Rice Anne - Godzina Czarownic Tom 2

8/3/2019 Rice Anne - Godzina Czarownic Tom 2

1/259

Anne Rice

Godzina czarownic

The witching hour

Tom 2

Przeoya: Hanna Pustua

Wydanie polskie: 1995


2/259

1

Pierwsze cztery czci akt zawierajmateria, ktry Petyr van Abel spisa specjalnie dla

Talamaski, posugujc si acin, a przede wszystkim aciskim szyfrem stosowanym przez

Talamask od czternastego do osiemnastego wieku, by uczyni tre listw i dziennikwniedostpn wcibskim oczom. Wiele fragmentw zostao zapisane rwnie w jzyku

angielskim, bowiem Petyr van Abel, chcc przekaza dialogi oraz pewne myli i uczucia w

sposb bardziej naturalny ni mg na to pozwoli staroytny aciski szyfr, mia zwyczaj

uywa angielskiego, gdy przebywa wrd Francuzw, a francuskiego, gdy znajdowa si

wrd Anglikw.

Niemal cay materia ma form listw, ktra bya w owym czasie i a po dzie dzisiejszy

podstawowformraportw kierowanych do archiww Talamaski.

Zgromadzeniu przewodzi wwczas Stefan Franck. Wikszo zawartych w aktach listwkierowana jest wanie do niego i charakteryzuje si swobodnym, osobistym, niekiedy

zupenie nieoficjalnym tonem. Petyr van Abel nie zapomina jednak nigdy, i jego pisma s

przeznaczone do archiww; starannie wyjania wszelkie szczegy na uytek

niepoinformowanego czytelnika. Dlatego opisywa kanay Amsterdamu, chocia zwraca si

do osoby mieszkajcej nad jednym z nich.

Tumacz niczego nie pomin. Adaptacji oryginalnego materiau dokonano jedynie tam,

gdzie tekst listw i zapisw w dziennikach uleg zniszczeniu i jest nieczytelny lub, gdy sowa

i frazy staroytnego aciskiego szyfru s niejasne dla wspczesnych uczonych

Zgromadzenia czy te, gdy archaiczne angielskie zwroty utrudniyby dzisiejszemu odbiorcy

waciwe zrozumienie znaczenia. Oczywicie, pisownia zostaa unowoczeniona.

Wspczesny czytelnik powinien wzi pod uwag, e jzyk angielski uywany w owym

czasie w kocu siedemnastego wieku mia niemal to samo brzmienie co obecnie. Zwroty i

wyraenia, takie jak cakiem niezy, wydaje mi si czy przypuszczam, byy w

powszechnym uyciu. Nie zostay zatem wprowadzone przez tumacza, lecz znajdujemy je w

oryginalnym tekcie.

Jeeli odniesiemy wraenie, e wiat, ktry opisuje Petyr, jest zaskakujco

egzystencjalny jak na tamt epok, wystarczy ponownie poczyta Szekspira tworzcego


3/259

siedemdziesit pi lat wczeniej od naszego autora by uwiadomi sobie, jak gboko

zakorzeniony by w wiadomoci ateizm i egzystencjalizm mylicieli owych czasw i z jak

ironi odnosili si oni do otaczajcej ich rzeczywistoci. To samo mona by powiedzie o

stosunku Petyra van Abla do spraw pci. Wielkie zahamowania dziewitnastego stulecia

sprawiaj, e zapominamy niekiedy, i wieki: siedemnasty i osiemnasty byy o wiele bardziejliberalne w sprawach ciaa.

Wracajc do Szekspira warto powiedzie, e Petyr darzy go szczeglnym uczuciem i z

ogromn przyjemnoci czytywa zarwno jego sztuki jak i sonety. Czsto nazywa go

swoim filozofem.

Pena historia Petyra van Abla, warta opowiedzenia sama dla siebie, zawarta jest w

siedemnastu opatrzonych jego imieniem tomach, w ktrych znajdziemy komplet napisanych

przez niego raportw dotyczcych wszystkich spraw, jakie kiedykolwiek bada.

Przeznaczeniem wszelkich przekazw van Abla od pocztku byo znalezienie si w archiwachTalamaski.

W naszym posiadaniu znajdujsi rwnie dwa powstae w Amsterdamie jego portrety.

Pierwszy, namalowany przez Franza Halsa specjalnie dla Roemera Franza, w owym czasie

gowy Zgromadzenia, przedstawia wysokiego jasnowosego modzieca o nordyckiej urodzie,

z owaln twarz, wydatnym nosem, wysokim czoem i wielkimi przenikliwymi oczyma.

Drugi, pdzla Thomasa de Keysera powstay okoo dwudziestu lat pniej, ukazuje

mczyzn o ciszej budowie i peniejszej, chocia wci charakterystycznie pocigej

twarzy, ze starannie przystrzyonymi wsami, brod i dugimi blond lokami opadajcymi naramiona spod kapelusza z szerokim rondem. Na obu portretach Petyr sprawia wraenie

czowieka bardzo swobodnego i w pewien szczeglny sposb pogodnego, co zreszt jest

charakterystyczne dla wielu wizerunkw mczyzn portretowanych w owym czasie przez

holenderskich malarzy.

Petyr nalea do Talamaski od wczesnego dziecistwa a do swojej mierci, ktra

pooya kres jego czterdziestotrzyletniemu yciu. Zgin podczas wykonywania swoich

obowizkw o czym dowiemy si z ostatniego raportu, jaki van Abel sporzdzi dla

Talamaski.

Wszystkie relacje s zgodne, co do faktu, e Petyr by nie tylko gawdziarzem i

suchaczem z prawdziwego zdarzenia, lecz take urodzonym pisarzem, a oprcz tego

namitnym i impulsywnym czowiekiem. Kocha artystyczny wiat Amsterdamu i chtnie

spdza dugie godziny w pracowniach malarzy. Nigdy jednak nie odrywa si od swoich

bada, a jego komentarze bywaj rozwleke, przesycone szczegami, czasem

nieumiarkowanie emocjonalne. Niektrych czytelnikw mog irytowa. Dla innych zapewne

oka si bezcenne, gdy oprcz barwnych opisw wydarze, ktrych by wiadkiem, autor

przekaza nam rwnie wyrany lad wasnej osobowoci.

Petyr posiada pewn ograniczon zdolno odczytywania myli (sam przyznawa, i


4/259

niech i obawa, jak budzi w nim w talent, przeszkodziy mu rozwin go w peni);

potrafi take wprawia w ruch niewielkie przedmioty, zatrzymywa zegary i wykonywa

podobne sztuczki.

Pierwszy kontakt z Talamask Petyr nawiza wtedy, gdy, jako omioletni sierota

wdrowa po ulicach Amsterdamu. Przeczuwajc, e Dom jest schronieniem dla duszpodobnie jak on innych, krci si w pobliu, by w kocu pewnej zimowej nocy zasn na

frontowych schodach, gdzie niechybnie by zamarz, gdyby Roemer Franz nie znalaz go i nie

zabra do rodka. Pniej odkryto, i Petyr otrzyma by staranne wyksztacenie i potrafi

czyta zarwno po acinie jak i po holendersku, a take rozumia jzyk francuski.

Zachowa jedynie mgliste i rozproszone wspomnienia o rodzicach i spdzonych z nimi

najwczeniejszych latach ycia; podj jednak samodzieln prb zbadania swojego

pochodzenia, w wyniku ktrej udao mu si nie tylko ustali tosamo ojca, Jana van Abla,

synnego chirurga z Lejdy, lecz take odnale liczne jego dziea, zawierajce jedne znajwspanialszych medycznych i anatomicznych ilustracji owych czasw.

Petyr czsto powtarza, e Talamasca jest mu matki ojcem. Nikt nigdy nie by bardziej

oddany Zgromadzeniu ni on.

AARON LIGHTNER

Talamasca, Londyn, 1954 rok

* * *

CZAROWNICE MAYFAIR

Cz I / Transkrypcja pierwsza

Z pism Petyra von Abla dla Talamaski

1689 rokWrzesie 1689 roku, Montecleve, Francja

Drogi Stefanie, Nareszcie przybyem do Montecleve, pooonego na samym skraju gr

Cevennes to jest na ich przedgrzu by ujrze to ponure warowne miasteczko o dachach

krytych dachwk i w rzeczy samej przeraajcych bastionach, gotujce si do egzekucjipotnej wiedmy.

Panuje tu teraz wczesna jesie; powietrze w dolinie jest rzekie, cho wci jeszcze czu

w nim tchnienie rdziemnomorskiego aru, a od bram miasta rozpociera si radujcy serce

widok winnic rodzcych miejscowe wino, Blanquette de Limoux.

Jako i dzisiejszego wieczoru wypiem ponad mojzwykmiar, mog zawiadczy, e

istotnie jest ono tak doskonae, jak utrzymujtutejsi nieszczni mieszczanie.

Lecz, wiesz o tym Stefanie, i w sercu moim nie ma mioci do owej okolicy, bowiem

pobliskie gry wci jeszcze rozbrzmiewajechem lamentw mordowanych katarw, ktrychtak wielu spalono tu przed wiekami. Ile stuleci musi upyn, zanim krew ich wsiknie w


5/259

ziemi do gboko, by mc o niej zapomnie?

Talamasca bdzie zawsze pamita. My, ktrzy yjemy w wiecie ksig i kruchego

pergaminu, migoccych wiec i mruonych w pmroku oczu, nigdy nie oddalamy si od

przeszoci. Dla nas dzieje si ona teraz. W mojej pamici wci rozbrzmiewaj, usyszane

wczeniej ni sowo Talamasca, opowieci ojca o spalonych na stosach heretykach irozpowszechnianych przeciw nim oszczerstwach. Bowiem wiele owych kamliwych

wydawnictw trafio rwnie i do jego rk.

