredstava sa kojima raspolaže preduzeće, a pasiva predstavlja izvore, odnosno pripadnost sredstava preduzeća.

Za razliku od bilansa stanja, bilans uspjeha se sastavlja za određeni izvještajni period u kome su iskazani svi prihodi i rashodi i na osnovu njih utvrđen dobitak ili gubitak.Karakteristika bilansa uspjeha je da se u njemu prihodi, rashodi i rezultat iskazuju u vidu više podbilansa i to:

1) poslovni prihodi, rashodi i rezultat; 2) finansijski prihodi, rashodi i rezultati; 3) neposlovni i vanredni prihodi, rashodi i rezultat.

Međusobnim sumiranjem rezultata podbilansa dobija se ukupni bruto–rezultat preduzeća kao bruto-dobitak ili kao bruto-gubitak u obračunskom periodu. To znači da preduzeće u bilansu uspjeha može iskazati bruto-dobitak i bruto- gubitak. Tako pozitivan finansijski rezultat se iskazuje na strani rashoda, a negativan finansijski rezultat iskazuje na strani prihoda, čime se ostvaruje bilansna ravnoteža.

Bilans stanja i uspjeha predstavljaju dva povezana ali po funkciji različita finansijska izvještaja. Prvi pruža uvid u imovinsku situaciju i finansijski položaj preduzeća, a drugi omogućava uvid u to koliko je preduzeće sposobno da ostvari zaradu.

5


3. BILANS STANJA

Bilans stanja, odnosno, prema revidiranom MRS 1 Izvještaj o finansijskom položaju na kraju perioda, predstavlja računovodstveni prikaz stanja i strukture imovine i izvora imovine posmatranog subjekta u određenom trenutku (određeni dan) izraženi u finansijskim terminima.Struktura i sdržaj propisanog obrasca Bilans stanja - Izvještaj o finansijskom položaju za preduzeća propisan je tačkama 54. Do 80A MRS-a 1.Bilans stanja pruža informacije koje se tiču likvidnosti i solventnosti preduzeća na određeni datum. Analiza likvidnosti uključuje poređenje kratkoročne sposobnosti kompanije da zaradi novac i kratkoročnih potraživanja koja ima. Likvidnost pokazuje sposobnost kompanije da odgovori redovno na potraživanja i obaveze koje moraju biti podmireni u narednih godinu dana. Likvidnost prvenstveno interesuje kreditore i potencijalne kreditore.

Sredstva sa kojima preduzeće posluje se prikazuju u bilansu stanja. (Bilans potiče od lat. ''bilanx libra'' = vaga sa 2 tasa). Bilansom se polaže račun o pozitivnim i negativnim rezultatima, uspesima i neuspesima koji prate poslovanje preduzeća. Bilans stanja je složen i sastoji se iz računa odnosno salda računa aktive i pasive.Bilansne pozicije predstavljaju bilansnu vrednost svake kategorije sredstava i izvora sredstava. Obzirom da svako sredstvo ima svoj izvor, osnovna karakteristika bilansa stanja je bilansna ravnoteža, koja se vidi po tome što je vrednost svih pozicija na lijevoj strani u aktivi jednaka vrijednosti svih pozicija na desnoj strani bilansa u pasivi, odnosno, osnovna bilansna jednačina može se prikazati odnosom: aktiva = pasiva, što izražava kvantitativnu ravnotežu lijeve i desne strane bilansa.Ukoliko bilans stanja nije u ravnoteži, to znači da bilans i ne postoji. Ukoliko finansijski rezultat nije raspodijeljen, on se iskazuje u bilansu stanja, čime se uspostavlja ravnoteža između aktive i pasive. Pozitivan finansijski rezultat, koji predstavlja višak aktive nad pasivom, iskazuje se u pasivi, dok se negativan finansijski rezultat iskazuje u aktivi, jer predstavlja manjak aktive prema pasivi.

Bilans može biti prikazan u vidu jednostranog računa, pri čemu se prvo prikazuje aktiva a ispod nje pasiva, ili dvostranog računa, pri čemu se lijevo prikazuje aktiva a desno pasiva.

