1 | S t r a n a

SEDAMDESET GODINA SAMOSTALNOSTI GRAĐEVINSKOG FAKULTETA UNIVERZITETA U BEOGRADU

Božić, B., Univerzitet u Beogradu, Građevinski fakultet

Uvod

Građevinski fakultet Univerziteta u Beogradu je

najstarija i najviša obrazovna i naučna institucija

u oblasti građevinarstva i geodezije u Srbiji.

Počeci nastave iz oblasti građevinarstva na ovim

prostorima vezuju se za 1846. godinu, kada je

Knjaz Srpski Aleksandar Karađorđević ukazom

osnovao ‟Indžinirsku školu‟ u Beogradu. Stoga

se ova godina nalazi i na grbu Fakulteta uz

latinske reči - studere, docere, aedificare, koje

simbolizuju delatnost Fakulteta u oblasti

nastave, nauke i struke. Upravo tu godinu, koja

simbolizuje početak inženjerske nastave u Srbiji,

Građevinski fakultet slavi kao svoj dan, dan kada

su udareni temelji visokog obrazovanja u oblasti

inženjerstva u savremenoj novovekovnoj

srpskoj istoriji. Godinama je oblast

građevinarstva bila zastupljena kroz predmete

čiji se broj iz godine u godine povećavao.

Inženjerska škola je pokazala da postoji potreba

za stvaranjem odgovarajućeg celovitog

inženjerskog profila u oblasti graditeljstva.

Sticajem tekućih prilika, ukida se 1950.,

otvaranjem Vojne akademije, ali ipak pri Liceju,

već 1953. godine, ponova se ističe potreba za

graditeljima. Pored opšteg i pravnog, otvara se

tehnički odsek. Organizacion-nastavna celina

koja je prethodila stvaranju Fakulteta, bio je

Građevinsko-inženjerski odsek. Formiran je pri

Tehničkom faultetu Velike škole 1879. godine.

Time su definitivno otklonjene sve dileme i

stvareni uslovi za samostalan razvoj, do

ostvarenja ideje o samostalnosti Fakulteta, što

će se i desiti pedesetak godina kasnije.

U leto 2018 godine navršava se 70 godina od

donošenja Uredbe o izdvajanju Tehničkog

fakulteta Univerziteta u Beogradu u samostalnu

Tehničku veliku školu. Dotadašnji odseci

Tehničkog fakulteta, a medju njima i

Građevinski, pretvaraju se u samostalne

fakultete. Geodetski odsek, koji je bio u sastavu

Građevinskog, a od 1946. i samostalan, zbog

nedovoljnog kadra nije preimenovan u zaseban

fakultet, već je ostao u sastavu Građevinskog.

U svojoj dugoj i bogatoj istoriji, na

Građevinskom fakultetu je do sada diplomiralo

preko 13500 studenata, magistriralo 553, a

doktoriralo 350 doktora nauka. Fakultet je

društvu podario 16 redovnih članova i šest

dopisnih članova Akademije nauka Srbije i

drugih uglednih društava Srbije, dva rektora

Liceja, četiri rektora Velike škole i dva rektora

Univerziteta.

Kratak istorijski pregled do donošenja odluke o formiranju Građevinskog fakulteta

Počeci XIX veka u razvoju moderne srpske

države usko su vezani i za razvoj obrazovanja

nacije u kojoj je, u to doba, gotovo svo

stanovništvo bilo nepismeno, izuzev nekolicine

čiji broj je bio skoro zanemarljiv. Nastojanje

Karađorđevih ustanika s početka XIX veka za

ustonovljenjem škole bila je ideja koju je najviše

tada promovisao srpski prosvetitelj Dositej

Obradović, prvi ministar prosvete, a što je

konačno dovelo i do osnivanja Velike škole.

2 | S t r a n a

Velika škola Ivana Jugovića (1808 – 1813)

Velika škola je bila smeštena u zgradi Vukovog i

Dositejevog muzeja koja je konfiskovana od

turaka prilikom ulaska Karađorđevih ustanika u

Beograd.

Zgrada Velike škole u Gospodar Jevremovoj 22, mesto gde

je otvorena Velika škola1

Velika škola u zgradi Vukovog i Dositejevog muzeja, 1878 godine

Nepismeni srpski živalj uključujući i Karađorđa,

bilo je neophodno uzdići i opismeniti jer bez

toga nije bilo moguće stvarati moderno društvo.

1 Zgrada je građena između 1789. I 1804. godine, dvorišni deo,

dok je ulični deo završen 1862. godine . Objekat je podignut kao turska kuća ozidana bondručno sa ispunom od opeke, sa dvoslivnim krovom, pokrivenim ćeramidom. Kada je Velika škola premeštena u zgradu Dositejevog liceja, zgrada je ustupljena Ivanu Jugoviću koji je u njoj stanovao do 1813, kada ona ponovo postaje vlasništvo turaka, sa propašću ustanka. A.Karađorđević kupuje kuću 1841 i u njoj stanuje do 1842. Kuća je 1869. godine prodata kao i sva kneževa imovina. Zgrada je danas spomenik kulture.

Učeni srbi (većina ih je bilo iz austrougarske

carevine) školovali su se u Sremskim

Karlovcima, Beču i Pešti. Oni drugi srbi, južno od

Save i Dunava (njih manje) bilo je pomešano sa

turcima, da ih je jedva bilo razlikovati. Veliku

školu iz 1808. su još nazivali i Jugovićevom

školom po Ivanu Jugoviću, somborcu (1772-

1813), njenom osnivaču.

Ivan Jugović (pravo ime Jovan Savić, 1772-1813)

Studirao je pravo u Pešti, a po završetku studija

postaje profesor u Karlovcima i sekretar u

ministartsvu Stratimirovića. Zbog spletki na

dvoru, napušta službu, pridružuje se ustancima

u beogradskom pašaluku i osniva Veliku školu.