Jednak jaki to ma zwizek z tragedikomtessy de Montecleve, ktra jutro umrze ma na

stosie wzniesionym przed katedrwitego Michaa? Z kamienia jest to obronne miasto, lecz

nie serca jego mieszkacw, jednako nic nie zdoa zapobiec kani komtessy. Pojmiesz to

zaraz z dalszej czci listu.

Serce moje krwawi, Stefanie. Nie ma dla mnie nadziei, bowiem zawadny mnwizje i

wspomnienia. Historia, ktrci opowiem, zaiste jest zadziwiajca.Doo jednak wszelkich stara, by przedstawi Ci jw zgodzie z biegiem wydarze; jak

zawsze sprbuj i jak zawsze nie zdoam ograniczy si jedynie do tych aspektw owej

smutnej przygody, ktre godne szanotowania.

Pozwl mi wpierw powiedzie, i nie mog zapobiec tej okrutnej egzekucji. Komtess

bowiem uznano nie tylko za zatwardzia i potnwiedm, lecz take oskarono o uycie

trucizny i zamordowanie maonka, a obciajce j wiadectwa s nad wyraz powane, o

czym si przekonasz z dalszych moich sw.

Nie kto inny, lecz wiekra oskarya swoj synow o spkowanie z Szatanem idokonanie morderstwa; dwaj malutcy synkowie nieszczsnej komtessy poparli babk, za

jedyna crka obwinionej, imieniem Charlotte, liczca sobie lat dwadziecia i niezwykle

urodziwa, zbiega wraz ze swym pochodzcym z Martyniki modym maonkiem i z

malekim synkiem do Zachodnich Indii, uchodzc w ten sposb oskarenia o czary.

Lecz w rzeczywistoci nie wszystko jest takie, jakim si moe wydawa. Odsoni ci, co

udao mi si odkry, prosz tylko, by uzbroi si w cierpliwo, albowiem zaczn od samego

pocztku, zagbiwszy si wprzdy w mroki przeszoci. Znajdziesz tu opowie o wielu

rzeczach interesujcych dla Talamaski. Nie ma jednak nadziei, bymy zdoali co uczyni.

Pisz te sowa w udrce, znam bowiem komtess; zdaem tu z podejrzeniem, i mog j

zna, modlc si ibym si myli.

Kiedy ostatni raz pisaem do ciebie, gotowaem si wanie do opuszczenia pastw

niemieckich, znuon miertelnie szalejcymi w nich straszliwymi przeladowaniami i

bolenie wiadom, jak mao jestem w stanie uczyni, by im zapobiec. W Trewirze byem

wiadkiem dwch masowych kani na stosie; okrutne cierpienia zadawali swym ofiarom

duchowni protestanccy, rwnie fanatyczni jak katoliccy i cakowicie z nimi zgodni w wierze,

i Szatan nawiedzi owe strony i odnosi swe zwycistwa wybierajc sobie wrd mieszczan

najbardziej nieprawdopodobnych wsplnikw niekiedy zwyczajnych kpw, chocia w


6/259

wikszoci przypadkw po prostu szacowne gospodynie, piekarzy, cieli, ebrakw i owym

podobnych.

Jake zadziwiajca jest wiara pobonych ludzi, i diabe jest tak gupi, by zwodzi

jedynie ubogich i pozbawionych wadzy dlaczego nie choby krla Francji? i w to, e lud

niezdolny jest mu si oprze.Lecz my obaj niejednokrotnie ju rozwaalimy te sprawy.

Udaem si tutaj, stumiwszy w sercu gorc tsknot za Amsterdamem, albowiem

wyjtkowe okolicznoci owego procesu byy szeroko rozpowszechnione i zadziwio mnie

ogromnie, i tym razem zamiast wiejskiej znachorki czy pgwka-jkay, co to zwykle

wymienia jako swoich wsplnikw kogo popadnie, oskarono o czary potnkomtess.

Jednak w tej historii odnajdujemy rwnie wiele typowych elementw, spotykanych

zawsze w podobnych przypadkach, a w ich liczbie obecno cieszcego si wielk

popularnociinkwizytora, ojca Louvier, przechwalajcego si od lat dziesiciu, i spali setkiwiedm i e wytropi czarownice rwnie i w Montecleve, jeeli tylko takowe si znajdujw

tej okolicy. Mamy tu take popularne dzieo o czarach i demonologii, pira wyej

wspominanej osoby, szeroko rozpowszechnione we Francji i chtnie czytywane przez

panalfabetw zagbiajcych si w przydugie opisy demonw z tak fascynacj, jakby to

byy sowa Pisma witego, gdy w rzeczywistoci to gupie spronoci.

Och, i obym nie omieszka wspomnie o rycinach zdobicych owo arcydzieo

przekazywane z rk do rk z tak rewerencj. Powoduj one bowiem wielkie poruszenie,

bdc niezwykle umiejtnie uczynionymi podobiznami diabw plsajcych przy wietleksiyca i starych wiedm fruwajcych na miotach i poerajcych niewinne dziecitka.

Ksiga ta rzucia czar na miasto i nie zaskoczy nikogo w naszym Zgromadzeniu, gdy

powiem, i to wanie stara komtessa sprowadzia j tutaj; oskarycielka swojej synowej,

ktra ze schodw katedry owiadczya wszem i wobec, e gdyby nie ta cenna publikacja, nie

potrafiaby rozpozna czarownicy mieszkajcej pomidzy jej domownikami.

Ach, Stefanie, poka mi mczyzn lub kobiet: ktrzy przeczytali tysic ksig, a bdzie

mi interesujcym towarzyszem. Lecz poka mi czowieka, ktry przeczyta, powiedzmy, trzy

zaiste, dasz mi niebezpiecznego wroga.

Lecz znowu odbiegam od mojej opowieci.

Przybyem do miasta o czwartej godzinie dzisiejszego wieczora, przekroczywszy gry i

zjechawszy konno ku poudniowi na dno doliny; zaprawd powolna to i mczca podr. Gdy

tylko w zasigu mojego wzroku ukazao si miasto, jakoby zawieszona w powietrzu potna

twierdza, ktr istotnie niegdy byo, natychmiast pozbyem si wszelkich dokumentw

mogcych zdradzi, i nie jestem tym, za kogo si podaj katolickim duchownym

badajcym plag czarownic, podrujcym po kraju, by przyjrze si schwytanym

wiedmom, by tym lepiej wyplenia je potem ze swojej wasnej parafii.

Umieciwszy mogce mnie wyda przedmioty w okutej skrzynce, zakopaem je w


7/259

bezpiecznym, lenym ustroniu. Nastpnie odziany w najwietniejsz z mych duchownych

sukien, ze srebrnym krucyfiksem na piersi i z penym ekwipunkiem zamonego kapana,

podjechaem ku bramom miasta mijajc po drodze wiee Chateau de Montecleve, gdzie

niegdy zamieszkiwaa nieszczsna komtessa, znana mi wwczas jedynie pod imieniem

Narzeczonej Szatana lub Czarownicy z Montecleve.Nie zwlekajc poczem rozpytywa napotykanych ludzi, dla jakiej przyczyny

wzniesiono tak ogromny stos na samym rodku placu przed katedr; i dlaczego kramarze

rozstawili stragany z napojami i sodyczami, cho nie wida, by bya to pora jarmarku; i

czemu wybudowano owe trybuny na pnoc od kocioa i z boku, pod cianwizienia? I co

spowodowao, e cztery gospody pooone wiele jardw od miasta s zapenione po brzegi

komi i powozami; i co ma oznacza to cae zamieszanie i gadanina, i wskazywanie palcami

na wysokie okratowane okno wizienia, ponad trybunami, i w kocu w obmierzy stos?

Czyby to wszystko miao mie zwizek z Fiest witego Michaa, przypadajcnazajutrz, dniem nazywanym tuMichaelmas?

adna, z osb, do ktrych przemwiem, nie ocigaa si ani przez chwil z udzieleniem

mi wyjanie, i nie ma to nic wsplnego ze witym chocia oto jest jego katedra lecz

dzie fiesty zosta wybrany ku tym wikszej chwale Boga i wszystkich jego aniow i

witych na jutrzejsz ka piknej komtessy, ktra ma zosta ywcem spalona, bez

dobrodziejstwa uprzedniego uduszenia; a to, by pokaza wszystkim czarownicom w okolicy,

jake licznym, e cho komtessa nie wydaa wspwinnych, mimo poddania jej

niewypowiedzianym torturom tak wielkwadz ma nad nidiabe to i tak inkwizytorzyje wszystkie wytropi.

I od owych rozmaitych osb, ktre, jelibym im pozwoli, zagadayby mnie na mier,

dowiedziaem si nastpnie, e trudno by znale w tej kwitncej okolicy cho jednrodzin,

ktra nie dowiadczyaby na wasnej skrze wielkiej potgi komtessy, wspaniaomylnie

uzdrawiajcej zoonych niemoc, przygotowujcej dla nich napoje z zi, przykadajcej

donie do cierpicych czonkw, a za to wszystko nie proszcej o nic, tylko iby pamitano o

niej w modlitwach. Cieszya si te wielksaww zwalczaniu czarnej magii poledniejszych

czarownic i ci, na ktrych rzucono urok, przychodzili do niej po chleb i sl maj ce moc

odpdzania demonw.

Nigdzie nie ujrzaby bardziej kruczoczarnych wosw, powiedziano mi i, ach, jake

bya pikna, zanim jzamali, usyszaem od kogo innego, i moje dziecko yje tylko dziki

niej, i e komtessa potrafia uleczy najcisz gorczk, a take i w dni witeczne

rozdawaa swoim poddanym zoto, i e miaa dla wszystkich tylko uprzejme sowa.

Stefanie! Pomylaby, i miaem ujrze kanonizacj, a nie egzekucj. Bowiem od

nikogo, z kim bym rozmawia podczas tej pierwszej godziny spdzonej w miecie, kiedy

zawracaem konia tu i tam w wskich uliczkach, jakbym nie mg odnale drogi, i

zatrzymywaem go, by przemwi do kadej napotkanej osoby, zaprawd od nikogo nie


8/259

usyszaem o komtessie ani jednego zego sowa.

