SANITARNA MIKROBIOLOGIJA

SANITARNA MIKROBIOLOGIJA

Ispitivanje mikroorganizama u ovjekovoj okolini: vodi, hrani, vazduhu, tlu, na predmetima opte upotrebe. Mjere i postupci za uklanjanje tetnih efekata mikroorganizama u spoljanjoj sredini. Sanitarna mikrobiologija ima ogroman znaaj u sprjeavanju i suzbijanju zaraznih oboljenja, odnosno u unapreenju zdravlja ljudi Rad na poslovima sanitarne mikrobiologije ima tri elementa:

1. uzimanje uzorka2. laboratorijska analiza3.struno miljenjePoslovi sanitarne mikrobiologije su uvijek:

1. javni

2.u saradnji sa sanitarnim inspektorom

3.esto sudski dokument

Zbog velikog optedrutvenog znaaja ova oblast je regulisana zakonski.

MIKROBIOLOGIJA VODE ZA PIEMikroorganizmi u vodi se dijele na :

1. one kojim je voda prirodno stanite: saprofiti i saprozoi

2. kontaminatni vode : dospjevaju u vodu iz vazduha, zemlje, sa biljaka poseban znaaj imaju mikroorganizmi kojim su glavni domaini ljudi i ivotinje mikroorganizmi u vodi iz vazduha - rijetko patogeni iz zemlje : saprofitske vrste, te Clostridium tetani i C. botulinum sa biljaka : gljivice, njihove spore, koliformne bakterije

preko izmeta ivotinja - razni nepatogeni mikroorganizmi, ali i patogeni - posebno bitne salmonele

Najvaniji kontaminanti vode su humanog porijekla

Izluuju se mokraom i stolicom - fekalna kontaminacija

SANITARNO-HIGIJENSKA KONTROLA VODE

Kontinuirani nadzor nad vodoopskrbnim objektima u cilju prevencije fekalne kontaminacije. Pregledi vodoopskrbnih objekata - otkrivanje eventualnih nedostataka

Sanitarno-higijenski pregled

1. prva informacija se dobija na osnovu lokalnog pregleda vodoopskrbnog objekta - inspekcija vodoopskrbnog objekta i okolnog podruja - ue sanitarne zone

na terenu se radi fiziki i fiziko-hemijski pregled , odreivanje temperature vode, njenog mirisa, mutnoe, pH, a kod voda koje se hloriu i koliina rezidualnog hlora Hemijski pregled vode: utvrivanje azotnih jedinjenja: nitrata,nitrita, amonijaka bakterioloki pregled vode za pie

Ocjena higijenske, odnosno zdravstvene ispravnosti se dobija nakon analize svih podataka koji se dobiju iz prethodnih elemenata. Ekvivalentni stanovnik - potronja vode od 100 litara na danBakterioloki pregled : utvrivanje da li voda moe da predstavlja opasnost od zaraznih oboljenja direktna metoda - teoretski najbolja: utvrivanje pojedinanih uzronika

problem mali broj uzronika - izolacija teka Indirektna metoda - primjenjiva u praksi

utvrivanje indikatora fekalnog zagaenja, odnosno prisustva bakterija koje se nalaze u crijevima (Escherichia coli, Streptococcus faecalis, Proteus)

Dokaz kontaminacije izmetom ljudi

Potencijalna opasnost od kontaminacije patogenim mikroorganizmima

prisustvo vee koliine nekih drugih bakterija- indikator ukupan broj svih ivih bakterija ukazuje na :

nehigijensko postupanje sa vodom

nedovoljno efikasne postupke kondicioniranja i preiavanja vode

Indikatori fekalnog zagaenja - zagaenje vode fekalijama

Ukupan broj svih ivih bakterija - bakterijsko zagaenje iz spoljanje sredine

UZORKOVANJE VODE ZA BAKTERIOLOKI PREGLED

Ispravno uzimanje uzorka - glavni preduslov za dobijanje korektnog nalaza o bakteriolokoj ispravnosti vode.

Pri uzorkovanju treba zadovoljiti nekoliko osnovnih postulata :

onemoguiti sve potencijalne naine kontaminacije vode

onemoguiti dalje razmnoavanje bakterija prisutnih u vodi

stvoriti uslove da bakterije prisutne u vodi ostanu ive

Koliina vode potrebne za bakterioloku analizu zavisi od vrste vode koja se pregleda:

200 ml u sluajevima kada se radi o vodi koja se xredovno kondicionira i kontrolie

500 ml - kod ispitivanja voda koje se ne kondicioniraju kao to su vode sa izvorita, iz bunara, cisterni

ambalaa za uzorkovanje: sterilizovana flaa, sterilizovani ep

Postupci uzimanja uzoraka po objektima :

Kod vode iz slavine ili drugih cijevi potrebno je prvo cijevi opaliti plamenom, kako bi se unitile eventualne bakterije

pustiti vodu da tee 3-5 minuta

flaa se ne puni do vrha

zaepi sterilizovanim epom Voda iz bunara, cisterne, kao i druge povrinske vode :

Flaa se sputa ispod povrine vode , izvue i zaepi

Kod uzimanja hlorisane vode - za inaktivaciju rezidulanog hlora u flau se stavlja 3% natrijum tiosulfat

dopremanje vode u laboratorij- to prije kod visokih temperatura zraka obavezno noenje uzoraka u prenosnim friiderima Dijagnostika indikatora fekalnog zagaenja

Escherichia coli, Streptococcus faecalis, Proteus, nekada i Clostridium perfrigens

utvruje se prisustvo bakterija i njihov broj u 100 ml ili 1000 ml vode ( najvjerovatniji broj )

Kolimetrija - metodologija za utvrivanje prisustva Escherichia coli, te ostalih koliformnih bakterija iz crijevnog trakta ljudi

Koli index- broj koliformnih bakterija u 100 ml ili 1000 ml vode

Koli titar- najmanja koliina vode u kojoj se mogu dijagnostikovati koliformne bakterije

Metodologija utvrivanja koliformnih bakterija : prethodni , potvrdni i zavrni ogled:

Prethodni ogled : za utvrivanje prisustva ovih bakterija zasijavanje u peptonsku vodu sa 1% laktozom koliina od : 0,1 ml, 1,0 ml, te 10,0 ml - kod voda nepoznatog kvaliteta kod voda poznatog kvaliteta , preienih zasijava se 50 ml ili 100 ml vode inkubacija u termostatu na 37 C prvo oitanje nakon 24 sata, a drugo nakon 48 satiIndikatori: promjena boje podloge ( postaje zamuena, crvene boje) produkcija gasa.Ako se indikatori uoe :

nakon 24 sata-rezultat pozitivan,

nakon 48 sati neodreen

Potvrdni ogled : potvrivanje ili odbacivanje rezultata tzv prethodnog ogleda

- utvruje se koje su bakterije izazvale promjenu boje i produkciju gasa

sadraj se zasijava na Endo-agar

inkubacija na 37 stepeni 24 sata

Mogue dvije vrste kolonija :a)tipine -crvene, sa metalnim sjajem : Escherichia coli,

b)atipine - svjetlije boje, sluzave: Klebsiella ili Enterobacter

sljedea faza je pravljenje razmaza i bojenje po Gramu

Gram asporogene bakterije - pozitivan potvrdni ogled

Zavrni ogled - pomou biohemijskih reakcija se diferencira o kojim vrstama bakterija je rije

Diferenciranje E. coli uz pomo MacConkeveve podloge -inkubacija na 37 i 44 step.C

formiranje gasa na 37 stepeni ukazuje na koliformne bakterije

formiranje gasa na 44 stepena - E coli

Za dokazivanje fekalne kontaminacije utvruje se prisustvo Streptococcus faecalisa i Proteusa.

Membranska filtracija- veoma rairena metoda za brojanje koliformnih i drugih bakterija

100 ml vode se procjeuje kroz filter koji se poslije nanosi na Endo- agar i inkubira na 37 stepeni 48 sati

Bakterije porasle na membran filteru se broje pod lupom i dalje dokazuju

njihov broj govori o eventualnoj kontaminaciji vode, kao i o efikasnosti postupaka za preiavanje

voda se zasijava na hranljivu podlogu i inkubira, nakon ega se broje kolonije

higijenska vrijednost vode je u obrnutoj razmjeri sa ukupnim brojem bakterija

PREIAVANJE VODE ZA PIEOsnovni cilj - odstranjenje iz vode organskih, neorganskih materija i mikroorganizama

preostali mikrorganizmi se ubijaju

preiavanje vode : fiziki i hemijski postupci

Filtracija:

metoda fizikog preiavanja vode

filteri od ljunka i pjeska

Spori filteri su deblji, prosjena brzina 104- 160 cm, a brzi su tanji, do 80 cm

Brzim pjeanim filtrima se dodaju hemikalije koje dovode do koagulacije organskih materija i bakterija

Koagulumi se nakon taloenja odstranjuju

Nakon to se voda oslobodi organskih materija i velikog broja mikroorganizama podvrgava se hlorinaciji- hlorisanju

Na 1000 ml vode 1 mg aktivnog hlora

Kontaktno vrijeme oko 30 minuta

Po provedenom hlorisanju mora ostati 0,1- 0,3 mg aktivnog hlora/1000 ml vode - rezidualni hlor Za dezinfekciju vode se mogu koristiti i srebro i ozon. Tretiranje ultraljubiastim zrakama je efikasno za vode sa niskom mutnoom Hipohlorit i hloramin u vidu tableta se koriste za dezinfekciju manjih koliina vode ( na izletima, pri terenskom radu, u vrijeme nekih katastrofa) Prokuhavanje vode u trajanju od 5-6 minuta KARAKTERISTIKE FLAIRANIIH VODA

Deklaracija mora da sadri:1. vrstu vode po klasifikaciji2. naziv proizvoaa3. mjesto eksploatacije4. podatke o organoleptikim osobinama5. podatke o hemijskom sastavu6. podatke o mikrobiolokoj ispravnosti Na kvalitet flairane vode utiu:

1. kvalitet vode na izvoritu2. neophodni tretmani3. vrsta ambalae za pakovanje4. uslovi skladitenja i transportaDobra voda je :

pitka, ukusna

higijenski ispravna

stabilna u propisanim uslovima uvanja

ne mnogo skupa Na cijenu vode utie :

broj i vrsta neophodnih tretmana odnosno vrsta koritene tehnologije udaljenost izvorita od saobraajnica, odnosno transport do potroaa Punionica vode f a b r i k a v o d e ?