Bilansne pozicije u aktivi bilansa stanja za preduzeća raščlanjene su prema principu rastuće likvidnosti, a sve pozicije pasive prema principu rastuće dospjelosti. To znači da manji stepen likvidnosti imaju pozicije koje čine stalnu imovinu od stavki koje čine obrtnu imovinu, a u okviru toga gotovina i gotovinski ekvivalenti imaju najveći stepen likvidnosti. U pasivi, pak, grupiranje pozicija je izvršeno je prema principu opadajuće ročnosti: osnovni kapital ima najduži rok dospjelosti, odnosno, najkraće su one obaveze koje su dospjele, a nisu izmirene prema povjeriocima.

6


3.1. AKTIVA

Aktiva predstavlja aktivnu masu, odnosno sredstva koja kruže. U aktivi se prikazuje transformacija sredstava iz jednog oblika u drugi oblik. U aktivi se troše i nastaju efekti, a na osnovu promjena koje nastaju u aktivi izvode se konstatacije o kvantitetu i kvalitetu poslovnih aktivnosti koje su se zbivale u preduzeću i onima koje treba očekivati u budućnosti. Otuda zaključak da aktiva predstavlja seriju samostalnih pokazatelja nezavisnih od pasive. Aktivu čine realne i fiktivne stavke.

Poslovna aktiva u okviru bilansa stanja klasificirana je u pet dijelova:

A) Stalna sredstva i dugoročni plasmaniB) Odgođena porezna sredstva (dugoročna)

C) Tekuća sredstva

D) Odgođena porezna sredstva (kratkoročna)

E) Gubitak iznad visine kapitala

3.1.1. REALNA AKTIVA

Realna aktiva obuhvata poslovna i posebna sredstva. Svako preduzeće ima svoj osnovni zadatak, a za njegovo izvršenje služe poslovna sredstva, koja se dalje dijele na osnovna i obrtna. Izvršenje osnovnog zadatka potpomažu sredstva posebne namjene koje se formiraju u toku poslovanja (izdvajanjem dijela dobitka kao što su rezerve i po osnovu amortizacije).

3.1.2. FIKTIVNA AKTIVA

Odnosi ili poslovne transakcije između dva preduzeća koje se javljaju u vidu sumnjivih, spornih i nenaplativih potraživanja imaju karakter fiktivne aktive, i izraz su smanjenja obrtnih sredstava, odnosno, nesolidnog poslovanja preduzeća. Smanjenje obrtnih sredstava po ovom osnovu može biti:- privremeno (kad je perspektiva naplate evidentna) i - trajno (nema perspektive naplate). Uzroci koji dovode do stvaranje fiktivne aktive mogu biti:- interni (nesolidnost u poslovanju, nerentabilnost, neažurnost i sl.) i - eksterni (propusti sistema).

3.2. PASIVA

Pasiva prikazuje ''neaktivnu'' masu. Ona pruža informacije o porijeklu sredstava, i podatke o namjeni sredstava i izražava finansijsku konstituciju preduzeća. Finansiranje predstavlja aktivnost koja se odnosi na obezbjeđivanje finansijskih sredstava koja mogu biti sopstvena i pozajmljena. Posmatrano sa pravne tačke gledišta, pasiva prikazuje dugove ili obaveze preduzeća. Ukupnost pasive se sastoji iz obaveza preduzeća prema samom sebi što za cilj ima 7


rentabilno poslovanje koje mora da ostvari i obaveza prema trećim licima.Prema namjeni finansijskih sredstava, razlikujemo finansiranje u užem smislu ili finansiranje proste reprodukcije, odnosno tekućih poslovnih aktivnosti i finansiranje u širem smislu ili finansiranje proširene reprodukcije, odnosno novih ulaganja. Finansiranje se može posmatrati kao vlasničko, vremensko i namjensko. Vlasničko finansiranje se razlikuje kao sopstveno ili samofinansiranje iz poslovnog rezultata i finansiranje iz tuđih izvora, kao što su banke, poslovni partneri itd.Sa pozicije ročnosti, razlikuju se dugoročni - trajni izvori ( finansiraju se ulaganja u fiksna sredstva i stalna obrtna sredstva) i kratkoročni povremeni izvori,( finasiraju se povremene potrebe obrtnih sredstava). Sa aspekta namjene, svaki izvor finansiranja mora da ima definisanu namjenu.