U doba Karađorđa škole su radile po principu –

‟gde je učitelj tu je i škola‟. Škola je trajala tri

godine. Dece je bilo, ali učitelja nedovoljno. I

sam Karađorđe je uvideo da bez učitelja nema

ni škole. Karakteristična je i njegova beseda pri

otvaranju Velike škole 01.09.1808. godine, kada

je rekao – ‟vidite mi imamo dovoljno mišića za

odbranu Srbije, ali nemamo dovoljno veštih ljudi

za upravljanje‟, dodavši i sledeće – ‟da mi

znademo državu voditi onako kako znamo voditi

vojsku, drugačije bi sada stajal. Slušajte vi vaše

učitelje i poštujte ih jer njih ne razlikujem od

mojih vojvoda, učitelj i vojvoda pred amnom su

ravni‟. U svom govoru, Dositej Obradović se

3 | S t r a n a

učenicima obratio sledećim rečima - ‟blago

celome narodu srbskome ako vi postanete i

budete bogoljubivi, pravdoljubivi i prosvešteni!

Od vas će se sva nacija naša prosvetiti i na svako

dobro nastaviti, zato vi ćete biti s vremenom

narodni poglavari, sudije i upravitelji i od vas će

zavisiti sveobšte narodno blagopolučije, čest i

slava‟. Tadašnja Velika škola je bila napravljena

po ugledu na mađarsku karaljevsku akademiju,

kao pre svega stručna škola za činovnike sa

nešto širim obrazovanjem, ranga između

srednje škole (gimnazije) i visoke

(univerzitetske). Okupljala je đake istaknutih

ustaničkih starešina Karađorđa Petrovića,

Mladena Milovanovića, Milenka Stojkovića,

Jakova Nenadovića, Vase Čarapića. Učenik

Velike škole bio je i Vuk Karadžić, književnik i

reformator srpskog jezika, kao i istoričar Lazar

Arsenijević Batalaka, koji su nam ostavili

značajna svedočanstva o radu škole. Učili su se

istorijski predmeti, zemljopis, nemački jezik,

topografsko crtanje (krokiranje), statistika,

računica i nekoliko predmeta iz oblasti prava, a

prvi profesori su bili Ivan Jugović, Simeon

Milutinović, Dositej Obradović i dr. Škola je

trajala svega pet godina. Na presto 1815. godine

dolazi knez Miloš Obrenović, formira se Licej, do

tada najrazvijeniji oblik obrazovanja.

Osnivanje Liceja (1838 – 1863)

Drugi bitan organizacioni oblik sistemskog

uspostavljanja školskog sistema u Srbiji vezuje

se za ustanovljenje Liceja. Odluku je doneo knez

Miloš2 01.07.1838. godine, pri kraju njegove

2 Knez Miloš Obrenović, po okončanju II srpskog ustanka,

opredeljuje se za stvaranje i jačanje srpske državnosti, diplomatskim sredstvima postepeno osvaja državna ovlašćenja od Turske. Nažalost, on praktično preuzima turske metode vlasti i uspostavlja sopstveni feudalni sistem i monopol na trgovinu koja mu obezbeđuje da se i lično obogati. Bitan momenat za budućnost Srbije je donošenje Hatišerifa 1830. godine kojim dobija slobodu veroispovesti i da u Beogradu za Mitropolita može biti biran Srbin umesto dotadašnjih grka. Prvi mitropilit postaje Melentije Pavlović. Milošev apsolutizam će dovesti do nekoliko većih buna i do Sretenskog ustava, a kasnije i Turskog ustava iz

vladavine, na predlog ministra prosvete i

crkvenih dela Stefana Stefanovića Tenke. Licej je

predstavljao prudužetak gimnazijskog

školovanja, sa četiri na šest godina. Prvi

nastavnici su bili profesori Kragujevačke

gimnaziije Petar Radovanović i Atanasije

Todorović, a nešto kasnije Isidor Stojanović,

Konstantin Branković, Jovan Rajić, Đorđe

Mušicki, Ignjat Stanimirović, Antonije Arnot,

Jovan Sterija Popović, Janko Šafarik, Đuro

Daničić, Matija Ban, Kosta Cukić, Aleksa

Vukomanović, Rajko Lešljanin, Josif Pančić,

Panta Srećković, Kosta Jovanović i jedan od

najznačajnijih ljudi tog perioda, Atanasije

Nikolić3 (1803-1882), prvi rektor Liceja koji

ostaje na njegovom čelu do smene srpskog

prestola 1842. godine (rektor od 03.10.1939).

Atanasije Nikolić (1803-1882)

1838. godine kojim se ograničava Miloševa vlast, posle čega će Miloš abdicirati (1839), a na njegovo mesto će doći njegov najstariji sin Milan, kratko svega 26 dana, kojeg nakon smrti zamenjuje mlađi sin Mihailo koji na prestolu ostaje svega tri godine, nakon čega dolazi do smene dinastija i dolazak Aleksandra Karađorđevića, Karađorđevog sina, 1842. godine, kada je i prestonica preneta iz Kargujevca u Beograd. 3 Atanasije Nikolić je rođen 1803. godine u Bačkom Brestovcu. Bio je prosvetni radnik, književnik i profesor. Saradnik i ličnost od poverenja kneza Mihaila Obrenovića i Ilije Garašanina. Gimnaziju je završio u Sremskim Karlovcima i Novom Sadu. U Beču je 1821 upisao artiljerijsku školu u kojoj je izučio kartografske poslove i tehniku. Vraća se u Novi sad 1824 gde otvara privatnu školu crtanja. Nastavlja studije inženjerstva u Pešti i 1829 stiče diplomu inženjera. Po povratku bavi se poslovima geometra. Bavio se brojnim zanimanjima, a 1838. na poziv postaje profesor matematike i crtanja na novoosnovanom Liceju u Kragujevcu. Prvi je organizovao proslavu Svetog Save u školi. Sa Jovanom Sterijom Popović je osmislio osnivanje Društva srpske slovesnosti.

4 | S t r a n a

Prve godine je bio samo jedan smer – opšti, a

druge je uveden i drugi smer – filozofija. Među

predmetima bili su fizika, praktična geometrija i

francuski jezik, kasnije matematika i dr. Od

1841. godine, Licej dobija i pravno odeljenje i

iste godine se seli u Beograd, u jednu privatnu

kuću, gde ostaje sve do 1844. godine, kada

prelazi u Konak kneginje Ljubice.

Konak Kneginje Ljubice iz 1876

Vladavinu kneza Aleksandra Karađorđevića

(1842-1858) karakteriše period vladavine

ustavobranitelja, članova Državnog saveta, koji

su zagovarali strogo poštovanje Turskog ustava i

pod tom parolom široko su koristili svoja

ovlašćenja za donošenje brojnih zakona i

izgradnju objekata i institucija, važnih po

državu. Dolazi do jačanja birokratskog aparata.