Svi sanitarno-higiienski uslovi kao zaostale fabrike za proizvodnju hrane

Stalni sanitarni nadzor nad : sirovinama

opremom finalnim proizvodom

osobljemSastav stonih voda:

Prisustvo CO2- gazirane vode Ca- koncentracije 10-250 mg/l-kotani skelet Mg -sulfati- laksans K-negativan efekat na bubrege, do 12 mg/l Na-negativan za krvni pritisak i srane tegobe, za zdrave 50mg/l, za bolesne 30mg/l, za djecu 15 mg/l U flairanoj vodi se ne smiju nai :

nitrati i nitriti fluor preko 1mg/l vode sa CO 2 sniavaju pH nivo pH manji od 4,5 negativan za zube uvanje stonih voda

Adekvantni magacini

Otvorene vode uvati u friideru do 36 sati

VODA U PREHRAMBENOJ INDUSTRIJI

Uloge vode :

sirovina koja u tehnolokom procesu ulazi u gotovi proizvod

slui za pranje i pripremanje pojedinih komponenti

za pranje opreme koja se koristi u proizvodnom procesu

Neke negative karakteristike:

tvrdoa - odraz koliina rastvorenih soli kalcijuma i magnezijuma

Karbonatna tvrdoa (KT) - bikarbonati Ca i Mg

nekarbonatna (NT) - hloridi i sulfati Ca i Mg

Prisustvo veih koliina rezidualnog hlora

Prisustvo eljeza

Prisustvo minerala

Prisustvo mikroorganizama

Negativni efekti tvrdoe vode:

Taloenje kamenaca na zidovima rezervoara, cjevi, kotlova, te druge opreme

Soli sa sapunima i deterdentima grade nerastvorene sapune

Pri pranju u tvrdim vodama koriste se znatno vee koliine sapuna i deterdenata

Metode poboljanja

Filtracija vode metod mehanikog uklanjanja estica - razliite vrste filtera

Dehlorinacija vode - filteri sa aktivnim ugljem

Deferizacija vode - deferizatori katalitiki prevode eljezo iz rastvorene forme u nerastvorenu, taloe ga na sebe

Dekarbonizacija vode - uklanjanje karbonatne tvdoe, jonoizmjenjivai

Demineralizacija - oslobaanje rastvorenih soli - voda u hemijskom smislu potpuno ista u farmaceutskoj industriji, u laboratorijama

jonoizmjenjivake mase

UV sterilizacija vode - kod tehnologija koje zahtjevaju apsolutnu sterilnost Momentalno unitava gljivice, alge, bakterije i viruse UV lampa

Uslov transparentnost, prozirnost vode

Rekreativne vode

Tekue vode rijeke

Stajae vode jezera i mora

Vode u bazenima

Razliiti kriteriji za ocjenu ispravnosti

Indikatori fekalnog zagaenja

Adenovirusi

Najea posljedica serozni meningitis

Sve vei broj turista ,, uz vodu na obalama mora, jezera, rijeka

Novi nain koritenja vode za rekreaciju, razvoj novih sportova na vodi

Mikrobioloko zagaenja rekreativnih voda znaajan javnozdravstveni problem

Vodi SZO za rekreativne vode ukljuuje: Utapanje i prevencija nesree

Sunce , vruina i hladnoa

Fekalno zagaenje i kvalitet vode

Slobodno ivei organizmi

Mikrobioloki aspekt kvaliteta pjeska na plaama

Estetski znaaj

Hemijski i fizikalni agensi

Opasni organizmi u vodi

Monitoring

Definisanje plae

Prostorno definisanje

Postojee stanje potencijalnih zagaivaa

Definisanje vlasnitva (prava i odgovornosti )

Higijensko-sanitarni uslovi na plai

Zdravstveno ispravna voda za pie

Higijenska dispozicija tenog i krutog otpada

Tuevi

Kabine za presvlaenje

Odreivanje mjesta za uzorkovanje

Mjesto uzorkovanja : gdje je najvei broj kupaa

Vrijeme uzorkovanja : kada je najvei broj kupaa

Procjena inspekcijskog rizika:

Veoma nizak

Nizak

Umjeren

Visok

Veoma visok

Dinamika uzimanja uzoraka

Svake etiri sedmice kod voda odlinog kvaliteta

Svake tri sedmice kod voda dobrog kvaliteta

Svake dvije sedmice kod voda loeg kvaliteta

Nakon incidentne kontaminacije ponovno uzimanje nakon sedam dana

Uzorci se uzimaju mjesec dana prije poetka i sve vrijeme trajanja sezone koritenja rekreativnih voda mora

Procjena kvaliteta voda nove plae :

Najmanje 4 uzorka u sezoni

Razmak meu uzorcima ne vei od jednog mjeseca

Praenje kroz 3 sezone ili minimum 16 uzoraka ( prema EU 4 sezone )

Klasifikacija fekalnog zagaenja morskih rekreativnih voda :

Kvalitet vode :

Vrijednost 95% Int.enterococci , E.coli / 100ml ODLIAN < 100 ; < 250 DOBAR 101 - 200; 251 - 500 LO 201 500 ; 501 - 2000 TRENUTNO STANJE > 500 ; > 2000Rekreativne vode u bazenima moraju odgovarati kriterijima koji vrijede za vode za pie.

Rekreativne vode vodotokova (rijeka), jezera i hidroakumulacija

najvjerovatniji broj koliformnih bakterija/l

Vode su podijeljenje u etiri kategorije:

I- do 2000 koliformnih bakterija/l

II- do 20 000

III do 200 000

IV preko 200 000

Rekreativne vode - vode I i II kategorije.

Najea oboljenja:

dominiraju oboljenja gastrointestinalog trakta, a najei je enterocolitis, te serozni meningitis.

Pored toga javljaju se i oboljenja koe.

Ova oboljenja se najee javljaju kod djece i neplivaa,

kod osoba koje se rekreiraju u vodama neposredno uz obalu gdje je kontaminacija vode najintenzivnija.

Obavjetavanje javnosti:

Korisnicima dati preporuke za bezbjedno koritenje

Mass-mediji

Semafori

Oznake na plai (plava, zelena, uta, crvena)

MIKROBIOLOGIJA OTPADNIH VODA

razne vrste tenih otpadnih materija, ovisno od mjesta nastanka imaju razliit sastav:

otpadne vode iz naselja

otpadne vode sa javnih povrina (oborinske)

industrijske otpadne vode

Poseban mikrobioloki znaaj imaju otpadne vode iz naselja -sadre fekalije ljudi i ivotinja

Prisustvo velikog broja patogenih bakterija - potencijalni rizik za nastanak zaraznih oboljenja, prvenstveno crijevnih

Mikrobioloki sastav otpadnih voda :

1. saprofitske bakterije, gljivice - bitne za samopreiavanje otpadnih voda - dovode do truljenja i gnjiljenja organskih materija

2. patogene i uslovno patogene bakterije iz crijevnog trakta ljudi i ivotinja, enterovirusi, razvojni oblici crijevnih parazita

Poseban rizik predstavljaju otpadne vode iz zdravstvenih ustanova - visok nivo patogenih mikroorganizama.Mikrobioloki pregled otpadnih voda: redovni, sistematski, prema epidemiolokim indikacijama. Redovnim pregledima se utvruje nivo kontaminacije odreene otpadne vode na raznim lokalitetima. Podaci ukazuju na efekte eventualno ugraenih preistaa ili na efekte samopreiavanja.

Ispitivanje prema epidemiolokim indikacijama pri pojavi neke zarazne bolesti koja se prenosi vodom - Ispituje se postojanje eventualne komunikacije otpadnih voda sa vodama za pie.

Uzimanje uzorka-kao i kod ispitivanja voda za pie Dijagnostika koliformnih bakterija - najvjerovatniji broj koliformnih bakterija u litru vode

Oekivano mnogo vei broj bakterija nego u vodama za pie

Za utvrivanje bakterija indikatora fekalnog zagaenja, kao i za odreivanje ukupnog broja svih ivih bakterija potrebne znatno manje koliine vode za ispitivanje Metoda izbora je membran filtracija Ne postoje striktni normativi za otpadne vode Prati se promjena broja koliformnih bakterija

Poveanje broja ukazuje na : smanjenje efikasnosti preiavanja

Poveanje opasnosti od zaraze

Poseban znaaj ima utvrivanje patogenih bakterija - tifusna Marija

PREIAVANJE OTPADNIH VODA

Recipijenti za otpadne vode su vode rijeka, jezera, mora

Zbog raznih vrsta otpadnih materija u otpadnim vodama preiavanje se odvija u nekoliko faza :

1. odstranjivanje krutih, a naroito bio-nerazgradivih materija

2. formiranje mulja

3. digestija mulja

4. dispozicija supernatantne tenosti

Odstranjivanjem krutih materija se znatno smanjuje koliina otpadnih voda koja se trebaju preistiti:

oiena" voda se odvodi u tankove u kojima se taloe organske materije neistaloeni dio - supernatantna tenost Mulj se prebacuje u aerobne tankove - gdje ostaje dok traje proces fermentacije organskih materija u toku fermentacije se razvijaju razni gasovi : ugljini dioksid, amonijak, vodonik, te posebno bitan metan

Nakon fermentacije mulj se moe osuiti i koristiti kao ogrjev

Ako se mulju doda azot ubrivo

Poto je indiferentan, bezopasan, kao takav se moe ubaciti u vode rijeka, jezera ili mora

Supernatantna tenost se dezinfikuje hlornim preparatima, a potom isputa u recipijent

Poseban rizik od isputanja supernatantne tenosti bez dezinfekcije - rizik od pojave oboljenja

MIKROBIOLOGIJA VAZDUHA

Vazduh nije podesan medij za ivot i razvoj mikroorganizama

ne postoji flora i fauna tipina za vazduh

mikroorganizmi dospjevaju u vazduh i tu se kratko zadraju

zbog znaaja vazduha za ivot, odnosno nemogunosti ivota bezvazduha lahka transmisija mnogih zaraznih, oboljenja

Pri uzorkovanju vazduha u slobodnoj prirodi - veoma mali brojmikroorganizama

Obino saprofiti,nepatogeni za ljude

Vazduh zatvorenih prostora , onih u kojim se okupljaju ljudi, sadri mikroorganizme koji potiu od ljudi

esto patogeni - uzrokuju razna oboljenja

Mikroorganizmi se u vazduhu nalaze u obliku Flugeovih kapljica ili adsorbovani na estice praine

Flugeove kapljice - iz nazofarinksa i usne upljine

Izluuju se prilikom kihanja, kaljanja, ali i govora

Veoma su malene,male specifine teine, dugo lebde u zraku

Pri udisanju dospjevaju duboko u respiratorni trakt- do terminalnih bronhiola i alveola

estice praine sa adsorbovanim mikroorganizmima potiu sa povrine koe ljudi, sa odjee, predmeta, zemlje Dolaze u zrak kao posljedica kretanja ljudi, raznih aktivnosti vee od Flugeovih kapljica, vee specifine teine kratko se zadraju u vazduhu, dospjevaju na povrinu koe, te sluzokoa ljudi prodiru samo u gornje dijelove respiratornog sistema Mikroorganizmi kontaminiraju vazduh, ne razmnoavaju se u njemuNjihov broj zavisi od : uestalosti dospjevanja u vazduh koliine koja dospjeva u vazduh duine zadravanja u vazduhuNa uestalost dospjevanja u vazduh, kao i koliinu utiu higijenske prilike, a posebno bitni su provoenje mjera za suzbijanje praine naini proiavanja vazduha u prostoriji broj ljudi u prostoriji vrsta njihove aktivnostiDuina ivota mikroorganizama u vazduhu je odreena:

njihovom vrstom (odnosno njihovim prirodnim karakteristikama) relativnom vlanou temperaturomMeu otporne mikroorganizme spadaju: Mycobacterium tuberculosis Corynebacterium diphteriae Streptococcus sp Staphylococcus sp Coxsackie virusi Sporogene forme bakterija i gljivaU vazduhu kratko ostaju neotporni mikroorganizmi kao to su: Myxovirus influenzae virus varicellae , enterobacter.Broj mikroorganizama u vazduhu je u direktnoj zavisnosti sa mjestom i vremenom uzimanja uzorka. Najvei broj u prostorijama sa najveim ljudskim aktivnostim i u vrijeme tih aktivnosti. Odreuje se broj bakterija u jednom trenu ili u jednom vremenskom intervalu.Mikrobioloki pregled vazduha ukazuje na: broj i vrstu bakterija u vazduhu

postojanje izvjesnog rizika za nastanak odreenih oboljenja

efekte mjera preiavanjaPregledi se vre kao : redovni, sistematski ili povremeni

Sistematski pregledi vazduha se obavezno provode u zdravstvenim ustanovama - prevencija intrahospitalnih infekcija. Najee se izoluju uzronici: stafilokokoza, arlaha, pneumonija. Poseban problem predstavljaju infekcije postoperativnih rana. Rjee po kolama i u vojnim kolektivima.

