UNIVERZITET U TUZLIMainski fakultetOdsijek:Proizvodno
mainstvo
SEMINARSKI RAD IZ PREDMETA TRANSPORTNI SISTEMI ITema : Transport
u serijskoj proizvodnji
Student : Profesor :Hazim Nii II 347 / 09 Dr.sc.Alan Topi,doc
Sadraj :
1.Uvod3
2.Maloserijska proizvodnja4
3.Optimizacija koliine proizvoda - serije4
4.Organiziraniji pristup planiranju transportnih operacija5
5.Izbor transportnog sredstva za serijsku prooizvodnju6
6.Raspored maina ( opreme )6
7.Optimizacija i izbor odgovarajueg transportnog sredstva8
8.Prednosti serijske proizvodnje9
9.Najee koritena transportna sredstva u serijskoj
proizvodnji9
10.Zakljuak14
11.Literatura15
1.UVOD
U cilju ostvarenja pravovremenog definiranja i pripreme
tehnolokog procesa, treba osigurati podjelu poslova, koja je inae
jedna od temeljnih znaajnosti industrijske proizvodnje.U ukupnom
lancu aktivnosti vezanih za proizvodnju jednu specijaliziranu grupu
poslova, ini tehnoloka priprema proizvodnje (TPP) u okviru koje
planiranje tehnolokog procesa, kao veza izmeu konstrukcije i
proizvodnje, predstavlja temeljni posao. Tehnoloka priprema
proizvodnje obavlja se prije poetka proizvodnje, u pravilu
seobavlja jedanput, a zatim se koristi za sve vrijeme dok traje
proizvodnja dotinogproizvoda. Podrazumjeva se, da e osnovno
postavljeni tehnoloki proces tokomvremena proizvodnje biti u
potrebnoj mjeri usavravan. Time se za dui vremenski period odreuju:
proizvodna oprema, materijali izrade, alati ipribori, tok
materijala kroz proces, vremena izrade, potrebna radna snaga i
cijeli niz drugihpodataka, koji utjeu na efikasnost i ekonominost
proizvodnje. Da bi TPP mogla uspjeno obavljati poslove iz svog
djelokruga, treba biti odgovarajueorganizirana. Osnovno je pri tom,
da organizacijska forma bude prvenstveno u slubiproizvodnog
programa i proizvodne politike.SLIKA 1 Slika 1. Osnovna
organizacijska struktura TPP prema vrsti poslova
U serijskoj proizvodnji se konstrukcijski jednaki proizvodi
proizvode istovremeno odnosnoneposredno jedan za drugim u odreenom
broju. Zbog toga se serijska proizvodnja uvijek dijeli na tri
podtipa:- maloserijska proizvodnja- srednjeserijska proizvodnja-
velikoserijska proizvodnja
2.Maloserijska proizvodnja - po svojim znaajnostima tendira
prema pojedninanoj, a velikoserijska prema masovnoj
proizvodnji.Tip/podtip proizvodnje je osnova za cijeli sastav
pripreme, organizacije i realiziranja proizvodnje. Kod toga odreena
proizvodnja u pravilu nema u svim svojim dijelovima znaajnosti samo
jednog tipa/podtipa, upravo zbog utjecaja navedena tri kriterija.
Najvei stepen specijaliziranosti ima radno mjesto koje trajno
izvodi samo jednu operaciju proizvodnje.
Vee koliine, odnosno vii stupen specijaliziranosti radnog mjesta
od velike je vanosti zapoveanje proizvodnosti kroz primjenu
progresivnijih proizvodnih postupaka i produktivnijeproizvodne
opreme.Kod veih koliina i veeg stepena specijaliziranosti je takoer
vei postotak iskoritenjaopreme zbog manjih vremenskih gubitaka,
koji prate promjenu operacija na radnom mjestu.
Serijska proizvodnja obuhvata: Organiziraniji pristup planiranju
transportnih operacija Kombiniranu primjenu transportnih sredstava
i ureaja Mogunost optimizacije transportnih sistema Povienu
mogunost manipuliranja sa jedininim teretima
3.Optimizacija koliine proizvoda - serije
Kvantitativni aspekt tipova proizvodnje proizvoda, uopte, treba
tretirati u kontekstu:a) eksternih uslovab) internih uslova
Osnovno ogranienje u pogledu opredjeljenja za tip proizvodnje
nekog proizvoda je procjena potreba trista i to:- na dugoronoj
osnovi, pri emu dugoronost nije najednoznaan nain iskazana za
razliite proizvode. Npr. za pomodne artikle, od ekstrema jedna
sezona za haljine,prognostiki period moe se protegnuti na dve, tri
i viegodina za model kuhinje.- na godinjem nivou obima proizvodnje,
odnosno, kada nije rije o kontinuiranoj, kao npr.elektrina pegla za
dominantnog proizvodaa, treba da budu utvrene i dinamiki rasporeene
koliine u skladu sa mogunostima plasmana, posebno kod sezonske
potranje kao to je to sluaj sa friiderima npr.Ovo se podjednako
odnosi na tekui proizvodni program, kao i na uvoenje novih, ili
modifikovanih postojeih proizvoda na osnovu marketinkih
istraivanja.
