Selidbeno Pcelarenje E-brosura

8/10/2019 Selidbeno Pcelarenje E-brosura

1/21

P~elarstvo 2008 Univerzitet Sv. Kiril i Metodij - SkopjeFAKULTET ZA ZEMJODELSKI NAUKI I HRANA - SKOPJE

Prof. d-r Hrisula KIPRIJANOVSKAAsis. m-r Aleksandar UZUNOV

SELIDBENOP^ELAREWE Tehni~ko-edukativna bro{ura

:www.apicentar.com.mk


2/21

SELIDBENO PÊLAREWE, 2008 Kiprijanovska Hrisula, Uzunov A.

Fakultet za zemjodelski nauki i hrana - SkopjeMinisterstvo za zemjodelstvo, {umarstvo i vodostopanstvo na

Republika Makedonija

2

Skopje, 2008. Fakultet za zemjodelski nauki i hrana - SkopjeSite prava se za{titeni.

Kopiraweto i distribucijata na bro{urata, kako i delovite od nea, bez dozvola odavtorite se zabraneti.

ISBN 978-9989-845-37-6

Lektor: Zorica VelkovaIzdava~: Fakultet za zemjodelski nauki i hrana - Skopje

SELIDBENO PÊLAREWETehni~ko- edukativna bro{ura

Bro{urata e nameneta za odgleduva~ite na p~eli koi imaat ili voop{to nemaatiskustvo pri seleweto na p~elite. Isto taka, ovaa bro{ura e nameneta za studenti nadodiplomski i poslediplomski studii po p~elarstvo.

Blagodarnost do: Katedrata za za{tita na {umite pri [umarskiot fakultet voSkopje, Dràvniot zavod za statistika i g-din Branko Sokolov - odgleduva~ na p~eliod APICENTAR - Skopje ( www.apicentar.com.mk ).

Bro{urata e finansirana od strana na Ministerstvoto za zemjodelstvo, {umarstvo ivodostopanstvo na Republika Makedonija vo ramkite na proektot Odreduvawe naareal na medonosni rastenija pogodni za selidbeno p~elarewe .

Fotografii na stranici:Naslovna, 10, 11, 14, 15, 17, 18, 19 - Uzunov A.12, 16 - internet

CIP Katalogizacija vo publikacijaNacionalna i univerzitetska biblioteka Sv. Kliment Ohridski , Skopje

638.131.14(035)KIPRIJANOVSKA, Hrisula

Selidbeno p~elarewe : tehni~ko-edukativna bro{ura / HrisulaKiprijanovska, Aleksandar Uzunov. - Skopje : Fakultet za zemjodelskinauki i hrana, 2008. - 21 str. : ilustr. vo boja ; 21sm

Bibliografija: str. 21

ISBN 978-9989-845-37-61. Uzunov, Aleksandar [avtor ] a) P~elarewe, selidbeno - Prira~niciCOBISS.MKID 75557386


3/21




3

SODR@INA

I. Voved ............................................................................................ 4

II.

Podgotovka na p~elnite semejstva koi}e se koristat za selidba ......................................................... 4

III. Karakteristiki i zastapenost namedonosni rastenija na koi mo`eda se organizira selidba .......................................................... 6

Maslodajna repka Bagrem Pitom kosten Son~ogled Planinski livadi

IV. Organizirawe i izveduvawe na selidba ............................... 17

V. Koristena literatura .............................................................. 21


4/21




4

I. V O V E D

@ivotot na p~elite e tesno povrzan so ìvotot na rastenijata vo prirodata. P~eliteod cvetovite na rastenijata sobiraat nektar i polen, a vo odredeni uslovi od nekoirastenija sobiraat i medlika i smolesti materii. Postojat nekolku iljadi vidovirastenija ~ii cvetovi la~at nektar, me|utoa samo eden del od niv ima pogolemozna~ewe za p~elarstvoto. Toa se t.n. medonosni rastenija. Onie rastenija, koi imaatgolema sposobnost za la~ewe nektar i koi zazemaat golemi povr{ini, obezbeduvaat t.n.glavna pa{a . Onie rastenija koi se poslabo zastapeni i la~at pomalku nektar jaobezbeduvaat t.n. tivka pa{a . Od glavnata pa{a p~elite sobiraat golemi koli~estvanektar i sozdavaat rezervi na med, a od tivkata pa{a sobiraat nektar i polen zapostojano prihranuvawe na semejstvata i odgleduvawe na legloto.Glavna pa{a moàt da obezbedat pove}e rastenija, kako na pr.: bagremot, lipata,livadskite rastenija, pitomiot kosten, son~ogledot, ~etinarite (koi vo odredenigodini la~at golemi koli~estva medlika) i dr. Reonite kade nekoi od ovie rastenija sezastapeni na pogolemi povr{ini, pogodni se za organizirawe na selidbeno p~elarewe.Selidbenoto p~elarewe pretstavuva premestuvawe na celiot p~elarnik ili del odnego (edna{ ili pove}e pati) od eden vo drug reon so cel iskoristuvawe na nekojaglavna pa{a. Ovoj vid p~elarewe ovozmoùva vo ista proizvodna godina maksimalno dase iskoristat medonosnite rastenija koi obezbeduvaat glavna pa{a, a so toa sepostignuva i zgolemuvawe na prinosot od med za 2-3 pati vo sporedba so stacioniranotop~elarewe.