Poslovna pasiva u okviru bilansa stanja klasificirana je u sedam dijelova:

A) KapitalB) Dugoročna rezervisanjaC) Dugoročne obavezeD) Odgođene porezne obaveze (dugoročne)E) Kratkoročne obavezeF) Pasivna vremenska razgraničenjaG) Odgođene porezne obaveze (kratkoročne)

8


4. BILANS USPJEHA

Do dvadesetih godina XX vijeka, dominantan značaj u prikazivanju poslovanja preduzeća je imao bilans stanja jer je prikazivao sredstva i obaveze preduzeća. Sa razvojem konkurencije, razvojem novih preduzeća i porastom značaja rezultata poslovanja za budućnost preduzeća, raste i značaj bilansa uspjeha. Bilans uspjeha svoj korijen vuče iz bilansa stanja i u stalnoj je uslovljenosti i povezanosti sa njim.Bilans uspjeha prikazuje prihode, rashode i rezultat koji su ostvareni u određenom vremenskom periodu. To je drugi osnovni finansijski izvještaj.Bilans stanja i bilans uspjeha su međusobno povezani izvještaji ne samo zbog toga što ostvareni rezultati iskazani u bilansu uspjeha predstavljaju promjenu neto imovine preduzeća već i zbog toga što nedovršene poslovne operacije na dan bilansa zahtjevaju alokaciju troškova i predviđanje rashoda s jedne, i odlaganje i predviđanje prihoda s druge strane. Pošto svi rashodi u bilansu uspjeha imaju kao posljedicu smanjivanje aktive ili rast obaveza, a svi prihodi povećanje aktive ili smanjenje obaveza, jasno je da je obračun rezultata čvrsto povezan sa procjenjivanjem.Bilans uspjeha pokazuje finansijski rezultat poslovanja posmatran iz dvije perspektive. Pozitivan finansijski rezultat, gde su prihodi veći od rashoda, označava povećanje sopstvenih izvora sredstava, dok negativan finansijski rezultat gde su rashodi veći od prihoda, znači smanjenje izvora sredstava.Bilans uspjeha može biti godišnji ili periodičan i može se sastavljati po bruto ili neto principu, mada je bruto princip danas opšte prihvaćen.Kao i bilans stanja, bilans uspjeha se može iskazati dvostrano, ili u formi konta jednostrano, u formi liste.U formi liste, prvo se prikazuju prihodi, ispod njih rashodi i kao treći dio prikaza razliku, odnosno, finansijski rezultat. Bilans uspjeha u formi liste gubi na jasnosti ali dobija na jasnosti vertikalnog raščlanjavanja rezultata.U dvostranom pregledu, na lijevoj strani su prikazani rashodi i pozitivan finansijski rezultat, dok su na desnoj prikazani prihodi i negativan finansijski rezultat. Ovaj način je pregledniji i jasniji i u neposrednoj je vezi sa knjigovodstvom. Forma konta više odgovara logici zaključivanja knjiga i uspostavljanju veze između knjigovodstva sa jedne, i bilansa uspjeha s druge strane.

U sastavu bilansa uspjeha sa prihodima se suočavaju rashodi nastali u cilju ostvarivanja prihoda. Ono što je karakteristika bilansa uspjeha je da se u njemu prihodi, rashodi i rezultat iskazuju u vidu više podbilansa.Na ovaj način izdvaja se redovni poslovni rezultat, koji je bitan za ocjenu uspješnosti poslovne djelatnosti. Sumiranjem rezultata podbilansa dobija se ukupni bruto rezultat preduzeća kao bruto dobitak ili zbir svih dobitaka ili kao bruto gubitak odnosno zbir svih gubitaka.Preduzeće može u svom bilansu uspjeha iskazati bruto dobitak ili bruto gubitak. Ako je bruto dobitak veći od bruto gubitka, u bilansu uspjeha se iskazuje dobitak i obrnuto, ako je bruto dobitak manji od bruto gubitka, iskazuje se gubitak.Tačkom 82. MRS-a 1 definisan je minimun stavki koje treba odvojeno prikazati u glavnom obrascu bilansa uspjeha, a to su:

9


- Prihodi- Finansijski troškovi- Udio u dobiti ili gubicima pridruženih društava i zajedničkih ulaganja obračunatih

metodom udjela- Porezni rashod- Iznos koji je zbir dobiti ili gubitka nakon poreza proizašlog iz prestanka poslovanja i

iznos koji je zbir dobiti ili gubitka nakon poreza priznat mjerenjem fer vrijednosti umanjene za ttroškove prodaje ili prilikom otuđenja imovine ili skupina za otuđenje koje čine ukinuti dio poslovanja

- Dobit ili gubitak- Svaki sastavni dio ostale sveobuhvatne dobiti razvrstan po vrsti- Udjel u ostaloj sveobuhvatnoj dobniti pridruženih društava i zajedničkih ulaganja

obračunatih metodom udjela- Ukupna sveobuhvatna dobit.

Propisana shema bilansa uspjeha preduzeća u FBIH sačinjena je prema metodi prirodnih vrsta rashoda i sadrži čak 144 AOP pozicije.

4.1.DOBITAK

Dobitak čini višak prihoda nad rashodima. Analizom dobitka, najprije treba izvesti konstatacije o realnosti njegovog obračuna i karakteru, o obimu ostvarenog dobitka u tekućoj godini, trendu njegove dinamike u odnosu na prethodnu godinu i njegovom učešću u ukupnom prihodu. Pošto je dobitak složena kategorija, treba vršiti analizu elemenata iz kojih je sastavljen.

4.2. GUBITAK

U slučajevima kad je ostvareni prihod manji od rashoda, preduzeće posluje sa gubitkom. Pojava gubitka može biti uzrokovana internim i eksternim faktorima.- Interni faktori su izraz poremećaja u tokovima reprodukcije preduzeća, a između ostalih tu spadaju: neiskorištenost kapaciteta, pogrešan izbor tehnologije i sredstava rada, neorganizovanost procesa rada, nedostatak kretivnog kadra, i sl. - Eksterni faktori koji uzrokuju pojavu gubitka su: inflacija, povećanje kursa stranih valuta, carinske stope, revalorizacija sredstava, i sl.Gubitak može imati poslovni (poslovna perspektiva je loša), finansijski i vanredni karakter, u slučajevima kad su rashodi od navedenih aktivnosti preduzeća veći od prihoda.

4.3. PRIKAZIVANJE PRIHODA I RASHODA

Prihodi i rashodi mogu da se prikazuju u bilansu uspjeha u nesaldiranim (bruto princip) i saldiranim iznosima (neto princip).- Bruto princip ne kompenzuje pojedine vrste prihoda i rashoda, svaka vrsta prihoda i rashoda se prikazuje posebno. Ovako iskazan bilans uspjeha prikazuje ostvareni rezultat po izvorima (poslovni i finansijski rezultat).

10


- Neto princip može biti sastavljen na različite načine. Saldiranje prihoda i rashoda može da se vrši potpuno i djelimično.

4.4. SADRŽAJ BILANSA USPJEHA

Bilans uspjeha sadrži :

a) poslovne prihode, rashode i rezultatb) finansijske prihode, rashode i rezultatc) neposlovne i vanredne prihode, rashode i rezultatd) ukupni rezultat pravnog lica

4.4.1. POSLOVNI PRIHOD

Poslovni prihodi predstavljaju najsigurnije prihode. Pošto se većina poslovnog prihoda formira po osnovu fakturisane, odnosno naplaćene realizacije učinaka, faktori poslovnog prihoda su:- količine proizvoda i prodajne cijene (P = Q x C ).- Količina proizvoda i usluga (Q) utiče na poslovni prihod preko faktora proizvodnje (kapacitet, radna snaga) i faktora realizacije (kvalitet proizvoda, cena i sl.). -Cijene (C) kao drugi značajan faktor formiranja poslovnog prihoda se mogu formirati na tržištu i administrativno.Analiza strukture poslovnih prihoda se svodi na analizu njihovih vrsta, pa se u tom smislu trebaju izvesti konstatacije o učešću pojedinih vrsta prihoda npr. od prodaje, zakupnina, subvencija, kompenzacija, itd. u poslovnom prihodu. Takođe, pošto se većina poslovnih prihoda formira na osnovu realizacije proizvoda, treba analizirati da li ti prihodi dolaze sa domaćeg ili inostranog tržišta. Analiza poslovnih prihoda se vrši i za preduzeće u celini, po organizacionim jedinicama i po proizvodima.

