67
RZECZPOSPOLITA POLSKA RAPORT z wdrażania w Polsce Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2001/81/WE z dnia 23 października 2001 w sprawie krajowych pułapów emisji niektórych zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego Warszawa, sierpień 2007

RZECZPOSPOLITA POLSKA - European Commission | Choose …ec.europa.eu/environment/air/pdf/nat_prog/poland_pl.pdf · emisje z 2005 roku były niższe od limitu dla Polski wynikającym

  • Upload
    lamnhu

  • View
    217

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

RZECZPOSPOLITA POLSKA

RAPORT

z wdrażania w Polsce

Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2001/81/WE z dnia 23 października 2001

w sprawie krajowych pułapów emisji niektórych zanieczyszczeń powietrza

atmosferycznego

Warszawa, sierpień 2007

2

Wprowadzenie Poniższy raport jest wypełnieniem zobowiązania wobec dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2001/81/WE z dnia 23 października 2001 r. w sprawie krajowych pułapów emisji niektórych zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego. W dniu 29 grudnia 2006 roku została przekazana I część raportu zawierająca wstępną inwentaryzację emisji SO2, NOx, NH3 oraz LZO będących przedmiotem dyrektywy oraz projekcje emisji LZO do roku 2010. Obecny raport jest pełnym raportem obejmującym ostateczną inwentaryzację emisji SO2, NOx, NH3 oraz LZO oraz projekcje emisji tych zanieczyszczeń do roku 2010. W odniesieniu do SO2, NOx, NH3 oraz LZO (zanieczyszczenia będące przedmiotem dyrektywy) emisje z 2005 roku były niższe od limitu dla Polski wynikającym z ww. Traktatu a trendy emisji wszystkich zanieczyszczeń wskazują na systematyczny ich spadek. W związku z powyższym nie było potrzeby opracowania programu stopniowej redukcji krajowych emisji zanieczyszczeń o którym mowa w art. 6 ust. 1 i 2 dyrektywy. Traktat o Przystąpieniu Rzeczypospolitej Polskiej do Unii Europejskiej (Dziennik Urzędowy L 236 z 23 września 2003r) w odniesieniu do ww. dyrektywy zawiera zobowiązania Polski dot. emisji SO2, NOX, NH3 i LZO na poziomie wymagań Protokołu z Göteborga1 tj. Protokółu w sprawie zwalczania zakwaszenia, eutrofizacji i ozonu przyziemnego do Konwencji (EKG ONZ) w sprawie transgranicznego zanieczyszczania powietrza na dalekie odległości, tzw. Konwencji Genewskiej. Celem dyrektywy w sprawie krajowych pułapów emisji niektórych zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego (dyrektywa NEC) jest ograniczenie emisji substancji zakwaszających i eutrofizujących oraz prekursorów ozonu dla zmniejszenia narażenia na depozycję zakwaszającą i eutrofizującą poniżej uznawanej za szkodliwą dla środowiska oraz obniżenia wielkości stężeń ozonu przyziemnego do poziomu zalecanego przez WHO, zapewniającego ochronę zdrowia ludzkiego i ochronę roślinności przed zanieczyszczeniem fotochemicznym. Dyrektywa ta określa limity emisji czterech zanieczyszczeń (grup zanieczyszczeń) jakie docelowo, w 2010 roku, mają być dotrzymane ze wszystkich źródeł emisji zlokalizowanych na obszarze UE, z wyłączeniem międzynarodowej żeglugi morskiej oraz emisji z samolotów, ale z uwzględnieniem emisji towarzyszących cyklowi lądowania i startu, które to emisje są uwzględniane w bilansie. Wdrażanie dyrektywy w Polsce Polskie regulacje prawne, które przenoszą poszczególne wymagania dyrektywy NEC to przede wszystkim ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska ( tekst jednolity Dz. U. 2006 Nr. 129, poz. 902, z późn. zm.), która zawiera szereg dyspozycji dotyczących różnego rodzaju programów, poprzez realizację których można osiągnąć cele cząstkowe: polityka ekologiczna państwa, wojewódzkie, powiatowe i gminne programy ochrony środowiska, naprawcze programy ochrony powietrza.

Szereg regulacji tej ustawy wprowadza określone mechanizmy realizacji polityki ekologicznej państwa, które pośrednio wymuszają działania ukierunkowane na realizację wymogów dyrektywy.

1 W dniu 30 maja 2000 roku Polska podpisała Protokół w sprawie zwalczania zakwaszenia, eutrofizacji i ozonu przyziemnego do Konwencji Europejskiej Komisji Gospodarczej Narodów Zjednoczonych (EKG ONZ) w sprawie transgranicznego zanieczyszczania powietrza na dalekie odległości, sporządzonej w Genewie dnia 13 listopada 1979 r. (Dz. U. z 1985 r. Nr 60, poz. 311). Polska jest w trakcie procedury ratyfikacyjnej.

3

Wdrażanie Dyrektywy 2001/81/WE w Polsce jest nierozerwalnie związane z wdrażaniem niektórych komplementarnych dyrektyw horyzontalnych i innych dyrektyw poświęconych ochronie powietrza przed zanieczyszczeniami, w tym przede wszystkim: Dyrektywy IPPC 96/61/WE dotyczącej zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom i

ich kontroli, Dyrektywy 2001/80/WE poświęconej ograniczeniu emisji z dużych źródeł spalania (LCP),

Ramowej Dyrektywy (96/62/WE) w sprawie ograniczenia emisji niektórych zanieczyszczeń do powietrza z dużych obiektów energetycznego spalania,

Dyrektywy 1999/13/WE z dnia 11 marca 1999 r. w sprawie ograniczenia emisji lotnych związków organicznych spowodowanej użyciem organicznych rozpuszczalników podczas niektórych czynności i w niektórych urządzeniach,

Dyrektywy 2004/42/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 kwietnia 2004 r. w sprawie jakości powietrza atmosferycznego i w sprawie czystszego powietrza dla Europy, a także zmieniającej dyrektywę 1999/13/WE,

Dyrektywy 99/32/WE w sprawie zawartości siarki w paliwach płynnych a także

Konwencji Europejskiej Komisji Gospodarczej Narodów Zjednoczonych (EKG ONZ) w sprawie transgranicznego zanieczyszczania powietrza na dalekie odległości, sporządzonej w Genewie dnia 13 listopada 1979 r. (Dz. U. z 1985 r. Nr 60, poz. 311) i Protokołów do niej w szczególności Protokółu w sprawie zwalczania zakwaszenia, eutrofizacji i ozonu przyziemnego.

zapisów w Traktacie o Przystąpieniu Rzeczypospolitej Polskiej do Unii Europejskiej - w zakresie limitów emisji z dużych źródeł spalania

Emisja [Gg]

Wyszczególnienie SO2 NOx LZO NH3

Limit dla Polski Wynikający z Traktatu o Przystąpieniu RP do UE w odniesieniu do dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2001/81/WE

do osiągnięcia w 2010 roku 1 397 879 800 468

Źródło: MŚ

Podstawowym dokumentem unijnym określającym wymagania dotyczące oceny i zarządzania jakością powietrza jest Dyrektywa 96/62/WE (z 27 września 1996 r.), tzw. dyrektywa ramowa. Dyrektywa ta wraz z dyrektywami pochodnymi (99/30/WE, 2000/69/WE i 2002/3/WE, 2004/107/WE) tworzy system zmierzający do utrzymania jakości powietrza w rejonach, gdzie jest ona dobra oraz poprawy w pozostałych rejonach. Na system ten składa się szereg elementów obejmujących kryteria jakości powietrza, monitorowanie i prowadzenie oceny jakości powietrza oraz tworzenie planów i programów naprawczych dla obszarów, na których jakość powietrza nie odpowiada przyjętym kryteriom. W celu redukcji ponadnormatywnej emisji SO2 i NOx wykonywane są następujące działania w poszczególnych sektorach: w sektorze przemysłu: wprowadzenie nowych technologii niskoemisyjnych, działania w celu zwiększenia efektowności energetycznej (Np. blok energetyczny o mocy 460

MW na parametry nadkrytyczne w Elektrowni Łagisza) , wytwarzanie energii elektrycznej w skojarzeniu z wytwarzaniem ciepła (kogeneracja) spalanie paliw o mniejszej zawartości popiołu i siarki, podnoszenie efektywności odpylania w istniejących obiektach przemysłowych, ograniczenie

emisji niezorganizowanej i wtórnej z sektora przemysłowego, dostosowanie dużych źródeł energetycznego spalania do wymagań BAT, w szczególności w

obiektach objętych derogacją w Traktacie Akcesyjnym do UE,

4

ograniczenie i likwidacja emisji wtórnej ze zwałowisk odpadów w szczególności termicznie czynnych oraz wielkoobszarowych składowisk przemysłowych i komunalnych,

rozbudowa przemysłowych systemów automatycznego monitoringu emisji SO2 i NOx z procesów przemysłowych w szczególności dla instalacji objętych dyrektywą IPPC,

ograniczenie emisji SO2 i NOx związanych z procesami inwestycyjnymi w przemyśle, budownictwie i gospodarce komunalnej,

uwzględnienie w studiach uwarunkowań przestrzennych i w planach zagospodarowania przestrzennego działań ukierunkowanych na ograniczenie emisji SO2 i NOx,

w sektorze bytowo-komunalnym: wymiana starych wysokoemisyjnych urządzeń grzewczych opalonych węglem kamiennym na

piece olejowe, gazowe oraz elektryczne, rezygnacja z indywidualnych sposobów ogrzewania na rzecz podłączania do miejskich sieci

cieplnych, termomodernizacja budynków wspieranie lokalnych inicjatyw na rzecz przeciwdziałania wypalaniu traw i ograniczania emisji

wtórnej, w sektorze transportu: rozpropagowanie paliw bardziej ekologicznych (gaz sprężony CNG, gaz ciekły LPG,

stosowanie biopaliw i biokomponentów), ograniczenie emisji z transportu i komunikacji, m.in. poprzez:

− realizację inwestycji drogowych o znaczeniu regionalnym, − modernizację i przebudowę dróg, − modernizację układu drogowego i budowę obwodnic, − rozwój i modernizacje transportu szynowego, − zmiany organizacji ruchu lokalnego i regionalnego, − modernizację taboru komunikacji zbiorowej, − utrzymanie czystości nawierzchni dróg, − przebudowę dróg o tymczasowej nawierzchni, − budowę parkingów poza centrami miast i rozwój transportu publicznego, − zwiększenie ilości stref o ograniczonym ruchu pojazdów, − eliminacje z ruchu pojazdów nie spełniających standardów technicznych

i inne zadania o charakterze ogólnym: większa dywersyfikacja paliw energetycznych w celu odejścia od spalania wyłącznie węgla na

rzecz większego wykorzystania gazu ziemnego, olejów opałowych, a także odnawialnych źródeł energii,

prace badawcze, rozwój monitoringu, systemów prognoz długo i krótko terminowych mających na celu zwiększenie możliwości kontroli emisji SO2 i Nox,

edukacja ekologiczna, działania porządkujące.

Oszacowanie dotychczasowych kosztów związanych z wdrażaniem tej dyrektywy a obejmującej emisje SO2, NOx, NH3 i LZO jest bardzo trudne bowiem inwestycje ekologiczne dotyczą redukcji całego spektrum zanieczyszczeń a nie tylko tych które są przedmiotem ww. dyrektywy. Na poziom emisji omawianych substancji składa się bowiem – jak już wspomniano wyżej – szereg działań związanych z wywiązywaniem się Polski z innych dyrektyw czy krajowych programów. Regulacje prawne na rzecz redukcji emisji zanieczyszczeń objętych dyrektywą NEC Ustawa - Prawo ochrony środowiska zawiera szereg dyspozycji dotyczących różnego rodzaju programów, poprzez realizację których można osiągnąć cele cząstkowe ujęte w dyrektywie NEC. Można zaliczyć do nich:

5

(1) obowiązek sporządzania przez Ministra Środowiska polityki ekologicznej państwa, uchwalanej następnie przez Sejm. Polityka ekologiczna państwa określa m.in. cele ekologiczne, priorytety oraz rodzaj i harmonogram działań proekologicznych (obejmuje także cele ujęte w dyrektywie NEC);

(2) obowiązek sporządzania wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska, stanowiących programy wykonawcze do polityki ekologicznej państwa;

(3) obowiązek sporządzania naprawczych programów ochrony powietrza dla stref, gdzie przekroczone są dopuszczalne poziomy substancji w powietrzu (dla aglomeracji o liczbie mieszkańców większej niż 250 tysięcy i dla powiatów poza aglomeracjami) sporządzanych na szczeblu wojewódzkim.

Szereg regulacji ustawy - Prawo ochrony środowiska2 wprowadza określone mechanizmy realizacji polityki ekologicznej państwa, które wymuszają działania, ukierunkowane na realizację wymogów dyrektywy NEC. Można do nich zaliczyć:

(1) mechanizm ocen oddziaływania na środowisko skutków realizacji planów i programów oraz planowanych przedsięwzięć,

(2) mechanizm osiągnięcia dopuszczalnych poziomów zanieczyszczeń w powietrzu ,

(3) mechanizm pozwoleń zintegrowanych,

(4) mechanizm pozwoleń na wprowadzanie gazów i pyłów do powietrza,

(5) mechanizm postępowania kompensacyjnego,

(6) mechanizm przeglądów ekologicznych,

(7) mechanizm opłat za korzystanie ze środowiska,

(8) mechanizm administracyjnych kar pieniężnych,

(9) procedury odpowiedzialności cywilnej, odpowiedzialności karnej oraz odpowiedzialności administracyjnej,

(10) możliwości finansowania i/lub współfinansowania przedsięwzięć ochrony środowiska z funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej,

(11) mechanizm programów dostosowawczych dla poszczególnych instalacji.

Ważne regulacje, z punktu widzenia zanieczyszczeń objętych dyrektywą, to wydane z mocy ustawy - Prawo ochrony środowiska m.in.:

Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 grudnia 2005 r. w sprawie standardów emisyjnych z instalacji (Dz.U.05.260.2181), które dotyczy określonej grupy procesów technologicznych: energetycznego spalania paliw, spalania odpadów, produkcji azbestu i produkcji dwutlenku tytanu oraz procesów, w których stosowane są rozpuszczalniki organiczne

Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 5 lipca 2002r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać programy ochrony powietrza (Dz.U.02.115.1003).

Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia 2004 r. w sprawie wymagań w zakresie prowadzenia pomiarów wielkości emisji (Dz. U.04.283.2842).

STAN EMISJI KRAJOWEJ I PROGNOZY DO 2010 R.

Wymagania dla Polski, zawarte w Traktacie o Przystąpieniu RP do UE w odniesieniu do dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2001/81/WE, pokazano w zestawieniu z

2 Dz.U.01.62.627 – tekst: ost. zm. 2005.03.14 Dz.U.05.25.202

6

rzeczywistymi wielkościami emisji z 2005 roku, jakie zbilansowano na potrzeby sprawozdawczości do Protokołu EMEP do Konwencji (EKG ONZ) w sprawie transgranicznego zanieczyszczania powietrza na dalekie odległości.

Emisja [Gg] Wyszczególnienie

SO2 NOx NMLZO NH3 Limit dla Polski

wynikający z Traktatu o Przystąpieniu RP do UE w odniesieniu do dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2001/81/WE

do osiągnięcia w 2010 roku

1 397 879 800 468

Emisja rzeczywista w Polsce w roku 2005 1 222 811 585 326

Źródło: MŚ Porównując przytoczone wartości widać, że w odniesieniu do SO2, NOx , NH3 oraz LZO emisje z 2005 roku były niższe od limitu dla Polski wynikającym z Traktatu o Przystąpieniu RP do UE w odniesieniu do dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2001/81/WE oraz Protokołu z Göteborga dla 2010 roku. Poniżej przedstawiono analizy szczegółowe dla poszczególnych zanieczyszczeń.

7

Emisje dwutlenku siarki Dane za lata: 2004 i 2005

W roku 2005 emisje SO2 zmniejszyły się o 1,6 % w porównaniu do roku 2004. Największy ilościowy spadek emisji wystąpił w energetyce zawodowej (SNAP01013) oraz w kategorii SNAP03 (Procesy spalania w przemyśle) ze względu na zmniejszenie ilości zużytych paliw (szczególnie węgla kamiennego i koksu). Duży procentowo spadek emisji w transporcie wynika z dalszego znacznego zmniejszenia ilości siarki w paliwach ciekłych (a tym samym stosowanych wskaźników emisji) dla tej kategorii. Udział tych dwóch sektorów w emisji krajowej jest jednak niewielki. Tabela 3. Emisja SO2 w Polsce w 2005 roku.

Źródło emisji Aktywność [Gg]

Wskaźnik emisji

Emisja [Gg]

Kod NFR

Ogółem 1221,86 01. Procesy spalania w sektorze produkcji i transformacji

energii 688,5

0101 Elektrownie i elektrociepłownie zawodowe* 641,6 1 A 1 a 0102 Ciepłownie rejonowe 9,6 1 A 1 a Koks i półkoks 0,8 0,87% 0,01 Węgiel kamienny 543,1 0,87% 9,45 Oleje opałowe 14,7 0,30% 0,09 0103 Rafinerie* 31,93 1 A 1 b 0104 Przemiany paliw stałych* 3,03 1 A 1 c 0105 Kopalnictwo surowców energetycznych* 2,42 1 A 1 c 02. Procesy spalania w sektorze komunalnym i mieszkaniowym 314,00 0201 Ciepłownie komunalne 88,17 1 A 4 a Węgiel kamienny 5 056,9 0,87% 87,99 Oleje opałowe 29,9 0,30% 0,18 0202 Mieszkalnictwo i usługi 189,95 1 A 4 b i Węgiel kamienny 8 981,0 1,00% 179,62 Koks 190,0 1,00% 3,80 Węgiel brunatny 231,0 0,30% 1,39 Oleje opałowe 857,0 0,30% 5,14 0203 Rolnictwo, leśnictwo i inne 35,88 1 A 4 c i

Węgiel kamienny 1 400,0 1,00% 28,00

Koks 40,0 1,00% 0,80

Oleje opałowe 1 180,0 0,30% 7,08

03. Procesy spalania w przemyśle 204,62

0301 Elektrociepłownie przemysłowe 161,58 1 A 2

Węgiel kamienny 8 580,5 0,8% 137,29

Węgiel brunatny 15,2 0,30% 0,09

Koks 1 093,9 0,8% 17,50

Olej opałowy 1 115,8 0,30 % 6,69 0303 Procesy spalania z kontaktem 43,05 1 A 2

04. Procesy produkcyjne * 13,125

040202 Ładowanie wielkich pieców 5,23 2 C 1

0403 Procesy w przemyśle metali nieżelaznych 5,64 2 C 5

0404 Procesy w przemyśle chemii nieorganicznej (bez 040407) 0,04 2 B 5

040407 Nawozy sztuczne 1,78 2 B 5

0405 Procesy w przemyśle chemii organicznej 0,44 2 B 5

3 SNAP – Selected Nomenclature for sources of Air Pollution

8

040605-08 Chleb, wino, piwo, alkohole 0,00 2 D 2

07. Transport drogowy 0,919 1 A 3 b

0701 Samochody osobowe [g/kg] 0,41 1 A 3 b i

Benzyny 3 248 0,1 0,3248

Olej napędowy 853 0,1 0,0853

0702 Samochody ciężarowe < 3.5 t 0,1335 1 A 3 b ii

Benzyny 556 0,1 0,0555

Olej napędowy 780 0,1 0,078

0703 Samochody ciężarowe > 3.5 t i autobusy 0,1 0,343 1 A 3 b iii

Benzyny 0,0 0,1 0

Olej napędowy 2 974 0,1 0,297

Autobusy, olej napędowy 455 0,1 0,045

0704-05 Motorowery i motocykle 0,0034 1 A 3 b iv

Motocykle, benzyny 27 0,1 0,0027

Motorowery, benzyny 6,6 0,1 0,0007

Traktory, olej napędowy 290 0,1 0,029 1 A 3 b iii

08. Inne pojazdy i urządzenia 0,68

0802 Koleje, olej napędowy 160,7 0,1 0,02 1 A 3 c

0,09 1 A 3 d ii

080301-04 Żegluga śródlądowa, olej napędowy 1,2 0,1 0,00

080402 Żegluga morska, olej napędowy 6,9 0,1 0,00

080402 Żegluga morska, olej opałowy 4,4 1,00% 0,09

0,43 1 A 4 c iii

080403 Rybołówstwo, olej napędowy 39,0 0,1 0,00

080403 Rybołówstwo, olej opałowy 71,5 0,30% 0,43

[g/kg] 0,12 1 A 4 c ii

0806 Rolnictwo, traktory, olej napędowy 1 053,9 0,1 0,11

0806 Rolnictwo, maszyny robocze, olej napędowy 117,1 0,1 0,01

0,02 1 A 3 e ii

0808 Przemysł, maszyny robocze, olej napędowy 112,2 0,1 0,01

0810 Inne pojazdy i maszyny pozadrogowe, benzyny 70,0 0,1 0,01

0810 Inne pojazdy i maszyny pozadrogowe, olej napędowy 53,7 0,1 0,01

* Wielkość emisji przyjęta ze sprawozdania OS-1

Tabela 4. Emisje dwutlenku siarki w Polsce w latach: 2004-2005 według klasyfikacji NFR Kod NFR Emisja w Gg Kod NFR Emisja w Gg

2004 2005 2004 2005 Ogółem 1241,19 1221,86

1 A 1 a 664,99 651,15 1 A 3 e ii 0,07 0,071 A 1 b 33,39 31,93 1 A 4 a 90,83 88,171 A 1 c 5,53 5,44 1 A 4 b i 179,40 189,951 A 2 217,42 204,62 1 A 4 c i 33,40 35,88

1 A 3 b i 1,26 0,41 1 A 4 c ii 0,33 0,331 A 3 b ii 0,39 0,13 1 A 4 c iii 0,66 0,431 A 3 b iii 0,93 0,37 2 B 5 2,17 2,261 A 3 b iv 0,01 0,00 2 C 1 5,07 5,231 A 3 c 0,04 0,04 2 C 5 5,17 5,64

1 A 3 d ii 0,14 0,09 2 D 2 0,00 0,00

Obecna struktura emisji SO2

Głównym źródłem emisji SO2 jest energetyczne spalanie paliw (głównie węgla) w źródłach stacjonarnych, które łącznie są odpowiedzialne za ok. 95% krajowej emisji dwutlenku siarki. Źródła mobilne są odpowiedzialne tylko za ok. 3% krajowej emisji dwutlenku siarki ze względu na niską zawartość siarki w paliwach ciekłych. Emisje z sektorów: Wydobycie i dystrybucja paliw kopalnych (SNAP05), Zastosowanie rozpuszczalników i innych produktów (SNAP06), Zagospodarowanie odpadów (SNAP09), Rolnictwo (SNAP10) oraz Inne źródła emisji i pochłaniania zanieczyszczeń (SNAP11) uważane są za pomijalne.

Projekcje emisji dwutlenku siarki w Polsce do roku 2010 Oszacowanie emisji SO2 wykonano w oparciu o strukturę źródeł emisji zawartą w metodologii „EMEP/CORINAIR Emission Inventory Guidebook”. Przy określaniu aktywności źródeł emisji starano się zachować zgodność z projekcjami emisji gazów cieplarnianych, przedstawionymi w IV Raporcie Rządowym dla Ramowej Konwencji NZ w sprawie Zmian Klimatu i Protokołu z Kioto 4. W projekcjach uwzględniono emisję w podziale na wybrane sektory według klasyfikacji źródeł SNAP’97. Zakres analizy wielkości emisji dwutlenku siarki w ramach w/w sektorów ograniczony był dostępnością odpowiednich prognoz aktywności dla poszczególnych rodzajów działalności. Dane wejściowe Źródłem informacji dla danych wejściowych były przede wszystkim oficjalne prognozy aktywności (np. zużycia paliw, produkcji wyrobów przemysłowych, itp.) w rozbiciu na lata i na typy źródeł dostarczone do Ministerstwa Środowiska przez właściwe resorty. W przypadku braku danych wejściowych o aktywnościach, dla części rodzajów działalności podjęto próbę oceny trendu zmian aktywności w oparciu o dostępne publikacje, opracowania, prace badawcze i oceny ekspertów. Podstawą do oszacowania emisji z procesów spalania paliw (a konkretnie spalania ze źródeł stacjonarnych i transportu pozadrogowego) była praca „Opracowania prognozy zapotrzebowania na paliwa i energię do roku 2020 w Wariancie Węglowym BIS”. Część aktywności pochodzi z zaakceptowanego przez Radę Ministrów 28 lutego 2006 dokumentu pod nazwą „Dane służące do opracowania dla Polski prognoz emisji zanieczyszczeń do powietrza do roku 2020 w tym prognoz emisji gazów cieplarnianych”. Wszystkie przyjęte przez zespół autorski prognozy aktywności wraz ze źródłami informacji przedstawiono w Załączniku 1 w układzie klasyfikacji źródeł emisji SNAP’97.

