rüzgar enerjisi sdü

8/6/2019 rzgar enerjisi sd.

1/98

T.C.SLEYMAN DEMREL NVERSTES

SOSYAL BLMLER ENSTTSLETME ANABLM DALI

RZGAR ENERJSYATIRIMLARIVE

ISPARTA LNDE KURULABLECEK RZGARENERJSSANTRALNN EKONOMK ANALZ

YKSEK LSANS TEZ

Hasan Hseyin ZCANTez Danman: Yrd. Do. Dr. Ali Cneyt ETN

ISPARTA, 2009


2/98


3/98

iii

ZET

RZGR ENERJSYATIRIMLARIVE

ISPARTALNDE KURULABLECEK RZGR ENERJSSANTRALNN

EKONOMK ANALZ Hasan Hseyin ZCAN

Sleyman Demirel niversitesi,letme BlmYksek Lisans Tezi, Mays 2009

Danman: Yrd. Do. Dr. Ali Cneyt ETN

Gnmz insan yaamnn her noktasnda enerjiye ihtiya duymaktadr. Fosilenerji kaynaklarnn yakn gelecekte tkenme ihtimalinin bulunmas ve evreyeverdikleri zarar insanolunu alternatif enerji kaynaklar aramaya itmitir. Bubalamda, dnyada yenilenebilir enerji kaynaklarna ve zellikle rzgr enerjisinetalep artmtr.

Bu tezin amac, rzgr enerjisi santrali yatrmlar ve bu yatrmlarnfinansmann incelemek, Isparta ilinde kurulabilecek bir rzgr enerjisi santralininekonomik analizini yapmaktr.

Birinci blmde enerji kaynaklar ve rzgr enerjisi bal altnda genelolarak enerji kaynaklar ve rzgr enerjisi hakknda bilgiler verilmi Dnya daki veTrkiye deki uygulamalarna deinilmitir.

kinci blmde rzgr enerjisi yatrmlar, maliyetler, finansman kaynaklarve tevik uygulamalarna deinilmitir.

nc blmde Ispartalinde kurulacak bir rzgr enerjisi santralininekonomik analizi RetScreen Temiz Enerji Proje Analiz Yazlm kullanlarakyaplmtr.

Sonu olarak kullanlan yntem ve veriler ile yaplan varsaymlar altndahalen lkemizde uygulamada olan rzgr enerjisi santrallerinde retilen elektriinsat fiyat baz alnarak Isparta ilinde merkeziebekeye balantl bir rzgr enerjisantrali kurulmas ekonomik bulunmamtr. Ancak son gnlerde lkemizde rzgrenerjisi santrallerinde retilen elektriin sat fiyatnn artrlmas gndemde olupsat fiyatnda sz konusu artn gereklemesi halinde Isparta ilinde merkeziebekeye balantl bir rzgr enerji santrali kurulmas ekonomik hale gelebilecektir.Rzgr enerjisi santralinin, rzgr hznn projede kullanlandan daha fazla olduubir noktaya kurulmas, maliyetleri nemli lde drc veya elektrik sat gelirininemli lde artrc gelimelerin ortaya kmas durumunda da Isparta ilindekurulabilecek bir rzgr enerjisi santralinin ekonomik olabilecei dnlmektedir.

Anahtar Kelimeler: Rzgr Enerjisi, Rzgr Enerjisi Yatrmlar ve Finansman,Isparta


4/98

iv

ABSTRACT

WIND POWER INVESTMENTSAND

ECONOMIC ANALYSIS OF A WIND POWER PLANT

THAT CAN BE BUILT IN ISPARTAHasan Hseyin ZCAN

Sleyman Demirel University, Department of Business AdministrationMaster Thesis, May 2009

Supervisor: Asst.Prof.Dr. Ali Cneyt ETN

Nowadays human need energy at all aspects of life. The possibility of runingout of fosil fuels in the near future and the hazardous effects of them on theenvironment, lead human to look for alternative energy sources. Thus, interest in therenewable energy sources and especially in wind power increased.The aim of this study is to examine the wind power investments, the financeof this investments and to economically analyse a wind power plant that can be builtin Isparta.

In the first chapter, general information about the sources of energy and windenergy were given with the practices in the World and Turkey.

The second chapter deals with the wind power investments, costs, financingmethods and incentives around the world.

In the third chapter, an economical analysis of a wind plant to be built inIsparta was conducted with the help of RetScreen Clean Energy Project AnalysisTool.

As a result, with the data(real and hypotetical) used and under the methodfollowed, a grid connected wind plant to be built in Isparta whose electricitygeneration will be sold at current market prices, is thought to be economicallyunfeasible. However, nowadays in Turkey the price of electricity generated by windpower plants is planned to be increased. If this increase is realized, a grid connectedwind plant to be built in Isparta will be economically feasible. If special locationswith wind speeds more than the ones used in the project can be found, or anyimprovements can be made to diminish the costs or increase the income generatedfrom the plant, it may also be economically feasible to built a grid connected windplant in Isparta.

Keywods: Wind Energy, Wind Energy Investments and Finance, Isparta


5/98

v

NDEKLER

NDEKLER........................................................................................................VKISALTMALAR.................................................................................................. V

EKLLER DZN.............................................................................................V

ZELGELER DZN..........................................................................................X

GR.......................................................................................................................1

BRNCBLM

1. ENERJKAYNAKLARI VE RZGR ENERJS..............................................3

1.1. Enerji Kaynaklar ............................................................................................................................ 3 1.1.1. Yenilenemez Enerji Kaynaklar........... ............. ............. .............. ............. ............ .............. ..... 4

1.1.1.1. Petrol................................................................................................................................ 4 1.1.1.2. Linyit ve Ta Kmr...................................................................................................... 5 1.1.1.3. Doalgaz.......................................................................................................................... 5 1.1.1.4. Nkleer Enerji.................................................................................................................. 6

1.1.2. Yenilenebilir Enerji Kaynaklar............. ............. .............. ............ ............. .............. ............. ... 6 1.1.2.1. Gne Enerjisi.................................................................................................................. 6 1.1.2.2. Hidroelektrik Enerji ......................................................................................................... 6 1.1.2.3. Biyoktle Enerjisi ............................................................................................................ 7 1.1.2.4. Jeotermal Enerji ............................................................................................................... 7 1.1.2.5. Dalga Enerjisi .................................................................................................................. 7 1.1.2.6. Hidrojen Enerjisi.............................................................................................................. 8

1.2. Rzgr Enerjisi................................................................................................................................ 8 1.2.2. Rzgr Enerjisinin Avantajlar ve Dezavantajlar ............ ............ ............. .............. ............. ..10 1.2.3. Dnya da Rzgr Enerjisi Kullanm ............ ............ .............. ............. .............. ............ .......13 1.2.4 Trkiye de Rzgr Enerjisi Kullanm ............. ............. .............. ............. ............ .............. ....21

KNCBLM

2. RZGR ENERJSSANTRAL YATIRIMLARI VE FNANSMANI..............25

2.1. Rzgr Enerjisi Santral Maliyetleri................................................................................................25 2.1.1. Rzgr Enerjisi Santrallerinin Kurulum Maliyetleri...............................................................25 2.1.2. Rzgr Enerjisi Santrallerinin Operasyon, Bakm ve Onarm Maliyetleri .............. ............. ..27 2.1.3. Rzgr Enerjisi Santral Maliyetlerini Etkileyen Trendler ............ ............. .............. ............. ..29 2.1.4. Rzgr Enerjisi ile retilen Elektriin Maliyeti.....................................................................31

2.2. Rzgr Enerjisi Yatrmlar ............ ............. ............. ............. .............. ............. ............ .............. ....34

2.3. Rzgr Enerjisi Yatrmlarnn Finansman....................................................................................36


6/98

vi

2.3.1. zkaynak Finansman ............ ............. ............. ............. .............. ............. ............ .............. ....37 2.3.2. Bor Finansman.....................................................................................................................38

2.3.2.1. Proje Kredisi ve Proje Kredisi Veren Baz Kurulular ...................................................38 2.3.2.2. Sendikasyon Kredisi .............. ............. ............ .............. ............. ............ .............. ...........45

2.4. Rzgr Enerjisi ilelgili Tevik Uygulamalar...............................................................................46 2.4.1. Mali Tevikler ........................................................................................................................46 2.4.2. Vergi Tevikleri......................................................................................................................47 2.4.3. retim Tevikleri....................................................................................................................47 2.4.4. Seilmi Baz lkelerde Rzgr Enerjisi Tevik Uygulamalar.............................................49 2.4.5. Trkiye de Rzgr Enerjisine Salanan Tevikler ................................................................51

NC BLM

3. ISPARTALNDE KURULACAK BR RZGR ENERJSSANTRALNNEKONOMK ANALZ..........................................................................................54

3.1. Proje Hakknda Genel Bilgiler .............. ............. ............ .............. ............. ............ .............. ...........54 3.1.1. Ispartalinin Corafi Konumu ...............................................................................................54 3.1.2. RetScreen Temiz Enerji Proje Analiz Yazlm......................................................................54 3.1.3. Proje Verileri..........................................................................................................................55

3.2. Enerji Modeli ............. ............. .............. ............. ............ .............. ............. ............ .............. ...........58 3.2.1. Rzgr Hz.............................................................................................................................58 3.2.2. Elektrikhracat Fiyat.............................................................................................................58 3.2.3. Rzgr Trbini ............ ............ .............. ............. .............. ............ ............. .............. ............. ..58

3.3. Maliyet Analizi...............................................................................................................................60 3.3.1. Kurulum Maliyetleri...............................................................................................................61

3.3.1.1. Fizibilite Etd ............ .............. ............. ............ .............. ............. .............. ............ .......61 3.3.1.2. Gelitirme Maliyetleri.....................................................................................................64 3.3.1.3. Mhendislik....................................................................................................................66 3.3.1.4. Elektrik Sistemi .............. ............. ............. ............. .............. ............. ............ .............. ....68 3.3.1.5. Sistem Dengesi ve Dier Maliyetler...............................................................................69

3.3.2. Yllk Maliyetler(letme ve Bakm Maliyetleri)....................................................................72 3.3.3. Dnemsel Maliyetler .............. ............. ............. ............. .............. ............. ............ .............. ....74

3.4. Finansal Analiz...............................................................................................................................74 3.4.1. Finansal Parametreler ............. ............. ............. ............. .............. ............. ............ .............. ....74 3.4.2. Proje Sonularnn Deerlendirmesi.......................................................................................75

3.4.2.1. Birinci Senaryo............ .............. ............. ............ .............. ............. .............. ............ .......76 3.4.2.2.kinci Senaryo.................................................................................................................80

SONU..................................................................................................................83

KAYNAKA .........................................................................................................85

ZGEM...........................................................................................................89


7/98

vii

KISALTMALAR

$c 1/100 USDC Santigrat Derece(Scaklk ls Birimi)

c 1/100 EUROA.. AnonimirketABD Amerika Birleik DevletleriAR-GE Aratrma GelitirmeCO2 KarbondioksitdB Desibel, Ses Seviyesi BirimiDKK Danimarka KronuEPDK Enerji Piyasas Dzenleme KurumuEURO( ) Avrupa Birlii Para BirimiGW Gigawatt, 109 watt(uluslararas standart g birimi)km KilometrekPa Kilopascal, Basn BirimiKWh Kilowattsaat, Enerji Birimi, 103 wattsaatLIBOR London Interbank Offered Rate,Referans Faizi Olarak Kullanlr.m MetreM Milattan nceMW Megawatt, 106 watt(uluslararas standart g birimi)MWh Megawattsaat, Enerji Birimi, 106 wattsaat

SPDFYenilenebilir Enerji retiminin Finanse Edilmesinde zel AmalBor Fonu

TKB Trkiye Kalknma BankasTSKB Trkiye Sinai Kalknma BankasTWh Terawattsaat, Enerji Birimi, 1012 wattsaatUSD($) Amerika Birleik Devletleri Para Birimi


8/98

viii

EKLLER DZN

ekil 1.1. 2008 Yl Sonu Verilerine Gre Rzgr Enerjisi Kurulu GcEn Yksek 10 lke.................................................................................................13ekil 1.2. 2008 Ylerisinde Kullanma Alnan Rzgr Enerjisi KuruluG Miktarlarna Grelk 10 lke .........................................................................15ekil 1.3. 19962008 Yllar Aras Dnya Rzgr Enerjisi Kurulu GKapasitesi Deiimi ................................................................................................17ekil 2.1. Almanya da Kurulu Rzgr Enerjisi Santrallerinde 19972001Yllar Aras Ortalama Operasyon, Bakm ve Onarm Maliyetleri ...........................28ekil 2.2 Yllartibariyle Rzgr Trbini Byklkleri Deiimi............................29ekil 2.3. Yllartibariyle Rzgr Enerjisi Yatrm Maliyetleri................................30ekil 2.4. Kurulu Yeri Rzgr Rejiminin Rzgr Enerji Santrallerinderetilen Elektrik Maliyetine Etkisi..........................................................................31ekil 2.5. Danimarka da Rzgr Enerji Santrallerinde retilen ElektrikMaliyetinin Yllartibariyle Deiimi .....................................................................32ekil 2.6. Rzgr Enerji Santrallerinde 20082030 Yllartibariyle KanlmasPlanlanan CO2 ve Yakt Maliyetleri ........................................................................34ekil 2.7. 2000-2030 Yllar Arasnda Avrupa Birlii lkelerinde TahminiRzgr Enerjisi Yatrmlar.....................................................................................35ekil 3.1. Isparta da 50 Metre Ykseklikte Rzgr Hz Dalm............................56ekil 3.3. Kmlatif Net Nakit Aklar(Elektrikhracat Fiyat=5,5 Euro Cent/KWh)..........................................................78ekil 3.4. Kmlatif Net Nakit Aklar(Elektrikhracat Fiyat=8 Euro Cent/KWh) ............................................................81