4.4.2.RASHOD

Pojam rashoda obuhvata sve izdatke koji prate poslovanje preduzeća, a dijele se na:

- poslovne- finansijske i - vanredne.

Onaj dio rashoda koji je vezan za proizvodnju proizoda, koji može biti ukalkulisan u cenu koštanja čini kategoriju troškova. Njih čine poslovni i finansijski rashodi.Analiza obima rashoda se svodi na analizu ukupnih i pojedinačnih vrsta rashoda. Analizu rashoda treba početi sa izvođenjem konstatacija o obimu i dinamici rashoda tekuće godine sa rashodima prethodnih godina. Rast stope učešća rashoda u ukupnom prihodu dovodi do smanjenja poslovnog rezultata i ekonomičnosti poslovanja preduzeća.Analiza strukture rashoda treba da prikaže učešće pojedinih vrsta rashoda (poslovnih, finansijskih, vanrednih) u ukupnim rashodima.- Procenat učešća poslovnih rashoda u ukupnim rashodima treba da je približan procentu učešća poslovnih prihoda u ukupnim prihodima.

11


-Učešće finansijskih rashoda u ukupnim rashodima je uslovljeno stepenom zaduženosti i visinom kamate koja se plaća na pozajmljene kredite. -Učešće vanrednih rashoda je indikator vanrednih aktivnosti preduzeća. Njihovo svođenje na nulu je znak pozitivnih trendova u ekonomiji preduzeća.

4.4.3.FINANSIJSKI PRIHODI

Finansijski prihodi obuhvataju: -prihode od kamata, realizovanih kursnih razlika i dividendi, -prihode ostvarene iz odnosa sa povezanim pravnim licima sa uzjamnim učešćem i sa drugim pravnim licima, kao i -ostale finansijske prihode.

4.4.4.REZULTAT POSLOVANJA

Primarni cilj poslovanja preduzeća je različit za različite oblike preduzeća, tako je kod inokosnih i ortačkih preduzeća to uvećavanje profita u korist vlasnika kapitala, dok je kod dioničarskih društava i javnih preduzeća prije svega povećavanje rentabilnosti poslovnih ulaganja.Rezultat poslovanja preduzeća se može posmatrati sa više aspekata. Sa aspekta vremena u teoriji se razlikuju:- totalni (ukupni poslovni vek preduzeća) i - periodični (tromesečni, polugodišnji). ŽSa aspekta prostora rezultat se može odnositi na:- preduzeće u celini ili- na njegove organizacione delove. Prema porijeklu rezultat može biti:- poslovni, - finansijski i - vanredni. Po svom karakteru može biti:- uporediv (nastaje pod uticajem internih faktora privređivanja - radnog kolektiva) i - neuporediv (nastaje pod uticajem eksternih faktora - promene cena). Razlikujemo:- nerealizovan rezultat (proizvedeni a nerealizovani učinci) i- realizovan rezultat (koji može biti naplaćen i nenaplaćen).

Najinteresantnije analize poslovanja su prema:i) porijeklu i ii) uspješnosti poslovanja.

i) prema porijeklu, rezultat poslovanja se dijeli na poslovni, finansijski i vanredni. Oni nastaju kao razlike prihoda i rashoda svakog pojedinačno. Segmentiranje rezultata prema porijeklu daje informacije iz kojih grupa prihoda on potiče. U normalnim uslovima, analiza će pokazati da većina rezultata potiče od poslovnih prihoda. Rezultat od finansiranja je obično negativan iz razloga što se obično više pozajmljuje sredstava nego što se plasiraju. Vanredni dobitak nastaje vanredno, pa se na njega ne može duže računati.