Lecz nie udmy si co do prawdziwej natury ich uczu. To, e ta dobra i wielka pani

zginie w pomieniach na ich oczach, wstrzsno tak bardzo tym prostym ludem, gdy uroda i

dobro komtessy czyni z jej mierci tym wspanialszy spektakl ku ich rozrywce. Trzeba ci

wiedzie, i wymowne pochway, jakimi obdarzali t kobiet, budziy lk w moim sercu;gorliwo, z jak jopisywali i bysk w oku, gdy mwili o jej mierci sprawiy, e wkrtce

miaem dosy; skierowaem konia w kierunku stosu i czas jaki objedaem go wok.

Dziwowaem si jego niezwykym rozmiarom.

Zaprawd, wiele potrzeba drewna i wgla, by spali istot ludzkcakowicie i bez ladu.

Patrzyem na ten widok, jak zawsze z przeraeniem, zastanawiajc si dlaczego wybraem to

zajcie, przez ktre nigdy jeszcze nie przybyem do miasta jak to, z jego surowymi

kamiennymi domami i star katedr o trzech strzelistych wieach inaczej, jak tylko by

wypeni uszy haasem motochu, trzaskiem poncego stosu, kaszlem, jkami i, w kocu,krzykiem konajcego. Wiesz o tym, e bez wzgldu na to, jak czsto bywam wiadkiem tych

nikczemnych kani, nigdy nie zdoaem si do nich przyzwyczai. C takiego w duszy mojej

zmusza mnie, bym wci na nowo szuka tych samych okropnoci?

Czybym pokutowa za jak zbrodni? A jeli tak, to kiedy moja pokuta si dopeni?

Nie sd, i bez przyczyny gubi wtek. Mam w tym swj cel, o czym si wkrtce

przekonasz. Ot stanem tu twarz w twarz z mod kobiet ktr niegdy kochaem

bardziej ni kogokolwiek i wci ywsza od jej urody jest w mej pamici blado piknej

twarzy, gdy ujrzaem to dziewcz po raz pierwszy na samotnej szkockiej drodze, przykutacuchem do wozu, ledwie w par godzin po tym jak wasnymi oczyma ogldaa mier swej

matki na stosie.

By moe, o ile jw ogle pamitasz, domylie si ju, o kim mwi. Nie spiesz si

jednak do dalszych stronic tego listu. Przejd przez to wraz ze mn. Bowiem, gdy tak

jedziem w t i z powrotem przed stosem, przysuchujc si gupiej rozmowie pary

miejscowych handlarzy winem przechwalajcych si, i ogldali inne kanie, jakby by to

powd do dumy, nie znaem jeszcze caej historii komtessy. Znam jteraz.

W kocu, a moga to by pita godzina, udaem si do najwietniejszej z miejscowych

gospod, a przy tym najstarszej, wybudowanej dokadnie naprzeciw kocioa. Z jej frontowych

okien rozciga si doskonay widok na drzwi katedry i miejsce egzekucji, tak jak ci je przed

chwilopisaem.

Jako e miasto wypenione byo po brzegi przybyszami chccymi obejrze jutrzejsz

egzekucj, przygotowany byem, i zostan odesany z niczym. Moesz sobie wyobrazi, z

jakim zaskoczeniem odkryem, e zajmujcych trzy najlepsze izby od frontu wanie

wyrzucono, poniewa, mimo bogatych strojw, okazali si byli nie posiada grosza przy

duszy. Natychmiast zapaciem fortun dan za owe wietne pokoje i poprosiwszy o

dostateczn liczb wiec, by mc pisa do pnej nocy, co wanie w tej chwili czyni,


9/259

wspiem si po krzywych schodkach, by znale si w cakiem znonym pomieszczeniu z

przyzwoitym, nabitym som materacem, nie zanadto plugawym, zwaywszy wszystkie

okolicznoci, z ktrych jedn jest, i to nie Amsterdam, i z niewielkim kominkiem, zupenie

mi zbdnym z racji piknej wrzeniowej pogody. Okna, cho niewielkie, istotnie dajwidok

na stos. wietnie std wszystko zobaczycie, panie rzek z dum oberysta. Ogarna mnie

ciekawo, jak wiele razy oglda podobne widowiska i co myla o tego rodzaju

poczynaniach, lecz nim zdyem zada pytanie, zacz opowiada o niezwykej urodzie

komtessy Debory, ze smutkiem kiwajc goww ten sam sposb, co wszyscy mwicy o niej

i o tym, co miao si wydarzy jutrzejszego dnia.

ZwjDebora, mwicie?

Tak wanie odpowiedzia Debora de Montecleve, nasza pikna pani, chocia nie

pochodzi z Francji, och gdyby tylko jej czarodziejskie moce byy troch potniejsze... potych sowach zamilk, zwiesiwszy gow.

Wierz mi Stefanie, sztylet przeszy moje serce. Gdy zrozumiaem kim bya, nie mogem

ju znale w sobie si, by dalej cign go za jzyk. Jednak zmusiem si do tego.

Mwcie dalej, jeli aska, dobry czowieku rzekem.

Powiedziaa, gdy maonek umiera na jej oczach, i nie moe go uratowa, jej moc jest

zbyt maa... znowu przerwa z cikim westchnieniem.

Stefanie, widzielimy ju bez liku podobnych historii. Wiejska znachorka zostaje

wiedm dopiero wtedy, gdy jej moc uzdrawiania zawodzi. Pki to si nie stanie, jest dlawszystkich dobr czarodziejk i nikt nie gada o piekielnych potgach. I oto znowu ta sama

opowie.

Przygotowawszy pulpit do pisania, przy ktrym siedz wanie, i odoywszy na bok

wiece, zszedem na d do wsplnej sali, gdzie poncy w kominku niewielki ogie zmaga

si z wilgoci i mrokiem tego kamiennego miejsca. Kilku miejscowych filozofw grzao

czonki, czy te osuszao przemoczone ciaa, jedno z dwojga. Usadziwszy si wygodnie za

stoem i zamwiwszy wieczerz, staraem si odpdzi obsesyjnmyl, przynoszonzawsze

przez mie ciepo paleniska, myl, e nim przyjdzie agonia i ogie strawi ciaa potpionych,

czujoni wpierw to samo przytulne ciepo.

Niech podadznajlepsze wino zadaem a wy, dobrzy panowie, uczycie mi ask

i radujcie si nim wraz ze mn. Chciabym usysze od was histori wiedmy, wielka bowiem

moe dla mnie std popyn nauka.

Moje zaproszenie zostao przyjte bez zwoki i wieczerzaem w samym rodku sejmiku,

ktry natychmiast j obradowa a wszyscy mwili rwnoczenie tak, e za kadym

razem wybrawszy tego z nich, ktrego w owym momencie yczyem sobie sucha, atwo

mogem uciszy pozostaych.

Jak to si stao, i przeciw komtessie wysunito oskarenia? zapytaem, nie tracc


10/259

czasu.

Chr rnorodnych gosw rozpocz bezadnie przedstawia tragiczny wypadek komta,

ktry jecha by poprzez las i spad z wierzchowca, po czym pokutyka do domu. Tam, po

sutym posiku i mocnym nie wsta z oa w peni si i wanie gotowa si do oww, gdy

naszed go bl wielki i musia ponownie lec w ou.Przez ca noc komtessa czuwaa u jego posania i wraz ze wiekr suchaa jkw

chorego.

Rana jest zbyt gboko w ciele wyznaa komtessa. Nie mog nic uczyni. Wkrtce

na ustach pokae si krew. Musimy poda mu co, co zmniejszy jego cierpienia.

I wtedy, tak jak przepowiedziaa, na ustach pojawia si krew, jki stay si bardziej

przejmujce i komt pocz wzywaon, ktra tak wielu uzdrowia, by przyniosa mu swe

najpotniejsze remedia.

I znowu komtessa wyznaa wiekrze i dzieciom, i czary jej bezsilne swobec owejrany. zy trysny z jej oczu.

No prosz, czy czarownice mogpaka? zapyta oberysta, ktry, wycierajc stoy,

przysuchiwa si rozmowie.

Przyznaem, i nie sdz, by byo to moliwe.

Dalej jli opisywa, jak to komt pocz jcze, a w kocu krzycze, gdy bl si wzmg,

mimo wina zmieszanego z zioami, ktre podawaa mu ona, by stpi ostrze cierpienia i

przywrci mowi swobod umysu.

Ratuj mnie, Deboro, krzycza, odmawiajc przyjcia ksidza. Lecz w ostatniej swojejgodzinie, poblady i rozpalony gorczk, krwawicy z trzewi i z ust, wezwa do oa ksidza i

owiadczy mu, i jego ona jest i zawsze bya wiedm, e jej matka spona na stosie

oskarona o czary i e teraz on cierpi za wszystkie ich zbrodnie.

Przeraony kapan odsun si od oa, sdzc i to brednie umierajcego, bowiem przez

wszystkie lata, ktre tu spdzi, wielbi Debor za jej wspaniaomylno. Lecz stara komtessa

chwycia syna za ramiona, posadzia go wsparszy o poduszki i rzeka: mw, mj synu.

Wiedma, oto kim jest i zawsze bya. Wyznaa mi to, gdy oczarowawszy mnie

sztuczkami panny modej, szlochaa na mej piersi. Diabelskim podstpem zwizaa mnie ze

sob. W szkockim miecie Donnelaith nauczya si czarnej magii od matki, ktrej mier na

stosie ogldaa tame wasnymi oczyma.

I zawoa do swojej ony, szlochajcej przy ou z twarzukrytw ramionach: Deboro,

przez mio Boga! Jestem w agonii. Ocalia od mierci on piekarza i crk mynarza

czemu nie chcesz uratowa mnie?!

Tak oszalay, i kapan nie mg poda mu viaticum, wyzion ducha miotajc

przeklestwa; zaiste, straszliwa mier.