9/98

ix

ZELGELER DZN

izelge 1.1. 2008 Yl Sonu Verilerine Gre Rzgr Enerjisi Kurulu GcEn Yksek 10 lke.................................................................................................14izelge 1.2. 2008 Ylerisinde Kullanma Alnan Rzgr Enerjisi KuruluG Miktarlarna Grelk 10 lke .........................................................................16izelge 1.3. 19962008 Yllar Aras Dnya Rzgr Enerjisi Kurulu GKapasitesi Deiimi ................................................................................................18izelge 1.4. lke ve Blge Baznda Rzgr Enerjisi Kurulu G KapasitesiDeiimi(20072008) .............................................................................................19izelge 1.5. Trkiyede Yllartibariyle Kurulu Bulunan Rzgr EnerjiKapasitesi ...............................................................................................................22izelge 1.6. Trkiyede 04.02.2009 Tarihitibariyle Kurulu Bulunanve Kurulmas Planlanan Rzgr Enerji Santralleri...................................................22izelge 2.1. Rzgr Enerji Santrali Kurulumunda Maliyetlerin Dalm ................26izelge 3.1. Ispartali klim Verileri.......................................................................57izelge 3.2. Seilen Rzgr Trbinine Ait G Erisi Ve Enerji Erisi Verileri......59izelge 3.3. Fizibilite Etdin Yaplmas Gereken Harcamalar ...........................61

izelge 3.4. Gelitirmein Yaplmas Gereken Harcamalar...................................64izelge 3.5. Mhendislikin Yaplmas Gereken Harcamalar................................66izelge 3.6. Elektrik Sistemiin Yaplmas Gereken Harcamalar ..........................68izelge 3.7. Elektrik Sistemiin Yaplmas Gereken Harcamalar ..........................70izelge 3.8.lk Kurulum Maliyet Kalemleri ve Toplamlk Kurulum Maliyetiindeki Paylar.......................................................................................................72izelge 3.9. Yllkletme ve Bakm Maliyetleri.....................................................73izelge 3.10. Dnemsel Maliyetler .........................................................................74

izelge 3.11. Projenin Vergi ncesi, Vergi Sonras Nakit Aklarve Kmltif Nakit Aklar(Elektrikhracat Fiyat=5,5 Euro Cent/KWh) ..............77izelge 3.12. Projenin Vergi ncesi, Vergi Sonras Nakit Aklarve Kmltif Nakit Aklar(Elektrikhracat Fiyat=8 Euro Cent/KWh) .................80


10/98

1

GR

Gnmz insannn hayatn idame ettirebilmesi iin enerji ok kritik bir

ihtiyatr. Enerji tm sektrlerde en nemli girdi durumundadr. Evlerimizde,iyerlerinde, eitimde, salkta, ulamda, sanayide ksacas tm yaam alanlarndaenerji vazgeilmez bir olgu haline gelmitir. nsanolu enerji ihtiyacnkarlayabilmek iin uzun yllar boyunca fosil yaktlara ynelmi, ancak fosilyaktlarn yakn bir gelecekte tkenme tehlikesine girmesi ve zellikle evreyeverdikleri zarar yenilenebilir enerji kaynaklarna olan ilgiyi artrm ve yatrmlarnbu yne kaymasna neden olmutur.

Yenilenebilir enerji kaynaklar arasnda son yllarda en ok ilgiyi ise rzgrenerjisi ekmektedir. Rzgr endstrisi, ortalama %40 lara yaklaan yllk bymehzyla dnyann en hzl byyen enerji kaynadr. Dnya da birok lke konununnemini anlam ve kendine orta ve uzun vadeli, enerji ihtiyacnn belli bir yzdesinirzgrdan karlamaya ynelik hedefler koymutur. Rzgr enerjisi temiz birenerjidir. Rzgr enerjisi gelecein enerji kaynaklar arasnda zellikle iklimdeiikliklerini nlemede nemli bir rol alacaktr. Rzgr enerjisi kullanm, fosilyaktlarn kullanmn ve yanma sonucu oluan kirletici maddelerin emisyonunuazaltmaktadr.

Rzgr enerji sektr sermaye youn bir sektr olup, zellikle kurulumaamasnda byk yatrmlara gereksinim duyulmaktadr. Bu durum rzgr enerjisektrnn nndeki en byk engeldir.

Bu almann amac, rzgr enerjisi santrali yatrmlar ve bu yatrmlarnfinansmann incelemek, Isparta ilinde kurulabilecek bir rzgr enerjisi santralininekonomik analizini yapmaktr.

almann birinci blmnde enerji kaynaklar ve rzgr enerjisi hakkndagenel bilgiler verilerek rzgar enerjisinin nemine dikkat ekilmi, Dnya daki veTrkiye deki uygulamalarna deinilmitir. kinci blmde rzgr enerjisiyatrmlar, maliyetler, finansman kaynaklar ve devletler tarafndan bu sektresalanan tevikler ele alnmtr. nc blmde ise Isparta ili ierisinde


11/98

2

kurulabilecek bir rzgr enerjisi santralinin RetScreen Temiz Enerji Proje AnalizYazlm kullanlarak ekonomik analizi yaplmtr.

Sonu olarak kullanlan yntem ve veriler ile yaplan varsaymlar altndagncel elektrik ihracat fiyat(5,5 Euro Cent/KWh) kullanlarak Isparta ilinde merkeziebekeye balantl bir rzgr enerji santrali kurulmas ekonomik bulunmamtr.Ancak lkemizde son gnlerde rzgr enerjisi santrallerinde retilen elektriin almfiyatnn 8 Euro Cent/KWh a karlmas gndemde olup, bu elektrik ihracatfiyatnn kullanlmas ile proje ekonomik hale gelmektedir.


12/98

3

BRNCBLM

1. ENERJKAYNAKLARI VE RZGR ENERJS

1.1. Enerji KaynaklarEnerji, bir maddenin, makinenin ya da maddeler sisteminin i yapabilme

yetenei olarak tanmlanmaktadr.1

nsanlar tarih boyunca enerjiye ihtiya duymulardr. Dier canl varlklargibi sadece besinler yoluyla aldklar enerjiyle yetinmemiler ve besin kaynaklardnda eitli enerji kaynaklar kefederek bu kaynaklar eitli teknolojiler

sayesinde s, mekanik ve elektrik enerjisine evirmeyi renmilerdir.2 Enerji gnmz insannn hayatn devam ettirebilmesi iin vazgeilmez bir

konumdadr. Evlerimizde, iyerlerinde, eitimde, salkta, ulamda, sanayideksacas tm yaam alanlarnda enerji vazgeilmez bir olgu haline gelmitir.

Enerji konusu ele alnrken, enerji kaynaklarnn snflandrlmas byknem tamaktadr. nk konuya yaklam tarzna gre farkl snflandrmaekillerine yer verilmesi gerekmektedir.3

Enerji kaynaklar niteliklerinin deitirilip deitirilmemesi asndanbirincil ve ikincil enerji kaynaklar olarak bir ayrma tabi tutulabilir. Birincilenerji kaynaklar, doada bulunduklar biimden bir deiiklie uramaksznkullanlabilinen kaynaklardr.kincil enerji kaynaklar ise birincil enerjikaynaklarnn belli ilemlerden geirilmesi ile meydana gelen enerji kaynaklardr.4

1 C.Nejat BERBEROLU, Trkiyenin Ekonomik Gelimesinde Elektrik Enerjisi Sorunu, E..T..AYayn No:245/165 Eskiehir, 1982, s.92 Tahsin YAMAK, Trkiye nin Alternatif Enerji Kaynaklar Potansiyeli ve Ekonomik Analizleri,Yaymlanmam Yksek Lisans Tezi, Marmara niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits,stanbul,2006, s.33 YAMAK, s.74 BERBEROLU, s.11


13/98

4

Birincil Enerji Kaynaklar

a) Kmr

b) Petrol

c) Doalgaz

d) Nkleer G

e) Odun

f) Su Gc

g) Gne

h) Rzgr

kincil Enerji Kaynaklar

a) Odun Kmr

b) Kok ve Havagaz

c) Elektrik Enerjisi

Birlemi Milletler ise enerji kaynaklarn Yenilenemez Enerji Kaynaklarve Yenilenebilir Enerji Kaynaklar seklinde bir ayrma tabi tutmaktadr.5

1.1.1. Yenilenemez Enerji KaynaklarYenilenemez enerji kaynaklar madensel kkenlidir. Meydana gelileri

itibaryla yenilenmeleri ok uzun bir sre aldndan, yenilenemeyen enerjikaynaklar olarak adlandrlrlar.

1.1.1.1. PetrolYirminci yzyln stratejik maddesi olan petrol hayatmzn hemen her

alannda kullanmmza girmitir. Hibir enerji kayna imdiye kadar insanolununyaamna petrol kadar dahil olmamtr. Ya hammadde ya da dorudan enerji

5 YAMAK, s.8


14/98

5

kayna olarak kullandmz petroln alternatifi halen tam olarak mevcut deildir.Bugn dnyada birincil enerji tketiminde en byk pay % 40 a yaklaan pay ilepetrol oluturmaktadr.6

1.1.1.2. Linyit ve Ta KmrEnerji hammaddeleri iinde nemli bir yere sahip olan kmr dnyada geni

rezervlere ve yaygn tketim alanlarna sahiptir. Kmr, birok lkede madencilikalmalarnn en nemli rn olmasnn yan sra, birincil enerji kaynaklarierisinde de ilk sralarda yer almaktadr.7

Trkiyenin en nemli fosil enerji kayna kmrdr. Zira enerji tketimin %24lk oran yerli retim kmrden karlanmaktadr. Kmr enerji retiminde, elik

retiminde ve imento imalatnda youn olarak kullanlmaktadr.8

1.1.1.3. DoalgazYanmas en kolay ayarlanabilen ve yanma verimlilii en yksek olan yakttr.

Bu zellii, kullanm kolayl ve ekonomisi salar. Karbon ieriinin dk olmasnedeniyle atmosferde sera etkisi oluturan ve insan sal bakmndan zehirleyiciolan karbondioksit gaz emisyonu, kat yaktlara gre 1/3, sv yaktlara gre 1/2orannda daha azdr.9

Dier btn kaynaklar da olduu gibi Trkiye doalgaz kaynaklarnda dabyk oranda da baml durumdadr.10

6 Ali KLEB, Trkiye nin Enerji Sorunlar ve Nkleer Gereklilik, Bilgi Yaynevi,stanbul,Haziran 2007, s.477 Madencilik zelhtisas Komisyonu Enerji Hammaddeleri Alt Komisyonu: Kmr alma GrubuRaporu, Ankara: DPT, Mays 1996, www2.dpt.gov.tr/dptweb/ekutup96/o496/o496-oku.html, s.10,(23.04.2009)8 Durmu KAYA, Renewable Energy Policies in Turkey, Renewable and Sustinable Energy ResourceReviews, 5 August 2004, s.1549 Nkleer Teknoloji Bilgi Platformu, Doalgaz Enerjisi(Termik),http://www.nukte.org/dogalgazenerjisi, (23.04.2009)10 YAMAK, s.21


15/98

6

1.1.1.4. Nkleer EnerjiNkleer kaynaklar alternatif kaynak olarak adlandrlan fakat dnyada snrl

sayda bulunduundan dolay yenilenemez kaynaklar kategorisinde yer alan enerjikaynaklardr. Bu g, atom ekirdeinin paralanmasndan ortaya kmakta veolumaktadr. Atomun paralanmasndan oluan enerjiye fisyon enerjisidenilmektedir. Nkleer santrallerde bu yntem kullanlmaktadr. Atom reaktrlerindeoluan s ise daha sonra elektrik enerjisine evrilmektedir.11

1.1.2. Yenilenebilir Enerji KaynaklarEn genel olarak, yenilenebilir enerji kayna; enerji kaynandan alnan

enerjiye eit oranda veya kaynan tkenme hzndan daha abuk birekilde kendini

yenileyebilmesi ile tanmlanr.12

1.1.2.1. Gne EnerjisiSon yllarda grlen yakt fiyatlarndaki artlar nedeniyle birka yl ncesine

kadar ekonomik grlmeyen gne enerjisi, baz kullanm alanlarnda oldukaekonomik duruma gelmitir. Petrol ve kmr gibi birincil enerji kaynaklarnaalternatif olarak gne enerjisi ok umut vericidir.13