u vrijeme epidemija u prostorima u kojima boravi vei broj ljudi (pozorita, kina, fabrike)

poseban znaaj kontrole vazduha u prostorijama za proizvodnju lijekova - esto potrebni sterilni uslovi

visoki zahtjevi u proizvodnjim pogonima za proizvodnju hrane

UZIMANJE UZORAKA VAZDUHA NA BAKTERIOLOKI PREGLED

U nekim situacijama uz koritenje specijalnih usisivaa vazduh se usmjerava na razne vrste podloga ( vrste ili tene)

nekada usmjeravanje prema sterilnoj tenosti, najee fizioloki rastvor ili na filtere

najee se Petrijeve posude sa podlogom (obino krvni agar) izlau vazduhu

bitno je ploe postaviti na razne visine

duina izlaganja zavisi od frekventnosti podruja : kod frekventnih najmanje 1-3 sata sati, a kod mirnih nekada 24 sata

identifikacija bakterija nakon inkubacije prema biohemijskim serijama, nekada direktno mikroskopski

Kriteriji za koliinu mikroorganizama u vazduhu se odreuju u 1 cm kubnom

preko 10 000 mikroorganizama - ukazuje na loe higijenske uslove

prema vrsti izolovanih bakterija odreuje se njihovo porijeklo

najee izolacija Streptococcus salivariusa - porijeklo respiratorni trakt, Flugeove kapljice

nalaz Enterobacteriacea - porijeklo digestivni trakt - loi higijenski uslovi, posebno loa lina higijena

prisustvo sporogenih tapiastih bakterija - ukazuje na visok nivo praine u vazduhu

PREIAVANJE VAZDUHAIdirektne i direktne mjere

Indirektnim mjerama se smanjuje koliina praine u vazduhu mjere ienja svih povrina, naroito podova

preferiranje vlanog naina ienja

koritenje usisivaa i ventilatora za izbacivanje zraka iz prostorija

koritenje mokrih otiraa za otiranje obue

Direktne mjere : usmjerene na smanjenje koliine patogenih mikroorganizama u vazduhu

Sanitarna ventilacija, provjetravanje

Dezinfekcija vazduha - najee ultraviolentnim zrakama

Koritenje sredstava za dezinfekciju vazduha

ZAKON O HRANI - Slubeni glasnik BiH, broj 50/2004 - 09.11.2004.

l 2 .: Definicija hrane

U smislu ovog Zakona hrana je svaka materija ili proizvod preraen, djelimino preraen ili nepreraen, a namijenjen je konzumiranju od strane ljudi ili se moe oekivati da ga ljudi konzumiraju.

Pojam hrane ukljuuje i vodu i to :

1. vodu koja slui za javno snabdjevanje stanovnika kao voda za pie

2. vodu koja se upotrebljava ili ugrauju u hranu tokom njene pripreme ili obrade

3. vodu pakovanu u originalno pakovanje kao to su prirodna mineralna i izvorska voda

III ZDRAVSTVENA ISPRAVNOST HRANE lan 12.

Zdravstveno je ispravna hrana koja ne moe prouzrokovati tetne uticaje na zdravlje ljudi, ako je proizvedena, pripremljena i konzumirana u skladu s njenom namjenom.

Nije doputeno stavljanje na trite zdravstveno neispravne hrane

3. Hrana je zdravstveno neispravna ako je :

tetna za zdravije

neprikladna za ljudsku konzumaciju

lan 14. - Hrana tetna i neprikladna za zdravlje

tetnom za zdravlje ljudi smatra se hrana ako :

1. sadri mikroorganizme ili tkivne parazite opasne za zdravlje ljudi, bakterijske toksine, mikotoksine, histamin i njemu sline tvari ili i druge mikroorganizme ili tkivne parazite iznad doputenih koliina

2. ambalaa sadri mikroorganizme ili druge materije koje mogu uticati na poveanje sadraja materija tetnih za zdravije ljudi u hrani

Slubena kontrola zdravstvene ispravnosti, higijenske ispravnosti i kvaliteta hrane ukljuuje jednu ili vie od sljedeih aktivnosti:

inspekcijski nadzor

pregled deklaracija, dokumentacija i slubenih evidencija

uzorkovanje i analizu

pregled evidencija iz lana 28. ovog Zakona

pregled provoenja i efikasnosti sistema samokontrole objekta na osnovu provjere evidencija i dokumentacije navedenih u lanu 29. ovog Zakona

l 37. Uzimanje uzoraka za laboratorijsku analizu

Radi slubene kontrole zdravstvene ispravnosti i kvaliteta hrane mogu se za potrebe laboratorijskih analiza uzeti uzorci kao sirovine, sastojci, tehnoloka pomagala i drugi materijali koji se upotrebljavaju za pripremu i proizvodnju hrane, poluproizvodi, gotova hrana, predmeti koji dolaze u neposredan dodir s hranom, kao i sredstva za ienje i odravanje koja se upotrebljavaju u poslovanju s hranom.

MIKROBIOLOGIJA NAMIRNICA

Namirnice - pogodan medij za ivot i razvoj raznih mikroorganizama

- mikroorganizmi se mogu primarno nalaziti u namirnicama

ee u njih dospjevaju iz okoline (izvor su naje ljudi ili ivotinje)

kontaminacija namirnica lahka

uestalo javljanje oboljenja koja se prenose alimentarnim putem

mnogo ee sporadino, nekada u formi epidemija

Namirnice mogu prouzrokovati :

alimentarne infekcije alimentarne toksikoinfekcije

Intoksikacije

invazije

alimentarne infekcije uzrokuju patogeni mikroorganizmi, najee bakterije,virusi i protozoe najee alimentarne infekcije su bakterijske, kao to su :trbuni tifus, paratifus, ostale salmoneloze,igeloze,enteritisi izazvani E.coli,

virusne alimentarne infekcije : hepatitis A, poliomijelitis, te enteritisi uzrokovani koksaki, adeno i rota virusima

Alimentarne toksikoinfekcije - nastaju pod uticajem toksina iz bakterija-endotoksini

Alimentarne intoksikacije : botulizam, stafilokokno trovanje hranom

Invazije : unoenje parazita u organizam (tenijaze, ehinokokoza, lamblijaza)

U namirnicama se osim patogenih esto nalaze apatogene bakterije i gljivice - utiu na promjenu organoleptikih osobina namirnica: mijenjaju okus, miris, boju, konzistenciju - dovode do kvarenja

Pokvarene namirnice ne moraju sadravati patogene mikroorganizme, ali nisu za upotrebu (zbog organoleptikih osobina)

smanjena upotrebna vrijednost namirnica

procesi zavise od sastava namirnica ( razliiti za ugljine hidrate i za proteine)

Uzimanje namirnica na mikrobioloki pregled

Uzorkovanje zavisi od vrste namirniceOsnovni principi : sprijeiti kontaminaciju namirnica prilikom uzorkovanja

sauvati mikroorganizme koji su u namirnicama prisutni

onemoguiti inaktivaciju toksinih materija u hrani

Namirnice u originalnom pakovanju - zapakovane se dostavljaju u laboratorije

ostale namirnice - sterilisane staklene posude oko 200 ml pribor za uzimanje sterilisan

uzima se oko 50 g vrstih namirnica i najmanje 10 ml tenih

uz uzetu namirnicu obavezna propratna lista

osnovni podaci: koja namirnica, gdje je uzeta,kada je uzeta, zastoje uzeta

U sluaju uzorkovanja po epidemiolokim indikacijama - pregled hrane za koju se sumnja da je uzrokovala oboljenje ili trovanje

Mogu se uzeti i ostaci hrane na pregled, kao i brisevi posuda

Duinu transporta namirnice do laboratorija maksimalno smanjiti

Pri niskim temperaturama do 6 sati

Pri visokim spoljanjim temperaturama - prenosni friideri

Mikrobioloka dijagnostika

ispitivanje prisustva odreenih mikroorganizama

ciljani pregledi kod pojave oboljenja

vrste namirnice se homogenizuju uz dodatak sterilnog fiziolokog NaCl

pravljenje preparata, bojenje po Gramu

zasijavanje na hranljive podloge

Utvrivanje indikatora fekalne kontaminacije razblaivanje homogeniziranih namirnica fiziolokim rastvorom

zasijavanje na endo agar ili neku selektivnu podlogu (SS agar)

inkubacija 24 sata na 37 stepeni C

identifikacija i brojanje kolonija

preraunavanje na lg ili 1 ml Utvrivanje bakterija koje izazivaju kvarenje namirnica bakterije koje produkuju H2 S i indol, te koje dovode do likvefakcije elatina

prave se razblaenja namirnica 1: 10, 1: 100; 1: 1000; 1: 10 000

po 1 ml svakog rastvora se zasijava u dva reda epruveta :

a)jedan u kome je peptonska voda (produkcija H2S i indola)

b)drugi sa elatinom- likvefakcija

Utvrivanje ukupnog broja bakterija

1.brojanjem kolonija u agaru

-emulgovane namirnice se razblae na razna razblaenja

-po lml se zasijava u Petrijeve posude sa hranljivim agarom

-nakon inkubacije broje se porasle kolonije

2.brojanjem pod mikroskopom

od emulgovanih namirnica se pravi preparat

nakon bojenja po Gramu se mikroskopira

brojanje u 20 vidnih polja i raunanje srednje vrijednosti

UVANJE NAMIRNICA

razne metode i postupci zahvaljujui kojim namirnice dugo ostaju upotrebljive

namirnice treba uvati od kontaminacije patogenim mikroorganizmima ili njihovim toksinima

najee koritene metode su : asepsa, poviena temperatura, sniena temperatura, suenje, fermentacija, koritenje povienog osmotskog pritiska, te raznih hemijskih konzervansa

ASEPSA - prva, najjednostavnija i najefikasnija mjera

Namirnice se trebaju pripremati pod visokim higijenskim standardima : iste prostorije, isto posue, ist pribor za pripremu

Posebno su bitne iste sirovine : oprane, odstranjene sve neistoe

Namirnice smiju pripremati samo zdrave osobe.