Wskaźniki emisji SO2 Wskaźniki emisji określone są na podstawie zawartości siarki w paliwie. Ze względu na krótki okres prognozy (5 lat) do projekcji SO2 wykorzystano częściowo wskaźniki emisji

4 Raport ten został przyjęty przez Radę Ministrów w sierpniu 2006.

9

(tabela 5) zastosowane w krajowej inwentaryzacji emisji SO2 za rok 2005. W stosunku do inwentaryzacji emisji za rok 2005 zaktualizowano część wskaźników emisji, a mianowicie: − dla paliw ciekłych zastosowano wskaźniki emisji wynikające z maksymalnej zawartości

siarki w paliwach ciekłych w roku 2010, która została określona w rozporządzeniach Ministra Gospodarki, opublikowanych pod koniec roku 2006 i na początku roku 2007. Limity zawartości siarki w paliwach ciekłych dotyczą również biopaliw, których udział w roku 2010 powinien stanowić 5,75% energii paliw ciekłych dostarczonych na cele transportowe 5.

− dla węgla przyjęto dane na podstawie uzyskanych z ARE nowych informacji o niższej zawartość siarki w węglu.

Tablica 5. Wykorzystane wskaźniki emisji SO2

Wskaźnik emisji SO2 / zawartość siarki Źródło emisji

2005 2010 Jednostka

Ogółem

01. Procesy spalania w sektorze produkcji i transformacji energii 0101 Elektrownie zawodowe i elektrociepłownie * 0102 Ciepłownie rejonowe

Węgiel kamienny 0,87 0,72 %

Koks 0,87 0,65 %

Oleje opałowe 0,30 0,10 %

0103 Rafinerie * 0104 Przemiany paliw stałych * 0105 Kopalnictwo surowców energetycznych *

02. Procesy spalania w sektorze komunalnym i mieszkaniowym 0201 Ciepłownie komunalne Węgiel kamienny 0,87 0,72 %

Węgiel brunatny 0,30 0,50 %

Oleje opałowe 0,30 0,10 %

0202 Mieszkalnictwo i usługi Węgiel kamienny 1,00 0,76 %

Węgiel brunatny 0,30 0,50 %

Koks 1,00 0,65 %

Oleje opałowe 0,30 0,10 %

0203 Rolnictwo, leśnictwo i inne Węgiel kamienny 1,00 0,76 %

Koks 1,00 0,65 %

Oleje opałowe 0,30 0,10 %

03. Procesy spalania w przemyśle 0301 Spalanie w kotłach, turbinach gazowych i silnikach Węgiel kamienny 0,80 0,84 %

Węgiel brunatny 0,30 0,50 %

Koks 0,80 0,65 %

Oleje opałowe 0,30 0,10 %

0303 Procesy spalania z kontaktem *

04. Procesy produkcyjne *

07. Transport drogowy 0701 Samochody osobowe Samochody osobowe zasilane ON 0,1 0,02 g / kg

5 Dyrektywa 2003/30/WE

10

Samochody osobowe zasilane BS 0,1 0,02 g / kg

0702 Samochody ciężarowe < 3.5 t Samochody osobowe zasilane ON 0,1 0,02 g / kg

Samochody osobowe zasilane BS 0,1 0,02 g / kg

0703 Samochody ciężarowe > 3.5 t i autobusy

Samochody osobowe zasilane ON 0,1 0,02 g / kg

Samochody osobowe zasilane BS 0,1 0,02 g / kg

0704 Motorowery i motocykle < 50 cm3 0,1 0,02 g / kg

0705 Motocykle > 50 cm3 0,1 0,02 g / kg

08. Inne pojazdy i urządzenia 0802 Koleje 080201 Lokomotywy spalinowe 0,1 0,02 g / kg

0803 Żegluga śródlądowa ON 0,1 0,02 g / kg

0804 Połowy morskie 080402 Żegluga krajowa morska ON 0,1 0,02 g / kg

080402 Żegluga krajowa morska OP 1,0 0,1 %

080403 Rybołówstwo krajowe ON 0,1 0,02 g / kg

080403 Rybołówstwo krajowe OP 0,30 0,1 %

0806 Rolnictwo Ciągniki rolnicze ON 0,1 0,02 g / kg

Maszyny rolnicze ON 0,1 0,02 g / kg

0808 Przemysł - maszyny robocze

Maszyny robocze zasilane ON 0,1 0,02 g / kg

0810 Inne pojazdy i maszyny pozadrogowe Maszyny pozostałe zasilane ON 0,1 0,02 g / kg

Maszyny pozostałe zasilane BS 0,1 0,02 g / kg

* w tej kategorii nie są wykorzystywane wskaźniki emisji - wielkość emisji jest przyjmowana ze sprawozdań OS-1

Emisja dwutlenku siarki w Polsce w roku 2010 Na podstawie prognoz aktywności źródeł emisji oraz przyjętych wskaźników emisji wykonano obliczenia projekcji emisji SO2 i sporządzono tabele wynikowe. W tabeli 6 przedstawiono wynikające z przeprowadzonych obliczeń projekcje emisji SO2 dla sektorów SNAP 01-03. Sumy zbiorcze podane w tabeli mogą nieznacznie się różnić od sumy poszczególnych składników ze względu na zaokrąglenia. Dla elektrowni i elektrociepłowni zawodowych, przyjęto względem roku 2010 wielkość emisji odpowiadającą jednemu z rozpatrywanych wariantów redukcji. Tabela 6. Projekcje emisji SO2 dla sektorów SNAP 01-03

Źródło emisji 2005 2010

Emisja [Gg]

Emisja [Gg]

01. Procesy spalania w sektorze produkcji i transformacji energii 688,52 492,71 0101 Elektrownie i elektrociepłownie zawodowe* 641,60 440,05 0102 Ciepłownie rejonowe 9,55 9,63Węgiel kamienny 9,45 10,18

Koks i półkoks 0,01 0,02

Oleje opałowe 0,09 0,03

0103 Rafinerie* 31,93 35,96 0104 Przemiany paliw stałych* 3,03 4,01

11

0105 Kopalnictwo surowców energetycznych* 2,42 2,4802. Procesy spalania w sektorze komunalnym i mieszkaniowym 314,00 232,21 0201 Ciepłownie komunalne 88,17 90,29Węgiel kamienny 87,99 89,64

Węgiel brunatny 0,32

Koks 0,26

Oleje opałowe 0,18 0,06

0202 Mieszkalnictwo i usługi* 189,95 120,31Węgiel kamienny 179,62 112,16

Węgiel brunatny 1,39 2,55

Koks 3,80 5,45

Oleje opałowe 5,14 0,15

0203 Rolnictwo, leśnictwo i inne 35,88 21,62Węgiel kamienny 28,00 17,48

Węgiel brunatny 2,78

Koks 0,80 1,15

Oleje opałowe 7,08 0,21

03. Procesy spalania w przemyśle 204,62 210,88 0301 Elektrociepłownie przemysłowe 161,58 150,88Węgiel kamienny 137,29 126,82

Węgiel brunatny 0,09 0,28

Koks 17,50 21,99

Olej opałowy 6,69 1,77

0303 Procesy spalania z kontaktem 43,05 43,05

* w tej kategorii wielkość emisji dla roku 2010 oszacowana została na podstawie wielkości emisji dla roku 2005 i zmiany aktywności prognozowanej dla roku 2010

W tabeli 7 przedstawiono wynikające z przeprowadzonych obliczeń projekcje emisji SO2 dla sektorów SNAP 04 - 11.

Tabela 7. Projekcje emisji SO2 dla sektorów SNAP 04-08 [Gg]

Kategoria źródeł emisji wg klasyfikacji SNAP’97 Emisja 2005 Emisja 2010

04. Procesy produkcyjne 13,125 14,905

040202 Ładowanie wielkich pieców. Spust surówki ** 5,230 7,004

0403 Procesy w przemyśle metali nieżelaznych 5,639 5,639

0404 Procesy w przemyśle chemii nieorganicznej (bez 040407) 0,040 0,040

040407 Nawozy sztuczne 1,777 1,777 0405 Procesy w przemyśle chemii organicznej 0,445 0,44507. Transport drogowy 0,919 0,201 0701 Samochody osobowe 0,41 0,098Benzyny 0,3248 0,080Olej napędowy 0,0853 0,018

0702 Samochody ciężarowe < 3.5 t 0,1335 0,028

Benzyny 0,0555 0,010Olej napędowy 0,078 0,018 0703 Samochody ciężarowe > 3.5 t i autobusy 0,343 0,066Benzyny 0 0Olej napędowy 0,297 Autobusy, olej napędowy 0,045

0,066

12

0704-05 Motorowery i motocykle 0,0034 0,001

Motocykle, benzyny 0,0027 0,000Motorowery, benzyny 0,0007 0,001Traktory, olej napędowy 0,029 0,00808. Inne pojazdy i urządzenia 0,68 0,167

0802 Koleje, olej napędowy 0,02 0,003 080301-04 Żegluga śródlądowa, olej napędowy 0,00 0,000

080402 Żegluga morska, olej napędowy 0,00 0,000

080402 Żegluga morska, olej opałowy 0,09 0,013

080403 Rybołówstwo, olej napędowy 0,00 0,001 080403 Rybołówstwo, olej opałowy 0,43 0,112

0806 Rolnictwo, traktory, olej napędowy 0,11 0,030 0806 Rolnictwo, maszyny robocze, olej napędowy 0,01 0,003

0808 Przemysł, maszyny robocze, olej napędowy 0,01 0,003

0810 Inne pojazdy i maszyny pozadrogowe, benzyny 0,01 0,001 0810 Inne pojazdy i maszyny pozadrogowe, olej napędowy 0,01 0,002

** w tej kategorii wielkość emisji dla roku 2010 oszacowana została na podstawie wielkości emisji dla roku 2005 i zmiany aktywności prognozowanej dla roku 2010

Wynik przeprowadzonych obliczeń wskazuje, że emisja SO2 w Polsce w roku 2010 wyniesie 933 589 ton, tj. wystąpi spadek o 23,6%. Analiza sektorowa projekcji emisji SO2 W tabeli 8 przedstawiono porównanie udziałów poszczególnych sektorów w emisji SO2 w latach 2005 i 2010. Ze względu na krótki okres prognozy udziały te nie uległy istotnej zmianie. Zmniejszył się udział sektora Procesy spalania w sektorze produkcji i transformacji energii (SNAP01), w którym w wyniku poczynionych inwestycji planowane jest znaczne zmniejszenie emisji SO2 Zmniejszyły się również udziały transportu drogowego i pozadrogowego ze względu na mniejszą zawartość siarki w paliwie. Tabela 8. Porównanie udziału sektorów SNAP w emisji SO2 w latach: 2004, 2005 i 2010 [Gg]

Źródła emisji SO2 2004 2005 2010

Ogółem 1241,19 1221,86 933,59

01. Procesy spalania w sektorze produkcji i transformacji energii 703,9 688,52 492,71

02. Procesy spalania w sektorze komunalnym i mieszkaniowym 303,62 314,00 232,21

03. Procesy spalania w przemyśle 217,42 204,62 210,88

04. Procesy produkcyjne 12,4 13,125 14,905

07. Transport drogowy 2,60 0,919 0,201

08. Inne pojazdy i urządzenia 1,24 0,68 0,167

Na rysunku 1 przedstawiono sektory o największym udziale w krajowej emisji SO2 w roku 2010.

13

Udział największych sektorów w emisji SO2 w roku 2010

SNAP04. Procesy produkcyjne; 1,6%

SNAP03. Procesy spalania w

przemyśle; 20,8%

SNAP02. Procesy spalania w sektorze

komunalnym i mieszkaniowym;

24,9%

SNAP01. Procesy spalania w

sektorze produkcji i transformacji energii; 52,7%

Rys. 1. Sektory o największym udziale w krajowej emisji SO2

Analiza trendu emisji krajowej SO2 w latach 1980- 2010 Zmienność emisji SO2 w okresie 1980 - 2005 i 2010 przedstawia rysunek 2. Na rysunku widać od roku 1989 wyraźną tendencję spadkową emisji SO2. Większość redukcji emisji została spowodowana ograniczeniem działalności przemysłu ciężkiego pod koniec lat 80-tych i we wczesnych latach 90-tych. Pod koniec lat 90-tych emisje malały ze względu na mniejszy udział węgla (kamiennego i brunatnego) pośród paliw zużywanych na produkcję energii elektrycznej i ciepła. Według projekcji spadek emisji w roku 2010 w porównaniu do roku 2005 wyniesie ok. 24%. Najbardziej istotny spadek wystąpił sektorze Procesy spalania w sektorze produkcji i transformacji energii (SNAP01) o prawie 200 Gg. Spadek w sektorach związanych z transportem (SNAP 07 i 08) został spowodowany zmniejszeniem się zawartości siarki w paliwach ciekłych. Udział tych dwóch sektorów w emisji krajowej jest jednak niewielki.

0

500

1 000

1 500

2 000

2 500

3 000

3 500

4 000

4 500

5 000

1980

1985

1986

1987

1988

1989

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2010

SOx

[Gg]

IOŚ/KCIE

Rysunek 2. Emisja SO2 w latach 1980-2010

14

Duże źródła podlegają obowiązkowi posiadania pozwoleń zintegrowanych i związanymi z tym wymaganiami w zakresie najlepszych dostępnych technik (obowiązki z dyrektywy IPPC – 96/61/WE). W pozostałych źródłach, poza dużymi źródłami spalania paliw, emisja SO2 będzie podlegała redukcji lub stabilizacji emisji SO2 ze względu na następujące przesłanki:

indywidualne źródła spalania w mieszkalnictwie i rolnictwie oraz małe kotłownie komunalne, w przypadku nowych, bazują przede wszystkim na paliwie gazowym i w coraz większym zakresie na paliwach odnawialnych (biopaliwa), co skutkuje co najmniej stabilizacją emisji SO2;

źródła technologiczne i większe ciepłownictwa komunalnego, w przypadku nadmiernych emisji powodujących przekroczenie dopuszczalnych poziomów stężeń w powietrzu – są objęte naprawczymi programami ochrony powietrza i są objęte administracyjnym obowiązkiem zredukowania emisji;

paliwa wykorzystywane przez źródła transportowe podlegają wymaganiom jakościowym z sukcesywnie obniżanymi limitami zawartości siarki .

W przyjętej przez Radę Ministrów w dniu 4 stycznia 2005 roku „Polityce energetycznej Polski do 2025 roku” zwiększenie efektywności energetycznej jest jednym z kluczowych elementów zrównoważonej polityki energetycznej. Potrzeba zaś sprostania bezpieczeństwu ekologicznemu wymaga uwzględnienia m.in. zmiany struktury nośników energii, stosowania czystych technologii węglowych jak też wprowadzenia mechanizmu umożliwiających ograniczenie emisji zanieczyszczeń do powietrza tj. handlu emisjami.

15

Emisje tlenków azotu Dane za lata: 2004 i 2005

W tabeli 9 zestawiono emisje NOx dla poszczególnych kategorii SNAP w roku 2005. Emisja tlenków azotu zwiększyła się o około 0,8 % w stosunku do roku 2004. Emisje zwiększyły się przede wszystkim dla Procesów spalania w sektorze komunalnym i w przemyśle, co zostało spowodowane większym zużyciem węgla kamiennego (w kategorii SNAP0202) i gazu ziemnego (w kategorii SNAP0302). Spadek emisji w sektorze Procesów Produkcyjnych (SNAP04) spowodowany był mniejszym wykazanym zużyciem paliw na produkcję nawozów. Tabela 9. Emisje tlenków azotu (jako NO2) w roku 2005

Źródło emisji Aktywność Wskaźniki emisji

Emisje [Mg] Kod NFR

Ogółem 810 896,2 01. Procesy spalania w sektorze produkcji i transformacji energii TJ Mg/TJ 262 170,3

0101 Elektrownie i elektrociepłownie zawodowe 246 483 1 A 1 a

0102 Ciepłownie rejonowe 3 544,3

Węgiel kamienny 13 468,8 0,27 3 331,6 1 A 1 a

Oleje opałowe 836,6 0,20 122,4 1 A 1 a

Gaz ziemny 1 207,5 0,13 90,3 1 A 1 a

0103 Rafinerie 8 308,0 1 A 1 b

0104 Przemiany paliw stałych 2 971.0 1 A 1 c

0105 Kopalnictwo surowców energetycznych 864,0 1 A 1 c

02. Procesy spalania w sektorze komunalnym i mieszkaniowym 108 644,3

0201 Ciepłownie komunalne 18 457,8

Węgiel kamienny 117 629,1 0,15 17 213,1 1 A 4 a

Węgiel brunatny 385,8 0,15 56,0 1 A 4 a

Koks 478,7 0,15 41,6 1 A 4 a

Olej opałowy 1 650,4 0,18 229,8 1 A 4 a

Gaz ziemny 10 070,4 0,10 848,7 1 A 4 a

Gazy przemysłowe 0,0 0,10 0,0 1 A 4 a

Drewno opałowe 320,6 0,20 68,7 1 A 4 a

0202 Mieszkalnictwo i usługi 73 920,6

Węgiel kamienny 202 725,0 0,16 36 743,8 1 A 4 b i

Inne paliwa stałe 14 671,0 0,02 109,5 1 A 4 b i

Drewno opałowe 109 375,0 0,07 7 479,1 1 A 4 b i

Olej opałowy 46 910,0 0,18 5 791,3 1 A 4 b i

LPG 30 946,0 0,10 3 077,1 1 A 4 b i

Gaz ziemny 197 115,0 0,10 20 719,7

0203 Rolnictwo, leśnictwo i inne 16 265,9

Węgiel kamienny 32 500,0 0,16 5 731,0 1 A 4 c i

Inne paliwa stałe 4 010,0 0,02 49,5 1 A 4 c i

Drewno opałowe 19 855,0 0,07 1 330,0 1 A 4 c i

Gaz ziemny 1 182,0 0,10 108,4 1 A 4 c i

LPG 3 311,0 0,10 331,1 1 A 4 c i

Olej opałowy 43 740,0 0,17 8 715,9 1 A 4 c i

03. Procesy spalania w przemyśle 114 673,4

0301 Spalanie w kotłach, turbinach gazowych i silnikach 24 159,6 Węgiel kamienny 70 693,1 0,22 18 445,0 1 A 2 f

16

Węgiel brunatny 13,0 0,22 0,0 1 A 2 f Koks 42,1 0,22 4,4 1 A 2 f

Olej opałowy 14 848,4 0,22 3 632,9 1 A 2 f

Gaz ziemny 4 636,1 0,14 639,4 1 A 2 f

Gazy przemysłowe 19 727,7 0,09 1 437,8 1 A 2 f

Drewno opałowe 39,1 0,20 0,0 1 A 2 f

0302 Procesy spalania bez kontaktu i z kontaktem 50 194,9

Węgiel kamienny 89 809,0 0,22 22 993,7 1 A 2 f

Węgiel brunatny 144,0 0,22 15,7 1 A 2 f

Koks 4 076,0 0,22 972,4 1 A 2 f

Olej opałowy 28 935,0 0,22 5 390,8 1 A 2 f

Gaz ziemny 48 826,0 0,14 19 859,5 1 A 2 f

Gazy przemysłowe 1 726,0 0,09 554,2 1 A 2 f

Drewno 1 874,0 0,20 408,4 1 A 2 f

0303 Procesy spalania z kontaktem 40 319,0

030301 Spieki rud żelaza (aglomerat) 10 540,9 0,00 24,5 1 A 2 a

030301 Surówka żelaza (martenowska) 109 932,0 0,00 23,3 1 A 2 a

030301 Tlenek cynku spiekany 79,5 0,00 0,0 1 A 2 a

030302 Odlewy żeliwne 2 191,0 0,06 91,8 1 A 2 a

030302 Odlewy stalowe 265,5 0,06 34,0 1 A 2 a

030304 Rudy cynkowo-ołowiowe - przerób 671,3 0,06 36,8 1 A 2 b

030306 Rudy miedzi - przerób 424,0 0,13 54,1 1 A 2 b

030308 Cynk rafinowany i ołów surowy z pieca szybowego 3 460,0 0,06 169,1 1 A 2 b

030311 Klinkier (metoda mokra) 5 788,8 2,38 15 374,7 1 A 2 f

030311 Klinkier (metoda sucha) 25 398,5 0,98 24 426,5 1 A 2 f

030314 Szkło płaskie walcowane 520,3 0,05 23,5 1 A 2 f

030314 Szkło płaskie ciągnione 754,9 0,05 34,0 1 A 2 f

030321 Papier 142,3 0,22 26,7 1 A 2 d

04. Procesy produkcyjne 13 395,5 040206 Stal z konwertorów 1 297,9 0,05 58,0 2 C

040207 Stal z pieców elektrycznych 1 746,0 0,15 242,4 2 C

040208 Półwyroby i wyroby walcowane (na gorąco) 18 203,4 0,06 857,6 2 C

040208 Półwyroby i wyroby walcowane (na zimno) 1 496,7 0,06 44,0 2 C

040208 Rury stalowe bez szwu 903,0 0,06 57,9 2 C

040208 Rury stalowe ze szwem 511,3 0,06 27,8 2 C

040302 Żelazokrzem 80% 1 663,5 0,40 518,6 2 C 2

040407 Superfosfat potrójny 19,0 1,52 16,7 2 B 5

040407 Nawozy 1 874,4 1,52 998,3 2 B 5

040409 Sadze techniczne 190,1 0,05 11,6 2 B 5

040410 Biel tytanowa 693,7 0,89 585,2 2 B 5

040412 Karbid surowy 362,0 0,89 278,7 2 B 4

040501 Etylen i propylen 52 558,8 0,16 8 255,2 2 B 5

040501 Kaprolaktam 600,8 0,16 102,9 2 B 5

040512 Butadien 4 146,0 0,16 608,5 2 B 5

040602 Celuloza siarczanowa papiernicza 1 253,4 0,04 54,6 2 D 1

040612 Cement - przemiał 296,1 0,04 12,4 2 A 1

040614 Wapno palone w bryłach 10 320,6 0,07 637,5 2 A 2

040614 Spoiwa gipsowe (gips palony) 386,6 0,07 27,7 2 A 2

07. Transport drogowy Gg Mg/Gg 224 085,6 0701 Samochody osobowe

Benzyny silnikowe, sam. bez katalizatora 910,9 34,10 17 520,6 1 A 3 b i

Benzyny silnikowe, sam. z katalizatorem 2 546,8 8,50 23 211,0 1 A 3 b i

17

Benzyny silnikowe, 2-suwy 7,4 9,70 32,0 1 A 3 b i

LPG 268,3 38,00 10 723,6 1 A 3 b i

LPG, niskoemisyjne 895,1 14,00 15 873,2 1 A 3 b i

Olej napędowy 191,6 13,20 1 873,1 1 A 3 b i

Olej napędowy, niskoemisyjne 610,4 12,40 8 820,1 1 A 3 b i

0702 Samochody ciężarowe < 3.5 t

Benzyny silnikowe, sam. bez katalizatora 197,0 31,70 3 566,3 1 A 3 b ii

Benzyny silnikowe, sam. z katalizatorem 373,1 8,50 3 765,5 1 A 3 b ii

Olej napędowy, stare 192,1 18,80 3 308,8 1 A 3 b ii

Olej napędowy, nowe 599,3 16,20 9 783,2 1 A 3 b ii

LPG, stare 45,1 38,00 1 793,6 1 A 3 b ii

LPG, nowe 131,7 14,00 3 484,6 1 A 3 b ii

0703 Samochody ciężarowe > 3.5 t

Benzyny silnikowe 3,9 35,90 0,0 1 A 3 b iii

Olej napędowy, stare 1 240,0 53,00 56 937,9 1 A 3 b iii

Olej napędowy, nowe 1 301,9 17,80 33 820,0 1 A 3 b iii

Autobusy, olej napędowy, stare 242,4 57,10 7 908,4 1 A 3 b iii

Autobusy, olej napędowy, nowe 244,7 20,20 6 385,2 1 A 3 b iii

Traktory, olej napędowy 290,0 52,00 15 080,0 1 A 3 b iii

0704 Motorowery i motocykle < 50cm3 8,8 3,60 23,8 1 A 3 b iv

0705 Motocykle > 50cm3 32,1 6,50 174,9 1 A 3 b iv

08. Inne pojazdy i urządzenia 87 927,3

080201 Lokomotywy spalinowe 158,1 12,50 8 537,4 1 A 3 c

0803 Żegluga śródlądowa, olej napędowy 0,9 3,52 48,6 1 A 3 d ii

080402 Żegluga morska, olej napędowy 0,0 54,00 0,0 1 A 3 d ii

080403 Rybołówstwo, olej napędowy 31,9 7,90 1 863,0 1 A 4 c iii

0805 Transport powietrzny, paliwo lotnicze 8,3 54,00 103,8 1 A 3 a ii

0805 Transport powietrzny, benzyna lotnicza 2,0 58,40 7,0 1 A 3 a ii

0806 Rolnictwo, traktory, olej napędowy 1105,3 58,40 57 475,6 1 A 4 c ii

0806 Rolnictwo, maszyny rolnicze, olej napędowy 122,8 52,00 7 736,4 1 A 4 c ii

0808 Przemysł, maszyny robocze, olej napędowy 123,8 63,00 7 428,0 1 A 3 e ii

0810 Inne pojazdy i maszyny pozadrogowe, olej napędowy 69,50 60,00 3 822,5 1 A 4 b ii

0810 Inne pojazdy i maszyny pozadrogowe, benzyny silnikowe 90,5 55,00 905,0 1 A 4 b ii

Tabela 10. Emisje tlenków azotu w latach: 2004 - 2005 według klasyfikacji NFR Kod NFR Emisja w Gg Kod NFR Emisja w Gg

2004 2005 2004 2005 Ogółem 804,24 810,90

1 A 1 a 246,49 250,03 1 A 3 d ii 0,72 0,051 A 1 b 8,20 8,31 1 A 3 e ii 6,73 7,431 A 1 c 4,28 3,84 1 A 4 a 19,14 18,461 A 2 a 0,21 0,17 1 A 4 b i 70,55 73,921 A 2 b 0,31 0,26 1 A 4 b ii 3,65 4,731 A 2 d 0,03 0,03 1 A 4 c i 14,37 16,271 A 2 f 94,00 114,21 1 A 4 c ii 62,18 65,211 A 3 a 0,19 0,11 1 A 4 c iii 2,28 1,861 A 3 b i 82,92 78,05 2 A 1 0,01 0,011 A 3 b ii 24,91 25,70 2 A 2 0,75 0,671 A 3 b iii 138,09 120,13 2 B 4 0,32 0,281 A 3 b iv 0,24 0,20 2 B 5 12,67 10,581 A 3 c 8,68 8,54 2 C 2,26 1,81

2 D 1 0,05 0,05

18

Obecna struktura emisji NOx W roku 2005 największym (ok. 32%) źródłem emisji tlenków azotu było energetyczne spalanie paliw w kategorii SNAP01, przede wszystkim w energetyce zawodowej. Drugim w kolejności źródłem jest transport drogowy, który powoduje ok. 29% globalnej emisji. Emisje z sektorów: Wydobycie i dystrybucja paliw kopalnych (SNAP05), Zastosowanie rozpuszczalników i innych produktów (SNAP06), Rolnictwo (SNAP10) oraz Inne źródła emisji i pochłaniania zanieczyszczeń (SNAP11) uważane są za pomijalne.

