SAOBRAAJNI FAKULTETTRAVNIK

ROBNI TOKOVI U OKVIRU SAOBRAAJNE GEOGRAFIJESEMINARSKI RAD

Predmet: Saobraajna geografija

Student: Mentor: Prof. dr. sc. Teo Risti Mr. Azra Zaimovi dip.ing.

Travnik, 2014.SADRAJ1. UVOD................................................................................................................................ 1.2. ROBNI TOKOVI............................................................................................................. 2.2.1. Vrste robnih tokova........................................................................................... 3.3. ROBNI TOKOVI U OKVIRU SAOBRAAJNE GEOGRAFIJE............................. 6.3.2. Vrijeme kao bitan faktor robnih tokova.......................................................... 7.

4. OSTALE PRETPOSTAVKE ZA VALORIZACIJU PROMETNOG PRAVCA I PRIVLAENJE ROBNIH TOKOVA................................................................................ 8.4.1. Postojee metode i kriteriji pri izboru optimalnog prometnog pravca......... 8.5. ZAKLJUAK................................................................................................................... 12.

6. POPIS LITERATURE..................................................................................................... 13.

7. POPIS SLIKA................................................................................................................... 14.

1. UVODSaobraaj slui za premjetanje robe, ljudi i informacija sa jednog mjesta na drugo. Saobraajna geografija prouava zakonitosti razvoja i razmjetaja saobraajne mree, pa je veoma vana za tokove robe. Jer robni tokovi zahtjevaju transport odreene robe na odreenom saobraajnom pravcu.Kroz seminarski rad obradit emo robne tokove, vrste robnih tokova, te robne tokove u okviru saobraajne geografije.

12. ROBNI TOKOVIRobni tokovi su tokovi odreenih vrsta roba (tereta) koje cirkuliraju odreenim transportnim pravcima, odnosno transportnim rutama ili koridorima.Robni tok definira se takoe i kao koliina tereta u tonama, ili komadima koja se premjeta u odreenom vremenskom periodu na datom pravcu ili punktu.Robni tokovi, kao posljedica odvijanja robne razmjene (u svijetu) koja se obavlja pomou prometa i trgovine, predstavljaju znaajan pokazatelj intenziteta (obima), strukture i dinamike (svjetskog) prometa, odnosno robnog prijevoza. Osnovna obiljeja robnih tokova u geo-prometnom smislu su:1. smjer,2. intenzitet i3. vrsta robnog toka.

Smjer robnog toka odreen je ishoditem (izvoritem) i odreditem, intenzitet robnog toka odreen je i moe se kvantitativno izraziti koliinom prevezene robe u odreenoj vremenskoj jedinici (primjerice, godini dana).Vrsta robnog toka razlikuje se obzirom na razliite kriterije, od kojih su najznaajniji: teritorijalni djelokrug robnog toka, vrsta prijevoznog sredstva, prijevozne grane, prijevozne tehnologije ili prijevoznog puta i vrsta robe u prijevozu.U analizi robnih tokova vano obiljeje je i dinamika robnog toka koja podrazumjeva odreeni trend u intezitetu robnog toka u odreenom vremenskom periodu (razdoblju). Temeljem analize dinamike odreene vrste robnog toka mogue je izvesti znaajne zakljuke o tendeciji kretanja odreenog robnog toka u odreenom vremenskom periodu. Spomenuti se zakljuci tako odnose na ocjenu dinamike robnog toka u raznim oblicima, kao to su primjerice: rast robnih tokova, pad robnih tokova, stagnacija robnih tokova, variranje u rastu / padu robnih tokova, kontinuirani rast/pad robnih tokova, (...), i to u odreenom vremenskom periodu.Prostorni raspored robnih tokova u svijetu formira se zavisno od brojnih faktora, od kojih su vaniji: poloaj potroakih i proizvodnih podruja robe, stupanj privrednog razvoja pojedinih dijelova svijeta i ekonomske grupacije svijeta.Odluujui faktor za smjer robnog toka je potroako podruje tj. njegova privlana snaga u odnosu na izvorite robnog toka.Detaljnom analizom prostornog rasporeda robnih tokova u svijetu bavi se trgovaka geografija. Kao posebna grana trgovake geografije, saobraajna geografija bavi se analizom glavnih obiljeja triju osnovnih skupina robnih tokova:1.tokovi hrane,22.tokovi sirovina i3.tokovi industrijskih proizvoda.