U tom periodu slati su brojni mladi studenati na

čuvene evropske univerzitete. Bio je to period

gradnje, objekata i saobraćajnica. Period kada

mlada država nije bila u stanju da prati kvalitet

radova te je ubrzo shvatila da bez inženjera

graditelja nema privrednog razvoja niti

modernizacije društva. Zaslugom Jovana Sterije

Popović, 1844. godine, Zakonom je reformisana

nastava u Srbiji. Rang Liceja je uzdignut na nivo

Velikog učilišta.

Inženjerska škola (1846 – 1850)

U nameri da stvori kadar koji će koliko-toliko biti

u stanju da u ime države vrši nadzor nad

izgradnjom puteva i zgrada, Zakonom o

uređenju javne nastave uvodi se prvo

zakonodavno regulisanje rada Liceja i pri

Ministarstvu unitrašnjih dela formira Inžejerska

škola 19.06.1846. Najveće zasluge za

ustanovljenje ove škole pripada Atanasiju

Nikoliću koji je odmah po stupanju na presto

kneza Aleksandra prešao u Ministarstvo

unutrašnjih dela. Iz potreba za inženjerima koji

bi bili nadzor pri građenju drumova, on uspeva

(preko Ilije Garašanina) ubediti Kneza da otvori

Inženjersku školu koja je nedvosmisleno

predstavljala zaokret u prirodi obrazovanja na

Liceju, u smislu da se pored opšteg, filozofskog i

pravnog usmerenja uvodi tehničko. U

Inženjerskoj školi prvi predmeti su bili Praktično

zemljomerje, Mehanika, Arhitektura, Crtanje i

Nemački jezik. Nastava je trajala tri godine,

nakon čega su polaznici bili sposobni – manja

inženjerska dela obavljati. Pored A. Nikolića, u

nastavi su bili angažovani Ignjat Stanimirović

(nemački), Avgust Cerman (računica, Algebra,

Geometrija, Mehanika) i Jan Nevole (Crtanje i

opšti predmeti). Inženjerska škola je dala samo

jednu generaciju od 9 stručnjaka, nakon čega je

zatvorena i umesto nje 1850. godine, osniva se

Vojna akademija. Ona je, između ostalog,

nadomestila prazninu u kontinuitetu

obrazovanja inženjera ‟građevinara‟ do

formiranja prirodno-tehničkog odseka pri Liceju

1853. Nakon odlaska u penziju Atanasija

Nikolića, nakratko ga zamenjuje Simon Prica, a

nakon njegove prerane smrti, od 1845. godine

Emilijan Josimović4 (1823-1897) koji preuzima

predmete oblasti matematike, Praktične

geometrije, Nacrtne geometrije i Građevinske 4 Emilijan Josimović je rođen 1823. godine u mestu Stara

Moldova, Rumunija. Bio je prvi srpski urbanista. Završio je matematičku vojnu školu u Lugošu, a studije tehnike u Beču završava do svoje 22. godine. Ceo radni vek provodi u prosveti, od 1845. je honorarni profesor Liceja, od 1850. je u Artiljerijskoj školi sve do 1869 gde je predavao matematiku i geodeziju. Redovni profesor Velike škole postao 1869. godine. Bio je šef matematičkog odeljenja, a zatim rektor.

5 | S t r a n a

arhitekture. Emilijan je studije završio u

Mađarskoj i Beču. Po završetku, angažuje se na

Liceju i postaje rektor 1849/50., a kasnije i

rektor Velike Škole (1874/75 i 1876/77). Godine

1853. pri Liceju se organizuju tri odseka –

pravni, prirodno-tehnički i opšti. Po prvi put

javlja se predmet Građevinska arhitektura. Tu

su i predmeti poput Nauke o zemljomerju,

Praktične geometrija, Mehanike i dr. Prevelika

moć ustavobranitelja dovela je do sukoba sa

mladim knezom Aleksandrom i do njegovog

pada sa vlasti i ponovnog vraćanja dinastije

Obrenović 1858. godine. U svojoj istoriji koja je

trajala 25 godina i koja se završila formiranjem

Velike škole 1863. godine, kroz Licej je prošlo

1216 slušalaca uzrasta od 17 do 22 godine.

Osnivanje Velike škole (1863 – 1905)

Na vlast 1858. godine dolazi knez Miloš, na

kratko, a posle njega knez Mihailo (po drugi put)

čija je vladavina obeležena značajnim

napretkom u samostalnosti i proterivanjem

turaka iz srpskih gradova 1867. godine.

Apsolutistička priroda vladavine kneza Mihaila

se nije promenila, umesto turske, jačao je svoj

uticaj bez saglasnosti Porte. Značajan momenat

u obrazovanju desio se u njegovo vreme.

Zakonom o ustrojstvu Velike škole od

24.09.1863. godine Licej prerasta u Veliku školu

i seli se u Kapetan-Mišino zdanje, zgradu

današnjeg sedišta Univerziteta u Beogradu.

Velika škola je imala tri fakulteta – filozofski,

tehnički i pravni.

Prema svedočenju tog vremena, knez Mihailo je

bio vrlo posvećen reformama obrazovanja i

modrnizaciji Srbije. Ministartsvo građevina se

osniva 1862. godine sa zadatkom da se stara o –

izgradnji i održavanju puteva i mostova,

regulaciji ulica i reka, podizanju javnih zgrada i

spomenika.

Zgrada Velike škole, danas Rektorata Univerziteta u

Beogradu (poklon Miše Anastasijevića, projektant Jan Nevole, podignuta 1863. godine)

Knez Mihailo 1864. raspusta Društvo srpske

slovesnosti i osniva Srpsko učeno društvo,

prethodnice Srpse akademije nauka i umetnosti.

Zakonom o izgradnji železnica 1875. godine

počinje intezivan rad na izgradnji prve

železničke pruge kroz Srbiju između Niša i

Beograda (radovi počeli 1881). Na Velikoj školi,

pored opštih, iz oblasti građevinarstva i

geodezije izučavali su se sledeći predmeti:

Deskriptivna i praktična geometrija, Mehanika,

Fizika, Nauka o građevini na suvu i vodi i dr.