Ujrzawszy, e zamkn oczy, moda komtessa pocza odchodzi od zmysw, woaa go

po imieniu, zapewniajc o swej do mioci; na koniec upada bez ducha, jakby sama bya


11/259

martwa. Synowie, Chretien i Philippe, a take nadobna crka Charlotte usiowali pocieszy

matk tulc si do jej ciaa rozcignitego na posadzce.

Lecz stara komtessa nie stracia przytomnoci umysu. Natychmiast udaa si na prywatne

pokoje synowej, by odkry w sekretnych szafkach nie tylko niezliczone maci, oleje i napoje,

majce moc uzdrawiania i zadawania mierci, lecz take dziwn laleczk niezdarniewyrzebion z drewna, ktrej gowa, uczyniona z koci, miaa namalowane oczy i usta, i

przyczepione czarne wosy z wplecionymi we jedwabnymi kwiatami. Komtessa z odraz i

przeraeniem upucia na ziemi ow podobizn, domylajc si, i niechybnie suy ona

diabelskim celom i widzc jej podobiestwo do kukieek z kolby kukurydzy, uywanych

przez kmieci podczas staroytnych celtyckich obrzdw zakazanych przez Koci. W

nastpnej komnacie znalaza zoto i klejnoty w iloci przekraczajcej wszelkie wyobraenie,

w stosach, szkatuach i w maych woreczkach z jedwabiu, co niechybnie oznaczao

owiadczya stara komtessa e owa niewiasta miaa zamiar ukra je po mierci maonka.Moda komtessa zostaa aresztowana bez zwoki, podczas gdy babka zabraa na swoje

komnaty wnuki, pragnc wyjani im natur owego potwornego za, by wystpujc przy jej

boku przeciw czarownicy nie doznali od niej adnej krzywdy.

Jednak wszyscy dobrze wiedz odezwa si syn oberysty, biorcy ywszy od innych

udzia w rozmowie i klejnoty naleay do modej komtessy. Przywioza je z Amsterdamu,

skd przybya jako zamona wdowa i e nasz komt, zanim wyruszy na poszukiwanie bogatej

ony, nie posiada nic oprcz urodziwej twarzy, wywiechtanych szat oraz zamku i ziem

odziedziczonych po ojcu.Ach, nie pojmujesz nawet Stefanie, jak bardzo zraniy mnie te sowa. Poczekaj do koca

mojej opowieci.

Chralne westchnienie rozlego si przy stole.

Jake wspaniaomylnie uywaa swojego zota! rzek ktry z nich. Starczyo, by

si uda do niej prosi o pomoc i ju byo twoje.

To potna wiedma, nie ma wtpliwoci powiedzia nastpny. Jakby inaczej moga

przywiza do siebie tak wielu ludzi, podobnie jak komta? Lecz nawet te sowa zostay

wypowiedziane bez nienawici i lku.

Stefanie, wierz mi, wiat zawirowa wok mnie.

Wic teraz skarby te sw rkach starej komtessy zauwayem, jasno ujrzawszy nagi

szkielet caej intrygi. A c, za pozwoleniem, stao si z laleczk?

Znikna rzekli chrem, jakby odpowiadali w katedrze na sowa litanii. Znikna.

Lecz Chretien przysiga, i widzia na wasne oczy ow odraajc rzecz i sysza, e

pochodzi ona od Szatana, a take by wiadkiem, jak matka przemawiaa do niej, jakoby do

jakiego boka.

I sypali dalej, jeden przez drugiego, niczym budowniczowie Wiey Babel. Szermowali

wojowniczymi diatrybami, i z pewnoci pikna Debora, zanim komt spotka j po raz


12/259

pierwszy, umiercia w Amsterdamie poprzedniego maonka, gdy tak zwykle czyni

czarownice, a czy nie bya ona czarownic? I czy mgby kto osdzi j inaczej po tym,

jak wyszed na jaw przypadek jej matki?

Lecz czy zostao udowodnione, e historia ta jest prawdziwa? nalegaem.

Parlament Parya, do ktrego odwoaa si komtessa, wysa pisma do Tajnej RadySzkocji i nadeszo potwierdzenie, i istotnie, przed dwudziestu laty spalono na stosie w

Donnelaith szkock wiedm, ktra pozostawia crk imieniem Debora, zabran stamtd

przez czowieka duchownego.

Moje serce zamaro, gdy usyszaem te sowa, bowiem odebray mi one wszelknadziej.

Bo czy mogy by przeciw niej powaniejsze dowody, ni to e jej matka zgina na stosie

jako wiedma? Nie musiaem nawet pyta, czy Parlament Parya odrzuci jej apelacj.

Tak, i wraz z oficjalnym listem z Parya nadesza ilustrowana broszura, wci wielce

rozpowszechniona w Szkocji, opowiadajca o niegodziwej wiedmie z Donnelaith, ktracieszya si wielk saw jako akuszerka i znachorka, dopki jej diabelskie praktyki nie

zostay ujawnione.

Stefanie, jeeli po tej relacji nie rozpoznae, kim jest crka szkockiej czarownicy, to

znaczy, e nie pamitasz owej historii. Lecz ja nie miaem ju najmniejszej wtpliwoci.

Moja Debora, wyszeptaem w sercu. Nie byo szansy, bym si myli.

Twierdzc, i w swoim czasie byem wiadkiem wielu kani, a miaem nadziej ujrze

jeszcze liczniejsze, spytaem o nazwisko owej szkockiej wiedmy, jako e, by moe,

przegldaem niegdy w trakcie wasnych studiw dokumenty z jej procesu. Mayfair odrzekli. Zuzanna z Mayfair, ktr dla braku innego nazwiska zwali

rwnie Zuzanna Mayfair.

Debora. Nie mg to by nikt inny, lecz tylko to dziecko, ktre uratowaem i uwiozem z

gr Szkocji przed tylu laty.

Ach, ojcze, straszliwe fakty byy opisane w owej broszurce o szkockiej wiedmie.

Wzdragam si o nich mwi.

Ksigi takie to nie Biblia odparem. Lecz ci jli owieca mnie, i cay proces

Zuzanny z Mayfair przesany zosta tu za porednictwem Parlamentu Parya i znajduje si

obecnie w rkach inkwizytora.

Czy znaleziono trucizn w komnatach komtessy? zapytaem, prbujc wycign z

nich cho odrobin prawdy.

Nie, odrzekli, lecz tak powane dowody wysunito przeciw niej, i byo to bez znaczenia,

wiekra bowiem syszaa j zwracajc si do niewidzialnych istot, a take widzieli to jej

synowie Chretien i Philippe, a nawet Charlotte chocia ta wolaa zbiec raczej nili

wiadczy przeciw matce i inne osoby rwnie wiedziay o potdze komtessy, ktra

potrafia porusza przedmioty nie dotykajc ich, przepowiada przyszo i znaa wiele

niemoliwych rzeczy.


13/259

Jednak nie przyznaa si do niczego?

Sam diabe wprowadza jw trans, gdy bya poddawana torturom rzek syn oberysty.

W jaki inny sposb mogaby istota ludzka popa w odrtwienie, gdy przykadajdo ciaa

rozpalone elazo?

Po tych sowach poczuem si niezdrw, miertelnie znuony i niemal pokonany. Nieprzestaem jednak ich wypytywa.

Czy wymienia jakich wspwinnych? spytaem. Wiem, e do wydania

wspwinnych zawsze najusilniej je nakaniaj.

Ach, to najpotniejsza wiedma, jakkiedykolwiek widziano w tych okolicach, ojcze

odrzek handlarz winem. Po c jej pomocnicy? Inkwizytor, gdy wymieniono mu

wszystkich, ktrych uleczya, przyrwna j do wielkich czarodziejek z legend, w tym do

samej Czarownicy z Endoru.

Ach, gdyby by tu z nami Salomon rzekem pgosem. Musiaby pochwaliroztropno inkwizytora.

Lecz nie usyszeli moich sw.

Jeli bya jeszcze jaka czarownica, to tylko Charlotte powiedzia stary winiarz.

Nigdy nie widziae, ojcze, podobnego widoku. Negrowie wchodzcy wraz z nido kocioa

na niedzielnmsz, w wietnych perukach i odziani w atasy! I miaa trzy Mulatki piastunki

jej malekiego synka. A maonek, wysoki i wiotki, jakoby drzewo wierzbowe, od

dziecistwa cierpicy wielkniemoc, ktrej nawet matka Charlotte nie potrafia uleczy. Ach,

gdyby widzia, jak Charlotte rozkazuje swoim Negrom, by obnosili swojego pana pomiasteczku, wnosili po schodach i znowu znosili w d, nalewali dla wino i podawali mu

kielich do ust, ocierali serwetk podbrdek. Siadywali przy tym samym stole, co my teraz,

mczyzna mizerny jak jakiwity na obrazie w kociele, otoczony czarnymi byszczcymi

twarzami, a najwyszy i najczarniejszy ze wszystkich, Reginald go zwali, czytywa swojemu

panu z ksigi dudnicym gosem. Pomylcie, Charlotte ya wrd takich osb odkd

ukoczya osiemnasty rok, polubiwszy w owym modym wieku Antoina Fontenay z

Martyniki.

Z pewnoci to Charlotte wykrada ow laleczk rzek syn oberysty nim ksidzu

udao si dosta t rzecz w swoje rce, bo kt inny z przeraonych domownikw dotknby

tego?

Lecz rzeklicie przecie, e Debora nie moga uleczy choroby zicia? zapytaem

ostronie. I najwyraniej Charlotte te nie potrafia tego dokona. Moe niewiasty owe

wcale nie sczarownicami?

Ach, uzdrawianie i rzucanie zakl to dwie rne rzeczy odpar handlarz winem.

Gdyby uyway swojego talentu jedynie do uzdrawiania! C ta potworna laleczka moga

mie wsplnego z uzdrawianiem?