Sanitarni pregled - svakih pola godine (opti ljekarski pregled , pregled na kliconotvo i parazitonotvo)

Visok nivo line higijene, te higijene odjee i obuesU nadzoru redovna kontrola nivoa higijene : brisevi ruku, odjee zaposlenih, te radnih povrina i opreme.POVIENA TEMPERATURAVeliki broj mikroorganizama osjetljiv na poviene temperature (termolabilni). Limitirajui faktor negativan uticaj temperature na namirnice: smanjuje im hranljivu vrijednost, nekada mijenja okus. Da bi se obezbjedilo unitavanje bakterija potrebna temperatura u svim dijelovima namirnica (problem debeli komadi mesa).Pasterizacija - zagrijavanje namirnica na temperature izmeu 60 i 70 stepeni C, a sa ciljem ubijanja mikroorganizama. Najee se koristi u industriji mlijeka. Razlikuju se brzi i spori metod:

Brzi metod - zagrijavanje 15 sekundi na 71 stepen C Spori metod - zagrijavanje 30 minuta na 62 stepeni CUnitava se najvei broj mikroorganizama, pa i posebno otporni kakvi su uzronici tuberkuloze i difterije. Nedostak -ne unitavaju se spore!Kuhanje

Koristi se za pripremanje raznih vrsta namirnica od voa i povra. Visokim temperaturama se ubijaju svi mikroorganizmi i unitavaju bakterijski toksini. Neophodno je pripremiti posude u koje se namirnice ostavljaju (limenke ili staklenke).Sniena temperatura

U uvanju namirnica se koriste dva postupka : hlaenje i zamrzavanje!1.hlaenje - uvanje namirnica na niskim temperaturama , ali iznad nule, odnosno od 1-4 stepena C. Usporava se rast i razmnoavanje bakterija (ali se ne unitavaju). Namirnice se u friiderima mogu pokvariti. Ogranieno vrijeme uvanja!2.zamrzavanje -izlaganje namirnica temperaturama ispod 0 stepeni C. sporo zamrzavanje postepeno izlaganje niskim temperaturama, do -30 stepeni C brzo zamrzavanje - naglo sniavanje temperature na -18 stepeni C bolji efekti se postiu brzim zamrzavanjem

zamrznute namirnice se moraju uvati od sekundarne kontaminacije ( upakovane u neprobojnu ambalau)

rok uvanja zamrznutih namirnica: meso i povre do godinu dana, mljeveno meso pola godine nakon toga gube svoje osobine

Na niske temperature posebno otporne neke bakterije: Staphylococcus pyogenes, Salmonella typhi, Shigellae na -17 stepeni C ive nekoliko mjeseci. E coli, streptococcus, enterococcus na -23 stepena C ive i preko 140 dana.

SUENJE

Metoda odstranjivanja vlage iz namirnica postaju dehidrirane. Nedostatak vode onemoguava razmnoavanje mikroorganizama i njihovu enzimsku aktivnost. najee se radi suenje: mesa, ribe, povra, voa, jaja, mlijeka

dehidrirane (suene) namirnice nisu sterilne

lahko se mogu kontaminirati raznim mikroorganizmima

neophodno hermetiko pakovanje

HEMIJSKI KONZERVANSI

koritenje raznih hemijskih sredstava u cilju odravanja i uvanja namirnica

njihovim djelovanjem se sprjeava razmnoavanje mikroorganizama

u nekim sluajevima dovodi do njihovog unitavanja

razne vrste, najee benzoeva, siretna kiselina

POVIEN OSMOTSKI PRITISAK

Koriste se NaCl, razne druge soli, te eer

Povien osmotski pritisak dovodi do plazmolize bakterija

ubijaju bakterije, a u nekim sluajevima sprjeavaju njihovo razmnoavanje

NaCl u koncentraciji od 10% - sprjeavanje razmnoavanja velikog broja bakterija

Koncentracija od 25% - prestaje razmnoavanje svih mikroorganizama

Koncentracije eera od 60%-70% sprjeava razmnoavanje svih bakterija (marmelade, demovi, slatko)

FERMENTACIJA

metod koji se koristi kod namirnica sa ugljinim hidratima

produkti su mlijena ili neke druge organske kiseline

kiseli kupus, razne turije

MIKROBIOLOKI PREGLED NAMIRNICA

pregled za utvrivanje prisustva pojedinih mikroorganizma koji se u namirnicama ne bi smjeli nai

redovni, sistematski - ispitivanje da li neka namirnica odgovara kriterijima koji su dati u Pravilniku , a koji se odnose na prisustvo odreenih mikrorganizama

MIKROBIOLOGIJA MLIJEKA

najbolja hrana, najbolja hranljiva podloga

namirnica koja se najlake kontaminira patogenim i nepatogenim mikroorganizmima

veoma znaajna namirnica u ishrani populacije

poseban znaaj u ishrani vulnerabilnih grupa: mala djeca, starci, bolesne osobe

medij za prenoenje uzronika velikog broja oboljenja

veoma veliki epidemioloki znaaj

Kontaminacija mlijeka: u mlijeku zdravih ivotinja se normalno ne nalaze nikakve bakterije

dok je mlijeko u vimenu sterilno

prisustvo bilo kojih bakterija u mlijeku ukazuje na kontaminaciju

Prenos oboljenja sa oboljele ivotinje od kojih se mlijeko dobija- primarna. Iz bolesnog organizma ivotinja (krava ) u mlijeko dospijevaju: Mycobacterium bovis, razni tipovi bakterija iz roda Brucelossis, zatim Streptoccocus, te rjee Bacilus anthracis.Primarna kontaminacija- prevencija u domenu veterinarske medicine Mlijena karta kod organizovanog otkupa mlijekaSekundarna kontaminacija LJUDI

Predmeti ope upotrebe

Sredstva za rad

Preko ljudi koji kontaminiraju mlijeko pri manipulaciji sa njim (od mue, do sekundarne obrade). Putevi kontaminacije : RUKE, nazofaringealni sekret, praina, voda, posue, razni predmeti. Pojedinana oboljenja relativno esta, nisu rijetkost ni epidemije.

Najea oboljenja su: bovina TB, bruceloza, streptokokoza, stafilokokoza, crijevna zarazna, oboljenja.Pored patogenih u mlijeku se mogu nai i apatogene bakterije - neke od njih dovode do kvarenja mlijeka :1. Inertne bakterije - svojim djelovanjem mijenjaju izgled,okus, miris, te pH vrijednost mlijeka - neke od njih fermentiraju laktozu , dovode po produkcije

gasa i nekih kiselina (propionska, valerijanska, maslana)

Izgled mlijeka promijenjen: zgruano, sa mnotvom mjehuria

U ovoj grupi su razne vrste bakterija iz roda Clostridium: Clostridium perfrigens Clostridium buturicum Clostridium multifermentans2. u mlijeku se mogu nai bakterije koje imaju sposobnost proizvodnje pigmenta - dovodi do promjene boje mlijeka Pseudomonas syncyanea - daju mlijeku plavu boju Pseudomonas aeruginosa - boja plavozelena Serratia marescensens - crvena boja Flavobacterium sp. - uta boja

Bakterije koje produkuju kiseline : razgrauju laktozu, produkuju kiseline pa mlijeko postaje kiselo i zgruano. Najznaajnije su : Streptococcus lactis,

Streptococcus agalactiae,

Lactobacillus sp., najznaajniji je Lactobacillus bulgaricus

Bakterije koje produkuju gas :Osnovni princip djelovanja: fermentacija laktoze uz proizvodnju kiseline i oslobaanje gasova. Neke razgrauju proteine, imaju proteolitiko djelovanje. Mlijeko ostaje nepromijenjenog izgleda, okusa i mirisa. Najznaajnije su: Escherichia iPseudomonas fluorescens.Proteoliti: bakterije iji enzimi dovode do alkalne reakcije, a zatim do hidrolize proteina u mlijeku. Nekada dovode do precipitacije - nastaju ugruci, a nekada mlijeko postaje kao bistra tenost. U ovoj grupi su :

Proteus vulgaris

Bacillus subtilis

MIKROBIOLOKO ISPITIVANJE MLIJEKACilj ispitivanja: ispitivanje higijenske ispravnosti mlijeka u prodaji

utvrivanje bakterija koje u mlijeko dolaze iz oboljelih ivotinja utvrivanje bakterija kojim ljudi kontaminiraju mlijeko

Dva osnovna parametra su :

1. ukupan broj prisutnih bakterija

2. prisustvo koliformnih bakterijaOdreivanje ukupnog broja bakterija1. direktni postupak

2. indirektni postupak,

3. utvrivanje vremena redukcije metilenskog plavog

Direktni postupak- direktno mikroskopsko brojanje bakterija urazmazu mlijeka

Ispitivani uzorak se mukanjem homogenizira i odpipetira se 0,01 ml

sadraj se izlijeva na predmetno stakalce te sui 5 min na temp. 45 stepeni C

razmaz se uronjen dri 2 minute u rastvoru metilensko plavog i fuksina

suenje razmaza na zraku i ispiranje vodom, ponovno suenje i mikroskopiranje

brojanje bakterija u vidnim poljima i raunanje srednje vrijednosti

Indirektni postupak

uzorak mlijeka se zasijava na rastopljeni i na 45 stepeni C ohlaeni hranljivi agar

inkubira se

broje se porasle kolonije

Prema razblaenju se izraunava ukupan broj bakterija

Utvrivanje vremena redukcije metilenskog plavog

u epruvetu se odpipetira 10 ml mlijeka i 1 ml metilenskog plavog

epruveta se zapui gumenim epom i promuka

boja mlijeka postaje plava

stavlja se u vodeno kupatilo na 37 stepeni C

oitanje rezultata svakih pola sata prati se redukcija metilensko plavog, odnosno promjena boje iz plave u bijelu

Mlijeko se klasira u sljedee klase :

I klasa - ne odboji se za 8 sati II klasa - odboji se izmeu 6 i 8 sati III klasa - odboji se izmeu 2 i 6 sati IV klasa - odboji se za manje od 2 sataUtvrivanje koliformnih bakterija u mlijeku:

Ispitivani uzorak se razblauje u razliitim omjerima, najee 0,1 ili 0,01 ml uzorka i 1 ml fiziolokog rastvora

zasijavanje u epruvetu sa 10 ml podloge (peptonska voda,laktoza, briljantsko zeleno)

za praenje produkcije gasa ubacuju se Durhamove cjevice inkubacija 48 sati na 37 stepeni C

indikator produkcija gasa u najveem razblaenju

PASTERIZACIJA MLIJEKA

Proces sterilizacije ili djelimine sterilizacije jedna od metoda izbora smanjenja mikroorganizama

ne dovodi po promjena osobina mlijeka spora pasterizacija: 30 minuta na 60 0C, zatim naglo hlaenje brza pasterizacija: zagrijavanje mlijeka u trajanju od 15 sekundi na 74 C, zatim naglo hlaenje

smanjenje ukupnog broja svih bakterija za 90%

unitavanje patogenih bakterija

posebno je znaajno naglo hlaenje prethodno zagrijanog mlijeka :

sprjeava razmnoavanje eventualno preivjelih bakterija!Provjera uspjenosti pasterizacije - fosfataza ogled

veliki broj bakterija koje se mogu nai u mlijeku osjetljive na poviene temperature (Mycobacterium bovis i vegetativni oblici drugih bakterija)

u mlijeku je prisutan enzim fosfataza - poviene temperat. dovode do inaktivacije

temperature koje dovode do inaktivacije fosfazate ubijaju termolabilne bakterije

ako je fosfataza prisutna u pasterizovanom mlijeku -pasterizacija neuspjena realan rizik prisustva uzronika bovine TB i drugih bakterija