12


ii) prema uspešnosti poslovanja, rezultat može biti pozitivan (prihodi veći od rashoda) i negativan. U tržišnom sistemu privređivanja, pozitivan rezultat se izražava u vidu profita (dobitka), a negativan u vidu gubitka.

4.5. RASPODJELA FINANSIJSKOG REZULTATA

Raspodjela finansijskog rezultata se vrši u dvije faze:- u prvoj fazi se utvrđuje dio rezultata koji uzima država u obliku raznih dažbina, i - dio koji ostaje preduzeću gde su rezultati ostvareni. Iz ovoga se može zaključiti da je država partner u raspodjeli ostvarene dobiti, tako da preduzeću ostaje dio dobiti poslije raspodjele s državom. To je neto dobit.Preostali dio neto dobiti raspoređuje se kako odluči menadžment preduzeća, npr, na ime dividendi, stimulaciju zaposlenih, u različite fondove i druge namjene.

4.6. METODA OBRAČUNA REZULTATA

Obračun rezultata se vrši:- po metodi ukupnih troškova (rezultat poslovanja se utvrđuje poređenjem svih prihoda i

rashoda proizvedenih proizvoda u obračunskom periodu bez obzira da li su realizovani ili ne) koja je pogodna za sagledavanje ukupnih ulaganja i njihovih rezultata i

- po metodi prodatih učinaka (rezultat predstavlja razliku između prihoda od prodaje i propadajućih rashoda, dok se ne prikazuju prihodi i rashodi koji se odnose na eprodate učinke) a koja je pogodna za analizu rezultata poslovanja.

Metode obračunavanja poslovnog rezultata

- metoda ukupnih troškova- metoda troškova prodatih učinaka

4.6.1.METODE UKUPNIH TROŠKOVA

Suština: rashodi iskazani u formi troškova po vrstama, prihodi od prodaje korigovani promjenom vrijednosti zaliha nedovršene proizvodnje i gotovih proizvoda. Metoda je prikladna za ekonomske analize rentabiliteta preduzeća i za izračunavanje statističkih agregata.Ekonomska analiza rentabiliteta, utvrđivanje učešća pojedinih vrsta rashoda/troškova/ u poslovnim prihodima, promjena strukture troškova u odnosu na prethodne periode i u odnosu na druga preduzeća, analiziranje odnosa proizvodnje i prodaje. Pruža sve podatke potrebne zaobračun statističkih agregata, nacionalnog dohotka i društvenog bruto proizvoda.

Slabosti: ne omogućava analizu troškova po funkcijama.

13


4.6.2.METODA PRODATIH TROŠKOVA (UČINAKA)

Suština:prihodima od prodaje suprotstaviti rashode izazvane proizvodnjom i prodajom proizvoda. Troškovi iskazani po funkcijama: troškovi proizvodnje prodatih proizvoda, troškovi prodaje, troškovi uprave. Ovako iskazani rashodi se sučeljavaju sa prihodima od prodaje gotovih proizvoda. Troškovi prodatih proizvoda se mogu izraziti i kao razlika između početnih zaliha gotovih proizvoda uvećanih za završene gotove proizvode u toku perioda i krajnjih zaliha gotovih proizvoda. Prednost ove metode: jasno izražavanje troškova po funkcijama i mogućnost stepenastog pokrića ovih troškova prihodima usljed čega se može utvrditi više slojeva poslovnog rezultata, na primer bruto marža, dobit od prodaje, poslovni dobitak i sl. Ova metoda zahteva razvijen pogonski obračun. Ne zadovoljava zahtjeve obračuna društvenih agregata.Bilans stanja i uspjeha predstavljaju dva povezana ali po funkciji različita finansijska izvještaja. Prvi pruža uvid u imovinsku situaciju i finansijski položaj preduzeća a drugi omogućava uvid u to koliko je preduzeće sposobno da ostvari zaradu.