1.1.2.2. Hidroelektrik EnerjiHidroelektrik santrallerin yapmndan nce faydalanlamayan su, santralle

birlikte lke ekonomisine katlmaktadr. Ayrca hidroelektrik santrallerin kurulu,iletme, onarm maliyetleri dnda, ham madde masraf bulunmamaktadr. Enerjiretiminde kullanlan yntem evre ile dosttur. retim aamasnda evreye zararlhibir atk olumaz.14

11 YAMAK, s.2712 http://tr.wikipedia.org/wiki/Yenilenebilir_enerji, (23.04.2009)13 Ahmet ENPINAR, Muhsin Tunay GENOLU, Yenilenebilir Enerji Kaynaklarnn evreselEtkileri Asndan Karlatrlmas, http://web.firat.edu.tr/daum/docs/42/10%20YEN%C4%B0LENEB %C4%B0 L%C4%B0R%20ENERJ%C4%B0%20--Ahmet%20%C5%9Eenp%C4%B1nar-%C3%B6dendi-6%20syf--49-54.doc, s.50, (23.04.2009)14 ENPINAR, GENOLU, s.49-50, (23.04.2009)


16/98

7

1.1.2.3. Biyoktle EnerjisiBiyoktle tanm, fotosentez yapan btn organik canllar iin kullanlr.

Fotosentez klorofilde meydana gelir. Klorofil, gne enerjisini kullanarak havadakikarbondioksit ve suyu, karbonun bileenlerinden oluan karbonhidrat, hidrojen veoksijene dntrr. Bu karbonhidratlar yakldnda tekrar su ve karbondioksiteevrilmi olurlar. Biyoktle, bu yol ile gne enerjisinin depolanmas iin doalbatarya grevi grm olur. Dnyada da birincil enerji tketim kayna % 15likoranla biyoktledir.15

1.1.2.4. Jeotermal EnerjiJeotermal, yerkabuunun eitli derinliklerinde birikmi snn oluturduu,

kimyasallar ieren scak su, buhar ve gazlardr. Jeotermal Enerji de bu jeotermalkaynaklardan ve bunlarn oluturduu enerjiden dorudan veya dolayl yollardanfaydalanmay kapsamaktadr.16

Trkiye sahip olduu stma amal jeotermal enerji potansiyeli ile dnyadailk 7 lke arasndadr. Jeotermali dorudan kullanmda da Trkiye dnyada 5. sradayer almaktadr.17

1.1.2.5. Dalga EnerjisiOkyanus dalgalarnda trilyonlarca watt elektrik retebilecek kadar potansiyel

bulunduu bilinmektedir. Dalga Enerjisi reten sistemler, enerjiyi okyanusunyzeyindeki dalgalardan ya da suyun altndaki dalgalanmalardan elde etmektedirler.Deniz kkenli yenilenebilir enerji kaynaklar iinde Trkiye iin en nemlisi denizdalga enerjisidir. taraf denizlerle evrili Trkiyede deniz dalga konvektrleri ilebu enerjiden yararlanlmas dnlmelidir.18

15 Sibel AKKAYA, Yenilenebilir Enerji Kaynaklarnn Trkiye Asndan nemi ve Bir RzgrEnerjisi uygulamas, Yaymlanmam Yksek Lisans Tezi, Frat niversitesi, Fen Bilimleri Enstits,Elaz, 2007, s.4516 YAMAK, s.12217 AKKAYA, s.2718 AKKAYA, s.43,44


17/98

8

1.1.2.6. Hidrojen EnerjisiAratrmalar, mevcut koullarda hidrojenin dier yaktlardan yaklak kat

pahal olduunu ve yaygn bir enerji kayna olarak kullanmnn hidrojen retimindemaliyet drc teknolojik gelimelere bal olacan gstermektedir. Bununlabirlikte, gnlk veya mevsimlik periyotlarda oluan ihtiya fazlas elektrikenerjisinin hidrojen olarak depolanmas gnmz iin de geerli bir alternatif olarakdeerlendirilebilir.19

1.2. Rzgr Enerjisi

Dnyamza ulaan enerjinin kayna gnetir. Gneten dnyamza saatte100 milyar MW enerji ulamaktadr. Gneten dnyamza gelen s enerjisi;

yerekimi ve elektromanyetik kuvvetler tarafndan kullanlr. Dnyamz gnetenyaylan enerjinin sadece kk bir ksmn tketmektedir. Tm fosil esasl tkenenve tkenmeyen enerjinin kayna gnetir. Gneten gelen enerjinin yaklak %2likksm rzgr enerjisine, nemli bir blm de bitkiler tarafndan biomass enerjisinedntrlmektedir.20

Artan nfus ve insanlarn rahat ve konforartlarnda yaama arzularinsanolunun enerji talebini srekli olarak artrmaktadr. Artan enerji talebinirezervleri snrl olan fosil esasl yaktlarla karlamak her geen gn glemektedir.Gnmzde kullandmz enerjinin byk bir ksm petrol, kmr, doalgaz gibifosil yaktlarndan elde edilmektedir. Bilinen petrol rezervlerinin 3540 yl,doalgaz rezervlerinin 65 yl ve kmr rezervlerinin 220 yl sonra tkeneceitahmin edilmektedir. Petrol, kmr, doalgaz gibi yaktlar fosil enerji kaynaklarolup rezervleri snrldr.21

Rzgr, havann yer deitirmesiyle oluan esinti, yel olarak tanmlanabilir.22 Gneten gelen nlar dnya atmosferinde snmaya neden olmaktadr. Isnarak

younluu azalan hava ykselmekte, bu havann yerini souk hava doldurmaktadr.19 AKKAYA, s.4020 Metin YEREBAKAN, Rzgr Enerjisi,stanbul Ticaret Odas, Yayn No:200133, Ekim 2001, s.121 Rzgr Enerjisi, , (23.04.2009)22 Trk Dil Kurumunternet Sitesi, < http://tdkterim.gov.tr/bts/?kategori=veritbn&kelimesec=267913> (23.04.2009)


18/98

9

Bu hava akm dnyann kendi etrafnda dnme hareketiyle de birleince bykoranda kinetik enerji tayan hava hareketleri olumaktadr. Rzgr enerjisi, gne radyasyonunun yer yzeylerini farkl stmasndan kaynaklanr. Yer yzeylerininfarkl snmas, havann scaklnn, neminin ve basncnn farkl olmasna, bu farklbasn da havann hareketine neden olur. Gne nlar olduu srece rzgr olacaktr. Rzgr, gne enerjisinin dolayl bir rndr.23

1.2.1. Rzgr Enerjisinin Tarihi

Mekanik g retmek zere rzgrla altrlan rotor kavram olduka eskiolup, rzgr deirmenleri hakkndaki en eski kaytlar M.. 5. yzyla aittir.lk yeldeirmenlerine Asya da rastlanm olmakla beraber, Gney Amerika da ve BatAvrupa da da yreye zgn tasarmlar bulunmaktadr.lk yel deirmeni inaskonusunda 10. yzyldaran da yaplan dey eksenli makinelere rastlanmaktadr.24

Endstri devrimi ile birlikte, 18. yzylda buhar makinelerinin ortaya kmassonucunda dnya, enerji ihtiyac temini iin termodinamik ilemlere dayananmakinelerden yararlanmaya balamtr. zellikle kmr, petrol ve doalgaz gibifosil yaktlarn kullanm ile beraber, bu makineler daha avantajl bir durumagelmitir. stenildii anda enerji retimi olana salamasndan dolay, rzgr

enerjisinden daha popler hale gelmilerdir. Bu nedenle 19.yzylda ve 20.yzylnortalarna doru rzgr enerjisinin nemi azalmtr. Sadece, Amerika, Rusya veAvustralya gibi nfusu geni bir alana yaylm olan lkelerde rzgr enerjisiiftiler tarafndan su ekmek iin kullanlmtr.25

Rzgr trbinlerinin ilk kullanm ise 1890 l yllarda Danimarka dagereklemitir.26 53 metre apnda ve 1,25 MW gcndeki Smith Putnam Rzgrtrbini ABD nin Vermontehrinde 1939 da kurulmutu. Bu proje iin dnemin en

23Enerji Kaynaklar.Net, http://www.enerjikaynaklari.net/keyf/ruzgar_enerjisinin_kaynagi-213.html,(23.04.2009)24 YEREBAKAN, s. 5925 Melike DEMR, Rzgr Enerjisinin Tarihtelk Kullanm, http://www.melikedemir.com/ret.html,(23.04.2009)26 U.S. Department of Energy, Energy Efficiency and Renewable Energy, http://www1.eere.energy.gov/windandhydro/wind_history.html, (25.04.2009)


19/98

10

iyi bilim adamlar ve mhendisleri bir araya gelmi olup, bu rzgr trbini 1980lerin MW leindeki makinelerin oundan daha uzun sre kullanlm ve adetateknolojik gelimenin bir simgesi olmutur.27

Rzgr enerjisinden elektrik retme fikrinin ekicilii fosil yaktlarn vezellikle de petroln fiyatyla orantl olarak deimitir. kinci Dnya Sava nizleyen yllarda petrol fiyatlarndaki d rzgr enerjisine ilgiyi azaltm ancakzellikle 1970 li yllarda petrol fiyatlarnda meydana gelen ar artlar rzgrenerjisine yaplan yatrmlar artrmtr.

Gnmzde ise rzgr enerjisinden elektrik enerjisi retme maliyetlerinde,teknolojik gelimelere paralel olarak meydana gelen dler ve oluan evre bilincirzgr enerjisi kullanmn tekrar cazip hale getirmitir. Gelecekte de rzgrenerjisinin nemi giderek artacaktr.

1.2.2. Rzgr Enerjisinin Avantajlar ve DezavantajlarRzgr enerjisi gelecein enerji kaynaklar arasnda zellikle iklim

deiikliklerini nlemede nemli bir rol alacaktr. Halen dnyann en ok byyenenerji sektrlerinden biridir.

Rzgr enerjisi temiz bir enerjidir. Rzgr trbinlerinin evreye olan olumluetkilerinin banda fosil yaktlarn kullanmn ve yanma sonucu oluan kirleticimaddelerin emisyonunu azaltmas saylabilir. Bunlardan en nemlisi de karbonoksitler, slfr ve nitrojen gibi zararl gazlar yaymyor olmasdr. Dolaysyla seraetkisine neden olmamaktadr. Konvansiyonel fosil yakt kullanan santraller slfr venitrojen oksitler yaymaktadr. Bu da evreye nemli lde zarar veren asityamurlarna yol amaktadr.28

Rzgr trbinlerinin dier bir avantaj ise ekonomik alan kullanmdr.

zellikle rzgr iftliklerinde, rzgrdan daha iyi yararlanabilmek iin trbinlerbirbirlerinden belirli uzak mesafelere yerletirildikleri iin kapladklar arazi olduka

27 YEREBAKAN, s. 6128 Melike DEMR, Rzgr Enerjisinin evresel Avantajlar, http://www.melikedemir.com/ca.htm,(23.04.2009)


20/98

11

genitir. 20 trbinden oluan tipik bir rzgr iftlii yaklak 1 km2 (100 hektar) alankaplar ama bu alann sadece %1ini kullanmaktadr. Geri kalan alanlar iftlik iin yada doal alan olarak kullanlabilmektedir. Bunun gibi bir proje 6.500 ile 10.000arasnda evin elektrik gereksinimini karlayabilmektedir.

Rzgr enerjisi santrallerinden enerji retme maliyetleri gnmzde 1980 liyllara gre %80 orannda dmtr. Aratrmalar gelecek yllarda rzgrdanretilen enerjinin maliyetinin daha da deceini gstermektedir.29

Rzgr enerjisi santralleri dier santrallere gre daha ksa sredekurulabilmektedir. Bu da evreye daha az zarar vermektedir. rnein nkleersantraller ortalama 7 yl, hidroelektrik santralleri 210 yl, doalgaz santralleri 1,5ylda kurulabilmektedir.30

Klasik konvansiyonel enerji kaynaklarnn mrleri snrl iken, rzgrenerjisinin az olan miktarna karlk bir mr sorunu yoktur. Bu bakmdan rzgrenerjisi srdrlebilirdir.31

Rzgr enerjisinin bir dier avantaj da lkelerin enerji konusunda dabamlln ortadan kaldrmasdr.