b) Interni uslovi podrazumevaju:- relativno fiksne resurse-
mogunost prilagoavanja ostalih resursa.
U relativno fiksne resurse spadaju:- proizvodni objekti-
proizvodna oprema- odgovarajua infrastruktura (instalacije,
komunikacije i sl.)Svi ostali resursi (radna snaga, alati,
sirovine, repromaterijal, kapitali i drugo) iziskuju vee ili manje
kvalitativne i kvantitativne promjene,pa ih treba analizirati u
kontekstu involviranja nekog proizvoda u proizvodni program, ime se
i na ovaj nain potvruje ulogaproizvoda kao generatora
poslovno-proizvodnih zbivanja. Glavni argument u opredeljenju za
optimalnu veliinu serije je bio odnos izmedu:- trokova pripreme
proizvodnje (t1) i- trokova nedovrene proizvodnje (poluproizvoda)
kao i manipulacije materijalom (t2) po jednom komadu u okviru
odgovarajue koliine u seriji (n), uz pretpostavku da su sviostali
trokovi nepromijenjeni bez obzira na veliinu serije.Shodno reenom,
mogue je posmatrati:- proizvod kao celinu i za njega utvrdivati
optimalnu veliinu serije-neku od komponenata proizvoda, to je kod
sloenih proizvoda prikladnije za odreivanje optimalne veliine
serije.U serijskoj proizvodnji, s obzirom na mogunost variranja
koliine istovrsnih komada koji e se lansirati kao jedna serija,
javlja se problem u vezi sa razliitim ponaanjem dvije
karakteristine grupe trokova kada se posmatraju svedene na jedan
komad:- pripremno zavrni trokovi u vezi sa serijom opadaju sa
porastom veliine serije, jer se isti iznos trokova rasporeujena vei
broj komada,- trokovi skladitenja i uopte angaovanja odnosno
zamrzavanja obrtnih sredstava rastu proporcionalno sa poveanjem
serije.
4.Organiziraniji pristup planiranju transportnih operacija
Svaku proizvodnju u industriji karakterie kretanje materijala,
od jedne do druge take u skladu sa redoslijedom faza u proizvodnom
procesu, odnosno operacija u okviru pojedine faze
proizvodnje.Primjera radi, faze mogu biti proizvodnja paste za zube
i pakovanje u procesnoj industriji; odnosno livenje, mehanika
obrada, montaa i slino u preraivakoj industriji.Redoslijed faza
operacija u planu proizvodnje odreuje i rasporedproizvodnih pogona,
odnosno odjeljenja kao i transportne opreme.Unutar svake faze
ostvaruje se odreeni broj operacija u skladu sa tehnolokom razradom
na odgovarajuim mainama a to determinie raspored odgovarajuih
maina, odnosno radnih mesta i transportne opreme.Sam raspored
radnih mijesta, odnosno opreme, maina, operatera i skladinog
prostora, define osnovni oblik i izgled fabrike. Na taj nain se
takoe odreuje tok proizvodnje. Drugim rijeima, odreuje kako se
materijal i dijelovi kreu kroz fabriku. Relativno mala izmjena u
poziciji maine u fabrici moe uticati na tok materijala. Ovo na taj
nain moe uticati na cijenu i efikasnost proizvodnje.Dizajn
rasporeda (Layout) je jedan od najkritinijih zadataka proizvodnog
menadmenta. On utie na efikasnost fabrike, kvalitet i cijenu
proizvodnje. Ako je layout pogrean, moe uticati na konfuzne putanje
toka, neusklaena transportna sredstva,problem sa zalihama, dugaka
vremena procesa,nefleksibilan rad i visoke cijene. Mnogi praktini
razlozi ovaj zadatak ine teim. Jedan od njih je fizika veliina
opreme za transport i maina koje se moraju primijeniti. Menaderima
je onemogueno da ine este izmjene layout-a fabrike jer je to skupo
i moe negativno uticati na izazivanje kvarova opreme. Meutim, u
isto vreme postoji pritisak za dizajnom efikasnog layout-a koji
najvie odgovara fabrici.Dizajn layout-a fabrike, kao i svaka druga
aktivnost dizajna, mora poeti sa jasnim ciljevima.