Me|utoa i pokraj toa {to selidbenoto p~elarewe ja zgolemuva rentabilnosta nap~elareweto, treba da se ima predvid deka toa pretstavuva dosta trudointenzivnarabota koja e povrzana so izvesni rizici (gu{ewe na p~elite, o{tetuvawe na p~elniteìveali{ta i sl.), pa zatoa pred da se donese odluka okolu selidba na p~elnitesemejstva treba da se napravi dobra kalkulacija i da se sprovede samo dokolkuo~ekuvaniot prihod e srazmerno pogolem od tro{ocite okolu selidbata. Isto taka, zada se organizira selidbeno p~elarewe treba dobro da se poznavaat karakteristikite namedonosnite rastenija od koi se o~ekuva cedewe na med, bidej}i sekoja pa{a ima svoispecifi~nosti i barawa, vo smisla na geografskata polo`ba, potoa zemji{nite,hidrolo{kite i mikroklimatskite uslovi, a koga stanuva zbor za kulturi toga{zna~ajni se i agrotehni~kite merki.

Uspehot od sprovedenoto selidbeno p~elarewe, vo golema mera, zavisi i odpodgotovkata na semejstvata {to se selat, a mnogu e zna~ajno i toa kako }e se izvedesamiot transport. Site ovie elementi koi zaedno go sklopuvaat mozaikot okoluselidbenoto p~elarewe }e bidat obraboteni vo ovaa bro{ura, koja se nadevame }e impomogne na site onie koi ja sproveduvaat ili imaat namera da ja sprovedat ovaa

apitehni~ka merka.

II. PODGOTOVKA NA PÊLNITE SEMEJSTVA KOI E SE KORISTAT ZASELIDBA

Za da moàt racionalno da se iskoristat glavnite pa{i, neophodno e p~elnitesemejstva do startot na pa{ata da bidat maksimalno podgotveni (zajaknati). Na selidbase nosat samo dobro podgotveni semejstva koi moàt da odgovorat na zada~ata -sobirawe na golemi koli~estva nektar i polen {to gi nudat glavnite pa{i.

Zajaknuvaweto na semejstvata treba da se izvr{i vo periodot koga cvetaatranoproletnite rastenija (ovo{kite i ranite livadski rastenija) od koi so najdobrimedonosni karakteristiki se istaknuvaat jabolkoto (Malus domestica L. ) i gluvar~eto


5/21




5

(Taraxacum officinale Wig. ). Nekade na po~etokot na cvetaweto na jabolkoto (vo zavisnostod reonot, jabolkoto cveta od po~etokot do sredinata na april, 20 dena pred cvetawetona bagremot vo istiot reon) koj se poklopuva so najintenzivnoto cvetawe nagluvar~eto potrebno e da se izvr{i pregled na semejstvata i da se napravi nivnapodelba na proizvodni i pomo{ni . Ako se p~elari so DB (Dadant-Blat) semejstvata, koi vo toj period imaat minimum 8ramki so leglo, se smetaat za napolno razvieni, a onie koi imaat 6 ili 7 ramki so leglotreba da se zajaknat do 8 so dodavawe na edna ili dve ramki so leglo i p~elite na niv{to se zemaat od poslabi, no od zdravi p~elni semejstva. Vakite semejstva koi imaat 8ramki so leglo, levo i desno po edna ramka so polen i med i po edna krajna ramka so med}e bidat proizvodni i na niv vedna{ se stava po edno polumedi{te. Od proizvodnitesemejstva, vo tekot na sezonata, ne se odzemaat nitu leglo nitu p~eli, i tie }e sluàt zaselewe.

Semejstvata od koi sme odzemale ramki so leglo i p~eli, i onie koi zaostanuvaat vorazvojot se pomo{ni semejstva. Tie ostanuvaat vo bazniot p~elarnik se dodeka da serazvijat vo proizvodni (nekade do krajot na juni), pa moàt da se koristat za

podocne`ni pa{i, a moàt da sluàt i za formirawe na novi roevi i naseluvawe naoplodnici. Ako se p~elari so LR (Langstrot-Rut) vo periodot koga po~nuva da cveta jabolkoto, proizvodnite semejstva koi }e se koristat za selidba se podgotvuvaat odsemejstvata koi bile zazimeni na dve tela, a onie koi bile zazimeni na edno telo }ebidat pomo{ni. Vo ovoj period, vo gornoto telo treba da ima 8 ramki so leglo, i toa emomentot koga treba da se izvr{i edna mnogu va`na operacija: rotacija na gornoto i nadolnoto telo so prethodna podgotovka.

Postapkata se izveduva na sledniov na~in: gornoto telo go vadime i go postavuvame naprevrteniot pokriv od uli{teto. Vo dolnoto telo se vadi edna ramka so staro, lo{osa}e, i na sredinata se formira prazen prostor za dve ramki. Levo i desno od ovojprostor se stava po edna izgradena ramka pogodna za polagawe jajca, a zad tie ramkidoa|aat ramkite so polen i so med od toa telo. Vo sredi{niot prazen prostor sedodavaat 2 ramki so najmlado (otvoreno) leglo koi se zemaat od gornoto telo. Takapodgotvenoto dolno telo se stava na strana, a na negovo mesto doa|a dosega{noto gornotelo vo koe ramkite so leglo gi grupirame vo sredina, a prostorot levo i desno sepopolnuva so izgradeni ramki. Vrz nego se stava dosega{noto dolno telo. Nekolku denaposle ovaa operacija (vo vreme na polnoto cvetawe na jabolkoto) vo gornoto telo sedodavaat ramki so sotni osnovi, otkako prethodno od nego }e se izvadi po edna krajnaramka od dvete strani. Ramkite so sotni osnovi se dodavaat pome|u krajnite ramki soleglo i ramkite so polen.