Projekcje emisji tlenków azotu w Polsce w roku 2010 Oszacowanie emisji NOx wykonano w oparciu o strukturę źródeł emisji zawartą w metodologii „EMEP/CORINAIR Emission Inventory Guidebook”. Przy określaniu aktywności źródeł emisji starano się zachować zgodność z projekcjami emisji gazów cieplarnianych, przedstawionymi w IV Raporcie Rządowym dla Ramowej Konwencji NZ w sprawie Zmian Klimatu i Protokołu z Kioto 6. W projekcjach uwzględniono emisję w podziale na wybrane sektory według klasyfikacji źródeł SNAP’97. Zakres analizy wielkości emisji tlenków azotu w ramach w/w sektorów ograniczony był dostępnością odpowiednich prognoz aktywności dla poszczególnych rodzajów działalności. Dane wejściowe Źródłem informacji dla danych wejściowych były przede wszystkim oficjalne prognozy aktywności (np. zużycia paliw, produkcji wyrobów przemysłowych, itp.) w rozbiciu na lata i na typy źródeł dostarczone do Ministerstwa Środowiska przez właściwe resorty. W przypadku braku danych wejściowych o aktywnościach, dla części rodzajów działalności podjęto próbę oceny trendu zmian aktywności w oparciu o dostępne publikacje, opracowania, prace badawcze i oceny ekspertów. Podstawą do oszacowania emisji z procesów spalania paliw (a konkretnie spalania ze źródeł stacjonarnych i transportu pozadrogowego) była praca „Opracowania prognozy zapotrzebowania na paliwa i energię do roku 2020 w Wariancie Węglowym BIS”. Część aktywności pochodzi z zaakceptowanego przez Radę Ministrów 28 lutego 2006 dokumentu pod nazwą „Dane służące do opracowania dla Polski prognoz emisji zanieczyszczeń do powietrza do roku 2020 w tym prognoz emisji gazów cieplarnianych”. Wszystkie przyjęte przez zespół autorski prognozy aktywności wraz ze źródłami informacji przedstawiono w Załączniku 1 w układzie klasyfikacji źródeł emisji SNAP’97. Wskaźniki emisji NOx Ze względu na krótki okres prognozy (5 lat) oraz brak nowych informacji do projekcji NOx wykorzystano w większości wskaźniki emisji zastosowane w krajowej inwentaryzacji emisji

6 Raport ten został przyjęty przez Radę Ministrów w sierpniu 2006.

19

NOx za rok 2005. Wszystkie wskaźniki emisji zastosowane do oszacowania emisji dla 2010 r. prezentuje tablica 11. Nowe wskaźniki wykorzystano dla następujących procesów: produkcja klinkieru (metoda sucha i mokra), walcowanie na zimno, walcowanie na gorąco, produkcja wapna. Informacje na temat nowych wskaźników emisji tlenków azotu zastosowanych w projekcjach zestawiono dodatkowo w tablicy 12. Tablica 11. Wskaźniki emisji NOx wykorzystane do projekcji dla roku 2010

Źródło emisji Wskaźnik emisji Jednostka

01. Procesy spalania w sektorze produkcji i transformacji energii 0101 Elektrownie i elektrociepłownie zawodowe * 0102 Ciepłownie rejonowe

Węgiel kamienny 0,27 Mg/TJ

Koks 0,15 Mg/TJ

Oleje opałowe 0,20 Mg/TJ

Gaz ziemny 0,13 Mg/TJ

0103 Rafinerie *

0104 Przemiany paliw stałych *

0105 Kopalnictwo surowców energetycznych *

02. Procesy spalania w sektorze komunalnym i mieszkaniowym

0201 Ciepłownie komunalne

Węgiel kamienny 0,15 Mg/TJ

Węgiel brunatny 0,15 Mg/TJ

Koks 0,15 Mg/TJ

Olej opałowy 0,18 Mg/TJ

Gaz ziemny 0,10 Mg/TJ

Gazy przemysłowe 0,10 Mg/TJ

Drewno opałowe 0,20 Mg/TJ

0202 Mieszkalnictwo i usługi

Węgiel kamienny 0,16 Mg/TJ

Koks 0,02 Mg/TJ

Drewno opałowe 0,07 Mg/TJ

Olej opałowy 0,18 Mg/TJ

LPG 0,10 Mg/TJ

Gaz ziemny 0,10 Mg/TJ

0203 Rolnictwo, leśnictwo i inne Węgiel kamienny 0,16 Mg/TJ

Węgiel brunatny 0,02 Mg/TJ

Koks 0,02 Mg/TJ

Drewno opałowe 0,07 Mg/TJ

Gaz ziemny 0,10 Mg/TJ

LPG 0,10 Mg/TJ

Olej opałowy 0,17 Mg/TJ

03. Procesy spalania w przemyśle

0301 Spalanie w kotłach, turbinach gazowych i silnikach

Węgiel kamienny 0,22 Mg/TJ

Węgiel brunatny 0,22 Mg/TJ

Koks 0,22 Mg/TJ

Olej opałowy 0,22 Mg/TJ

Gaz ziemny 0,14 Mg/TJ

20

Gazy przemysłowe 0,09 Mg/TJ

Drewno opałowe 0,20 Mg/TJ

0302 Procesy spalania bez kontaktu i z kontaktem

Węgiel kamienny 0,22 Mg/TJ

Węgiel brunatny 0,22 Mg/TJ

Koks 0,22 Mg/TJ

Olej opałowy 0,22 Mg/TJ

Gaz ziemny 0,14 Mg/TJ

Gazy przemysłowe 0,09 Mg/TJ

Drewno 0,20 Mg/TJ

0303 Procesy spalania z kontaktem

030301 Spieki rud żelaza (aglomerat) 0,003 Mg/TJ

030301 Surówka żelaza (martenowska) 0,0003 Mg/TJ

030301 Tlenek cynku spiekany 0,003 Mg/TJ

030302 Odlewy żeliwne 0,06 Mg/TJ

030302 Odlewy stalowe 0,06 Mg/TJ

030304 Rudy cynkowo-ołowiowe - przerób 0,06 Mg/TJ

030306 Rudy miedzi - przerób 0,13 Mg/TJ

030308 Cynk rafinowany i ołów surowy z pieca szybowego 0,06 Mg/TJ

030311 Klinkier (metoda mokra) 1,4 kg/Mg 030311 Klinkier (metoda sucha) 2,1 kg/Mg 030314 Szkło płaskie walcowane 0,05 Mg/TJ

030314 Szkło płaskie ciągnione 0,05 Mg/TJ

030321 Papier 0,22 Mg/TJ

04. Procesy produkcyjne

040206 Stal z konwertorów 0,05 Mg/TJ

040207 Stal z pieców elektrycznych 0,15 Mg/TJ

040208 Półwyroby i wyroby walcowane (na gorąco) 0,1 kg/Mg 040208 Półwyroby i wyroby walcowane (na zimno) 0,07 kg/Mg 040208 Rury stalowe bez szwu 0,06 Mg/TJ

040208 Rury stalowe ze szwem 0,06 Mg/TJ

040302 Żelazokrzem 80% 0,40 Mg/TJ

040407 Superfosfat potrójny 1,52 Mg/TJ

040407 Nawozy 1,52 Mg/TJ

040409 Sadze techniczne 0,05 Mg/TJ

040410 Biel tytanowa 0,89 Mg/TJ

040412 Karbid surowy 0,89 Mg/TJ

040501 Etylen i propylen 0,16 Mg/TJ

040501 Kaprolaktam 0,16 Mg/TJ

040512 Butadien 0,16 Mg/TJ

040602 Celuloza siarczanowa papiernicza 0,04 Mg/TJ

040612 Cement - przemiał 0,04 Mg/TJ

040614 Wapno palone w bryłach 1,4 kg/Mg

040614 Spoiwa gipsowe (gips palony) 0,07 Mg/TJ

07. Transport drogowy

0701 Samochody osobowe

Benzyny silnikowe, sam. bez katalizatora 34,10 Mg/Gg

Benzyny silnikowe, sam. z katalizatorem 8,50 Mg/Gg

Benzyny silnikowe, 2-suwy 9,70 Mg/Gg

LPG 38,00 Mg/Gg

LPG, niskoemisyjne 14,00 Mg/Gg

Olej napędowy 13,20 Mg/Gg

21

Olej napędowy, niskoemisyjne 12,40 Mg/Gg

0702 Samochody ciężarowe < 3.5 t

Benzyny silnikowe, sam. bez katalizatora 31,70 Mg/Gg

Benzyny silnikowe, sam. z katalizatorem 8,50 Mg/Gg

Olej napędowy, stare 18,80 Mg/Gg

Olej napędowy, nowe 16,20 Mg/Gg

LPG, stare 38,00 Mg/Gg

LPG, nowe 14,00 Mg/Gg

0703 Samochody ciężarowe > 3.5 t

Benzyny silnikowe 35,90 Mg/Gg

Olej napędowy, stare 53,00 Mg/Gg

Olej napędowy, nowe 17,80 Mg/Gg

Autobusy, olej napędowy, stare 57,10 Mg/Gg

Autobusy, olej napędowy, nowe 20,20 Mg/Gg

Traktory, olej napędowy 52,00 Mg/Gg

0704 Motorowery i motocykle < 50cm3 3,60 Mg/Gg

0705 Motocykle > 50cm3 6,50 Mg/Gg

08. Inne pojazdy i urządzenia

080201 Lokomotywy spalinowe 54,00 Mg/Gg

0803 Żegluga śródlądowa, olej napędowy 54,00 Mg/Gg

080402 Żegluga morska, olej napędowy 58,40 Mg/Gg

080403 Rybołówstwo, olej napędowy 58,40 Mg/Gg

0805 Transport powietrzny, paliwo lotnicze 12,50 Mg/Gg

0805 Transport powietrzny, benzyna lotnicza 3,52 Mg/Gg

0806 Rolnictwo, traktory, olej napędowy 52,00 Mg/Gg

0806 Rolnictwo, maszyny rolnicze, olej napędowy 63,00 Mg/Gg

0808 Przemysł, maszyny robocze, olej napędowy 60,00 Mg/Gg

0810 Inne pojazdy i maszyny pozadrogowe, olej napędowy 55,00 Mg/Gg

0810 Inne pojazdy i maszyny pozadrogowe, benzyny silnikowe 10,00 Mg/Gg

* w tej kategorii nie są wykorzystywane wskaźniki emisji - wielkość emisji jest przyjmowana ze sprawozdań OS-1

Tablica 12. Nowe wskaźniki emisji NOx wykorzystane do projekcji dla roku 2010

Źródło emisji Przyjęta wartość wskaźnika [2]

Proponowany w literaturze [2] zakres wartości wskaźnika

Wskaźnik stosowany w

inwentaryzacji 2005

0102 Ciepłownie rejonowe - koks 0,15 Mg/TJ brak

030311 Klinkier (metoda mokra) 1,4 kg/Mg 1,1-1,4 kg/Mg * 2,38 Mg/TJ

030311 Klinkier (metoda sucha) 2,1 kg/Mg 1,4-2,1 kg/Mg * 0,98 Mg/TJ

040208 Półwyroby i wyroby walcowane (na gorąco)

0,1 kg/Mg 0,08-0,12 kg/Mg 0,06 Mg/TJ

040208 Półwyroby i wyroby walcowane (na zimno)

0,07 kg/Mg 0,04-0,1 kg/Mg 0,06 Mg/TJ

040614 Wapno palone 1,4 kg/Mg 0,07 Mg/TJ

* ogólny wskaźnik podawany dla produkcji klinkieru bez rozróżnienia metody dla europejskich cementowni ma szeroki zakres 0,4-6 kg/Mg

Emisja tlenków azotu w Polsce w roku 2010 Na podstawie prognoz aktywności źródeł emisji oraz przyjętych wskaźników emisji wykonano obliczenia projekcji emisji NOx i sporządzono tabele wynikowe.

22

W tabeli 13 przedstawiono wynikające z przeprowadzonych obliczeń projekcje emisji NOx dla sektorów SNAP 01-03. Sumy zbiorcze podane w tabeli mogą nieznacznie się różnić od sumy poszczególnych składników ze względu na zaokrąglenia.

Tabela 13. Projekcje emisji NOx dla sektorów SNAP 01-03 2005 2010

Źródło emisji Emisja [Mg]

Emisja [Mg]

01. Procesy spalania w sektorze produkcji i transformacji energii 262 170,3 284 906,9 0101 Elektrownie i elektrociepłownie zawodowe * 246 483 266 354,0

0102 Ciepłownie rejonowe 3 544,3 4 368,2

Węgiel kamienny 3 331,6 4 101,2

Koks 6,3

Oleje opałowe 122,4 133,2

Gaz ziemny 90,3 127,5

0103 Rafinerie * 8 308,0 9 357,5

0104 Przemiany paliw stałych * 2 971.0 3 941,2

0105 Kopalnictwo surowców energetycznych * 864,0 885,9

02. Procesy spalania w sektorze komunalnym i mieszkaniowym 108 644,3 108 105,6 0201 Ciepłownie komunalne 18 457,8 36 820,5Węgiel kamienny 17 213,1 21 189,6

Węgiel brunatny 56,0 56,8Koks 41,6 79,1Olej opałowy 229,8 250,0

Gaz ziemny 848,7 1 198,3

Drewno opałowe 68,7 14 046,8

0202 Mieszkalnictwo i usługi 73 920,6 63 876,8Węgiel kamienny 36 743,8 30 188,1

Węgiel brunatny 33,2

Koks 109,5

175,4

Drewno opałowe 7 479,1 8 031,3

Olej opałowy 5 791,3 512,1

LPG 3 077,1 2 904,1

Gaz ziemny 20 719,7 22 032,6

0203 Rolnictwo, leśnictwo i inne 16 265,9 7 408,3Węgiel kamienny 5 731,0 4 708,5

Węgiel brunatny 36,1

Koks 49,5

37,1

Drewno opałowe 1 330,0 1 428,2

Gaz ziemny 108,4 115,3

LPG 331,1 312,5

Olej opałowy 8 715,9 770,7

03. Procesy spalania w przemyśle 114 673,4 96 024,8

0301 Spalanie w kotłach, turbinach gazowych i silnikach 24 159,6 28 859,0

Węgiel kamienny 18 445,0 22 706,2

Węgiel brunatny 0,0 0,0

Koks 4,4 8,4

Olej opałowy 3 632,9 3 951,7

Gaz ziemny 639,4 902,8

Gazy przemysłowe 1 437,8 1 290,0

Drewno opałowe 0,0 0,0

0302 Procesy spalania bez kontaktu 50 194,9 43 454,4

23

Węgiel kamienny 22 993,7 16 628,9

Węgiel brunatny 15,7 32,9

Koks 972,4 1 552,3

Olej opałowy 5 390,8 3 314,8

Gaz ziemny 19 859,5 13 575,5

Gazy przemysłowe 554,2 1 004,0

Drewno 408,4 7 346,1

0303 Procesy spalania z kontaktem 40 319,0 23 711,4030301 Spieki rud żelaza (aglomerat) ** 24,5 33,76

030301 Surówka żelaza (martenowska) ** 23,3 31,23

030301 Tlenek cynku spiekany 0,0 0

030302 Odlewy żeliwne 91,8 91,8

030302 Odlewy stalowe 34,0 34

030304 Rudy cynkowo-ołowiowe - przerób 36,8 36,8

030306 Rudy miedzi - przerób 54,1 54,1

030308 Cynk rafinowany i ołów surowy z pieca szybowego 169,1 169,1

030311 Klinkier (metoda mokra) 15 374,7 6 886,5

030311 Klinkier (metoda sucha) 24 426,5 16 287,7

030314 Szkło płaskie walcowane 23,5 23,5

030314 Szkło płaskie ciągnione 34,0 34

030321 Papier ** 26,7 28,9

* w tej kategorii wielkość emisji przyjęto dla roku 2005 ze sprawozdań OS-1, a dla roku 2010 oszacowano na podstawie wielkości emisji dla roku 2005 i zmiany aktywności prognozowanej dla roku 2010

** w tej kategorii wielkość emisji dla 2010 r. oszacowana została na podstawie wielkości emisji dla roku 2005 i zmiany aktywności prognozowanej dla roku 2010

W tabeli 14 przedstawiono wynikające z przeprowadzonych obliczeń projekcje emisji NOx dla sektorów SNAP 04 - 08.

Tabela 14. Projekcje emisji NOx dla sektorów SNAP 04-08 [Mg]

Kategoria źródeł emisji wg klasyfikacji SNAP’97 Emisja 2005 Emisja 2010

04. Procesy produkcyjne 13 395,5 20 217,4

040206 Stal z konwertorów ** 58,0 88,9

040207 Stal z pieców elektrycznych ** 242,4 302,7

040208 Półwyroby i wyroby walcowane (na gorąco) 857,6 620,0

040208 Półwyroby i wyroby walcowane (na zimno) 44,0 116,2 040208 Rury stalowe bez szwu 57,9 57,9 040208 Rury stalowe ze szwem 27,8 27,8 040302 Żelazokrzem 80% 518,6 518,6 040407 Superfosfat potrójny 16,7 16,7 040407 Nawozy 998,3 998,3 040409 Sadze techniczne 11,6 11,6

040410 Biel tytanowa 585,2 585,2

040412 Karbid surowy 278,7 278,7

040501 Etylen i propylen ** 8 255,2 12 634,5

040501 Kaprolaktam 102,9 102,9 040512 Butadien 608,5 608,5 040602 Celuloza siarczanowa papiernicza 54,6 54,6

24

040612 Cement – przemiał ** 12,4 16,6 040614 Wapno palone w bryłach 637,5 3 150,0 040614 Spoiwa gipsowe (gips palony) 27,7 27,7

07. Transport drogowy 224 085,6 231 536,0

0701 Samochody osobowe Benzyny silnikowe, sam. bez katalizatora 17 520,6 23 985,0Benzyny silnikowe, sam. z katalizatorem 23 211,0 27 965,2Benzyny silnikowe, 2-suwy 32,0 0,0LPG 10 723,6 8 406,3LPG, niskoemisyjne 15 873,2 22 103,0Olej napędowy 1 873,1 1 975,8

Olej napędowy, niskoemisyjne 8 820,1 9 303,9

0702 Samochody ciężarowe < 3.5 t

Benzyny silnikowe, sam. bez katalizatora 3 566,3 2 302,7Benzyny silnikowe, sam. z katalizatorem 3 765,5 3 632,7Olej napędowy, stare 3 308,8 4 008,7Olej napędowy, nowe 9 783,2 11 125,7LPG, stare 1 793,6 871,3LPG, nowe 3 484,6 3 459,0

0703 Samochody ciężarowe > 3.5 t

Benzyny silnikowe 0,0 0,0

Olej napędowy, stare 56 937,9 41 184,1Olej napędowy, nowe 33 820,0 37 070,4Autobusy, olej napędowy, stare 7 908,4 6 501,3Autobusy, olej napędowy, nowe 6 385,2 6 998,9Traktory, olej napędowy 15 080,0 20 444,1

0704 Motorowery i motocykle < 50cm3 23,8 23,8

0705 Motocykle > 50cm3 174,9 174,9

08. Inne pojazdy i urządzenia 87 927,3 111 690,6 080201 Lokomotywy spalinowe 8 537,4 8 537,4 0803 Żegluga śródlądowa, olej napędowy 48,6 48,6 080402 Żegluga morska, olej napędowy 0,0 0,0 080403 Rybołówstwo, olej napędowy 1 863,0 1 863,0

0805 Transport powietrzny, paliwo lotnicze 103,8 150,0 0805 Transport powietrzny, benzyna lotnicza 7,0 7,7 0806 Rolnictwo, traktory, olej napędowy 57 475,6 77 920,1

0806 Rolnictwo, maszyny rolnicze, olej napędowy 7 736,4 10 488,3

0808 Przemysł, maszyny robocze, olej napędowy 7 428,0 7 948,0

0810 Inne pojazdy i maszyny pozadrogowe, olej napędowy 3 822,5 3 822,5 0810 Inne pojazdy i maszyny pozadrogowe, benzyny silnikowe 905,0 905,0

** w tej kategorii wielkość emisji dla 2010 r oszacowana została na podstawie wielkości emisji dla roku 2005 i zmiany aktywności prognozowanej dla roku 2010

Wynik przeprowadzonych obliczeń wskazuje, że emisja NOx w Polsce w roku 2010 wyniesie 852 481 Mg, tj. wystąpi wzrost o 5% w stosunku do roku 2005.

Analiza sektorowa projekcji emisji NOx

25

W tabeli 15 przedstawiono porównanie udziałów poszczególnych sektorów w emisji NOx w latach 2005 i 2010. Ze względu na krótki okres prognozy udziały te nie uległy istotnej zmianie. Tabela 15. Porównanie udziału sektorów SNAP w emisji NOx w latach: 2004, 2005 i 2010 [Gg]

Źródła emisji NOx 2004 2005 2010

Ogółem 804,2 810,9 852,5

01. Procesy spalania w sektorze produkcji i transformacji energii 259,0 262,2 284,9

02. Procesy spalania w sektorze komunalnym i mieszkaniowym 104,1 108,6 108,1

03. Procesy spalania w przemyśle 94,6 114,7 96,0

04. Procesy produkcyjne 16,1 13,4 20,2

07. Transport drogowy 246,2 224,1 231,5

08. Inne pojazdy i urządzenia 84,4 87,9 111,7

Na rysunku 3 przedstawiono udziały poszczególnych sektorów w krajowej emisji NOx w roku 2010.

Udziały w emisji krajowej NOx w roku 2010

SNAP08. Inne pojazdy i urządzenia

13%

SNAP07. Transport drogowy

27%

SNAP01. Procesy spalania w sektorze

produkcji i transformacji energii

34%

SNAP02. Procesy spalania w sektorze

komunalnym i mieszkaniowym

13%

SNAP03. Procesy spalania w przemyś le

11%

SNAP04. Procesy produkcyjne

2%

Rys. 3. Udziały sektorów w krajowej emisji NOx w roku 2010

Analiza trendu emisji krajowej NOx w latach 1980- 2010 Zmienność emisji NOx ze źródeł antropogenicznych w okresie 1980 - 2005 i 2010 przedstawia rysunek 4. Trend emisji NOx wskazują na systematyczny spadek emisji tego zanieczyszczenia począwszy od roku 1989. Większość redukcji emisji została spowodowana ograniczeniem działalności przemysłu ciężkiego pod koniec lat 80-tych i we wczesnych latach 90-tych. Pod koniec lat 90-tych emisje malały ze względu na mniejszy udział węgla (kamiennego i brunatnego) pośród paliw zużywanych na produkcję energii elektrycznej i ciepła.