5.Izbor transportnog sredstva za serijsku proizvodnju
Izbor transportnog sredstva zavisi od:
tipu proizvodnje i vrsti proizvoda radnim karakteristikama
transportnog sredstva trokovima nabave i eksploatacije
Analizom ovih faktora relativno se lako dolazi do zakljuka koja
transportna sredstva sekonomskog i tehnikog gledita najvie
odgovaraju.
Danas je u upotrebi veliki broj razliitih vrsta transportnih
sredstava, od najjednostavnijih dovrlo sloenih: runa mehanika
pokretna (elektrokolica i motorna kolica, viliari,
vagoneti,pokretne dizalice itd.) mehanika stabilna (sve vrste
transportnih traka odnosno konvejera najsavremenije transportno
sredstvo unutarnjeg transporta kod velikih koliina i velike
uestalosti) palete (podloga ili kutija od drva, plastike, lima i
sl., tano odreenihdimenzija, za njihov transport se koriste
konvejeri i viliari ,paletizacija - uz kontejnerizaciju najvee
znaenje danas u transportu) kontejneri (posebna vrsta sredstava za
masovni transport po sustavu odskladita do skladita.
6.Raspored maina ( opreme )
U toku proizvodnog procesa, materijal koji se obrauje prelazi
izvijestan put. Sa stanovita racionalizacije proizvodnje poeljno je
da preeni put bude pravolinijski i to je mogue krai. Oblik i duina
putanje predmeta rada, za dati tehnoloki proces, zavise od
rasporeda maina odnosno radnih mjesta, koja su povezana
odgovarajuim transportnim sredstvima,predviena da uestvuju u
realizaciji proizvodnje.Maine, odnosna radna mijesta, u okviru
proizvodnog odjeljenja mogu biti rasporeeni na jedan od slijedeih
naina Slika 2 :- grupni,- linijski,- kombinovani.
Slika 2a. Linijski prikaz rasporeda opreme Slika 2b. Kombinovani
prikaz rasporeda opremeSlika 2.Prikaz rasporeda opreme
Koliinska proizvodnja (serijska) moe se odvijati na dva osnovna
naina:(1) proizvodnja u odreenim koliinama jedininim serijama
(lotovima)(2) besprekidna (tekua) proizvodnjaProizvodnja u
jedininim serijamaKod ovog naina odvijanja proizvodnje, odreena
koliina proizvoda / dijelova proizvoda ini jednu cjelinu, koja
prolazi kroz proces od radnog mjesta do radnog mjesta. Pri tom
vaipravilo da ova cjelina ide na slijedee radno mjesto (sljedeu
operaciju) tek nakon to je i naposljednjem proizvodu / dijelu
proizvoda izvedena prethodna operacija. Tek tada slijeditransport
ukupne koliine jedinine serije na slijedee radno mijesto (odnosno
umeuoperacijsko skladite). Moe se rei takoer da se pod jedininom
serijompodrazumijeva koliina proizvoda, kod koje se pojedina
operacija izvodi na svim jedinicamaproizvoda u vremenski vezanoj
proizvodnji, uz jednokratni troak pripreme i raspremeradnog mjesta.
Besprekidna proizvodnja - (tekua, kontinuirana) predstavlja u
odnosu na proizvodnju prema jedininim serijama vii oblik voenja
procesa. To je organizacijski oblik odvijanjaproizvodnje, kod
kojega svaka jedinka proizvoda za sebe prolazi kroz proces,
odnosnoneposredno nakon obavljene operacije na jednom radnom mjestu
, proizvod / dio proizvodase transportira odnosno prelazi na
slijedee radno mjesto, gdje se odmah nastavlja sizvoenjem naredne
operacije.Ovaj nain odvijanja koliinske proizvodnje mogue je
organizirati pri koritenju opremerelativno visoke ali i niske
tehnoloke razine. Pri tom je vaan nain organiziranjaproizvodnih
kapaciteta. U svakom sluaju, besprekidna proizvodnja se ne moe
organiziratikod proizvodnih kapaciteta organiziranih prema
vrsti.
Postoje odreene pretpostavke sa stajalita organizacije
proizvodnih kapaciteta, koje trebajubiti ispunjene za odvijanje
besprekidne proizvodnje:1) fizika blizina radnih mijesta pri
obavljanju susjednih operacija, kako bi se osiguralo brzo i
neposredno prenoenje proizvoda, Slika 3.