Rzgr trbinlerinin dezavantajlar, grlt ve grnt kirlilii, kulara veradyo-TV sinyallerine zarar vermesi olarak sralanabilir. Rzgr trbinlerinde ikieit grlt olumaktadr. Mekanik grlt, dili kutusu, jeneratr ve yedekmotorlarn yaratt grltdr. Mekanik grlt, akustik klflarn ve zel dililerinkullanlmas ve dnen paralarn ses emici malzemeyle kaplanmas ilegiderilebilmektedir. Aerodinamik grlt ise, hava iinde dnen kanatlarn hznabal olarak artar. Rzgr santrali ierindeki ses 43 dB dzeyindedir.32

29 Roy D'Silva, Advantages and Disadvantages of Wind Energy, http://www.buzzle.com/.articles/

advantages-disadvantages-wind-energy.html, (23.04.2009)30 Esin ACAR, Ahmet DOAN, Rzgr Enerjisinin Potansiyeli ve evresel EtkilerininDeerlendirilmesi, VII. Ulusal Temiz Enerji Sempozyumu, UTES2008 17-19 Aralk 2008,stanbul,s.6, http://www.uteg.org/makaleler/potansiyeli_cevresel_etkilerinin.pdf, (23.04.2009)31 Kmil B. VARINCA, Gamze VARANK, Rzgr Kaynakl Enerji retim Sistemlerinde evreselEtkilerin Deerlendirilmesi ve zm nerileri, Yldz Teknik niversitesi evre MhendisliiBlm, s.5, http://www.yildiz.edu.tr/~kvarinca/Dosyalar/Yayinlar/yayin002.pdf, (23.04.2009)32 Melike DEMR, Rzgr Enerjisinin evresel Dezavantajlar, http://www.melikedemir.com/cd.htm,(23.04.2009)


21/98

12

Grlt etkisi yerleim blgelerinin yaknndaki yerlere gre rzgrtrbinlerinin zenle yerletirilmesi ile giderilebilmektedir. Rzgr santralleri ileyerleim birimleri ve konutlar arasndaki uzakln 500 m den az olmamas, doalolarak grltden korunmay salar.

Rzgr santrallerin yaygn olduu Danimarka, Almanya ve Hollanda gibilkelerde yaplan almalar, rzgr trbinleri yannda yaayan insanlarn genellikleehirde yaayanlara gre trbinleri daha uygun bulduklarn gstermitir. Estetikadan, byk trbinler genellikle kk trbinlerden daha dk dnme hznasahiptir. Bu yzden byk trbinler, hzl dnen cisimlerin gzde yapt olumsuzetkiyi yapmaz. Ayrca boru tipi kuleler, kafes tipi kulelere gre daha ho grnmlolduklar iin, grnt kirliliini nlemek iin boru tipi kuleler tercih edilmektedir.

Rzgr trbinlerinin ku yaantsna da olumsuz etkileri vardr. Kularn kuleveya kanatlara arparak lme ve yaralanmas veya trbinlerin yuvalama ve gyollarna zarar vermesi bu etkiler arasndadr. Fakat rzgr trbinleri nedeniyle ku lm seyrektir. Genellikle ku lmlerine yksek gerilim hatlar nedenolmaktadr.33

Rzgr trbinlerinin radyo ve televizyon alclarnda parazit oluturmas gibibir olumsuz etkisi bulunmaktadr. Fakat bu etki 23 km lik alanla snrl kalmaktadr

ve trbin yerleimi bu tr olgulara dikkat edilerek yaplrsa, olumsuz etkilerazaltlabilir veya ortadan kaldrlabilir.34

Rzgr trbinlerinin olumsuz etkilerinin, teknolojik imknlar ve dzenliyerletirilen rzgr tesisleri sayesinde azaltlabilir hatta tamamen ortadankaldrlabilir. Bylece herhangi bir radyoaktif nm tahribat yapmayan, atkretmeyen, hammadde iin darya bamll ortadan kaldran, atmosfere slemisyonlar bulunmayan ve ksa srede kurulabilen rzgr enerjisi santralleridnyada daha da popler hale gelebilecektir.

33 Melike DEMR, Rzgr Enerjisinin evresel Dezavantajlar, http://www.melikedemir.com/cd.htm,(23.04.2009)34 Melike DEMR, Rzgr Enerjisinin evresel Dezavantajlar, http://www.melikedemir.com/cd.htm,(23.04.2009)


22/98

13

1.2.3. Dnya da Rzgr Enerjisi KullanmYaklak 20 yl nce, bir enerji kayna olarak benimsenip yatrmlarna

balanan rzgr enerjisi gnmzde Dnya da hak ettii deeri kazanmtr.zellikle geride braktmz son 15 ylda kurulma maliyetleri sratle den rzgrenerjisi santrallerine olan talep her geen gn artmaktadr.

Son 10 ylda Dnya Rzgr Enerjisi Kurulu g kapasitesi yllk ortalama%30 byme gstermitir. 2008 yl iinde kurulu g kapasitesi 27 GW artarak,toplamda 120 GW ye ulamtr. 2008 ylsonu verilerine gre kurulu gkapasitesinde Amerika Birleik Devletleri, Almanya ya ait olan birincilii elegeirmitir. Sektr gnmzde 400.000 kiiye istihdam salamakta olup bu rakamnnmzdeki yllarda 1.000.000 kiiye ulamas beklenmektedir.35

ekil 1.1. ve izelge 1.1. de 2008 yl sonu verilerine gre rzgr enerjisikurulu gc en yksek 10 lke grlmektedir.

ekil 1.1. 2008 Yl Sonu Verilerine Gre Rzgr Enerjisi Kurulu Gc

En Yksek 10 lkeKaynak: Global Wind Energy Council, Global Wind 2008 Report, s.9http://www.gwec.net/fileadmin/documents/Global%20Wind%202008%20Report.pdf, (25.04.2009)

35 Global Wind Energy Council, Wind is a Global Power Source, http://www.gwec.net /index.php?id=13, (25.04.2009)

2008 Yl Sonu Verilerine gre Rzgar Enerjisi KuruluGc En yksek 10 lke

Amerika Birle ikDevletleri

Almanya

spanya

Dier

PortekizDanimarka

ngiltereFransatalya

Hindistan

in

Amerika Birle ikDevletleriAlmanya

spanya

in

Hindistan

talya

Fransa

ngiltere

Danimarka


23/98

14

2008 yl ierisinde rzgr enerjisi kurulu g kapasitesini %28.8 artranAmerika Birleik Devletleri, Almanya y geride brakarak bu alanda liderlieykselmitir. in son yllarda yapt byk atlmla toplam kurulu g kapasitesinde

drdnc sraya yerlemi olup gelecekte ilk sralar zorlayaca tahminedilmektedir.

izelge 1.1. 2008 Yl Sonu Verilerine Gre Rzgr Enerjisi Kurulu GcEn Yksek 10 lke

lke MW %

Amerika Birleik Devletleri 25.170 20,84

Almanya 23.903 19,79

spanya 16.754 13,87

in 12.210 10,11

Hindistan 9.645 7,98

talya 3.736 3,09

Fransa 3.404 2,82

ngiltere 3.241 2,68

Danimarka 3.180 2,63

Portekiz 2.862 2,37

Dier 16.693 13,82

Toplamlk 10 lke 104.105 86,20

Dnya Toplam 120.798 100,00

Kaynak: Global Wind Energy Council, Global Wind 2008 Report, s.9,http://www.gwec.net/fileadmin/documents/Global%20Wind%202008%20Report.pdf, (25.04.2009)


24/98

15

Amerika Birleik Devletleri, 25.170 MW kurulu g kapasitesi ve %20,80pay ile liderlii elinde bulundurmaktadr. 2030 ylnda toplam enerji ihtiyacnn %20sini rzgrdan salamay hedefleyen Amerika Birleik Devletleri koyduu hedefedoru ilerlemektedir.lk 10 lkenin toplam Dnya kurulu g kapasitesinden aldpay %86,20dir.

ekil 1.2. ve izelge 1.2. de 2008 yl ierisinde yeni kullanma alnan rzgrenerjisi kurulu g miktarlarna gre ilk 10 lke grlmektedir.

ekil 1.2. 2008 Ylerisinde Kullanma Alnan Rzgr Enerjisi KuruluG Miktarlarna Grelk 10 lke

Kaynak: Global Wind Energy Council, Global Wind 2008 Report, s.9http://www.gwec.net/fileadmin/documents/Global%20Wind%202008%20Report.pdf, (25.04.2009)

lk iki srada yer alan Amerika Birleik Devletleri ve in 2008 yl ierisindemeydana getirilen toplam kurulu gcn yarsndan fazlasn gerekletirmilerdir.Son yllarda zellikle in rzgr enerjisi konusunda nemli admlar atmtr. in in

2008 Ylerisinde Kullanma Alnan Rzgar EnerjisiKurulu G Miktarlarna Gre lk 10 lke

Amerika Birle ikDevletleri

inHindistan

Almanya

spanya

Dier

KanadaPortekiz

ngiltereFransa

talya

Amerika Birle ikDevletleriin

Hindistan

Almanya

spanya

talya

Fransa

ngilterePortekiz

Kanada

Dier


25/98

16

2020 yl iin koyduu 30 GW kurulu g hedefine yaklak 10 yl nceden ulamasbeklenmektedir.

izelge 1.2. 2008 Ylerisinde Kullanma Alnan Rzgr EnerjisiKurulu G Miktarlarna Grelk 10 lke

lke MW %Amerika Birleik Devletleri 8.358 30,90

in 6.300 23,29Hindistan 1.800 6,65Almanya 1.665 6,16spanya 1.609 5,95talya 1.010 3,73Fransa 950 3,51

ngiltere 836 3,09Portekiz 712 2,63Kanada 526 1,94Dier 3.285 12,14

Toplam ilk 10 lke 23.766 87,86Dnya Toplam 27.051 100,00


Asya da bulunan kurulu rzgr gcne in den sonra en byk katkyHindistan yapmaktadr. Hindistan yakalad sabit byme hzyla bu alandagelecekte sz sahibi bir lke olacan gstermektedir. Avrupa da en hzl byyen

enerji tr olan rzgr enerjisi, 2008 ylnda yeni kurulan tm enerji kuruluglerinin %35 ini oluturmaktadr.36

36 Global Wind Energy Council, Global Wind 2008 Report, s.11,http://www.gwec.net/fileadmin/documents/Global%20Wind%202008%20Report.pdf, (25.04.2009)


26/98

17

ekil 1.3. ve izelge 1.3. de 19962008 yllar aras Dnya Rzgr EnerjisiKurulu G Kapasitesi miktarlar(MW) yllk bazda kmltif olarak grlmektedir.

1996-2008 Yllar Aras Dnya Rzgar Enerjisi KuruluG Kapasitesi De i imi

020.00040.00060.00080.000

100.000120.000140.000

1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

Yl

M W

ekil 1.3. 19962008 Yllar Aras Dnya Rzgr Enerjisi Kurulu G

Kapasitesi DeiimiKaynak: Global Wind Energy Council, Global Wind 2008 Report, s.10http://www.gwec.net/fileadmin/documents/Global%20Wind%202008%20Report.pdf, (25.04.2009)

Rzgr enerjisi konusunda asl nemli admlar son yllarda atlmtr. 19962008 yllar arasnda ortalama %28,33 byyen kurulu g miktar, zellikle 2004ylndan itibaren her yl artan bir hzla bymeye devam etmektedir.


27/98

18

izelge 1.3. 19962008 Yllar Aras Dnya Rzgr Enerjisi Kurulu GKapasitesi Deiimi

Yl MW

1996 6.100

1997 7.600

1998 10.200

1999 13.600

2000 17.400

2001 23.900

2002 31.100

2003 39.431

2004 47.620

2005 59.091

2006 74.052

2007 93.835

2008 120.798


ncelemeye tabi yllar itibariyle srekli olarak bir nceki yla gre %20 ninzerinde byyen ve yaklak 3 ylda ikiye katlanan dnya rzgr enerjisi kurulu gkapasitesinin nmzdeki yllarda da bu eilimini srdrmesi beklenmektedir.37

37 Global Wind Energy Council, Global Wind 2008 Report, s.10http://www.gwec.net/fileadmin/documents/Global%20Wind%202008%20Report.pdf, (25.04.2009)


28/98

19

izelge 1.4. de 2007 ve 2008 ylsonlar itibariyle lke ve blge bazndarzgr enerjisi kurulu gleri grlmektedir.

izelge 1.4. lke ve Blge Baznda Rzgr Enerjisi Kurulu GKapasitesi Deiimi(20072008)

Blge lke 2007Sonu(MW)

2008(Yeni)(MW)

2008Toplam(MW)

Msr 310 55 365Fas 124 10 134ran 67 17 84Tunus 20 34 54Dier 17 14 31

Afrika ve OrtaDou

Toplam 539 30 569in 5.910 6.300 12.210Hindistan 7.845 1.800 9.645Japonya 1.538 346 1.884Tayvan 276 81 357Gney Kore 193 43 236Filipinler 25 8 33Dier 5 1 6

Asya

Toplam 15.795 8.579 24.374Almanya 22.247 1.665 23.912spanya 15.145 1.609 16.754talya 2.726 1.010 3.736Fransa 2.454 950 3.404ngiltere 2.406 836 3.242Danimarka 3.125 77 3.202Portekiz 2.150 712 2.862

Hollanda 1.747 500 2.247sve 788 236 1.024

Avrupa

rlanda 795 208 1.003


29/98

20

izelge 1.4. (devam)Blge lke 2007

Sonu(MW)2008(Yeni)

(MW)2008

Toplam(MW)Avusturya 982 14 996

Yunanistan 871 114 985Polonya 276 196 472Norve 326 102 428Trkiye 147 286 433Dier 955 362 1.317

Avrupa

Toplam 57.139 8.877 66.016Brezilya 247 94 341Meksika 87 0 87

Kosta Rika 70 0 70Karayipler 55 0 55Arjantin 29 2 31Dier 45 0 45

Latin Amerika

Toplam 533 96 629ABD 16.824 8.358 25.182Kanada 1.846 526 2.372

KuzeyAmerika

Toplam 18.670 8.884 27.554

Avustralya 824 482 1.306Yeni Zelanda 322 4 326Dier 12 0 12

Pasifik

Toplam 1.158 486 1.644DnyaToplam

93.835 27.051 120.886


Gelimi ve gelimekte olan lkelerin byk bir ksm rzgr enerjisininsrdrlebilir ve temiz bir enerji kayna olduunun farkna varm, kurulu gkapasitelerini srekli olarak artrma abasna girmilerdir. 2008 yl iinde meydana


30/98

21

getirilen yeni kurulu gcn byk bir ksm Kuzey Amerika, Avrupa ve Asyalkelerine aittir.