BAKTERIOLOKE NORME ZA MLIJEKO

Sirovo mlijeko :

Staphylococcus aureus

Proteus vrste

E.coli

Sulfidoredukujue klostridije

Salmonela vrste

1 ml nekuhanog mlijeka maksimalno 3 miliona bakterijaSterilizovano mlijeko i mlijeni napitci

Staphylococcus aureus

Proteus vrste

E.coli

Sulfidoredukujue klostridije

Salmonella vrste

Ukupan broj bakterija kontaminenata ne smije biti vei od 100 u 1 ml

Sve vrste mlijeka u prahu

Staphylococcus aureus

Proteus vrste

E.coli

Sulfidoredukujue klostridije

Salmonella vrste

Ukupan broj bakterija kontaminenata ne smije biti vei od 50 000 u 1 mlPasterizovano mlijeko

Staphylococcus aureus

Proteus vrste

E.coli

Sulfidoredukujue klostridije

Salmonella vrste

Ukupan broj bakterija kontaminenata ne smije biti vei od 50 000 u 1 ml

MLIJENI PROIZVODI

Proizvodi napravljeni od mlijeka - najee procesom fermentacije

procesi uzrokovani bakterijama ili gljivicama

za razliku od mlijeka koje je sterilno - uvijek prisutne bakterije

veliki epidemioloki znaaj - prenos istih oboljenja koja se prenose i mlijekom

bakterije koje su u mlijeku i one koje dospjevaju pri obradi ( proizvodnji) mlijenih proizvoda

Sirevi - nastaju od mlijeka fermentativnim procesima pod djelovanjem bakterija i gljivica.Najee se koriste : Lactobacilus bulgaricus, casei, helveticus, lactis.Za neke sireve Penicillium - roqueforti, camembertiSireve kvare: Enterobacteriace, Lactobacilus brevis te neke gljivice!Patogeni mikroorganizmi u siru: Salmonella typhi, S typhimurium, Coxiella burneti.Maslac - priprema se uz Streptococcus lactis.Specifian okus i aroma - pod uticajem Leuconostoc citrovorum i Leuconostoc dextranicum.U maslacu se ne smiju nai: Pseudomonas fluorescens, Ps. putrefaciens, Ps. fragi - prourokuju ueglost mlijeka

Fermentovano mlijeko - razne vrste, zavisno od vrste bakterija ili gljivica sa kojim se pripremaju.Jogurt- fermentaciju izaziva Lactobacillus bulgaricus ( rjee Streptococcus termophilus)Kefir - Lactobacillus bulgaricus, Streptococcus lactis, te Saccharomyces kefir.Kao produkti djelovanja gljivica u kefiru se nalaze i male koliine alkohola, te ugljinog dioksida.Acidofilus mlijeko - pripremljeno uz Lactobacilus acidophilus.Mlijeko u prahu evaporacija mlijeka

mlijeko sterilno

neophodno aseptiko pakovanje

ne smije sadravati E. Coli.Meso u mesu zdravih ivotinja uvijek je izvjestan broj bakterija dobra podloga za rast i razvoj mikroorganizama lahka kontaminacija mikroorganizmima iz spoljanje sredine ( sa ruku, predmeta, iz vazduha, vode) nepatogeni i patogeni mikroorganizmi1. nepatogeni mikroorganizmi: Bacilus subtilis, koliformne bakterije (Proteus, Pseudomonas, stafilokoki, Clostridium) - gljivice iz roda Penicillium

2. patogeni mikroorganizmi:a) meso od oboljelih ivotinja ( zoonoze- antropozoonoze): antrax, Mvcobacterium bovis, Brucellae, Salmonellae, Trichinella spiralis)

b) naknadno kontaminirano - ee prisustvo mikroorganizamau mesnim preraevinama, nego u sirovom mesuPosebno pokvarljiva piletina, te mljeveno mesoOSTALE NAMIRNICE

u raznim vrstama namirnica se nalaze razne vrste mikroorganizama

problem prisustvo mikroorganizama - uzronika crijevnih zaraznih oboljenja

posebno osjetljive" namirnice koje u svom sastavu imaju proteine i ugljine hidrate : jaja u prahu, razne vrste sladoleda, kreme

najea kontaminacija mikroorganizmima sa ruku osoblja, iz respiratornog trakta, sa predmeta i posua

Zdravstveni nadzor nad kliconoama zaposlenim i drugim licimaZakon o zatiti stanovnitva od zaraznih bolesti- SI. Novine 29/ 2005lan 30.

Pod zdravstveni nadzor stavljaju se osobe :

1. koje obavljaju poslove u proizvodnji ili namirnica ili snadbjevanju stanovnitva pitkom vodom koje na svojim radnim mjestima dolaze u dodir sa namirnicama , odnosno sa pitkom vodom

2.koje obavljaju poslove u obrazovnim i drugim ustanovama za djecu i omladinu (predkolske ustanove aki domovi, studentski domovi, djeija i omladinska odmaralita , ustanove socijalne zatite i si.

3.zdravstveni radnici i drugi zaposlenici u zdravstvenim ustanovama, nosioci privatne prakse, zaposlenici u ustanovama socijalne zatite, obrazovnim ustanovama , kao i osobe koje u toku rada rade u proizvodnji, opremanju i izdavanju lijekova, odnosno na drugi nain dolaze u neposredan dodir sa lijekovima

4. koje rade u objektima za pruanje higijenske njege stanovnitva (javnom kupatilu, berbernici, frizerskom i kozmetikom salonu i dr.) kao i osobe koje rade u proizvodnji ili prometu kozmetikih sredstava:

5.za koje se sumnja da su kliconoe betahemolitikog streptokoka iz grupe A, koagulaza pozitivnog stafilikoka odnosno stafilokoka koji izluuje enterotoksin ili meningokoka kao i klice trbunoj tifusa

6.koje su nosioci antitjela zarazne utice tipa B i C HIV/AIDS

7.koje u Federaciju dolaze iz zemalja u kojima im; malarije i kolere , SARS-a ute groznice, virusnih hemoraginih groznica, ( Ebola, Lassa , Marburg ) kuge i ptiije gripe.

lan 31. Zdravstveni nadzor obuhvata:1. zdravstveni pregled prije zasnivanja radnog odnosa - zakljuivanja ugovora o radu

2. zdravstveni pregled poslije preboljelih zaraznih bolesti iz lana 8. ovog Zakona

3. zdravstveni pregled pri ulasku u Federaciju

4. povremene zdravstvene preglede u toku zapolenja

Povremeni zdravstveni pregled u toku zaposlenja za osobe koje obavljaju poslove u proizvodnji ili prometu namirnica ili snadbjevanju stanovnitva pitkom vodom iz lana 30.stav 1. taka 1. ovog Zakona obavlja se na kliconotvo svakih est mjeseci, a ostali zdravstveni pregledi jedanput godinje.Zdravstveni pregledi tih osoba obavljaju se i kada se zarazne bolesti pojave na radnom mjestu ili u njihovom domainstvu te kada za to postoje epidemioloke indikacije koje utvruje nadleni organ sanitarne inspekcije.

INTRAHOSPITALNE INFEKCIJElntrahospitalne, nozokomijalne,kune infekcije su infekcije koje nastaju u kontaktu sa zdravstvenim ustanovama. Semilwajs (1874) Lister( 1875)Zakon o zatiti stanovnitva od zaraznih bolesti Sl. novine FBiH 29/05

lan 2, stav 8: Bolnika infekcija (intrahospitalna) je infekcija koja se pojavljuje za vrijeme pruanja zdravstvene usluge u zdravstvanoj ustanovi ili kod nosioca privatne prakse

Pacijenti

Medicinski radnici

Nemedicinski radnici oko 30 % zaposlenih

Posjetioci

Procenat intrahospitalnih infekcija na 100 hospitaliziranih bolesnika:ZEMLJA% intrahospitalnih inf/100 bolesnika

Danska9-13

Njemaka7-10

Maarska5-8,8

Izrael5-8

SAD5-7,7

Posljedice intrahospitalnih infekcija : komplikuju lijeenje primarnog oboljenja

produuju i poskupljuju terapiju

produuju broj dana u bolnici

dovode do smrtnog ishoda

Inkubacija : 48 sati - kod veine bakterijskih infekcija 30 dana nakon operativnog zahvata Godina nakon ugraivanja proteze ili implantata Povean broj intrahospitalnih infekcija je produkt:

1.poveanog broja dijagnostikih i terapeutskih procedura,naroito invazivnih 2.uestale pojave rezistencije bakterija na antibiotike 3.nedovoljne panje posveene nadzoru nad osobljem i radnom sredinomGORDONOV TRIJAS: AGENS, DOMAIN, SREDINA

1. AGENS: bakterije: Staphylococcus,Escherichia colli, Enterobacter,Pseudomonas,Klebsiella, Salmonela

virusi: hepatitis B, C, delta, herpes virusi, enterovirusi, influenza i parainfluenza, HlV

gljivice: Candida, Aspergilus

2. DOMAIN

pacijenti sa neizgraenih imunolokim sistemom, prematurusi,neonatusi,mala djeca

pacijenti sa imunitetom oslabljenim osnovnom bolesti,

oboljeli od malignih oboljenja,razni hronini bolesnici

pacijenti sa velikim oteenjima koe:

opekotine, politraume

pacijenti na hirukim i ginekolokim odjelima

pacijenti na gerijatrijskim odjelima

2. Zaposleni u zdravstvenim ustanovama3. PosjetiociENDOGENE INFEKCIJE- osnovni uzrok nastanka oboljenja je pad imuniteta ili oteenje prirodnih barijera uzronici: saprofiti ili uslovno patogene bakterijeEGZOGENE INFEKCIJE Patogeni uzronici prelaze sa jedne na drugu osobu

direktno ili ee indirektnim putevima

(preko kontaminiranog pribora, hrane,vode)

Najei nain prenosa preko RUKU

SREDINA ostali pacijenti

bolniko osoblje

posjetioci

bolniki prostori i oprema

3 kategorije instrumenata i opreme:

I kategorija:hirurka i ginekoloka oprema, parenteralni rastvori, kateteri, odjea hirurkog tima - mora biti sterilnaIIkategorija: endoskopi,endotrahealni tubusi, termometri - ne smiju imati vegetativne bakterije M. tuberculosis, ni viruseIII kategorija: oprema koja dolazi u kontakt sa nepovrijedenom koom - maske za anesteziju, maske za kisik,druga pomona oprema ne smije da ima Staphylococcae i bakterije iz roda Pseudomonas.Epidemioloki nadzor nad intrahospitalnim infekcijama1.a Aktivni- posebno educirano osoblje aktivno trai pacijente sa intrahosp.inf1b. Pasivni-uoavanje infekcije u toku rutinskog rada2a.Baziran na kontroli bolesnika2b.Baziran na rezultatima lab.pregleda3a.Prospektivan-praenje bolesnika u toku boravka3b.Retrospektivan-pregled medicinske dokumetacijeCiljani nadzor - istraivanje usmjereno na: - odreena odjeljenja - odreene grupe pacijenata - odreena oboljenja