Treba naglasiti da je osnovno podruje i predmet istraivanja saobraajne geografije u vezi s osnovnim elementima, kao to su: saobraajna potranja, saobraajna vorita i saobraajne mree. Navedeni elementi uvjetuju, omoguuju i determiniraju postojanje i odvijanje robnih tokova, ukljuujui ujedno robnu razmjenu (trgovinu) kao osnovni element inicijacije robnog toka.

Nasuprot tomu, postoji itav niz naunih disciplina i oblasti koje su u vezi s saobraajnom geografijom, obzirom na uvjetovanost saobraajne geografije, odnosno robnih tokova kao fenomena koje ona izuava. Drugim rijeima, to su primjerice, ekonomske nauke, prirodne nauke, drutvene nauke, povijesne nauke, i sl.

2.1. Vrste robnih tokovaNajvaniji kriteriji za podjelu robnih tokova su:

1. teritorijalni obuhvat transporta,2. vrsta prijevoznog sredstva (prijevoznog puta, tehnologije),3. vrsta roba (tereta),4. karakter premjetanja materijalnih dobara i5. tehniko-tehnoloka, organizaciona povezanost i strategija upravljanja.

Ukoliko se razmatra odvijanje robnih tokova obzirom na teritorijalni obuhvat mogue je razlikovati:

1. lokalne robne tokove,2. regionalne robne tokove i3. globalne robne tokove.

Jednako tako, obzirom na spomenuti kriterij teritorijalnog obuhvata,razlikuju se:1. nacionalni (domai, unutarnji) robni tokovi i2. meunarodni robni tokovi.

3

Slika 1. Vrste robnih tokova prema teritorijalnom obiljejuDrugi kriterij za podjelu robnih tokova je vrsta saobraajne grane kojom se odvijaju robni tokovi, to analogno podrazumijeva pripadajuu vrstu prijevoznog sredstva, prijevoznog puta i prijevozne tehnologije. Sukladno vrsti prometne grane razlikuju se: vodni robni tokovi ( pomorski robni tokovi i robni tokovi unutranjim plovnim putovima), kopneni robni tokovi (cestovni, eljezniki i cjevovodni), multimodalni robni tokovi (kombinacija vie prijevoznih grana), potanski (potansko-telekomunikacijski) robni tokovi, zrani robni tokovi.Meu spomenutim vrstama robnih tokova, a u odnosu na intenzitet robnih tokova u svijetu su dominantni vodni robni tokovi, pri emu se posebno misli na pomorske robne tokove koji ine ukupne svjetske vanjskotrgovinske razmjene. U neznatnom udjelu robnih tokova unutranjim plovnim putovima (obzirom na pomorske robne tokove) dominiraju rijeno-kanalski u odnosu na neznatne jezerske robne tokove.

U kopnenim robnim tokovima uz cestovne i eljeznike robne tokove posebno se istiu cjevovodni robni tokovi, odnosno robni tokovi najvanije vrste tekueg tereta (nafte i naftnih derivata).

U potansko-telekomunikacijskom saobraaju, robni tokovi se odnose iskljuivo na onaj dio potanskih poiljaka (pakata) koje se mogu smatrati komadnom robom u toj vrsti saobraaja te ih ima mjesta uzimati u obzir kao jednu moguu vrstu robnih tokova.

Robi tokovi u zranom saobraaju, ne istiu se intenzitetom, ali je rije o jednom vanom dijelu robnih tokova koje ine tzv. visokotarifirajui tereti, ili tzv. visokovrijedna ili luksuzna roba ija via ili visoka cijena tj. vrijednost, moe podnijeti visoku cijenu zranog prijevoza.4

Spomenute vrste robnih tokova obzirom na vrstu saobraajne grane kao i pripadajue podvrste prikazane se na sljedeoj shemi.

Slika 2. Vrste robnih tokova prema saobraajnoj grani

Robne tokove mogue je razlikovati obzirom na tri osnovne vrste tereta, kao:

1. tokove generalnog tereta,2. tokove rasutog tereta,3. tokove tekueg tereta.

Slika 3. Vrste robnih tokova prema vrsti tereta

5Prema karakteru premijetanja, robni tokovi se dijele na: spoljne i unutranje tokove.