26

Przejściowy wzrost krajowej emisji w latach 1995-1997 wynika ze wzrostu emisji ze spalania paliw w sektorach SNAP01 i SNAP03. Wzrost emisji ze źródeł mobilnych wpływa na sumę krajową emisji NOx i ogranicza możliwość jej zmniejszenia. Według projekcji emisja NOx w roku 2010 wyniesie 852 481Mg, tj. wystąpi 5% wzrost w porównaniu do roku 2005. Najbardziej istotny wzrost wystąpił w sektorze Procesy spalania w sektorze produkcji i transformacji energii (SNAP01) o prawie 20 Gg z powodu większego zużycia paliw w elektrowniach zawodowych. Największy procentowo wzrost wystąpił w sektorze Procesy produkcyjne (SNAP04) na skutek przewidywanego wzrostu produkcji etylenu i wapna.

0

200

400

600

800

1 000

1 200

1 400

1 600

1980

1985

1986

1987

1988

1989

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2010

NO

x [G

g]

IOŚ/KCIE

Rysunek 4. Emisje NOx w latach 1980-2010

Należy założyć, że ze względu na mniejsze nasycenie rynku pojazdami w Polsce niż w krajach Unii Europejskiej, nastąpi ilościowy wzrost liczby pojazdów ( z których nie wszystkie będą najnowszej konstrukcji) i udział sektora transportu w bilansie emisji tlenków azotu będzie się zwiększał. Należy wziąć jednak pod uwagę niżej wymienione aspekty, które w efekcie skutkować mogą redukcją emisji tlenków azotu tj: objęcie grupy źródeł przemysłowych (w większości przypadków) procedurą pozwoleń

zintegrowanych, a więc i najlepszych dostępnych technik (dyrektywa IPPC), stosowanie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2001/80/WE z dnia 23 października

2001 r. w sprawie ograniczenia emisji niektórych zanieczyszczeń do powietrza z dużych źródeł spalania paliw (dyrektywa LCP)7,

stosowanie norm emisyjnych w oparciu o Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 grudnia 2005 r. w sprawie standardów emisyjnych z instalacji (Dz.U.05.260.2181), które dotyczy określonej grupy procesów technologicznych m.in.: energetycznego spalania paliw,

7 Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2001/80/WE z dnia 23 października 2001 r. w sprawie ograniczenia emisji niektórych zanieczyszczeń do powietrza z dużych źródeł spalania paliw (dyrektywa LCP) wdrażana jest przez: Ustawę Prawo ochrony środowiska (Dz. U 01.62.627 z późn. zm.), rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 4 sierpnia 2003 r. w sprawie standardów emisyjnych z instalacji oraz rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia 2004 r. w sprawie wymagań w zakresie prowadzenia pomiarów wielkości emisji (Dz. U.04.283.2842)

27

ograniczenie emisji tlenków azotu w wyniku zainstalowania palników niskoemisyjnych w zakładach energetycznych,

ograniczenie oddziaływania tlenków azotu (źródła transportu, źródła „niskiej emisji” z rolnictwa i mieszkalnictwa oraz ciepłownictwo komunalne) wynikające z wymagań naprawczych programów ochrony powietrza

28

Emisje niemetanowych lotnych związków organicznych Dane za lata: 2004 i 2005

Zgodnie z przeprowadzonymi obliczeniami krajowa emisja NMLZO w 2005 roku w Polsce wyniosła 885 430 Mg. Oszacowana wielkość jest o około 10 tys. Mg (1,2 %) niższa od ładunku wyliczonego dla poprzedniego roku. Na spadek emisji krajowej NMLZO największy wpływ miał spadek emisji w kategorii Transport drogowy – o 18% w porównaniu z rokiem poprzednim. Największe wzrosty emisji wystąpiły w kategoriach: Zagospodarowanie odpadów (SNAP09) o 33% oraz Procesy spalania w sektorze komunalnym i mieszkaniowym o 6%, jednak nie zrekompensowały one spadku emisji w transporcie.

Tabela 16. Emisje NMLZO w roku 2005 Źródło emisji Aktywność Wskaźnik

emisji Jednostka Emisja [Mg] Kod NFR

Ogółem 885 429,8 01. Procesy spalania w sektorze produkcji i transformacji

energii 12 199,5

0101 Elektrownie zawodowe i elektrociepłownie 11 600,6

Węgiel kamienny 907 117,9 0,0080 Mg/TJ 7 256,9 1 A 1 a

Węgiel brunatny 533 603,6 0,0080 Mg/TJ 4 268,8 1 A 1 a

Oleje opałowe 6 195,4 0,0030 Mg/TJ 18,6 1 A 1 a

Gaz ziemny 37 202,3 0,0010 Mg/TJ 37,2 1 A 1 a

Gazy przemysłowe 7 632,9 0,0025 Mg/TJ 19,1 1 A 1 a

0102 Ciepłownie rejonowe 76,8

Węgiel kamienny 12 339,2 0,0060 Mg/TJ 74,0 1 A 1 a

Koks 22,0 0,0100 Mg/TJ 0,2 1 A 1 a

Oleje opałowe 612,1 0,0030 Mg/TJ 1,8 1 A 1 a

Drewno 0,0 0,1000 Mg/TJ 0,0 1 A 1 a

Gaz ziemny 722,6 0,0010 Mg/TJ 0,7 1 A 1 a 0103 Rafinerie 178,5

Węgiel kamienny 0,0 0,0200 Mg/TJ 0,0 1 A 1 b

Koks 0,0 0,0100 Mg/TJ 0,0 1 A 1 b

Oleje opałowe 32 612,7 0,0030 Mg/TJ 97,8 1 A 1 b

Gaz ziemny 1616,0 0,0010 Mg/TJ 1,6 1 A 1 b

Gazy przemysłowe 31 631,4 0,0025 Mg/TJ 79,1 1 A 1 b

0104 Przemiany paliw stałych 152,1

Węgiel kamienny 4 114,4 0,0200 Mg/TJ 82,3 1 A 1 c

Koks 24,5 0,0100 Mg/TJ 0,2 1 A 1 c

Oleje opałowe 0,0 0,0030 Mg/TJ 0,0 1 A 1 c

Gaz ziemny 0,0 0,0010 Mg/TJ 0,0 1 A 1 c

Gazy przemysłowe 27 819,7 0,0025 Mg/TJ 69,5 1 A 1 c

0105 Kopalnictwo surowców energetycznych 191,5

Węgiel kamienny 9 245,7 0,0200 Mg/TJ 184,9 1 A 1 c

Węgiel brunatny 179,6 0,0200 Mg/TJ 3,6 1 A 1 c

Koks 5,4 0,0100 Mg/TJ 0,1 1 A 1 c

Oleje opałowe 422,9 0,0030 Mg/TJ 1,3 1 A 1 c

Drewno 0,8 0,1000 Mg/TJ 0,1 1 A 1 c

Gaz ziemny 1 168,5 0,0010 Mg/TJ 1,2 1 A 1 c

Gazy przemysłowe 159,0 0,0025 Mg/TJ 0,4 1 A 1 c 02. Procesy spalania w sektorze komunalnym i

mieszkaniowym 109 962,3

29

0201 Ciepłownie komunalne 2 442,5

Węgiel kamienny 114 753,7 0,0200 Mg/TJ 2 295,1 1 A 4 a

Węgiel brunatny 373,5 0,0200 Mg/TJ 7,5 1 A 4 a

Koks 277,4 0,0100 Mg/TJ 2,8 1 A 4 a

Drewno opałowe 1 276,8 0,1000 Mg/TJ 127,7 1 A 4 a

Oleje opałowe 343,3 0,0030 Mg/TJ 1,0 1 A 4 a

Gaz ziemny 8 486,7 0,0010 Mg/TJ 8,5 1 A 4 a

Gaz ciekły (LPG) 0,0 0,0035 Mg/TJ 0,0 1 A 4 a

Gazy przemysłowe 0,0 0,0025 Mg/TJ 0,0 1 A 4 a

Biogaz 0,0 0,0010 Mg/TJ 0,0 1 A 4 a

0202 Mieszkalnictwo i usługi 91 895,8

Węgiel kamienny 237 057,0 0,2000 Mg/TJ 47 411,4 1 A 4 b i

Węgiel brunatny 2 003,0 0,2000 Mg/TJ 400,6 1 A 4 b i

Koks 5 299,0 0,0200 Mg/TJ 106,0 1 A 4 b i

Drewno opałowe 106 844,0 0,4000 Mg/TJ 42 737,6 1 A 4 b i

Oleje opałowe 32 174,0 0,0030 Mg/TJ 96,5 1 A 4 b i

Gaz ziemny 207 197,0 0,0050 Mg/TJ 1 036,0 1 A 4 b i

Gaz ciekły (LPG) 30 771,0 0,0035 Mg/TJ 107,7 1 A 4 b i

0203 Rolnictwo, leśnictwo i inne 15 624,0

Węgiel kamienny 36 974,0 0,2000 Mg/TJ 7 394,8 1 A 4 c i

Węgiel brunatny 2 180,0 0,2000 Mg/TJ 436,0 1 A 4 c i

Koks 1 120,0 0,0200 Mg/TJ 22,4 1 A 4 c i

Drewno opałowe 19 000,0 0,4000 Mg/TJ 7 600,0 1 A 4 c i

Oleje opałowe 51 270,0 0,0030 Mg/TJ 153,8 1 A 4 c i

Gaz ziemny 1 084,0 0,0050 Mg/TJ 5,4 1 A 4 c i

Gaz ciekły (LPG) 3 311,0 0,0035 Mg/TJ 11,6 1 A 4 c i

03. Procesy spalania w przemyśle 5 664,4

0301 Spalanie w kotłach, turbinach gazowych i silnikach 1 790,3

Węgiel kamienny 84 843,8 0,0200 Mg/TJ 1 696,9 1 A 2

Węgiel brunatny 0,0 0,0200 Mg/TJ 0,0 1 A 2

Koks 20,3 0,0100 Mg/TJ 0,2 1 A 2

Drewno opałowe 0,0 0,1000 Mg/TJ 0,0 1 A 2

Oleje opałowe 16 189,3 0,0030 Mg/TJ 48,6 1 A 2

Gaz ziemny 4 673,9 0,0010 Mg/TJ 4,7 1 A 2

Gazy przemysłowe 15 976,0 0,0025 Mg/TJ 39,9 1 A 2

0302 Procesy spalania bez kontaktu 2 625,0

Węgiel kamienny 105 766,9 0,0200 Mg/TJ 2 115,3 1 A 2

Węgiel brunatny 72,4 0,0200 Mg/TJ 1,4 1 A 2

Koks 4 473,1 0,0100 Mg/TJ 44,7 1 A 2

Drewno opałowe 2 042,2 0,1000 Mg/TJ 204,2 1 A 2

Olej opałowy 24 023,4 0,0030 Mg/TJ 72,1 1 A 2

Gaz ziemny 145 171,5 0,0010 Mg/TJ 145,2 1 A 2

Gazy przemysłowe 6 157,9 0,0025 Mg/TJ 15,4 1 A 2

Gaz ciekły (LPG) 7 605,0 0,0035 Mg/TJ 26,6

0303 Procesy spalania z kontaktem 1 249,1

Węgiel kamienny 41 073 0,0200 Mg/TJ 821,5 1 A 2

Węgiel brunatny 33 0,0200 Mg/TJ 0,7 1 A 2

Koks 25 221 0,0100 Mg/TJ 252,2 1 A 2

Drewno 26 0,1000 Mg/TJ 2,6 1 A 2

Olej opałowy 6 347 0,0030 Mg/TJ 19,0 1 A 2

Gaz ziemny 67 707 0,0010 Mg/TJ 67,7 1 A 2

Gazy przemysłowe 32 648 0,0025 Mg/TJ 81,6 1 A 2

30

Gaz ciekły (LPG) 1 091 0,0035 Mg/TJ 3,8

04. Procesy produkcyjne 54 583,1

0401 Procesy w przemyśle naftowym 16 372,0 1 B 2 a iv

040101 Rafinerie ropy naftowej 18 191,1 0,9000 Mg/tys.Mg 16 372,0

0402 Procesy w przemyśle metali żelaznych 8 436,3

040201 Produkcja koksu 8 518 253 0,0005 Mg/Mg 4 259,1 1 B 1 b

040202 Ładowanie wielkich pieców. Spust surówki 4 476 622 0,000237 Mg/Mg 1 061,0 2 C

040205 Stalownia martenowska 0 0,000015 Mg/Mg 0,0 2 C

040206 Stalownia konwertorowa tlenowa 4 892 671 0,000038 Mg/Mg 185,9 2 C

040207 Stalownia elektryczna 3 443 227 0,000740 Mg/Mg 2 548,0 2 C

040208 Walcowanie na zimno 1 158 969 0,000126 Mg/Mg 146,0 2 C

040208 Walcowanie na gorąco 7 877 168 0,000030 Mg/Mg 236,3 2 C

0404 Procesy w przemyśle chemii nieorganicznej 1 140,4

040403 Amoniak 2 519 039 0,0000 Mg/Mg 0,0 2 B 1

040409 Sadza 28 510 0,0400 Mg/Mg 1 140,4 2 B 5

0405 Procesy w przemyśle chemii organicznej 12 091,2

040501 Etylen 312 603 0,0110 Mg/Mg 3 438,6 2 B 5

040502 Propylen 248 656 0,0050 Mg/Mg 1 243,3 2 B 5

040506 Polietylen 165 850 0,0260 Mg/Mg 4 312,1 2 B 5

040508 Polichlorek winylu 216 775 0,0080 Mg/Mg 1 734,2 2 B 5

040509 Polipropylen 155 443 0,0080 Mg/Mg 1 243,5 2 B 5

040511 Polistyren 94 828 0,001260 Mg/Mg 119,5 2 B 5

0406 Procesy w przemyśle: drzewnym, papierniczym i innych 16 543,1

040601 Produkcja płyt wiórowych 3 939 600 0,0002 Mg/m3 787,9 2 D 1

040602 Masa papiernicza celulozowa (metoda siarczanowa) 802 300 0,0010 Mg/Mg 802,3 2 D 1

040605 Chleb 1 750,4 4,5000 Mg/tys.Mg 7 876,8 2 D 2

040606 Wino 2 495 414 0,000034 Mg/hl 84,8 2 D 2

040607 Piwo 31 393 600 0,00002 Mg/hl 627,9 2 D 2

040608 Napoje alkoholowe 790 175 0,0024 Mg/hl100% 1 896,4 2 D 2

040610 Materiały asfaltowe do krycia dachów 89 339 0,0500 Mg/tys.m2 4 467,0 2 A 5

05. Wydobycie i dystrybucja paliw kopalnych 36 227,7

0501 Wydobycie i wstępna obróbka stałych paliw kopalnych 9 790,4

050102 Górnictwo głębinowe (węgiel kamienny) 97 903,9 0,1 Mg/tys.Mg 9 790,4 1 B 1 a

0502 Wydobycie i wstępna obróbka ciekłych paliw kopalnych 88,3

050201 Wydobycie ropy naftowej 883 000 0,0001 Mg/Mg 88,3 1 B 2 a i

0503 Wydobycie i wstępna obróbka gazowych paliw kopalnych 372,9

050302 Wydobycie gazu ziemnego wysoko-metanowego 2 232 0,068 Mg/hm3 151,8 1 B 2 b

050302 Wydobycie gazu ziemnego zaazotowanego 3 510 0,063 Mg/hm3 221,1 1 B 2 b

0504 Dystrybucja paliw ciekłych (bez benzyn) 3 820,5

050401 Terminale morskie (ropa naftowa) 12 735 0,3 Mg/tys.Mg przeł. 3 820,5 1 B 2 a i

0505 Dystrybucja benzyn 15 452,1

050501 Stacje przeładunkowe w rafineriach 4 203 0,31 Mg/tys.Mg 1 302,9 1 B 2 a v

050502 Transport i składy 4 065 0,72 Mg/tys.Mg 2 926,8 1 B 2 a v

050503 Stacje obsługi samochodów i benzynowe 4 008 2,8 Mg/tys.Mg 11 222,4 1 B 2 a v

0506 Dystrybucja gazu 6703,5

Gaz ziemny wysokometanowy 10 913 0,338 Mg/hm3 3 688,6 1 B 2 b

Gaz ziemny zaazotowany 1 289 0,784 Mg/hm3 1 010,6 1 B 2 b

Gaz koksowniczy 2 757 0,727 Mg/hm3 2 004,3 1 B 2 b

06. Zastosowanie rozpuszczalników i innych produktów 186 657,9

0601 Zastosowanie farb 87 904,1

060101 Stosowanie farb na bazie wody 287 152 0,03 Mg/Mg 8 614,6 3 A

060102 Stosowanie farb na bazie rozpuszczalników 158 579 0,5 Mg/Mg 79 289,5 3 A

31

0602 Odtłuszczanie i czyszczenie chemiczne 29 960,2

060201 Odtłuszczanie metali 24 236 1,0 Mg/Mg zuż. 24 236,0 3 B

060202 Czyszczenie chemiczne 38 161 0,15 Mg/tys.M rok 5 724,2 3 B

0603 Produkcja i przetwórstwo produktów chemicznych 17 466,2

060302 Przetwarzanie polichlorku winylu 216 775 0,0078 Mg/Mg 1 690,8 3 C

060304 Przetwarzanie polistyrenu 94 828 0,0508 Mg/Mg 4 817,3 3 C

060305 Przetwarzanie gumy 519 118 0,016 Mg/Mg 8 305,9 3 C

060306 Produkcja środków farmaceutycznych 38 161 0,014 Mg/tys.M rok 534,3 3 C

060307 Produkcja farb i lakierów 423,6 5,0 Mg/tys.Mg 2 118,0 3 C

0604 Inne zastosowania rozpuszczalników 51 327,4

060404 Ekstrakcja olejów 395,3 14,0 Mg/tys.Mg 5 534,2 3 D

060408 Stosowanie rozpuszczalników w gosp. domowych 38 161 1,2 Mg/tys.M rok 45 793,2 3 D

07. Transport drogowy 98 991,1

0701 Samochody osobowe 55 074,1

Samochody osobowe zasilane ON - stare 141,9 3,50 Mg/tys.Mg paliwa 496,7 1 A 3 b i

Samochody osobowe zasilane ON - nowe 711,3 3,30 Mg/tys.Mg paliwa 2 347,3 1 A 3 b i

Samochody osobowe dwusuwowe 3,3 191,80 Mg/tys.Mg paliwa 632,9 1 A 3 b i

Samochody osobowe zasilane BS bez kat. 513,8 44,00 Mg/tys.Mg paliwa 22 607,2 1 A 3 b i

Samochody osobowe zasilane BS z kat 2 730,7 5,50 Mg/tys.Mg paliwa 15 018,9 1 A 3 b i

Samochody osobowe zasilane LG 282,2 25,00 Mg/tys.Mg paliwa 7 055,0 1 A 3 b i

Samochody osobowe zasilane LG - niskoemisyjne 1 133,8 6,10 Mg/tys.Mg paliwa 6 916,2 1 A 3 b i

0702 Samochody ciężarowe < 3.5 t 12 781,7

Samochody ciężarowe < 3.5 t zasilane ON -stare 176,0 6,90 Mg/tys.Mg paliwa 1 214,4 1 A 3 b ii

Samochody ciężarowe < 3.5 t zasilane ON - nowe 603,9 1,10 Mg/tys.Mg paliwa 664,3 1 A 3 b ii

Samochody ciężarowe < 3.5 t zasilane BS bez kat 112,5 38,50 Mg/tys.Mg paliwa 4 331,3 1 A 3 b ii

Samochody ciężarowe zasilane BS z kat. 443,0 8,80 Mg/tys.Mg paliwa 3 898,4 1 A 3 b ii

Samochody ciężarowe zasilane LG 47,2 25,00 Mg/tys.Mg paliwa 1 180,0 1 A 3 b ii

Samochody ciężarowe zasilane LG - niskoemisyjne 248,9 6,00 Mg/tys.Mg paliwa 1 493,4 1 A 3 b ii

0703 Samochody ciężarowe > 3.5 t i autobusy 22 369,3

Samochody ciężarowe > 3.5 t zasilane ON - stare 1074,3 12,50 Mg/tys.Mg paliwa 13 428,8 1 A 3 b iii

Samochody ciężarowe > 3.5 t zasilane ON - nowe 1 900 2,00 Mg/tys.Mg paliwa 3 800,0 1 A 3 b iii

Samochody ciężarowe > 3.5 t zasilane BS 0 47,60 Mg/tys.Mg paliwa 0 1 A 3 b iii

Autobusy zasilane ON - stare 138,5 15,80 Mg/tys.Mg paliwa 2188,3 1 A 3 b iii

Autobusy zasilane ON - nowe 316,1 2,00 Mg/tys.Mg paliwa 632,2 1 A 3 b iii

Ciągniki zasilane ON 290 8,00 Mg/tys.Mg paliwa 2 320,0 1 A 3 b iii

0704 Motorowery i motocykle < 50 cm3 6,6 350,00 Mg/tys.Mg paliwa 2 310,0 1 A 3 b iv

0705 Motocykle > 50 cm3 26,9 240,00 Mg/tys.Mg paliwa 6 456,0 1 A 3 b iv

08. Inne pojazdy i urządzenia 44 016,58

0802 Koleje 2 007,87

080201 Lokomotywy spalinowe 158,1 12,70 Mg/tys.Mg paliwa 2 007,87 1 A 3 c

0803 Żegluga śródlądowa 0,9 12,70 Mg/tys.Mg paliwa 11,43 1 A 3 d ii

32

0804 Połowy morskie 1 113,79

080402 Żegluga krajowa morska 0 12,70 Mg/tys Mg paliwa 0,00 1 A 3 d ii

080403 Rybołówstwo krajowe 87,7 12,70 Mg/tys Mg paliwa 1 113,79 1 A 4 c iii

0805 Transport powietrzny 54,474

Samoloty na paliwo lotnicze 8,3 0,78 Mg/tys.Mg paliwa 6,47 1 A 3 ii (ii)

Samoloty na benzyny lotnicze 2 24,00 Mg/tys.Mg paliwa 48,00 1 A 3 ii (ii)

0806 Rolnictwo 10414,24

Ciągniki rolnicze 1 105,30 8,00 Mg/tys.Mg paliwa 8 842,40 1 A 4 c ii

Maszyny rolnicze 122,8 12,80 Mg/tys.Mg paliwa 1 571,84 1 A 4 c ii

0808 Przemysł - maszyny robocze 1497,98

Maszyny robocze zasilane ON 123,8 12,10 Mg/tys.Mg paliwa 1 497,98 1 A 2

0809 Gospodarstwa domowe i ogrodnictwo 28916,8

Maszyny pozostałe zasilane ON 69,5 12,40 Mg/tys.Mg paliwa 861,80 1 A 4 b ii

Maszyny pozostałe zasilane BS 90,5 300,00 Mg/tys.Mg paliwa 27 150,00 1 A 4 b ii

Maszyny pozostałe zasilane LPG 36,2 25,00 Mg/tys.Mg paliwa 905,00 1 A 4 b ii

09. Zagospodarowanie odpadów 4 217,9

0902 Spalanie odpadów 3 303,3

090201 Spalanie odpadów komunalnych 87 000 0,00740 Mg/Mg 643,8 6 C

090202 Spalanie odpadów przemysłowych 249 600 0,00740 Mg/Mg 1 847,0 6 C

090202 Spalanie osadów z oczyszczalni ścieków 86 900 0,00740 Mg/Mg 643,1

090205 Spalanie odpadów szpitalnych 22 891 0,00740 Mg/Mg 169,4 6 C

0907 Otwarte spalanie odpadów rolniczych 351 479 0,0020 Mg/Mg 703,0 6 C

090901 Kremacje 16 282 0,0130 Mg/1000 szt 211,7

10. Rolnictwo 32 056,3

1001 Uprawy z zastosowaniem nawozów 31 695,3

Pola uprawne 12 369 1,15 Mg/tys.ha 14 224,4 4 D 1

Łąki i pastwiska 4 063 4,3 Mg/tys.ha 17 470,9 4 D 1

1003 Wypalanie ściernisk, spalanie słomy 36,1 10,0 Mg/tys.ha 361,0 4 F

11. Inne źródła emisji i pochłaniania zanieczyszczeń 300 853,0

1101 Nie zarządzane lasy liściaste 2 070 10 Mg/tys.ha 20 700,0 7

1102 Nie zarządzane lasy iglaste 6 931 40 Mg/tys.ha 277 240,0 7

1103 Pożary lasów 5 826 0,5 Mg/ha 2 913,0 7

Tabela 17. Emisje NMLZO w roku 2005 według klasyfikacji NFR

Kod NFR Emisja [Gg] Kod NFR Emisja [Gg] 2004 2005 2004 2005

Ogółem 895,84 885,43 1 A 1 a 11,65 11,68 1 B 1 b 5,11 4,261 A 1 b 0,19 0,18 1 B 2 a i 3,91 3,911 A 1 c 0,74 0,34 1 B 2 a iv 16,26 16,371 A 2 6,83 7,16 1 B 2 a v 15,81 15,45

1 A 3 a ii(ii) 0,34 0,05 1 B 2 b 7,26 7,081 A 3 b i 70,36 55,07 2 A 5 4,55 4,471 A 3 b ii 14,77 12,78 2 B 5 14,08 13,231 A 3 b iii 24,93 22,37 2 C 5,05 4,181 A 3 b iv 10,78 8,77 2 D 1 1,61 1,591 A 3 c 2,04 2,01 2 D 2 9,73 10,49

1 A 3 d ii 0,16 0,16 3A 86,99 87,901 A 4 a 1,40 2,44 3 B 29,96 29,96

33

1 A 4 b i 2,41 91,90 3C 18,00 17,471 A 4 b ii 86,16 28,92 3 D 51,35 51,331 A 4 c i 24,17 15,62 4 D 1 31,69 31,701A 4 c ii 15,04 10,41 4 F 0,39 0,361A 4 c iii 9,92 1,10 6 C 3,17 4,221 B 1 a 10,12 9,79 7 298,89 300,85

Obecna struktura emisji NMLZO Największy udział w emisji NMLZO w grupie źródeł stacjonarnych (kategorie SNAP od 01 do 06 oraz 09 i 10) mają procesy zastosowania rozpuszczalników (kategoria SNAP06 – 21,2 %). Z procesów zaliczanych do tej kategorii wyemitowanych zostało w 2005 roku 186,7 Gg NMLZO. Drugą kategorią pośród źródeł stacjonarnych pod względem udziału w emisji krajowej NMLZO są procesy spalania w sektorze komunalnym i mieszkaniowym (kategoria SNAP02 – 12,5%), z których wyemitowanych zostało do powietrza blisko 110 Gg NMLZO. Ogółem ze źródeł stacjonarnych w 2005 r. emisja niemetanowych lotnych związków organicznych wyniosła 441 Gg. Środki transportu oraz maszyny napędzane silnikami spalinowymi, objęte w nomenklaturze SNAP'97 kategoriami 07 i 08, wyemitowały 143 Gg NMLZO, co stanowiło 16,2 % emisji krajowej. Łącznie ze źródeł antropogenicznych wyemitowanych zostało 585 Gg NMLZO, co stanowi 66 % krajowej emisji w 2005 roku. Źródła naturalne, zaklasyfikowane do kategorii SNAP11, wyemitowały ponad 300 Gg NMLZO, co stanowiło 34 % emisji krajowej NMLZO.