Nastava je trajala četiri godine. Rektor je biran

na predlog ministarstva prosvete i crkvenih

dela, a postavljan je kneževim ukazom. Radi

poboljašanja nastave, od 1871. godine se po

prvi put određuju kvalifikacije za nastavnike –

da su završili neki od fakulteta Velike škole ili

drugi u inostranstvu sa odličnim ili vrlo dobrim

uspehom. Najznačajnije je uvođenje predmeta

Nauka o građevini na suvu i vodi koji je

obuhvatao sledeće oblasti: obični i gvozdeni

putevi, mostovi, građevine na vodi, tuneli i

zemljorad. Posle povratka iz Artiljerijske škole,

Emilijan Josimović se 1870. vraća na Tehnički

fakultet i preuzima nastavu iz Matematike,

Deskriptivne i praktične geometrije, a kasnije i iz

Građevinske arhitekture, Nižu i višu geodeziju

sa topografskim i kartografskim crtanjem

6 | S t r a n a

(reformom iz 1880). Predmete Građevine na

suvu i Građevine na vodi i Građenje puteva od

1870. godine predavao je prof. Mihailo

Petković5. Zbog sukoba sa liberalima knez

Mihailo je ubijen 29.maja 1868. godine, a

budući da nije imao naslednika, na presto dolazi

unuk Miloševog brata Jevrema, maloletni Milan

Obrenović. Zbog maloletništva, vlast preuzima

tročlano Namesništvo (M.Blazanac, J. Ristić i J.

Gavrilović) do 1872. godine, pod čijim uticajem

je 1869. donet Namesnički ustav koji je

omogućio pojavu paralamentarizma u Srbiji.

Srpsko-Turski ratovi (1876-1878) omeli su

kontinuitet razvoja obrazovnog sistema u Srbiji,

a svi studenti i profesori pozvani su u rart, kao

vojni obveznici.

Odluke Berlinskog kongresa uvećale su tadašnju

Srbiju za četiri nova okruga, a 1882. godine

Srbija postaje kraljevina. Milan Obrenović se

ustoličuje za njenog prvog novovekovnog kralja.

Posle donošenja novog ustava 1888. godine,

Milan se 1889. odriče prestola, a kralj

Aleksandar M.Obrenović vlada Srbijom sve do

majskog prevrata 1903. godine. Period izeđu

1880. i 1890. karakteriše povećanja nastavnog

kadra Tehničkog fakulteta i formiranja nove

katedre. U tom periodu bitno je istaći dolazak

Milana Andonovića6 1880. godine za profesora

Niže i Više geodezije sa topografskim crtanjem,

5 Mihailo Petković je rođen 7.11.1833 u Starom Bečeju. Gimnaziju

je završio u Beogradu, a zvanje građevinskog inženjera stekao na Politehnici u Beču.Od osnivanja Velike škole, tačnije od 1864. godine postavljen je za njenog profesora. Predavao je Deskriptivnu i praktičnu geometriju i crtanje, Građevine na suvu i vodi, a kasnije Građevine na suvu i Građevine na vodi i građenje puteva. 6 Milan Andonović je rođen u Požarevcu 1849. godine. Gimaniziju je započeo u Požarevcu a završio u Beogradu 1868 i iste godine je upisao Tehnički fakultet Velike škole gde je studrao do 1872. godine kada odlazi u Karlsrue na nastavak studija na inženjerskom odseku tamošnje politehnike. Od 1874 u Ahenu kod profesora Ritera specijalizuje se iz oblasti mehanike. Vraća se 1875. godine i postavljen je za profesora beogradske realke. Od 1878 je u Minhenu gde se dodatno usavršava u oblasti geodezije. Od 1880. godine vraća se na Veliku školu i preuzima nekoliko predmeta iz te oblasti.

zatim inž. Koste Glavinića7 za profesora

Grafostatike sa crtanjem i Nauke o građenju

mostova 1886. godine, inž. Nikole

Stamenkovića8 na predmetima Hidrotehnike i

hidroulike 1887. godine i iste godine inž.

Milivoja E. Josimovića9 za profesora na

predmetima Nauka o građenju železnica,

puteva i tunela. Stručni časopis, Srpski tehnički

list se pokreće 1890. godine (urednik Milivoje

Josimović), a nešto kasnije, formirano je i

Udruženje srpskih inženjera (1890, pošetni

koraci datiraju još iz 1868).

Milan Andonović (1849 – 1926)

Uredbom od 6.01.1897., Tehnički fakultet je

podeljen na tri odseka: Građevinsko-inženjerski,

Arhitektonski i Mašinski. Značajno je promenjen

nastavni plan i program sa nekoliko novih

predmeta oblasti građevinasrtva i geodezije

(ukupno 46 predmeta). Nastava je podeljena u

7 Kosta Glavinić je rođen u Beogradu 1858. godine. Završio je beogradsku realku i studije građevine na Velikoj školi 1884. Odlazi u Berlin gde studira na Odseku za građevinske inženjere. Od 1885. god. postaje docent na Velikoj školi, a kasnije i profesor na predmetu Mostovi i tuneli. 8 Nikola Stamenković je rođen 1858. godine u Beogradu. Završio je beogradsku gimnaziju i realku 1874. godine, a kasnije i Tehnički fakultet Velike škole 1879. godine. Školovanje je produžio u Minhenu, na inženjerskom odseku Minhenske politehnike i prvi je stručnjak u nas koji se posvetio pitanjima iz oblasti voda i građenju hidrotehničkih objekata.U Ministarstvu građevina je od 1885. godine. Rukovodio je izradom projekta beogradske kanalizacije i jedno kraće vreme nalazio se na položaju predsednika beogradske opštine (od marta do avgusta 1903). Jedan je od osnivača Udruženja srpskih inženjera i arhitekata. 9 Milivoje Josimović je rođen u Beogradu 1855. godine. Osnovnu školu i gimnaziju je završio u Beogradu, Građevinski odsek na Bečkoj politehnici 1879. godine. Od 1887 je stalni profesor Velike škole. Bio je Ministar građevine kraljevine Srbije, narodni poslanik i referent za železnice u Narodnoj skupštini i više godina diretkor Srpskih državnih železnica.