MJERE ZA PREVENCIJU I SUZBIJANJE INTRAHOSPITALNIH INFEKCIJA1. Otkrivanje rezervoara i izvora zaraze

2. Sprjeavanje transmisije mikroorganizama

3. Podizanje imuniteta

Mogue je : prevenirati do 20% intrahospitalnih infekcija

sprijeiti epidemijsko javljanje

MJERE prema oboljelim licima prilikom prijema u bolnicu

sanitarno-higijenskI reim i ponaanje zaposlenog osoblja

aseptiki postupak sa priborom i instrumentima

za bezbjedno prikupljanje i uklanjanje izluevina, uzoraka biolokog materijala uzetog za laboratorijsko ispitivanje

ienje, pranje, provjetravanje i dezinfekcija prostora

kontrola zdravstvene ispravnosti ivotnih namirnica te sanitarno- higijenskih uslova pripreme, uvanja i distribucije hrane

mikrobioloka kontrola zaposlenih lica, bolesnika, radne sredine

ienje, pranje, provjetravanje i dezinfekcija prostora

kontrola zdravstvene ispravnosti ivotnih namirnica te sanitarno- higijenskih uslova pripreme, uvanja i distribucije hrane

mikrobioloka kontrola zaposlenih lica, bolesnika, radne sredine

rano otkrivanje, prijava, izolacija i lijeenje intrahospitalnih infekcija

prikupljanje i analiza relevantnih podataka kako o pojedinanim sluajevima, tako i o epidemijama

intenzivan edukativni rad sa svim zaposlenim

Dezinfekcija u prevenciji IHI profilakrika

u toku bolesti

zavrna

Profilaktika dezinfekcija unitavanje mikroorganizama koji mogu biti prisutni na predmetima, povrinama, u vazduhu (koji se oekuju u bolnikim uslovima)Dezinfekcija u toku bolesti - Cilj je onemoguiti prenos mikroorganizama sa oboljele osobe na njenu okolinu ( najee ekskretima i sekretima, te linim predmetima).

Provodi se kao dezinfekcija bolesnika i dezinfekcija osoblja.Zavrna dezinfekcija se obavlja nakon ozdravljenja ili smrti bolesnika. Bitna kod mikroorganizama otpornih u spoljanjoj sredini (Mycobacterium TB, Salmonellae, Shigellae).NAJEE ZARAZNE BOLESTI KOJE SE PRENOSE NA OVJEKA IZ OKOLINE

1. ZARAZNE BOLESTI KOJE SE PRENOSE PUTEM VODE

Crijevne zarazne bolesti: trbuni tifus

paratifus

dizenterija

kolera,

Oboljenja drugih organa:

poliomelitis

virusni hepatitis tipa A

leptospirozeMjesta i razlozi nastanka lokalni vodoopskrbni objekti, rjee centralni

kod lokalnog vodoopkrbnog objekta najee kontaminacija nakon pojave crijevne zarazne bolesti u domainstvu

zbog kliconoa u domainstvu

Pri prodoru fekalnih materija u vodovod

pucanje cijevi : tektonski poremeaji, radovi

obilne kie Karakteristike hidrinih epidemija :

A) 1-5 dana nakon upotrebe kontaminirane vode saprofitnim mikroorganizmima na koje osobe nisu navikle

pojava proljeva,

poviena temperatura,

Povraanje

VODENA BOLEST

najee obolijevaju doljaci, turisti, putnici

nekada svi simptomi, a nekada samo pojedini

obolijeva 20-30 % osoba koje su pile kontaminiranu vodu

bolest traje 2-3 dana, zavrava ozdravljenjem

B) kod prodora u vodu patogenih crijevnih bakterija,

nakon inkubacije se javljaju simptomi oboljenja

(npr. trbuni tifus se javlja nakon inkubacije od oko 3 sedmice )

inkubacija kod prenosa oboljenja vodom dua nego kod prenosa hranom zbog manje koncentracije infektivnog agensa

Karakteristike: eksplozivno javljanje- u kratkom vremenskom periodu oboli veliki broj osoba topografska distribucija oboljelih - prema nainu vodosnabdjevanjaKontrolna grupa oboljelih: lica koja su uzimala inkriminisanu ( ili dokazano kontaminiranu) vodu, a koja su otputovala iz mjesta.Kontrolna grupa zdravih: stanovnitvo koje se snabdjeva vodom na drugi nain, ili iz drugog objekta, a ivi na istom podruju.Obolijeva oko 10 % stanovnika koji su pili kontaminiranu vodu Slabije razmnoavanje patogenih mikroorganizama u odnosu na apatogene pa je njihov broj malen Od glavnog oboljenja" oboli najvei broj stanovnika, obino se javlja u epidemijskoj formi javljaju se i ostale, pratee bolesti, ali kao sporadina oboljenja Oboljenje se javlja kod svih socijalnih kategorija tzv. socijalno arenilo ravnomjerna dobna distribucija, osim djece do godinu dana koja obolijevaju u veoma malom procentuKarakteristike hidrinih epidemija

nisu sezonski uslovljene, ee kod obilnih padavina, poplava, pri otapanju snijega pri tektonskim poremeajima traju koliko i najdua inkubacija za glavno oboljenje ako se propust u vodosnabdjevanju uoio na vrijeme i odmah se reagovalo nekada se zavravaju kontaktnim repom infekcijama koje se prenos na osobe iz kontakta, obino fekalno - oralnim putem2. ZARAZNE BOLESTI KOJE SE PRENOSE HRANOM

a) Infekcije - nakon konzumiranja hrane kontaminirane patogenim mikroorganizmimaNajznaajnije su: trbuni tifus, paratifus A,B,C,D, dizenterija, kolera, infektivni hepatitis A, TB, Q groznica, difterija, arlah, bruceloza

b) alimentarne toksiko infekcije nakon konzumiranja hrane koja je kontaminrana uslovno patogenim mikroorganizmima u crijevima ljudi se raspadaju i oslobaaju endotoksine E coli, Proteus, Enterococcus, Bacillus pyocyaneus, neke vrste salmonela, neke aerobne i anaerobne bakterije

c) intoksikacije - patogeni mikroorganizmi koji kontaminiraju hranu izluuju egzotoksine - dovode do intoksikacije najznaajniji su Staphylococcus aureus i Clostridium botulinumd) invazije - oboljenja koja nastaju nakon ingestije hrane koja je kontaminirana parazitima kao to su razne vrste tenija, Echinococcus granulosus, Larva migrans, Trichinela spiralisHranu mogu kontaminirati: Bolesnici - osobe koje boluju od neke crijevne zarazne bolesti - rijetko kliconoe: zdrave, inkubacione, rekonvalescentne - eeKLICONOE Zdrave - u organizmu nose mikroorganizme, nemaju simptoma, nee se razboljeti Inkubacione - nose mikroorganizme, a nemaju simptome budueg oboljenja Rekonvalescentne - nakon preboljele bolesti: -privremene (do tri mjeseca), -trajne ili hronine (vie mjeseci ili cijeli ivot).Rezervoar i izvor za crijevne zarazne bolesti su najee kliconoe. Rezervoar i izvor za alimentarne toksikoinfekcije su najee ivotinje Nekada meso potie od oboljele ivotinje U drugim sluajevima neinficirano meso se kontaminira pri obradi (na stolu ili panju za sjeenje, posudama, preko glodara, insekata)

Rezervoar i izvor zaraze za stafilokokne intoksikacije - lica koja pripremaju hranu ili rukuju namirnicama, a imaju stafilokokne infekcije:-sluzokoe nosa, -drijela -procese na koi (obino rukama, u vidu pustula ili furunkula)Intoksikacije sa Cl. botulinum - nakon upotrebe nedovoljno sterilizovane hrane koja je kontaminirana zemljom.

Duina inkubacije kod oboljenja koja se prenose hranom zavisi od: -vrste mikroorganizama kojim je hrana kontaminirana-koliine mikroorganizama u hrani a na to utie - vrijeme od kada je hrana pripremljena do kada je konzumiranaKratka inkubacija 1- 4 sata - stafilokokne intoksikacije (najee sladoledi ili kolai).Kod uslovno patogenih i patogenih mikroorganizama prosjena inkubacija izmeu 12 i 48 sati

Karakteristike epidemije

oboli 30-40 % osoba koje su jele kontaminiranu hranu

svi sastojci hrane ne moraju biti kontaminirani

nastaju eksplozivno

Traju 3-4 dana ( relativno kratko ako ne doe do kontaktnog irenja rep epidemije")

ee ljeti - poviene temperature pogoduju razvoju mikroorganizama

Kontrolna grupa bolesnih- osobe koje su jele istu hranu, a ne pripadaju istom kolektivu.Kontrolna grupa zdravih - osobe koje pripadaju istom kolektivu, a koje nisu jele istu hranu.3. ZARAZNE BOLESTI KOJE SE PRENOSE VAZDUHOM kapljine infekcije najei prenos Flugeovim kapljicama prenoenje : influence, variele, morbila, rubeole, difterije, skarlatine, tuberkuloze, plunog oblika antraksa,

najee oboljenja male djece - djeije bolesti djeca do 6 mjeseci starosti ne obolijevaju, imaju antitijela od majke Lahko irenje mikroorganizama vazduhom, teke mjere suzbijanja Najefikasnije sredstvo imunizacijaKarakteristike epidemije zavise od vrste oboljenja!Zajednike karakteristike su : sezonski karakter- u hladnim mjesecima visok index kontagioznosti (naroito kod gripe, morbila,variele) kod visokog indexa kontagioznosti nema kliconotva kliconotvo karakteristino za slabije kontagiozna oboljenja : meningokokni meningitis, difterija, arlahNa irenje kapljinih infekcija utie praina jer omoguava preivljavanje mikroorganizmima koji su inae osjetljivi u spoljanjoj sredini ( TB, difterija, streptokok)

CRIJEVNE ZARAZNE BOLESTI

Crijevne zarazne bolesti nastaju ulaskom uzronika u organizam ovjeka kroz usta, razmnoavaju se u probavnom traktu i dovode do njegovog oteenja. Osnovni simptomi su : bolovi u trbuhu, povraanje i proljev. uzronici se u spoljanju sredinu najee izluuju stolicom prenos infekcije najee fekalno-oralnim putem esto u krajevima sa niskim higijenskim standardima posljednjih godina i u zemljama visokog standarda, trovanja hranom zbog industrijske pripreme hrane i konzumiranja brze hrane na ova oboljenja otpada oko 20% svih zaraznih oboljenja ljudiEtiologija akutna oboljenja, uzronici:

bakterije: Shigellae, Salmonellae, E.Coli, Staphvlococcus, Vibrio cholerae

virusi: entero, coxaci, rota,polio virusi hronina oboljenja - uzronici protozoi : Entamoeba histolytica, Lamblia intestinalis, Balantidium coli i helminti : Strongiloides stercoralis, Ankvlostoma duodenale, Schistosoma mansoni)Patogeneza uzronici ulaze kroz usta acidni eluani sadraj je prva barijera prolasku uzronika, veoma efikasan kod bakterijskih infekcija kod oteenog eluca smanjen aciditet pogoduje razvoju bakterijskih infekcija dolaskom u crijeva nekada dolazi do -nastanka latentne infekcije, -nekada do manjeg ili veeg oteenja crijeva i razvoja simptoma oboljenjaOsnovni mehanizmi djelovanja na crijevnu sluznicu su :

