Analizy i Studia Nr 1

Ryszard Skrzypiec

Przeregulowana relacja?Programy a praktyka współpracy w

gminach województwa śląskiego

Warszawa 2014

Ośrodek Badania Aktywności Lokalnejprzy Stowarzyszeniu Dialog SpołecznyWarszawaobal.rskrzypiec@gmail.comhttp://issuu.com/obal_warszawa

Raport podlega licencji Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne 3.0 Polska (CC BY-NC 3.0 PL) http://creativecommons.org/licenses/by-nc/3.0/pl/Tzn. można dowolnie kopiować, rozpowszechniać, odtwarzać i wykonywaćutwory i tworzyć utwory zależne pod warunkiem, że• zostanie uznane autorstwo (utwór należy oznaczyć w sposób określający autora, o ile jest podany, i źródło);• nie będzie służyć celom komercyjnym.

2

Spis treści

Wprowadzenie...........................................................................................................................4Założenia współpracy zapisane w Programach (cele, formy, priorytety, zasoby i sposoby oceny).........................................................................................................................................6Praktyka współpracy w gminach województwa śląskiego..................................................12

Udział organizacji pozarządowych w tworzeniu polityk publicznych.................................12Udział organizacji pozarządowych w realizacji zadań publicznych.....................................13

Obserwacje i wnioski..............................................................................................................15Załączniki.................................................................................................................................18

1. Tabele................................................................................................................................182. Lista gmin objętych badaniem..........................................................................................283. Lista analizowanych dokumentów....................................................................................28

3

Przeregulowana relacja?

Programy a praktyka współpracy w gminach województwaśląskiego

Regulowanie współpracy samorządów terytorialnych i organizacji pozarządowych w Polsce ma długą historię. Możemy wyznaczyć kilka punktów zwrotnych tego procesu1, a za ostatni z nich uznać projekt „Model współpracy administracji publicznej i organizacji pozarządowych – wypracowanie i upowszechnianie standardów współpracy”, którego celem było opracowanie założeń teoretycznych i procedury wdrażania takiego Modelu w administracji publicznej różnych szczebli. Wewstępie do publikacji Poradnik modelowej współpracy administracji publicznej i organizacji pozarządowych Krzysztof Więckiewicz pisze: „Tworząc praktyczne narzędzia, mieliśmy świadomość, że aspekty prawne to warunek konieczny, ale nie wystarczający, jeśli chodzi o impuls do współpracy opartej na partnerskich zasadach.Sztuka budowania relacji polega na nadaniu idei partnerstwa praktycznego wymiaru, wypełnieniu jej konkretną treścią wynikającą z kontekstu społecznego”.2 Interesująca może się okazać próba przyjrzenia się treści, jaką w praktyce wypełniają Programy ich realizatorzy i odbiorcy. A także odpowiedzi na pytanie o znaczenie zapisów obligatoryjnych rocznych – a od niedawna także wieloletnich – programów dla praktyki międzysektorowej współpracy na każdej z trzech konstytutywnych płaszczyzn. W tym celu wykorzystamy wyniki przeglądu sytuacji w gminach województwa śląskiego liczących od kilku do kilkudziesięciu tysięcy mieszkańców, naterenie których działa od kilku do ponad setki organizacji pozarządowych.

Wprowadzenie

Model wyróżnia trzy płaszczyzny współpracy administracji publicznej i organizacji pozarządowych:1) tworzenie polityk publicznych, czyli współudział organizacji pozarządowych i innych formsamoorganizacji społeczeństwa w opracowywaniu „długofalowych zamierzeń i (…) rozwiązań prawnych, przyjętych i realizowanych przez władzę publiczną (…) na rzecz społeczności zamieszkującej obszar działania” danej jednostki samorządu terytorialnego (JST);2) realizacja zadań publicznych, czyli udział organizacji pozarządowych w wykonywaniu zadań leżących w kompetencjach JST;3) infrastruktura współpracy, czyli „ogół lokalnie ukształtowanych czynników wpływających na funkcjonowanie organizacji pozarządowych oraz współpracę pomiędzy sektorem samorządowym a trzeci sektorem (pozarządowym)”3.Na każdej z tych płaszczyzn mogą być podejmowane różnorodne działania respektujące sześćzasad: efektywności, jawności, partnerstwa, pomocniczości, suwerenności stron i uczciwej konkurencji.U podłoża potrzeby regulowania współpracy międzysektorowej leży szereg ideologicznych założeń, z których za najważniejsze należy uznać m.in. założenia o:1) powszechnej potrzebie społecznego uczestnictwa w sprawowaniu władzy;

1 Zob. P. Frączak, R. Skrzypiec, Budowanie współpracy pomiędzy samorządem a organizacjami pozarządowymipo 1989 roku – rys historyczny tworzenia modeli współpracy w Polsce, w: Ł. Waszak, P. Masłowski, Poradnik modelowej współpracy administracji publicznej i organizacji pozarządowych, Sieć SPLOT, Warszawa 2012.2 Tamże, s. 9. Publikacja jest jednym w rezultatów tego właśnie projektu.3 Tamże, s. 14.

4

2) możliwości skutecznej i efektywnej implementacji tych samych rozwiązań instytucjonalnych w różnych społecznościach (zbiorowościach ludzkich);3) znaczeniu prawa dla podniesienia kultury wzajemnych relacji władzy i zorganizowanego społeczeństwa;4) podniesieniu jakości życia wspólnoty lokalnej, dzięki przejęciu realizacji zadań publicznych przez organizacje pozarządowe;5) zwiększeniu efektywności, sprawności, przejrzystości i gospodarności transferu środków publicznych, dzięki wprowadzeniu standardowych rozwiązań w tym zakresie;6) wzmocnieniu lokalnego sektora organizacji pozarządowych i wzrostu poziomu aktywności społecznej dzięki wpisaniu w Programy działań wspierających.

W niniejszym opracowaniu podejmiemy próbę odpowiedzi na następujące pytania:1) Jaką rolę przypisano, a jaką faktycznie sprawują organizacje pozarządowe w tworzeniu polityk publicznych w samorządach lokalnych?2) Czy zaplanowane i wykorzystywane formy i zasoby współpracy służą podejmowaniu przezorganizacje pozarządowe zadań publicznych?3) Czy Programy współpracy stwarzają warunki do rozwoju aktywności społecznej i organizacji pozarządowych w społecznościach lokalnych?4) Jaką funkcję pełnią Programy współpracy w ramach relacji pomiędzy władzami samorządowymi a organizacjami pozarządowymi w badanych gminach?

Badanie zrealizowano na próbie 31 gmin województwa śląskiego. Na tę zbiorowość złożyło się 10 gmin miejskich4, 8 miejsko-wiejskich i 13 wiejskich5, liczących od 2,5 do 61 tysięcy mieszkańców, na terenie których działa od 5 do 150 różnych form samoorganizacji społecznej(fundacji, stowarzyszeń, klubów sportowych, ochotniczych straży pożarnych, spółdzielni i innych podmiotów)6. Strukturę badanych gmin pod względem liczby mieszkańców i podmiotów samoorganizacji społecznej zaprezentowano w tabeli nr 1.

Tab. 1 Struktura badanych gmin pod względem liczby mieszkańców i podmiotów samoorganizacji społecznej

Typ gminy

Liczba mieszkańców podmiotów

do 10,0 od 10,1do 50,0

pow.50,0

do 10,0 od 10,1do 50,0

pow.50,0

miejska 3 4 3 0 4 5(1)

miejsko-wiejska 4 4 0 1 5 2wiejska 9(2) 4 0 7(3) 6 0Objaśnienia:(1) – w tym 3 powyżej 100 podmiotów,(2) – w tym 5 poniżej 5 tysięcy mieszkańców;(3) – w tym 1 poniżej 5 podmiotów.

Wyboru gmin do badania dokonano na podstawie udziału komitetów firmowanych przez organizacje pozarządowe w wyborach samorządowych w 2010 r.7

4 Z wyłączeniem miast na prawach powiatu.5 Listę gmin objętych badaniem prezentujemy w załączniku nr 2.6 Liczebność oszacowano na podstawie danych z http://bazy.ngo.pl/ lub kompilacji danych z tego źródła i z baz prowadzonych przez daną JST, choć te w większości przypadków okazują się niekompletne.7 Niniejsza analiza stanowi element szerszego badania poświęconego zagadnieniu udziału organizacji pozarządowych w konkurencji wyborczej. Na podstawie analizy przebiegu wyborów do rad gmin w 2010 roku wyróżniono 3 typy gmin: 1) te, w których komitety firmowane przez organizacje pozarządowe mają udział w sprawowaniu władzy; 2) te, w których komitety firmowane przez organizacje pozarządowe biorą udział w rywalizacji o władzę, ale nie odnoszą sukcesu; 3) te, w których w rywalizacji o władzę nie biorą udziału

5

Dane do badania pozyskiwano ze stron internetowych JST oraz ich Biuletynów Informacji Publicznej (BIP).Do analizy wykorzystano „Niezbędnik do (samo)oceny współpracy samorządu z organizacjami pozarządowymi”8, a właściwie „listę kontrolną”, którą jednak dostosowano do potrzeb i możliwości realizacji tego badania. Modyfikacji dokonano w każdej z płaszczyzn Modelu: a) w zakresie stanowienia polityk publicznych uwzględniono dane odnośnie ciał dialogu społecznego, dystrybucji informacji dla i od organizacji pozarządowych, konsultacji społecznych, udziału organizacji w stanowieniu prawa oraz inicjatywy uchwałodawczej; b) w zakresie realizacji zadań publicznych uwzględniono dane odnośnie finansowych i pozafinansowych form współpracy (w tym struktury organizowanych konkursów ofert) oraz budżetów obywatelskich i funduszy sołeckich; c) w zakresie infrastruktury współpracy uwzględniono dane odnośnie form i instytucji wsparcia tworzenia i działania organizacji pozarządowych i inicjatyw społecznych, form samoorganizacji sektora oraz międzysektorowego partnerstwa. Szczegółowe wyniki tych analiz zaprezentowano w tabelach5-7 „Program Współpracy – założenia i praktyka”.W przypadku wybranych gmin dokonano pogłębionej analizy współpracy w oparciu o badanie sprawozdań z realizacji Programu. Szczegółowe wyniki tych analiz zaprezentowano w tabelach 8-149.Przeanalizowano następujące dokumenty: programy współpracy, w tym 27 rocznych, 4 wieloletnie i sprawozdania z ich realizacji, statuty gmin, ogłoszenia o konkursach dotacyjnychi ich wynikach, uchwały o konsultacjach społecznych, ogłoszenia o konsultacjach społecznych i ich wynikach10.