Projekcje emisji niemetanowych lotnych związków organicznych w Polsce w roku 2010 Oszacowanie emisji NMLZO wykonano w oparciu o strukturę źródeł emisji zawartą w metodologii „EMEP/CORINAIR Emission Inventory Guidebook”. Przy określaniu aktywności źródeł emisji starano się zachować zgodność z projekcjami emisji gazów cieplarnianych, przedstawionymi w IV Raporcie Rządowym dla Ramowej Konwencji NZ w sprawie Zmian Klimatu i Protokołu z Kioto 8. W projekcjach uwzględniono emisję w podziale na wszystkie sektory według klasyfikacji źródeł SNAP’97. Zakres analizy wielkości emisji niemetanowych lotnych związków organicznych w ramach w/w sektorów ograniczony był dostępnością odpowiednich prognoz aktywności dla poszczególnych rodzajów działalności. Dane wejściowe Źródłem informacji dla danych wejściowych były przede wszystkim oficjalne prognozy aktywności (np. zużycia paliw, produkcji wyrobów przemysłowych, pogłowia w rolnictwie, powierzchni lasów itp.) w rozbiciu na lata i na typy źródeł dostarczone do Ministerstwa Środowiska przez właściwe resorty. W przypadku braku danych wejściowych o aktywnościach, dla części rodzajów działalności podjęto próbę oceny trendu zmian aktywności w oparciu o dostępne publikacje, opracowania, prace badawcze i oceny ekspertów.

8 Raport ten został przyjęty przez Radę Ministrów w sierpniu 2006.

34

Podstawą do oszacowania emisji z procesów spalania paliw (a konkretnie spalania ze źródeł stacjonarnych i transportu pozadrogowego) była praca „Opracowania prognozy zapotrzebowania na paliwa i energię do roku 2020 w Wariancie Węglowym BIS”. Część aktywności pochodzi z zaakceptowanego przez Radę Ministrów 28 lutego 2006 dokumentu pod nazwą „Dane służące do opracowania dla Polski prognoz emisji zanieczyszczeń do powietrza do roku 2020 w tym prognoz emisji gazów cieplarnianych”. Wszystkie przyjęte przez zespół autorski prognozy aktywności wraz ze źródłami informacji przedstawiono w Załączniku 1 w układzie klasyfikacji źródeł emisji SNAP’97. Wskaźniki emisji NMLZO Ze względu na krótki okres prognozy oraz brak nowych informacji do projekcji NMLZO wykorzystano wskaźniki emisji (tabela 18) zastosowane w krajowej inwentaryzacji emisji NMLZO za rok 2005. Tablica 18. Wykorzystane wskaźniki emisji NMLZO

Źródło emisji Wskaźnik emisji Jednostka

01. Procesy spalania w sektorze produkcji i transformacji energii 0101 Elektrownie zawodowe i elektrociepłownie Węgiel kamienny 0,0080 Mg/TJ

Węgiel brunatny 0,0080 Mg/TJ

Oleje opałowe 0,0030 Mg/TJ

Gaz ziemny 0,0010 Mg/TJ

Gazy przemysłowe 0,0025 Mg/TJ

0102 Ciepłownie rejonowe

Węgiel kamienny 0,0060 Mg/TJ

Koks 0,0100 Mg/TJ

Oleje opałowe 0,0030 Mg/TJ

Drewno 0,1000 Mg/TJ

Gaz ziemny 0,0010 Mg/TJ

0103 Rafinerie Węgiel kamienny 0,0200 Mg/TJ

Koks 0,0100 Mg/TJ

Oleje opałowe 0,0030 Mg/TJ

Gaz ziemny 0,0010 Mg/TJ

Gazy przemysłowe 0,0025 Mg/TJ

0104 Przemiany paliw stałych

Węgiel kamienny 0,0200 Mg/TJ

Koks 0,0100 Mg/TJ

Oleje opałowe 0,0030 Mg/TJ

Gaz ziemny 0,0010 Mg/TJ

Gazy przemysłowe 0,0025 Mg/TJ

0105 Kopalnictwo surowców energetycznych Węgiel kamienny 0,0200 Mg/TJ

Węgiel brunatny 0,0200 Mg/TJ

Koks 0,0100 Mg/TJ

Oleje opałowe 0,0030 Mg/TJ

Drewno 0,1000 Mg/TJ

Gaz ziemny 0,0010 Mg/TJ

Gazy przemysłowe 0,0025 Mg/TJ

35

02. Procesy spalania w sektorze komunalnym i mieszkaniowym 0201 Ciepłownie komunalne Węgiel kamienny 0,0200 Mg/TJ

Węgiel brunatny 0,0200 Mg/TJ

Koks 0,0100 Mg/TJ

Drewno opałowe 0,1000 Mg/TJ

Oleje opałowe 0,0030 Mg/TJ

Gaz ziemny 0,0010 Mg/TJ

Gaz ciekły (LPG) 0,0035 Mg/TJ

Gazy przemysłowe 0,0025 Mg/TJ

Biogaz 0,0010 Mg/TJ

0202 Mieszkalnictwo i usługi Węgiel kamienny 0,2000 Mg/TJ

Węgiel brunatny 0,2000 Mg/TJ

Koks 0,0200 Mg/TJ

Drewno opałowe 0,4000 Mg/TJ

Oleje opałowe 0,0030 Mg/TJ

Gaz ziemny 0,0050 Mg/TJ

Gaz ciekły (LPG) 0,0035 Mg/TJ

0203 Rolnictwo, leśnictwo i inne Węgiel kamienny 0,2000 Mg/TJ

Węgiel brunatny 0,2000 Mg/TJ

Koks 0,0200 Mg/TJ

Drewno opałowe 0,4000 Mg/TJ

Oleje opałowe 0,0030 Mg/TJ

Gaz ziemny 0,0050 Mg/TJ

Gaz ciekły (LPG) 0,0035 Mg/TJ

03. Procesy spalania w przemyśle 0301 Spalanie w kotłach, turbinach gazowych i silnikach Węgiel kamienny 0,0200 Mg/TJ

Węgiel brunatny 0,0200 Mg/TJ

Koks 0,0100 Mg/TJ

Drewno opałowe 0,1000 Mg/TJ

Oleje opałowe 0,0030 Mg/TJ

Gaz ziemny 0,0010 Mg/TJ

Gazy przemysłowe 0,0025 Mg/TJ

0302 Procesy spalania bez kontaktu

Węgiel kamienny 0,0200 Mg/TJ

Węgiel brunatny 0,0200 Mg/TJ

Koks 0,0100 Mg/TJ

Drewno opałowe 0,1000 Mg/TJ

Olej opałowy 0,0030 Mg/TJ

Gaz ziemny 0,0010 Mg/TJ

Gazy przemysłowe 0,0025 Mg/TJ

Gaz ciekły (LPG) 0,0035 Mg/TJ

0303 Procesy spalania z kontaktem Węgiel kamienny 0,0200 Mg/TJ

Węgiel brunatny 0,0200 Mg/TJ

Koks 0,0100 Mg/TJ

Drewno 0,1000 Mg/TJ

Olej opałowy 0,0030 Mg/TJ

Gaz ziemny 0,0010 Mg/TJ

36

Gazy przemysłowe 0,0025 Mg/TJ

Gaz ciekły (LPG) 0,0035 Mg/TJ

04. Procesy produkcyjne 0401 Procesy w przemyśle naftowym 040101 Rafinerie ropy naftowej 0,9000 Mg/tys. Mg

0402 Procesy w przemyśle metali żelaznych 040201 Produkcja koksu 0,0005 Mg/Mg

040202 Ładowanie wielkich pieców. Spust surówki 0,000237 Mg/Mg

040205 Produkcja stali w piecach martenowskich 0,000015 Mg/Mg

040206 Produkcja stali w piecach konwertorowo-tlenowych 0,000038 Mg/Mg

040207 Produkcja stali w piecach elektrycznych 0,000740 Mg/Mg

040208 Walcowanie na zimno 0,000126 Mg/Mg

040208 Walcowanie na gorąco 0,000030 Mg/Mg

0404 Procesy w przemyśle chemii nieorganicznej

040403 Amoniak 0,0000 Mg/Mg

040409 Sadza 0,0400 Mg/Mg

0405 Procesy w przemyśle chemii organicznej

040501 Etylen 0,0110 Mg/Mg

040502 Propylen 0,0050 Mg/Mg

040506 Polietylen 0,0260 Mg/Mg

040508 Polichlorek winylu 0,0080 Mg/Mg

040509 Polipropylen 0,0080 Mg/Mg

040511 Polistyren 0,001260 Mg/Mg

0406 Procesy w przemyśle: drzewnym, papierniczym i innych 040601 Produkcja płyt wiórowych 0,0002 Mg/m3

040602 Masa papiernicza celulozowa (metoda siarczanowa) 0,0010 Mg/Mg

040605 Chleb 4,5000 Mg/tys. Mg

040606 Wino 0,000034 Mg/hl

040607 Piwo 0,00002 Mg/hl

040608 Napoje alkoholowe 0,0024 Mg/hl100%

040610 Materiały asfaltowe do krycia dachów 0,0500 Mg/tys.m2

05. Wydobycie i dystrybucja paliw kopalnych 0501 Wydobycie i wstępna obróbka stałych paliw kopalnych 050102 Górnictwo głębinowe (węgiel kamienny) 0,1 Mg/tys. Mg

0502 Wydobycie i wstępna obróbka ciekłych paliw kopalnych

050201 Wydobycie ropy naftowej 0,0001 Mg/Mg

0503 Wydobycie i wstępna obróbka gazowych paliw kopalnych

050302 Wydobycie gazu ziemnego wysoko-metanowego 0,068 Mg/hm3

050302 Wydobycie gazu ziemnego zaazotowanego 0,063 Mg/hm3

0504 Dystrybucja paliw ciekłych (bez benzyn) 050401 Terminale morskie (ropa naftowa) 0,3 Mg/tys. Mg przeł.

0505 Dystrybucja benzyn 050501 Stacje przeładunkowe w rafineriach 0,31 Mg/tys. Mg

050502 Transport i składy 0,72 Mg/tys. Mg

050503 Stacje obsługi samochodów i benzynowe 2,8 Mg/tys. Mg

0506 Dystrybucja gazu Gaz ziemny wysokometanowy 0,338 Mg/hm3

Gaz ziemny zaazotowany 0,784 Mg/hm3

Gaz koksowniczy 0,727 Mg/hm3

06. Zastosowanie rozpuszczalników i innych produktów 0601 Zastosowanie farb 060101 Stosowanie farb na bazie wody 0,03 Mg/Mg

37

060102 Stosowanie farb na bazie rozpuszczalników 0,5 Mg/Mg

0602 Odtłuszczanie i czyszczenie chemiczne 060201 Odtłuszczanie metali 1,0 Mg/Mg zuż.

060202 Czyszczenie chemiczne 0,15 Mg/tys. M

0603 Produkcja i przetwórstwo produktów chemicznych 060302 Przetwarzanie polichlorku winylu 0,0078 Mg/Mg

060304 Przetwarzanie polistyrenu 0,0508 Mg/Mg

060305 Przetwarzanie gumy 0,016 Mg/Mg

060306 Produkcja środków farmaceutycznych 0,014 Mg/tys. M

060307 Produkcja farb i lakierów 5,0 Mg/tys. Mg

0604 Inne zastosowania rozpuszczalników

060404 Ekstrakcja olejów 14,0 Mg/tys. Mg

060408 Stosowanie rozpuszczalników w gosp. domowych 1,2 Mg/tys. M

07. Transport drogowy 0701 Samochody osobowe Samochody osobowe zasilane ON - stare 3,50 Mg/tys.Mg paliwa

Samochody osobowe zasilane ON - nowe 3,30 Mg/tys.Mg paliwa

Samochody osobowe dwusuwowe 191,80 Mg/tys.Mg paliwa

Samochody osobowe zasilane BS bez kat. 44,00 Mg/tys.Mg paliwa

Samochody osobowe zasilane BS z kat 5,50 Mg/tys.Mg paliwa

Samochody osobowe zasilane LG 25,00 Mg/tys.Mg paliwa

Samochody osobowe zasilane LG - niskoemisyjne 6,10 Mg/tys.Mg paliwa

0702 Samochody ciężarowe < 3.5 t Samochody ciężarowe < 3.5 t zasilane ON -stare 6,90 Mg/tys.Mg paliwa

Samochody ciężarowe < 3.5 t zasilane ON - nowe 1,10 Mg/tys.Mg paliwa

Samochody ciężarowe < 3.5 t zasilane BS bez kat 38,50 Mg/tys.Mg paliwa

Samochody ciężarowe zasilane BS z kat. 8,80 Mg/tys.Mg paliwa

Samochody ciężarowe zasilane LG 25,00 Mg/tys.Mg paliwa

Samochody ciężarowe zasilane LG - niskoemisyjne 6,00 Mg/tys.Mg paliwa

0703 Samochody ciężarowe > 3.5 t i autobusy Samochody ciężarowe > 3.5 t zasilane ON - stare 12,50 Mg/tys.Mg paliwa

Samochody ciężarowe > 3.5 t zasilane ON - nowe 2,00 Mg/tys.Mg paliwa

Samochody ciężarowe > 3.5 t zasilane BS 47,60 Mg/tys.Mg paliwa

Autobusy zasilane ON - stare 15,80 Mg/tys.Mg paliwa

Autobusy zasilane ON - nowe 2,00 Mg/tys.Mg paliwa

Ciągniki zasilane ON 8,00 Mg/tys.Mg paliwa

0704 Motorowery i motocykle < 50 cm3 350,00 Mg/tys.Mg paliwa

0705 Motocykle > 50 cm3 240,00 Mg/tys.Mg paliwa

08. Inne pojazdy i urządzenia 0802 Koleje 080201 Lokomotywy spalinowe 12,70 Mg/tys.Mg paliwa

0803 Żegluga śródlądowa 12,70 Mg/tys.Mg paliwa

0804 Połowy morskie 080402 Żegluga krajowa morska 12,70 Mg/tys Mg paliwa

080403 Rybołówstwo krajowe 12,70 Mg/tys Mg paliwa

0805 Transport powietrzny Samoloty na paliwo lotnicze 0,78 Mg/tys.Mg paliwa

Samoloty na benzyny lotnicze 24,00 Mg/tys.Mg paliwa

0806 Rolnictwo Ciągniki rolnicze 8,00 Mg/tys.Mg paliwa

Maszyny rolnicze 12,80 Mg/tys.Mg paliwa

0808 Przemysł - maszyny robocze

38

Maszyny robocze zasilane ON 12,10 Mg/tys.Mg paliwa

0809 Gospodarstwa domowe i ogrodnictwo Maszyny pozostałe zasilane ON 12,40 Mg/tys.Mg paliwa

Maszyny pozostałe zasilane BS 300,00 Mg/tys.Mg paliwa

Maszyny pozostałe zasilane LPG 25,00 Mg/tys.Mg paliwa

09. Zagospodarowanie odpadów

0902 Spalanie odpadów 090201 Spalanie odpadów komunalnych 0,00740 Mg/Mg

090202 Spalanie odpadów przemysłowych 0,00740 Mg/Mg

090202 Spalanie osadów z oczyszczalni ścieków 0,00740 Mg/Mg

090205 Spalanie odpadów szpitalnych 0,00740 Mg/Mg

0907 Otwarte spalanie odpadów rolniczych 0,0020 Mg/Mg

090901 Kremacje 0,0130 Mg/1000 szt

10. Rolnictwo

1001 Uprawy z zastosowaniem nawozów

Pola uprawne 1,15 Mg/tys. ha

Łąki i pastwiska 4,3 Mg/tys. ha

1003 Wypalanie ściernisk, spalanie słomy 10,0 Mg/tys. ha

11. Inne źródła emisji i pochłaniania zanieczyszczeń

1101 Nie zarządzane lasy liściaste 10 Mg/tys. ha

1102 Nie zarządzane lasy iglaste 40 Mg/tys. ha

1103 Pożary lasów 0,5 Mg/ha

Emisja niemetanowych lotnych związków organicznych w Polsce w roku 2010 Na podstawie prognoz aktywności źródeł emisji oraz przyjętych wskaźników emisji wykonano obliczenia projekcji emisji NMLZO i sporządzono tabele wynikowe. W tabeli 19 przedstawiono wynikające z przeprowadzonych obliczeń projekcje emisji NMLZO dla sektorów SNAP 01-03. Sumy zbiorcze podane w tabeli mogą nieznacznie się różnić od sumy poszczególnych składników ze względu na zaokrąglenia. Tabela 19. Projekcje emisji NMLZO dla sektorów SNAP 01-03

2005 2010 Źródło emisji Emisja

[Mg] Emisja [Mg]

01. Procesy spalania w sektorze produkcji i transformacji energii 12 199,5 14 101,2 0101 Elektrownie zawodowe i elektrociepłownie 11 600,6 13 348,4Węgiel kamienny 7 256,9 8 933,4

Węgiel brunatny 4 268,8 4 325,1

Oleje opałowe 18,6 20,2

Gaz ziemny 37,2 52,5

Gazy przemysłowe 19,1 17,1

0102 Ciepłownie rejonowe 76,8 94,6

Węgiel kamienny 74,0 91,1

Koks 0,2 0,4

Oleje opałowe 1,8 2,0

Drewno 0,0 0,0

Gaz ziemny 0,7 1,0 0103 Rafinerie 178,5 225,1Węgiel kamienny 0,0 0,0

Koks 0,0 0,0

39

Oleje opałowe 97,8 123,4

Gaz ziemny 1,6 2,0

Gazy przemysłowe 79,1 99,7

0104 Przemiany paliw stałych 152,1 191,7

Węgiel kamienny 82,3 103,8

Koks 0,2 0,3

Oleje opałowe 0,0 0,0

Gaz ziemny 0,0 0,0

Gazy przemysłowe 69,5 87,7

0105 Kopalnictwo surowców energetycznych 191,5 241,4Węgiel kamienny 184,9 233,1

Węgiel brunatny 3,6 4,5

Koks 0,1 0,1

Oleje opałowe 1,3 1,6

Drewno 0,1 0,1

Gaz ziemny 1,2 1,5

Gazy przemysłowe 0,4 0,5

02. Procesy spalania w sektorze komunalnym i mieszkaniowym 109 962,3 111 409,1 0201 Ciepłownie komunalne 2 442,5 9 877,7Węgiel kamienny 2 295,1 2 825,3

Węgiel brunatny 7,5 7,6

Koks 2,8 5,3Drewno opałowe 127,7 7 023,4Oleje opałowe 1,0 4,2

Gaz ziemny 8,5 12,0

Gaz ciekły (LPG) 0,0 0,0

Gazy przemysłowe 0,0 0,0

0202 Mieszkalnictwo i usługi 91 895,8 86 733,7Węgiel kamienny 47 411,4 38 952,4

Węgiel brunatny 400,6 442,3

Koks 106,0 233,8Drewno opałowe 42 737,6 45 893,3

Oleje opałowe 96,5 8,5

Gaz ziemny 1 036,0 1 101,6

Gaz ciekły (LPG) 107,7 101,6

0203 Rolnictwo, leśnictwo i inne 15 624,0 14 797,7Węgiel kamienny 7 394,8 6 075,4

Węgiel brunatny 436,0 481,4

Koks 22,4 49,4

Drewno opałowe 7 600,0 8 161,2

Oleje opałowe 153,8 13,6

Gaz ziemny 5,4 5,8

Gaz ciekły (LPG) 11,6 10,9

03. Procesy spalania w przemyśle 5 664,4 8 899,3 0301 Spalanie w kotłach, turbinach gazowych i silnikach 1 790,3 2 184,5Węgiel kamienny 1 696,9 2 088,9

Węgiel brunatny 0,0 0,0

Koks 0,2 0,4

Drewno opałowe 0,0 0,0

Oleje opałowe 48,6 52,8

Gaz ziemny 4,7 6,6

Gazy przemysłowe 39,9 35,8

40

0302 Procesy spalania bez kontaktu 2 625,0 5 472,8Węgiel kamienny 2 115,3 1 529,8

Węgiel brunatny 1,4 3,0

Koks 44,7 69,2

Drewno opałowe 204,2 3 673,1

Olej opałowy 72,1 45,7

Gaz ziemny 145,2 99,2

Gazy przemysłowe 15,4 27,9

Gaz ciekły (LPG) 26,6 24,9

0303 Procesy spalania z kontaktem 1 249,1 1 242,0Węgiel kamienny 821,5 594,1

Węgiel brunatny 0,7 1,3

Koks 252,2 390,0

Drewno 2,6 46,8

Olej opałowy 19,0 12,1

Gaz ziemny 67,7 46,3

Gazy przemysłowe 81,6 147,9

Gaz ciekły (LPG) 3,8 3,6

W tabeli 20 przedstawiono wynikające z przeprowadzonych obliczeń projekcje emisji NMLZO dla sektorów SNAP 04 - 11.