1. Izluivanje enterotoksina (V.cholerae, neki tipovi E.coli), bez promjena na sluznici Enterotoksin dovodi do enzimskih promjena u epitelu, to rezultuje enormnom sekrecijom izotonine tenosti u lumen crijeva 2. Neke bakterije vre: invaziju crijevne sluznice prodiru u povrni epitel razaraju epitel i uzrokuju akutnu upalu sluznice (igele, neki tipovi E.coli)

3. Bakterije koje prodiru u sluznicu crijeva i uzrokuju akutnu upalu, ali bez oteenja epitela, npr salmonele crijevni paraziti intenzivno koloniziraju povrinu sluznice ili prodiru kroz sluznicu

pored lokalnog djelovanja u nekim sluajevima, npr. kod salmoneloza i amebijaze uzronici mogu iz probavnog trakta dospjeti u krv, a potom u udaljene organe (metastaze) i dovesti do njihovog oteenja

Dijagnostika kliniki i epidemioloki podaci laboratorijska ispitivanja posebno veliki znaaj epidemiolokih podataka, ukazuju na pojavu slinih oboljenja u okoliniTRBUNI TIFUS - TYPHUS ABDOMINALIS Akutna zarazna bolest uzronik-Salmonella typhi bakterijemino - septikemino oboljenje

poveanje limfnih vorova, naroito mezenterija, te slezene

-ulceracije sluznice crijeva

- toksina oteenja parenhimatoznih organa: jetre, srca, bubrega

Rasprostranjenost Javlja se u itavom svijetu, najvie u krajevima sa niskim higijenskim standardom u krajevima sa umjerenom klimom veinom u kasno ljeto i jesen Izvor zaraze i putevi irenja : bolesnici koji boluju od tipine slike bolesti atipini sluajevi kliconoe kliconotvo dugotrajno, esto doivotno, ak u 3-5% sluajeva najee su kliconoe osobe koje su bolovale od hronine upale bubrega ili une kese, te imale kamence u unoj kesi ene ee kliconoe stolicom", a mukarci kliconoe mokraom" izluivanje bakterija intermitentno kliconoe posebno vaan izvor zaraze fekalno- oralni ili urino-oralni prenos, direktni ili indirektni kontakt, -hrana ili vodaKlinika slika inkubacija 7-14 dana, rjee 4-40 (zavisno od naina prenosa)

opti infektivni sindrom :

-glavobolja,

-bolovi u kostima,

-klonulost,

-nekada nervni simptomi u vidu nesanice, somnolencije, pomuene svijesti, pa i delirija

simptomi od strane digestivnog trakta nisu uvijek izraeni,

-na poetku bolesti opstipacija,

-u drugoj sedmici proljevi (nalik na juhu od graka)

crijeva meteoristina, trbuh izboen

promjene na koi - eflorescence koje se javljaju na mahove

najea lokalizacija trbuh i trup

ostali simptomi : bronhitis, KVS, oteenja kotane modine

simptomi od strane digestivnog trakta nisu uvijek izraeni,

-na poetku bolesti opstipacija,

-u drugoj sedmici proljevi (nalik na juhu od graka)

crijeva meteoristina, trbuh izboen

promjene na koi - eflorescence koje se javljaju na mahove

najea lokalizacija trbuh i trup

ostali simptomi : bronhitis, KVS, oteenja kotane modine

Mikrobioloka dijagnostika : Hemokultura Koprokultura UrinokulturaSALMONELOZE-SALMONELLOSIS

sva oboljenja izazvana salmonelama (pa i trbuni tifus)

salmoneloze u uem smislu rijei"- bez trbunog tifusa

Najee uzrokovane salmonelama karakteristinim za ivotinje

Prenos na ovjeka ivenim namirnicama ivotinjskog porijekla

U porastu u cijelom svijetu jedan od najveih javnozdravstvenih problema industrijska proizvodnja mesnih preraevina mijeanje ivotinjskih dijelova koji potiu od velikog broja ivotinja mogunost kontaminacije velikih koliina hrane sve vei nacionalni i internacionalni promet ivenih namirnica intenzivnija kolektivna ishrana upotreba konzerviranih namirnica ivotinjskog porijekla uzimanje obroka izvan kue Napredak civilizacije nije uspio da stavi pod kontrolu salmoneloze i pored veoma savremenih naina proizvodnje i distribucije namirnica omogueno njihovo irenjeEtiologija salmonele se primarno nalaze u crijevima raznih ivotinja, a najee sisara i ptica, te ljudi veoma veliki broj vrsta i tipova, procjenjuje se oko 3000 esto pojedine vrste primarno vezane za odreeno geografsko podruje zbog internacionalnog transporta malo je autohtonih" vrsta na naem podruju se najee izoluju: S. typhimurium, S. enteritidis, S. heildergerg, S. java, S. wien,

Epidemiologija iz crijeva salmonele mogu prei u cirkulaciju, te dospjeti do limfnih vorova i raznih organa i tkiva ivotinja izluuju se mlijekom ivotinja kod peradi i u bjelanjku i u umanjku jajeta Glavni prirodni rezervoari su: svinje perad glodari preivari i mesoderiIzvor zaraze za ovjeka su najee: domae ivotinje mievi takoriSalmonele su u prvom redu patogene za ivotinje znatno manje patogene za ovjeka Za oboljenje kod ovjeka potrebna velika infektivna doza uzronika - vie miliona, pa i milijardi uzronika Veliki broj uzronika, dovoljan da dovede do oboljenja, se obino nalazi samo u hrani - alimentarne infekcije

Meu ivotnim namirnicama kojim se prenose salmonele najvanije su: - meso svinja, goveda, peradi, te razni mesni proizvodi jaja (naroito paija), te jaja u prahu, rjee mlijeko i mlijeni proizvodi Pored prenosa hranom mogu i prenos kontaktnim putem Posebno znaajna kod imunokompromitovanih osoba (epidemije salmoneloza u bolnicama, esto na djeijem odjelu)Patogeneza i klinika slika salmonele ulaze u organizam ingestijom prvi efekat upala sluznice gastrointestinalnog trakta, gastritis, gastroenteritis, enteritis, colitis ili enterocolitis pri prodoru salmonela u krvotok odlaze u razne organe i tkiva - izazivaju upale Bakterijemija - opti infektivni sindrom Septikemija - lokalizovane lezije i gnojne upale u raznim organimaTifusni sindrom - salmonela groznica slian trbunom tifusu, ali blaa klinika slika temperatura krae traje, a komplikacije su rjee Profilaksa je jednostavna u prenosu oboljenja sa ljudi, ali teka za salmonele koje se prenose sa ivotinja

GASTROENTERISTIS UZROKOVAN STAFILOKOKAMA stafilokoki su paraziti sluznice drijela i nosa, te koe produkuju enterotoksin - termostabilan Izdri temperaturu vrenja u trajanju od 1 sata inkubacija kratka 2-4 sata nema temperature, povraanje dominantam simptom, javljaju se i proljevi sve osobe koje su jele kontaminiranu hranu obole u isto vrijeme oboljenje neklada sporadino, ee u epidemijama epidemije u ljetnim mjesecima: sladoled, kolai, evapii

INTOKSIKACIJA HRANOM UZROKOVANA SA CLOSTRIDIUM BOTULINUM

toksin Cl. Botulinum- egzotoksin- neurotoksi ekstremna slabost, brzo umaranje muskulature djeluju na zavretke ivaca - sprjeava oslobaanje acetilholina

Cl. Botulinum - gram +, anaerobni, sporogeni tapi Kao saprofit ivi u slobodnoj prirodi - u tlu Spore otporne prema toploti Kuhanje hrane kroz 10 minuta razara toksin Inkubacija 12- 36 sati, nekada do nekoliko sati kod 1/3 bolesnika - gastrointestinalni simptomi: munina, povraanje, proljev kod veine bolesnika: miina slabost, brzo umaranje, vrtoglavica, glavobolja, izrazita suhoa usta, opstipacija

prvi znak slabost miia oiju, pareza akomodacije, bolesnik nejasno vidi, pupile iroke, nestaje reakcija na svjetlo, ptoza kapaka, slabost miia drijela- oteano gutanje, otean govor kod paralize faringealne muskulature- brzo nastupa smrt slabost muskulature za vakanje, te na kraju trupa i ekstremiteta miine slabosti simetrine ouvani tetivni refleksi, nema smetnji senzibiliteta smrt nastaje zbog paralize respiratorne muskulature ili zbog pneumonije letalitet u epidemijama 16 % - 65%, obino izmeu 4 i 8 dana bolestiSHIGELLOSIS (IGELOZE) bolesti gastrointestinalnog trakta uzrokovane bakterijama iz roda Shigella manifestuje se kao akutni kolitis,enterokolitis, ili rjee gastroenteritis tipini simptomi: grevi u trbuhu, krvavo-sluzavi proljevi, tenezmi i lani pozivi akutna bacilarna dizenterija esto se javlja kod pogoranja higijensko-sanitarnih uslovaUzronici: gram -tanki, nepokretni, asporogeni Optimalan rast na 37 stepeni C Vie tipova : Sh dysenteriae - grupa A, Sh. Flexneri, tip B, Sh. Boydi, tip C, Sh sonnei- tip D Razlikovanje serotipova je bitno sa epidemiolokog aspekta, dok su klinike manifestacije iste Najtee oblike uzrokuje Sh. dysenteriae koja izluuje jak egzotoksin - izaziva najtee oblike, tzv."toksina dizenterija Ostale igele imaju samo endotoksine - dovode do blaih oboljenja (raniji naziv bacili paradizenterije)

Epidemiologija glavnu ulogu ima ovjek izvor zaraze : bolesnik ili kliconoa kliconotvo od rane faze bolesti pa sve do rekonvalescencije prave kliconoe su rijetke, obino su prisutni neki blagi simptomi ili nekada samo neki od pojedinanih simptoma kliconotvo nije nikada trajno, traje nekoliko sedmica do nekoliko mjeseci samo kod Sh sonnei kliconotvo traje nekoliko godina najvaniji izvor zaraze su oboljeli sa atipinim znakovima bolesti koji ostaju dugo ili sve vrijeme neotkriveni u epidemiolokom smislu bolesnici su vaniji od kliconoa, jer uestalim stolicama izluuju mnogo vei broj bakterija nekada, zbog teine oboljenje bolesnici nisu u stanju da vode dovoljno brige o linoj higijeni najee prenos oboljenja preko kontaminiranih ruku u direktnom kontaktu sa inficiranom osobom rjee indirektno dodirom razliitih predmeta ili stvari iz okoline oboljele osobe