Założenia współpracy zapisane w Programach (cele, formy, priorytety, zasoby i sposoby oceny)

Program współpracy zasadniczo pełni dwie istotne funkcje: ideologiczną i operacyjną. O tej pierwszej z reguły decydują cele i zasady współpracy, natomiast o tej drugiej – pozostałe elementy Programu, w szczególności formy, priorytety i zasoby przeznaczone na realizację współpracy. Poniżej prezentujemy przegląd rozwiązań zastosowanych w badanych dokumentach w zakresie celów, form, obszarów i zasobów oraz sposobów oceny realizacji współpracy11.Programy współpracy wyznaczają dwojakiego rodzaju cele: główne i dodatkowe (szczegółowe). Jak wynika z zapisów analizowanych dokumentów, ustanawiane w Programach cele to zasadniczo kombinacja aspektów ideologicznych, jak budowa i wzmacnianie społeczeństwa obywatelskiego, kształtowanie postaw demokratycznych, rozbudzanie aktywności obywatelskiej, rozwój międzysektorowego partnerstwa, rozbudzanie świadomości społecznej i odpowiedzialności za siebie i wspólnotę, oraz operacyjnych, jak podnoszenie jakości życia mieszkańców, rozpoznanie i zaspokajanie potrzeb społecznych, rozwiązywanie problemów społecznych, kreowanie polityki społecznej, określenie zasad i form współpracy, wykonywanie zadań publicznych Miasta.Najczęściej deklarowanym celem głównym wydaje się być budowanie partnerstwa pomiędzy samorządem i organizacjami pozarządowymi, często zorientowanego na jeden lub kilka z powyższych aspektów. Jednak tylko w nielicznych przypadkach stwierdza się, że Program jest zgodny z celami Strategii Rozwoju Miasta i Gminy na lata 2007-2020 (np. Czerwionka-

komitety firmowane przez organizacje pozarządowe. W analizowanej tu próbie badawczej znalazły się gminy każdego typu, jednak w analizie pomijamy ten aspekt.8 Narzędzie także opracowano w ramach projektu „Model współpracy”.9 Tabele 5-13 zawiera załącznik nr 1.10 Wykaz dokumentów zawiera załącznik nr 3.11 W analizie pominęliśmy m.in. takie aspekty Programów współpracy, jak realizatorzy i odbiorcy Programu oraz kwestie związane z organizację konkursów.

6

Leszczyny), stanowi element polityki wspierania aktywności w sferze pożytku publicznego (np. Tarnowskie Góry), międzysektorowe partnerstwo będzie służyć realizacji misji Strategii rozwoju gminy w wybranych zakresach problemowych (bezpieczeństwo społeczne, ochrona zasobów naturalnych i kulturowych oraz rozwój gospodarczy, np. Krupski Młyn), czy wreszcie jego celem będzie „podniesienie poziomu życia mieszkańców oraz poprawa konkurencyjności regionu przy respektowaniu zasad zrównoważonego rozwoju” (np. Szczyrk). W większości przypadków zestaw celów szczegółowych jest schematyczny i obejmuje kilka zapisów z poniższego zestawu: - stworzenie warunków do zwiększenia aktywności społecznej mieszkańców gminy;- integrację podmiotów realizujących zadania publiczne;- prezentację dorobku sektora i promowanie jego osiągnięć;- umacnianie w świadomości społecznej poczucia odpowiedzialności za swoje otoczenie, wspólnotę lokalną oraz jej tradycje;- poprawę jakości życia poprzez pełniejsze zaspokajanie potrzeb społecznych;- wzmocnienie potencjału organizacji pozarządowych;- wzmacnianie skuteczności i efektywności wykonywania zadań publicznych, w tym przez organizacje pozarządowe;- odciążenie i uzupełnienie działań jednostek samorządowych w zakresie, w jakim nie są one w stanie realizować niektórych zadań własnych przez własne struktury;- umożliwienie organizacjom pozarządowym indywidualnego wystąpienia z ofertą realizacji projektów zadań publicznych. Powyższe cele, choć ambitne i w dużym stopniu korespondujące z założeniami leżącymi u podstaw regulowania zasad współpracy, są jednak ogólne, sztampowe i nierealne. Do wyjątków należą cele specyficzne, wynikające z lokalnego kontekst, jak np. „upowszechnienie śląskiej tradycji i kultury” (Imielin), „tworzenia i rozwoju lokalnego systemu wsparcia dla osób w podeszłym wieku” (Krupski Młyn), czy „zapewnienie bezpieczeństwa publicznego mieszkańców w ruchu rowerowym” (Tarnowskie Góry).

Zasadniczo Programy zakładają realizację współpracy w obu formach (finansowej i pozafinansowej) na wszystkich trzech płaszczyznach (stanowienia polityk publicznych, realizacji zadań publicznych i wspierania działalności organizacji pozarządowych), jednak w różnym stopniu.Finansowe formy współpracy obejmują zasadniczo: powierzanie wykonania zadań publicznych wraz z udzieleniem dotacji ze środków budżetowych na sfinansowanie ich realizacji; wspieranie wykonania zadań publicznych wraz z udzieleniem dotacji na dofinansowanie ich realizacji. Ponadto w niektórych JST dopuszcza się udzielanie małych grantów, zakup usług na szczególnych zasadach czy realizację inicjatywy lokalnej.W większości Programów wyznaczono od 5 do 10 priorytetowych obszarów współpracy. Na uwagę zasługują skrajności – w czterech Programach wyznaczono tylko po jednym obszarze12, natomiast w jednym – wszystkie zapisane w katalogu obszarów ustawy o działalności pożytku publicznego.Rozpiętość budżetów badanych Programów współpracy jest znacząca i sięga od 10 tysięcy doponad 2 milionów złotych. O ile w gminach miejskich budżety opiewają na setki tysięcy zł (60% z nich przekracza 200 tys.), w gminach miejsko-wiejskich na od 100 do 200 tys. (w tymprzedziale mieści się 62,5% budżetów), to w gminach wiejskich mamy do czynienia z dziesiątkami tysięcy złotych (prawie 40% nie przekracza 50 tys.).

12 W trzech przypadkach jest to obszar sportu i kultury fizycznej, w Tarnowskich Górach jest nim budowa ścieżek rowerowych, choć faktycznie współpraca realizowana jest – jak wynika z rozdysponowania środków – wtrzech obszarach.

7

Strukturę finansowych form współpracy zapisanych w analizowanych tu Programach ze względu na typ gminy zaprezentowano w tabeli nr 2.Tab. 2 Finansowe formy współpracy zapisane w badanych Programach na rok 2014(1)

Typ gminy

Priorytetowe obszarywspółpracy

Środki finansowe (w tys. zł) Inicjatywa

lokalnaponiżej 5 od 5 do 10 powyżej 10 do 100

powyżej100 do 500

powyżej500

miejska 1 6 3 1 5 4(2) 5miejsko-wiejska 2 4 2(3) 1 7 0 4wiejska 3 7 2 9 4 0 4Objaśnienia:(1) – za wyjątkiem gminy Koszarawa, gdzie dysponujemy informacjami o współpracy w roku 2012(2) – w tym trzy z budżetem na realizację Programu w kwocie ponad 1 mln zł(3) – w tym jedna obejmująca wszystkie z katalogu zapisanego w ustawie o działalności pożytku publicznego

Z analizy zapisów Programów wynika, że zawierają one równie różnorodne formy wsparcia działalności organizacji pozarządowych i wzmacniania ich rozwoju oraz udziału w stanowieniu polityk publicznych. Strukturę pozafinansowych form współpracy zapisanych w analizowanych tu Programach ze względu na typ gminy zaprezentowano w tabeli nr 3.

Tab. 3 Pozafinansowe formy współpracy zapisane w badanych Programach na rok 2014(1)

Typ gminy

Formy współpracy (w %)Polityki publiczne Wsparcie organizacji

Konsultowanie(2) Zespoły(3) Inneformy(4)

Strona dlaorganizacji(5)

Wsparciedziałań(6)

Wzmocnienieorganizacji(7)

miejska 30 40 20 100 90 100miejsko-wiejska 100 75 13 100 100 88wiejska 100 62 69 92 100 62Objaśnienia:(1) – za wyjątkiem gminy Koszarawa, gdzie dysponujemy informacjami o współpracy w roku 2012(2) – konsultowanie aktów prawa miejscowego z organizacjami pozarządowymi(3) – tworzenie zespołów doradczych i konsultacyjnych(4) – np. informowanie o terminach sesji Rady i posiedzeń komisji Rady i zapraszanie do udziału w nich przedstawicieli organizacji pozarządowych(5) – na stronach internetowych samorządu (strona urzędu lub BIP) istnieje zakładka dla organizacji pozarządowych (np. baza adresowa organizacji pozarządowych, akty prawa, ogłoszenia i inne)(6) – realizacja przez organizacje zadań publicznych, np. wsparcie logistyczne, sprzętowe, informacyjne, nawiązywania kontaktów, pozyskiwania środków zewnętrznych, rekomendacje, patronaty nad działalnością organizacji pozarządowych(7) – działania wzmacniające potencjał (kapitałowy, rzeczowy, kadrowy, organizacyjny) organizacji (w formie szkoleń, możliwości realizacji projektów partnerskich, doradztwa, komórki ds. organizacji pozarządowych)

Dominującą formą udziału organizacji pozarządowych w stanowieniu polityk publicznych jest konsultowanie aktów prawa miejscowego13, rzadziej zapisuje się w Programach tworzeniezespołów doradczych i konsultacyjnych, a jeszcze rzadziej dopuszcza inne formy, jak np. informowanie o sesjach rady i posiedzeń komisji oraz zapraszanie do udziału w nich organizacji pozarządowych. Zgodnie z zapisami uchwał w sprawie szczegółowego sposobu konsultowania z organizacjami pozarządowymi i podmiotami wymienionymi w art. 3 ust. 3 ustawy z 24 kwietnia 2003 roku o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie projektów aktów prawa miejscowego w dziedzinach dotyczących działalności statutowej tych

13 Co ciekawe, w gminach miejskich ta forma stosunkowo rzadko ujmowana jest w Programach, choć prawie we wszystkich przyjęto uchwałę regulującą zasady konsultacji.

8

organizacji w analizowanych gminach równie często przewiduje się jedną, dwie lub trzy formy konsultowania14 – najczęściej spotkania z organizacjami i pisemne zgłaszanie opinii, uwag i wniosków do projektu aktu prawa miejscowego udostępnionego na tablicy ogłoszeń i stronie internetowej Urzędu. Trzecią formą jest bądź wysyłka dokumentu pocztą tradycyjną lub elektroniczną do potencjalnie zainteresowanych, bądź przeprowadzenia badania ankietowego.Jeśli chodzi o inne formy udziału społeczeństwa w stanowieniu polityk publicznych, to: w czterech gminach wiejskich i jednej miejsko-wiejskiej Program przewiduje wspólne rozpoznawanie potrzeb społeczności lokalnej i wspólne planowanie działań służących ich zaspokajaniu; w sześciu JST (3 miejsko-wiejskie, 2 wiejskie i 1 miejska) mieszkańcy na mocyzapisów statutów gmin mają możliwość podejmowania inicjatywy uchwałodawczej, a w 11 (7miejsko-wiejskich i 4 wiejskich) wdrożono fundusze sołeckie.