SPOLJNI R.T. javljaju se kao magistralni, javni, spoljni industrijski transport, robni tokovi prijema i robni tokovi otpreme. Zbir spoljnih robnih tokova predstavlja spoljni promet fabrike.UNUTRANJI R.T. ostvaruju se meupogonskim industrijskim transportom. Zbir unutranjih robnih tokova predstavlja unutranji robni promet fabrike.

3. ROBNI TOKOVI U OKVIRU SAOBRAAJNE GEOGRAFIJESaobraaj omoguava regionalnu specijalizaciju i u proizvodnji sirovina i gotovih proizvoda. Industrijske oblasti se, tako, mogu koncentrisati na proizvodnju lokalnih izvora ili specifinih proizvoda. Specijalizovani proizvodni metodi, finansiranje i trgovina vode kvantitativnoj proizvodnji uz niske pojedinane trokove. Proizvodnja gvoa i elika, kao i specijalizovane fabrike, oprema i kvalifikovano osoblje koncentrisani su, uglavnom, u oblasti od ikaga do Pitsburga. ikago, Omaha, Fort Vort su centri za pakovanje mesa, dok su Mineapolis i Bafalo glavne mlinare. Svaki region razvija efikasnost, ekonomiju i proizvodnju koju omoguuje koncentrisana upotreba specijalizovanih znanja, proizvodnih metoda i opreme.

Prijevoz za regionalnu specijalizaciju u proizvodnji sirovina i gotovih proizvoda.Industrijske na terenu, tako da ne mogu koncentrirati na proizvodnju domaih izvora ili posebne proizvode. Specijalizirani metode proizvodnje, financiranja i trgovinu vode kvantitativni proizvodnju sa malim pojedinanim trokovima. Proizvodnja eljeza i elika, kao i specijalizirane tvornice, opremu i obueno osoblje su koncentrisani uglavnom u podruju Chicaga u Pittsburgh. Chicago, Omaha, Fort Worth centri za pakovanje mesa, a Minneapolis i Bafa veliki mlinari. Svaka regija razvija efikasnosti, ekonominosti i proizvodnje, to omoguava koritenje koncentriranog specijaliziranih znanja, metode proizvodnje i opreme.

Robni tokovi u okviru saobraajne geografije omoguuju nova trita, koja su obezbjeena transportom do i od specijalizovanih oblasti. Samo mali broj proizvoda moe biti konzumiran u neposrednoj blizini mjesta proizvodnje. Viskonsin nikako ne moe utroiti celokupnu proizvodnju mlenih proizvoda te drave, niti bi Vaington mogao konzumirati sve svoje jabuke ili drvenu grau. Ovdje saobraaj jo jednom potvruje svoju korisnost mesta, prevozei viak proizvoda do svih delova Sjedinjenih Drava i do luka za isporuku u inostranstvu, tako inei itav svet potencijalnim tritem.

Mnoge privrede se udaljuju od tradicionalnih centara specijalizacije. Novi proizvodni centri su formirani na jugu zemlje, kao i du pacifike obale. 63.2. Vrijeme kao bitan faktor robnih tokova