A co powiecie o oddaleniu si Charlotte? zapyta kto inny. To to oznacza, e obie


14/259

s wiedmami. Ledwie tylko aresztowano matk, a crka ucieka wraz z maonkiem i

dzieckiem, i ze swoimi Negrami, na powrt do Indii Zachodnich, skd przybyli. Jednak nim

odjechali, Charlotte odwiedzia w wizieniu matk, z ktr spdzia ponad godzin,

zamknita z niw celi, sam na sam, na co otrzymaa zgod jedynie dziki wielkiej gupocie

stranikw, przekonanych, i zamiarem jej jest nakonienie matki do wyznania winy, cooczywicie byo nieprawd.

A roztropnie uczyniaby powiedziaem. Dokd Charlotte si udaa?

Na powrt do Martyniki, jak mwi, ze swoim wychudzonym, bladym, kalekim

maonkiem, ktry dorobi si fortuny na plantacjach, chocia nikt nie wie czy to prawda.

Inkwizytor zwrci si do tamtejszych wadz, by przesuchay Charlotte, lecz nie otrzyma

odpowiedzi, chocia ju upyno do czasu; lecz czy mona mie nadziej, e

sprawiedliwoci stanie si zado w takim miejscu?

Przez ponad p godziny przysuchiwaem si ich paplaninie; opisywali mi przebiegprocesu, jak komtessa stojc przed sdziami i tymi z mieszkacw miasta, ktrzy otrzymali

przywilej przygldania si rozprawie, zapewniaa o swojej niewinnoci; jak napisaa do Jego

Wysokoci Krla Ludwika, i jak posano do Dole po oprawc, i jak w celi zdarto z niej

sukni, obcito dugie krucze wosy i ogolono gow, i jak szukano na jej ciele znamion

Szatana.

Czyje znaleli? zapytaem, drc z obrzydzenia, jakie wzbudzay we mnie te

nikczemne praktyki i starajc si odegna z myli obraz dziewczyny zapamitany z

przeszoci. A owszem, odkryli dwa znaki rzek oberysta, ktry przysiad by si do nas

rozlawszy przedtem do kielichw zawarto trzeciej butelki biaego wina opaconej przeze

mnie. Utrzymywaa, i ma je od urodzenia i e identyczne posiadaj niezliczeni ludzie;

daa, by zbada wszystkich mieszkacw miasta w poszukiwaniu podobnych znamion, jeli

majone czegokolwiek dowodzi, lecz nikt nie da jej wiary. Skra komtessy staa si biaa i

ciao wychudo od godu i tortur, jednak mimo to jej pikno nie przemina.

Jak to, nie przemina? zapytaem.

Och, wyglda teraz jak lilia odrzek ze smutkiem handlarz winem biaa i czysta.

Nawet stranicy jkochaj, tak potne sczary Debory. A ksidz pacze, kiedy przynosi jej

komuni, bo chocia nie przystpia do spowiedzi, nie moe jej tego odmwi.

Widzisz ojcze, zdoaaby uwie samego diaba. To dlatego zw j Oblubienic

Szatana.

Lecz nie potrafi zwie sdziego rzekem ja. I wszyscy przytaknli, zdajc si nie

sysze gorzkiej kpiny w moim gosie.

A jej crka spytaem co powiedziaa na temat zbrodni matki, zanim zbiega?

Nikt nie usysza od niej ni jednego sowa. Znikna, jakby si rozpyna w mrokach

nocy.


15/259

Czarownica rzek syn oberysty. Bo jake inaczej pozwoliaby wasnej matce

umiera samotnie, gdy nawet rodzeni synowie zwrcili si przeciw niej?

Nikt nie potrafi na to odpowiedzie, lecz ja atwo mogem odgadn przyczyn.

W owej chwili, Stefanie, moim jedynym pragnieniem byo uciec z gospody i

porozmawia z proboszczem, chocia, jak wiesz, to zawsze jest najniebezpieczniejsza czcaego przedsiwzicia. Bowiem c staoby si, jeli nagle zjawiby si u niego inkwizytor,

poniechawszy ucztowania i picia za pienidze zarobione na tym szaleczym procederze; c,

jeli znaby mnie z jakiego innego miejsca i najgorsze ze wszystkiego wiedzia o mojej

pracy i moich szalbierstwach?

Nowo poznani biesiadnicy, wci raczc si moim winem, nadal gawdzili o tym, i

komtess, dla jej wielkiej piknoci, portretowao w Amsterdamie wielu sawnych malarzy; t

cz historii znaem lepiej od nich, zamilkem wic, przepeniony cierpieniem. Nim

wyszedem, dyskretnie zamwiem dla nich jeszcze jednbutelk wina.Noc bya ciepa, powietrze rozbrzmiewao rozmowami i miechem dochodzcymi z

otwartych okien. Mijali mnie liczni przechodnie, zdajcy do katedry i powracajcy stamtd;

inni, w oczekiwaniu na jutrzejszy spektakl, obozowali pod cianami. Wysokie okratowane

okno celi, w ktrej trzymano nieszczsnniewiast, byo ciemne.

Przestpujc ponad przykucnitymi w ciemnociach szepczcymi postaciami doszedem

do zakrystii, znajdujcej si po drugiej stronie ogromnego budynku katedry; dugo uderzaem

w drzwi koatk, nim w kocu otworzya mi stara kobieta. Nie zwlekajc nadszed zawoany

przez starproboszcz, przygarbiony i siwy; witajc mnie wyrazi al, i nie uprzedzono gowczeniej o wizycie podrujcego kapana; bez zwoki musz, powiada, opuci karczm i

zatrzyma si u niego.

Lecz chtnie przyj zarwno moje przeprosiny, i nie mog przyj tego zaproszenia, jak

i tumaczenie, e bl w doniach nie pozwala mi ju na celebrowanie mszy, od czego

otrzymaem dyspens, a take wszystkie pozostae kamstwa, jakimi przyszo mi go uraczy.

Szczliwie si zoyo, i inkwizytor zosta przez starkomtess przyjty ze wszystkimi

honorami na zamku, poza bramami i, jako e moni z caej okolicy udali si tam, by z nim

wieczerza, nie pojawi si ju dzisiejszego wieczoru w miecie.

Proboszcz najwyraniej czu si tym faktem uraony; gorycz napenia go rwnie

sposb, w jaki prowadzono postpowanie, bowiem kontrola nad ca spraw zostaa mu

odebrana przez sdziego, oprawc i zalew eklezjastycznego taatajstwa, jak zreszt zawsze

dzieje si w tego rodzaju przypadkach.

Nawet nie wiesz, ile masz szczcia mylaem, gdy prowadzi mnie na swoje obskurne

pokoje bowiem gdyby zaamaa si w czasie tortur i zacza wymienia imiona, poowa

mieszkacw twojego miasta byaby teraz w wizieniu, a wszyscy pozostali w miertelnym

strachu. Lecz ona postanowia umrze samotnie; nie mog poj, skd wzia na to si.

Chocia, wiesz przecie Stefanie, zawsze trafiaj si osoby zdolne znie tortury. Nie


16/259

mamy jednak nic prcz wspczucia dla tych, dla ktrych okazuje si to niemoliwe.

Wejd i usid ze mnna chwil rzek ksidz a powiem ci, co mi o niej wiadomo.

Natychmiast przedstawiem mu wszystkie najwaniejsze dla mnie pytania, ywic wci

jeszcze sab nadziej, i mieszczanie mogli si myli. Czy odwoaa si do miejscowego

biskupa? Tak, lecz on jpotpi. A do Parlamentu Parya? Tak, lecz odmwi wysuchania jejsprawy.

Czy widziae owe dokumenty na wasne oczy, ojcze? Przytakn ponuro i

otworzywszy szuflad sekretarzyka, wyj z niej w nienawistny pamflet, o ktrym mi

mwiono, z okropn rycin przedstawiajc Zuzann Mayfair ginc w zrcznie

wyobraonych pomieniach. Ze wstrtem odsunem od siebie owo ohydztwo.

Czy komtessa rzeczywicie jest takstrasznczarownic? zapytaem.

Wszyscy o tym wiedzieli wyszepta, unoszc przy tym niezmiernie wysoko brwi.

Tylko nikt nie mia do odwagi, by przyzna to gono. Dopiero komt, umierajc, wyznaprawd, a uczyni to, by oczyci swe sumienie. Stara komtessa przeczytawszyDemonologiae

inkwizytora znalaza w niej stosowne opisy wszystkich owych przedziwnych rzeczy, ktre

ona i jej wnuki od dawna widywali. W tym miejscu proboszcz westchn gboko. Lecz

wyznam ci jeszcze jeden straszny sekret. Ksidz zniy gos do szeptu. Komt mia

kochank, niezwykle wielk i potn dam, ktrej imi nie moe zosta wymienione w

zwizku z owym procesem. Syszelimy z wasnych ust owej kobiety, e komt lka siony i

z wielkim wysikiem stara si odpdzi wszelkie myli o kochance, gdy tylko przebywa w

obecnoci Debory, bowiem potrafia ona czyta w jego sercu. Wielu onatych mczyzn mogoby skorzysta z tej rady rzekem z niesmakiem.

Czeg to wic dowodzi? Niczego.

Ach, lecz czy nie widzisz? Dlatego wanie postanowia otru maonka. Gdy spad z

konia, sdzia, i ten wypadek uchroni jprzed posdzeniem o zbrodni.

Nic nie odrzekem.

Lecz wszyscy o tym wiedzw okolicy powiedzia jeszcze ciszej i jutro, gdy zbierze

si tum, obserwuj, na kogo zwrc si wszystkie oczy, a ujrzysz na trybunie przed

wizieniem komtess de Chamillart z Carcassonne. Pamitaj jednak, ja nie powiedziaem, e

to ona.

Milczaem, coraz gbiej pograjc si w rozpaczy.

Nie moesz sobie wyobrazi, jak wielkwadz nad czarownicma diabe mwi

dalej ksidz.

Objanij mnie, prosz.