Slika.3 Neki primjeri mogueg rasporeda koji osiguravaju blizinu
radnih mjesta u procesu
2) Ako radna mjesta za obavljanje susjednih operacija nisu u
neposrednoj blizini, osigurati brzi transport svake jedinke
proizvoda od radnog mjesta do radnog mjesta
Uvjete besprekidne proizvodnje najlake je ostvariti kod
proizvodnih linija koje karakteriziraupravo blizina radnih mjesta i
jednosmjeran transport. Meutim tada se redovno postavlja i dodatni
zahtjev kojeg treba ispuniti u to je mogue veem obimu kod
planiranja procesa i to:balansiranje vremena trajanja operacija
unutar proizvodne linije s ciljem uklapanja u "taktvoeja procesa".
Pri tom mogu biti formirane:
a) rune proizvodne linije, s preteno runim radnim mjestima i
transportom koji moe bitiruni ili mehaniziran (npr. rune montane
linije,...) ;b) strojne mehanizirane proizvodne linije, kod kojih
se operacije izvode preteno nastrojevima / ureajima razliitog
stepena automatizacije, dok se transport izvodimehanizirano ili
runo ;c) automatizirane proizvodne linije s automatiziranim radnim
mjestima za izvoenjeoperacija i transportom koji je sinhroniziran s
radom radnih mjesta i s centralnimupravljanjem AGV sistemi
7.Optimizacija i izbor odgovarajueg transportnog sredstva
podrazumijeva :
minimiziranje raznovrsnosti pomonih transportnih sredstava tenja
za formiranjem transportnih lanaca (transportna jedinica, tovarna
jedinica, skladina jedinica , jedinica pakovanja, jedinica
otpreme); poveanje sigurnosti primjenom pogodnog (odgovarajueg)
pomonog transportnog sredstva planiranje odgovarajuih tovarnih
jedinica radi poveanja uinka pretovara i eliminisanja nepotrebnih
manipulacija prilikom pretovara
8.Prednosti serijske proizvodnje:
Proizvodi se rjee za poznatog kupca, ee za trgovinu i nepoznatog
krajnjeg korisnika.Ipak tendencija je prema sve ee poznatom
kupcu.
Komponente proizvoda kao i pojedini elementi njihove izvedbe u
znatnoj mjeri suunificirani
Trokovi razvoja proizvoda i pripreme proizvodnje, iako su u
pravilu vei nego kod pojedinane proizvodnje, terete jedinicu
proizvoda znatno manje, budui da se dijele na veu koliinu
proizvoda
Planiranje potreba materijala vri se iskljuivo uz koritenje
normativa materijala
U proizvodnji se koriste specijalizirana i specijalna oprema,
ali i univerzalna
Kod manjih serija koristi se raspored prema vrsti radnih mjesta,
kao osnovni oblik organiziranja proizvodnog kapaciteta uz sve vei
udio koritenja grupastrojevaslinog redoslijeda i fleksibilnih
proizvodnih sistema, koji se preteno koriste i kod srednjih
koliina. Kod veih serija prevladava princip proizvodnje na osnovu
kapaciteta organiziranih prema proizvodu.
Meupogonska kooperacija koristi se samo iznimno (kod manjih
serija), izuzev toplinske obrade, koje se u pravilu izvode u
zasebnim pogonima/radionicama
- Podjela posla kod montae je znatna
- Radne naprave i specijalni alati su jako zastupljeni
- Ciklus proizvodnje je relativno kratak
- Kvalifikacija radnika u procesu u pravilu ne treba biti
visoka, zbog provoenja specijalizacije poslova i visoke razine
tehnoloke pripreme proizvodnje.Visoko kvalificiana radna snaga
koristi se preteno na poslove prednamjetanja i podeavanja
strojeva.
Serijska proizvodnja je najzastupljeniji tip proizvodnje zbog
irine podruja koje pokriva, alii injenice da se najvei broj
proizvoda proizvedi u manjim i srednjim koliinama.
9.Najee koritena transportna sredstva u serijskoj proizvodnji su
: Konvejeri ; Trakasti transporteri ; Valjkasti transporteri i AGV
sistemi.
Konvejeri
Konvejeri su sredstva neprekidnog transporta kojima se materijal
transportuje vertikalno i horizontalno.Najee koriteni konvejeri u
serijskoj proizvodnji su visei konvejeri.