Blizina nove populacije i markentikih zona, bekstvo od visokih taksi i cene rada, kao i od pretrpanosti starijih zajednica, uz disperziju kljunih grana privrede zbog nacionalne sigurnosti, jesu motivacioni faktori.Nezavisno od razloga, decentralizovane oblasti i industrije moraju biti povezane sa izvorima sirovina, opreme, radne snage, sredstava za njeno izdravanje, kao i sa drugim trinim regionima.Vremenska korisnost, isporuka robe i ljudi u eljeno vreme, postaje sve vanija i vanija. Svjee voe i povre se transportuje du itavog kontinenta, ak i preko okeana, takvom brzinom (potpomognutom modernim metodama odravanja sveine i hlaenja), da su njihova originalna svjeina i ukus dostupni svima. Kanjenja u transportu prouzrokuju kvarenje i, moda, gubitak u marketinkoj vrednosti u kritinim trinim oblastima. Dopisnici i prevoznici rado plaaju skuplje tarife za prevoz pote, odnosno, tereta avionom. Neto zahtevnija, ali manje oigledna primena vremenske koristi jeste snabdevanje fabrika delovima neophodnim za gotov proizvod. Fabrika za sklapanje automobila dobija koljke automobila iz jednog grada, motore iz drugog, a elektrinu opremu iz treeg. Boje, mebl i druga oprema obezbeuje se iz drugih izvora. Ove komponente moraju biti na raspolaganju kada je to potrebno ili e se proizvodna linija usporiti ili potpuno zaustaviti. Proizvoa se moe zatititi od greke u isporuci tako to e skladititi vee koliine delova i materijala, ali veliki inventar je skup i nedostaje mu fleksibilnost. Trenutna praksa je da se pri ruci imaju samo rezerve za tri do deset dana, a njihovo dopunjavanje u potpunosti zavisi od brze isporuke transportnih agencija. U stvari, proizvodna linija zadire u svaku oblast proizvodnje,dok saobraaj postaje integralni deo same proizvodne linije. Smanjenje inventara omoguava smanjenje kamata i dozvoljava veu fleksibilnost u uvoenju poboljanja finalnog proizvoda. Takoe, promovie veu prilagodljivost fluktuacijama u biznisu. Drugi proizvodi, poput novina, asopisa, filmova, ploa i traka, naroito su osetljivi na uticaj vremena, jer njihova prodajna vrednost zavisi od njihove pravovremene pojave.

Cvee, biljke, svea jaja i riba takoe zahtevaju hitnu isporuku. Lijekovi i rezervni delovi se esto isporuuju po hitnoj narudbini. Neka trita su kritina kada se radi o vremenu prispea poiljke. Prve jagode, na severnim tritima, u rano prolee imaju veu cenu od onih koje dolaze kasnije, to poveava potranju specijalnih brzih "tura" na nekim prugama.