Tabela 20. Projekcje emisji NMLZO dla sektorów SNAP 04-11 [Mg]

Kategoria źródeł emisji wg klasyfikacji SNAP’97 Emisja 2005 Emisja 2010

04. Procesy produkcyjne 54 583,08 64 013,8

0401 Procesy w przemyśle naftowym

040101 Rafinerie ropy naftowej 16 372,0 18 440,4

0402 Procesy w przemyśle metali żelaznych 8 436,3 10 934,2

040201 Produkcja koksu 4 259,1 5 650,0 040202 Ładowanie wielkich pieców. Spust surówki 1 061,0 1 422,0 040205 Produkcja stali w piecach martenowskich 040206 Produkcja stali w piecach konwertorowo-tlenowych 185,9 285,0 040207 Produkcja stali w piecach elektrycznych 2 548,0 3 182,0 040208 Walcowanie na zimno 146,0 209,2 040208 Walcowanie na gorąco 236,3 186,0

0404 Procesy w przemyśle chemii nieorganicznej

040409 Sadza 1 140,4 1 400,0

0405 Procesy w przemyśle chemii organicznej 12 091,2 15 969,4

040501 Etylen 3 438,6 6 600,0 040502 Propylen 1 243,3 1 295,0 040506 Polietylen 4 312,1 4 732,0 040508 Polichlorek winylu 1 734,2 1 728,0 040509 Polipropylen 1 243,5 1 496,0 040511 Polistyren 119,5 118,4

0406 Procesy w przemyśle: drzewnym, papierniczym i innych 16 543,1 17 269,8

040601 Produkcja płyt wiórowych 787,9 1 067,2 040602 Masa papiernicza celulozowa (metoda siarczanowa) 802,3 867,0 040605 Chleb 7 876,8 7 650,0 040606 Wino 84,8 61,2 040607 Piwo 627,9 790,0

41

040608 Napoje alkoholowe 1 896,4 2 234,4 040610 Materiały asfaltowe do krycia dachów 4 467,0 4 600,0

05. Wydobycie i dystrybucja paliw kopalnych 36 227,7 42 910,4

0501 Wydobycie i wstępna obróbka stałych paliw kopalnych

050102 Górnictwo głębinowe (węgiel kamienny) 9 790,4 10 039,1

0502 Wydobycie i wstępna obróbka ciekłych paliw kopalnych

050201 Wydobycie ropy naftowej 88,3 101,3

0503 Wydobycie i wstępna obróbka gazowych paliw kopalnych 372,9 380,1

050302 Wydobycie gazu ziemnego wysoko-metanowego 151,8 184,1 050302 Wydobycie gazu ziemnego zaazotowanego 221,1 196,0

0504 Dystrybucja paliw ciekłych (bez benzyn)

050401 Terminale morskie (ropa naftowa) 3 820,5 5 950,0

0505 Dystrybucja benzyn 15 452,1 18 270,1

050501 Stacje przeładunkowe w rafineriach 1 302,9 1 540,5 050502 Transport i składy 2 926,8 3 460,6 050503 Stacje obsługi samochodów i benzynowe 11 222,4 13 269,0

0506 Dystrybucja gazu 6 703,5 8 169,9

Gaz ziemny wysokometanowy 3 688,6 4 325,8 Gaz ziemny zaazotowany 1 010,6 1 185,2 Gaz koksowniczy 2 004,3 2 658,9

06. Zastosowanie rozpuszczalników i innych produktów 186 657,9 207 102,2

0601 Zastosowanie farb 87 904,1 97 540,0

060101 Stosowanie farb na bazie wody 8 614,6 11 040,0 060102 Stosowanie farb na bazie rozpuszczalników 79 289,5 86 500,0

0602 Odtłuszczanie i czyszczenie chemiczne 29 960,2 38 684,9

060201 Odtłuszczanie metali 24 236,0 33 000,0 060202 Czyszczenie chemiczne 5 724,2 5 684,9

0603 Produkcja i przetwórstwo produktów chemicznych 17 466,2 21 198,6

060302 Przetwarzanie polichlorku winylu 1 690,8 1 684,8 060304 Przetwarzanie polistyrenu 4 817,3 4 775,2 060305 Przetwarzanie gumy 8 305,9 11 408,0 060306 Produkcja środków farmaceutycznych 534,3 530,6 060307 Produkcja farb i lakierów 2 118,0 2 800,0

0604 Inne zastosowania rozpuszczalników 51 327,4 49 678,8

060404 Ekstrakcja olejów 5 534,2 4 200,0 060408 Stosowanie rozpuszczalników w gosp. domowych 45 793,2 45 478,8

07. Transport drogowy 98 991,1 106 475,5

0701 Samochody osobowe 55 074,1 67 190,7

Samochody osobowe zasilane ON - stare 496,7 523,9Samochody osobowe zasilane ON - nowe 2 347,3 2 476,0Samochody osobowe dwusuwowe 632,9 0,0Samochody osobowe zasilane BS bez kat. 22 607,2 30 935,2Samochody osobowe zasilane BS z kat 15 018,9 18 094,6Samochody osobowe zasilane LG 7 055,0 5 530,4Samochody osobowe zasilane LG - niskoemisyjne 6 916,2 9 630,6

0702 Samochody ciężarowe < 3.5 t 12 781,7 10 839,2

Samochody ciężarowe < 3.5 t zasilane ON -stare 1 214,4 1 471,3Samochody ciężarowe < 3.5 t zasilane ON - nowe 664,3 755,4Samochody ciężarowe < 3.5 t zasilane BS bez kat 4 331,3 2 795,8Samochody ciężarowe zasilane BS z kat. 3 898,4 3 761,0

42

Samochody ciężarowe zasilane LG 1 180,0 573,3Samochody ciężarowe zasilane LG - niskoemisyjne 1 493,4 1 482,4

0703 Samochody ciężarowe > 3.5 t i autobusy 22 369,3 19 515,60

Samochody ciężarowe > 3.5 t zasilane ON - stare 13 428,8 9 713,2Samochody ciężarowe > 3.5 t zasilane ON - nowe 3 800,0 4 165,2Samochody ciężarowe > 3.5 t zasilane BS 0,0 0,0Autobusy zasilane ON - stare 2 188,3 1 799,0Autobusy zasilane ON - nowe 632,2 693,0Ciągniki zasilane ON 2 320,0 3 145,2 0704 Motorowery i motocykle < 50 cm3 2 310,0 2 450,0 0705 Motocykle > 50 cm3 6 456,0 6 480,0

08. Inne pojazdy i urządzenia 44 016,58 47 916,1

0802 Koleje

080201 Lokomotywy spalinowe 2 007,9 2 007,9 0803 Żegluga śródlądowa 11,4 11,4

0804 Połowy morskie 1 113,79 1 196,3

080402 Żegluga krajowa morska 0,00 82,6 080403 Rybołówstwo krajowe 1 113,8 1 113,8

0805 Transport powietrzny 54,5 62,2

Samoloty na paliwo lotnicze 6,5 9,4Samoloty na benzyny lotnicze 48,0 52,8

0806 Rolnictwo 10 414,2 14 118,7

Ciągniki rolnicze 8 842,4 11 987,7Maszyny rolnicze 1 571,8 2 131,0

0808 Przemysł - maszyny robocze

Maszyny robocze zasilane ON 1 498,0 1 602,8

0809 Gospodarstwa domowe i ogrodnictwo 28 916,8 28 916,8

Maszyny pozostałe zasilane ON 861,8 861,8Maszyny pozostałe zasilane BS 27 150,0 27 150,0Maszyny pozostałe zasilane LPG 905,0 905,0

09. Zagospodarowanie odpadów 4 217,9 4 483,2

0902 Spalanie odpadów 3 303,3 3 529,2

090201 Spalanie odpadów komunalnych 643,8 333,0 090202 Spalanie odpadów przemysłowych 1 847,0 1 080,4 090202 Spalanie osadów z oczyszczalni ścieków 643,1 962,0 090205 Spalanie odpadów szpitalnych 169,4 199,8 0907 Otwarte spalanie odpadów rolniczych 703,0 700,0 090901 Kremacje 211,7 254,0

10. Rolnictwo 32 056,3 32 562,0

1001 Uprawy z zastosowaniem nawozów 31 695,3 32 225,9

Pola uprawne (grunty orne) 14 224,4 14 288,6 Łąki i pastwiska 17 470,9 17 601,1 1003 Wypalanie ściernisk, spalanie słomy 361,5 336,2

11. Inne źródła emisji i pochłaniania zanieczyszczeń 300 853,0 300 443,8

1101 Nie zarządzane lasy liściaste 20 700,0 22 400,0 1102 Nie zarządzane lasy iglaste 277 240,0 275 600,0 1103 Pożary lasów 2 913,0 2 443,8

Wynik przeprowadzonych obliczeń wskazuje, że emisja NMLZO w Polsce w roku 2010 wyniesie 940 317 Mg (wzrost o 6,2%), a w tym emisja antropogeniczna 639 873 Mg.

43

Analiza sektorowa projekcji emisji NMLZO W tabeli 21 przedstawiono porównanie udziałów poszczególnych sektorów w emisji NMLZO w latach 2005 i 2010. Ze względu na krótki okres prognozy udziały te nie uległy istotnej zmianie. Tabela 21. Porównanie udziału sektorów SNAP w emisji NMLZO w latach: 2004-2005 i 2010 [Mg]

Źródła emisji NMLZO 2004 2005 2010

Ogółem 895 838 885 430 940 317

01. Procesy spalania w sektorze produkcji i transformacji energii 12 577 12 200 14 101

02. Procesy spalania w sektorze komunalnym i mieszkaniowym 103 615 109 962 111 409

03. Procesy spalania w przemyśle 5 472 5 664 8 899

04. Procesy produkcyjne 56 375 54 583 64 014

05. Wydobycie i dystrybucja paliw kopalnych 37 102 36 228 42 910

06. Zastosowanie rozpuszczalników i innych produktów 186 312 186 658 207 102

07. Transport drogowy 120 842 98 991 106 476

08. Inne pojazdy i urządzenia 39 395 44 017 47 916

09. Zagospodarowanie odpadów 3 171 4 218 4 483

10. Rolnictwo 32 087 32 056 32 562

11. Inne źródła emisji i pochłaniania zanieczyszczeń 298 891 300 853 300 444

Na rysunku 5 przedstawiono sektory o największym udziale w krajowej emisji NMLZO w roku 2010.

Udział największych sektorów w emisji NMLZO w roku 2010

SNAP05. Wydobycie i

dystrybucja paliw kopalnych; 4,6%

SNAP08. Inne pojazdy i

urządzenia; 5,1%SNAP04. Procesy produkcyjne; 6,8%

SNAP07. Transport

drogowy; 11,3%

SNAP02. Procesy spalania w

sektorze komunalnym i

mieszkaniowym; 11,8%

SNAP06. Zastosowanie

rozpuszczalników i innych produktów;

22,0%

SNAP11. Inne źródła emisji i pochłaniania

zanieczyszczeń; 32,0%

Rys. 5. Sektory o największym udziale w krajowej emisji NMLZO

Analiza trendu emisji krajowej w latach 1980- 2010

44

Zmienność emisji NMLZO ze źródeł antropogenicznych w okresie 1980 - 2005 i 2010 przedstawia rysunek 5. W 1981 roku nastąpił wyraźny spadek emisji w porównaniu z rokiem 1980, lecz już od 1983 roku emisja ponownie zaczęła wzrastać, by w latach 1988 - 1989 osiągnąć maksymalny poziom. Od 1990 roku, kiedy nastąpił skokowy spadek emisji NMLZO w porównaniu z poprzednimi latami, poziom emisji krajowej utrzymywał się prawie na stałym poziomie. Dotyczy to w szczególności okresu 1995 - 1997, po czym w latach 1998-1999 następuje nieznaczny spadek emisji. W latach 2000-2005 nastąpił wyraźny spadek emisji wyliczonego ładunku NMLZO w porównaniu z rokiem 1999. Emisja NMLZO w tym okresie podlegała jedynie niewielkim wahaniom. Według projekcji wzrost emisji w roku 2010 w porównaniu do roku 2005 wyniesie ok. 6,9%.

0

200

400

600

800

1 000

1 200

1980

1981

1982

1983

1984

1985

1986

1987

1988

1989

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2010

NM

LZO

[Gg]

Rysunek 6. Emisja antropogeniczna NMLZO w latach 1980-2010

Polska przewiduje niewielki wzrost emisji lotnych związków organicznych w 2010 roku w stosunku do początkowych lat 20-tego wieku ze względu na:

objęcie grupy źródeł przemysłowych (w większości przypadków) procedurą pozwoleń zintegrowanych, a więc i najlepszych dostępnych technik (dyrektywa IPPC),

stosowanie norm emisyjnych w oparciu o Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 grudnia 2005 r. w sprawie standardów emisyjnych z instalacji (Dz.U.05.260.2181), które dotyczy określonej grupy procesów technologicznych m.in.: energetycznego spalania paliw oraz procesów, w których stosowane są rozpuszczalniki organiczne stanowiące źródło emisji lotnych związków organicznych. Rozporządzenie to dokonuje transpozycji dyrektywy Rady 1999/13 w sprawie ograniczenia emisji lotnych związków organicznych ze stosowania rozpuszczalników organicznych w niektórych rodzajach działalności i instalacji,

określenie dopuszczalnych wartości maksymalnych zawartości LZO w niektórych farbach, lakierach, preparatach do odnawiania pojazdów, dla zapobiegania lub redukcji zanieczyszczeń powietrza biorących udział w tworzeniu ozonu troposferycznego w oparciu o Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 31 października 2005, które wdraża Dyrektywę 2004/42/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21.04.2004r.)9.

9 Dyrektywa 2004/42/WE w sprawie ograniczeń emisji lotnych związków organicznych w wyniku stosowania rozpuszczalników organicznych w niektórych farbach i lakierach oraz produktach do odnawiania pojazdów, a także

45

coraz powszechniejsze stosowanie farb i wyrobów lakierowych, w których ograniczono udział rozpuszczalników i rozcieńczalników organicznych.

zmieniająca dyrektywę 1999/13/WE wdrażana jest przez: Ustawę Prawo ochrony środowiska (Dz. U 01.62.627 z późn. zm.), Ustawę o substancjach i preparatach chemicznych (Dz. U. 99.63.703 z późn. zm.), Ustawę o inspekcji handlowej (Dz. U. 01. 4.25), Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 31 października 2005 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących ograniczenia emisji lotnych związków organicznych powstających w wyniku wykorzystywania rozpuszczalników organicznych w niektórych farbach, lakierach, preparatach do odnawiania pojazdów (Dz. U. 05.216.1826), Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie standardów emisyjnych z instalacji (Dz. U. 04.163.1584).

46

47

Emisje amoniaku

Dane za lata: 2004 i 2005

Niewielki wzrost krajowej emisji amoniaku w roku 2005 (o ok. 3%) w stosunku do roku 2004 spowodowany został zwiększeniem pogłowia świń i drobiu. Dane o emisji NH3 według klasyfikacji SNAP97 przedstawiono w Tabeli 22. Tabela 22. Emisje amoniaku w roku 2005

Źródło emisji Aktywność mln / Gg

Wskaźnik emisji Jednostka Emisja

[Gg] Kod NFR

Ogółem 326,48 04. Procesy produkcyjne* 3,87 2 B 0404-05 Procesy w przemyśle chemii nieorganicznej i organicznej 3,87 2 B

09. Zagospodarowanie odpadów 8,0

090107 Latryny 5 1,6 [kg/głowę] 8,0 6 B 10. Rolnictwo 314,61

1001 Uprawy z zastosowaniem nawozów 895,3 9,8 % 87,74 4 D 1

100501 Krowy mleczne 2,7548 27,8 kg/sztukę 76,58 4 B 1 a

100502 Bydło pozostałe 2,6302 12,5 kg/sztukę 32,88 4 B 1 b 100503 Świnie 18,711 5,1 kg/sztukę 95,43 4 B 8

100505 Owce 0,318 1,9 kg/sztukę 0,60 4 B 8

100506 Konie 0,312 12,5 kg/sztukę 3,90 4 B 6

100507 Kury nioski 45,201 0,32 kg/sztukę 14,46 4 B 9

100509 Drób pozostały 11,585 0,26 kg/sztukę 3,01 4 B 9

* Dane ze sprawozdań OS-1; głównie z produkcji nawozów (PKD 24) Tabela 23. Emisje amoniaku w latach: 2004 - 2005 według klasyfikacji NFR

Kod NFR Emisje w Gg 2004 2005

Ogółem 316,50 326,48

2 B 3,36 3,87

4 B 1 a 77,73 76,58

4 B 1 b 31,97 32,88

4 B 6 4,01 3,90

4 B 8 87,24 96,03

4 B 9 16,48 17,48

4 D 1 87,71 87,74

6 B 8,00 8,00

Obecna struktura źródeł emisji amoniaku Zasadniczym źródłem emisji amoniaku jest rolnictwo (kategoria SNAP 10) odpowiadające za ok. 97% emisji tego gazu. Emisja w 2005 r. w tym sektorze wyniosła 314,6 Gg NH3, przy czym za blisko 28% emisji odpowiada zużycie nawozów azotowych, a za pozostałe 72% emisji – odchody zwierząt gospodarskich. Pozostałe małe źródła emisji amoniaku w 2005 r. to użytkowanie tzw. suchych toalet (2%) (kategoria SNAP 09) oraz procesy produkcyjne (1%) (kategoria SNAP 04). Ocenia się, że

szacunek dotyczący liczby osób korzystających z nieskanalizowanych toalet w Polsce za rok 2005 odnosi się do lat 1990 i należy go zweryfikować, co zostało przedstawione w dalszej części raportu. Emisje ze spalania paliw uważane są za pomijalne.

Projekcje emisji amoniaku w Polsce w roku 2010 Oszacowanie emisji NH3 wykonano w oparciu o strukturę źródeł emisji zawartą w metodologii „EMEP/CORINAIR Emission Inventory Guidebook”. Przy określaniu aktywności źródeł emisji starano się zachować zgodność z projekcjami emisji gazów cieplarnianych, przedstawionymi w IV Raporcie Rządowym dla Ramowej Konwencji NZ w sprawie Zmian Klimatu i Protokołu z Kioto 10. W projekcjach uwzględniono emisję w podziale na wybrane sektory według klasyfikacji źródeł SNAP’97. Zakres analizy wielkości emisji amoniaku w ramach w/w sektorów ograniczony był dostępnością odpowiednich prognoz aktywności dla poszczególnych rodzajów działalności. Dane wejściowe Źródłem informacji dla danych wejściowych były przede wszystkim oficjalne prognozy aktywności (np. zużycia paliw, produkcji wyrobów przemysłowych, pogłowia w rolnictwie, powierzchni lasów itp.) w rozbiciu na lata i na typy źródeł dostarczone do Ministerstwa Środowiska przez właściwe resorty. W przypadku braku danych wejściowych o aktywnościach, dla części rodzajów działalności podjęto próbę oceny trendu zmian aktywności w oparciu o dostępne publikacje, opracowania, prace badawcze i oceny ekspertów. Podstawą do oszacowania emisji z procesów spalania paliw (a konkretnie spalania ze źródeł stacjonarnych) była praca „Opracowania prognozy zapotrzebowania na paliwa i energię do roku 2020 w Wariancie Węglowym BIS”. Część aktywności pochodzi z zaakceptowanego przez Radę Ministrów 28 lutego 2006 dokumentu pod nazwą „Dane służące do opracowania dla Polski prognoz emisji zanieczyszczeń do powietrza do roku 2020 w tym prognoz emisji gazów cieplarnianych”. Na potrzeby prognoz emisji amoniaku wydzielono nową kategorię źródeł emisji amoniaku w krajowej inwentaryzacji. Uważa się, że niewielkie ilości amoniaku emitowane są w wyniku procesu niecałkowitego spalania wszystkich paliw stałych zawierających azot. Dzieje się tak w sytuacji, gdy temperatura spalania jest niska np. w kominkach, piecach i bojlerach starego typu. Liczba osób korzystających z suchych toalet (latryn) została zweryfikowana w stosunku do danych przedstawionych w inwentaryzacji emisji amoniaku za 2005 r. Z powodu braku danych w statystyce krajowej przyjęto oszacowanie eksperckie. Wszystkie przyjęte przez zespół autorski prognozy aktywności wraz ze źródłami informacji przedstawiono w Załączniku 1 w układzie klasyfikacji źródeł emisji SNAP’97.

10 Raport ten został przyjęty przez Radę Ministrów w sierpniu 2006.

48

Wskaźniki emisji NH3 Wskaźniki emisji w sektorze rolnictwa, głównego źródła emisji amoniaku w Polsce zostały uaktualnione na potrzeby projekcji przyszłych ich emisji. I tak wskaźniki emisji NH3 z odchodów zwierząt hodowlanych zaczerpnięto z polskiej publikacji, w której przedstawiono wskaźniki oszacowane na podstawie krajowych danych o systemie utrzymania zwierząt oraz o hodowli zwierząt. Natomiast wskaźnik emisji amoniaku ze stosowania nawozów azotowych został uaktualniony przy wykorzystaniu domyślnych współczynników strat amoniaku z upraw, charakterystycznych dla regionu B (średnia temperatura powietrza wiosną 6–13oC).

Wskaźniki emisji amoniaku ze spalania paliw w mieszkalnictwie (SNAP 0202) oraz z użytkowanych latryn (SNAP 090107) pochodzą z wytycznych CORINAR. Zastosowane w projekcjach wskaźniki emisji NH3 zaprezentowano w tabeli 24.

Tabela 24. Wykorzystane wskaźniki emisji amoniaku Źródło emisji Wskaźnik

emisji Jednostka

02. Spalanie paliw w sektorze komunalnym i mieszkaniowym

0202 Mieszkalnictwo i usługi

Paliwa stałe węglowe 0,3 g NH3 / GJ

Drewno 3,8 g NH3 / GJ

09. Zagospodarowanie odpadów

090107 Latryny 1,6 kg NH3 / osobę / rok 10. Rolnictwo

1001 Uprawy z zastosowaniem nawozów 0,07 kg NH3 / kg N w nawozach / rok

1005 Gospodarka odchodami

100501 Krowy mleczne 21,0 kg NH3 / sztukę / rok

100502 Bydło pozostałe 14,6 kg NH3 / sztukę / rok 100503 Świnie – pozostała trzoda chlewna 6,3 kg NH3 / sztukę / rok 100504 Świnie – lochy 8,6 kg NH3 / sztukę / rok 100505 Owce 1,4 kg NH3 / sztukę / rok 100506 Konie 9,7 kg NH3 / sztukę / rok 100507 Kury nioski 0,29 kg NH3 / sztukę / rok 100508 Brojlery 0,02 kg NH3 / sztukę / rok 100509 Drób pozostały 0,15 kg NH3 / sztukę / rok

Emisja amoniaku w Polsce w roku 2010 Na podstawie prognoz aktywności źródeł emisji oraz przyjętych wskaźników emisji wykonano obliczenia projekcji emisji NH3 i sporządzono tabele wynikowe. W tabeli 25 przedstawiono wynikające z przeprowadzonych obliczeń projekcje emisji NH3 dla poszczególnych sektorów klasyfikacji SNAP’97. Sumy zbiorcze podane w tabeli mogą nieznacznie się różnić od sumy poszczególnych składników ze względu na zaokrąglenia.

Tabela 25. Projekcje emisji NH3

2005 2010 Źródła emisji

Emisja [Gg] Emisja [Gg] 02. Spalanie paliw w sektorze komunalnym i mieszkaniowym NE 0,50 0202 Mieszkalnictwo i usługi NE 0,50

04. Procesy produkcyjne* 3,87 3,87 0404-05 Procesy w przemyśle chemii nieorganicznej i organicznej 3,87 3,87

49

09. Zagospodarowanie odpadów 8,0 1,6

090107 Latryny 8,0 1,6 10. Rolnictwo 314,61 295,96

1001 Uprawy z zastosowaniem nawozów 87,74 63,00

1005 Gospodarka odchodami 226,86 232,96

100501 Krowy mleczne 76,58 51,45

100502 Bydło pozostałe 32,88 37,96 100503 Świnie – pozostała trzoda chlewna 95,43 102,26 100504 Świnie – lochy NE 15,51

100505 Owce 0,60 0,46

100506 Konie 3,90 3,25

100507 Kury nioski 14,46 17,84

100508 Brojlery NE 1,86

100509 Drób pozostały 3,01 2,36

* Dane ze sprawozdań OS-1; dla roku 2010 przyjęto dane za rok 2005 NE – nie oszacowano

Wynik przeprowadzonych obliczeń wskazuje, że emisja NH3 w Polsce w roku 2010 wyniesie blisko 302 Gg i będzie niższa o 7,4% od emisji w 2005 r. Analiza sektorowa projekcji emisji NH3 W tabeli 26 przedstawiono porównanie emisji amoniaku w poszczególnych sektorach w latach 2004, 2005 i prognozowane w 2010.

Tabela 26 Porównanie w sektorach SNAP emisji NH3 w latach: 2004, 2005 i 2010 [Gg] Źródła emisji NH3 2004 2005 2010

Ogółem 316,50 326,48 301,93

02. Procesy spalania w sektorze komunalnym i mieszkaniowym 0,50

04. Procesy produkcyjne 3,36 3,87 3,87

09. Zagospodarowanie odpadów 8,0 8,0 1,6

10. Rolnictwo 305,15 314,61 295,96

Na rysunku 7 przedstawiono udział sektorów w krajowej emisji NH3 w roku 2010. Dominującym źródłem emisji amoniaku nadal będzie rolnictwo, którego udział w krajowej emisji przekracza 98%. Składa się nań emisja z upraw z zastosowaniem mineralnych nawozów azotowych oraz z odchodów zwierząt gospodarskich.