-nekada se prenos vri i prenos preko ivenih namirnica koje se kontaminiraju preko muha - njihov je znaaj u prenoenju igeloza enormno velik mogui prenos oboljenja je i preko vode-deava se rjee ulazna vrata za infekciju su usta na nastanak oboljenja znatno utie i predispozicija osobe, pa se oboljenje znatno ee javlja kod osoba koje su imale prethodna oteenja gastrointestinalnog trakta posebno su este kod osoba koje boluju od katara eluca i crijeva , te kod smanjene koliine eludane kiseline

Rasprostranjenost endemski proirena oboljenja po itavom svijetu najuestlije u zemljama sa toplom klimom oboljenja obino sporadina, rjee manje ili vee epidemije epidemije u toku ljeta ili u ranu jesen sporadina oboljenja u toku cijele godine oboljenje esto medu stanovnitvom sa niskim higijenskim standardom, u naim uslovima najee na selima

Klinika slika inkubacija : 1- 7 dana, a najee 24- 48 sati klinika slika - osnovni mehanizmi: infekciozno-toksini, upalni - upala crijevne sluznice, te gubitak tjelesne tekuine akutna bolest kratkog trajanja, nekoliko dana do 1-2 sedmice rijetko se radi o hroninoj bacilarnoj dizenterijiDijagnoza na osnovu epidemiolokih podataka, klinike slike i mikrobiolokih pretraga epidemioloki podaci vani pri otkrivanju atipinih oblika igeloza u okolini oboljih sa tipinom slikom mikrobioloke pretrage: izolacija uzronika iz stolice - SS agar materijal za pretrage mora biti svje - u protivnom teka izolacija, namnoe se bakterije iz normalne crijevne flore obavezno uzimanje materijala prije ukljuivanja specifine terapije mogue dokazati specifina antitijela u krvi - reakcija aglutinacije- metoda nepouzdana, nema veeg znaaja

VIRUSNI HEPATITIS TIPA A

zarazna utica - Hipokrat napravio prvi opis

uzronik virus hepatitisa Aesto izaziva epidemije - naziv epidemini- obino u loim uslovima sanitacijeveoma kontagiozno oboljenjeizvor zaraze ovjekvirus se nalazi u tjelesnim tenostima, najvie u stolici i urinu

zbog visoke rairenosti virusa oboljenje se javlja kod djece i mlaih osoba fekalno-oralni nain prenosanekada prenos direktan, a nekada indirektan preko kontaminirane hrane ili vodevirus se izluuje stolicom dvije sedmice prije pojave prvih simptoma i traje 14 dana nakon pojave ikterusa

Suzbijanje virusnog hepatitisa tipa A komplikovano zbog velikog broja inaparentnih i anikterinih formiosnove su mjere sanitacije okolineposebno vano obezbjeenje higijenski ispravne vode za pieInkubacija: 15- 45 danaPatogeneza: opta infektivna bolest sa dominantnim upalni procesom u jetreKlinika slika: preikterini (inicijalni, invazivni) stadij i ikterini stadijInicijalni, invazivni stadij: poinje postepeno, rjee nagloOsnovni simptomi: umor, atralgije, anoreksija, munina, munina, teina, bol u epigastriju ili pod desnim rebarnim lukomIkterini stadij - postupno nestaju opti infektivni simptomi, a dominira simptomatologija koja potie od oboljenja jetre

utica (ikterus)-jedan od prvih znakovanekada lagani svrbe koeJetra uveana i veoma bolnanekada anikterini oblici Dijagnoza:epidemioloki podaci o pojavi oboljenja u blizini bolesnikaklinika slikalaboratorijska istraivanja: biohemijskai serolokadokazivanje IgM i IgG antitijela

BRUCELOZA - BRUCELLOSIS

akutno infektivno oboljenje uzrokovano razliitiv vrstama brucelaBr Abortus- dominantno kod govedaBr melitensis - dominantno kod kozaBr suis - dominantno kod svinjaBr canis - dominantno kod pasa

mogu biti zaraene i : make, mievi, razni mesoderi, pa ak i peradGram -bacil, intracelularan, razmnoava se u elijama domainaIntracelularni parazitizam je odgovoran za hronicitet bolesti i kod ljudi i kod ivotinjaRasprostranjenost:najrasprostranjenija u zemljama oko Sredozemnog mora (Sredozemna groznica)-oboljenja se registruju u SAD, te i u ostalim dijelovima svijeta

kod zaraenih ivotinja najvea koncentracija uzronika u mlijenim lijezdama, gravidnom uterusu i placenti bakterije prisutne u svim tkivima Zaraene ivotinje na izgled zdrave , ali mlijekom, te drugim sekretima i ekskretima izluuju brucele Izluivanje moe biti mjesecima, pa i godinama- Uzronici otporni u spoljanjoj sredini Nekoliko naina prenosa oboljenja:

1.uzimanjem mlijeka koje potie od oboljelih ivotinja i mlijenih proizvoda spravljenih od kontaminiranog mlijekaUzronici ulaze u organizam kroz sluznicu probavnog trakta - ovaj put prenosa je vaan za Br. melitensis, a manje za Br. abortus koja ugiba u eluanom sadraju

2. Dodirom sa zaraenim ivotinjama, njihovim sekretima i ekskretimaUzronici ulazi u tijelo kroz male ogrebotine ili oteenja koe3. Respiratornim putem - najee kod pomaganja pri jagnjenju ili teljenjuVeinom je profesionalno oboljenje stoara, mesara, radnika koji su zaposleni u preradi mesa, te veterinarariziku su izloeni i laboratorijski radnici koji rade na dokazivanju brucelozePatogeneza: - oboljenje je najee subakutno ili hroninoRazlikuju se tri faze :I - na mjestu ulaska uzronika ( na koi ili sluznici) se razvija laka upalna reakcija sa otokom regionalnih limfnih vorova - najee neprepoznataII-prodiranje uzronika u cirkulaciju - znaci septikemije,upalne promjene u raznim organimaIII - hronina faza, lokalizacija uzronika u pojedinim organima, razvoj simptoma vezanih za te organe

Svi tipovi brucela uzrokuju istu kliniku slikuBr.melitensis zbog svoje virulencije uzrokuje tea oboljenja od ostalihSTREPTOKOKNE BOLESTI - STREPTOKOKOZEoboljenja uzrokovana Beta hemolitikim streptokokamaveliki broj grupa ( A - T)najveu patogenost za ovjeka imaju Beta hemolitikistreptokoki iz grupe Aoboljenja rairena u cijelom svijetu, najvie u krajevima sa umjerenom klimomizazivaju oboljenja raznih organa i organskih sistemaposeban znaaj imaju oboljenja gornih disajnih putevaesto se javljaju, ostavljaju sekvele, nekada i trajni invaliditet

Izvor zaraze :

-oboljeli koji boluje od neke streptokokne bolesti (najvanija oboljenja gornjih disajnih puteva)- kliconoe ( najee rekonvalescentne kod kod streptokoka u nosu)-Bolesti gornjih disajnih puteva se najee javljaju u mjestima sa velikom gustinom naseljenosti - odraju se endemino-u rjee naseljenim mjestima povremeno javljanje - obino u formi epidemija Dobna distribucija - najvei broj oboljelih se javlja kod djece pretkolskog i kolskog uzrasta - najmanje oboljelih u dojenakoj dobi Putevi prenosa :- kapljicama sline i sluzi - u kontaktu sa oboljelom osobom ili kliconoom -rjee prainom, kontaminiranim predmetima, hranomUlazna vrata :sluznica gornjih disajnih puteva-rjee sluznica digestivnog trakta ili koaNakon ulaska u organizam streptokoke se mogu iriti :per kontinuitatem , limfogeno i hematogenouzrokuju upalne proceseNajee streptokokne bolesti su : streptokokna angina, skarlatina, nazofaringitis, sinuzitis, otitis, pneumonija, sepsa, gnojni meningitisStreptokokna angina 20- 30% svih angina - poetak bolesti nagal, praen drhtavicom - upalni proces u drijelu - dominira upala tonzila, peritonzilarne regije - drijelo je arko zacrvenjeno, edematozno - vodei simptom je grolobolja - javlja se i regionalni limfadenitisbolest traje 2-3 dana, rjee do 7 danaproduenje bolesti zbog komplikacijaeste komplikacije : upale sinusa i srednjeg uhaKasne komplikacije : mogua i pojava reumatske groznice , te glomerulonefritisanekada trajni invaliditet

lijeenje antibiotsko, adekvatnim antibiotikom, dovoljno dugoneadekvatno lijeenje uzrokuje nastanak kliconotvopotrebno lijeenje kliconoa utvrenih sanitarnim pregledom

SCARLATINA - ARLAH

Uzronik : Beta hemolitiki streptokok grupe A koji izluuje eritrogeni toksinpoinje kao i anginakarakteristino javljanje sitnotakastog osipa po tijelumalinast jeziku zavrnoj fazi bolesti ljutenje koe - Epidemiologija i patogeneza kao kod streptokokne angineposebno vana za kolske i pretkolske ustanoveVIRUSNE BOLESTI GORNJIH DISAJNIH PUTEVA( akutne respiratorne infekcije)najrairenije bolesti na svijetu ( oko 2/3 svih zaraznih oboljenja ljudi)uzrokuje ih veliki broj razliitih virusavirusi se lokalizuju u elijama povrnog epitela - kataralna forma upalerjee nekrotizirajua ili hemoragina upalarijetko dolazi do viremijesimptomatologija veoma slina kod svih uzronika

u naseljenim mjestima umjerenog pojasa ljudi od ovih oboljenja obolijevaju prosjeno 3 puta godinjesklone epideminom javljanju ( influenza nekada i pandemijski)sezonski karakter - najee u hladnim periodima

Gripa (influenza ) poinje optim infektivnim sindromomsimptomi katara respiratornog trakta slabo izraeniObina prehalada"- samo kataralni znaci, nema opteg infektivnog sindromaTok bolesti zavisi od vrste uzronikaAcquired Immunodeficiency Syndrome (AIDS)HIV - human immunodeficiency virus Oteuje imuni sistem, CD4T limfocite Obolijevanje od oportunistikih infekcija (virusna, bakterijska, gljivina,parazitarna oboljenja)-prvi simptomi kad broj CD4 L spadne na oko 200 u mikrolitru krviHIV 1- rairen u cijelom svijetuHIV 2 dominantno u Zapadnoj Africi

Naini prenosa :Seksualnim odnosom sa HIV + osobomKrvljuVertikalnom transmisijom (sa majke na plod)Prvi identificirani sluaj 1981 godine kod homoseksualaca i i.v. uivaoca droga ( New York, California) Najvei broj oboljelih heteroseksulaci, Subsaharska Afrika Statistiki podaci Novoinficirani u 2006. godini - 4,3 miliona u 2007. godini -2,5 miliona novoinficiranih mlai od 25 godina Od ukupnog broja oboljelih 2,5 miliona djecaStanje u BiHUkupno registrovanih od 1986. HIV + 147Kompletni podaci od 1989 za 137 HIV + osoba HIV + AIDS Federacija 84 57 RS 53 29 Umrle 52 osobe 1 osoba u 2007.77% HIV + mukarciNaini prenosa u BiHDominantan put prenosa seksualni : 56% heteroseksualni21% homoseksualni, 15% IDU ( intravensko koritenje droga)- Ostalo nepoznatoKretanje HIV/AIDS-a u BiH i FbiHPAGE 1