Nawet gdy amano jkoem i gdy zaoono hiszpaski but, by zmiady nieszczsnej

stop; i gdy przypiekano jej pity rozpalonym elazem, nawet wtedy nie wyznaa niczego; w

mczarniach wzywaa tylko matk i krzyczaa Roelant, Roelant, a take Petyr

niewtpliwie s to imiona diabw, jako e nie nale do nikogo, kogo znaaby tutaj i


17/259

natychmiast, za wstawiennictwem owych demonw, zapadaa jakby w sen i nie mona byo

jej zada najmniejszego blu.

Nie mogem tego wicej sucha!

Czy mog j zobaczy? poprosiem. Niezmiernie to dla mnie wane, bym mg

przyjrze si owej niewiecie wasnymi oczyma i jeeli to moliwe przesucha j. Tupokazaem proboszczowi wielk i opasksig zapenionuczonymi zapiskami po acinie,

ktrw starzec, powinienem doda, z wielkim tylko trudem zdoaby odczyta; i poczem

papla o procesach, jakich byem wiadkiem w Brambergu, i o tamtejszym domu

czarownic, gdzie setki ich s poddawane torturom, i o wielu innych rzeczach, czym

uczyniem na ksidzu naleycie wielkie wraenie.

Zaprowadz ci do niej rzek wreszcie. Lecz ostrzegam, to bardzo niebezpieczne.

Pojmiesz to, gdy jujrzysz.

Co masz na myli? dopytywaem si, gdy prowadzi mnie w d po schodach,owietlajc drogwiec.

C, jest nadal pikna! Tak bardzo diabe j kocha. Dlatego wanie nazywaj j

NarzeczonDiaba.

Poprowadzi mnie do tunelu biegncego pod naw katedry; tu w dawnych czasach

Rzymianie grzebali swych zmarych; tdy przeszlimy do pooonego po drugiej stronie

wizienia. Nastpnie krtymi schodami wspilimy si na najwysze pitro, gdzie trzymano

Debor w zamkniciu za drzwiami tak grubymi, i stranicy z wielkim tylko trudem mogli je

otworzy. Unisszy w gr swwieczk, ksidz wskaza mi najdalszy kt gbokiej celi.Nike wiato padao przez kraty, wicej rozjania blask wieczki. I oto ujrzaem

komtess, skulon na garci somy, bezwos, wychudzon i aosn; okrywaa j podarta

suknia z szorstkiej tkaniny, lecz mimo to uroda Debory bya czysta i janiejca jako lilia, tak

jak to opisywali mi jej wielbiciele. Zgolili nawet brwi; naga, pozbawiona wosw czaszka

miaa doskonay ksztat; oczy i oblicze emanoway nieziemskim blaskiem, gdy tak patrzya na

nas, z ledwo uchwytnym, obojtnym ruchem gowy przenoszc wzrok z jednego na drugiego.

Stefanie, to bya twarz, ktrspodziewaby si ujrze otoczonaureol. Lecz Ty take j

widziae, oddanfarbami na ptnie, jak ci to wkrtce wyjani.

Nie poruszya si nawet, lecz tylko przygldaa si nam, spokojnie i w milczeniu.

Siedziaa, oplatajc ramionami przycignite do ciaa kolana, jakby byo jej zimno i pragna

si ogrza.

Wiesz teraz, Stefanie, i znaem owkobiet; moga mnie wic w owej chwili rozpozna,

moga przemwi do mnie, baga czy nawet przeklina, i poda w ten sposb w wtpliwo

mojwiarygodno; lecz, mwi ci szczerze, w nierozwanym popiechu nawet o tym nie

pomylaem.

Jednak pozwl mi przerwa w tym miejscu relacj z owej nieszczsnej nocy i nim

przystpi do opisywania tego, co jeszcze si tutaj wydarzyo, opowiedzie cahistori od


18/259

pocztku.

Zanim przeczytasz nastpne sowa, wyjd z pokoju, zejd do gwnej sieni naszego

Domu i spjrz na portret ciemnowosej kobiety, pdzla Rembrandta van Rijna, wiszcy u

podna schodw. Oto moja Debora Mayfair, kobieta, ktra gdy pisz te sowa, dry z zimna

w wizieniu po drugiej stronie placu, teraz pozbawiona swoich dugich ciemnych wosw.Jestem w swej izbie w gospodzie, dopiero przed chwilwyszedszy od niej. Mam wiec

pod dostatkiem, jak ci ju powiedziaem, i wina w nadmiarze. W kominku jarzy si niewielki

pomie rozpraszajcy chd. Siedz za stoem, z twarzzwrcondo okna i posugujc si

naszym wsplnym szyfrem, chc Ci teraz wszystko przedstawi od pocztku.

Bowiem upyno ju dwadziecia pi lat, odkd po raz pierwszy spotkaem owkobiet,

jak Ci ju powiedziaem; byem wwczas modym mczyzn liczcym sobie lat

osiemnacie, a ona dwunastoletnizaledwie dziewczynk.

Nie byo Ci jeszcze wtedy w Talamasce, Stefanie; ja przystpiem do Zgromadzeniajakie sze lat wczeniej, jako dwunastoletni sierota. Wydawao si wwczas, i stosy pon,

jak Europa duga i szeroka, wczenie wic zostaem oderwany od studiw i wysany, bym

towarzyszy w podroy Juniusowi Paulusowi Kappelmeisterowi, naszemu dawnemu

badaczowi czarownic. Zacz mi on odsania owych kilka mizernych sposobw, z pomoc

ktrych usiowa ratowa czarownice, wystpujc w ich obronie, kiedy to byo moliwe, lub

nakaniajc je w tajemnicy, by wyday, jako wspwinnych, swoich oskarycieli oraz ony

najznaczniejszych obywateli, by w ten sposb zdyskredytowa cae ledztwo i doprowadzi

do odrzucenia pierwotnych zarzutw.Wtedy dopiero poczynaem rozumie, podrujc wraz z nim, i cho nie ustawalimy w

poszukiwaniu osb o prawdziwych zdolnociach magicznych jak odczytywanie myli,

poruszanie przedmiotw, wadza nad duchami to jednak rzadko, jeli w ogle, nawet pord

najgorszych przeladowa, moglimy znale prawdziwczarownic.

By to osiemnasty rok mojego ycia i pierwsze ryzykowne przedsiwzicie z dala od

Domu, odkd rozpoczem pobiera w nim swoje nauki, wic gdy Junius zachorowa i zmar

w Edynburgu, nie wiedziaem, co pocz. Bylimy wanie w drodze na proces szkockiej

znachorki, cieszcej si saw wielkiej uzdrowicielki, ktra rzucia kltw na wiejsk

mleczark i zostaa oskarona o czary, chocia dziewczyny nie spotkao adne nieszczcie.

Swojej ostatniej nocy na tym wiecie Junius nakaza mi, bym uda si do owej wioski w

szkockich grach bez niego; poleci mi take zachowa przebranie kalwiskiego studenta ze

Szwajcarii. Byem o wiele za mody, by podawa si za pastora, nie mogem wic uywa

dokumentw, ktrymi posugiwa si by Junius; towarzyszyem mu odziany w prosty strj i

gdy samodzielnie wyruszyem w drog, zachowaem ten ubir.

Stefanie, nie wyobraasz sobie, jak wielkim lkiem byem przepeniony.

Stosy ponce w Szkocji przeraay mnie. Szkoci pozostaj rwnie gwatowni i okrutni

jak Francuzi czy Niemcy; wydaje si, i nie nauczyli si niczego od agodniejszych i


19/259

rozsdniejszych Anglikw. Tak bardzo byem przestraszony w czasie tej mojej pierwszej

podry, i nawet pikno Gr Szkockich nie zdoao mnie oczarowa.

Przeciwnie, gdy ujrzaem, malekwiosk w wielkim oddaleniu od najbliszych siedzib

ludzkich, zamieszkiwanprzez pasterzy, przeraziem si jeszcze bardziej ignorancji i dzikich

przesdw jej mieszkacw. Grozy dodaway caej sytuacji pobliskie ruiny wspaniaejniegdy katedry, sterczce, niby szkielet lewiatana, spord wysokiej trawy. Daleko, po

drugiej stronie gbokiej doliny, ujrzaem ponury obraz samotnego zamku, z okrgymi

wieami i wskimi oknami, ktry rwnie dobrze, z tego co udao mi si dostrzec, mg by

pustruin.

Jaki w ogle moe tu by poytek ze mnie, pomylaem, pozbawionego pomocy

Juniusa? I podjedajc do wioski, wkrtce pojem, e przybywam za pno, jako e

czarownic spalono ju owego poranka i wanie nadcigay wozy, by uprztn pozostaoci

stosu.Fur za furwypeniali popioem i zwglonymi kawakami drewna, koci i wgla; po

czym procesja opucia w niewielki plac, zatoczony wieniakami o powanych twarzach i

skierowaa si w stron zielonych pastwisk i wtedy wanie oczy moje ujrzay Debor

Mayfair, crk spalonej czarownicy.

Zwizali jej rce; miaa na sobie brudn i podart sukienk. Zabrali dziewczynk, by

przygldaa si, jak bdrozrzuca na cztery wiatry popioy jej matki.

Staa tam niema; czarne wosy rozdzielone porodku spyway na jej plecy gstymi

falami, w bkitnych oczach nie dojrzabyladu ez. Oto pitno czarownicy rzeka starucha, ktra staa opodal, przygldajc si owej

scenie. Nie potrafi uroni zy.