74. OSTALE PRETPOSTAVKE ZA VALORIZACIJU PROMETNOG PRAVCA I PRIVLAENJE ROBNIH TOKOVA Koliina robnih tokova na odreenom prometnom pravcu relevantan je indikator konkurentnost prometnoga pravca na tritu prometnih usluga, odnosno pokazatelj je njegove prometne valorizacije. Problematikom konkurentnosti prometnog pravca i imbenicima koji ga odreuju, kao i metodama za odreivanje optimalnog prometnog pravca bavili su se mnogi autori. Stoga se u ovom dijelu, analiziraju postojee metode, kriterij i ostale determinante izbora optimalnog sprometnog pravca, ukljuujui analizu strukture preferencije kriterija definirane od strane korisnika usluge. Navedene su teorijske determinante koritene kao polazite za koncipiranje naina i izbor kriterija vrednovanja konkurentnosti Paneuropskog koridora.4.1. Postojee metode i kriteriji pri izboru optimalnog prometnog pravcaPrometni pravci ili koridori podrazumijevaju odreene smjerove kretanja ljudi i robe cestama, eljeznicama, plovnim putovima, (), koji donose viestruku korist prostorima kojima prolaze. Okvir djelovanja i utjecaja pojedinog pravca na tok meunarodnog prometa odreuje sve izraenija meunarodna konkurencija. Drugim rijeima, na tritu prometnih usluga egzistiraju konkurentni i manje konkurentni prometni pravci. Budui je konkurentnost prometnog pravca temeljni imbenik njegove valorizacije na tritu prometnih usluga, namee se pitanje ime je navedena konkurentnost odreena i uvjetovana. Temeljem osnovnih trinih odreenja konkurentnosti, mogue je konstatirati da je konkurentnost prometnog pravca odreena njegovom ponudom i potranjom. U skladu s time mogue je govoriti o ponudi i potranji u odnosu na uvjete i specifinosti cestovnog prometnog pravca, eljeznikog prometnog pravca, pomorskoga prometnog pravca, unutranjeg plovnog puta, (...). Jednako tako, mogue je govoriti o uvjetima i specifinostima ponude i potranje integralne prometne usluge koja istodobno moe ukljuivati razliite prijevozne grane (prometne pravce), prometna vorita, luke terminale, kopnene terminale te druge elemente i sudionike (meunarodne otpremnike, agente, logistike operatere, skladitare, tivadore,...) u proizvodnji prometne usluge na prometnom pravcu. Ponuda i potranja prometnog pravca odreena je karakteristikama svih navedenih elemenata i subjekata u tehnikim, tehnolokim, organizacijskim, ekonomskim, pravnim, politikim, ekolokim i drugim okolnostima. Osim toga, stanje potranje za uslugom prometnog pravca mogue je analizirati, ocijeniti i izraziti: koliinom i dinamikom kretanja robnih tokova na prometnom pravcu, usmjerenou i koliinom vanjskotrgovinske razmjene i sl. Znaajan pokazatelj potranje, a time i konkurentnosti prometnog pravca predstavlja tzv. gravitacijsko podruje, odnosno podruje koje gravitira koritenju odreenog prometnog pravca u uvjetima konkurencije alternativnih prometnih pravaca. 8Granice zalea, tj. gravitacijskog podruja prometnog pravca formiraju se sukladno ponudi i raznim drugim okolnostima, te se suuju ili ire zavisno od interesa korisnika prometnih usluga. Pojam geografskog zalea izgubio je znaenje podruja na kojemu neka luka ili prometni pravac koji su mu najblie imaju apsolutnu prevlast. Naime, geografska udaljenost ne mora biti odluujui imbenik u usmjeravanju robnih tokova na odreene prometne pravce. U uvjetima savremenog prometnog trita, geografski poloaj kao jedan od imbenika relevantnih za djelovanje i razvoj luke gubi na vanosti, dok mnogobrojni logistiki imbenici kao to su: tehnika opremljenost, razvijenost kopnenih prometnica, proelje luke, ekonomska snaga zalea, tarife i tarifna politika i dr., postaju puno vaniji. Naprotiv, oni sve vie djeluju na to da fiziki razliite udaljenosti postaju jednake ili ak pokazuju prednost duljeg puta. Budui da u analiziranoj literaturi nije uoeno precizno definiranje pojma konkurentnosti prometnog pravca i metoda za odreivanja konkurentnosti prometnog pravca, nadalje je definiran pojam gravitacijskog podruja luke te imbenici, metode i druge teorijske postavke u odreivanju veliine gravitacijskog podruja luke kao osnovnog pokazatelja konkurentnosti luke. Sukladno znaenju kojega ima luka kao referentna toka svakog tranzitnog prometnog pravca, navedene teorijske postavke vezane za luke mogu se analogno primijeniti na prometni pravac, imajui na umu ne samo luke ve i sve druge elemente koji utjeu na njegovu valorizaciju. U definiranju pojma gravitacijskog podruja luke, treba istaknuti da autori na razliite naine definiraju navedeni pojam, iako se velika veina autora u tome ipak slae.Tako prema nekim autorima odrediti i definirati gravitacijsko podruje luke znai utvrditi veliinu i granicu podruja u zaleu luke za iju proizvedenu robu namijenjenu prekomorskom izvozu ili za morskim putem uvezenu robu namijenjenu potronji na tom podruju, odreena luka predstavlja najpovoljniju toku izmeu kopnenog i pomorskoga transporta. Prema drugim autorima, gravitacijska zona luke definira se kao gospodarski organiziran i razvijen kopneni prostor u zaleu luke, koji je s tom lukom povezan prometnicama, i koji preko te luke izvozi i uvozi robu. Iako se u praksi kao i u teoriji najee ne pravi razlika izmeu pojmova lukog zalea i gravitacijskog podruja te pojma gravitacijske luke zone, unutar terminologije vezane za gravitacijsko podruje luke navedene bi pojmove trebalo razlikovati na sljedei nain: gravitacijska luka zona predstavlja podskup gravitacijskog podruja luke, to znai da je gravitacijsko podruje sastavljeno od odreenog broja gravitacijskih lukih zona, koje mogu biti segmentirane na vie naina i prema razliitim kriterijima; gravitacijsko podruje luke predstavlja sumirana podruja stvarne potranje za lukim uslugama (skup gravitacijskih lukih zona), a ujedno je podskup lukog zalea; luko zalee (interesno podruje luke) je pojam nadreen pojmu gravitacijskog podruja i predstavlja realno potencijalni izvor prometa jedne luke; razlika u prostornom obuhvatu gravitacijskog podruja i lukog zalea predstavlja, teoretski, prostor za razvoj konkurencije meu lukama. 9Kopneno zalee koje gravitira odreenoj luci, odnosno koje preferira odreeni prometni pravac preko neke luke moe se razgraniiti u tri zone: neposredno zalee, nacionalno zalee i tranzitno zalee. Neposredno zalee luke je najsigurnije i najkvalitetnije, jer je konkurencija drugih luka u odnosu na to podruje najmanja. Naime, poveanjem udaljenosti luke od komitenta u zaleu jaa konkurentnost drugih luka, a pozicije dotine luke u odnosu na kopnena zalea slabe. Nacionalno zalee luke je relativno sigurno podruje za izvoz i uvoz robe preko domaih luka. To se moe objasniti time to je uvid u stanje i razvitak nacionalnog gospodarstva dostupan pa se s domaim prometom moe raunati s relativno visokim stupnjem pouzdanosti, iako domai teret ne bi trebao predstavljati osnovu za znaajniji budui razvitak luke. Najvrjednija, najfleksibilnija, ali i najnesigurnija gravitacijska zona lukog sustava je tranzitno zalee luke. Ono bi trebalo predstavljati osnovu za razvitak luke, budui da se tranzitnim prometom ostvaruje znaajan devizni prihod te potpunije iskoritenje kapaciteta. Nesigurnost tranzitnog trita posljedica je toga to tranzitni partneri imaju mogunost izbora vie prometnih pravaca za destinaciju svojih roba. Najvaniji imbenici odreivanja gravitacijskog podruja luka su: uvjeti unutranjeg transporta: razgrananost mree prometnica (eljeznice, ceste, plovni putovi unutranje plovidbe i u manjoj mjeri zrana prometna mrea), kvaliteta prometne mree (glavne ili sporedne eljeznike pruge, autoputovi), trokovi transporta (s gledita korisnika usluge, transportnog poduzea i drutvenog aspekta), uvjeti pomorskoga transporta, vrste tereta (masovni, generalni), koncentracija linijskog prometa, stanje lukog servisa, savremenost opreme, specijalizacija luke, strunost kadrova, stupanj gospodarskog razvitka i naseljenost pozadine luke.