Programy współpracy przewidują z reguły od kilku do kilkunastu form pozafinansowej współpracy z organizacjami pozarządowymi. Projektowane rozwiązania zorientowane są bądźna wspieranie bieżącej działalności organizacji (realizowania przez nie zadań publicznych), bądź na wzmacnianie ich rozwoju. Katalog tych pierwszych form jest o wiele bogatszy i obejmuje m.in.:- nieodpłatne udostępnianie lokali (w szczególności na organizację spotkań otwartych, których tematyka wiąże się z Programem), środków technicznych, środków transportu;- obejmowanie patronatem przedsięwzięć realizowanych przez organizacje pozarządowe;- promocję działalności organizacji pozarządowych poprzez zamieszczanie informacji na stronach internetowych i w mediach wydawanych przez JST, organizowanie konferencji i otwartych spotkań prezentujący ich dorobek (w tym promocja 1% dla miejscowych organizacji);- pomoc w nawiązywaniu przez organizacje pozarządowe kontaktów o zasięgu regionalnym, ogólnopolskim, międzynarodowym;- uczestnictwo w organizowanych przez organizacje przedsięwzięciach;- pomoc merytoryczną w przygotowaniu i koordynowanie przedsięwzięć realizowanych przezorganizacje pozarządowe przyczyniające się do poprawy jakości życia mieszkańców miasta;- udzielanie pomocy merytorycznej w pozyskaniu środków finansowych na realizacjęzadań publicznych z innych źródeł niż środki gminy, w szczególności z funduszystrukturalnych Unii Europejskiej;- wzajemne informowanie się o planowanych kierunkach działalności.Natomiast w zakresie wzmacniania rozwoju organizacji zapisane w Programach formy współpracy obejmują m.in.: - organizowanie tematycznych szkoleń, seminariów i konferencji w celu podniesieniasprawności funkcjonowania organizacji pozarządowych;- współorganizację przedsięwzięć zaliczających się do zadań statutowych organizacjipozarządowych, których tematyka związana jest z założeniami Programu oraz inicjatywpromujących działalność organizacji pozarządowych;- utworzenie bazy zawierającej akty prawne regulujące kwestie związane z działaniemorganizacji pozarządowych;- zwieranie umów partnerskich;- współpracę z wolontariatem.Na podstawie powyższego katalogu form można stwierdzić, że Programy zakładają raczej wspieranie działań organizacji pozarządowych i w pewnym stopniu podnoszenie kompetencji ich kadr niż budowę infrastruktury współpracy. Instytucję Pełnomocnika ds. współpracy z

14 Najczęściej stosowanie jednej formy konsultowania przewiduje się w gminach wiejskich (50 proc. analizowanych przypadków).

9

organizacjami pozarządowymi uwzględniono w trzech Programach (Będzin, Radzionków i Tarnowskie Góry15), a tylko w jednym (Woźniki) zapisano możliwość udzielania pożyczek, gwarancji i poręczeń organizacjom pozarządowym na realizację zadań w sferze pożytku publicznego.W Programy wpisana jest także ocena ich realizacji. Na podstawie analizy ich zapisów możemy wskazać dwa podejścia: a) przy zastosowaniu zestawu wskaźników oraz b) w formiebieżącego monitoringu polegającego na „zbieraniu opinii, wniosków, uwag i informacji wnoszonych przez podmioty Programu dotyczących realizacji założeń Programu.” To pierwsze rozwiązanie stosowane jest częściej – w siedmiu Programach (po trzech miejskich i miejsko-wiejskich oraz jednym wiejskim) nie ustanowiono wskaźników oceny. Standardowy zestaw wskaźników obejmuje m.in.: - liczbę otwartych konkursów ofert, - liczbę ofert złożonych w otwartych konkursach ofert, - liczbę organizacji pozarządowych, z którymi zawarto umowy na realizację zadań publicznych,- liczbę umów zawartych na realizację zadań publicznych,- wysokość budżetowych środków finansowych przeznaczonych na realizację Programu,- wysokość środków finansowych przekazanych poszczególnym organizacjom w poszczególnych obszarach zadaniowych.W kilku przypadkach ten katalog uzupełniają dane o: - wielkości wkładu własnego wniesionego przez organizacje do realizacji zadań w ramach Programu (np. Czerwionka-Leszczyny, Łodygowice, Myszków, Szczyrk, Żywiec),- stopniu realizacji zakładanych rezultatów dofinansowanych przedsięwzięć (np. Czerwionka-Leszczyny),- stopniu zgodności realizowanych przedsięwzięć z priorytetami założonymi w Programie (Mierzęcice),- liczbie uczestników działań realizowanych w ramach Programu (np. Będzin, Jejkowice, Łodygowice, Mierzęcice, Myszków, Żywiec),- liczbie wolontariuszy zaangażowanych do realizacji tych przedsięwzięć (np. Czerwionka-Leszczyny, Myszków, Szczyrk, Woźniki),- liczbie organizacji pozarządowych podejmujących po raz pierwszy zadania publiczne w oparciu o dotacje (Woźniki).Sporadycznie uwzględnia się wskaźniki dotyczące pozostałych płaszczyzn współpracy: - stanowienia polityk publicznych: a) konsultowanie (Ornontowice, Radzionków, Woźniki, Wyry); b) systemowych rozwiązań problemów ważnych dla funkcjonowania JST (Myszków)- wzmacniania rozwoju organizacji: a) liczbie szkoleń i udostępnionych lokali (Czerwionka-Leszczyny, Radzionków); b) informacje o aktywności społecznej organizacji współpracujących przy realizacji zadań priorytetowych (Myszków); c) liczbie i rodzaju uwag dotyczących bieżącej realizacji Programu (Woźniki); d) liczbie nowo powstałych organizacji (Sławków).W 13 Programach zapisano publikowanie na stronach urzędów gmin i/lub w BIP-ach obowiązkowych sprawozdań z realizacji Programu, a w dwóch (Boronów, Woźniki) także poddawanie ich ocenie przez organizacje pozarządowe. W pozostałych ograniczono się do przedstawiania ich do wiadomości Rady Gminy.Analiza założonego systemu oceny realizacji Programów pozwala stwierdzić, że w większości są one zorientowane na monitorowanie dystrybucji wsparcia, nie zaś na identyfikację rezultatów tego procesu.

15 W tym ostatnim wymieniono także ciało dialogu społecznego – Gminną Radę Działalności Pożytku Publicznego (GRDPP).

10

Warto także przyjrzeć się zmienności zapisów Programów współpracy w zakresie celów, priorytetów, form i sposobów oceny realizacji w perspektywie kilku lat ich wdrażania. W wielu Programach deklaruje się, że tworzone są „na podstawie zrealizowanych programów współpracy z organizacjami w poprzednich latach”, udokumentowanych w sprawozdaniach i po zebraniu uwag o jego realizacji. Na przykładzie wybranych JST przyjrzymy się wyróżnionym powyżej czterem aspektom w okresie 2009-201416.Z analizy zapisów Programów zasadniczo wynika, że są one podawane większym (np. w Bobrownikach, gdzie zmianie uległa forma Programu – z rocznego jeszcze w 2011 na wieloletni od 2012 roku17) lub tylko kosmetycznym zmianom (np. w Kłobucku, gdzie w Programie z 2014 roku ujęto jeden priorytetowy obszar współpracy więcej niż w Programie z roku 2011).Zmianom podaje się wszystkie z wyróżnionych aspektów:- cele, o które uzupełnia się Programy (Mierzęcice), przeformułowuje, np. rezygnuje z celów specyficznych (Czerwionka-Leszczyny)18, zamienia cele ideologiczne na pragmatyczne (Będzin19, Bobrowniki20);- formy współpracy: zmiany kontekstu realizacji współpracy przekładają się na zakres form współpracy zarówno finansowej (np. dodanie możliwości realizacji inicjatywy lokalnej – Bobrowniki), jak i pozafinansowej (dodanie obsługi GRDPP – Tarnowskie Góry); ponadto uzupełnia się katalogi pozafinansowych form współpracy (np. o działania związane z udostępnianiem aktów prawnych – Będzin; prowadzenie bazy danych organizacji, realizację wspólnych projektów – Bobrowniki; szkolenia, tworzenie miejsc spotkań, ale rezygnacja z doradztwa prawnego – Tarnowskie Góry);- priorytetowe zadania publiczne – zwiększono liczbę priorytetów w dwóch Programach (Bobrowniki, Czerwonka-Leszczyny), zmniejszono w jednym (Tarnowskie Góry).- ocena realizacji programu współpracy – uzupełnienie Programów o ten aspekt (Bobrowniki, Mierzęcice), rozbudowanie listy wskaźników (Czerwonka-Leszczyny).Jak zatem widać, zmiany nie są powszechne i nie wydają się, poza wyjątkami, rewolucyjne z punktu widzenia potrzeby regulowania współpracy międzysektorowej.

Podsumowując analizę założeń Programów współpracy, stwierdzamy, że ich cele są bardzo ogólne, często sztampowe i raczej nie odnoszą się do lokalnego kontekstu współpracy. W zakresie udziału organizacji w tworzeniu polityk publicznych jako najbardziej powszechną formę przewidziano konsultowanie aktów prawa miejscowego, najczęściej przy zastosowaniuco najmniej dwóch metod. Zaplanowane pozafinansowe formy współpracy właściwie

16 Do analizy wybraliśmy gminy, w przypadku których dysponujemy sprawozdaniami z realizacji Programów, co umożliwi także analizę praktyki wdrażania współpracy i dokonywania porównań (patrz tabele 8-14). Analiziepoddano zapisy Programów współpracy na pierwszy rok, za który posiadamy Sprawozdanie z realizacji Programu. Poza gminami: Bobrowniki, w której przypadku Program wyjściowy obowiązywał w roku 2011, i Jejkowice, która z uwagi na niemożliwość dotarcia do Programów współpracy z roku 2011 czy wcześniejszych została tu pominięta.17 Choć faktycznie analizowane tu wieloletnie Programy to raczej dokumenty roczne, których okres obowiązywania wydłużono do dwóch lub trzech lat. W ich zapisach brak elementów zmiennych w perspektywie okresu realizacji Programu.18 Jednym z celów Programu na rok 2009 było „umożliwienie organizacji imprez sportowych, kulturalnych i innych wydarzeń na terenach lub w obiektach należących do Gminy”, natomiast w Programie na 2014 rok jako cel główny wyznaczono „kształtowanie społeczeństwa obywatelskiego i rozwiązywanie problemów społecznychw środowisku lokalnym” przy pomocy dość ogólnych celów szczegółowych.19 Celem głównym Programu na rok 2009 było „budowanie społeczeństwa obywatelskiego i kształtowanie postaw demokratycznych”, natomiast na roku 2014 wzmacnianie międzysektorowego partnerstwa służącego „zwiększeniu świadomości społeczności lokalnej”.20 W Programie na rok 2011 roku zapisano, że Program jest jednym z elementów systemu polityki społecznej w Gminie, zaś w Programie na lata 2012-2014 zapisano, że chodzi o rozwój międzysektorowego partnerstwa w celu lepszego zaspokajania potrzeb społecznych.

11

zorientowane są na wspieranie bieżącej działalności organizacji pozarządowych, w szczególności realizacji zadań publicznych dofinansowywanych ze środków Programu, a nie na wspieranie rozwoju organizacji, zaś w minimalnym stopniu na tworzenie infrastruktury współpracy. W ponad połowie Programów liczba ustanowionych obszarów (zadań) priorytetowych mieści się w przedziale od 5 do 10, co należy uznać za optymalne w warunkach lokalnych, jednak w co szóstym zakres współpracy ograniczono wyłącznie do obszaru sportu i kultury fizycznej. Natomiast za nierealne trzeba uznać wyznaczanie kilkunastu i więcej obszarów, szczególnie w gminach ze słabym sektorem i ograniczoną pulą zasobów. Na podstawie analizy wskaźników oceny współpracy stwierdzamy, że Programy właściwie zorientowane są na dystrybucję środków finansowych, ponieważ w większości wypadków ocenie podlegają tylko dane odnoszące się do tego aspektu.