Vaka podgotvenite p~elni semejstva se ostavaat vo bazniot p~elarnik da ja koristat

ranata proletna pa{a koja e mnogu bogat izvor na polen i treba da se iskoristi zasobirawe na polen koj sekoga{ treba da se ima vo rezerva. Za taa cel, na proizvodnitesemejstva moè da se postavat sobira~i na polen koi gi ima vo najrazli~ni varijanti.So sobiraweto na polen, se postignuva namaluvawe na mo`nosta za blokirawe naprostorot za polagawe na jajca na maticata so polen {to moè da se slu~i pri jakapolenska pa{a, a so toa se namaluva i mo`nosta za pojava na roidben nagon. Od grupatana ranoproletni medonosni rastenija osobeno e zna~ajna maslodajnata repka (Brassica napus oleifera D.C.), koja ima odli~ni medonosni kvaliteti i ako ja ima na golemipovr{ini moè i na nea da se organizira selidba. Pri p~elarewe so DB odmaslodajnata repka moè da se sobere izvesno koli~estvo med, a ako se p~elari so LRselidbata na maslodajna repka }e ovozmoì napolno zajaknuvawe na semejstvata i nivnapodgotvenost za glavnite pa{i koi sledat.


6/21




6

Pri krajot na ranata proletna pa{a, proizvodnite semejstva koi{to mislime da giselime na prvata glavna pa{a, treba da gi podgotvime i toa:

Kaj DB, 3-4 dena pred planiranata selidba od medi{teto gi odzemame ramkite so med odranata pa{a, i ako medot e zrel go cedime, vo sprotivno, ramkite bez p~eli girasporeduvame vo pomo{nite semejstva za da dozree medot. Na mestoto na odzemeniteramki stavame ramki so izgradeno sa}e. Nad prvoto stavame u{te edno medi{te.Kaj LR nekolku dena pred selidbata, koga dvete plodi{ni tela se ispolneti so p~eli gododavame medi{noto telo. Vo medi{teto site ramki treba da se so izgradeno sa}e.

Oddelni glavni pa{i se poklopuvaat so fenofazata na cvetawe, pa ne e mo`no site dase iskoristat so isti p~elni semejstva. Zatoa, spored brojot na p~elni semejstva trebada se napravi raspored kolku i koi pa{i moàt da se iskoristat, so toa {to eden del odsemejstvata moàt da se selat na edna, a drugi semejstva na druga pa{a.Vo sekoj slu~aj, pri odlukata kolku i koi pa{i }e gi koristime treba da bidemeracionalni, bidej}i selidbata ne e ednostavna rabota, bara pove}e vreme idopolnitelni finansiski sredstva. Pred da se izvr{i selidbata treba da se poseti

lokacijata i to~no da se odredi mestoto kade }e bidat postaveni semejstvata, i ako epotrebno da se dobie soglasnost od eventualniot sopstvenik na lokacijata.Dopolnitelno, pred selidbata, potrebno e da se napravi veterinarna kontrola nap~elnite semejstva pri {to treba da se obezbedi veterinaren sertifikat zazdravstvenata ispravnost na semejstvata. Ovoj sertifikat potrebno e da se dostavi dolokalnata veterinarna slu`ba (vo op{tinata na doseluvawe) pred da se doselatp~elite.

Ako za odredena lokacija ima pove}e zainteresirani p~elari, treba da postoikolegijalnost i zaedni~ki dogovor koj i kolku semejstva moè da doseli za da seizbegne prenaselenost, a so toa i namaluvawe na produktivnosta. Vo nedostatok naKatastar na p~elna pa{a i Pravilnik za nejzino koristewe, ovoj problem okolukoristeweto na odredeni pa{i, moè da se re{ava na nivo na p~elarski zdruènijakade{to u{te vo zimskite meseci moè da se pravat spisoci na p~elarizainteresirani za selewe na odredena lokacija. Vo zavisnost od goleminata nalokacijata i medonosnite kvaliteti na rastenieto zastapeno na nea, treba da se odredioptimalniot broj na p~elni semejstva koi tamu moàt da se doselat, pa so delewe na tojbroj so brojot na zainteresirani p~elari se odreduva po kolku semejstva moàt dadoselat.

III. KARAKTERISTIKI I ZASTAPENOST NA MEDONOSNI RASTENIJANA KOI MO@E DA SE ORGANIZIRA SELIDBA

Medonosnite karakteristiki (dolìna na fenofaza na cvetawe, koli~estvoto naizla~en nektar, sodrìna na {e}er vo nektarot, dneven vnes na nektar vo p~elnosemejstvo i sl.) na medonosnite rastenija, bile predmet na prou~uvawe na pove}eavtori ( Bertsch 1983,Bolter et al. 1973,Cruden et al. 1983,Harder 1985,Pflumm 1985 i dr. ).

Postojat razliki pri istraùvawata kaj golem broj avtori, me|utoa od site tieizvle~eni se prose~ni vrednosti koi vaàt za oddelni rastenija. Poznavaweto na oviekarakteristiki e zna~ajno zaradi racionalno iskoristuvawe na pa{ite.

Spored produktivnosta na nektar, odnosno med, medonosnite rastenija spored Ricciardelli and Intoppa (2000) se raspredeleni vo 6 klasi (Tab. 1).