14


5. IZVJEŠTAJ O NOVČANIM (GOTOVINSKIM) TOKOVIMA

Informacije o novčanim tokovima pružaju korisnicima finansijskih izvještaja osnovu za ocjenu sposobnosti pravne osobe da stvara novac i novčane ekvivalente i potrebe pravne osobe da koristi ove novčane tokove.Kada se koristi zajedno sa ostalim finansijskim izvještajima, izvještaj o novčanim tokovima pruža informacije koje korisnicima omogućuju procjenu promjene neto imovine poslovnog subjekta, njenu finansijsku strukturu, te njenu mogućnost da utiče na iznose i vremensko određenje novčanih tokova, kako bi se prilagodili promjenjljivim okolnostima i mogućnostima.Izraz novčani tokovi uključuje primitke i izdatke novca i novčanih ekvivalenata.-Novac obuhvaća: novac u blagajni, depozite po viđenju i kratkoročne depozite u bankama (naovac na transakcijskim računima, karatkoročno oročene depozite kod banaka sa kratkim otkaznim rokom, efektivne inozemne valute, te depozite po viđenju, depozite sa kratkim otkaznim rokom kratkoročne depozite u inozemnim bankama u obliku općeprihvaćenih inozemnih valuta).-Novčani ekvivalenti su kratkotrajna, visokolikvidna ulaganja koja se brzo konverttiraju u poznate iznose novca i koja nisu pod značajnim uticajem rizika promjena vrijednosti (primljeni čekovi i mjenice, tekuća ulaganja koja kotiraju na berzi i čije dospijeće je unutar kratkog perioda od datuma sticanja, plemeniti metali ivrijednosnice).Novčani tokovi isključuju promjene između stavki koje predstavljaju novac ili novčane ekvivalente, jer su ti elementi dio novca za upravljanje društva i predstavljaju transfer novca bez stvarnog priliva ili odliva novca.Novčane tokove potrebno je razvrstati na poslovne, ulagateljske i finansijske aktivnosti, odnosno, praktično je potrebno izraditi tri izvještaja:

- izvještaj o novčanim tokovima od poslovnih (operativnih) aktivnosti- izvještaj o novčanim tokovima od ulagateljskih aktivnosti- izvještaj o novčanim tokovima od finansijske aktivnosti.

Postoje dvije metode koje se koriste za izradu izvještaja o novčanim tokovima:-izravna (direktna) metoda-neizravna (indirektna) metoda.

15


6. IZVJEŠTAJ O PROMJENAMA U KAPITALU

Izvještaj o promjenama u kapitalu prikazuje stanje i promjene vrijednosti ukupnog kapitala i njegovih sastavnih dijelova, ne samo na datum posljednjeg bilansa stanja, već i naviše datuma prethodnih bilansa stanja.Struktura i sadržaj ovog izvještaja definisani su tačkama 106. do MRS-a 1.Prema tački 106. MRS-a1, gospodarska društva trebaju u ovom izvještaju prezentirati slijedeće:-ukupnu sveobuhvatnu dobit razdoblja, iskazujući odvojeno ukupne iznose raspodjeljive vlasnicima matice i vlasnicima nekontrolirajućih interesa-učinke retroaktivne primjene promjene računovodstvenih politika ili retroaktivnog prepravljanja iznosa priznatih u skladu sa MRS-om 8-usklađivanje između knjigovodstvenog iznosa svake komponente glavnice na početku i na kraju razdoblja, uz odvojeno prikazivanje svake promjene proizašle uz dobiti ili gubitka perioda, svake stavke ostale sveobuhvatne dobiti i transakcija sa vlasnicima u njihovom svohsjtvu vlasnika, uz odvojen prikaz uplata vlasnika i isplata vlasnicima po osnovu glavnice, te promjena vlasničkih udjela u ovisnim društvima koje nemaju za posljedicu gubitak kontrole.Takođe, subjekt je dužan prezentirati iznos dividende koja je priznata za raspodjelu vlasnicima tokom perioda, kao i pripadajući iznos po dionici.Obveznici izrade ovih izvještaja su sve pravne osobe sa sjedištem u Federaciji BIH, registrirane kao dionička društva i društva s aograničenom odgovornošću, izuzev onih koji su razvrstani kao male pravne osobe.

