Risicofactoren binnen de kappersbranche - â€” Get a

Voorlichtingsbrochure

Hogeschool van Amsterdam Haarfijn©

Risicofactoren binnen de kappersbranche


2


3

Deze brochure is een onderdeel van het voorlichtingsprogramma “geknipt voor jou” ontwikkeld door

de organisatie Haarfijn©.

Het kappersvak is een creatief vak waarin de kappers met hun handen en hulpmiddelen een mooi

kapsel creëren. Deze vorm van “handen arbeid” betekend tevens voor de kappers dat er een hoop

onderdelen zijn waarmee rekening moet worden gehouden. Niet alleen om een mooi kapsel te

creëren, maar ook om ervoor te zorgen dat het lichaam geen klachten ontwikkeld.

Dat het kappersvak een lichamelijk zwaar beroep is blijkt wel uit de cijfers van het ziekteverzuim en

de verschillende soorten klachten die voorkomen in de kappersbranche (in H2 wordt hier verder op

ingegaan). Dit betekend niet direct dat het kappersvak een “gevaarlijk” beroep is. Integendeel,

wanneer er zorgvuldig en verstandig gewerkt wordt is er geen aanleiding tot het ontwikkelen van

eventuele klachten. Deze brochure probeert zo nauwkeurig mogelijk informatie te geven aan de

kappers zodat deze hun werkzaamheden optimaal kunnen uitvoeren. Zowel voor nu als in de

toekomst.

Haarfijn©:

Johan de Bes, Tim Fechter, Robin van Leeuwen en Jarno Vriezekolk.


4

Inhoud van deze brochure.

1. Feiten en cijfers

2. Veel voorkomende klachten:

2.1 KANS

2.2 Lage rugklachten

2.3 Eczeem

3. Tips & oefeningen

3.1 Tips

3.2 Oefeningen

4. Actief leren/opdrachten

Krantenartikel


5

H.1 Feiten en cijfers.

Zoals in de inleiding staat beschreven is de kappersbranche een risicogroep met betrekking tot

ziekteverzuim. In de kappersbranche ligt het ziekteverzuim rond de 4 % dit is gemiddeld hoger dan in

andere beroepsgroepen. Tijd voor verandering!

Uit verschillende onderzoeken blijkt dat 49% van de kappers KANS klachten heeft, 34 % heeft

rugklachten en 20 % heeft handeczeem.

Oftewel:

• van 2 collega’s heeft er minimaal 1 KANS klachten

• van 3 collega’s heeft er minimaal 1 rugklachten

• van 5 collega’s heeft er minimaal 1 handeczeem


6

H. 2 Veel voorkomende klachten.

In voorgaand hoofdstuk staat beschreven welke aandoeningen het meest voorkomen binnen de

kappersbranche. In volgorde van meest voorkomend zijn dat KANS, rugklachten en kapperseczeem.

Tijdens de kappersopleiding, in de salon en tijdens trainingen wordt er aan kappers geleerd welke

kniptechnieken er gebruikt moeten worden, welke hulpmiddelen er zijn en welk

beschermingsmateriaal wel of niet gedragen moet worden. Voor kappers is het belangrijk om te

weten waarom je iets wel of niet moet doen. Aangezien jullie als kappers al de kennis van het vak

hebben, worden jullie in dit hoofdstuk voorgelicht over de verschillende klachten die in de branche

voorkomen. Met deze informatie kunnen jullie bewust rekening houden tijdens en na het werk.

2.1 RSI �� KANS

KANS betekend klachten aan armen, nek of schouders. De meeste mensen zijn bekend met de term

RSI. KANS is de nieuwe benaming van RSI, er is gekozen voor de naam KANS omdat deze een beter

beeld geeft van de klachten. In tegenstelling tot de naam RSI.

Oorzaken.

In het kappersvak komen 2 verschillende soorten belasting aan bod:

• Statische belasting

Statische belasting is een belasting waarbij de spieren lange tijd op 1 wijze belast worden. Denk

hierbij aan het lang staan met opgeheven armen.