1.2.4 Trkiye de Rzgr Enerjisi Kullanm lkemizde rzgr enerjisiyle ilgili almalarn balang tarihi ok eskilere

dayanmamaktadr. Bu konudaki almalar ilk balatan kurum 1980' li yllarnortalarnda Elektrikleri Ett daresi olmutur. Balang almalar rzgrpotansiyelini tespit amacyla gerekletirilen ett faaliyetlerinden ibarettir. Hatta buyllarda rzgr enerjisini konu alan herhangi bir kanuni dzenlemebulunmamaktayd. 1995 ylndan balayarak baz kk uygulamalar Yap -let -Devret modeliyle gerekletirilmitir. Trkiye'de ilk rzgr santrali DemirerHolding'in eme de kurduu santraldir. zmir eme Germian' da (1.5MW),Alaat' da (7.2MW); anakkale Bozcaada'da (10.2MW);stanbul Hadmky' de(1.2MW) gerekleen rzgr santralleri buekilde ortaya kmtr.38

Trkiye'de rzgr enerjisi gibi yenilenebilir enerji kaynaklarnn konu edildiiilk kanun 2001 ylnda karlan Elektrik Piyasas Kanunu'dur. Bu kanunla devletinbelirli bir fiyattan alm garantisinden vazgemesi zaten dk seviyede olan rzgrenerjisi yatrmlarn durdurmutur. Rzgr enerjisine verilen resmi nemin kant

olarak ilk ciddi giriim ise ancak 2005'de Yenilenebilir Enerji Kaynaklar Kanunu ileortaya konmutur. Bu kanunun sonrasnda Bandrma, eme yarmadas, Hatay,Manisa ve anakkale' de gerekletirilen 150 MW gcndeki santraller kanunun ilkmeyveleridir.39

izelge 1.5. de Trkiye nin 20002008 yllar aras toplam rzgr enerjisikurulu g kapasitesi grlmektedir.

38 Trkiye'de Rzgr Enerjisi' nin Tarihi, http://www.alternaturk.org/turkiyede-ruzgar-enerjisi.php,(26.04.2009)39 Trkiye de Rzgr Enerjisi, http://www.alternaturk.org/turkiyede-ruzgar-enerjisi.php, (26.04.2009)


31/98

22

izelge 1.5. Trkiyede Yllartibariyle Kurulu Bulunan Rzgr EnerjiKapasitesi

Yl 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

MW 19 19 19 20 20 20 50 147 433


2005 ylnda yasal dzenlemelerin tamamlanmas mteakibinde rzgrenerjisi yatrmlar hz kazanm ve rzgr enerjisi nemli bir enerji kayna olarakgrlmeye balanmtr.

izelge 1.6. da Trkiyede kurulu bulunan ve kurulmas planlanan rzgrenerji santralleri ile ilgili zet bilgiler sunulmutur.(04.02.2009 tarihi itibariyle)

izelge 1.6. Trkiyede 04.02.2009 Tarihitibariyle Kurulu Bulunan veKurulmas Planlanan Rzgr Enerji Santralleri

irket Mevkii retimeGei

Tarihi

Kurulu G(MW)

Trbinmalats

Trbin Adet veKapasitesi

Alize A.. zmir-eme 1998 1.50 Enercon 3 adet 500 kW

Gbirlii A.. zmir-eme 1998 7.20 Vestas 12 adet 600 kW

Bores A.. anakkale-Bozcaada

2000 10.20 Enercon 17 adet 600 kW

Sunjt A.. stanbul-Hadmky 2003 1.20 Enercon 2 adet 600 kW

Yapsan A.. Balkesir-Bandrma I/2006 30.00 GE 20 adet 1.500 kW

Ertrk A.. stanbul-Silivri II/2006 0.85 Vestas 1 adet 850 kW

Mare A.. zmir-eme I/2007 39.20 Enercon 49 adet 800 kW

Deniz A.. Manisa-Akhisar I/2007 10.80 Vestas 6 adet 1.800 kW

Anemon A.. anakkale-ntepe I/2007 30.40 Enercon 38 adet 800 kW

Doal A.. anakkale-Gelibolu II/2007 14.90 Enercon 13 adet 800 kW + 5adet 900 kW

Deniz A.. (*1) Hatay-Samanda I/2008 30.00 Vestas 15 adet 2.000 kW

Manisa-Sayalar I/2008 30.60 Enercon 38 adet 800 kW


32/98

23

izelge 1.6. (devam) irket Mevkii retime

Gei TarihiKurulu G

(MW)Trbin

malatsTrbin Adet ve

Kapasitesinnores A.. zmir-Aliaa I/2008 42.50 Nordex 17 adet 2.500 kW

Lodos A.. stanbul-Gaziosmanpaa I/2008 24.00 Enercon 12 adet 2.000 kW

Ertrk A.. stanbul-atalca I/2008 60.00 Vestas 20 adet 3.000 kW

Baki A.. (*2) Balkesir-aml II/2008 90.00 Vestas 38 adet 3.000 kW

Dares A.. (*3) Mula-Data II/2008 10.00 Enercon 27 adet 800 kW + 8adet 900 kW

LETMEDEKKAPASTE TOPLAMI

NA HALNDEKKAPASTE

433.35

Ayen A.. Aydn-Didim I/2009 31.50 Suzlon 2.100 kW

Ezse Ltd.ti. Hatay-Samanda II/2009 35.10 Nordex 900 kW

Ezse Ltd.ti. Hatay-Samanda II/2009 22.50 Nordex 2.500 kWRotor A.. Osmaniye-Bahe II/2009 135.00 GE 54 adet 2.500 kW

Maz-3 Res Elk.r. A..

zmir - eme II/2009 22.50 Nordex 9 adet 2500 kW

Kores A.. zmir-eme II/2009 15.00 Nordex 2.500 kW

Soma A.. Manisa-Soma II/2009 140.80 Enercon 176 adet 800kW

NA HALNDEKKAPASTE TOPLAMI 402.40

Alize A.. Balkesir-Susurluk

19.00 Enercon 17 adet 800 kW ve 6adet 900 kW

Borasco A.. Balkesir-Bandrma

45.00 Vestas 15 adet 3000 kW

Alize A.. Tekirda-arky 28.80 Enercon 14 adet 2000 kW ve1 adet 800 kW

Alize A.. Balkesir-Havran 16.00 Enercon 8 adet 2000 kW

Alize A.. anakkale-Ezine 20.80 Enercon 10 adet 2000 kW ve1 adet 800 kW

Belen A.. Hatay-Belen 30.00 Vestas 10 adet 3000 kW

Alize A.. Manisa-Krkaa 25.60 Enercon 32 adet 800 kW

Boreas A.. Edirne-Enez 15.00 Nordex 6 adet 2.500 kW

Doruk A.. zmir-Aliaa 30.00 Enercon 15 adet 2.000 kW

Yapsann.Elk.San.Tic.A.

zmir-Aliaa 90.00 Nordex 36 adet 2500 kW

Doal A.. zmir-Aliaa 30.00 Enercon 15 adet 2000 kW

Doal A.. zmir-Foa 30.00 Enercon 15 adet 2000 kW

Poyraz A.. Balkesir-Kepsut 54.90 Enercon 61 adet 900 kW

Bilgin Elektrikretim A..

Manisa-Soma-Krkaa

90.00 Nordex 36 adet 2500 kW


33/98

24

izelge 1.6. (devam) irket Mevkii retime

Gei TarihiKurulu G

(MW)Trbin

malatsTrbin Adet ve

KapasitesiBares Elektrikretim A..

Balkesir-Kepsut 142.50 Nordex 57 adet 2500 kW

TRBN TEDARK SZLEMES MZALIPROJE TOPLAMI

667.60

GENEL TOPLAM 1.503.35 MW

NOT: (*1) Tesis toplam kurulu gc 60 MW olup 30 MW iin tevsii almalar srmektedir.(*2) Tesis toplam kurulu gc 114 MW olup 24 MW lik tevsii almalar srmektedir.(*3) Tesis toplam kurulu gc 28.8 MW olup kalan 18.8 MW iin kabul almalarsrmektedir.

Kaynak: Elektrikleri Ettdaresi Genel Mdrl,

http://www.eie.gov.tr/turkce /YEK/ruzgar/TURKiYE_RES_20090204.doc,(26.04.2009)

Trkiye gnmzde ihtiyac olan birincil enerji kaynaklarnn %65 ini ithalatyoluyla salamaktadr. Hlbuki Trkiye Avrupa nn en fazla rzgr alan lkeleriarasnda yer almakta ve byk bir rzgr enerjisi potansiyeline sahip bulunmaktadr.Teorik olarak Trkiyenin rzgr enerjisi potansiyelinin 160 TWh olduu kabuledilmektedir ve bu potansiyelu anki yllk elektrik enerjisi kullanmnn iki katnayakndr.40

40 EWEA, Wind Directions March 2009, A Closer Look At Turkey By Isabelle Valentiny,http://www.ewea.org/fileadmin/ewea_documents/documents/publications/WD/2009_february/Country_focus_Turkey__February_March_.pdf, ( 26.04.2009)


34/98

25

KNCBLM

2. RZGR ENERJSSANTRAL YATIRIMLARI VE FNANSMANI

2.1. Rzgr Enerjisi Santral Maliyetleri

Yeryznde mevcut btn enerji kaynaklarnn kullanlarak elektrikenerjisine dntrlmesi o kaynan kendine zg nitelii, zenginlii ve cinsinegre deimektedir. Bu kaynaklarn kimine ulamak iin ok byk masraflar gznne almak gerektii gibi hibir maliyet gerekmeden ulalabilen kaynaklar damevcuttur. Ancak bu kaynaklarn her birini ilemek iin ayr bir yol ve her bir yolunda ayr bir maliyeti vardr. 20. yzyln banda retilen enerjinin %90 kmrden

elde edilmekteyken 1950 lerden sonra bu oran %60a gerilemitir. Gnmzdeenerjinin hemen hemen yars petrolden, %35i kmrden, %15ise doalgaz, gne,rzgr, nkleer, vs. gibi alternatif enerji kaynaklarndan elde edilmektedir.41

2.1.1. Rzgr Enerjisi Santrallerinin Kurulum Maliyetleri

Rzgr enerjisi santrallerinin toplam maliyetlerinin yaklak olarak %75 likksm trbin maliyetinden olumaktadr. Rzgr enerjisi santrallerinde retilen

elektriin maliyetine dalgalanan yakt fiyatlarnn hibir etkisi yoktur. Fosil kaynaklyaktlarla alan enerji retim santrallerinde, rnein doalgazla alan elektrikretim santrallerinde retilen elektriin maliyetinin yaklak %4070 i yaktmaliyeti(doalgaz) ve bakm onarm maliyetlerinden olumaktadr.42

izelge 2.1. Avrupa da kurulan tipik bir 2 MW kapasiteli rzgr enerjisisantralinde maliyet dalmlarn gstermektedir.