16


7. BILJEŠKE UZ FINANSIJSKE IZVJEŠTAJE I RAČUNOVODSTVENE POLITIKE

Sastavni dio seta finansijskih izvještaja su bilješke uz finansijske izvještaje, koje uključuju kratak pregled računovodstvenih politika i druge bilješke kojima se objašnjavaju pojedine stavke.Za razliku od prethodnih izvještaja, bilješke se ne objavljuju na propisanim obrascima, odnosno, svako gospodarsko društvo treba kreirati vlastitu formu sastavljanja bilješki, uz uvažavanje odredbi MRS-a 1 i drugih relevantnih MRS-ova/MSFI-a.

Bilješke trebaju da:- Prezentiraju informacije o osnovi za sastavljanje finansijskih izvještaja i određenim

računovodstvenim politikama primijenjenim u skladu sa tačkama 117. Do 124,- Objavljuju informacije koje nalažu MSFI-jevi a koje nisu prikazane drugdje u

finansijskim izvještajima,- Pružaju dodatne informacije koje nisu prezentirane drugdje u finansijskim

izvještajima, ali su važne za razuimijevanje bilo kojeg sastavnog dijela finansijskog izvještaja.

Računovodstvene politike su specifična načela, pravila i konvencije koje je pravni subjekt usvojio u procesu pripreme i prezentiranja finansijskih izvještaja.Odabir računovodstvenih politika radi menadžment, tako da su finansijski izvještaji u skladu sa zahtjevima naznačenim u MSFI/MRS-ovima.

17


8. ZAKLJUČAK

Glavni izvor informacija o poslovanju tvrtke predstavljaju finansijski izvještaji.Informacije koje sadrže izvještaji su informacije o prošlim aktivnostima i njihovim rezultatima, što korisnik informacija u svojim analizama treba imati na umu. Naime, dobri istorijski rezultati ne znače da će se taj trend nastaviti, niti lošiji rezultati znače nastavak ovkvog trenda u budućnosti.Objavljeni finansijski izvještaji velikih preduzeća trebaju biti revidirani od strane neovisnog (eksternog) revizora koji če jamčiti da su prezentirane informacije i izvještaji objektivni i u skladu sa važećim računovodstvenim principima.Prezentirani finansijski izvještaji predstavljaju podlogu za razne analize poslovanja pravnog subjekta kako od strane menadžmenta, odnosno, vlasnika, tako i od strane države, odnosno poreske uprave, a u svrhu donošenja kvalitetnih odluka o upravljanju poslovanjem društva,Finansijski izvještaji su i podloga za sagledavanje poslovanja srodnih društava, u cilju preduzimanja određenih radnji neophodnih za donošenje odluka i usklađivanje djelatnosti društva sa okruđenjem.Imajući u vidu navedeni značaj finansijskih izvještaja za pravovremeno donošenje adekvatnih odluka bitnih za buduće poslovanje društva, potrebno je posebnu pažnju posvetiti izradi istih u skladu sa zadatim okvirima, odnosno, u skladu sa važećim Zakonom o računovodstvu.

18


LITERATURA

1)Prof.dr.sc-Marinko Markić, 2012, Računovodstvo, Copy Shop Mostar,1) Bogetić, P, 2000, Analiza bilansa, Ekonomski fakultet, Podgorica2) Cvetković N, , 2004, Analiza poslovanja preduzeća, Megatrend univerzitet, Beograd3) Jovanović, D., Vitorović, B, 1989, Analiza poslovanja preduzeća sa kontrolom i revizijom,Savremena Administracija, Beograd4) Rodić, J., 1991, str. 52, Teorija i analiza bilansa, Ekonomika Beograd5) www.tehnooprema.com/downloads/finizv2005.xls datum pristupa 1.1. 2008.6) www.belex.co.yu/data/2006/07/00002415.pdf datum pristupa 1.1. 2008.7) Understanding Corporate annual reports Stanko B., Zeller T., 2003, John Willey & Sons8)Međunarodni standardi finansijskog izvještavanja (MSFI), Savez računovođa, revizora i finansijskih djelatnika Zagreb, 2005,9) Međunarodni standardi finansijskog izvještavanja (MSFI), Hrvatska zajednica računovođa, revizora i finansijskih djelatnika FBIH, Mostar, 2006

19

Documents

Seminarski Osnovni Finansijski Izvjestaji