50

Udział sektorów w emisji NH3 w roku 2010

SNAP 10. Rolnictwo; 98,0%

SNAP 04. Procesy produkcyjne; 1,3%

SNAP 09. Zagospodarowa-

nie odpadów; 0,5%

SNAP 02. Procesy spalania w

sektorze kom unalnym i

m ieszkaniowym ; 0,2%

Rys. 7. Udział sektorów w krajowej emisji NH3

Analiza trendu emisji krajowej amoniaku w latach 1980- 2010 Zmienność emisji NH3 ze źródeł antropogenicznych w okresie 1980 – 2005 i w 2010 r. przedstawia rysunek 8. Od roku 1990 następuje systematyczny spadek emisji tego zanieczyszczenia. O wielkości krajowej emisji amoniaku decyduje emisja z sektora rolnictwa a jej trend jest wyznaczany zmianą ilości hodowanych zwierząt. Na niewielki spadek emisji w roku 2010 (302 Gg) w stosunku do roku 2005 największy wpływ miały zmiany emisji w rolnictwie, głównie z powodu zmniejszającej się liczebności bydła, oraz zmiany metodyczne dotyczące emisji z suchych toalet.

0

100

200

300

400

500

600

1980

1985

1986

1987

1988

1989

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2010

NH3

[Gg]

IOŚ/KCIE

Rysunek 8. Emisja amoniaku w latach 1980-2005 oraz prognozowana emisja w 2010 r.

51

Polska nie przewiduje wzrostu emisji amoniaku w 2010 roku w stosunku do 2005 roku. Przyczyni się do tego program modernizacji rolnictwa i rozwój tego sektora (w tym upowszechnianie Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej11 ) a także włączenie się Polski do wspólnej polityki rolnej Unii Europejskiej.

Podsumowanie części dotyczącej emisji zanieczyszczeń Należy stwierdzić, że:

Pokazane wyżej trendy emisyjne i prognozy emisji na 2010 r. wskazują, że Polska nie przekroczy wymaganych poziomów emisji SO2, NOx, NH3 i LZO w 2010 roku a zatem dotrzyma wszystkich wymogów zapisanych w Traktacie o Przystąpieniu RP do UE (Dziennik Urzędowy L 236 z 23 września 2003r) w odniesieniu do dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2001/81/WE,

Polska nie przewiduje zmian geograficznego rozmieszczenia źródeł emisji do 2010 roku poza wzrostem stężeń rejestrowanych w centrach miast związanych z natężeniem ruchu samochodowego,

Polska systematycznie przedkłada dane o emisji zanieczyszczeń sekretariatowi EKG/ONZ w formie raportów, zgodnych z wytycznymi zatwierdzonymi przez Organ Wykonawczy Konwencji Europejskiej Komisji Gospodarczej Narodów Zjednoczonych (EKG ONZ) w sprawie transgranicznego zanieczyszczania powietrza na dalekie odległości,

Zgodnie z danymi przedstawianymi w raportach, obserwuje się dwa wyraźnie wykształcone okresy. Pierwszy okres to lata od 1980 do 1989, kiedy to emisja wszystkich rozważanych rodzajów zanieczyszczeń utrzymywała się na stałym, wysokim poziomie. Drugi okres, rozpoczynający się w 1989 r., a więc roku przełomu politycznego i gospodarczego w Polsce, cechuje systematyczny spadek masy wyemitowanych zanieczyszczeń do powietrza. Ta korzystna tendencja utrzymuje się do chwili obecnej, choć tempo tego spadku uległo w ostatnich latach pewnemu spowolnieniu. Spowolnienie to jest wynikiem nakładania się skutków przedsięwzięć na rzecz ochrony środowiska oraz widocznych tendencji wzrostowych w gospodarce. W perspektywie do 2010 r. spodziewany jest dalszy spadek emisji SO2 w związku z realizacją dyrektyw unijnych a także postanowień Protokołu z Göteborga do ww. Konwencji,

Polska jako jeden z największych krajów w Europie jest również jednym z największych źródeł emisji. Składa się na to silne powiązanie produkcji energii z naturalnymi zasobami, wielkość kraju, liczba mieszkańców oraz stopień uprzemysłowienia. Głównymi nośnikami energetycznymi w polskiej gospodarce są paliwa stałe: węgiel kamienny i węgiel brunatny, których spalaniu towarzyszy stosunkowo wysoka emisja związków siarki i azotu do atmosfery, a także licznej rodziny substancji niebezpiecznych. Konieczna jest zmiana struktury paliw w kierunku zastępowania węgla gazem i odnawialnymi źródłami energii. Jednak proces ten przebiega powoli ze względów ekonomicznych i społecznych. Restrukturyzacja górnictwa węgla kamiennego jest kosztowna i powoduje szereg konfliktów społecznych. Procesy poprawy efektywności zużycia energii są prowadzone we wszystkich sektorach gospodarki. Potrzeba jednak środków na przedsięwzięcia modernizacyjne (szczególnie w gospodarce komunalnej).

11 Kodeks Dobrej Praktyki Rolniczej zawiera zbiór przyjaznych środowisku zasad postępowania w produkcji

rolniczej. Kodeks akceptowali Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz Minister Środowiska.

52

Przekroczenia ładunków krytycznych kwasowości dla Polski Dyrektywa w art. 5 określa przejściowy efekt ekologiczny działań w zakresie obniżania

zakwaszenia, który polega na osiągnięciu w 2010 roku (w stosunku do sytuacji z 1990 roku) zmniejszenia o 50 % obszarów o przekroczonych ładunkach krytycznych kwasowości w każdej komórce sieci EMEP 150km × 150 km;

Koncepcja ładunków krytycznych stała się ważnym elementem strategii zwalczania nadmiernej depozycji kwaśnej w ramach Konwencji w Sprawie Transgranicznego Zanieczyszczania Powietrza na Dalekie Odległości i została także przyjęta przez Radę Unii Europejskiej jako jedno z narzędzi zwalczania zakwaszenia środowiska w krajach Unii.

W związku z wymogiem Międzynarodowego Programu Modelowania i Kartowania ładunków krytycznych Konwencji mapy ładunków krytycznych kwasowości oraz siarki i azotu dla ekosystemów leśnych Polski są regularnie uaktualniane i przedkładane do Centrum Koordynacyjnego ds. Oddziaływań, działającego w ramach tego Programu, które łącznie z mapami innych krajów, dokonuje ich agregacji do map ogólnoeuropejskich.

Monitorowanie stanu środowiska Bieżące monitorowanie stanu środowiska należy w Polsce do zadań Inspekcji Ochrony Środowiska, zgodnie z ustawą o Inspekcji Ochrony Środowiska. Zadania w tym zakresie są realizowane przez Inspekcję przy pomocy systemu Państwowego Monitoringu Środowiska (PMŚ), którego Inspekcja (a dokładniej, zgodnie z literą ustawy, stojący na jej czele Główny Inspektor Ochrony Środowiska), jest koordynatorem.

Podwyższone stężenia dwutlenku siarki, rejestrowane są zwłaszcza w województwie małopolskim i śląskim. W regionie aglomeracji śląskiej zauważalne są korzystne zmiany, wyrażające się w znacznym obniżeniu na przestrzeni ostatnich lat bezwzględnych wartości mierzonych stężeń zanieczyszczeń. Należy zaznaczyć, iż stężenia SO2 charakteryzują się dużą zmiennością w ciągu roku. W okresie zimowym obserwuje się znaczny ich wzrost, będący efektem m.in. zwiększonej pracy ciepłowni oraz „niskiej emisji” z sektora komunalno-bytowego.

Przekroczenia dopuszczalnych wartości chwilowych NOX, występują w pobliżu ulic, w szczególności w miejscach tworzenia się korków ulicznych, a zatem głównie w środowisku miejskim. W wyniku podwyższonych koncentracji tlenków azotu oraz lotnych węglowodorów pojawia się nadmiar ozonu (tzw. ozonu troposferycznego). Zmienne natężenie ruchu samochodowego – obok temperatury i nasłonecznienia - przyczynia się do zmian stężeń ozonu w tygodniu oraz w ciągu doby.

Zgodnie z postanowieniami ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska stężenia zanieczyszczeń w powietrzu powinny zostać zredukowane przynajmniej do poziomu stężenia dopuszczalnego na całym terytorium kraju w określonym terminie i nie powinny przekraczać wartości dopuszczalnej po tym terminie. Proces osiągania tego celu podlega monitorowaniu. Zgodnie z art. 89 ustawy – Prawo ochrony środowiska Wojewódzki Inspektor ochrony środowiska co roku dokonuje oceny poziomu substancji w powietrzu w strefie, a następnie dokonuje klasyfikacji stref. W przypadku stref, w których wystąpiły udokumentowane przekroczenia kryterialnych poziomów zanieczyszczeń Wojewoda jest zobowiązany do opracowania programu ochrony powietrza, którego wdrożenie powinno zapewnić uzyskanie na danym terenie i w określonym czasie prawnie ustanowionych standardów jakości powietrza. Mechanizm ten jest zgodny z wymaganiami UE zawartymi w ramowej dyrektywie 96/62/WE w sprawie oceny i zarządzania jakością powietrza i dyrektywami pochodnymi (99/30/WE, 2000/69/WE, 2002/3/WE, 2004/107/WE). Oceny jakości powietrza dokonuje się w strefach. W Polsce, zgodnie z ustawą – Prawo ochrony

53

środowiska strefę stanowi: aglomeracja o liczbie mieszkańców powyżej 250 tysięcy i obszar powiatu niewchodzący w skład aglomeracji.

Ocena prowadzona jest z uwzględnieniem dwóch grup kryteriów: ustanowionych ze względu na ochronę zdrowia ludzi oraz ze względu na ochronę roślin

Uczestnicy procesu wdrażania dyrektywy i podział odpowiedzialności

Czynnikiem społeczno-politycznym, który pozytywnie oddziałuje na wdrażanie zobowiązań zawartych w Traktacie o Przystąpieniu Rzeczypospolitej Polskiej do Unii Europejskiej w odniesieniu do dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2001/81/WE, jest rosnąca świadomość ekologiczna społeczeństwa (w tym kadr kierowniczych w przemyśle), wzrastająca aktywność samorządu gospodarczego i społecznych organizacji pozarządowych. Do czynników instytucjonalnych, które przyśpieszają proces wdrażania dyrektywy można zaliczyć:

procesy prywatyzacji, które sprzyjają przenoszeniu najlepszych dostępnych technik (BAT) z macierzystych zakładów w państwach wysoko rozwiniętych na teren Polski;

czynniki rynkowe, które w wyniku walki konkurencyjnej na rynkach europejskich sprzyjają przyśpieszaniu procesów modernizacyjnych w polskich przedsiębiorstwach, także w zakresie wskaźników ekologicznych.

Wdrażanie zapisów dyrektywy 2001/81/WE odbywa się poprzez: realizację projektów pozainwestycyjnych w sferze doskonalenia prawa, w tym

ekonomicznych mechanizmów wspomagających realizację wymagań ekologicznych, rozwiązań instytucjonalnych (podział kompetencji), programowania, kontroli, monitoringu i sprawozdawczości, gdzie wiodąca rola należy do organów administracji publicznej (centralnych i regionalnych);

realizację przedsięwzięć inwestycyjnych, gdzie wiodąca rola będzie należała do przedsiębiorstw i organizacji gospodarczych.

W realizacji projektów pozainwestycyjnych biorą udział następujące instytucje (ze wskazaniem ich roli):

Ministerstwo Środowiska koordynuje całość procesu wdrażania, inicjuje zmiany w przepisach prawnych, inspiruje i steruje wykonywaniem programów krajowych i regionalnych oraz prac badawczych i studialnych;

Ministerstwo Gospodarki uczestniczy we wszystkich procedurach legislacyjnych jako strona opiniująca i sporządzająca część przepisów wykonawczych do ustaw;

Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, którego rola jest podobna do roli Ministerstwa Gospodarki i Pracy, ale głównie w odniesieniu do emisji amoniaku;

Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, Wojewódzkie Inspektoraty Ochrony Środowiska i Główny Urząd Statystyczny współdziałają z Ministerstwem Środowiska przy dostosowaniu systemu monitoringu i sprawozdawczości publicznej;

Urzędy Wojewódzkie, Starostwa Powiatowe i Urzędy Gmin uczestniczą w przygotowaniu wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska oraz naprawczych programów ochrony powietrza dla stref z przekroczeniami dopuszczalnych koncentracji zanieczyszczeń, a także w wydawaniu pozwoleń zintegrowanych i weryfikacji pozwoleń na emisję zanieczyszczeń do powietrza;

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz fundusze wojewódzkie finansują niektóre przedsięwzięcia pozainwestycyjne;

zakłady przemysłowe sporządzają programy dostosowawcze (tam, gdzie jest to konieczne), sporządzają sprawozdania statystyczne oraz doskonalą systemy pomiarowe (tam, gdzie jest to konieczne).

Przedsięwzięcia inwestycyjne są realizowane wyłącznie przez zakłady przemysłowe, usługowe i komunalne emitujące do powietrza substancje kontrolowane przez dyrektywę 2001/81/WE,

54

które we współpracy z urzędami wojewódzkimi i starostwami, wydającymi pozwolenia zintegrowane i pozwolenia na emisję, opracują zakładowe programy inwestycyjne, dotyczące ograniczenia emisji SO2, NOx, NH3 i LZO. Realizację programów inwestycyjnych wspomagają następujące instytucje:

Ministerstwo Środowiska oraz Ministerstwo Gospodarki jako organy sprawujące ogólny nadzór nad przebiegiem realizacji programu inwestycyjnego służącego ochronie środowiska w skali kraju (włączając w to programy pomocowe);

Urzędy Wojewódzkie; Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, wojewódzkie fundusze i

EKOFUNDUSZ, które wspierają subwencjami i kredytami preferencyjnymi realizację projektów inwestycyjnych, a także nadzorują przebieg cyklu projektowego dla tych przedsięwzięć, które wspomagają środkami finansowymi;

Główny Inspektorat Ochrony Środowiska i Wojewódzkie Inspektoraty Ochrony Środowiska, które w ramach systemu kontroli i monitoringu środowiska oceniają skuteczność zrealizowanych przedsięwzięć inwestycyjnych.

Fundusze Osiągane przez Polskę wyniki w ochronie środowiska są w dużej mierze efektem utworzenia na początku lat dziewięćdziesiątych skutecznie funkcjonującego, zintegrowanego systemu finansowania przedsięwzięć proekologicznych. Podstawę tego systemu stanowią przede wszystkim instytucjonalne fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej. W Polsce działają: Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, 16 wojewódzkich, 379 powiatowych i 2478 gminnych funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Ze względu na zasięg, wielkość nagromadzonych i wydatkowanych środków NFOŚiGW zajmuje najważniejsze miejsce wśród funduszy ekologicznych. Środki jego oraz wojewódzkich, powiatowych i gminnych funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej przeznacza się wyłącznie na wspomaganie działalności określonej w ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627 z późn. zm.).

Z funduszami współdziałają banki, które traktują zadania z zakresu ochrony środowiska jak dobrze rokujący rynek ich ekspansji kredytowej. Natomiast finansowanie za pośrednictwem udziałów lub pożyczek oferowanych przez fundusze inwestycyjne stanowi nowy i potencjalnie ważny segment rynku finansowego ochrony środowiska. Jednym z głównych krajowych funduszy, jest Fundacja EkoFundusz, której celem jest efektywne zarządzanie środkami finansowymi pochodzącymi z zamiany części zagranicznego długu i przeznaczonymi na wspieranie przedsięwzięć w ochronie środowiska (tzw. ekokonwersja długu). Bezzwrotnej pomocy finansowej w różnych formach udzielają fundacje i programy pomocowe. Są to między innymi: pomoc pieniężna na uzgodnione zadanie inwestycyjne lub projekt czy pomoc w formie udostępnienia preferencyjnego kredytu. Przykładem podstawy dla programów pomocowych, w ramach których realizowane są programy inwestycyjne stanowi Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 22 grudnia 2006 roku w sprawie ustanowienia programu pomocowego w zakresie regionalnej pomocy Publicznej na niektóre inwestycje w ochronie środowiska (Dz. U. nr 246, poz. 1794 i 1795) oraz Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 26 kwietnia 2007 roku zmieniające rozporządzenie w sprawie ustanowienia programu pomocowego w zakresie regionalnej pomocy Publicznej na niektóre inwestycje w ochronie środowiska (Dz. U. nr 76, poz. 502 i 503). System finansowania ochrony środowiska uzupełniają środki pochodzące z budżetu centralnego, z budżetów samorządów oraz z pomocy zagranicznej w tym ze środków Unii Europejskiej. Celem tych funduszy jest harmonizowanie rozwoju gospodarczego Wspólnot, głównie poprzez niwelowanie różnic miedzy krajami i regionami, wynikającymi z niedorozwoju ekonomicznego w przeszłości. Zagraniczna pomoc finansowa dotycząca ochrony środowiska jest także udzielana Polsce przez międzynarodowe instytucje takie jak np. Bank Światowy. Należy zaznaczyć, że

55

poprawa jakości powietrza jest jednym z priorytetów tych funduszy.

Podsumowanie W związku z tym, że dyrektywa NEC zakłada, że pełna implementacja jej wymogów może przebiegać do 2010 r. (nie wyklucza to jednak wcześniejszego zrealizowania zobowiązań), Polska stoi na stanowisku, że wykorzysta pełny okres dopuszczony dyrektywą. Pokazane wyżej trendy emisyjne i wstępne prognozy emisji na 2010 r., wskazują, że Polska. nie przekroczy wymaganych poziomów emisji SO2, NOx, NH3 i LZO w 2010 roku a zatem dotrzyma wszystkich wymogów zapisanych w Traktacie o Przystąpieniu RP do UE (Dziennik Urzędowy L 236 z 23 września 2003r) w odniesieniu do dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2001/81/WE. Polska nie przewiduje zmian geograficznego rozmieszczenia źródeł emisji do 2010 roku poza wzrostem stężeń rejestrowanych w centrach miast związanych z natężeniem ruchu samochodowego. Planowana ewentualna budowa nowych bloków energetycznych będzie odbywać się w dotychczasowych lokalizacjach.

Problemem dla Polski jest prognozowany poziom ozonu i jego wpływ na ekosystemy w roku 2010. W perspektywie 2010 roku priorytetowymi działaniami (celami) koniecznymi do zainicjowania lub przyspieszenia ich realizacji, a następnie konsekwentnego wdrażania w zakresie poprawy jakości powietrza i ograniczenia emisji zanieczyszczeń do powietrza, są działania, ukierunkowane na poprawę stanu zanieczyszczenia powietrza oraz uzyskanie norm emisyjnych, wymaganych przez przepisy Unii Europejskiej:

wdrożenie jednolitego i spójnego w skali kraju systemu bilansowania i weryfikacji ładunków zanieczyszczeń objętych obowiązkiem sprawozdawczym i obowiązkiem redukcji do pułapów, jakie wynikają z porozumień międzynarodowych, dyrektyw Unii Europejskiej, przeprowadzanej systematycznie oceny jakości powietrza w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska oraz zadań nakładanych przez lokalne, regionalne i wojewódzkie programy ochrony powietrza,

analiza wyników prowadzonych w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska pomiarów stężeń ozonu przyziemnego oraz pyłu. Po weryfikacji wyników należy niezwłocznie opracować i wdrożyć ogólnokrajowe programy obniżenia poziomów stężeń tych substancji przyjmując stosowny harmonogram rzeczowo – finansowy, uzupełniony oceną technicznych, organizacyjnych i finansowych możliwości realizacji zadań, uwzględniając długofalowe skutki społeczno – gospodarcze proponowanych rozwiązań,

dążenie do zintegrowania systemu zarządzania energią i środowiskiem (w nawiązaniu do „Polityki energetycznej Polski do 2025 roku”), ze względu na przeważający w Polsce udział obiektów i urządzeń spalania paliw w emisji SO2, CO2, pyłu oraz NOx (uznawany dodatkowo za najważniejszy prekursor ozonu przyziemnego). W ramach tego systemu powinny zostać określone długofalowe i stabilne zadania dla sektora jako realizatora wymagań porozumień międzynarodowych i dyrektyw 2001/77/WE, 2001/80/WE i 2001/81/WE, określające także systemowe wspomaganie oraz preferencje, nie naruszające jednak warunków konkurencyjności i zasad jednolitego europejskiego rynku energii elektrycznej.

W dokumencie Polska 2025 – Długookresowa strategia trwałego i zrównoważonego rozwoju12 - jako jeden z celów wskazano konieczność „sukcesywnego eliminowania działań gospodarczych szkodliwych dla środowiska i zdrowia ludzi, promowanie sposobów gospodarowania przyjaznych środowisku, zmiana modelu produkcji i modelu konsumpcji oraz przywracanie środowiska do właściwego stanu wszędzie tam, gdzie nastąpiło naruszenie równowagi przyrodniczej”.

12 przyjęta przez Radę Ministrów w dniu 26 lipca 2000 r.

56

Raport opracowany przez Ministerstwo Środowiska przy udziale Krajowego Centrum Inwentaryzacji Emisji (Krajowy Administrator Systemu Handlu Emisjami – KASHUE, Instytut Ochrony Środowiska w Warszawie)

57

Załącznik 1. Dane wejściowe – aktywności źródeł emisji Sektory:

Procesy spalania w sektorze produkcji i transformacji energii (SNAP01)

Procesy spalania w sektorze komunalnym i mieszkaniowym (SNAP02)

Procesy spalania w przemyśle (SNAP03)

Dane o prognozowanym zużyciu paliw dla procesów spalania w ramach sektorów SNAP01÷03 określono na podstawie materiałów źródłowych do opracowania „Opracowania prognozy zapotrzebowania na paliwa i energię do roku 2020 w Wariancie Węglowym BIS”. Dla zachowania zgodności z projekcjami emisji gazów cieplarnianych, dane o prognozowanym zużyciu paliw w roku 2010 dla sektorów SNAP01÷03 przeliczono z odpowiednich tabel w układzie IPCC. Przyjęte w projekcjach dane w podziale na poszczególne podkategorie i rodzaje paliw przedstawiono w tabeli A1 poniżej. W tabeli przedstawiono również wielkości zużycia paliw wykorzystane w inwentaryzacji emisji zanieczyszczeń za rok 2005.

Tabela A1. Zużycie paliw w projekcjach emisji z sektorów SNAP01÷03 Aktywność

2005 Prognoza

2010 Kategoria źródeł emisji wg klasyfikacji SNAP’97 [TJ] [TJ]

01. Procesy spalania w produkcji energii i jej przemiany 0101 Elektrownie i elektrociepłownie zawodowe * Węgiel kamienny 907 117,9 1 095 826,1Węgiel brunatny 533 603,6 644 609,4Olej opałowy 6 195,4 7 484,2Gaz ziemny 37 202,3 44 941,5Gazy przemysłowe 7 632,9 9 220,8 0102 Ciepłownie rejonowe Węgiel kamienny 12 339,2 14 906,1Węgiel brunatny 0,0 Koks 22,0 26,6Olej opałowy 612,1 739,4Gaz ziemny 722,6 872,9

0103 Rafinerie *

Olej opałowy 32 612,70 41 118,7Gaz ziemny 1 616,00 2 037,5Gazy przemysłowe 31 631,40 39 881,5 0104 Koksownie * Węgiel kamienny 4 114,4 5 187,5Koks 24,5 30,9Gazy przemysłowe 27 819,7 35 075,6 0105 Wydobycie węgla, ropy i gazu (oraz inne przemysły energetyczne) * Węgiel kamienny 9 245,70 11 657,2Węgiel brunatny 179,60 226,4Koks 5,40 6,8Olej opałowy 422,90 533,2Drewno 0,80 1,0Gaz ziemny 1 168,50 1 473,3

58

Gazy przemysłowe 159,00 200,502. Spalanie paliw w kotłowniach przedsiębiorstw i instytucji 0201 Ciepłownie i kotłownie przedsiębiorstw i instytucji Węgiel kamienny 114 753,7 138 626,0Węgiel brunatny 373,5 451,2Koks 277,4 335,1Olej opałowy 1 276,8 1 542,4Drewno 343,3 414,7Gaz ziemny 8 486,7 10 252,2Gazy przemysłowe 0,0 0,0Biogaz 0,0 0,0

0202 Mieszkalnictwo i usługi

Węgiel kamienny 237 057,0 234 982,3Węgiel brunatny 2 003,0 1 985,5Koks 5 299,0 5 252,6Olej opałowy 32 174,0 31 892,4Drewno 106 844,0 105 908,9Gaz ziemny 207 197,0 205 383,6LPG 30 771,0 30 501,70203 Rolnictwo, leśnictwo i inne Węgiel kamienny 36 974,0 36 650,4Węgiel brunatny 2 180,0 2 160,9Koks 1 120,0 1 110,2Drewno 19 000,0 18 833,7Olej opałowy 51 270,0 50 821,3Gaz ziemny 1 084,0 1 074,5LPG 3 311,0 3 282,003. Procesy spalania w przemyśle 0301 Spalanie w kotłach, turbinach gazowych i silnikach Węgiel kamienny 84 843,8 102 493,9Węgiel brunatny 0,0 0,0Koks 20,3 24,5Drewno 0,0 0,0Olej opałowy 16 189,3 19 557,2Gaz ziemny 4 673,9 5 646,2Gazy przemysłowe 15 976,0 19 299,50302 Procesy spalania bez kontaktu Węgiel kamienny 105 766,9 101 211,4Węgiel brunatny 74,4 71,2Koks 4 473,1 4 280,4Olej opałowy 24 023,4 22 988,7Drewno 2 042,2 1 954,2Gaz ziemny 145 171,5 138 918,7Gazy przemysłowe 6 157,9 5 892,7LPG 7 605,0 7 277,4

* zużycie paliw w tej kategorii nie jest bezpośrednio wykorzystywane do szacowania emisji - wielkość emisji jest przyjmowana ze sprawozdań OS-1

Ze względu na odmienny sposób szacowania emisji dwutlenku siarki, w tabeli poniżej zestawiono aktywności źródeł emisji wyrażone w jednostkach masowych.