• Repeterende bewegingen

Repeterende bewegingen zijn bewegingen die veelvuldig achter elkaar gemaakt worden. Denk hierbij

aan het knippen met de schaar. Het knippen met de schaar kan niet worden voorkomen, maar kan

wel op een zo goed mogelijke wijze worden uitgevoerd.

Het kappersvak is een vak waarin fysiek zware handelingen van het lichaam worden gevraagd. Er

wordt in verschillende houdingen gewerkt waarin er vaak “boven de macht” gewerkt wordt. Boven

de macht betekend dat de ellebogen hoger dan schouders zijn. Wanneer dit langdurig gebeurt

kunnen er overbelastingsklachten ontstaan in de schouders.

Een ander risico is het repeterende werk dat de kapper verricht. Het langdurig op een verkeerde

manier knippen kan overbelastingsklachten veroorzaken aan handen en polsen.

Klachten.


7

Zoals de naam al zegt vormen de klachten zich in armen, nek of schouders.

In de eerste fase bestaan de klachten uit kramp, vermoeidheid en een doof gevoel. Deze klachten

verdwijnen weer na rust. De klachten komen lokaal voor, bijvoorbeeld in de vingers of schouders. De

klachten beginnen mild, maar kunnen langzaam verergeren. Wanneer er geen maatregelen worden

genomen verergeren de klachten zich. De klachten bestaan in deze fase uit:

• Koude handen, tintelingen, krachtsverlies

• Ook bij rust pijn

• Lichte taken kosten veel moeite

Wanneer een persoon eenmaal KANS heeft is deze persoon er niet 123 vanaf. Wanneer er te lang

wordt doorgewerkt met klachten kunnen ze verergeren tot chronische klachten. Een glas optillen kan

dan al pijnlijk zijn. Neem daarom de klachten serieus! Om snel van eventuele klachten af te komen is

het belangrijk om in een vroeg stadium actie te ondernemen. Bijvoorbeeld door de huisarts te

raadplegen.

Voorkomen is beter dan genezen.

Door je aan de 5 W’s te houden wordt de kans op klachten vermindert.

• Werkplek

Het is belangrijk dat de werkplek goed is afgesteld op de lichaamslengte van de kapper.

• Werkhouding

Zorg voor een goede werkhouding en afwisseling.

• Werktijden

Zorg voor voldoende rust tijdens de pauzes. Probeer elke 2 uur minimaal 10 minuten pauze te

houden zodat je lichaam kan herstellen.

• Werktaken

Zorg voor afwisselend werk. Doe niet de hele dag 1 taak, maar probeer knippen verven en andere

werkzaamheden af te wisselen.

• Werkdruk

Probeer het werk goed te verdelen zodat er geen piekbelastingen zijn. Laat je niet opjagen en durf

NEE te zeggen. Stel niet te hoge eisen aan jezelf.

Denk jij na het lezen van deze informatie te voldoen aan risicofactoren om KANS te ontwikkelen?

Bekijk dan het profiel van een KANS patient!


8

� Profiel van een persoon met een verhoogde kans op KANS

• Jong en belast met forse werkdruk

• Niet goed ingerichte werkplek

• Perfectionistische instelling, ‘geen nee kunnen zeggen’

• Langdurig kapperswerk verrichtend, zonder pauzes of afwisseling in

werkzaamheden

• Slechte werkhouding

• Weinig of niets aan compenserende bewegingen doen (zoals sporten

of ontspanningsoefeningen)


9

2.2 Lage rugklachten.

Lage rugklachten bevinden zich in het gebied van het staartbeen, heiligbeen en ondersteel gedeelte

van de rug. Rondom deze gebieden kan er pijn gevoeld worden. De oorzaak is niet altijd bekend. Wel

is het erg vervelend om tijdens het werk afgeleid te worden door een zeurende pijn.

Mogelijke oorzaken.