7/21




7

Tab. 1 Klasi na medonosni rastenija sporednivnata produktivnost na med

Istite avtori ja naveduvaat i formulata po koja seopredeluva produktivnosta na med na edno rastenie:

kg med/ha = kg nektar/ha h 80 : 100

kg = kilogramiha = hektari

Spored Taranov, p~elite imaat potreba od soodveten prostor za smestuvawe nanektarot vo zavisnost od dnevniot vnes (Tab. 2), {to e potrebno da se znae za da seopredeli kolku medi{ni ramki (ili poluramki) se potrebni za da se sobere celotokoli~estvo nektar {to go dava edna pa{a.

Tab. 2 Potreben prostor za skladirawe na nektar

Dneven vnes nanektar vo kg

Potreben brojna kelii vo

sototPotreben broj

poluramki/ramkiZafatnina nasotot vo dm2

0,5 9 207 2,4/1,2 13,62 36 828 9,6/4,8 54,44 73 658 19,2/9,6 108,86 110 484 29,2/14,6 165,5

8-10 147 316 39/19 221dm2 = decimetri kvadratni

Zastapenosta na medonosnite rastenija koi }e bidat obraboteni vo ovaa bro{ura }ebidat pretstaveni po regioni, spored podatocite na Dràvniot zavod za statistika(2006), podatocite na [qahov (1985) i podatocite od Katedrata za za{tita na {umitepri [umarskiot fakultet vo Skopje.

Spored Dràvniot zavod za statistika, vo R. Makedonija se obraboteni slednive reoni:

1. Polo{ki region, vo ~ij sostav vleguvaat op{tinite: Tetovo,Tearce, Brvenica,Bogoviwe, @elino i Jegunovce;

2. Jugozapaden region,vo ~ij sostav vleguvaat op{tinite: Debar, Centar @upa,

Makedonski Brod, Plasnica, Ki~evo, Drugovo, Oslomej, Vrane{ica, Zajas,Ohrid, Debarca, Struga i Vev~ani;

3. Skopski region, vo ~ij sostav vleguvaat op{tinite: Studeni~ani, Ara~inovo,Zelenikovo, Petrovec, Ilinden, Sopi{te, û~er-Sandevo, Aerodrom, Butel,Gazi Baba, \or~e Petrov, Karpo{, Kisela Voda, Saraj, Centar, âir i [utoOrizari;

4. Severoisto~en region, vo ~ij sostav vleguvaat op{tinite: Kratovo, KrivaPalanka, Rankovce, Kumanovo i Lipkovo;

5. Isto~en region, vo ~ij sostav vleguvaat op{tinite: Berovo, Peh~evo, Vinica,Del~evo, Makedonska Kamenica, Ko~ani, ê{inovo-Oble{evo, Zrnovci,Probi{tip, Sveti Nikole, Lozovo, [tip i Karbinci;

Klasa kg med/haI 500


8/21


9/21




9

v) Semejstvata koi }e se doselat na ovaa pa{a treba da bidat jaki za da moàt domaksimum da go iskoristat nektarot {to go nudi repkata. Bidej}i dnevniot vnes nanektar e 4 kg, spored tabelata na Taranov, za da moè da se skladira istiot potrebni se19,2 poluramki odnosno 9,6 ramki. Toa bi zna~elo deka ako stanuva zbor za DB uli{te,toa treba da ima celosno ispolneto plodi{te i najmalku 2 polumedi{ta, a pri LRuli{tata dovolno e edno medi{te.

g) Dodeka trae pa{ata od maslodajna repka p~elarite koi p~elarat so DB, treba dabidat mobilni i da ja sledat sostojbata so vnes na nektar (kontrolna vaga), pa kogapolovina od prvoto polumedi{te }e bide ispolneto so nektar, treba da se izvr{izamena na mestata na polumedi{tata (gornoto koe e prazno doa|a nad plodi{teto, a nadnego se postavuva polnoto). Ova pravilo na dodavawe novo medi{no telo sekoga{ nadplodi{teto, treba da se praktikuva od pri~ina {to koga p~elite celosno }e gonapolnat prvododadenoto telo so nektar dobivaat vpe~atok deka obezbedile dovolnohrana, i kaj niv moè da se pojavi nagon za roewe.Ako p~elnite ìveali{ta se od tipot LR, p~elarite moàt da bidat pokomotni, zatoa{to edno medi{te e dovolno i }e nema potreba od dodavawe na novo dodeka trae ovaa

pa{a.Zastapenost na maslodajnata repka vo R. Makedonija - Povr{inite pod maslodajnarepka se promenlivi, bidej}i ovaa kultura kade i kolku }e ja ima, zavisi od toa kolku}e se zasee.

Od podatocite na Dràvniot zavod za statistika (Tab. 3) moè da se vidi vo koi reonimaslodajnata repka bila najmnogu zastapena vo 2007 god. Ovie podatoci se promenlivi,me|utoa moàt da dadat slika vo koi delovi od R. Makedonija postoi tradicija zazasejuvawe na ovaa kultura. Predni~i Pelagoniskiot region , potoa sleduva Jugo-isto~niot i Skopskiot region , dodeka vo ostanatite regioni ovaa kultura ja ima nanezna~itelni povr{ini. Ovaa kultura, p~elarite koi imaat mo`nost i slobodnapovr{ina okolu p~elarnikot, mo at i samite da ja zasejuvaat.

Tab. 3 Zastapenost na maslodajnata repka voR. Makedonija po regioni vo 2007 god.

Region Povr{inavo haVkupno voR. Makedonija 100,82Polo{ki region 1,54Jugozapaden region 1,10

Skopski region 12,13*Severoisto~en region 3,06Isto~en region 10,65Vardarski region 9,40Pelagoniski region 47,34***Jugoisto~en region 15,60**


10/21




10

BAGREM (Robinia pseudoacacia L.)