41 Ouzhan AKYZ, Rzgr Enerjisile Dier Enerji Kaynaklarnn Fiyat / Maliyet Analiz Raporu,Mays 2000, http://www.egetek.org/pages/news/asmakmaliyet.html, s. 1, (30.04.2009)42 Wind Energy The Facts, http://www.wind-energy-the-facts.org/en/part-3-economics-of-wind-power/chapter-1-cost-of-on-land-wind-power/cost-and-investment-structures/, ( 30.04.2009)


35/98

26

izelge 2.1. Rzgr Enerji Santrali Kurulumunda Maliyetlerin Dalm

Yatrm(EURO 1.000/MW)

Toplam MaliyettekiPay %

Trbin 928 75,6

ebeke Balants 109 8,9

Kurulu 80 6,5

Arazi Kiras 48 3,9

Elektrik Balants 18 1,5

Danmanlk 15 1,2

Finansal Maliyetler 15 1,2

Yol Yapm 11 0,9

Kontrol Sistemleri 4 0,3

TOPLAM 1228 100,0

Kaynak: The European Wind Energy Association, Basic Cost of Wind

Energy, http://www.ewea.org/index.php?id=1639, (30.04.2009)

Rzgr enerjisi santrallerinin kurulum maliyetlerinin byk bir blm trbinmaliyetinden olumaktadr. Avrupa da kurulacak tipik bir 2 MW kapasiteli rzgrenerjisi santralinin ortalama maliyeti 1,23 milyon /MW tr. Ancak bu tutar lkedenlkeye farkllklar arz etmektedir. KWh bana maliyet 1.000 ile 1.350 arasndadeimektedir. En dk maliyetler Danimarka da karmza karken maliyetlerinen yksek olduu ngiltere,spanya, Almanya ve Kanada da bu tutar Danimarka ya

gre %2030 daha yksektir. Maliyet farkllklar kurulum veebeke balantsndada lkelere gre nemli lde deimektedir. Kurulum veebeke balants


36/98

27

maliyetleri Portekiz de trbin maliyetinin %32 sini oluturmakta iken, Almanya da%24,talya da %21, Danimarka da ise %16 sn oluturmaktadr.43

2.1.2. Rzgr Enerjisi Santrallerinin Operasyon, Bakm ve OnarmMaliyetleri

Operasyon, bakm ve onarm maliyetleri bir rzgr trbininin rettiielektriin KWh bana maliyetinin yaklak %2025 lik bir ksmn tekiletmektedir. Trbin reticileri bu maliyetleri yeni trbinlerde drebilmek iinalmalarn srdrmektedirler. Bu maliyet kalemleri aadaki gibidir;

a) Sigorta maliyetleri

b) Periyodik bakmlar

c) Tamir

d) Yedek para

Bu maliyet kalemlerinden sigorta ve periyodik bakm maliyetleri ncedentahmin edilebilir, ancak tamir ve yedek para maliyetlerinin nceden tahmini okgtr. Ayrca bu maliyetler trbinin ya arttka artmaktadr. Almanya,spanya,ngiltere ve Danimarka daki deneyimlere gre retilen her KWh elektrik bana bu

giderlerin toplam 1,21,5 c olarak gereklemitir.44

43 Wind Energy The Facts, http://www.wind-energy-the-facts.org/en/part-3-economics-of-wind-power/chapter-1-cost-of-on-land-wind-power/cost-and-investment-structures/, ( 30.04.2009)44 Operation and Maintenance Costs of Wind Generated Power, http://www.wind-energy-the-facts.org/en/part-3-economics-of-wind-power/chapter-1-cost-of-on-land-wind-power/operation-and-maintenance-costs-of-wind-generated-power.html , ( 30.04.2009)


37/98

28

Operasyon, Bakm ve Onarm Giderleri

Kira18%

YnetimGiderleri

21%

ebeke veBa lant

Bakmlar5%

Dier17%

Servis veYedek Para

26%

Sigorta13%

Sigorta

Servis ve Yedek Para

Dier

ebeke ve Ba lantBakmlarYnetim Giderleri

Kira

ekil 2.1. Almanya da Kurulu Rzgr Enerjisi Santrallerinde 19972001Yllar Aras Ortalama Operasyon, Bakm ve Onarm MaliyetleriKaynak: , http://www.wind-energy-the-facts.org/en/part-3-economics-of-wind-power/chapter-1-cost-of-on-land-wind-power/operation-and-maintenance-costs-of-wind-generated-power.html, (27.04.2009)

Almanya da 19972001 yllar arasnda ortalama operasyon, bakm veonarm maliyetlerinin maliyet kalemleri arasnda yzde dalm ekil 2.1. degrlmektedir. Giderler arasnda en yksek paya(%26) servis ve yedek paramaliyetleri sahiptir. En dk pay(%5) iseebeke ve balantlar iin yaplan bakmharcamalar iindir. Rzgr trbinleri, kurulumlarn takip eden ilk iki yl iin reticifirma garantisi kapsamnda olup, yalandka operasyon, bakm ve onarmmaliyetleri artmaktadr.


38/98

29

2.1.3. Rzgr Enerjisi Santral Maliyetlerini Etkileyen Trendler

Getiimiz 10-15 yl ierisinde rzgr enerjisi santrali maliyetlerini etkileyen3 nemli trend vardr45;

a) Daha byk kapasiteli trbinler kullanlmaya balanmtr. 1990 lyllarda ortalama trbin kapasitesi 200 kW iken 2007 ylnda ortalamatrbin kapasitesi 2 MW yi bulmutur.

b) Daha verimli trbinler retilmeye balanmtr.

c) KWh bana yatrm maliyetleri nemli lde dmtr.

ekil 2.2 Yllartibariyle Rzgr Trbini Byklkleri DeiimiKaynak: http://www.wind-energy-the-facts.org/en/part-3-economics-of-wind-power/chapter-1-cost-of-on-land-wind-power/cost-and-investment-structures/trends-influencing-the-costs-of-wind-power.html, (28.04.2009)

ekil 2.2. yllar itibariyle kullanlan rzgr trbini byklklerinigstermektedir. Son 1015 yl iinde kullanlan rzgr trbini byklklerindenemli artlar olduu grlmektedir. 2007 ylndaki trbin satlarnn %95 lik

45 Trends Influencing the Costs of Wind Power, http://www.wind-energy-the-facts.org/en/part-3-economics-of-wind-power/chapter-1-cost-of-on-land-wind-power/cost-and-investment-structures/trends-influencing-the-costs-of-wind-power.html, (28.04.2009)


39/98

30

ksm 1 MW ve zeri trbinlerden olumaktadr. Ayrca 2,5 MW ve zeri trbinlereolan talep her geen gn artmaktadr.

Rzgr enerjisinden elektrik enerjisi retiminde verimlilik; kurulu yeri ve

trbin ykseklii gibi etmenlere baldr. Trbinlerin daha byk seilmesi ve dahaykseklere kurulmaya balanmas gibi kurulu yeri seiminin daha iyiyaplabilmesini salayan yntemlerin gelimesi de verimlilii artrc etki yapmtr.Ayrca, Almanya ve Danimarka gibi rzgr enerjisinde nclk etmi lkelerdekieski trbinlerin yenileriyle deitirilmesi verimlilik ve kapasite artlar yaratacaktr.Geride braktmz 1015 yl ierisinde trbin verimlilikleri her yl ortalama %23art gstermitir.

ekil 2.3. Yllartibariyle Rzgr Enerjisi Yatrm MaliyetleriKaynak: http://www.wind-energy-the-facts.org/en/part-3-economics-of-wind-power/chapter-1-cost-of-on-land-wind-power/cost-and-investment-structures/trends-influencing-the-costs-of-wind-power.html, (28.04.2009)

ekil 2.3. de Danimarka daki rzgr enerjisi yatrm maliyetlerinin yllaritibariyle deiimi grlmektedir(Rakamlar 2006 fiyatlaryla verilmitir). Trbinpervanesinin kaplad alan bana maliyetler, rzgr enerjisi santrali maliyet


40/98

31

kyaslamalarnda uygun bir l olarak kabul edilmektedir. Yllar itibariyle trbinpervanesi tarafndan kaplanan birim alan bana maliyetlerde nemli bir d olduu grlmektedir. Yllar itibariyle ortalama %2 lik bir d dikkatekmektedir. Ancak 2006 ylnda bu trendin bozulduu ve ortalama maliyetlerin2004 ylna gre %20 orannda artt grlmektedir. Bunun nedeni artan trbintaleplerinin getirdii trbin fiyatlarndaki ykselie balanabilir.46

2.1.4. Rzgr Enerjisi ile retilen Elektriin Maliyeti

Avrupa da rzgr enerjisi santrallerinin kurulu yeri rzgr rejimlerine grerettikleri elektrik enerjisi maliyetleri( c/KWh)ekil 2.4. de grlmektedir.

ekil 2.4. Kurulu Yeri Rzgr Rejiminin Rzgr Enerji Santrallerinderetilen Elektrik Maliyetine Etkisi

Kaynak: The European Wind Energy Association, http://www.ewea.org/ index.php?id=1639, (30.04.2009)

46 Trends Influencing the Costs of Wind Power, http://www.wind-energy-the-facts.org/en/part-3-economics-of-wind-power/chapter-1-cost-of-on-land-wind-power/cost-and-investment-structures/trends-influencing-the-costs-of-wind-power.html, (30.04.2009)


41/98

32

ekil 2.4. oluturulurken rzgr trbininin tam kapasiteli yllk almasaatinin 2.000 den dk olduu blgeler dk rzgrl blgeler, 2.000-2.500 arasolduu blgeler orta rzgrl blgeler ve 2.500 den yksek olduu blgeler kyblgeleri olarak adlandrlmtr. Maliyetler dk ve orta rzgrl blgelerde 710 c/KWh arasnda olup yksek rzgr rejimine sahip ky blgelerinde 56,5 c/KWholarak gereklemektedir.ekil 2.4. ayn zamanda kurulu maliyetlerinin retilenelektriin maliyetine etkisini de gstermektedir.

ekil 2.5. Danimarka da Rzgr Enerji Santrallerinde retilen ElektrikMaliyetinin Yllartibariyle Deiimi


Rzgr enerjisi santrallerinde retilen elektriin maliyetinin yllar itibariyledeiimi ekil 2.5. de grlmektedir.ekil 2.5. oluturulurken verilerin yetersizolmas nedeniyle sadece rzgr enerjisi konusunda nemli lkeler arasnda yer alanDanimarka daki veriler esas alnmtr. Daha sonra yaplan bir aratrmada verilerinAlmanya iin de benzer olduu grlmtr. ekil 2.5. in incelenmesinden


42/98

33

anlalaca zere yllar itibariyle kullanlan trbin kapasiteleri artm ve elektrikretim maliyeti de giderek dmtr.47

Denizde kurulu rzgr enerjisi santralleri halen Dnya daki toplam

kapasitenin %1 ini oluturmaktadr. Bunun nedeni gnmzde denizde rzgrenerjisi santrali kurmann karada kurmaya oranla %50 daha pahal olmasdr. 2008yl sonunda toplam kapasite 1.471 MW olmutur. Bu alandaki gelimenin byk birblm Avrupa Birlii lkelerinde gereklemektedir. Yksek rzgr rejimibeklentileri nedeniyle bu santrallere olan ilgi her geen gn daha da artmaktadr.Karada kurulu normal bir rzgr enerjisi santrali iin yllk toplam tam kapasiteli saat2.000 2.500 arasnda deiirken, denizde kurulu rzgr enerjisi santralleri iin burakam 4.000 saate kadar ulaabilmektedir.48

Rzgr enerjisi santrallerinin kullanm ile 20082030 yllar arasndakanlmas planlanan CO2 ve yakt maliyetleriekil 2.6. da grlmektedir.ekil 2.6.oluturulurken yaplan varsaymlar aadaki gibidir:49

a) Karada kurulu rzgr enerjisi santrallerinin ekonomik mr 20 yl, denizdekurulu rzgr enerjisi santrallerinin ekonomik mr ise 25 yldr.

b) Rzgr enerjisi ile retilen elektriin her KWh si 690 gram CO2 salnmnengellemektedir.

c) CO2 salnm maliyeti 25 /t dir.

d) Rzgr enerjisi ile retilen her TWh elektrik enerjisi ile 42 milyon deerinde petrol tasarrufu salanmaktadr.

e) Petroln varil fiyat 90 $ dr.