• Gedragsmatige oorzaken

Vaak is een verkeerde werkhouding de reden van klachten. De verkeerde houding zorgt voor een

verhoogde spierspanning op de spieren rondom de lage rug. Deze verhoogde spierspanning kan op

den duur lijden tot klachten. Ook kan het zijn dat de kapper op de verkeerde manier beweegt.

Bijvoorbeeld het verkeerd tillen van materialen wat zorgt voor overbelasting van de rug.

• Psychosociale oorzaken

Men ziet vaak dat de oorzaken van de lage rugklachten niet alleen op het lichamelijke vlak liggen

maar ook in het psychische vlak. Psychische factoren kunnen een klacht in stand houden, verergeren

en zelfs veroorzaken. Een te hoge werkdruk, geen plezier in het werk of als iemand niet lekker in zijn

vel zit kan dit van invloed zijn op de psychische gesteldheid. Hierdoor kan er een te hoge

spierspanning optreden in het lichaam waardoor er klachten ontstaan. Stress is het meest bekende

voorbeeld. Langdurige stress kan gevolgen hebben voor zowel de geestelijke als lichamelijke

gesteldheid van een persoon.

Klachten.

Pijn rondom het gebied van de lage rug, heiligbeen en staartbeen. Langdurige

klachten worden getypeerd als chronische klachten. Door de pijn is het voor een

kapper moeilijk om het werk goed uit te voeren.

Voorkomen van lage rugklachten.

De volgende onderdelen kunnen de kans op lage rugklachten doen voorkomen/verminderen.

• Ontspanningsoefeningen

Door na een lange dag werken ontspanningsoefeningen te doen treedt er ontspanning op in de

belastte spieren. Deze ontspanning zorgt dat de spieren “bijkomen” en voorkomt overbelasting.

Ontspanning heeft als gevolg dat de spier gedurende een korte dan wel langere tijd minder

aangespannen wordt. Dit heeft als effect dat de doorbloeding in de spier kan toenemen. Dit heeft op

zijn beurt weer het effect dat de afvalstoffen in de spier kunnen worden afgevoerd en de

voedingsstoffen kunnen worden aangevoerd. Daarnaast heeft ontspanning ook effect op het

geestelijke niveau. Ontspanning neemt vaak een soort gevoel van rust met zich mee. Ook dit kan een

positief effect op de patiënt hebben.

• Spierversterkende oefeningen


10

Spierversterkende oefeningen zorgen ervoor dat spieren sterker worden. Zodoende wordt de

belastbaarheid vergroot en kunnen tijdens het werk meer verdragen. Voor het voorkomen zijn vooral

de diepliggende buikspieren en onderrugspieren belangrijk. Deze spieren ondersteunen de rug.

• Stress reductie

Stress is een van de grootste oorzaken van het ontstaan van hogere spanningen in het lichaam. Stress

geeft een verhoogde spanning in de spieren. Een tijdelijk verhoogde spanning kan niet veel kwaad,

maar wanneer de spanning langdurig aanhoudt kan dit vervelende klachten veroorzaken. Stress kan

zowel lichamelijk als geestelijk zijn. Overspannen raken of zelfs een burn-out krijgen zijn

vergevorderde vormen van stress.

• Goede ergonomische (werk)houding

De inrichting van een werkplek is zeer belangrijk. Een goed ingerichte werkplek kan ervoor zorgen

dat het werk minder zwaar wordt. De ARBO heeft voor de kappersbranche specifieke regels

opgesteld met betrekking tot de werkplek. Raadpleeg de manager/bedrijfsleidster voor deze regels

wanneer jij denkt dat je werkplek niet voldoet aan de wettelijke normen.


11

2.3 Kapperseczeem.

Kapperseczeem is de verzamelnaam voor verschillende huidafwijkingen, meestal handeczemen, die

kunnen optreden bij mensen werkzaam in de kappersbranche. Kapperseczeem heeft een groot

aandeel in het ziekteverzuim onder kappers en kan in sommige gevallen lijden tot het moeten

beëindigen van de werkzaamheden in de kappersbranche.

Oorzaken.