Praktyka współpracy w gminach województwa śląskiego

W kolejnej części opracowania przyjrzymy się realizacji zapisów tych Programów w praktycena każdej z trzech płaszczyzn.

Udział organizacji pozarządowych w tworzeniu polityk publicznych

Programy współpracy zasadniczo przewidują dwie formy udziału organizacji w stanowieniu prawa lokalnego – konsultowanie i tworzenie zespołów doradczych, czasem dopuszcza się także inne formy – zaproszenia do udziału w sesjach i posiedzeniach komisji, a także lokalną inicjatywę uchwałodawcza. Analizę tego aspektu ograniczymy do przyjrzenia się udziałowi organizacji pozarządowych w opracowaniu – istotnego z ich punktu widzenia – Programu.Uchwały regulujące kwestię konsultowania aktów prawa lokalnego z organizacjami pozarządowymi przewidują przynajmniej kilka form konsultacji, jednak w praktyce wykorzystywana jest tylko jedna forma – formułowanie uwag i opinii do zamieszczonego na stronie internetowej gminy i/lub w jej BIP-ie oraz na tablicy ogłoszeń projektu Programu. Z takiej formy konsultowania organizacje korzystają dość niechętnie – tylko w sześciu przypadkach na 22 konsultacje, do których wyników dotarliśmy. Inne formy stosowane są na tyle rzadko, że trudno na tej podstawie formułować istotne wnioski. Wydaje się jednak, że wysyłka projektów do organizacji pocztą elektroniczną i tradycyjną nie zwiększa aktywnego udziału w konsultacjach, w przeciwieństwie do spotkań poświęconych Programowi, które jednak zorganizowano tylko w trzech gminach21. Wpływ na tę sytuację może mieć fakt, że jedynie w 10 badanych gminach działają jakiekolwiek ciała dialogu społecznego, ale tylko w trzech z nich są to faktycznie ciała sektorowe (rada działalności pożytku publicznego czy radasportu), natomiast w pozostałych to reprezentacje różnych grup społecznych, głównie wiekowych (młodzieżowe lub seniorów).Jednak organizacje pozarządowe generalnie nie angażują się w konsultowanie aktów prawa lokalnego, nie tylko – co powinno dziwić – Programów współpracy, ale także i innych uchwał: od różnego rodzaju strategii (np. rozwoju gminy), programów (rozwiązywania problemów alkoholowych, gospodarowania zasobami mieszkaniowymi), budżetu gminy po regulacje szczegółowe (np. w sprawie stawek opłat za zajęcia pasa drogowego)22. Niewiele wiemy o realizacji innych form udziału organizacji pozarządowych w stanowieniu polityk publicznych, czyli zespołach doradczych czy zapraszaniu na sesje rady i posiedzenia

21 Jednak niewiele wiemy o frekwencji i przebiegu tych spotkań.22 Na przykład na 19 konsultacji przeprowadzonych w pierwszym półroczu tego roku w mieście Racibórz, w którym działa około 90 organizacji pozarządowych, uwagi zgłoszono jedynie do projektu Uchwały Rady Miasta Racibórz w sprawie stypendiów sportowych przyznawanych przez Miasto Racibórz (za: http://www.bipraciborz.pl/bip/dokumenty?akcja=wyszukaj&idKategorii=63011&menuId=103634 dostęp 19.08.2014 r.), natomiast w mieście Imielin nie wniesiono żadnych uwag w siedmiu konsultacjach, których wyniki opublikowano na stronie http://bip.imielin.pl/pl/54065/1/wyniki-konsultacji.html (dostęp 19.08.2014 r.).

12

ich komisji. Natomiast w 11 gminach (4 wiejskich i 7 miejsko-wiejskich) wdrożono fundusze sołeckie, a w żadnej budżetu obywatelskiego.W tabeli nr 4 zebrano informacje na temat udziału organizacji pozarządowych w konsultacjach Programów współpracy na rok 2014 z uwzględnieniem typu gminy.

Tab. 4 Udział organizacji pozarządowych w konsultacjach Programów współpracy na rok 2014

Typ gminy

stosowane formykonsultacji (w %)

publikacjawyników

konsultacji(1)

(w %)

udział organizacjiw konsultacjach

(w %)(2)

ciała dialoguspołecznego

(w %)1

2 iwięcej

bd

miejska 80 20 0 60 50 50miejsko-wiejska 50 38 12 63 40 38wiejska 77 23 0 85 9 15Objaśnienia:(1) – publikacja odrębnego komunikatu na stronie internetowej i/lub w BIP gminy lub w Programie współpracy wczęści pt. „Sposób tworzenia Programu”(2) – odsetek opublikowanych wyników konsultacji Programubd – brak danych

Udział organizacji pozarządowych w realizacji zadań publicznychJak wspomniano powyżej, Programy przewidują zróżnicowaną liczbę obszarów (zadań) priorytetowych, w których realizowana jest współpraca w danym okresie (zob. tab. 2). Z analizy informacji o ogłoszonych konkursach zawartych w Sprawozdaniach i/lub na stronach internetowych gmin wynika, że prawie bez wyjątku23 konkursy ofert ogłaszane są w zdecydowanie mniejszej liczbie obszarów niż ustanowione w Programie. O ile tylko w 1/5 Programów liczba ustanowionych obszarów nie przekracza czterech, to w przypadku organizowanych konkursów ten udział wynosi 2/3, w tym w 1/3 przeprowadza się je tylko w jednym obszarze. Na podstawie danych ilustrujących realizację Programu w wybranych gminach województwa śląskiego na przestrzeni kilku lat (zob. tab. 8-14) można stwierdzić, żeliczba obszarów, w których faktycznie ogłaszane są konkursy, jest zasadniczo stała. Natomiast zmienia się, co zrozumiałe, pula środków wydatkowanych na dotacje i to, co ciekawe, zarówno wzrasta, jak i maleje. O ile wzrosty nie są zbyt duże (o kilka, kilkanaście procent), to spadki sięgają 30 (Tarnowskie Góry), czy nawet 60 proc. (Czerwionka-Leszczyny). Zmienia się także liczba organizacji realizujących zadania publiczne. A właściwie trzeba powiedzieć, że spada – w czterech badanych gminach odnotowano spadek, w tym w dwóch znaczny (o prawie 30 proc. w Tarnowskich Górach i o 65 proc. w Czerwionce-Leszczynach), w dwch ta liczba nie zmieniła się (Mierzęcice i Jejkowice, gdzie zadania realizują odpowiednio dwie i jedna organizacja), a w jednej wzrosła (i to o 50 proc. – Kłobuck). Co ciekawe, w gminie Ornontowice zadania realizują wyłącznie organizacje spoza terenu gminy.

23 Jedynie w dwóch gminach (Łodygowice i Żywiec) liczba ustalonych obszarów współpracy jest równa liczbie obszarów, w których ogłoszono konkursy ofert. Pomijam tu przypadki, gdy w Programie ustalono tylko jeden obszar.

13

Organizacje dość dobrze wpisują się w lokalną praktykę współpracy, szczególnie w mniejszych gminach, gdzie liczba ofert i zawartych umów są równe lub niewiele ofert zostaje odrzuconych24. Natomiast w większych gminach miejskich organizacje konkurują o środki z Programu współpracy25. Nieco częściej wzrastają niż maleją maksymalna wielkość dotacji (wzrost o prawie 60 proc. wTarnowskich Górach26) i średnia wielkość dotacji (w 2013 roku w poszczególnych gminach tawartość mieściła się w przedziale od 8 w Czerwionce-Leszczynach do 24 tys. zł w Tarnowskich Górach27). Jednak spora część dotacji opiewa na niewielkie kwoty, nieprzekraczające 10 czy 20 tysięcy zł. W większości gmin wytypowanych do pogłębionej analizy (zob. tab. 8-14) ponad połowa udzielanych w badanym okresie dotacji ma wartość niższą niż 10 tys. zł. Spośród innych gmin na przykład w 2013 roku w mieście Bieruń 8 z 14 dotacji nie przekroczyło kwoty 10 tys. zł28, a w gminie Wyry 8 z 12 dotacji nie przekroczyło kwoty 1,5 tysiąca. Jedynie dwie dotacje na zadania w obszarze sportu i kultury fizycznej osiągnęły kwotę minimum 10 tysięcy. Natomiast w Raciborzu dotacje o takiej wartości stanowiły tylko 43 proc..Stopień zmienności realizatorów zadań publicznych, mierzony liczbą nowych, w stosunku do roku poprzedniego, organizacji pozarządowych realizujących zadania publiczne okazuje się dosyć wysoki. Z reguły mieści się w przedziale od około 15 do około 25 proc. Jednak warto zauważyć powtarzalność beneficjentów i działań. Na przykład w Tarnowskich Górach realizatorem zadania „Profilaktyka zdrowotna dzieci w związku z narażeniem środowiskowym na ołów” od 2011 roku jest Fundacja na rzecz Dzieci „Miasteczko Śląskie”, zaś zadania „Organizacja miejsc wsparcia i działań samopomocowych w sferze rozwiązywania problemów alkoholowych” od 2010 roku Stowarzyszenie Klub Abstynentów Jutrzenka29.W nieco ponad 40 proc. programów dopuszcza się możliwość realizacji inicjatywy lokalnej, jednak nie dysponujemy danymi pozwalającymi ocenić stosowanie tego mechanizmu w praktyce.

Jak zauważono w części poświęconej analizie założeń systemu oceny realizacji Programów, są one zorientowane raczej na monitorowanie dystrybucji niż ocenę wsparcia udzielanego w ramach współpracy. Na to wskazuje zawartość sprawozdań30. Co prawda, w większości zawierają zarówno informacje o współpracy finansowej, jak i pozafinansowej. Jednak, o ile tapierwsza jest dość dobrze udokumentowana (w kilku przypadkach Sprawozdania zawierają informacje o stopniu realizacji poszczególnych zadań dofinansowanych w ramach Programu – np. Bieruń, Sławków, czy liczbie korzystających – np. Będzin, Czerwionka-Leszczyny, Jejkowice), to tę drugą z reguły kwituje się zestawem ogólnych informacji, które nie

24 W 2013 roku w Jejkowicach złożono jedną ofertę, Krupskim Młynie – dwie, Kornowacu (2012) – cztery, Bobrownikach, Ornontowicach i Sławkowie po pięć. Nierzadko po jednej ofercie na konkurs. W Kłobucku odrzucono dwie oferty, w Czerwionce-Leszczynach i Skoczowie po pięć, w tych dwóch pierwszych z przyczyn formalnych, w tej ostatniej z przyczyn merytorycznych. 25 Np. w 2012 roku w Będzinie uwzględniono jedynie około 63 proc. złożonych ofert, w 2013 w Żywcu około 70proc., zaś w Raciborzu 80 proc. (w tym ostatnim przypadku oferty odrzucono zarówno z powodów formalnych, jak i merytorycznych).26 Z 72 do 114,5 tys. zł – realizacja zadania polegającego na prowadzeniu świetlicy środowiskowej.27 Pomijamy przypadek Jejkowic, gdzie udziela się jednej dotacji, a jej wartość w 2013 roku wyniosła 43 tys. zł.28 Jedyna dotacja w wysokości ponad 100 tys. zł to dotacja na realizację zadania z zakresu sportu i kultury fizycznej.29 W ostatnich dwóch latach zmniejszeniu uległa kwota dofinansowania obu tych zadań, odpowiednio z 40 na 35 i z 35 na 25 tys. zł.30 Na marginesie warto zauważyć, że zdecydowanie więcej JST publikuje Sprawozdania z realizacji Programu nastronach internetowych i/lub w BIP niż zapisało to w Programach współpracy.