7 | S t r a n a

četiri semestra opšti deo i četiri semestra su bila

namenjena stručnim predmetima. Po završetku

nastave i položenih ispita, studenti su sticali

diplomu građevinskog inženjera. Nova reforma

je izvršena 1900. godine. Uvedeno je nekoliko

novih predmeta, a studenti su se već od prve

godine opredeljivali za jedan od smerova, iako

je nastava u prve dve godine bla zajednička. Te

1900. godine na Tehničkom fakultetu je bilo 10

naučnih zavoda, među kojima Geodetski zavod,

Hidrotehnički zavod, Zbirka građevinskog

materijala i dr. Do osnivanja Univerziteta 1905.

godine bilo je još nekoliko izmena, a broj

nastavnika je permanentno uvećavan.

Formiranje Univerziteta u Beogradu 1905.

godine

Univerzitet u Beogradu je formiran 15.10.1905.

godine. Zakonom je osnovano pet fakulteta –

Bogoslovski, Filozofski, Pravni, Medicinski i

Tehnički. Za prvog rektora Univerziteta izabran

je Simo Lozanić. Tehnički fakultet je radio kao

posebna celina u okviru Univerziteta i bio je

podeljen na tri odseka, za – građevinske

inženjere, arhitekte i mašinske inženjere.

Ukupno 67 predmeta, na sva tri odseka. O

novim predmetima odlučivao je Savet Fakulteta.

Nematične predmete predavali su profesori sa

drugih fakulteta. Po prvi put se pominju

doktorski ispiti, odnosno da se doktorat stiče na

osnovu disertacije i usmenog ispita pred

ispitnim odborom ili kao počasni doktorat, o

čemu je odlučivao Savet Fakulteta. U prvoj

godini (1906/07) na Tehnički fakultet je upisano

149 studenata, od čega 99 na građevinskom

odseku. Ovakav odnos upisa zadržan je sve do

Prvog svetskog rata, pre svega zbog tradicije a i

potreba izgradnje infrastrukturnih objekata. Od

1910. godine po prvi put se pojavljuju predmeti

iz betona i armiranog betona koje drži inž.

Đorđe Mijović10. Balkanski ratovi (1912)

prekinuli su studije, a veliki broj studenata i

profesora je bio moblisan. Pred izbijanje Prvog

svetskog rata (1913/14) Tehnički fakultet je

imao 28 profesora. Univerzitet za vreme rata

prestaje sa radom, kapetan Mišino zdanje je

pretrpelo velika razaranja, a oko 1300 đaka i

studenata se našlo u prvim borbenim redovima.

Samo mali broj njih je uspeo 1915. godine da se

vrati u domovinu.

Usled velikog razaranja koje je zadesilo objekte

Tehničkog fakulteta u Prvom svetskom ratu, u

posleratnim godinama nastava je nastavljena na

tri lokacije – Vasinoj, Nemanjinoj i Kosmajskoj

ulici. Početkom 1919. Tehnički fakultet je

upisalo 610 učenika, a najveći problem je bio

nedostatak profesorskog kadra, te je usledilo

plansko slanje kadra na usavršavanje u

inostranstvo, najviše u Nemačku. Primljen je i

izvestan broj nastavnika iz bivše carske Rusije

što je poboljšalo strukturu kadra i omogućilo

uvođenje novih predmeta. Početkom

dvadesetih, pored kapetan Mišinog zdanja

izgrađena je nova zgrada, samo za Tehnički

fakultet, a nešto kasnije 1931. godine i zgrada u

kojoj se Građevinski fakultet danas nalazi.

Povratkom kadra sa usavršavanja značajno je

unapređen kvalitet nastave, a poseban značaj se

stavlja na naučni rad, na razvoj nauke. Novom

Uredbom od 17.04.1935. proširuje se misija

Fakulteta. Fakultet je pored ‟spremanjem

stručnih radnika‟ počeo ‟obrađivati tehničke

nauke i spremati naučne i stručne radnike za

sve grane tehnike‟. Već tada, Tehnički fakultet

poseduje 20 zavoda, 6 laboratorija i 16

kabineta. Postojala su dva osnovna završna

ispita – diplomski i doktorski. Diplomski se delio

10 Djordje Mijović je rođen 1880. godine. Na Tehničkom fakultetu

Velike škole diplomirao je 1903. godine. Specijalizaciju u Berlinu završio je 1906. godine. Od 1919. godine je docent, a od 1922 i redovni profesor na predmetima iz oblasti betonskih konstrukcija.

8 | S t r a n a

na pripremni deo i stručni deo. Prema istoj

Uredbi, Građevinski odsek je podeljen na četiri

grupe – Geodetsku, Saobraćajno-inženjersku,

Statičko-konstruktivnu i Hidrotehničku.

Nestabilno stanje u tadašnjoj državi ukazivalo je

na početak predratne krize i rata koji je u Evropi

već započeo. Pred sam rat, ne računajući

asistente, na Građevinskom fakultetu je

predavalo 36 nastavnika. Već 1941. godine,

Fakultet praktično prestaje sa radom. Zgrada je

bila okupirana, a u prvi tri ratne godine

zabeležene su sporadične aktivnosti.

Sadašnje sedište Građevinskog fakulteta na mestu

nekadašnjeg trkališta

U jesen 1945. godine se nastavlja rad na

Tehničkom fakultetu. Školska 1945/46. bila je

veoma teška. Nedostajao je pribor, nije bilo

grejanja, osećala se čak i oskudica u hrani i

odeći. Iz godine u godinu uslovi su se

poboljšavali, a 1948. dogradjen je treći sprat.

Posledice savezničkog bombardovanja zgrade Tehničkih

fakulteta 1944 godine

Na građevinski fakultet, od 1945/46. u tri

uzastopne godine, upisano je u prvu godinu

ukupno 1750 studenata (na četiri stručne grupe

četvorogodišnjih studija). Posebnim aktom,

avgusta 1946. godine, pri Tehničkom fakultetu

kao posebna jedinica izdvojen je Geodetski

odsek. Malo prekasno da bi obezbedio

fakultetski nivo u reorganizaciji koja je uskoro

usledila. Redovna nastava na njemu je započela

školske 1947/48, sa upisanih 140 studenata, a

već 1950. godine pojavljuju se prvi diplomirani

inženjeri geodezije.

Proglašenje samostalnosti Građevinskog

fakulteta 1948. године

Novom Uredbom Vlade NR Srbije od 21. juna

1948. godine, Tehnički fakultet se izdvaja iz

sastava Univerziteta i proglašava u samostalnu

Tehničku veliku školu ranga univerziteta.