Bagremot e zna~ajno medonosno rastenie (spa|a vo najvisokataVI klasa) koe bidej}imoè da se sretne na razli~ni nadmorski viso~ini moè da obezbedi rana, sredna idocna pa{a, so me|usebni razliki vo po~etokot na cvetaweto od 7 do 8 dena. Rana pa{adava bagremot vo dolinite, sredna onoj {to raste na n.v. 200-300 m, a docna na 500-600 m..Treba da se znae deka bagremot {to raste na n.v. nad 700 m prakti~no ne medi, pa zatoatakvi lokacii ne treba da se zemaat predvid za selidba.Nizinskiot bagrem zapo~nuva da cveta okolu 20 dena posle jabolkoto, odnosno voklimatski uslovi kaj nas, na krajot na april i po~etokot na maj. Cvetaweto nabagremot, odnosno la~eweto na nektar na edna lokacija trae do 14 dena, pri {to zaefektivni pri odreduvawe na medonosnite kvaliteti se zemaat 10 dena.

Medonosni karakteristiki - Sporedpove}e avtori (Gluhov 1974, Jasmak 1973,Szabo 1982) vkupnata produktivnost named/ha e 1000 kg. Od tuka vkupnataproduktivnost na nektar, spored formulatana Ricciardelli and Intoppa (2000) e 1250 kg/ha, adnevnata produktivnost na nektar na hektare 125 kg. SporedJasmak (1973) dnevniot vnesna nektar za p~elno semejstvo e 8-12 kg, iliprosek 10 kg.Od medonosnite karakteristiki nabagremot proizleguvaat slednive principiza negovo koristewe:

a) Optimalniot brojot na p~elni semejstva koi treba da se donesat na 1 ha povr{ina,e 12 (dnevnoto la~ewe na nektar: dnevniot vnes na nektar vo edno p~elno semejstvo,odnosno 125 : 10 = 12)

b) Vkupniot broj na p~elni semejstva koi moàt da se selat na pa{a so bagrem seopredeluva so mnoèwe na optimalniot broj p~elni semejstva so brojot na hektari nakoi e zastapen bagremot na soodvetnata lokacija.

v) Bidej}i dnevniot vnes na nektar po p~elno semejstvo e 8-12 kg, spored tabelata naTaranov, za da moè da se skladira potrebni se 39 poluramki odnosno 19 ramki. Toa bizna~elo deka ako stanuva zbor za DB uli{te, toa treba da ima celosno ispolnetoplodi{te i najmalku 4 polumedi{ta, a pri LR uli{tata potrebni se 2 medi{ta.

g) Dodeka trae pa{ata od bagrem p~elarite koi p~elarat so DB, 5-6 dena posleselidbata treba da go posetat terenot i da go zamenat mestoto na polumedi{tata,bidej}i prvoto {to e neposredno nad plodi{teto re~isi e napolneto so med. Na negovomesto se stava praznoto, a toa doa|a na negovo mesto. Za 2-3 dena i vtoroto polumedi{te}e bide re~isi napolneto, pa zatoa povtorno se posetuva mestoto i se dodava tretopolumedi{te pod prvite dve. Ako ima potreba po 2-3 dena se postavuva i ~etvrtopolumedi{te. Ako p~elnite ìveali{ta se od tipot LR, p~elarite mestoto treba dago posetat za 7-8 dena i da postavat vtoro medi{te, isto taka pod prvododadenoto.

d) Pri krajot na pa{ata od nizinski bagrem, zapo~nuva da cveta bagremot kojobezbeduva sredna pa{a, pa ako p~elarite sakaat da go iskoristat i nego, potrebno epolumedi{tata (medi{tata) vo koi medot od prvata bagremova pa{a s u{te ne e zrel,da gi vratat vo bazniot p~elarnik i da gi dodadat na pomo{nite semejstva za da dozree.Na mestoto na odzemenite polumedi{ta se dodavaat povtorno dve prazni, a kaj LR se


11/21




11

dodava edno prazno medi{te i semejstvata se selat na vtora bagremova pa{a. Na vtoratapa{a mobilnosta treba da e pogolema, i terenot da se poseti 2-3 dena posle selidbataza da se zamenat mestata na polumedi{tata, a vo narednite 2-3 dena da se postavi tretopolumedi{te (po potreba i ~etvrto), a kaj LR mestoto se posetuva 4-5 dena posleselidbata.

Krajot na vtorata bagremova pa{a isto taka se poklopuva nekolku dena so cvetaweto nabagremot na n.v. 500-600 m. Ako postoi mo`nost i za negovo koristewe, semejstvata sepodgotvuvaat isto kako pri preminot od prva na vtora bagremova pa{a, a mobilnosta nap~elarite e ista kako kaj vtorata pa{a.

Zastapenost na bagremot vo R. Makedonija - Bagremot ne e avtohton vid na na{iteprostori, odnosno ne formira prirodni {umski zaednici, nema odreden areal, t.e. reon{to e prepoznatliv so negovata zastapenost. Toj poteknuva od Amerika, od kade{to naevropskoto kopno e donesen nekade voXVII vek, a vo na{ata zemja pred okolu sto godini.Bidej}i so nego se formiraat ve{ta~ki {umi, so zasaduvawe na sadnici, bagremotmo`e da se sretne na celata teritorija na R. Makedonija, naj~esto na siroma{ni,

erozivni tereni kade{to se sadi zaradi spre~uvawe na erozijata. Spored podatocite naKatedrata za za{tita na {umite, pri [umarskiot fakultet vo Skopje, vo Makedonijaod vkupno 30 {umski stopanstva vo sklop na Makedonski {umi, sadnici od bagrem seproizveduvaat vo 12 i u{te vo 3 privatni rasadnici. Vo site niv godi{no seproizveduvaat okolu 2 500 000 sadnici od bagrem, {to zna~i, ako se zeme predvidgustinata na sadewe (3 500 sadnici/ha) nivniot broj obezbeduva po{umuvawe so bagremna okolu 700 ha.Vo Tab. 4 se dadeni podatoci za prijavenoto proizvodstvo na sadnici od bagrem od{umskite stopanstva i privatnite rasadnici za 2008 god.