59

Tabela A2. Zużycie paliw przyjęte w projekcjach emisji SO2 Aktywność

2005 Prognoza

2010 Kategoria źródeł emisji wg klasyfikacji SNAP’97 [Gg] [Gg]

01. Procesy spalania w produkcji energii i jej przemiany 0101 Elektrownie i elektrociepłownie zawodowe * Węgiel kamienny 42 381,4 52 172,2Węgiel brunatny 61 042,1 61 847,1Olej opałowy 150,8 164,0 0102 Ciepłownie rejonowe Węgiel kamienny 543,1 706,7Węgiel brunatny 0,0 0,0Koks 0,8 1,1Olej opałowy 14,7 19,1

0103 Rafinerie *, 0104 Koksownie *, 0105 Wydobycie węgla, ropy i gazu

Węgiel kamienny 495,4 1 063,1Węgiel brunatny 19,1 59,1Koks 1,1 0,0Olej opałowy 810,8 699,802. Spalanie paliw w kotłowniach przedsiębiorstw i instytucji 0201 Ciepłownie i kotłownie przedsiębiorstw i instytucji Węgiel kamienny 5 056,9 6 225,1Węgiel brunatny 31,6 32,0Koks 10,5 19,9Olej opałowy 29,9 32,5

0202 Mieszkalnictwo i usługi

Węgiel kamienny 8 981,0 7 378,6Węgiel brunatny 231,0 255,1Koks 190,0 419,2Olej opałowy 857,0 75,80203 Rolnictwo, leśnictwo i inne Węgiel kamienny 1 400,0 1 150,2Węgiel brunatny 252,0 278,2Koks 40,0 88,3Olej opałowy 1 180,0 104,303. Procesy spalania w przemyśle 0301 Spalanie w kotłach, turbinach gazowych i silnikach Węgiel kamienny 8 580,5 7 689,2Węgiel brunatny 15,2 28,5Koks 1 093,8 1 691,9Olej opałowy 1115,8 887,3

* zużycie paliw w tej kategorii nie jest bezpośrednio wykorzystywane do szacowania emisji - wielkość emisji jest przyjmowana ze sprawozdań OS-1

Sektor: Procesy produkcyjne (SNAP 0303 i SNAP 04) W tabeli A3 przedstawiono wielkości aktywności przyjęte dla sektora Procesy produkcyjne. Dla procesów w przemyśle naftowym i większości procesów w przemyśle metali żelaznych źródłem prognoz były opracowania na potrzeby projekcji GC. Dla większości procesów w przemyśle chemii organicznej oraz procesów w przemyśle drzewnym, papierniczym i innych źródłem prognoz były analizy opracowane przez IETU, oparte na analizie trendów aktywności i danych statystycznych.

60

Tabela A3. Wielkości aktywności przyjęte dla sektora Procesy produkcyjne

Kategoria źródeł emisji wg klasyfikacji SNAP’97 Aktywność 2005

Prognoza 2010 Jednostka Źródło prognozy

030301 Spieki rud żelaza 6 168 357 8 500 000 Mg Prognoza resortowa

030311 Klinkier (metoda mokra) 1 260 740 4 918 932 Mg Prognoza oparta na prognozie produkcji cementu

030311 Klinkier (metoda sucha) 7 756 068 7 756 068 Mg Prognoza oparta na prognozie produkcji cementu

04. Procesy produkcyjne

0401 Procesy w przemyśle naftowym

040101 Rafinerie ropy naftowej 18 191 20 489 tys. Mg Prognoza ARE

0402 Procesy w przemyśle metali żelaznych

040201 Produkcja koksu 8 518 253 11 300 000 Mg Dane do projekcji GC 040202 Ładowanie wielkich pieców. Spust surówki 4 476 622 6 000 000 Mg Prognoza resortowa 040205 Produkcja stali w piecach martenowskich 0 0 Mg Przyjęto aktywność 0 040206 Produkcja stali w piecach konwertorowo-

tlenowych 4 892 671 7 500 000 Mg Prognoza resortowa

040207 Produkcja stali w piecach elektrycznych 3 443 227 4 300 000 Mg Prognoza resortowa 040208 Walcowanie na zimno 1 158 969 1 660 000 Mg Prognoza IETU 040208 Walcowanie na gorąco 7 877 168 6 200 000 Mg Prognoza IETU

0404 Procesy w przemyśle chemii nieorganicznej

040409 Sadza 35 000 35 000 Mg Przyjęto jak w 2005

0405 Procesy w przemyśle chemii organicznej

040501 Etylen 312,6 600, 0 Gg Prognoza PIPC 040502 Propylen 248 656 259 000 Mg Prognoza IETU 040506 Polietylen 165 850 182 000 Mg Prognoza IETU 040508 Polichlorek winylu 216 775 216 000 Mg Prognoza IETU 040509 Polipropylen 155 443 187 000 Mg Prognoza IETU 040511 Polistyren 94 828 94 000 Mg Prognoza IETU 0406 Procesy w przemyśle: drzewnym, papierniczym

i innych

040601 Produkcja płyt wiórowych 3 939 600 5 336 000 m3 Prognoza IETU [13] 040602 Masa papiernicza celulozowa (metoda

siarczanowa) 802 300 867 000 Mg Prognoza IETU [13]

040605 Chleb 1 750 1 700 tys. Mg Prognoza IETU [13] 040606 Wino 2 495 414 1 800 000 hl Prognoza IETU [13] 040607 Piwo 31 393 600 39 500 000 hl Prognoza IETU [13] 040608 Napoje alkoholowe 790 175 931 000 hl100% Prognoza IETU [13] 040610 Materiały asfaltowe do krycia dachów 89 339 92 000 tys.m2 Prognoza IETU [13]

Sektor: Wydobycie i dystrybucja paliw kopalnych (SNAP 05) W tabeli A4 przedstawiono wielkości aktywności przyjęte dla sektora Wydobycie i dystrybucja paliw kopalnych. Dla procesów wydobycia i wstępnej obróbki paliw kopalnych stałych i gazowych źródłem prognoz były prognozy ARE, dotyczące pozyskania paliw. Dla procesów dystrybucji paliw ciekłych prognozy określono wg proporcji do resortowej prognozy krajowego zużycia benzyn a dla procesów dystrybucji paliw gazowych wg proporcji do prognozy pozyskania gazu.

61

Tabela A4. Wielkości aktywności przyjęte dla sektora Wydobycie i dystrybucja paliw kopalnych

Kategoria źródeł emisji wg klasyfikacji SNAP’97 Aktywność 2005

Prognoza 2010 Jednostka Źródło prognozy

05. Wydobycie i dystrybucja paliw kopalnych

0501 Wydobycie i wstępna obróbka stałych paliw kopalnych

050102 Górnictwo głębinowe (węgiel kamienny) 97 904 100 391 tys. Mg Prognoza ARE

0502 Wydobycie i wstępna obróbka ciekłych paliw kopalnych

050201 Wydobycie ropy naftowej 847 800 1 012 730 Mg Prognoza ARE 0503 Wydobycie i wstępna obróbka gazowych paliw

kopalnych

050302 Wydobycie gazu ziemnego wysoko-metanowego 2 232 2 707 hm3 Prognoza ARE 050302 Wydobycie gazu ziemnego zaazotowanego 3 510 3 111 hm3 Prognoza ARE

0504 Dystrybucja paliw ciekłych (bez benzyn)

050401 Terminale morskie (ropa naftowa) 17 912 19 833 tys. Mg przeł. Prognoza ARE

0505 Dystrybucja benzyn

050501 Stacje przeładunkowe w rafineriach 4 203 4 972 tys. Mg

Wg proporcji do resortowej prognozy krajowego zużycia benzyn

050502 Transport i składy 4 065 4 808 tys. Mg

Wg proporcji do resortowej prognozy krajowego zużycia benzyn

050503 Stacje obsługi samochodów i benzynowe 4 008 4 741 tys. Mg

Wg proporcji do resortowej prognozy krajowego zużycia benzyn

0506 Dystrybucja gazu

Gaz ziemny wysokometanowy 10 913 12 798 hm3 Wg proporcji do prognozy pozyskania gazu

Gaz ziemny zaazotowany 1 289 1 512 hm3 Wg proporcji do prognozy pozyskania gazu

Gaz koksowniczy 2 757 3 657 hm3 Proporcja do prognozy produkcji koksu

Sektor: Zastosowanie rozpuszczalników i innych produktów (SNAP 06) W tabeli A5 przedstawiono wielkości aktywności przyjęte dla sektora Zastosowanie rozpuszczalników i innych produktów. Źródłem prognoz były analizy IETU, oparte na analizie trendów aktywności i danych statystycznych.

Tabela A5. Wielkości aktywności przyjęte dla sektora Zastosowanie rozpuszczalników i innych produktów

Kategoria źródeł emisji wg klasyfikacji SNAP’97 Aktywność 2005

Prognoza 2010 Jednostka Źródło prognozy

06. Zastosowanie rozpuszczalników i innych produktów

0601 Zastosowanie farb

060101 Stosowanie farb na bazie wody 287 152 368 000 Mg Prognoza IETU 060102 Stosowanie farb na bazie rozpuszczalników 158 579 173 000 Mg Prognoza IETU

0602 Odtłuszczanie i czyszczenie chemiczne

060201 Odtłuszczanie metali 24 236 33 000 Mg zuż. Prognoza IETU

62

060202 Czyszczenie chemiczne 38 161 37 899 tys. M Prognoza IETU

0603 Produkcja i przetwórstwo produktów chemicznych

060302 Przetwarzanie polichlorku winylu 216 775 216 000 Mg Prognoza IETU 060304 Przetwarzanie polistyrenu 94 828 94 000 Mg Prognoza IETU 060305 Przetwarzanie gumy 519 118 713 000 Mg Prognoza IETU 060306 Produkcja środków farmaceutycznych 38 161 37 899 tys. M Prognoza IETU 060307 Produkcja farb i lakierów 424 560 tys. Mg Prognoza IETU

0604 Inne zastosowania rozpuszczalników

060404 Ekstrakcja olejów 395 300 tys. Mg Prognoza IETU 060408 Stosowanie rozpuszczalników w gospodarstwach

domowych 38 161 37 899 tys. M Prognoza IETU

Sektor: Transport drogowy (SNAP 07) W tabeli A6 przedstawiono wielkości aktywności przyjęte dla sektora Transport drogowy. Źródłem prognoz były przede wszystkim opracowania resortowe dotyczące zużycia paliw w transporcie i udziały danej podkategorii, dotyczące zużycia poszczególnych paliw w bardziej zagregowanej kategorii (dla której istnieje prognoza resortowa).

Tabela A6. Wielkości aktywności przyjęte dla sektora Transport drogowy [tys. Mg] Kategoria źródeł emisji wg klasyfikacji SNAP’97 Aktywność

2005 Prognoza

2010 Źródło prognozy

07. Transport drogowy

0701 Samochody osobowe

Samochody osobowe zasilane ON - stare 142 150 Wg udziału tej podkategorii i resortowej prognozy zużycia ON

Samochody osobowe zasilane ON - nowe 711 750 Wg udziału tej podkategorii i resortowej prognozy zużycia ON

Samochody osobowe dwusuwowe 3 0 Założono brak zużycia

Samochody osobowe zasilane BS bez kat. 514 703 Wg udziału tej podkategorii i resortowej prognozy zużycia BS

Samochody osobowe zasilane BS z kat 2 731 3 292 Wg udziału tej podkategorii i resortowej prognozy zużycia BS

Samochody osobowe zasilane LG 282 221 Wg udziału tej podkategorii i resortowej prognozy zużycia LG

Samochody osobowe zasilane LG - niskoemisyjne 1 134 1 579 Wg udziału tej podkategorii i resortowej prognozy zużycia LG

0702 Samochody ciężarowe < 3.5 t

Samochody ciężarowe < 3.5 t zasilane ON -stare 176 213 Wg udziału tej podkategorii i resortowej prognozy zużycia ON

Samochody ciężarowe < 3.5 t zasilane ON - nowe 604 687 Wg udziału tej podkategorii i resortowej prognozy zużycia ON

Samochody ciężarowe < 3.5 t zasilane BS bez kat 113 73 Wg udziału tej podkategorii i resortowej prognozy zużycia BS

Samochody ciężarowe zasilane BS z kat. 443 427 Wg udziału tej podkategorii i resortowej prognozy zużycia BS

Samochody ciężarowe zasilane LG 47 23 Wg udziału tej podkategorii i resortowej prognozy zużycia LG

Samochody ciężarowe zasilane LG - niskoemisyjne 249 247 Wg udziału tej podkategorii i resortowej prognozy zużycia LG

0703 Samochody ciężarowe > 3.5 t i autobusy

Samochody ciężarowe > 3.5 t zasilane ON - stare 1 074 777 Wg udziału tej podkategorii i resortowej prognozy zużycia ON

Samochody ciężarowe > 3.5 t zasilane ON - nowe 1 900 2 083 Wg udziału tej podkategorii i resortowej prognozy zużycia ON

Samochody ciężarowe > 3.5 t zasilane BS 0 0 Założono brak zużycia

Autobusy zasilane ON - stare 139 114 Wg udziału tej podkategorii i resortowej prognozy zużycia ON

Autobusy zasilane ON - nowe 316 346 Wg udziału tej podkategorii i resortowej prognozy zużycia ON

63

Ciągniki zasilane ON 290 393Proporcja do resortowej prognozy zużycia paliwa w rolnictwie

0704 Motorowery i motocykle < 50 cm3 7 7 Przyjęto dane za 2005 0705 Motocykle > 50 cm3 27 27 Przyjęto dane za 2005

Sektor: Inne pojazdy i urządzenia (SNAP 08) W tabeli A7 przedstawiono wielkości aktywności przyjęte dla sektora Inne pojazdy i urządzenia. Ze względu na brak aktualnych danych oraz prognoz, dla większości podkategorii przyjęto dane za rok 2005. Dla ciągników rolniczych i maszyn rolniczych przyjęto prognozę zużycia paliw poprzez udział tej podkategorii w prognozowanym zużyciu paliw w całym Rolnictwie wg prognozy resortowej. Dla transportu lotniczego oraz maszyn roboczych przyjęto oszacowania eksperckie autorów pracy.

Tabela A7. Wielkości aktywności przyjęte dla sektora Inne pojazdy i urządzenia [tys. Mg]

Kategoria źródeł emisji wg klasyfikacji SNAP’97 Aktywność 2005

Prognoza 2010 Źródło prognozy

08. Inne pojazdy i urządzenia

0802 Koleje

080201 Lokomotywy spalinowe 158,1 158,1 Przyjęto dane za 2005 0803 Żegluga śródlądowa 0,9 0,9 Przyjęto dane za 2005

0804 Połowy morskie

080402 Żegluga krajowa morska ON 0,0 0,0 Przyjęto dane za 2005 080402 Żegluga krajowa morska OP 6,5 6,5 Przyjęto dane za 2005 080403 Rybołówstwo krajowe ON 31,9 31,9 Przyjęto dane za 2005

080403 Rybołówstwo krajowe OP 55,8 55,8 Przyjęto dane za 2005

0805 Transport powietrzny

Samoloty na paliwo lotnicze 8,3 12,0 założono wzrost Samoloty na benzyny lotnicze 2,0 2,2 założono 10% wzrostu

0806 Rolnictwo

Ciągniki rolnicze 1 105,3 1 498,5 Wg proporcji do resortowej prognozy zużycia w Rolnictwie

Maszyny rolnicze 122,8 166,5 Wg proporcji do resortowej prognozy zużycia w Rolnictwie

0808 Przemysł - maszyny robocze

Maszyny robocze zasilane ON 123,8 132,5 założono 7% wzrostu

0809 Gospodarstwa domowe i ogrodnictwo

Maszyny pozostałe zasilane ON 69,5 69,5 Przyjęto dane za 2005 Maszyny pozostałe zasilane BS 90,5 90,5 Przyjęto dane za 2005

Sektor: Zagospodarowanie odpadów (SNAP 09) W tabeli A8 przedstawiono wielkości aktywności przyjęte dla sektora Zagospodarowanie odpadów. Źródłem prognoz dotyczących spalania odpadów były w większości dane przyjęte na potrzeby projekcji GC. Dla otwartego spalania odpadów rolniczych oraz kremacji przyjęto oszacowania eksperckie autorów pracy.

64

Tabela A8. Wielkości aktywności przyjęte dla sektora Zagospodarowanie odpadów

Kategoria źródeł emisji wg klasyfikacji SNAP’97 Aktywność 2005

Prognoza 2010 Jednostka Źródło prognozy

09. Zagospodarowanie odpadów

090107 Latryny 5 1 mln mieszkańców oszacowania eksperckie

0902 Spalanie odpadów

090201 Spalanie odpadów komunalnych 44 000 45 000 Mg Dane do projekcji GC 090202 Spalanie odpadów przemysłowych 297 300 146 000 Mg Przyjęto poziom z 2004 r. 090202 Spalanie osadów z oczyszczalni ścieków 92 000 130 000 Mg Dane do projekcji GC 090205 Spalanie odpadów szpitalnych 27 700 27 000 Mg Dane do projekcji GC

0907 Otwarte spalanie odpadów rolniczych 351 479 350 000 Mg założono stabilizację trendu

090901 Kremacje 16 282 19 538 1000 kremacji założono wzrost 20%

Sektor: Rolnictwo (SNAP 10) W tabeli A9 przedstawiono wielkości aktywności przyjęte dla sektora Rolnictwo. Źródłem prognoz były opracowania resortowe dotyczące użytków rolnych i udział gruntów ornych oraz łąk i pastwisk w powierzchni użytków rolnych. Dla wypalanie ściernisk przyjęto oszacowania eksperckie autorów pracy.

Tabela A9. Wielkości aktywności przyjęte dla sektora Rolnictwo [tys ha] Kategoria źródeł emisji wg klasyfikacji SNAP’97 Aktywność

2005 Prognoza

2010 Jednostka Źródło prognozy

10. Rolnictwo

1001 Uprawy z zastosowaniem nawozów

Zużycie nawozów 895 900 tys. ton Prognoza resortowa

Pola uprawne (grunty orne) 12 222 12 425 tys ha

Wg udziału gruntów ornych w użytkach rolnych i prognozy resortowej

Łąki i pastwiska 4 026 4 093 tys ha Wg udziału łąk w użytkach rolnych i prognozy resortowej

1003 Wypalanie ściernisk, spalanie słomy 36 34 tys ha Założono lekki trend spadkowy

1005 Gospodarka odchodami 100501 Krowy mleczne 2755 2450 tys. szt. Prognoza resortowa 100502 Bydło pozostałe 2630 2600 tys. szt. Prognoza resortowa 100503 Świnie – pozostała trzoda chlewna 16903 16232 tys. szt. Prognoza resortowa 100504 Świnie – lochy 1808 1804 tys. szt. Szacunek ekspercki 100505 Owce 318 332 tys. szt. Prognoza resortowa 100506 Konie 312 335 tys. szt. Prognoza resortowa 100507 Kury nioski 45201 61510 tys. szt. Prognoza resortowa 100508 Brojlery 68287 92925 tys. szt. Prognoza resortowa 100509 Drób pozostały 11585 15765 tys. szt. Prognoza resortowa

65

Sektor: Inne źródła emisji i pochłaniania zanieczyszczeń (SNAP 11) W tabeli A10 przedstawiono wielkości aktywności przyjęte dla sektora Inne źródła emisji i pochłaniania zanieczyszczeń. Źródłem prognoz były opracowania resortowe dotyczące powierzchni lasów. Dla pożarów lasów (które charakteryzuje duża zmiana trendu w ostatnim okresie) przyjęto średnią z ostatnich lat, uwzględniając zmianę powierzchni lasów wynikającą z prognozy resortowej. Tabela A10. Wielkości aktywności przyjęte dla sektora Inne źródła emisji i pochłaniania zanieczyszczeń

Kategoria źródeł emisji wg klasyfikacji SNAP’97 Aktywność 2005

Prognoza 2010 Jednostka Źródło prognozy

11. Inne źródła emisji i pochłaniania zanieczyszczeń 1101 Nie zarządzane lasy liściaste 2 318 2 240 tys. ha Prognoza resortowa 1102 Nie zarządzane lasy iglaste 6 683 6 890 tys. ha Prognoza resortowa

1103 Pożary lasów 5 826 4 888 ha

średnia z poprzednich okresów modyfikowana zmianą powierzchni lasów

Bibliografia

1. Projekcje emisji gazów cieplarnianych do roku 2020 – scenariusz „z działaniami”, Instytut Ochrony Środowiska, Warszawa, 2006.

2. EMEP/CORINAIR (2006): EMEP/CORINAIR Emission Inventory Guidebook, European Environment Agency, Copenhagen 2006.

3. Inwentaryzacja emisji do powietrza SO2, NO2, NH3, CO, pyłów, metali ciężkich, NMLZO i TZO w Polsce za rok 2005. Instytut Ochrony Środowiska, Warszawa 2006.

4. GUS (2006a): „Gospodarka paliwowo - energetyczna w latach 2004-2005”, GUS, Warszawa 2006.

5. GUS (2006b): „Ochrona Środowiska 2006”, GUS, Warszawa 2006.

6. GUS (2006c): „Produkcja wyrobów przemysłowych”, GUS, Warszawa 2006.

7. Radzimirski S., Taubert S.: „Inwentaryzacja emisji zanieczyszczeń z sektora transportu drogowego w 2005 r.”, Instytut Transportu Samochodowego (ITS), Warszawa 2006

8. „Społeczno ekonomiczne implikacje różnych scenariuszy rozwoju polskiego transportu samochodowego” – ITS nr 6109/ZBN, Warszawa 2000.

9. „Rocznik statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej 2006”, GUS, Warszawa 2006.

10. „Dane służące do opracowania dla Polski prognoz emisji zanieczyszczeń do powietrza do roku 2020 w tym prognoz emisji gazów cieplarnianych”. Dokument przygotowany przez Ministerstwo Środowiska i przyjęty przez Radę Ministrów 28 lutego 2006.

11. Cenowski M.: Opracowanie zbioru prognoz aktywności dla wybranych rodzajów działalności przemysłowej, Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionych (IETU), Katowice, 2006 (praca niepublikowana).

66

67

12. „Opracowanie prognoz emisji gazów cieplarnianych do roku 2020 dla potrzeb IV Raportu Rządowego dla Konferencji Stron Konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu”, Instytut Ochrony Środowiska, Warszawa, 2005.

13. „Opracowanie prognozy zapotrzebowania na paliwa i energię do roku 2020 w Wariancie Węglowym BIS”, Agencja Rynku Energii S.A. (ARE), Warszawa 2006.

14. „Aktualizacja prognoz rozwoju strategicznego krajowego przemysłu chemicznego do 2015 r.”, Izba Przemysłu Chemicznego (IPPC), Warszawa, 2005

15. Polityka energetyczna Polski do 2025 roku, przyjęta przez Radę Ministrów 4 stycznia 2005 r.

16. Sender Prz.: ”Dane o produkcji etylenu”, Polska Izba Przemysłu Chemicznego (IPPC), Warszawa, 2006 (informacja osobista: e-mail).

17. Sektor cementowy w Polsce. Projekt alokacji uprawnień do emisji CO2 w ramach opracowania Krajowego Planu Rozdziału Uprawnień na lata 2008-2012, Instytut Mineralnych Materiałów Budowlanych, Opole 2006.

18. Sektor wapienniczy a handel emisjami CO2 plany i prognozy na okres 2008-2012, Stowarzyszenie Przemysłu Wapienniczego, Warszawa 2006.

19. Pietrzak S.: Metoda inwentaryzacji emisji amoniaku ze źródeł rolniczych w Polsce i jej praktyczne zastosowanie. Woda – Środowisko – Obszary Wiejskie. Instytut Melioracji i Użytków Zielonych (IMUZ), 2006: t.6 z.1 (16), s. 319-334.