Dotadašnji odseci se pretvaraju u samostalne

fakultete, osim Geodetskog, koji zbog relativno

kratke samostalnosti, ulazi u sastav

Građevinskog fakulteta. Dekana je svake godine

birao fakultetski savet. Prvi dekan Građevinskog

fakulteta izabran za školsku 1948/49 bio je inž.

Petar Micić11, redovni profesor. Nastava je

trajala pet godina, prve dve godine zajednička, a

nakon toga za građevince po smerovima.

Geodetski odsek je bio samostalan, a nastava na

njemu se odvijala po posebnom planu.

Samostalnost Tehničke velike škole kratko je

trajala. Već jula 1954. novom Uredbom ona se

ukida. Fakulteti postaju deo Univerziteta.

Građevinski fakultet od školske 1960/61. prelazi

na stepenastu nastavu (student posle druge

11 Petar Micić je rođen u Zaječaru 1889. godine gde je i završio osnovnu školu i gimnaziju. Građevinski odsek Tehničkog fakulteta u Beogradu je završio 1911. Specijalizaciju iz oblasti gvozdenih konstrukcija je završio u Berlinu 1914. godine, a studirao je i u Parizu od 1916 do 1918. godine. Od 1933.je redovni profesor na predmetu Gvozdene konstrukcije mostova i krovova na Tehničkom fakultetu u Beogradu. Bio je prorektor i rektor i prvi dekan samostalnog Građevinskog fakulteta od 1948. do 1951. godine.

9 | S t r a n a

godine mogao je da prekine studije i da se

zaposli u privredi kao građevinski, odnosno

geodetski inženjer). Po ovom modelu, upisano

je šest generacija studenata, nakon čega se

odustalo od te koncepcije. Na smeru

građevinarstva, umesto grupa, po prvi put se

pojavljuju odseci – Konstruktivni, Hidrotehnički

i Odsek za puteve i železnice. Statutom

Fakulteta iz 1966. godine vraćena je kontinualna

nastava. Pored tri pomenuta odseka, osniva se

četvrti - Geodetski odsek. Na konstruktivnom

smeru se pojavljujau usmerenja - betonske i

metalne konstrukcije, odnosno hidrotehničke

konstrukcije. Zakonom o školstvu iz 1972.

godine, uvode se predmeti ideološke prirode,

poput marksizma. Po prvi put uvodi se i

programiranje kao predmet, nabavlja se

računarska tehnika i otvara Inženjerski računski

centar. Od 1976/77. započinje period novih

nastavnih planova i programa koji će najduže

opstati u dotadašnjoj istoriji. Njega karakteriše

nastojanje za smanjenjem opterećenja

studenata i sažimanjem nastavne građe. Po

ovom progamu nastavu je završilo deset

generacija studenata. Zakonom o usmerenom

obrazovanju i vaspitanju menjaju se uslovi

studiranja i 1987/88. dolazi do promena u broju

odseka (uveden odsek za visokogradnju), uz

neznatne izmene u nastavnom sadržaju. Druga

značajna promena se ogleda u uvođenju

izbornih predmeta u devetom semestru. Zakon

o Univerzitetu iz 1990. inicirao je nove promene

nastavnih planova. Ukida se marksizam, neki se

predmeti spajaju. Na građevini manje a na

geodeziji su se desile nešto veće izmene. Od

1991. godine, u jeku ratova na prostorima bivše

SFRJ pojavljuje se značajan priliv studenata koji

su izbegli iz ratom zahvaćenih područja Bosne i

Hrvatske. Posle 40 godina nastave, ukida se

predmet Opštenarodna odbrana. Od 1994/95.

uvodi se još jedan odsek – Odsek za planiranje i

građenje naselja (danas, Odesk za upravljanje

projektima u građevinarstvu).

Poslediplomska nastava

Poslediplomska nastava za sticanje akademskog

stepena magistra tehničkih nauka na

Građevinskom fakultetu otpočela je 1962/63.

na Odseku za hidrotehniku, 1964/65. na Odseku

za konstrukcije, 1966/67. na Geodetskom

odseku, 1968/69. na Odseku za puteve i

železnice i 1970/71. na Organizaciji radova i

tehnologiji građenja. Nastava je organizovana

svake druge godine i trajala je tri semestra.

Četvrti je bio namenjen izradi magistarskog

rada. Zvanje specijaliste sticalo se kroz dva

semestra nastave. U trećem se radio

specijalistički rad. Nastavni plan je menjan

nekoliko puta, a 1970. godine je po prvi put

donet Pravilnik o poslediplomskim studijama.

Predmeti su podeljeni na tri grupe:

matematički, teorijsko-tehnički i stručni. Veće

poslediplomskih studija bavilo se organizacijom

i pravilima nastave sve do 1978. kada njegovu

ulogu preuzima Nastavno-naučno veće koje za

te potrebe formira Komisiju za poslediplomske

studije. Od 1990/91. za strane studente po prvi

put su na Fakultetu organizovane

poslediplomske studije na engleskom jeziku.

Zbog ratnih događaja, bilo je upisano samo

četiri studenta, tako da ova ideja nije u

potpunosti zaživela. Od 1995. poslediplomska

nastava se organizuje svake godine.

Istaknuta imena iz prošlosti Fakulteta

U svojoj dugoj i veoma bogatoj istoriji Fakultet

je iznedrio 16 redovnih članova učenih društava

i akademija i šest dopisnih članova akademija

nauka. Redovni članovi učenih društava, preteča

Srpske akademije nauka bili su: Atanasije

Nikolić, Emilijan Josimović, Dimitrije Stojanović,

Kosta Alković, Ljubomir Klerić, Mihailo Petković,

Milan Andonović, Jakov Hlitčijev, Milan Luković,

10 | S t r a n a

Đorđe Lazarević, Miodrag Milosavljević, Miladin

Pećinar, Branko Žeželj, Nikola Hajdin, Milan

Djurić i Vladimir Bogunović. Dopisni članovi su

bili: Ivan Arnovljević, Kirilo Savić, Vojislav

Avakumović, Ernest Stipanić, Boško Petrović i

Mladen Boreli. Pored navedenih istaknutih

članova kolektiva koji su stekli navedena

prestižna priznanja, ništa manje zaslužni nisu ni

svi drugi, mada neki od njih sticajem okolnosti

nisu postali akademici, ali je njihov doprinos

veoma značajan. Nemoguće ih je sve nabrojati,

ali neke od njih svakako treba spomenuti, kao

što su: Kosta Glavinić, Đorđe Mijović, Dragoljub

Spasić, Vojislav Zađina, Borivoje Belopavlić,

Milenko Turudić, Mijat Trojanović, Milorad

Ivković, Branko Zarić, Nikola Stamenković,

Mladen M. Boreli, Vujica Jevđević, Dragutin

Muškatirović, Jefta Stefanović, Živorad Đukić,

Savo Janjić, Marko Aćimović, Stevan Stevanović,

Dragomir Andonović, Branislav Ševarlić, Ilija

Živković, Miodrag Jovanović, Miloje Mitić,

Radivoje Kašanin, i mnogi drugi.