Tab.4 Proizvodstvo na sadnici od bagremvo 2008 god.

[umskostopanstvo/rasadnik

Broj nasadnici

Serta - [tip 250 000Belasica - Strumica 90 000Karaxica - Dra~evo 100 000[umarstvo - Sv. Nikole 150 000Male{evo - Berovo 120 000Golak - Del~evo 300 000Bor - Kavadarci 700 000Osogovo - Kr. Palanka 60 000

Pla~kovica - Radovi{ 110 000Prespadrvo - Resen 8 000Pla~kovica - Vinica 20 000Ko`uf - Gevgelija 20 000Marini - Sv. Nikole 200 000Dijami - Kru{evo 30 000Sim-Vi Komp. -Kratovo 300 000VKUPNO 2 458 000

Od postoe~kite ve{ta~ki formirani bagremovi {umi , na pogolema povr{ina kojaodgovara za organizirawe na selidba, bagremot e zastapen vo reonot na Kriva Palanka,kade{to spored podatoci od {umskoto stopanstvo Osogovo, go ima na okolu 400 ha.


12/21




12

PITOM KOSTEN ( Castanea sativa Mill. )

Poradi toa {to formira golemi kompleksi i ima dobrimedonosni kvaliteti (spored produktivnosta na med spa|avo IV klasa), pitomiot kosten e mnogu zna~aen kakorastenie koe ovozmoùva praktikuvawe na selidbenop~elarewe. Uspeva do 900 m.n.v., cveta vo juni, vedna{ pozavr{uvawe na cedeweto na bagremoviot med, pa soselidba na istite semejstva moè da se iskoristi i ovaapa{a. Fenofazata na cvetawe trae 20 dena, a la~eweto nanektar e najintenzivno vo prvite 10 dena.

Medonosni karakteristiki - Podatocite zaproduktivnosta na med od pitomiot kosten dadeni odrazli~ni avtori (Meged i Poliuk, 1990; Kuliev, 1952;Gluhov 1974 i dr.), se dviàt vo granicite od 50 do 150kg/ha, odnosno prose~na vrednost moè da se zeme 100 kg/ha.Vkupnata produktivnost na nektar (spored formulata na Ricciardelli and Intoppa , 2000) e125 kg/ha, a dnevnata produktivnost na nektar od hektar e 12, 5 kg (intenzivnoto la~ewena nektar trae 10 dena, pa ottuka 125 : 10 = 12,5). SporedHalmagyi (1966) dnevniot vnesod p~elno semejstvo e 8 kg, me|utoa polovina od toa e polenov prav, {to zna~i dnevniotvnes na nektar e 4 kg. Od medonosnite karakteristiki na pitomiot kostenproizleguvaat slednive principi za negovo koristewe:

a) Optimalniot brojot na p~elni semejstva koi treba da se donesat na 1 ha povr{ina e3 (12,5 : 4 = 3).

b) Vkupniot broj na p~elni semejstva koi moàt da se selat na pitom kosten seodreduva koga optimalniot broj na p~elni semejstva na 1 ha, se pomnoì so brojot nahektari na koi e zastapen kostenot.

v) Semejstvata koi }e se doselat na ovaa pa{a, za da moàt do maksimum da goiskoristat nektarot, treba da raspolagaat so dovolno prostor za negovo skladirawe.Bidej}i dnevniot vnes na nektar e 4 kg spored tabelata na Taranov, za da moè da seskladira potrebni se 19,2 poluramki, odnosno 9,6 ramki. Toa bi zna~elo deka akostanuva zbor za DB , toa treba da ima napolno ispolneto plodi{te i najmalku 2polumedi{ta, a pri LR dovolno e edno medi{te.

g) Mobilnosta na p~elarite, vo odnos na vnesot na nektar, dodeka trae ovaa pa{atreba da e sli~na kako i pri pa{ata od maslodajna repka, poradi sli~nite medonosni

kvaliteti. Karakteristi~no za ovaa pa{a e toa {to pitomiot kosten dava najmnogupolen od koe bilo drugo rastenie. Na ovaa pa{a re~isi 80 % od p~elite izletni~kinosat polen. P~elarite toa treba da go iskoristat so postavuvawe na sobira~i napolen na koj na~in }e si obezbedat rezervi na polen za semejstvata, a dobar del moàtda go ponudat kako p~elin proizvod (primaren ili sekundaren).

Zastapenost na pitomiot kosten vo R. Makedonija - Povr{inite pod pitom kostenvo R. Makedonija se postojani, zatoa {to se raboti za prirodni kompleksi od {uma(podatocite vo Tab. 4 se spored [qahov, 1985). Zastapen e samo vo tri od osumtestatisti~ki regioni (Polo{ki, jugozapaden i jugoisto~en).