14

pozwalają ocenić efektywności udzielonego wsparcia, jak ma to miejsce np. w Raciborzu, gdzie w Sprawozdaniu odnotowano, że współpraca pozafinansowa polegała na:„1. Obejmowaniu przez Prezydenta Miasta Racibórz patronatu nad przedsięwzięciami realizowanymi przez organizacje pozarządowe.2. Wspieraniu lokalowym organizacji pozarządowych poprzez bezpłatne użyczanie nieruchomości.3. Udzielaniu rekomendacji organizacjom pozarządowym.4. Publikacji informacji na stronie urzędu.5. Udzielaniu organizacjom pozarządowym pomocy oraz porad w kwestiach związanych z przygotowaniem ofert oraz sprawozdań, a także innymi bieżącymi zagadnieniami związanymi z realizacją zadań publicznych.” (Podobne zapisy zwierają sprawozdania z Krupskiego Młyna, Skoczowa, Żywca). W niektórych gminach (Ornontowice, Wyry) informacja o współpracy pozafinansowej ogranicza się do wykazu aktów prawa miejscowego poddanych konsultacjom społecznym. Jeśli informuje się o problemach w realizacji Programu, to są to informacje o problemach z rozliczeniem dotacji (np. Czerwionka-Leszczyny).Analiza Sprawozdań z realizacji współpracy, tak tych Programów, które wybrano do pogłębionego badania, jak i innych danych, potwierdza poczynione na etapie analizy założeń Programów spostrzeżenie, że w zakresie współpracy pozafinansowej są one zorientowane raczej na pomoc organizacjom przy realizacji zadań dofinansowanych z Programu niż wzmocnienie ich rozwoju czy budowę infrastruktury współpracy. Przekonuje o tym poniekąd niefinansowanie realizacji tego typu zadań, choć wśród celów wielu Programów zapisano m.in. takie cele, jak: stwarzanie warunków sprzyjających powstawaniu inicjatyw lokalnych i organizacji działających na rzecz społeczności lokalnych (np. Kłobuck), wzmocnienie potencjału organizacji pozarządowych (np. Bobrowniki, Czerwionka-Leszczyny, Godów, Krzepice, Szczyrk), współfinansowanie realizacji zadań mających na celu wsparcie inicjatyw lokalnych (np. Miasteczko Śląskie), stworzenie przyjaznego środowiska dla tworzenia i funkcjonowania organizacji pozarządowych (np. Myszków), poznawanie i diagnozowanie środowisk organizacji działających na terenie gminy (np. Wyry), rozwój partnerstwa publiczno-społecznego z ukierunkowaniem na zlecanie zadań publicznych organizacjom (Szczyrk). Wszystkie te cele możemy zaliczyć do celów infrastrukturalnych.Najbardziej powszechnie realizowanym zadaniem w zakresie wzmocnienia organizacji pozarządowych jest prowadzenie strony, zakładki i/lub (z reguły wybiórczego) wykazu organizacji pozarządowych. Ponadto organizuje się szkolenia podnoszące kwalifikacje kadr organizacji i spotkania poświęcone współpracy międzysektorowej. Słabo rozwinięty jest system instytucji infrastrukturalnych – komórki (pełnomocnik, biuro) do spraw współpracy działają jedynie w sześciu JST (trzech miejskich, dwóch miejsko-wiejskich i jednej wiejskiej).O niedorozwoju ciał dialogu była już mowa w części poświęconej udziałowi organizacji w stanowieniu polityk publicznych. Tylko w czterech gminach działają reprezentacje sektora (po jednej miejskiej i miejsko-wiejskiej i dwóch wiejskich). W kilkunastu (w gminach wiejskich – pięciu, miejskich – sześciu i miejsko-wiejskich – dwóch) dopuszcza się bądź możliwość zawierania umów partnerstwa bądź możliwość realizacji wspólnych przedsięwzięć. Sprawozdania z realizacji programów potwierdzają, że taka realizacja ma miejsce.

Obserwacje i wnioski

Zaprezentowany przegląd zapisów i praktyki wdrażania Programów współpracy gmin na Śląsku pozwala stwierdzić, że Programy więcej obiecują w tym zakresie, niż faktycznie realizują.

15

Autorzy Programów deklarują, że „Osiągnięciu celu głównego służyć będzie określenie priorytetowych zadań publicznych oraz zabezpieczenie w budżecie Gminy środków finansowych niezbędnych do pełnej i terminowej ich realizacji.” (Godów). Jednak jakie są szanse na osiągnięcie takiego celu, jak „skuteczne działanie na rzecz poprawy jakości życia mieszkańców poprzez rozwijanie współpracy samorządu z organizacjami pozarządowymi, w szczególności dla podnoszenia efektywności działań podejmowanych w zakresie zlecania i realizacji zadań publicznych oraz wspólnego określania zasad, obszarów, kierunków i form wzajemnej współpracy” w gminie, w której zarejestrowanych jest pięć organizacji, Program realizowany jest wyłącznie w formie finansowej w pierwszym obszarze (sport i kultura fizyczna), na co zaplanowano kwotę 20 000 zł (Koszarawa)?Właściwie Programy ani nie definiują roli organizacji pozarządowych w procesie tworzenia polityk publicznych (tej oceny nie zmieniają zapisy o możliwości tworzenia zespołów doradczych czy zapraszania na sesje rady), ani ich praktycznie nie wykorzystują (czego potwierdzeniem jest praktyka konsultowania z organizacjami projektów uchwał). Jednak okazuje się, że same organizacje nie wykazują zainteresowania udziałem w tym procesie (co potwierdza obserwacja ich udziału w konsultowaniu ważnego, wydawałoby się, z punktu widzenia ich działalności oraz współpracy z samorządem, Programu współpracy31). Jak mantrę powtarzamy, że społeczeństwo jest zainteresowane udziałem w sprawowaniu władzy, jednak wyniki analizy tego nie potwierdzają – udział w konsultacjach społecznych okazuje siędramatycznie niski.Zakłada się, że Programy współpracy przyczynią się do zwiększenia efektywności zarządzania gminą poprzez częściową redystrybucję środków publicznych, odciążenie i uzupełnienie działań jednostek samorządowych w zakresie, w jakim nie są one w stanie realizować niektórych zadań własnych przez własne struktury. Jednak w zdecydowanej większości gmin faktycznie współpraca jest realizowana w ograniczonej liczbie obszarów (zadań) priorytetowych, a często tylko w jednym – sport i kultura fizyczna. Co więcej, z uwagi na wielkość zasobów przeznaczonych na współpracę i wysokość udzielanych dotacji trudno mówić o przejmowaniu przez organizacje realizacji zadań publicznych32.Ze struktury przewidzianych i realizowanych form współpracy (finansowych i pozafinansowych) oraz sposobów jej oceny wnioskujemy, że Programy w ograniczonym stopniu stwarzają warunki do rozwoju aktywności społecznej, organizacji pozarządowych w społecznościach lokalnych. Najczęściej zdefiniowana przez te mechanizmy współpraca realizowana jest przede wszystkim poprzez dystrybucję i rozliczenie środków z budżetów samorządów, a tylko w niewielkim stopniu poprzez wspieranie działalności i rozwoju organizacji pozarządowych i inicjatyw lokalnych. Prawie wcale nie podejmuje się działań na rzecz tworzenia infrastruktury wsparcia trzeciego sektora.Wydaje się, że wbrew oficjalnym twierdzeniom, jak to czytamy w jednym ze sprawozdań: „Kończąc sprawozdanie stwierdzam, iż współpraca z organizacjami pozarządowymi w roku 2013 była owocna i przyniosła wymierne skutki mające odzwierciedlenie w umocnieniu partnerstwa pomiędzy samorządem gminnym, mieszkańcami Gminy Bobrowniki a organizacjami pozarządowymi.” (Bobrowniki), Programy współpracy nie przyczyniają się do

31 Czyżbyśmy mieli do czynienia nie tyle z sektorem pozarządowym, co nawet pozasamorządowym, któremu współpraca z władzami własnej JST nie jest do niczego potrzebna, stąd też nie wykazują zainteresowania treścią Programów i nie biorą udziału w konsultacjach? Chyba nie możemy wszystkiego złożyć na karb sposobu organizowania konsultacji? Por. Raport końcowy z badania Efektywności Mechanizmów Konsultacji Społecznych (Millward Brown / Stocznia, 2010-2011, http://partycypacjaobywatelska.pl/wp-content/uploads/beks_raport_koncowy.pdf. 32 Średnia wielkość udzielonej (i rozliczonej) dotacji w gminach, w których wykonano pogłębioną analizę (patrz tabele 8-14) oscyluje wokół kwoty 20 tys. zł, co nie pozwala organizacji realizującej to zadanie na zatrudnienie nawet jednej osoby na pełny etat (roczny koszt ponoszony przez pracodawcę zatrudniającego pracownika z płacąminimalną to 24341,16 zł, stan na połowę sierpnia 2014 r.).

16

radykalnej zmiany relacji pomiędzy władzami samorządowymi a organizacjami pozarządowymi. Ciała wewnątrzsektorowej i międzysektorowej współpracy to właściwie zjawisko nieznane w badanych gminach. Choć trzeba przyznać, że nie znamy odpowiedzi na takie kluczowe dla oceny tego wpływu pytania, jak: czy Program współpracy i jego realizacja zaspokajają potrzeby lokalnych organizacji pozarządowych? co robią organizacje, żeby kształtować współpracę w sposób dla nich najbardziej odpowiedni?

