ROTHERWANDELGIDSENUITGEVERIJ ELMAR
50 Wandelingen in het Nationalpark en het natuurpark Harz en in het natuurpark Kyffhuser tussen Goslar, Quedlinburg en Gttingen.
w Betrouwbare routebeschrijvingenw Gedetailleerde wandelkaartenw Informatieve hoogteprofielen I S B N 978-90-389-2234-8
9 7 8 9 0 3 8 9 2 2 3 4 8WWW.UITGEVERIJELMAR.NL
HA
RZ
ROTHER W
ANDELG
IDSEN
ELMAR
49
46
45
4443
4036
35
32
31
23
2120
19 18
171615 13 12
109876
5
4
50
48
47
4241
39
3837
3433
30
292827
26
2524
22
14 11
3 21
39
49
Bernhard Pollmann
HarzDe mooiste wandelingen langs heuvel en dal
50 Wandelingen
Harz omslag 6 mm nieuw.indd 1 17-9-13 11:10
4Inhoudsopgave
Voorwoord . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
Overzichtskaart . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
Toeristische tips . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8Symbolen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8De mooiste wandelingen in de Harz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
Wandelen in de Harz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12Aantrekkelijke bergdoelen in de Harz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12Het weer op de Brocken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
Inlichtingen en adressen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
Het Nationalpark Harz1 Bad Harzburg Kattnse Rabenklippe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222 Bad Harzburg Molkenhaus Eckerkrug . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 243 Radauwasserfall Molkenhaus Eckerstausee . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264 Bad Harzburg Oderbrck . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 285 Molkenhaus Eckertal Brocken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 306 Ilsenburg Scharfenstein Westerberg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 327 Ilsenburg Plessenburg Sonnenklippe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 348 Ilsenburg Ilseflle Brocken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 369 Steinerne Renne Brocken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4010 Steinerne Renne Leistenklippe Drei Annen Hohne . . . . . . . . . . . . 4211 Brocken Ahrensklint Drei Annen Hohne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4412 Schierke Leistenklippe Drei Annen Hohne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4613 Schierke Brockenkinder Zeterklippen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4814 Brocken Brockengarten Teufelskanzel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5015 Schierke Eckerloch Brocken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5216 Schierke Brocken Wurmberg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5417 Braunlage Wurmberg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5618 Torfhaus Eckersprung Brocken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5819 Grabenhaus Rose Steile Wand Wolfswarte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6020 Altenau Stieglitzecke Sieber . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6221 Sperberhaier Dammhaus Stieglitzecke Hammersteinklippen . . 6422 Stieglitzecke Hanskhnenburg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6623 Osterode Schindelkopf Hanskhnenburg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6824 Oderteich Torfhaus Oderbrck . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7025 Oderteich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72
526 Oderteich Rehberger Grabenhaus Skikreuz . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7427 Knigskrug Achtermannshhe Oderbrck . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7628 Knigskrug Hahnenkleeklippen Oderteich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7829 Sankt Andreasberg Braunlage Knigskrug . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80
Westelijke Harz30 Wieda Stberhai . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8231 Zorge Walkenried. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8432 Sieber Knollenturm Scharzfeld . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8633 Osterode Eselsplatz Buntenbock . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8834 Buntenbock Sperberhaier Dammhaus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9035 Wildemann Hbichenstein Iberg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9236 Wildemann Hahnenklee . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9437 Seesen Innerstestausee Wolfshagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9638 Goslar Ammental Ramseck . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9839 Schulenberg Schalke Festenburg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10040 Romkerhaller Wasserfall Kste . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102
Oostelijke Harz41 Elend Schnarcherklippen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10442 Drei Annen Hohne Knigshtte Rbeland . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10643 Rbeland Wendefurth Altenbrak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10844 Thale Treseburg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11045 Timmenrode Teufelsmauer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11446 Thale Lauenburg Stecklenberg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11647 Selkemhle Falkenstein . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11848 Stolberg Auerberg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12049 Netzkater Poppenberg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12250 Kyffhuser Kulpenberg Rothenburg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124
Register . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126
6bersichtskarte
262829
30
32
33
34
3536
37 38
3940
1819
20
21
22
23
24
25
71
27
2
3
4
5
31
6
78
9 10111213
1415
4116 42
17 43 44
45
46
47
4849
50
8Toeristische tips
Bij het gebruik van deze wandelgidsDe 50 hier voorgestelde wandelroutes in de Harz worden voorafgegaan door een kenschets en een samenvatting van de belangrijkste informatie: dalplaats, beginpunt, bereikbaarheid met openbaar vervoer, hoogteverschillen (bij het stij-gen), eet- en drinkgelegenheden onderweg. Het verloop van de route vindt u ingetekend in een kleurig wandelkaartje op schaal 1:50.000 of 1:75.000. Een hoogteprofiel laat de stijgingen en dalingen van de desbetreffende wandeling zien, de duur van de etappes en het totale aantal kilometers, en de eet- en drinkgelegenheden. (De opgegeven hoogten zijn voor een deel enigszins afge-rond, waardoor kleine afwijkingen van de kaart mogelijk zijn.) In het register staan alle genoemde wandeldoelen, (dal)plaatsen, beginpunten en etappedoelen vermeld. Op de achterzijde van het omslag en op de bladzijden 6/7 informeren overzichtskaarten over de locatie van de wandelingen in de Harz.
VereistenDe wandelingen volgen duidelijke paden, paadjes en bergpaadjes. Naast ver-harde bosbouwpaden zijn er paden en paadjes die zo nu en dan hulp bieden in de vorm van planken, knuppeldammen, rotstreden, relingen enz. De beklimmin-gen volgen vaak steenachtige rots- en wortelpaden; op hogere niveaus heerst
een tamelijk ruw klimaat, waarbij op de onbeboste stukken nog de onbeschermde blootstelling aan zon en wind komt; een goede algehele conditie is dan ook vereist. Om de diverse vereisten beter te kunnen inschatten zijn de nummers van de wandelingen in verschillende kleuren aangegeven:
Gemakkelijk Deze wandelpa-den zijn goed gemarkeerd, ner-gens risicovol en niet al te steil. De gemakkelijke paden kunnen bij goed weer geen onweer, geen storm, geen sneeuw in de regel ook door onervaren bergwan-delaars zonder gevaar worden
8 met bus/spoor bereikbaarC eetgelegenheid onderweg7 geschikt voor kinderen plaats met eetgelegenheidf hut met bediening, restaurantg schuilhut, schuilplaatsp toph kerk, kapel, klooster burcht, slot, rune uitkijktoren] uitkijkplaatsl picknickplekn grot waterval zwemwater
Symbolen
9bewandeld, mits men goede wandelschoenen draagt. Ook op de blauwe routes komen steenachtige passages en wortelpaadjes voor, voor kinder-wagens zijn ze over het algemeen niet geschikt. Bij nat weer kunnen ook blauwe paden op bepaalde punten of bepaalde stukken modderig zijn.
Tamelijk moeilijk Deze tamelijk moeilijke wandelpaden zijn evenals de blauwe paden goed gemarkeerd, maar omvatten tamelijk steile stukken stij-gen en dalen en volgen voor een deel smalle paadjes en bergpaadjes met veel
Thale Treseburg
Het beschermde Bodetal is het meest onge-repte kloofdal van de Harz (wandeling 44; 3