13/21




13

Tab. 4 Zastapenost na pitomiot kosten vo R. Makedonija

Region /op{tina Povr{inavo haVkupno vo R. Makedonija 34 146

Polo{ki region 10 441Tetovsko (Staro Selo,Vratnica, Tearce, Varvara,Otuwe, Le{ok, Nepro{teno,Xep~i{te, Lavci, Poroj,Gajre, Lisec, Mala Re~ica,Golema Re~ica, [ipkovica,Jelovjane, Novo Selo)Gostivarsko (\urgel,Lomnica, Kali{te, Senokos,Dobri Dol, Po`arane,Toplica, Novo Selo,Vranovce, Zubovce, Debre{e,Le{ani, Zduwe, Jelovce,Pe~kovo, Raven, Vrutok,Re~ane

8 616

1825

Jugozapaden region 19 590Debarsko-Stru{ko (Axievci,Prisojnica,Skudriwe,D.Mogor~e, Selo Ku}i,Kowari, Raj~ino, Melni~ani,Papradnik, Selci, Burinec,Borovec, Labuni{ta,Podgorci, Vev~ani, Oktisi,Poum, Vi{ni, [um,Radoli{ta, Frangovo,Klai{ta, M.Vlaj, Rado`da,Vele{ta, Zagra~ani, D.Belica, Delogo`di, d.Tate{i, G. Tate{i)Makedonsko - Brodsko (Samokov, Su{ica, Lupi{te,Tomono Selo, Manastirec,Toplica)

17 133

2457

Jugoisto~en region 4115

Strumi~ko (Bansko, Gabrovo,Kole{ino, Mokrievo,Smolari, Novo Kowarevo,Dra`evo, Staro Kowarevi,Borisovo)

4 115


14/21


15/21




15

d) Pri izbor na lokacija za selidba, treba da se izbegnuvaat parceli so semenskison~ogled, zatoa {to toj mnogu slabo medi. Ovie parceli se prepoznavaat po toa {totie se seat najizmeni~no po nekolku reda so ma{ki i ènski son~ogled.Steblata na ma{ki son~ogled se visoki i razgraneti so sitni cvetovi na krajot odgrankite, a ènskite stebla se niski so eden krupen cvet na vrvot. Na ovie parcelip~elite moàt da se odnesat, ako sopstvenikot pobara usluga za opra{uvawe, no serazbira za soodvetna pari~na nadoknada, koja }e go pokrie namaleniot prinos.

|) Na ovaa pa{a p~elarite treba da se najmobilni, bidej}i ovoj med mnogu brzosozreva. Mestoto treba da se posetuva nekolku pati dodeka trae pa{ata na rastojanieod 5 do 6 dena, pri {to treba da se zemaat medi{tata so zrel med i na nivno mesto dase postavuvaat prazni.

Zastapenost na son~ogledot vo R. Makedonija - Povr{inite pod son~ogled se istotaka promenlivi, kako i kaj maslodajnata repka, zatoa {to i son~ogledot e kultura kojase zasejuva sekoja godina. Podatocite od Tab. 5 pokaùvaat vo koi regioni i na kolkavipovr{ini bil zastapen son~ogledot vo 2007 god. spored Dràvniot zavod za statistika.

Od tabelata moè da se vidi deka regioni vo koi se zasejuva son~ogledot na pogolemipovr{ini se severoisto~niot, pelagoniskiot i jugoisto~niot del na R. Makedonija.

Tab. 5 Zastapenost na son~ogledotvo R. Makedonija po regioni vo 2007

PLANINSKA LIVADA

Livadskite rastenija najintenzivno la~atnektar na tereni nad 1000 m. n.v. Zatoa akosakame da koristime vakva pa{a treba daodbereme tereni so golemi prostranstvana planinski rastenija. Pogolem brojrastenija od livadite najdobro medat vo juni, a pri povolni uslovi medewetoprodolùva i vo juli. Na planinskilivadi treba da se selat samo mnogu jaki semejstva, bidej}i na planina rabotniot den zap~elite e mnogu pokratok otkolku vo dolinite, pa slabi semejstva mnogu malku }a jaiskoristat ovaa pa{a. Livadskata pa{a spa|a vo dolgi, no tivki pa{i, pa zatoa ne epotrebna golema mobilnost od p~elarot, kako za vreme na bagremovata pa{a, no sepaktreba da se sledi sostojbata so vnes na nektar i blagovremeno da se pro{iruvamedi{niot prostor.

Region Povr{inavo haVkupno voR. Makedonija 936,33Polo{ki region 2,06Jugozapaden region 0,20Skopski region 101,38Severoisto~en region 305,06***Isto~en region 95,01Vardarski region 2,02Pelagoniski region 218,12**Jugoisto~en region 212,50*


16/21




16

Na livadskata pa{a najzastapeno rastenie e maj~inata du{i~ka (Thymus serpyllum ). Toae aromati~no i lekovito rastenie, pa i medot od nego ima izvonreden miris i vkus ispa|a me|u najvkusnite vidovi med. Pokraj nea na livadite se zastapeni u{te mnogurastenija, od koi najgolemiot broj se lekoviti, pa zatoa i medot od niv e izvonrednokorisen za ~ove~kiot organizam. Popoznati se belata detelina (Trifolium repens ), potoa

Lucerkasta detelina (Medicago

lupulina) , Livadsko sramni~e (Filipendula

ulmaria) ,Livadski trn ( Jurinea mollis) , Livadska `alfija (Salvia pratensis) i dr.