47 The European Wind Energy Association,http://www.ewea.org/index.php?id=1639, (30.04.2009)48 European Wind Energy Association, Basic Cost of Wind Energy, http://www.ewea.org/ index.php?id=1639, ( 30.04.2009)49 European Wind Energy Association, Basic Cost of Wind Energy, http://www.ewea.org/ index.php?id=1639, (30.04.2009)


43/98

34

ekil 2.6. Rzgr Enerji Santrallerinde 20082030 YllartibariyleKanlmas Planlanan CO2 ve Yakt Maliyetleri


2.2. Rzgr Enerjisi Yatrmlar

Genel olarak rzgr enerjisi finansa olduka bamldr. Rzgr enerjisininekonomik birekilde sreklilii, dn alnan kaynaa uygulanan faiz oranlarnaveya yatrm yaplan sermayeden beklenen orana ve projede kullanlmak zere alnankaynan ka ylda geri deneceine bal olarak deimektedir. Genel olarak, ksabir geri deme dnemi ve yksek oranda faiz uygulanmas, retilen enerjinin KWhbana maliyetini ykseltmek zorunda brakr. Rzgr enerjisinin maliyeti yaktmaliyetini iermedii iin, gelecekteki yakt fiyatlarna baml olan yakt tketenenerji retim tesisleri ile karlatrldnda, rzgr enerjisinin maliyeti gerekmaliyetine olduka yakn birekilde hesaplanabilmektedir. Hibir yakt maliyeti sz


44/98

35

konusu olmadndan dolay, projeye bir defa yatrm yapldktan sonra, sreklitekrarlanan maliyetler arasnda yalnzca iletim ve bakm maliyetleri bulunmaktadr.Genel olarak, yksek veya artan yakt maliyetlerinin rzgr enerjisi gibi yaktmaliyet sistemlerine hibir katks yoktur, hatta sabit veya den yakt fiyatlar rzgrenerji sistemleri iin daha olumsuz bir durum oluturmaktadr. Rzgr trbinlerininkurulmas olduka hzl ve kolaydr ve bylelikle, inaat aamasnda yksekmiktarlarda faize maruz kalmadan enerji retimine geilebilmektedir.50

Rzgr enerjisinin kullanm son yllarda hzla artm ve bu sektre yaplanyatrmlarda byk artlar olmutur. Bu artn nmzdeki yllarda da kesintiyeuramadan devam edecei dnlmektedir.

ekil 2.7. 2000-2030 Yllar Arasnda Avrupa Birlii lkelerindeTahmini Rzgr Enerjisi Yatrmlar


ekil 2.7. 20002030 yllar arasnda Avrupa Birlii lkelerinde tahmini

rzgr enerjisi yatrmlarn gstermektedir. Yatrmlarn 2015 ylna kadar yllk 10milyar civarnda seyretmesi beklenmektedir. Ancak denizde kurulu rzgr enerjisisantral yatrmlarnn her geen yl toplam yatrmlar iindeki paynn artmas

50 Trkiye Teknoloji Gelitirme Vakf nternet Sitesi, Yenilenebilir Enerji,http://www.ttgv.org.tr/UserFiles/File/yenilenebilir_enerji.pdf, s. 2-3, (29.04.2009)


45/98

36

beklenmektedir. 2020 ylnda yllk yatrm tutarnn 17 milyar civarnda olmasbeklenmekte olup bu yatrmn yaklak %50 sinin denizde kurulu rzgr enerjisisantral yatrmlarndan oluaca tahmin edilmektedir. 2030 ylnda ise yllk yatrmtutarnn 20 milyar olmas beklenmekte olup bu yatrmn yaklak %60 nndenizde kurulu rzgr enerjisi santral yatrmlarndan oluaca tahminedilmektedir.51

Tm enerji yatrmlarnda olduu gibi yeterli ve uygunartlarda fonsalayabilme sorunu rzgr enerjisi yatrmclarnn karlat en byksorunlardandr. 2000 li yllara kadar finansal kurumlar rzgr enerjisi yatrmlarnkarmak ve riskli grm ve fon salama konusunda isteksiz davranmlardr. Fonsalayan kurumlar ise vadeleri ksa tutmu ve yksek faiz oranlar ile bor vermitir.

Gnmzde ise bu tr yatrmlara fon salamak daha kolay ve daha ucuzdur.Bankalar, sigortairketleri ve dier finansal kurumlarn rzgr enerjisi yatrmlar ileilgilenmeye balamas bu yatrmlarn hem yaplabilirliini arttrm hem de buyatrmlar daha verimli klmtr.

Rzgr enerjisi santrali yatrmlarna fon salayacak finansal kurumlarnyaptklar ilk alma giriimci tarafndan sunulan fizibilite raporlarnn detayl birincelemesidir. Hatta baz finansal kurumlar bu almay bamsz bir danmanlkfirmasna yaptrmay da tercih edebilmektedirler. Yaplacak bu alma finansalkurumun sunulan proje ile ilgili risk deerlendirmesinde temel tekil edeceindenson derece kritiktir. Bunun iin sunulan projenin teknik, finansal ve dier ynleriylekapsaml bir deerlendirmeye tabi tutulmas gerekmektedir.

2.3. Rzgr Enerjisi Yatrmlarnn Finansman

Dnyada ve buna paralel olarak lkemizde son yllarda artan evre bilinciyenilenebilir enerji kaynaklarna olan ilgiyi artrmtr. zellikle rzgr enerjisi okilgi ekmektedir. lkemizde projelerin en zorlu aamasn finansman aamasoluturmaktadr. Yenilenebilir enerji kaynaklarna dayal santraller iin resmi

51 European Wind Energy Association, Basic Cost of Wind Energy, http://www.ewea.org/ index.php?id=1639, (30.04.2009)


46/98

37

kurumlara yaplan bavurular neticesinde lkemizdeu anda birok yatrmcirketfinansman aamasna gelmi bulunmaktadr. Yatrmclar, projelerine hem yurtiinden hem de yurt dndan finansman bulmaya almaktadr.52 Rzgr enerjisiyatrm finansman yntemlerini iki ana balk altnda toplamak mmkndr. Bunlarzkaynak finansman ve bor finansmandr.

2.3.1. zkaynak Finansman

zkaynak, bir iletmenin sahibi ya da ortaklar tarafndan salanan fondur.Riski yksektir ve iflas veya faaliyetlere son verilmesi durumunda kaynaklararasnda deme srasna gre en sonda bulunan kaynaktr. Dolaysyla bir firmaya,bir projeye zkaynak salayanlar yksek kar beklentisi iindedirler. Ortaklarprojenin operasyonel riskini sermaye katklar orannda paylarlar. Yatrmlar henzproje aamasndayken ve borlanma imknnn snrl olduu dnemlerde zkaynakfinansman yeterli olabilmektedir. Ancak projenin ilerleyen aamalarnda, dahabyk tutarl kaynak gereksinimi olduu dnemlerde z kaynak yntemi yetersizkalmaktadr ve borlanma gereksinimi duyulmaktadr. zkaynak finansmanaadaki kii ve kurumlardan salanabilir:

a) Proje sahiplerinden

b) Projeyle yakndan ilgilenen ekipman satclar ve kurulu yerisahiplerinden

c) Blgesel iletmeler ve gerek kiilerden

d) Baz lkelerde devlet fonlarndan

Proje sahipleri proje maliyetinin belli bir ksmn zkaynak olarak koyarlar.Ekipman satclar ve kurulu yeri sahipleri proje karllna inanrlarsa zkaynaksalayabilirler. Projenin gerekletirilecei blgedeki iletmeler ve dier gerekkiiler ile baz lkelerde devlet projeye zkaynak salayabilir.

52 Murat DURAK, Yenilenebilir Enerji Yatrmlarin Finansman Modelleri: Proje ve SendikasyonKredisi, 3 E Dergisi Say 128, (Ocak 2005), s.1


47/98

38

2.3.2. Bor Finansman

Rzgr enerjisi santrallerinin zkaynakla finanse edilemeyen aamalarnda

bavurulan yntemdir. Proje Kredileri ve Sendikasyon Kredileri olarak ikiyeayrlabilir.

2.3.2.1. Proje Kredisi ve Proje Kredisi Veren Baz KurulularProje kredisi, finansman salayan kuruluun, kredi geri demelerini proje

gelirleriyle ve nakit akyla salayabileceine inanmas ile mmkndr.

Yatrmcnn herhangi bir z varln ipotek veya garanti olarak vermesigerekmemektedir. Burada teminat projenin kendisidir. Herhangi bir projenin finanseedilebilmesi iin iki temel kural bulunmaktadr:53

Proje bamsz olarak borcunu deyip yatrmcya makul bir temettsalyorsa,

Proje teknik olarak uygulanabilir,

ise, proje maliyetlerini karlamaktadr. Enerji projelerinde ska kullanlanproje kredisi yntemi, dier finansman yntemlerinden daha avantajldr. Buavantajlar aadaki gibi snflandrlabilir;

Teminatn kendisi projedir, yatrmcdan ek taahhtler gerekmez,

zkaynak / kredi oran daha byktr,

lke ve politik risklerin azaltlmas amac ile yatrmclar yabanc ortaklarlaibirliine girerek (joint-venture) finansman bulabilirler,

Yatrmcnn kendisinin kredi bulamad bir ortamda proje iin bulunabilir.

Yatrmc, %2030 civarnda zkaynak koymakta, dolaysyla geriye kalan%7080 finansr kurulutan gelmektedir. Proje gerekletirilmeden nce fon

53 DURAK, Yenilenebilir Enerji Yatrmlarin Finansman Modelleri: Proje ve Sendikasyon Kredisi,s.2


48/98

39

kurularak, para fonda toplanmaktadr ve proje gerekletirildikten sonra da, oluanproje gelirlerinden z kaynak ve kredi geri demeleri yaplmaktadr.

Proje finansmannda drt ana risk bulunmaktadr54:

a) Proje Realizasyon ncesi Risk: Burada projeyi finanse eden kurulu,projenin uygulanabilir olup olmadna bakmaktadr. Bu amala bamsz mavirkurululardan yararlanlr. Projenin teknik adan ngrlen hedeflere ulapulamayacann kontrol edilmesi amac ile genel bir durum deerlendirmesi yaplr.Yenilenebilir enerji kaynaklarna dayal santral projelerinde, buna en iyi rnektahmini yllk retimin tutup tutmayaca, rzgr enerjisi projelerinde ise, seilenrzgr trbininin uygun olup olmad saylabilir.

b) Proje Realizasyon Sonras Risk: Bu safhada finansman kuruluu, projedeilerin yolunda gittiini grmek iin kontroller yaptrmaktadr. Yenilenebilir enerjikaynaklarna dayal santraller iindeki ekipmanlarn bakm ve onarmnn zamanndayaplp yaplmad, hammadde gereksiniminde herhangi bir sorun yaanmadnkontrol edilmektedir.

c) Finansal Risk: Aslnda proje riski dendii zaman akla ilk gelen risktir.Projenin mali analiz ve nakit ak tablolarna baklarak proje ile ilgili kararverilebilir. Proje kredi ve faizini dedikten sonra kabul edilebilir bir kar brakmyor

ise, finansr iin tatmin edici bulunmaz. Finansal risklerin ierisinde ngrlmeyenmaliyetler, dviz kur riski, faiz oran deiimleri ve lkenin enflasyon durumu dabulunmaktadr.

d) Politik Risk: Finansrler tarafndan dikkate alnan dier bir nemli riskunsurudur. lkenin politik bakmdan istikrarl bir yapda olmas beklenmektedir.

Aada proje kredisi veren baz kurulular ve saladklar krediler hakkndazet bilgiler sunulmutur.

a) Avrupa Yatrm Bankas KredileriAvrupa Yatrm Bankas 1958 ylnda Roma Antlamas hkmlerine grekurulmutur. Merkezi Lksemburgda bulunmaktadr. Avrupa Yatrm Bankas,



49/98

40

Avrupa Birliinin finansman kuruluu olup, kamu ve zel sektr kurulularna uzunvadeli finansman salamak suretiyle Birliin politik hedeflerinin hayatageirilmesine yardmc olmaktadr. Avrupa Yatrm Bankas, kr amac gtmeyen birkurum olup, zellikle kalc projelerin finansmann salamaktadr. Banka, AvrupaBirliine ye devletlere ait olup, kurulduu 1958 ylndan bu yana Birlie ye veortak lkelerdeki projelerin desteklenmesi iin 540 Milyar Eurodan fazla finansmansalamtr.

Avrupa Yatrm Bankas 1960 ylndan itibaren Trkiyede faaliyetlerinisrdrmektedir. 1990l yllardan nce hatta 2000li yllara kadar istenilen desteklersalanamamtr. Ama bavurular son yllarda byk bir art gstermitir.

Avrupa Yatrm Bankas, proje maliyetlerini %50 seviyesine kadar finanseetmektedir. Avrupa Yatrm Bankas kredileri, yatrmcnn kendi fonlarna ve bakakaynaklardan elde edecei finansmana ilaveten destek salamay amalamaktadr.