Ach, lecz ja rozpoznaem w brak wyrazu na twarzy dziecka, ruchy jakby we nie,

powolnobojtno, gdy patrzya jak zrzucali na ziemi popioy jej matki i jak przepdzali po

nich konie, by rozproszy je na wszystkie strony. Znaem ten stan, gdy pamitaem siebie z

dziecistwa, osieroconego chopca wczcego si ulicami Amsterdamu po mierci ojca; gdy

kobiety i mczyni przemawiali do mnie, nawet nie przychodzio mi na myl, by im

odpowiedzie czy choby odwrci wzrok lub zmieni swoje zachowanie w jakikolwiek

sposb. I nawet gdy potrzsano mnczy uderzano, zachowywaem w niezwyczajny spokj,

dziwic si jedynie agodnie, czemu w ogle zadajsobie trud, by czyni takosobliwrzecz;

lepiej raczej zwrci wzrok na promie soca igrajcy na cianie za ich plecami ni zwaa

na te rozwcieczone twarze i na warkliwe pomruki dobywajce si z ich ust.

Ow dwunastoletni wysok i dumn dziewczynk chostano, gdy matka gina w

pomieniach. Przemocodwrcili jej gow, by patrzya na stos, kiedy na jej plecy sypay si

razy.

Co z niuczyni? zapytaem starkobiet.

Powinni j spali, lecz nie maj odwagi odrzeka. Jest taka moda i w-radoci-


20/259

poczta, nikt nie moe skrzywdzi pocztej-w-radoci; kto wie kim jest ojciec. Przy tych

sowach starucha odwrcia si i obrzucia ponurym spojrzeniem zamek, ktry daleko po

drugiej stronie doliny trwa przytulony do wysokich nagich ska.

Wiele dzieci zgino w czasie owych przeladowa. Kada wioska jest jednak inna. A to

bya Szkocja. Nie wiedziaem, co to takiego poczta-w-radoci, ani kto mieszka w zamku,ani jakie to wszystko mogo mie znaczenie.

Przygldaem si w milczeniu, jak wsadzili dziewczynk na wz i powieli z powrotem w

kierunku miasteczka. Jej czarne wosy rozwieway si na wietrze, gdy konie przyspieszyy

biegu.

Ach, powinni jspali i zrobi z tym koniec odezwaa si starucha, jakbym si z ni

by sprzecza, gdy w rzeczywistoci nic nie mwiem, po czym spluna w bok i rzeka:

Jeli ksi nie ruszy palcem, by ich zatrzyma jej wzrok znowu powdrowa ku odlegemu

zamkowi ani chybi zostanie spalona.Wtedy, w owym miejscu wanie, podjem decyzj. Zabior j stamtd, jeli tylko

zdoam wynale jaki fortel.

Zostawiwszy star kobiet, ktra na piechot udaa si do swej zagrody, podyem za

wozem wiozcym dziewczynk; raz jeden tylko ujrzaem, jak ockna si z odrtwienia, a

byo to gdy mijalimy staroytne kamienie na zewntrz wioski; mam na myli ogromne gazy,

jakie umieszczano w krg, w owych mrocznych, pogaskich czasach, o ktrych Ty wiesz

wicej ni ja kiedykolwiek bd wiedzia. Do owego krgu przylgna ciekawym wzrokiem,

chocia nie mogem dostrzec, c takiego przycigno jej uwag.Nie byo tam bowiem niczego, jedynie samotny mczyzna patrzcy w jej stron; sta w

oddali, pord kamieni, za plecami majc otwart dolin wypenion potnym wiatem.

Wysoki i drobnej budowy, z ciemnymi wosami, nie mg by wiele starszy ode mnie; lecz

ledwo go widziaem; wydawa si niemal przezroczysty, tak jaskrawy by horyzont za nim, i

pomylaem, i moe wcale nie jest on czowiekiem, lecz duchem.

Wydawao si, i spojrzenia tych dwojga spotkay si, gdy wz z dziewczynkmija to

miejsce, lecz niczego nie jestem pewien; jedynie i kto by tam przez mgnienie oka.

Zwrciem na ten szczeg uwag, gdy poza t jednchwildziewczynka wydawaa si tak

bardzo nieobecna i moe miao to jaki zwizek z nasz histori; myl teraz, i w rzeczy

samej, ma zwizek; lecz o tym zadecydujemy pniej.

C byo dalej?

Nie zwlekajc udaem si do pastora i do komisji ledczej wyznaczonej przez TajnRad

Szkocji i wci jeszcze nie rozwizanej, jako i w owej wanie godzinie wieczerzali, jak to

byo w zwyczaju, cieszc si wystawnym posikiem opaconym z majtku spalonej

czarownicy. Miaa mnstwo zota w swej chacie, powiedzia mi oberysta, gdy tylko

wszedem, i ono opacio jej proces, tortury, naleno oprawcy i sdziego, ktry jbada, a

take drewno i wgiel uyte do spalenia nieszczsnej kobiety oraz, a jake, fury, ktrymi


21/259

wywieziono jej popioy.

Wieczerzaj z nami zaprosi mnie oberysta, wyjaniwszy mi owe rzeczy bowiem

dzi paci czarownica. I wci jeszcze zostao duo zota.

Usiadem z nimi. Chwaa Bogu, nie dano ode mnie adnych wyjanie. Bez zwoki

przystpiem do ucztujcych i przedstawiem si jako student Biblii i bogobojny czowiek.Czy mgbym zabra osierocone dziecko ze sob do Szwajcarii, do dobrego kalwiskiego

pastora, ktry zajby si jej wychowaniem, uczyni z niej dobrchrzecijank i wymazaby z

duszy pami o matce?

Powiedziaem im a za duo. Niewiele dali. Mianowicie samo sowo Szwajcaria by

wystarczyo. Pragnli bowiem pozby si crki czarownicy, przyznali to otwarcie, a i ksi

chcia tego samego, lecz nie mogli jej wyda na stos, gdy bya w-radoci-poczta, co

ogromnie przeraao wieniakw.

A c to oznacza, powiedzcie mi, prosz? zapytaem.Na co objanili mnie, i mieszkacy Gr Szkockich wci byli bardzo przywizani do

starych obyczajw i e w wigili pierwszego dnia maja zwykli rozpala na rozlegych polach

ogromne ogniska, a to jedynie od ognia pioruna lub pocierajc gazki; i tacowali wok

przez ca noc, radujc si. I w czasie takiej hulanki Zuzanna, najbardziej nadobna pord

wszystkich dziewczt w wiosce i onego roku Majowa Krlowa, pocza Debor.

Dziecko poczte-w-radoci dla tej przyczyny przez wszystkich ukochane, nikt bowiem

nie wiedzia, kto jest jej ojcem, a mg nim by kady mczyzna w wiosce, nawet czowiek

szlachetnej krwi. A w dawnych czasach pogastwa, nigdy nie zapomnianych przez owychwieniakw, pocztych-w-radoci miano za dzieci bogw

Zabierz j teraz, bracie rzekli do Szwajcarii, do dobrego pastora, a ksi, bdzie

uszczliwiony; lecz przedtem zjedz i wypij z nami, bowiem czarownica zapacia za to i jest

tu jedzenia i picia w brd dla wszystkich.

Nie mina godzina, gdy opuciem wiosk, trzymajc dziewczynk przed sobw siodle.

Minlimy popioy na skrzyowaniu drg, lecz, o ile mi wiadomo, nie rzucia na nie

przelotnego nawet spojrzenia. Nie zauwayem te, by cho raz spojrzaa ku kamiennemu

krgowi. Nie poegnaa si take z zamkiem, gdy tak jechalimy drog biegnc wzdu

brzegw Loch Donnelaith.

Gdy tylko dotarlimy do pierwszej gospody, w ktrej przyszo nam spdzi noc, pojem

dokadnie, co uczyniem. Oto dziewczyna znajdowaa si w mojej wadzy, niema, bezbronna i

pikna; pod pewnymi wzgldami dojrzaa ju kobieta; a ja, nieco tylko wicej ni chopiec

lecz jak wielkrnic sprawiao owo nieco! zabraem jbez zezwolenia Talamaski i po

powrocie bd musia, zapewne, stawi czoo straszliwej burzy reprymend.

Umieszczono nas w dwch izbach; tak nakazywaa przyzwoito, bowiem Debora

bardziej wygldaa na kobiet ni na dziecko. Nie chciaem jej jednak zostawi samej, z

obawy, by nie ucieka; owinwszy si wic paszczem, jakby to mogo mnie w jaki sposb


22/259

powcign, pooyem si na garci somy naprzeciw jej oa; przygldaem si

dziewczynie, zastanawiajc si, co czyni dalej.

Zauwayem wwczas, przy wietle kopccej wieczki, i kilka pukli swych czarnych

wosw upinaa wysoko przy skroniach w dwa wzy, by przytrzyma z tyu mas wosw, i

e jej oczy przypominay bardzo oczy kota. Chc przez to powiedzie, i byy owalne izwone, a ich zewntrzne kciki unosiy si lekko ku grze; i e wieciy dziwnym blaskiem.

A pod nimi miaa okrge, lecz ksztatne policzki. W adnym wypadku nie bya to twarz

chopki, zanadto delikatna. Wysoko pod wystrzpionsuknikryy si pene kobiece piersi, a

kostki jej ng, ktre skrzyowaa przed sobsiadajc na pododze, zaprawd miay doskonay

ksztat. Nie mogem patrze na te usta, by nie pragn ich ucaowa; jake wstydziem si

owych kaprynych fantazji!

Dotd cakowicie skupiony byem na tym, by j ratowa. Teraz moje serce przepeniao

podanie. A ona, dwunastoletnia dziewczynka, po prostu siedziaa tutaj, patrzc na mnie.Jakie byy jej myli, chciaem wiedzie, i sprbowaem je odczyta, lecz przejrzaa mnie,

zdawa si mogo, i zamkna przede mnswj umys.

W kocu pomylaem o najprostszych rzeczach i trzeba dziewcz nakarmi i

przyzwoicie odzia byo to niemal jak odkrycie, e soce ogrzewa, a woda gasi pragnienie;

wyszedem wic, by postara si o jedzenie, wino, i naby odpowiedni sukni, a take

wiadro gorcej wody do mycia i szczotk do tych wspaniaych, kruczoczarnych wosw.