Maj~ina du{i~ka Bela detelina(Thymus serpyllum ) (Trifolium repens )

Lucerkasta detelina Livadsko sramni~e (Medicago lupulina) (Filipendula ulmaria )

Livadski trn Livadska `alfija ( Jurinea mollis ) (Salvia pratensis)


17/21


18/21


19/21




19

p~elarewe. P~elarot ne smee da zaboravi so sebe da ponese s {to moè da mu zatrebaza vreme na seleweto i toa :

- pove}e p~elarski kapi;- hartija, sun|eri ili krpi;- {iroka selotejp lenta;- sad so kal za zatvarawe otvori;- kle{ti , {ajki, ~ekan~e i drug siten alat;- {i{iwa ili balon~iwa so voda;- prskalka, dimilka i materijal za gorewe;- kebe ili mokar ~ar{av;- kutija za brza pomo{ i lekarstva protiv alergiski reakcii.

Kebeto ili mokriot ~ar{av ni se potrebni vo slu~aj koga za vreme na istovar ni seotvori nekoja ko{nica i dojde do izleguvawe na pogolem broj p~eli. Istite giprefrlame preku ko{nicata, ja podignuvame i ja nosime na opredelenoto mesto. So toaizbegnuvame golem broj ubodi od p~elite. Za vreme na patuvaweto, intervencii od

p~elarot ne se potrebni, ako pravilno i celosno se napraveni podgotovkite za selewe.Seleweto na p~elite dobro e da zavr{i najdocna do 9 ~asot nautro. Vo toj periodnadvore{nite temperaturi se poniski i mo`nosta za pregrevawe i zadu{uvawe nap~elite e namalena.

Dokolku za vreme na transportot se slu~i defekt na kamionot, potrebno e da seistovarat p~elite na pogodno mesto. Letata treba de se otvorat za da moàt p~elite daizleguvaat. Patot moème da go prodolìme nave~er so povtorno zatvorawe na letatai tovarawe na ko{nicite.

Aktivnosti na noviot p~elarnik

Otkako }e stigneme na odredenata lokacija, p~elite se istovaraat i se postavuvaat naodnapred odredeno mesto. Morame dobro da gi potkrepime i iznivelirame za da seobezbedi stabilnost na ko{nicite. Toa go pravime so podmetnuvawe na kamewa podpodnicata (koi sme gi obezbedile pri izvr{eniot izbor na mestoto za selidba).

Mestoto na koe }e bidat postaveni ko{nicite(p~elarnikot) ne smee da bide na viso~inka, poradimo`nost od silni vetrovi. Isto taka ne smeat dabidat postaveni i vo nekoja dolina, kade{toporadi silni do`dovi moè da dojde do poplava iuni{tuvawe na semejstvata. Mora da vnimavame da

ne go postavime p~elarnikot vo blizina na pat ilina mesto kade {to ~esto pominuvaat pe{aci ili,pak, doma{ni ìvotni. Mestoto kade{to }e bidatpostaveni ko{nicite treba da gi ispolnuvauslovite kako za sekoj bazi~en p~elarnik, odnosnopoèlno e da bidat postaveni na:

- blaga udolnina (navednata ramnina)- {arena senka- vo neposredna blizina na pa{ata- vo blizina na izvor so voda, a ako nema da se postavi poilo- so leta svrteni kon pa{niot predel


20/21




20

Ko{nicite ne treba da se postavuvaat vo nivi, strni{ta ili golema suva treva poradiopasnost od po`ar. Ako terenot dozvoluva dobro e da se postavuvaat vo grupi od 4 do10 ko{nici ili vo eden red, a ne vo dva ili pove}e dolgi redovi. Po istovaraweto iniveliraweto na ko{nicite, sleduva otvorawe na letata. Se postapuva isto kako i kajzatvoraweto, se otvoraat naizmeni~no (1, 3, 5, 7, pa 2, 4, 6, 8). Koga bi gi otvorile siteleta istovremeno }e dojde do izletuvawe na golem broj p~eli, nivno me|usebno me{awe,a so toa i mo`nost za naletuvawe vo tu|i ko{nici.

Pod edno sredno jako semejstvo,se postavuva vaga i se meri dnevniot prinos. Toa pomagaza navremeno dodavawe na medi{ni tela. Vo sprotivno, p~elite go namaluvaatizletuvaweto, se zgolemuva temperaturata vo ko{nicata i po~nuvaat da izvlekuvaatmati~nici i vleguvaat vo roidben nagon.

Po zavr{uvawe na pa{ata, medi{tata se nosat na cedewe vo bazniot p~elarnik, a nanivno mesto se postavuvaat novi prazni medi{ta i semejstvata povtorno sepodgotvuvaat za selewe na nova pa{a, a ako stanuva zbor za docna pa{a, semejstvata sevra}aat vo bazniot p~elarnik.


21/21


Fakultet za zemjodelski nauki i hrana - SkopjeMinisterstvo za zemjodelstvo {umarstvo i vodostopanstvo na

21

V. KORISTENA LITERATURA

Gluhov M.M. 1974: Medonosne rasteni, Moskva

Dr`aven zavod za statistika na RMakedonija, Popis na zemjodelstvoto, Kniga 2, 2006

Jasmak K. 1973: Medonosno bilje, NOLIT, Beograd

Riccardelli G. And Intoppa F. 2000: Fiori e api, Utrecht

Simitchiev T. 1980: Nectar and pollen productivity of fruit and other plants, Higer institute of Agriculture, Plovdiv

Simic F. 1980: Nase medonosno bilje, Znanje, Zagreb

Umeli} V. 2006: P~elarstvo, Kragujevac

[qahov P. 1985: P~elna pa{a od pitomiot kosten vo SR Makedonija, Makedonskakniga, Skopje

[umarski fakultet-Skopje, 2008 Katedra za za{tita na {umite

Documents

Selidbeno Pcelarenje E-brosura