Avrupa Yatrm Bankas, yatrm ya mnferit krediler ya da kresel kredilerzerinden finanse etmektedir. Byk lekli projeler, AYB tarafndan kendikoullarna veartlarna dayal olarak ya dorudan yatrmc ile ya da finansmanfaaliyetine katlan baka bankalar ve finans kurumlar ile gerekletirilen mnferitkrediler zerinden finanse edilmektedir. Avrupa Yatrm Bankas, projenin

ekonomik, mali ve teknik uygunluunu tespit etmek iin her projeyi ve tabii ki projegelitiricisinin mali durumunu ve salanan gvencenin yeterli olup olmadndeerlendirmektedir.55

Avrupa Yatrm Bankas nn mevcut finansman trleri aadaki gibidir;

1. Mnferit Krediler

Tipik olarak 25 milyon Eurodan daha fazla yatrm tutar olan projeler iinkullandrlmaktadr. Btn altyap yatrm trleri, enerji retimi ve iletim, evre

koruma projeleri, sanayi ve hizmetirketleri tarafndan yaplan yatrmlar iinkullandrlmaktadr. Yerel ynetimler, zel amal guruplar ve benzer kamu ve zelsektr irketleri kredilerden faydalanabilmektedir. Finansman limiti yeni projelerin

55 Kenan YAVUZ, Avrupa Yatrm Bankas Kredileri, http://www.tumfonlar.com /index.php?option=com_content&task=view&id=40&Itemid=1, (02.05.2009)


50/98

41

toplam maliyetinin maksimum % 50sine kadardr. Vadeler sanayi projeleri iinnormal olarak 5 ile 12 yl aras, altyap ve enerji projeleri iin 15 ile 25 yl aras, okbyk projeler iin daha uzun vadelerdir. Gvence olarak ise projenin niteliine vekredi alann kalitesine dayal olarak uygun bir gvence yaps istenmektedir.56

2. Kresel Krediler

25 milyon Eurodan daha az yatrm tutar olan projeler iin verilen kreditrleridirler. Kresel krediler blgede faaliyet gsteren bir Avrupa Yatrm Bankasorta (veya arac kurum) ile ayarlanr. Arac bankalar, Avrupa Yatrm Bankasfonlarn bor alan taraflara kendi riskleri erevesinde bor verirler, her proje tek tekincelenip deerlendirilir. Yatrm trleri altyap projeleri, su tedarik ve shhi tesisatprojeleri, evre koruma projeleri, enerjinin rasyonel kullanm, zellikle kk veorta lekliirketlerin ve hizmetirketlerinin kurumsal yatrmlar, ileri teknolojiyatrmlar, AR-GE projeleridir. Faydalananlar yerel ynetimler ve dier kamukurulular veya zel amal guruplar, kk ve orta lekli giriimlerolabilmektedir. Finansman limiti yeni projelerin toplam maliyetinin % 50 tutarnakadardr.57

b) Dnya Bankas Yenilenebilir Enerji Projesi

Elektrik Piyasas Kanununun sonucunda rekabeti bir toptan sat piyasasnadoru gidilmesi ve Hazine garantilerinin bitmesiyle birlikte, zel sektr iin enerjikayna projelerine ynelik finansman bulmak giderek daha da glemitir. Ayrcazel sektrde temiz enerji projeleri retenlerin, genellikle kk yatrmclar, Trk veuluslararas sermaye piyasalarna eriimleri zor olan yatrmclar olmalar nedeniyle,krediye eriimleri daha da zorlamtr. Birok yenilenebilir enerji projesinin yaamdngs asndan ekonomik olmas, Trkiyenin ok geni ve yenilenebilirhidroelektrik, jeotermal ve rzgr enerjisi santrallerine sahip olmas, yenilenebilir

kaynaklardan salanan enerjinin, kirlilii ve evlerde kullanlan yeil gaznemisyonunu azaltacak olmasna karn, durum byledir. Yenilenebilir Enerji

56 Kenan YAVUZ, Avrupa Yatrm Bankas Kredileri, http://www.tumfonlar.com /index.php?option=com_content&task=view&id=40&Itemid=1, (02.05.2009)57 Kenan YAVUZ, Avrupa Yatrm Bankas Kredileri, http://www.tumfonlar.com /index.php?option=com_content&task=view&id=40&Itemid=1, (02.05.2009)


51/98

42

kaynaklarna dayananyiletirme projelerinin yerel, zel sektr sponsorlarnnkarlatklar engelleryle zetlenebilir:58

1) Yenilenebilir enerji kaynaklar ile ilgili potansiyel alanlar konusunda teknik

adan gvenilir bilgi bulunmamas sonucunda, fosil yaktlarn kullanmylagerekletirilen geleneksel enerji retim projelerine gre daha yksek yatrmncesi masraflar; mevcut verilerin geerliliinin tasdik edilmesinin ve ekaratrma yapma giderleri (fizibilite ncesi, ayrntl fizibilite mhendisliktasarm).

2) Bu tr kk, ancak sermaye youn altyap projelerinde mali tutarllaulamak iin gereken orta ile uzun vadeli borlanma finansmannnbulunmamas. Doalgazla iletilen tesislerle karlatrldnda, sermayemaliyetlerinin, iletme maliyetlerine orannn balangta daha yksek olmasnedeniyle, finansmann bir ksm uzun vadeli bor olarak salanmadka,elektrik sat gelirleri ve bor servis ykmllkleri arasnda bir dengesizlikbulunmaktadr.

Yenilenebilir Enerji Projesinin amac, her trl yenilenebilir enerji retimprojesinin usun vadeli bor bulabilmeleri iin finanse edilmesi ve dolaysyla dakirlilik ve sera gaz emisyonlarnn azaltlmasdr.59

Proje ayn zamanda, Avrupa Dnya Bankas ve Orta Asya blgesinde 3nemli konuya nem vermektedir. Bunlar; ortak evresel faktrleri de iine alan kilitnem tayan kresel kamu rnlerinin desteklenmesi, canl zel sektr koullarnnoluturulmas ve hkmetin stlendii koullu ykmllklerin azaltlmas, devletyatrmlarnn zel sektr fonlar ile desteklenmesi suretiyle salam bir kamusektrnn gelitirilmesidir.

Projenin tek bir ana bileeni bulunmaktadr; Yenilenebilir Enerji retimininFinanse Edilmesinde zel Amal Bor Fonu (SPDF).

58 Yenilenebilir Enerji Projesi, http://web.worldbank.org/ wbste/external/countres/ecaext/ turkeynturkshextn/0,,contentmdk:20815979~pagepk:141137~pipk:141127~thesitepk:455688,00.html, (02.05.2009)59 Yenilenebilir Enerji Projesi, http://web.worldbank.org/ wbste/external/countres/ecaext/ turkeynturkshextn/0,,contentmdk:20815979~pagepk:141137~pipk:141127~thesitepk:455688,00.html, (02.05.2009)


52/98

43

Proje kapsamnda, yenilenebilir enerji retimi iin toplam yatrm tutarnn,zel sponsorlarn salayaca sermaye finansman, ihracat kredisi kurumlarndanbor finansman, Dnya Bankas zel Amal Bor Fonu ve ticari bankalarnsalayaca finansman da dahil olmak zere yaklak 500 milyon dolar olmasbeklenmektedir. SPDF iki finansal arac tarafndan iletilen vadeli bir bor fonudur.Bu ilem iin seilen bu iki arac Kurum:

a) Trkiye Sinai Kalknma Bankas (TSKB)

b) Trkiye Kalknma Bankas(TKB) dr.

Dnya Bankasnn SPDF iin ayrd fon, borlu konumundaki Hazinetarafndan alnr ve bu iki mali kuruma aktarlr. Bu arac kurumlar bu fonu, zelsektrde faaliyet gsteren firmalarn gerekletirecei uygun bulunan yenilenebilirenerji projeleri iin uzun vadeli bor salamak amacyla kullanr. SPDF uygunbulunan yenilenebilir enerji projeleri iin yerel zel giriimcilerden sermaye yatrmdestei, ihracat kredisi finansman ve bu projelerin inaat iin gereken dierfinansman trlerinin salanmas amacyla planlanmtr.60

Bu iki finansal kurum finansal gleri ve projeyi ynetme ve gelitirmekapasiteleri dikkate alnarak seilmitir. Ayrca, kalknma bankalar olmalar bukurumlara Hazinenin kamu fonlarndan yaralanma olanan tanmaktadr.

Proje ynetimi TSKB ve TKB tarafndan gerekletirilmektedir. Her ikibankada da, belirli banka personeli proje ynetimi ve uygulamas iin grevlendirilir.Ayrca, mali rapor verme, dokman kontrol, evre konular ve zel hesaptan fonsalanmas konularndan sorumlu baka personel de bulunmaktadr.61

TSKB de kredinin pazarlanmas, Kurumsal Pazarlama Blm tarafndan veproje gelitirme ise, Teknik Hizmetler Blm tarafndan yrtlmektedir. TKBdekredi pazarlama Kredi Blm tarafndan ve proje gelitirme ise Proje Gelitirme

Departman tarafndan yrtlmektedir. Her iki bankada da, pazarlama ve proje60 Yenilenebilir Enerji Projesi, http://web.worldbank.org/ wbste/external/countres/ecaext/ turkeynturkshextn/0,,contentmdk:20815979~pagepk:141137~pipk:141127~thesitepk:455688,00.html, (02.05.2009)61 Yenilenebilir Enerji Projesi, http://web.worldbank.org/ wbste/external/countres/ecaext/ turkeynturkshextn/0,,contentmdk:20815979~pagepk:141137~pipk:141127~thesitepk:455688,00.html, (02.05.2009)


53/98

44

gelitirme almalar birbirlerinden bamsz olarak alan departmanlar tarafndanyrtlr. Bankalara sunulan her bir proje nerisi, mhendis(ler), finansalanalizci(ler) ve proje ekonomisinden oluan bir grup uzman tarafndandeerlendirilir. Bu uzmanlar daha sonra bir proje deerlendirme raporu hazrlar.TSKB de bu proje raporlar bir st dzey ynetici ve bakan yardmcsndan oluanbir kredi komitesine sunulur. TKB de ise proje deerlendirme raporlar kredi veproje gelitirme direktrleri ve bankann genel mdr yardmclarndan oluan kredikomitesine sunulur.

Kredi komitesinin onayndan sonra, bu raporlar onay iin her bankannynetim kuruluna sunulur. Ynetim kurulunun onayndan ve kredi anlamasnnimzalanmasndan sonra, alt krediler datma hazr hale gelir. Her iki bankann ilk iki

projesi, n inceleme iin Dnya Bankasna gnderilir.Dnya Bankas Projesi Trk Hkmetine, yenilenebilir enerji projelerinin

gelitirilmesi iin kapsaml bir ereve oluturulmasnda, Trkiyenin finansmankayna, imtiyazl ve ikili fon kaynaklar bulmasna olanak tanyacak gvenilir birmali araclk mekanizmasnn kurulmasnda yardmc olmaktadr.Proje ayn zamanda, Trkiyenin mevcut enerji santrallerine, nemli miktarlardatemiz retim kapasitesini eklemesini salayacaktr.62

Dnya Bankas projesinin uygulamas 30 Temmuz 2004 tarihinde balamtr.imdiye kadar, TKB ve drd TSKB tarafndan olmak zere yedi alt projetamamlanmtr. Bu projelerden drt tanesi kk hidroelektrik, ikisi jeotermal ve birtanesi de rzgr santrali projesidir. eitli daha byk hidroelektrik santralleri dedahil olmak zere yaklak 9 civarnda alt proje daha faal birekildehazrlanmaktadr.63

62 Yenilenebilir Enerji Projesi, http://web.worldbank.org/ wbste/external/countres/ecaext/ turkeynturkshextn/0,,contentmdk:20815979~pagepk:141137~pipk:141127~thesitepk:455688,00.html, (02.05.2009)63 Yenilenebilir Enerji Projesi, http://web.worldbank.org /wbste/external /countres/ecaext /turkeynturkshextn/0,,contentmdk:20815979~pagepk:141137~pipk:141127~thesitepk:455688,00.html, (02.05.2009)


54/98

45

2.3.2.2. Sendikasyon KredisiRiskin bllebilmesi iin yksek yatrm tutar gerektiren altyap

projelerinin finanse edilebilmesi iin gelitirilmi bir finansman modelidir.Genellikle 3 ana katlan bulunur: dn alan (borrower), ana banka (lead manager)ve kk katlmclar (participants). Sreleri genellikle 15 yl olup LIBOR + ...(London Interbank Offered Rate) veya US Prime Rate + ...eklinde faizlendirilerekkullandrlan bir kredi eklidir. Genellikle be tip sendikasyon kredisikullandrlmaktadr. Bunlar; geleneksel sendikasyon kredisi, sendikasyon bankakredisi, dnen krediler, standby kredisi ve ok seenekli kredidir.64

a) Geleneksel Sendikasyon Kredisi (Deiken Faizli)

Kredi bir defada ekilir ve belirlenen srede geri demesi yaplr. Genellikle

demenin yaplmayaca belli bir sre belirlenir. Tek bir banka tarafndanmzakereleri yaplarak sonulandrlr ve dier bankalarla sendikasyona gidilir. Faizdeikendir.

b) Sendikasyon Banka Kredisi(Sabit Faizli)

Geleneksel sendikasyonun ayns olup sadece faiz sabittir.

c) Dnen Krediler

Bu trde para belirlenen program dahilinde belli aralklarla ekilir.

d) Standby Kredisi

Geleneksel sendikasyon kredileri genellikle belirlenen programa gre verilmekteiken stanby kredilerinde alc istedii zaman krediyi belli miktarlardaekebilmektedir.

e) ok Seenekli Kredi

Orta vadeli bir kredi tr olup esnek yapdadr ve kredi maliyetleri ucuzdur.

Sendikasyon kredilerinin prosedrnde belli admlar vardr ve onlar takipedilmelidir. Her adm kredi veren kuruluu tatmin edecekekilde olmaldr. Kredisalayan kurulu, mteri ve ana banka arasnda sendikasyona girecek banka says


Documents

rüzgar enerjisi sdü