Gradjevinski fakultet danas

Fakultet zadovoljava standarde nastave u

pogledu potrebnog prostora za akreditovani

broj studenata. Na raspolaganju je oko 12000

m2 bruto prostora (6.22 m2 bruto površine po

studentu, odnosno 2.03 m2 neto površine po

studentu). Prostor je podeljen na učionice,

laboratorije, kabinete, biblioteku i nekoliko

amfiteatara. Sve učionice su opremljene

tehničkim uređajima za pomoć u nastavi, a tu su

i brojni uređaji, instrumenti i druga oprema

neophodna za realizaciju nastavnih, naučnih i

poslova u privredi. Ukupan broj raspoloživih

mesta iznosi 2100 (Informator o radu Fakulteta

iz 2016, 2017 i 2018.

http://www.grf.bg.ac.rs/fakultet/vd)

Zgrada Građevinskog fakulteta u Beogradu (projektanti N.Nestorović i B.Tanazović, građena od

1925. do 1931.Posle 2 sv. rata po projektu M.Radovanovića je dozidan treći sprat)

Fakultetska biblioteka je snabdevena sa oko

43000 naslova i pruža kvalitetnu podršku

nastavno-naučnom procesu. Pored klasične

biblioteke, u upotrebi je i studentska računarska

čitaonica sa 58 mesta odakle je elektronskim

putem omogućen pristup svim značajnim

servisima KOBSON mreže. Sa jednim

amfiteatrom od 238 mesta i 21 učionicom,

Fakultet može da primi 1380 studenata u jednoj

smeni. Od skora je u funkciji i alumni Fakulteta.

(https://www.linkedin.com/school/ubfce/)

Aktivnosti u nastavi

Sledeći opšte, globalne i svetske tokove razvoja

visokog obrazovanja, Građevinski fakultet od

školske 2005/06. upisuje prve studente po

modelu obrazovanja definisanog tzv. bolonjskim

procesom koji podrazumeva trostepenu

nastavu i uvođenje mera opterećenja studenata

u savladavanju nastavnih sadržaja. Fakultet

danas u svom sastavu ima osam katedara i

sedam instituta sa 24 nastavne laboratorije od

kojih je pet akreditovano od strane

Akreditacionog tela Srbije

(http://www.grf.bg.ac.rs/fakultet/la). Katedre

su osnovne nastavno-naučne jedinice čiji je

zadatak da planiraju, organizuju i kontrolišu

sprovođenje studijskih programa i naučnih

11 | S t r a n a

istraživanja u okviru akreditovanih programa

(http://www.grf.bg.ac.rs/fakultet/ka).

Akreditovani studijski programi u oblastima

Građevinasrtva i Geodezije i geoinformatike

pripadaju obrazovno-naučnom polju tehničko-

tehnoloških nauka i obuhvataju nivoe osnovnih,

master, specijalističkih i doktorskih studija. U

oblasti građevinarstva, osnovne studije traju

četiri godine, tri semestra su zajednička, a

nakon toga se studenti dele na jedan od četiri

modula – Konstrukcije, Hidrotehniku i

vodnoekološko inženjerstvo, Puteve, železnice i

aerodrome i Upravljanje projektima u

građevinarstvu. Na geodetskom odseku

osnovne studije su jedinstvene i traju tri godine.

Studenti Gradjevinskog fakulteta u poseti radovima na

Koridoru 10 u predelu Grdeličke klisure

Nakon završetka osnovnih studija, studenti sa

građevinskog usmerenja se usmeravaju u pet

izbornih područja – Konstrukcije, Hidrotehnika i

vodnoekološko inženjerstvo, Putevi, aerodromi i

železnice, Upravljanje projektima u

građevinarstvu i Građevinska geotehnika. Na

smeru Geodezija i geoinformatika master

studije traju dve godine, a studenti se

usmeravaju u tri oblasti – Geodeziju,

Geoinformatiku i Upravljanje nepokretnostima.

Ukupan broj predmeta na svim studijskim

programima akreditovanih 2014. godine iznosi

326. Fakultet danas ima 150 nastavnika i

saradnika i oko 60 lica u nenastavi.

U oblasti građevinskog inženjeringa,

Građevinski fakultet je akreditovao i dva

programa specijalističkih studija, i to: 1)

Energetska efikasnost, održavanje i procenu

vrednosti objekata u visokogradnji i 2)

Gradjevinarstvo. U okviru doktorskih studija dva

su akreditovana studijska programa, po jedan

na građevinskom i geodetskom smeru.

Aktivnosti u nauci

Aktivnosti u nauci su neraskidivi deo ukupnog

opusa Fakulteta i lica zaposlenih na njemu.

Nastava i nauka su blisko povezani i obavezujući

su deo ukupnih aktivnosti nastavnog osoblja na

Fakultetu. Fakultet je akreditovana naučna

ustanova i to mu omogućuje da konkuriše u

realizaciji istraživačkih projekata, domaćih i

međunarodnih. Skoro svi zaposleni su već

uključeni u jedan ili više od 28 domaćih i više od

20 aktuelnih međunarodnih projekata.

Aktivnosti u nauci, direktno su povezane i sa

doktorskim studijama gde se teži sve većem

povezivanju nauke i privrede.

Međunarodna naučna konferencija posvećena

modelovanju prostornih informacija korišćenjem R open source software

Značajan indikator uspešnosti naših nastavnika i

saradnika jeste i sve veći broj radova u uticajnim

međunarodnim časopisima koji je u prošloj

godini bio rekordan i prešao cifru od 100

objavljenih radova. Knjižni fond biblioteke se

godišnje uvećava sa nekih 250 novih naslova, pri

čemu se sve više daje na značaju periodici i

Internet pristupu bazama podataka sa

relevantnim naučnim sadržajima (disertacijama,

člancima i dr.). Trenutno, na oba studijska

12 | S t r a n a

programa doktorskih studija studira više od 100

studenata.