Kapperseczeem ontstaat meestal door een combinatie van factoren. De volgende factoren hebben

invloed op het ontwikkelen van kapperseczeem:

• Veelvuldig contact met water

Door veelvuldig contact met water wordt de huid week en vermindert de barrièrefunctie van de

opperhuid. Hierdoor kunnen irriterende en/of allergie veroorzakende stoffen (allergenen)

gemakkelijker de huid binnendringen en eczeem veroorzaken.

• Temperatuurwisselingen

Door het wassen en föhnen staat de huid bloot aan temperatuurwisselingen. De huid droogt

hierdoor uit en gaat vervellen. Uiteindelijk ontstaan er pijnlijke kloofjes.

• Contact met irriterende stoffen

Blootstelling aan bepaalde irriterende stoffen kan de huidbarrière beschadigen. Denk daarbij aan

contact met zeepbestanddelen in shampoos, thioglycolesters in permanentvloeistoffen en

stoffen als ammoniumpersulfaat en waterstofperoxide bij het blonderen. De huid wordt

vervolgens nog verder beschadigd door de druk van de schaar op de huid tijdens het knippen en

de schurende werking van geknipt en behandeld haar.

• Onjuist gebruik van handschoenen

Zorg dat je gebruik maakt van goed passende handschoenen. De handschoenen moeten lang

genoeg zijn zodat er geen vloeistof in kan lopen. Gebruik handschoenen van vinyl materiaal.

• Latex handschoenen

Het dragen van latex handschoenen is toegenomen om de handen te beschermen tijdens

permanenten en blonderen. Tegelijkertijd neemt echter het risico toe voor het ontwikkelen van

een allergie op latex. Een goed alternatief is het dragen van vinyl handschoenen.

• Aanlegfactoren

mensen met een atopische aanleg (met klachten als hooikoorts, astma en dauwworm als kind)

zijn vatbaarder voor het krijgen van kapperseczeem.


12

• Ongelijke werkverdeling.

Bij een werkverdeling waarin één van de kappers veelvuldig op een dag haren moet uitspoelen of

wassen loopt deze een hoger risico op het krijgen van eczeem.

Klachten.

• De ernst van het eczeem kan wisselen van enkele kleine hinderlijk rode

bultjes aan de vingertoppen tot eczeem aan de handen, armen en het

gezicht.

• Ontsteking van de huid tussen de vingers met roodheid, schilfering en jeuk

is vaak het eerste signaal van beschadiging van de huid en treedt bij veel (leerling)kapsters

op in de eerste maanden na begin van het werk.

• In het beginstadium van deze huidirritatie kan ook “harding” van de huid optreden en neemt

de ontsteking af, waarna het eczeem dan zonder verdere behandeling geneest.

• Blootstelling aan sommige kappersproducten kan behalve eczeem ook ademhalingsklachten

(benauwdheid) geven. Een voorbeeld hiervan is het blondeermiddel

ammoniumpersulfaat.

Voorkomen.

• Niet langer dan 30 minuten per uur met natte handen werken.

• Draag geen ringen/sieraden aan handen tijdens het uitvoeren van het

kappersvak.

• Gebruik ten alle tijden handschoenen van de juiste materialen

• Het haar van een klant pas verven als het geknipt is. Op deze manier wordt voorkomen dat

kappers lang aan vochtig en net geverfd haar worden blootgesteld.

• Kappers die als kind eczeem hadden, lopen een veel groter risico om kapperseczeem te

krijgen. Belangrijk is om in deze gevallen extra alert te zijn op symptomen van eczeem.


13

H. 3 Tips & oefeningen

Wanneer voorgaand hoofdstuk goed is doorgelezen weten jullie hoe je klachten kunt veroorzaken,

maar ook hoe deze te voorkomen zijn. In dit hoofdstuk worden de belangrijkste tips op een rijtje

gezet. Ook worden er oefeningen gegeven die klachten kunnen doen voorkomen of verminderen

wanneer deze spijtig genoeg toch opgelopen zijn.