Na zakończenie kilka pytań i zagadnień do refleksji.Programy współpracy wydają się zawieszone w próżni, ponieważ najczęściej nie są powiązane ze strategiami rozwoju lokalnych społeczności i innymi dokumentami planistycznymi oraz programami realizowanymi przez samorządy, w których powinny być zapisane kluczowe zadania rozwojowe samorządu. Często więc nie tyle odnoszą się do istotnych dla samorządu (rozumianego jako wspólnota, a nie tylko władze i administracja), coraczej oferują swoistego rodzaju „daninę” lub niewielkie wsparcie dla organizacji pozarządowych i inicjatyw obywatelskich.Czy nie lepiej, zamiast ogólnych i nierealnych, ustanawiać w Programach możliwe do realizacji w danej społeczności, konkretne cele, np.: „wzbogacenie kalendarza imprez kulturalnych”, „zapewnienie młodzieży możliwości gry w piłkę nożną”, czy też „wspieranie osób z uzależnieniami”, bo realizacja takiego celu jest możliwa w danej społeczności?Czy naprawdę dzięki dofinansowaniu realizacji jednej imprezy kulturalnej wzrośnie jakość życia mieszkańców gminy?Czy zaangażowanie w realizację wspieranych działań 25 wolontariuszy33 (Czerwionka-Leszczyny, Sprawozdanie za 2013 rok) załatwia aktywizację społeczności lokalnej? Czy dofinansowanie realizacji różnych przedsięwzięć kwotami rzędu kilku bądź kilkunastu tysięcy złotych to faktycznie zlecenie realizacji zadania publicznego, a nie dofinansowanie społecznikowskiej („hobbystycznej”)34 aktywności niewielkich grup ludzi realizujących przedsięwzięcia na niewielką skalę za nieduże pieniądze, które prawdopodobnie w większościudałoby się zrealizować także bez tego dofinansowania?Jaki ma sens uruchamianie skomplikowanego mechanizmu (obejmującego etapy planowania, konsultowania, uchwalania, ogłaszania konkursu, udzielenia i rozliczenia dotacji oraz oceny realizacji Programu) dla dofinansowania realizacji tego samego od lat zadania publicznego przez tę samą organizację (Jejkowice)?Czy zatem, szczególnie w małych gminach z nierozbudowanym sektorem pozarządowym, potrzebne są Programy współpracy, takie jak te zaproponowane w „Modelu”? Co zyskujemy forsując to rozwiązanie?

Badanie zrealizowane metodą desk research daje – trzeba przyznać – dosyć jednowymiarowyobraz współpracy na poziomie lokalnym. Niewątpliwie badania pogłębione, wykonane metodami interaktywnymi, z odwołaniem się do wiedzy i opinii realizatorów i adresatów Programów, powinno odkryć także inne jej wymiary. Pytanie, czy zmieniłoby jej obraz?

33 Którzy pewnie i tak zaangażowaliby się w te lub inne imprezy, ponieważ to raczej kwestia charakteru i odpowiedniej zachęty ze strony organizatora niż efekt dofinansowania z budżetu miasta.34 „Hobbystycznej” z uwagi na zaangażowanie, a nie cel.

17

Załączniki

1. TabeleTab. 5 Program Współpracy – założenia i praktyka: gminy miejskie

JST Będzin Bieruń Imielin Krzanowice Myszków Racibórz Radzionków SzczyrkTarnowskie

GóryŻywiec

Tworzenie polityk publicznych

1. Ciało dialogu obywatelskiego Tak Tak Tak Tak Tak

2. Informacje o i dla organizacji

a) zakładka na stronie JST/BIP35 Tak Tak Tak Tak Tak Tak Tak

b) baza adresowa organizacji Tak Tak Tak Tak Tak Tak Tak Tak

3. Spotkania samorządu i organizacji pozarządowych36 Tak Tak(1) Tak Tak Tak Tak

4. Konsultacje strategii, programów, planów37

a) ustanowione formy konsultacji38 S,T A,S,T S, T P,S,T S,T A,P,S T P,S,T A,S

b) zastosowana forma konsultacji Programu T E,M,T(2) T T T P T T(3) E,S,T T

c) publikacja wyników (wraz z uzasadnieniem) Tak Tak Tak Tak Tak(4) Tak Tak

d) udział organizacji w konsultacjach Programu Bu Tak Bu Bu Tak(5) Tak

5. W Programie ujęto zasady współpracy przy uchwalaniu lokalnych polityk publicznych

a) konsultowanie Tak Tak Tak

b) zespoły doradcze i konsultacyjne Tak Tak Tak Tak

c) inne Tak(6) I

6. Lokalna inicjatywa uchwałodawcza39 Tak

7. Budżet obywatelski i/lub fundusze sołeckie40

Realizacja zadań publicznych

8. Priorytetowe zadania publiczne

a) określone w RPW 14 13 10 7 12 7 7 7 1(7) 5

b) ogłaszane konkursy41 5 6 1(8) 2 4 6 1 3 3 5

35 Zawiera np. akty prawa, ogłoszenia.36 I/lub ewentualnie mieszkańców w mniejszych gminach.37 Ogólnodostępne dla społeczeństwa i/lub organizacji pozarządowych.38 Zgodnie z zapisami Uchwały w sprawie określenia zasad i trybu przeprowadzania konsultacji społecznych.39 Zgodnie z zapisami statutu JST.40 http://www.funduszesoleckie.pl/13,626,51_mln_zl_zwrotu_z_budzetu_panstwa_sprawdz_swoja_gmine.html (dostęp 13.02.2014 r.).41 Na podstawie sprawozdań za 2013 rok lub informacji o konkursach w roku 2014.

c) wielkość środków finansowych (w tys. zł) 1868,2 458 250 220,0 180,0 2080,0 89,9 138,0 1500,0 650,0

9. Formy pozafinansowe

a) udostępnianie lokali Tak Tak Tak Tak Tak Tak Tak Tak

b) udostępnianie sprzętu Tak Tak Tak Tak

c) informowanie na stronie gminy i w mediach Tak Tak Tak Tak Tak Tak Tak Tak

d) inne K,R,W F,K,W B,W R,W F W F,R,W

10. Możliwość realizacji inicjatywy lokalnej Tak Tak Tak Tak Tak

11. Ocena realizacji Programu

a) wskaźniki42 Tak Tak Tak Tak Tak Tak Tak

b) publikacja sprawozdania Tak Tak Tak Tak Tak Tak

Wzmacnianie organizacji i rozwijanie infrastruktury współpracy

12. W RPW zadanie – wzmacnianie organizacji43

a) szkolenia i doradztwo Tak Tak Tak Tak Tak

b) inne (wsparcie merytoryczne) Tak Tak Tak Tak Tak

13. Komórka ds. współpracy z organizacjami44 Tak Tak Tak

14. Sieć, związek lokalnych organizacji pozarządowych Tak

15. Partnerstwa lokalne (możliwość tworzenia)45 Tak Tak Tak Tak TakObjaśnienia:(1) – spotkanie Komisji Rady Miast z organizacjami w sprawie Programu na 2014,(2) – wysyłka SMS-em,(3) – dotyczy konsultacji społecznych projektu Strategii Rozwoju Miasta Szczyrk na lata 2014-2022. Program konsultowany w dwóch formach – przez wywieszenie na tablicy ogłoszeń i stronie internetowej oraz podczas spotkania z organizacjami,(4) – brak wyników konsultacji Programu,(5) – brak uwag pisemnych, akceptacja projektu RPW przez GRDPP,(6) – zapraszanie przedstawicieli organizacji do udziału w organizowanych przez JST spotkaniach, konferencjach lub seminariach związanych ze współpracą samorządu z organizacjami,(7) – w 2014 roku ustanowiono jedno priorytetowe zadanie – jest to kontynuacja zadania z roku 2013: „zapewnienie bezpieczeństwa publicznego mieszkańców w ruchu rowerowym” poprzez realizację kolejnego etapu planu wytyczania tras rowerowych na terenie Gminy,(8) – otwarty konkurs oferty na zadanie z zakresu promocji zdrowia.

42 Standardowy zestaw wskaźników obejmuje: wysokość środków, liczbę konkursów, umów, uwag i zleconych zadań.43 Działania na rzecz rozwoju organizacji i inicjatyw obywatelskich poprzez np. szkolenia, doradztwo i animacje.44 Np. pełnomocnik ds. organizacji współpracy z organizacjami, centrum organizacji pozarządowych.45 Także prowadzenia wspólnych przedsięwzięć.

Tab. 6 Program Współpracy – założenia i praktyka: gminy miejsko-wiejskie

JSTCzerwionka-

LeszczynyKłobuck Krzepice

MiasteczkoŚląskie

Skoczów Sławków Wilamowice Woźniki

Tworzenie polityk publicznych

1. Ciało dialogu obywatelskiego Tak Tak(1) Tak

2. Informacje o i dla organizacji

a) na stronie JST/BIP Tak Tak Tak Tak Tak(2) Tak

b) baza adresowa organizacji Tak Tak Tak Tak Tak Tak

3. Spotkania samorządu i organizacji pozarządowych Tak(3) Tak(4) Tak

4. Konsultacje strategii, programów, planów

a) ustanowione formy konsultacji S, T A,Bo,S,T P,S,T P,S,T P,S,T P,S,T T S(5)

b) zastosowana forma konsultacji Programu T T P,S,T E,T T T S,T

c) publikacja wyników (wraz z uzasadnieniem) Nie(6) Tak Tak Tak Tak Tak

d) udział organizacji w konsultacjach Programu Bu Bu Tak Tak Bu

5. W Programie ujęto zasady współpracy przy uchwalaniu lokalnych polityk publicznych

a) konsultowanie Tak Tak Tak Tak Tak Tak Tak Tak

b) zespoły doradcze i konsultacyjne Tak Tak Tak Tak Tak Tak

c) inne D

6. Lokalna inicjatywa uchwałodawcza Nie(7) Tak Tak

7. Budżet obywatelski i/lub fundusze sołeckie Tak Tak Tak Tak Tak Tak Tak

Realizacja zadań publicznych

8. Priorytetowe zadania publiczne

a) określone w RPW 7 9 4 1 12 8 7 33

b) ogłaszane konkursy 5 7 1 1 11 3 2 7

c) wielkość środków finansowych (w tys. zł) 150 236,5 10,0 200,0 150,0 124,0 190,0 346,0

9. Formy pozafinansowe

a) udostępnianie lokali Tak Tak Tak Tak Tak Tak

b) udostępnianie sprzętu Tak

c) informowanie na stronie gminy i w mediach Tak Tak Tak Tak

e) inne W R, W R,W R F,K,R,W W F,K,R,W F,K,R,W

10. Możliwość realizacji inicjatywy lokalnej Tak Tak Tak Tak

11. Ocena realizacji Programu

a) wskaźniki Tak Tak Tak Tak Tak

b) publikacja sprawozdania Tak Tak Tak Tak Tak Tak

Wzmacnianie organizacji i rozwijanie infrastruktury współpracy

12. W RPW zadanie – wzmacnianie organizacji

a) szkolenia i doradztwo Tak Tak Tak Tak Tak

b) inne Tak(8)

13. Komórka ds. współpracy z organizacjami Tak Tak

14. Sieć, związek lokalnych organizacji pozarządowych Tak

15. Partnerstwa lokalne (możliwość tworzenia) Tak Tak

Objaśnienia:(1) – Młodzieżowa Rada Miasta, działała w kadencji 2007-2009, za: http://bip.slawkow.pl/index.jsp?bipkod=/006 (dostęp 11.08.2014 r.),

(2) – strona jest pusta (dostęp 18.08.2014 r.),(3) – w sprawie konsultacji Programu na 2014 r.,(4) – w sprawie Programu,(5) – za pośrednictwem Gminnej Rady Sportu,(6) – sprawozdanie z konsultacji RPW przedłożono Radzie Miasta (RPW 2014),(7) – jednak zgodnie z § 33 Statutu inicjatywa uchwałodawcza przysługuje także sołtysom i przewodniczącym zarządów dzielnic czy osiedli,(8) – udzielania pożyczek, gwarancji i poręczeń organizacjom pozarządowym na realizację zadań w sferze pożytku publicznego.