Visei konvejeri
Najvie se upotrebljavaju za transport dijelova u serijskoj
proizvodnji neke fabrike. Prednost im je to se mogu primijeniti za
najrazliitiju putanju kretanja materijala. Oni mogu povezati jednim
transportnim sredstvom nekoliko proizvodnih odjeljenja jedne
fabrike, prelazei pri tome na razne spratove Slika 4.
Slika 4.Razne mogunosti upotrebe konvejera u proizvodnji
Slika 5.-Stvarni prikaz viseeg konvejera
Na slici 6.a, prikazan je oblik konvejerske staze, na slici 6.b,
ematski prikazkonvejerskog postrojenja.
a ) b)
Slika 6.-ematski prikaz trase viseeg konvejera
Slika 7.visei konvejer u serijskoj proizvodnji
Trakasti transporter Slika 8.
Slika 8. Konstruktivni oblici trakastih transportera
Valjkasti transporteri
Slika 9.Valjkasti transporteri
Valjkasti transporteri slue kao sredstvo kontinuiranog
transporta.Koriste se za transport komadnih materijala na kraim
rastojanjima ( 5 -50 m ) Slika 9. Sastoje se od niza valjaka
najmanje tri uleitenih u elinu konstrukciju.Razmak izmedju valjaka
je od 60-630 mm a zavisi od duine kotrljajue povrine najmanjeg
transportnog predmeta.
Automastski voena sredstva ( AGV )Automatski voeni sistemi
(automated guided vehicle system - AGVS) su
namijenjeniza:-automatsko rukovanje materijalima u nezavisnim
operacijama,-automatski kretanje materijala du definisanog
puta.Automatski voeni sistemi mogu imati baterije sa autonomijom od
8-16 sati rada.Atraktivni AVGS su transporteri koji su neupadljivi
u toku transporta. Vrlo su pogodni zamiksane oblike
proizvodnje.Najee koritena AGV vozila u serijskoj prizvodnji su
vozila sa mogunou integracije u proizvodne /montane linije.Ta
vozila svojom autonomijom na neki nain predstavljaju pokretna radna
mjesta, kojashodno tehnologiji i brzini rada u pojedinim zonama na
odgovarajui naindopremaju / otpremaju predmete rada Slika 10.
Slika 10. AGV sistemi u proizvodnji10.ZakljuakPrilikom
pokretanja serijske proizvodnje trebalo bi dobro ispitati stanje na
tristu rada,potrebu za nekim proizvodom kojeg elimo da
proizvodimo,da se nebi desilo da kada napravimo neke velike serije
predmeta da ih nemamo kome prodati.Takodje vrlo vaan faktor za
efikasno izvoenje proizvodnje jeste izbor optimalnog sredstva sa
transport i efikasno obavljanje serijske proizvodnje.Transportna
sredstva za serijsku proizvodnju treba da obezbijede vrlo lako
premijetanje tereta od jednog do drugog radnog mjesta,uz koritenje
najkrae putanje za transport.
11.Literatura
1. S.B. Toi : Proraun maina neprekidnog transporta i dizalinih
uredjaja.Univerzitet u Beogradu,Mainski fakultet,Beograd 2001
godine
2. S.Dedijer: Osnovi transportnih uredjaja,Beograd 2001
godine
3. Internet:
http://www.mf.untz.ba/Dokumenti/Diplomski_rad_Cerjakovic.pdf
http://www.riteh.uniri.hr/zav_katd_sluz/zvd_pro_stroj/katedre/kpp/CO/OTP_3-4.pdf
http://www.vtsnis.edu.rs/Predmeti/mehanizacija_pretovara/8.%20MASINE%20NEPREKIDNOG%20TRANSPORTA-%20I%20deo%20(macine%20sa%20vucnim%20elementom).pdf
12.Popis slikaSlika 1. Osnovna organizacijska struktura TPP
prema vrsti poslova3
Slika 2a. Linijski prikaz rasporeda opreme7
Slika 2b. Kombinovani prikaz rasporeda opreme7
Slika 3 Neki primjeri mogueg rasporeda koji osiguravaju blizinu
radnih mjesta u procesu
8
Slika 4.Razne mogunosti upotrebe konvejera u proizvodnji10
Slika 5.Stvarni prikaz viseeg konvejera11
Slika 6.ematski prikaz trase viseeg konvejera11
Slika 7.Visei konvejer u serijskoj proizvodnji11
Slika 8.Konstruktivni oblici trakastih transportera12
Slika 9.Valjkasti transporteri13
Slika 10.AGV sistemi u proizvodnji13
- 1 -