3.1 Tips.

Let op je houding:

• werk bij de wasbak met je handen op ellebooghoogte

• stel de pompstoel en kappersfiets zo in dat je met je handen tussen borst

en schouderhoogte kunt werken

• Werk staand of op de kappersfiets zoveel mogelijk:

o Met de voeten op schouderbreedte

o Met een gestrekte onderrug

o Met ontspannen schouders en ellebogen

Overbelasting:

• Pauzeer regelmatig

• Gebruik goed materiaal zoals:

o Schaar met pinksteun

o Kappersfiets

o Pompstoel

o Een lichte föhn

• Hou je handen en polsen recht en niet gebogen ten opzichte van je onderarm

• Werk zo min mogelijk boven je macht

• Houd ellebogen zoveel mogelijk onder schouderhoogte

Eczeem:

• Draag geen sieraden tijdens het werk

� Gebruik een verzorgende handcrème

� Gebruik handschoenen tijdens

het verven, maar ook tijdens wassen!

• Gebruik schone handdoeken

3.2 Oefeningen.


14

De volgende oefeningen zijn goed uitvoerbaar na een werkdag. Rek en strek oefeningen hebben als

voordeel dat het een ontspannende werking op de spieren heeft. Ook verbeterd het de

bloedsomloop.

Nek:

Buig uw hoofd naar voren en laat het even hangen. Ontspan hierbij de schouders. Buig vervolgens

het hoofd naar achteren.

Draai uw hoofd van links naar rechts, houd uw nek hierbij recht.

Buig uw hoofd eerst naar links, en dan naar rechts. Breng uw oor hierbij naar uw schouder.

Begin in

een neutrale uitgangspositie en beweeg vervolgens uw kin naar voren. Ga weer terug in de neutrale

positie en beweeg dan uw kin naar achter.


15

Handen:

Houdt beide handen recht voor je, stretch ze en houdt dit een

aantal seconden vast.

Met je armen recht voor je, hef je rechterhand op zodat de

handpalm van je af wijst en plaats de handpalm van je andere

hand tegen de vingers. Duw de vingers naar je toe (lichte druk)

tot je een lichte stretch voelt.

Laat met je armen recht voor je, je hand hangen (buigen bij de

pols). Plaats je andere hand op de knokkels van je hangende hand

en oefen lichte druk uit, tot je een lichte stretch voelt aan de top

van de pols. Wissel van hand en herhaal de oefening.

Houdt je rechterhand voor je, met de handpalm omhoog en

gebruik je linkerhand om de rechter te masseren. Masseer de

binnen- en buitenkant, plus tussen de vingers. Wissel van hand

en herhaal de massage.


16

Rug:

Rekkingsoefening voor de diepe rugspieren.

Trek de knieën zo dicht mogelijk naar uw gezicht en beweeg uw

hoofd tegelijkertijd naar uw knieën.

Trek met uw tegengestelde hand uw gebogen been over het

gestrekte been heen tot uw knie de grond raakt. Strek uw andere

arm zijwaarts naar buiten en draai uw hoofd in dezelfde richting,

zodat u naar uw hand kunt kijken.

Schouders:

De volgende schouderoefeningen zorgen voor een verbeterde doorbloeding in de schouders. U kunt

de oefeningen uitvoeren volgens de pijlen die bij de afbeeldingen staan.


17

H. 4 Actief leren/opdrachten.

Opdracht 1.

Ga het internet op en typ in de adresbalk de volgende website:

http://www.arbobondgenoten.nl/arbothem/lichblst/rsi/rsitest.htm

Je bent nu bij een KANS/RSI test, maak deze test en vul je score in (zie onderstaande regel).

Score:_______

Welk advies wordt er gegeven?

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

Vragen naar aanleiding van de test:

Hoe ga jij met risicofactoren op het werk om?

__________________________________________________________________________________

Wat vind je van de uitkomst van de test?

__________________________________________________________________________________

Wat vind je van jou werkwijze op dit moment?

__________________________________________________________________________________

Denk jij in de toekomst veranderingen in je werkwijze toe te passen? Zo ja, welke?