Tab. 7 Program Współpracy – założenia i praktyka: gminy wiejskie

JST Bobrowniki Boronów Godów Jejkowice Kornowac KoszarawaKrupski

MłynŁodygowice Miedźno Mierzęcice Ornontowice Świerklaniec Wyry

Tworzenie polityk publicznych

1. Ciało dialogu obywatelskiego Tak Tak

2. Informacje o i dla organizacji

a) zakładka na stronie JST/BIP Tak Tak Tak Tak Tak Tak Tak

b) baza adresowa organizacji Tak Tak Tak Tak Tak Tak Tak Tak Tak Tak(1)

3. Spotkania samorządu i organizacji pozarządowych

Tak Tak(2) Tak(3) Tak(4)

4. Konsultacje strategii, programów, planów

a) ustanowione formy konsultacji T S, T P,S,T T(5) A,P,S T P,S T P P,T T P,S,T

b) zastosowana forma konsultacji Programu T E,T T T T E,T T T T T T E(6),T

c) publikacja wyników konsultacji Programu Tak Tak Tak Tak Tak Tak Tak Tak Tak Tak Tak

d) udział organizacji w konsultacjach Programu Bu Bu(7) Bu Bu Bu Bu Tak Bu Bu Bu Bu(8)

5. W Programie ujęto zasady współpracy przy uchwalaniu lokalnych polityk publicznych

a) konsultowanie Tak Tak Tak Tak Tak Tak Tak Tak Tak Tak Tak Tak

b) zespoły doradcze i konsultacyjne Tak Tak Tak Tak Tak Tak Tak Tak

c) inne D, I I I I D I D D I

6. Lokalna inicjatywa uchwałodawcza Tak(9) Tak

7. Budżet obywatelski i/lub fundusze sołeckie Tak Tak Tak Tak

Realizacja zadań publicznych8. Priorytetowe zadania publiczne a) określone w RPW na 2014 9 7 9 1 11 1 22 5 9 2 5 8 8b) ogłaszane konkursy 1 1(10) 1 1 1 1 2 5 2 2 2 1 6c) wielkość środków finansowych (w tys. zł) 85,6 107,0 12,5 43,0 60,0 20,0 65,0 111,5 115,0 80,0 27,0 180,0 50,09. Formy pozafinansowea) udostępnianie lokali Tak Tak(11) Tak Tak Tak Tak Tak Tak Takb) udostępnianie sprzętu Tak Tak Takc) informowanie na stronie gminy i w mediach Tak Tak Tak Tak Tak Tak Tak Tak Take) inne F F,W R,W F,R W F,W F,K,R,W F,K,R,W K,R F,W F,K,R,W F,R,W10. Możliwość realizacji inicjatywy lokalnej Tak Tak Tak Tak11. Ocena realizacji Programua) wskaźniki Tak Tak Tak Tak Tak Tak Tak Tak Tak Tak Tak Takb) publikacja sprawozdania Tak Tak Tak Tak Tak Tak Tak Tak Tak

Wzmacnianie organizacji i rozwijanie infrastruktury współpracy12. W RPW zadanie – wzmacnianie organizacjia) szkolenia i doradztwo Tak Tak Takb) inne (wsparcie merytoryczne) Tak(12) Tak Tak(13) Tak(14)

13. Komórka ds. współpracy z organizacjami Tak

14. Sieć, związek lokalnych organizacji pozarządowych15. Partnerstwa lokalne (możliwość tworzenia)

Tak(15) Tak(15) Tak(15) Tak Tak Tak

Objaśnienia:(1) – wykaz organizacji współpracujących z Gminą,(2) – w sprawie konsultacji Programu na rok 2013,(3) – w sprawie nowej strategii rozwoju Gminy,(4) – W RPW zapis o organizacji otwartych spotkań w zakresie działań statutowych organizacji,(5) – konsultacje prowadzone są w szczególności za pośrednictwem strony internetowej Gminy,(6) – wysłano do konsultacji organizacjom, które otrzymały wsparcie w roku ubiegłym lub ubiegają się w bieżącym,(7) – brak uwag pisemnych, natomiast w spotkaniu wzięli udział przedstawiciele dwóch organizacji,(8) – dotyczy Programu na rok 2013,(9) – w określonych sprawach inicjatywa przysługuje działającym na terenie gminy organizacjom społecznym, zawodowym, spółdzielczym i grupie 100 mieszkańców,(10) – w 2012 roku ogłoszono jeden konkurs (z obszaru sportu i kultury fizycznej) i zawarto pięć umów w trybie bezkonkursowym (nauka i edukacja, turystyka i krajoznawstwo, kultura i sztuka),(11) – faktycznie zrealizowane na podstawie Sprawozdania,(12) – udzielanie informacji w zakresie składania ofert i sprawozdań,(13) – aktywizacja i sieciowanie organizacji,(14) – zakup usług związanych z realizacją zadań publicznych,(15) – realizacja wspólnych projektów i inicjatyw na rzecz społeczności lokalnej, szczególnie z zakresu kultury sportu i rekreacji.

SkrótyA – ankiety,B – udostępnianie sprzętu biurowego,Bo – badania opinii,Bu – brak uwag,D – wspólne rozpoznawanie potrzeb społeczności lokalnej i wspólne planowanie działań służących ich zaspokajaniu,E – Program wysłano drogą elektroniczną do organizacji pozarządowych,F – przekazywanie i/lub współdziałanie przy pozyskiwaniu środków finansowych z innych źródeł,I – informowanie o terminach sesji Rady i posiedzeń komisji Rady,K – pomoc przy nawiązywaniu kontaktów (z organizacjami, instytucjami publicznymi i innymi podmiotami, także spoza gminy),M – informowanie za pośrednictwem mediów,P – forma pisemna polegająca na przesłania projektu aktu celem wyrażenia opinii,R – udzielanie rekomendacji i obejmowanie patronatem działania organizacji współpracującym z Gminą,S – bezpośrednie spotkanie z przedstawicielami organizacji pozarządowych,T – umieszczenie projektu aktu prawa miejscowego na stronie internetowej/BIP oraz tablicy ogłoszeń Urzędu Gminy,W – wzajemne informowanie się o planowanych kierunkach działalności.

Tab. 8 Realizacja Programu współpracy w gminie miejskiej Będzin w latach 2010-2012

Wskaźnik/Rok 2010 2011 2012Wsparcie finansowe

Liczba obszarów w Programie 8Liczba obszarów, w których zorganizowano konkursy 5 5 5Pula środków na dotacje (w tys. zł) 432,4 273,4 417,6Liczba organizacji realizujących zadania publiczne 23 19 17Zmienność realizatorów zadań publicznych46 - 4 4Liczba udzielonych dotacji 29 23 22Minimalna dotacja 0,8 0,6 1,0Maksymalna dotacja 112,0 74,0 107,0Średnia dotacja (w tys. zł) 14,9 11,9 19,0Odsetek dotacji poniżej 10 tys. zł 51% 65% 64%Liczba korzystających z działań 2136(1) 1811(1) 155(1)

Inne formy wsparcia OSP(2) OSP(2)

Wsparcie pozafinansoweBaza danych organizacji Tak(3) TakSzkolenia Tak TakProjekty wspierające współpracę Tak TakKampanie promocyjne, w tym 1%, patronaty Tak Tak Tak(1) – tylko obszary pomoc społeczna i ochrona zdrowia,(2) – wydatki w kwocie ponad 104,5 tys. zl (2011) i 96,4 tys. zł (2012) na działania statutowe trzech jednostek OSP,(3) – strona internetowa poświęcona współpracy z organizacjami.

Tab. 9 Realizacja Programu współpracy w gminie miejskiej Tarnowskie Góry w latach 2010-2013

Wskaźnik/Rok 2010 2011 2012 2013Wsparcie finansowe

Liczba obszarów, w których zorganizowano konkursy 3 3 3 3Pula środków na dotacje (w tys. zł) 3137,9 2141,8 2207,4 2235,7Liczba organizacji realizujących zadania publiczne 49 42 41 46Zmienność realizatorów zadań publicznych - 8 8 11Liczba udzielonych dotacji 82 79 74 91Minimalna dotacja 0,9 0,9 0,9 1,0Maksymalna dotacja 72,0 76,6 83,1 114,5Średnia dotacja (w tys. zł) 38,3 27,1 29,8 24,6

Wsparcie pozafinansowe(1)

(1) – w Sprawozdaniach brak informacji o realizacji pozafinansowych form współpracy.

Tab. 10 Realizacja Programu współpracy w gminie miejsko-wiejskiej Czerwionka-Leszczyny w latach 2009-2013

Wskaźnik/Rok 2009 2010 2011 2012 2013Wsparcie finansowe

Liczba obszarów w Programie 6 7 5Liczba obszarów, w których zorganizowano konkursy 5 6(1) 5 5 5Pula środków na dotacje (w tys. zł) 295,0 290 115 115 115Liczba organizacji realizujących zadania publiczne 17 15 9 7 6Zmienność realizatorów zadań publicznych - 1 3 1 1Liczba udzielonych dotacji 20 21 15 15 15Minimalna dotacja 1,0 1,0 0,6 1,2 1,5Maksymalna dotacja 33,0 35,2 34,3 27,0 20,0

46 Mierzony liczbą nowych, w stosunku do roku poprzedniego, organizacji realizujących zadania publiczne.

Średnia dotacja (w tys. zł) 14,8 13,8 12,8 12,8 12,8Odsetek dotacji poniżej 10 tys. zł 35% 38% 80% 73% 80%Liczba korzystających z działań 4972 6919 9146 10912 6856Inne formy wsparcia (inicjatywa lokalna) - - - Tak Tak

Wsparcie pozafinansoweBaza danych organizacji Tak(2) Tak Tak Tak TakSzkolenia Tak(3) Tak TakProjekty wspierające współpracę Tak(3) Tak TakKampanie promocyjne, w tym 1%, patronaty Tak TakWsparcie merytoryczne Tak Tak TakCiała dialogu Tak(4)

(1) – w jednym z obszarów (ratownictwo i ochrona ludności) nie wpłynęła żadna oferta,(2) – badanie ankietowe we współpracy ze Starostwem Powiatowym w Rybniku,(3) – we współpracy z podmiotami zewnętrznymi (infrastrukturalne organizacje pozarządowe),(4) – tworzenie GRDPP we współpracy z lokalną organizacją pozarządową.

Tab. 11 Realizacja Programu współpracy w gminie miejsko-wiejskiej Kłobuck w latach 2011-2013

Wskaźnik/Rok 2011 2012 2013Wsparcie finansowe

Liczba obszarów, w których zorganizowano konkursy 4 4 7Pula środków na dotacje (w tys. zł) 212,0 212,0 223,5Liczba organizacji realizujących zadania publiczne 8 9 12Zmienność realizatorów zadań publicznych - 1 3Liczba udzielonych dotacji 8 9 12Minimalna dotacja 2,0 2,0 2,0Maksymalna dotacja 56,0 59,0 68,0Średnia dotacja (w tys. zł) 26,5 23,6 18,6Odsetek dotacji poniżej 10 tys. zł 13% 22% 42%

Wsparcie pozafinansowe(1)

(1) – w Sprawozdaniach brak informacji o realizacji pozafinansowych form współpracy.