Jedan od glavnih prioriteta u aktivnostima

Fakulteta u proteklom periodu bilo je

intenziviranje i širenje svih vidova saradnje sa

obrazovnim i naučnim institucijama od interesa

za Fakultet, a naročito međunarodne saradnje,

budući da je povezivanje sa različitim

institucijama u regionu, Evropi i svetu izuzetno

značajno za unapređenje kvaliteta nastave i

naučno-istraživačkog rada. Podaci o saradnji

Fakulteta sa međunarodnim i domaćim

akademskim institucijama objavljuju se na sajtu

Fakulteta (http://www.grf.bg.ac.rs). Aktivnosti

za razvijanje akademske saradnje u domaćem

akademskom prostoru i međunarodne saradnje

obuhvataju nekoliko oblasti: 1) Ugovori o

akademskoj saradnji sa srodnim institucijama,

radi razmene studenata, nastavnika i saradnika,

organizovanja zajedničkih istraživačkih ili

stručnih projekata, razvijanja zajedničkih

studijskih programa, zajedničkih naučnih

časopisa i publikacija, i drugih oblika saradnje,

2) Saradnja sa međunarodnim organizacijama,

ambasadama i inostranim kulturnim centrima, i

3) Učešće u međunarodno finansiranim

istraživačkim ili razvojnim projektima u oblasti

obrazovanja i nauke. Građevinski fakultet je

trenutno finansiran na tri Horizon 2020

projekta.

Aktivnosti u privredi

Saradnja sa privredom je od neprocenjive

važnosti i značaja za Fakultet. Zbog sve manjeg

nivoa budžetskih davanja, Fakultet je primoran

da svoje redovne aktivnosti i troškove

podmiruje iz sopstvenih prihoda.

Saradnja Fakulteta sa Strabagom

Saradnja sa privredom nije samo komercijalne

prirode, već je ona sastavni deo dualnog

obrazovanja gde se daje prilika studentima da

upotpune i povežu svoja teorijska znanja sa

potrebama privrede i poslodavaca. Privredne

aktivnosti Fakulteta realizuju se preko Instituta,

organizacionih jedinica posebno tehnički i

kadrovski opremljenih da ih mogu uspešno

realizovati.

Most na Đurđevića Tari (lučni betonski most, projektovao inž. Mijat S. Trajanović, završen 1940 god., dužina mosta 365 m, sastoji se od pet lukova, najveći raspona 116 m,

izdiže se 170 m iznad vode )

Fakultet ima sedam instituta i svaki pokriva

određene uže oblasti u okviru naučnih oblasti

građevinarstva i geodezije

(http://www.grf.bg.ac.rs/fakultet/in). U okviru

Instituta posluju 24 specijalizovane laboratorije

koje se pored u nastavi, dodatno angažuju i na

poslovima iz saradnje sa privredom. U

dosadašnjem periodu, nastavnici i saradnici

Fakulteta su ostvariili značajne uspehe u

projektovanju i građenju kapitalnih objekata u

Srbiji i van nje.

13 | S t r a n a

Palata Albanija (objekat završen 1939 po projektima

Miladina Prljevića i alademika Đorđa Lazarevića)

Neki od njih spadaju u vrhunska graditeljska

ostvarenja među kojima su: zgrada tehničkih

fakulteta u Beogradu, Narodni muzej u

Beogradu, palate Beograđanka i Albanija, hala

Beogradska arena, hangar aerodroma Nikola

Tesla, mostovi Gazela u Beogradu, Sloboda u

Novom Sadu, preko kanjona reke Tare u mestu

Đurđevićeva Tara, Krčki most u Hrvatskoj,

mostovi na pruzi Beograd- Bar, brane Đerdap,

Mratinje, kao i bezbroj drugih objekata poput

tunela, vijadukata, kolovoznih konstrukcija,

hidrotehničkih objekata, geodetskih mreža,

projekata katastra, informacionih sistema i dr.

Most gazela u Beogradu (projektovao Milan Đurić prof.

Građevinskog fakulteta, završen 1970. god.)

Današnje aktivnosti iz saradnje sa privredom

nisu takvog obima kakve su bile u vremenima

nastanka navedenih graditeljskih ostvarenja.

Fakultet, suočen sa stalnim smanjenjem svojih

kadrovskih potencijala i u tržišnim uslovima

kakvi danas vladaju sve teže uspeva da zadovolji

visoke zahteve u obezbedi sve tražene

bankarske garancije za uspešnu realizaciju

projekata i uslove koje nameću strani

investitori, te je prinuđen da prihvata i poslove

manjeg obima, konsultantske usluge, tehničke

kontrole, nadzor i sl. Fakultet će u narednom

periodu nastaviti sa jačanjem svojih kapaciteta i

u skladu sa svojim mogućnostima pratiti razvoj

tehnologija, modela obrazovanja i jačati

saradnju i učešće na domaćim i međunarodnim

naučnoistraživačkim projektima.

Od marta 2018 Fakultet je postao član Saveta zelene gradnje Srbije

U tom pravcu, Fakultet je ostvario kontakte sa

relevantnim institucijama i iz godine u godinu

sve je više stranih partnera koji se interesuju za

saradnju sa Fakultetom. Među najznačajnijim

stranim partnerima su austrijski Štrabag, ruski

NIS, kineski Šangdong i mnogi drugi. U nastavi

se permanentno osvežavaju nastavni sadržaji i

uvode novi predmeti. Sve je veći broj novih

studijskih programa kao i novih kurseva

inovacije znanja i pripremnih kurseva za sticanje

neophodnih uslova za dobijanje i produženje

inženjerskih licenci. Fakultet je u značajnoj meri

angažovan u pojedinim državnim komisijama i

telima gde se odlučuje o infrastrukturnim

projektima i vodi politika razvoja i usavršavanja

stručnog kadra. Fakultet insistira na podršci

mladim istraživačima. Skoro 2/3 nastavnog

kadra su docenti i asistenti studenti doktorskih

studija što pruža garanciju da će Fakultet

nastaviti da se i dalje uspešno razvija.

Београд, 23.03.2018