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________


18

Opdracht 2.

Lees het kranten artikel ( zie bijlage 1) en beantwoord de volgende vragen.

Wat valt je op aan het krantenartikel?

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

Was je bekend met het hoge aantal lichamelijke klachten binnen de branche?

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

Wat denk jij dat de aanleiding hiervan is?

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

Formuleer een oplossing voor het probleem?

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

Hoe denk jij over voorlichtingscampagnes voor kappers?

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________


19

Bijlage 1.

Krantenartikel.

Derde van de kappers kampt met rsi- en rugklachten

Den Haag - Bij driekwart van de kappersopleidingen en ruim tweederde

van de kapsalons is onvoldoende bescherming tegen lichamelijke

overbelasting en schadelijke stoffen. Dat blijkt uit controles van de

Arbeidsinspectie bij 436 salons en opleidingen.

Ruim een derde van de kappers kampt met rsi- en rugklachten. Ongeveer een op

de vijf heeft last van handeczeem door de schadelijke ingrediënten in producten

als permanentvloeistoffen en blondeermiddelen. Deze klachten zijn belangrijke

oorzaken van ziekteverzuim. Kapperseczeem is bovendien een van de meest

voorkomende beroepsziekten. Deze aandoening kan niet altijd worden genezen,

waardoor kappers hun werk niet meer kunnen doen.

Dat vooral opleidingen onder de maat scoren, vindt de Arbeidsinspectie

zorgwekkend. Zij trof onder meer verouderd meubilair aan en de wasbakken

voldeden bijna nooit. Om de arbeidsomstandigheden in de branche te verbeteren

is het juist zaak dat leerlingen het goede voorbeeld krijgen.

In veel salons zijn de werkplekken niet goed ingericht. Stoelen, wasbakken en

kappersfietsen (een zadel op wieltjes) voldoen vaak niet aan de eisen om gezond

te kunnen werken. Of de kapper heeft onvoldoende bewegingsruimte rondom de

klant, zodat die zich in bochten moet wringen of ver moet reiken om zijn werk te

doen. Ook draaien veel kappers de pinksteun van hun schaar, omdat ze niet

gewend zijn hiermee te werken. Deze steun vermindert de spierspanning in

handen en polsen en helpt daardoor rsi te voorkomen.

Haarverf en blondeermiddelen worden vaak klaargemaakt op de plek waar

kappers ook hun boterham eten en koffie drinken. Dit zou moeten gebeuren in

een aparte chemiehoek. Veel kappers dragen ringen, terwijl is bewezen dat dit

eczeem in de hand werkt. Ook worden vaak geen of de verkeerde handschoenen

gebruikt. Werkgevers zouden veel strenger moeten zijn als het op maatregelen

aankomt; nu laten ze te veel aan hun medewerkers zelf over.

De Arbeidsinspectie overlegt binnenkort met de branche over de uitkomsten. Zij

verwacht dat de kappersbranche, die in het verleden voortvarend aandacht vroeg

voor arbeidsomstandigheden, de handschoen zal oppakken om de situatie te

verbeteren. De opleidingsinstituten en kapsalons krijgen de komende jaren

opnieuw bezoek van de Arbeidsinspectie. Dan wordt onder meer gekeken of

kappers hun werknemers en leerlingen beter instrueren hoe ze veilig en gezond

moeten werken.


20

Deze brochure is ontwikkeld door de organisatie Haarfijn© en blijft eigendom van de organisatie

Haarfijn©. Informatie vermeld in deze brochure mag niet zonder toestemming van Haarfijn© door

derden worden gebruikt.

Voor verdere vragen of informatie kunt u contact opnemen met Haarfijn©:

Johan de Bes, Tim Fechter, Robin van Leeuwen en Jarno Vriezekolk

Adresgegevens:

Hoevelakenseweg 178

3784 WL Terschuur

Tel: 0629530011

Mail: [email protected]

Documents

Risicofactoren binnen de kappersbranche - â€” Get a