Tab. 12 Realizacja Programu współpracy w gminie wiejskiej Bobrowniki w latach 2011-2013

Wskaźnik/Rok 2012 2013Wsparcie finansowe

Liczba obszarów w Programie 1 1Liczba obszarów, w których zorganizowano konkursy 1 1Pula środków na dotacje (w tys. zł) 75,0 85,6Liczba organizacji realizujących zadania publiczne 5 4Zmienność realizatorów zadań publicznych - 0Liczba udzielonych dotacji 5 4Minimalna dotacja 1,8 6,6Maksymalna dotacja 21,6 37,6Średnia dotacja (w tys. zł) 15,0 21,4Odsetek dotacji poniżej 10 tys. zł 40% 25%Inne formy wsparcia Tak(1) Tak(1)

Wsparcie pozafinansoweBaza danych organizacji Tak TakSzkolenia TakKampanie promocyjne, w tym 1%, patronaty Tak Tak(1) – udzielono trzech małych dotacji na kwotę 11,5 tys. zł (2012) i 12 tys. zł (2013).

Tab. 13 Realizacja Programu współpracy w gminie wiejskiej Jejkowice w latach 2011-2013

Wskaźnik/Rok 2011 2012 2013Wsparcie finansowe

Liczba obszarów w Programie 1 1 1Liczba obszarów, w których zorganizowano konkursy 1 1 1Pula środków na dotacje (w tys. zł) 30,0 38,0 43,0Liczba organizacji realizujących zadania publiczne 1 1 1Zmienność realizatorów zadań publicznych - 0 0Liczba udzielonych dotacji 1 1 1Minimalna dotacja 30,0 38,0 43,0Maksymalna dotacja 30,0 38,0 43,0Liczba korzystających z działań 96 96 80

Wsparcie pozafinansowe(1)

(1) – w Sprawozdaniach brak informacji o realizacji pozafinansowych form współpracy.

Tab. 14 Realizacja Programu współpracy w gminie wiejskiej Mierzęcice w latach 2010-2013

Wskaźnik/Rok 2010 2011 2012 2013Wsparcie finansowe

Liczba obszarów w Programie 2 2 2 2Liczba obszarów, w których zorganizowano konkursy 2 2 2 2Pula środków na dotacje (w tys. zł) 78,0 70,0 70,0 80,0Liczba organizacji realizujących zadania publiczne(2) 6 7 7 8Zmienność realizatorów zadań publicznych - 1 0 1Liczba udzielonych dotacji 8 7 8 8Minimalna dotacja 3,0 2,0 2,0 2,0Maksymalna dotacja 40,0 35,0 35,0 34,0Średnia dotacja (w tys. zł) 9,8 10,0 8,8 10,0Odsetek dotacji poniżej 10 tys. zł 89% 85% 75% 75%

Wsparcie pozafinansowe(1)

(1) – w Sprawozdaniach brak informacji o realizacji pozafinansowych form współpracy.(2) – w tym organizacja startująca, choć bez powodzenia, w wyborach do Rady Gminy.

2. Lista gmin objętych badaniem

A. gminy miejskieBędzin*47, Bieruń, Imielin, Krzanowice, Myszków*, Racibórz*, Radzionków, Szczyrk, Tarnowskie Góry* i Żywiec*;B. gminy miejsko-wiejskieCzerwonka-Leszczyny, Kłobuck*, Krzepice, Miasteczko Śląskie, Skoczów, Sławków, Wilamowice i Woźniki;C. wiejskieBobrowniki, Boronów, Godów, Jejkowice, Kornowac, Koszarawa, Krupski Młyn, Łodygowice, Miedźno, Mierzęcice, Ornontowice, Świerklaniec i Wyry.

3. Lista analizowanych dokumentów

A. Programy współpracyW przypadku większości gmin analizowano Roczne Programy Współpracy na rok 2014, za wyjątkiem gmin: - Bobrowniki – Wieloletni Program Współpracy na lata 2012-2014,- Koszarawa – analizowano Roczny Program Współpracy na rok 2012,- Krupski Młyn – Wieloletni Program Współpracy na lata 2013-2015,- Miedźno – Wieloletni Program Współpracy na lata 2013-2014,- Szczyrk – Wieloletni Program Współpracy na lata 2013-2014,- Wyry – analizowano projekt Rocznego Programu Współpracy na rok 2014.

B. Uchwały w sprawie szczegółowego sposobu konsultowania z organizacjami pozarządowymi i podmiotami wymienionymi w art. 3 ust. 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 roku o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie projektów aktów prawa miejscowego w dziedzinach dotyczących działalności statutowej tych organizacji i/lub mieszkańcami- Uchwała nr XLIV/415/10 Rady Gminy Bobrowniki z dnia 2 września 2010 r.,- Uchwała nr 12/II/2010 Rady Gminy w Boronowie z dnia 13 grudnia 2010 r.,- Uchwała nr XLII/382/10 Rady Gminy Godów z dnia 28 czerwca 2010 r.,- Uchwała nr XLV/180/10 Rady Gminy Jejkowice z dnia 25 października 2010 r.,- Uchwała nr XLIV/245/2010 Rady Gminy Kornowac z dnia 29 września 2010 r.,- Uchwała nr XLIX/216/10 Rady Gminy Koszarawa z dnia 29 września 2010 r.,- Uchwała nr V/27/11 Rady Gminy Krupski Młyn z dnia 22 lutego 2011 r.,- Uchwała nr XVIII/190/2012 Rady Gminy Łodygowice z dnia 31 lipca 2012 r.,- Uchwała nr 348/L/2010 Rady Gminy Miedźno z 29 października 2010 r.,- Uchwała nr IV/21/2010 Rady Gminy Mierzęcice z dnia 29 grudnia 2010 r.,- Uchwała nr III/13/10 Rady Gminy Ornontowice z dnia 22 grudnia 2010 r.,- Uchwała Nr II/11/10 Rady Gminy Świerklaniec z dnia 10.12.2010 r.,- Uchwała nr IV/18/2011 Rady Miasta Imielin z dnia 31 stycznia 2011 r.,- Uchwała nr XLIV/402/10 Rady Miasta Myszków z dnia 30 września 2010 r.,- Uchwała nr XLVI/740/2010 Rady Miasta Racibórz z dnia 27 października 2010 r.,- Uchwała nr LVI/473/2010 Rady Miasta Radzionków z dnia 30.09.2010 r.,- Uchwała nr LIV/958/2010 Rady Miejskiej Będzina z dnia 28 czerwca 2010 r.,- Uchwała Nr XLV/555/2010 Rady Miejskiej Skoczowa z dnia 27 maja 2010 r.,- Uchwała nr VIII/2/2010 Rady Miejskiej w Bieruniu z dnia 30 września 2010r.,- Uchwała nr XLI/534/14 Rady Miejskiej w Czerwionce-Leszczynach z dnia 28 lutego 2014 r.,- Uchwała nr 457/XLVIII/2010 Rady Miejskiej w Kłobucku z dnia 7 września 2010 r.,- Uchwała nr XXI.166.2013 Rady Miejskiej w Krzanowicach z dnia 26 lutego 2013 r.,- Uchwała nr XLVIII/381/10 Rady Miejskiej w Krzepicach z dnia 21 października 2010 r.,- Uchwała nr LIII/416/10 Rady Miejskiej w Miasteczku Śląskim z dnia 3 listopada 2010 r.,

47 * – miasto siedziba powiatu ziemskiego.

- uchwały nr LIII/533/10 Rady Miejskiej w Sławkowie z dnia 24 września 2010 r.,- Uchwała Nr LXVII/763/2010 Rady Miejskiej w Tarnowskich Górach z dnia 27 października2010 r.,- Uchwała Nr XXXX/384/10 Rady Miejskiej w Wilamowicach z dnia 30 września 2010 r.,- Uchwała Nr 422/XXXX/2010 Rady Miejskiej w Woźnikach z dnia 22 czerwca 2010 r.,- Uchwała Nr LVI/479/2010 Rady Miejskiej w Żywcu z dnia 28 kwietnia 2010 roku w sprawie: zasad i trybu przeprowadzania konsultacji społecznych z mieszkańcami miasta Żywca.

C. Sprawozdania z realizacji Programu- Informacja dla Radnych Rady Miejskiej w Sławkowie na temat Analiza realizacji Programu Współpracy z organizacjami pozarządowymi w roku 2013,- Informacja o realizacji współpracy miasta Tarnowskie Góry z organizacjami pozarządowymi w latach 2010-2014,- sprawozdanie Burmistrza Miasta z realizacji programu współpracy miasta Miasteczko Śląskie z organizacjami pozarządowymi w latach 2011-2012,- Sprawozdania z realizacji Programu współpracy miasta Będzin z organizacjami pozarządowymi za lata 2010-2012,- Sprawozdania z realizacji Programu Współpracy Gminy Bobrowniki z organizacjami pozarządowymi za lata 2012-2013,- Sprawozdania z realizacji Programu Współpracy Gminy Kłobuck z organizacjami pozarządowymi za lata 2011-2013,- Sprawozdania z realizacji rocznego Programu Współpracy Gminy i Miasta Czerwionka-Leszczyny z organizacjami pozarządowymi za lata 2009 -2013,- Sprawozdania z realizacji rocznego Programu Współpracy Gminy Jejkowice z organizacjami pozarządowymi za lata 2011 -2013,- Sprawozdania z realizacji rocznego Programu Współpracy Gminy Mierzęcice z organizacjami pozarządowymi za lata 2010 -2013,- Sprawozdanie z realizacji Rocznego programu współpracy Gminy Ornontowice z organizacjami pozarządowymi w latach 2011-2013,- Sprawozdania z realizacji współpracy gminy Bieruń z organizacjami pozarządowymi za lata2012-2013,- Sprawozdanie ze współpracy miasta Radzionków z organizacjami pozarządowymi w roku 2013,- Sprawozdanie z oceny realizacji Programu współpracy gminy Boronów z organizacjami pozarządowymi za rok 2012,- Sprawozdanie z oceny realizacji Programu współpracy gminy Godów z organizacjami pozarządowymi za rok 2011,- Sprawozdanie z oceny realizacji Programu współpracy gminy Kornowac z organizacjami pozarządowymi za rok 2012,- Sprawozdanie z realizacji Programu Współpracy Gminy Krupski Młyn z organizacjamipozarządowymi za 2013 rok,- Sprawozdanie z realizacji Programu Współpracy Gminy Skoczów z organizacjamipozarządowymi za 2013 rok,- Sprawozdanie z realizacji Programu Współpracy Gminy Wilamowice z organizacjamipozarządowymi za 2013 rok,- Sprawozdanie z realizacji Programu współpracy Miasta Racibórz z organizacjami pozarządowymi na 2013 r.,- Sprawozdanie z realizacji Programu współpracy Miasta Żywiec z organizacjami pozarządowymi na 2013 r.,- Sprawozdanie z realizacji w roku 2013 Programu Współpracy z organizacjami pozarządowymi Gminy Wyry.