Za navedene se metode objektivno navode sljedei nedostaci: prednosti krae geografske udaljenosti mogu se anulirati ostalim logistikim elementima; uzimanje u obzir iskljuivo tarifa kopnenog prijevoza ne uvaava znaenje pomorskih vozarina, lukih trokova i ostalih logistikih imbenika; cijena kotanja kopnenog prijevoza (posebice u tranzitnom prometu) nema svoj izvor u stvarnim trokovima, ve odraava politiku pojedine drave, trita ili eljeznice;

10 uzimanjem u obzir ukupnih trokova prijevoza zanemaruje se utjecaj kvalitativnih elemenata prometne usluge na izbor prometnog pravca, utjecaj intervencijskih i dampinkih tarifa.

Jedina metoda za koju se ne istiu nedostaci je metoda ocjenjivanja logistikih elemenata, koja u analizu ukljuuje brojne logistike elemente. To jo jednom potvruje injenicu da je odreivanje podruja koje gravitira koritenju odreene luke ili prometnog pravca kompleksna veliina koja je uvjetovana istovremenim utjecajem brojnih imbenika.

115. ZAKLJUAK

Kroz ovaj seminarski rad obradili smo robne tokove i njihovu podjelu. Moemo zakljuiti da saobraajna geografija ima veliku ulogu u robnim tokovima, jer se roba transportuje odreenim transportnim pravcima.

Kod transporta bitno je to krai transportni put, meutim u nekim sluajevima ako krai transportni put nije siguran koristi se drugi. Tako saobraajna geografija razmjeta saobraajne mree prema najoptimalnijim uslovima transporta i to je jako vano za transportni tok robe.

126. POPIS LITERATURE

1. Markovi, I.: Integralni transportni sustavi i robni tokovi, Sveuilite u Zagrebu, Fakultet prometnih znanosti Zagreb, Zagreb, 1990.

- Internet izvori: http://www.pfri.uniri.hr/~poletan/RT/RT_PREDAVANJA/I.%20kolokvij%20-%20popratni%20nastavni%20materijal.pdf

137. POPIS SLIKA

Slika 1. Vrste robnih tokova prema teritorijalnom obiljeju................................................... 4.Slika 2. Vrste robnih tokova prema saobraajnoj grani........................................................... 5.Slika 3. Vrste robnih tokova prema vrsti tereta........................................................................ 5.

14