Przypatrywaa si przyniesionym przeze mnie przedmiotom, jakby nie wiedziaa do czego

su. Zobaczyem teraz, przy wietle wiec, i ciao pokryte jest brudem i ladami chosty, ie przez jej skr wystajebra.

Stefanie, czy trzeba by Niderlandczykiem, by czu odraz do takiego stanu?

Przysigam Ci, mj przyjacielu, ogromna lito wypeniaa moje serce, gdy tak rozbieraem j

i kpaem; lecz mczyzna we mnie dowiadcza piekielnych katuszy. Miaa mikki gadk

skr i bya ju dostatecznie dojrzaa, by rodzi dzieci; nie bronia si, gdy obmywaem j,

ubieraem i, w kocu, rozczesywaem dugie wosy.

Zdyem ju w owym czasie posi pewnwiedz o kobietach, chocia bez porwnania

wicej wiedziaem o ksikach. Owo stworzenie zdawao mi si jednak nad wyraz

tajemnicze, przez sw nago i bezbronne milczenie; cay czas patrzya na mnie spoza

wizienia swego ciaa dzikimi oczyma, ktre mnie przeraay i budziy we mnie obaw, i

gdybym dotykajc domi jej ciaa zapomnia o przystojnoci, potrafiaby mnie zabi.

Nie drgna nawet, gdy obmywaem lady razw na plecach.

Karmiem jdrewnian yk, Stefanie; przyjmowaa podawane ksy, jednak z wasnej

woli nie sigaa po nic.

Tej nocy przebudziem si, nic, i jposiadem; z wielk ulgodkryem, e to tylko

sen. Lecz ona nie spaa, przygldaa mi si kocimi oczyma. Czas jaki patrzyem na ni,

usiujc odgadn jej myli. Blask ksiyca wlewa si przez nie zasonite okno a wraz z


23/259

nim chodne, orzewiajce powietrze i ujrzaem, i twarz Debory stracia obojtny wyraz i

staa si wroga i zagniewana; przerazio mnie to. Wydaa mi si dzik istot, wcinitw

sztywny, nakrochmalony, biay konierz i czepek, i w niebiesksukienk.

Uspokajajcym gosem sprbowaem powiedzie jej, po angielsku, i jest ze mn

bezpieczna; e zabior jtam, gdzie przez nikogo nie bdzie oskarona o czary, i e ci, ktrzyzwrcili si przeciw jej matce, to nikczemni i okrutni ludzie.

Wydao mi si, i sowa te wprawiy dziewczyn w zmieszanie, nic jednak nie odrzeka.

Mwiem wic dalej, i syszaem, e Zuzanna Mayfair bya uzdrowicielki potrafia pomc

cierpicym, i e osoby takie istniay zawsze i nie nazywano ich czarownicami, dopki nie

nastay owe okropne czasy. Lecz teraz straszliwe zabobony ogarny Europ i gdy dawniej

napominano lud, by nie dawa wiary, i ludzie mogrozmawia z diabami, teraz sam Koci

w to wierzy i tropi czarownice po wszystkich wioskach i miastach.

Nie wydaa z siebie adnego dwiku, lecz zdao si, i twarz jej przybraa agodniejszywyraz, jak gdyby gniew topnia. I znowu dostrzegem to samo zakopotane spojrzenie.

Powiedziaem, i nale do zgromadzenia, ktrego czonkowie nie pragn krzywdy

dawnych uzdrowicieli i nie chc, by palono ich na stosach. I e zabior jdo Domu, gdzie

mieszkajdobrzy ludzie kpicy sobie z rzeczy, w ktre wierzowcy czarownic.

Nie jest to w Szwajcarii rzekem jak powiedziaem owym zym ludziom w twojej

wiosce, lecz w Amsterdamie. Czy syszaa o tym miecie? Zaprawd, to wspaniae miejsce!

Wydao mi si, i po tych sowach powrci jej dawny chd. Z pewnocizrozumiaa, co

do niej mwiem. Posaa mi saby, drwicy umiech i wyszeptaa po angielsku: Nie jesteadnym duchownym. Jeste kamc!

Natychmiast podbiegem do niej i ujem jej do. Byem zachwycony tym, e rozumiaa

po angielsku, a nie mwia jedynie owym beznadziejnym dialektem, jaki spotyka si w takich

odludnych miejscach, bowiem teraz mogem przemawia do niej mielej. Wyjaniem, e

kamaem po to, by jratowa i e musi uwierzy, i jestem dobrym czowiekiem.

Lecz wtedy jakby zgasa przed moimi oczyma; odsuna si ode mnie, jak kwiat

zwijajcy patki.

Przez cay nastpny dzie nie odezwaa si ani sowem; a take przez canastpnnoc;

jada ju jednak wicej i bez mojej pomocy. Zdawao si, i nabiera si.

Pewnej nocy, po przybyciu do Londynu, przebudziwszy si w izbie gospody usyszaem

jej gos. Wygrzebawszy si ze somy ujrzaem Debor wygldajcprzez okno i usyszaem,

jak przemawia po angielsku, z silnym szkockim akcentem:

Odejd ode mnie, diable! Nie chc ci wicej widzie.

Gdy si odwrcia, w jej oczach byszczay zy. Bardziej ni kiedykolwiek sprawiaa

wraenie dojrzaej kobiety; posta majaczca si przede mnw ciemnociach, na tle okna;

ogarek wiecy rzuca wiato na jej twarz. Spojrzaa na mnie bez zaskoczenia i z tym samym

chodem, z jakim patrzya wczeniej. Pooya si na ou z twarzodwrcondo ciany.


24/259

Z kim rozmawiaa? zapytaem.

Nie odezwaa si. Usiadem i w ciemnociach poczem do niej przemawia, nie wiedzc

nawet czy mnie syszy. Mwiem, i jeli co ujrzaa, ducha czy te upiora, nie musi to wcale

by diabe. Bo kt moe powiedzie, kim s owe niewidzialne istoty? Bagaem j, by

opowiedziaa mi o swojej matce, i c takiego Zuzanna Mayfair uczynia, i wysunitoprzeciw niej oskarenie o czary, bowiem pewien teraz jestem, e posiada moc, podobnie jak

jej matka; lecz dziewczyna nie zechciaa odpowiedzie mi choby jednym sowem.

Zabraem jdo ani i kupiem jeszcze jedn sukni. Owe rzeczy nie wzbudziy w niej

najmniejszego zainteresowania. Chodno przygldaa si ulicznej cibie i mijajcym nas

powozom. Spieszno mi byo opuci to miejsce i uda si z powrotem do domu; pozbyem si

wic duchownej czerni i przywdziaem szaty majtnego dentelmena z Niderlandw,

zapewniajce wszdzie szacunek i wybornusug.

Lecz owa zmiana, jaka nastpia we mnie, daa Deborze powd do sekretnej, ponurejuciechy; znowu umiechaa si szyderczo, jakby wiedziaa dobrze, i kierujmnnikczemne

zamiary; lecz nie uczyniem niczego wicej ni do tej pory, by utwierdzi j w owym

podejrzeniu. Czy moga czyta w moich mylach, zastanawiaem si, i czy wiedziaa, i ani

na chwil nie opuszcza mnie wizja jej nagiego ciaa? Miaem nadziej, e byo inaczej.

Wygldaa tak adnie w nowej sukience, mylaem sobie, nigdy nie widziaem adniejszej

modej kobiety. Poniewa nie chciaa tego zrobi sama, zaplotem cz jej wosw i

owinem warkocz wok gowy, by przytrzyma z tyu powd pukli i nie pozwoli im

spada na twarz; widziaem, i tak wanie czyni inne niewiasty, lecz ona, ach, ona byapikna jak malowanie.

Stefanie, w miertelnej udrce opisuj Ci to wszystko; sdz, i czyni to nie tylko dla

naszych bogatych archiww, lecz dlatego take, e czas zatrzyma si tutaj, w Montecleve.

Nie mina jeszcze nawet pnoc, a serce moje krwawi. Pragn oglda rany, ktrych nie

mog uleczy. Lecz nie musisz, Stefanie, zawierza memu sowu co do piknoci owej

kobiety, widziae przecie jej wizerunek.

Udalimy si do Amsterdamu; ona i ja; podajc si teraz za zamone rodzestwo z

Niderlandw, jeli kogo to interesowao; tak jak pragnem i miaem nadziej, miasto

wyrwao j z otpienia; z oywieniem ogldaa liczne potrjne kanay, zgrabne odzie i

wspaniae cztero i piciopitrowe kamienice.

A gdy zbliylimy si do naszej imponujcej siedziby, z przepywajcym u jej stp

kanaem, i kiedy poja, i by to mj dom, a teraz bdzie take jej, nie potrafia ukry

zdumienia. Bowiem c to dziecko widziao na tym wiecie poza ndzn osad pasterzy

owiec i brudnymi gospodami, w ktrych si zatrzymywalimy; moesz sobie wic wyobrazi,

czym byo dla niej porzdne oe w czystej amsterdamskiej sypialni. Nie odezwaa si ani

jednym sowem, lecz cie umiechu na jej ustach mwi cae tomy.

Udaem si prosto do moich przeoonych, Roemera Franza i Petrusa Lancastera obu


25/259

niewtpliwie masz we wdzicznej pamici i wyznaem im wszystko, com by uczyni.

Wybuchnwszy paczem opowiedziaem im, e dziewczynka nie miaa nikogo, wic

musiaem j zabra, i e nie mam adnego wytumaczenia dla wydania tak wielkiej sumy

pienidzy, poza tym, e jwydaem; ku mojemu wielkiemu zdumieniu przebaczyli mi; mieli

si przy tym ze mnie, znali bowiem moje najskrytsze tajemnice.Roemer rzek tylko:

Ach, Petyrze, tak cik odbye pokut w drodze ze Szkocji, e zasuye na

podniesienie pensji i przeniesienie do lepszej komnaty.

Sowa te wywoay jeszcze wicej miechu. Musiaem si take umiechn, gdy nawet

w owej chwili zatopiony byem w marzeniach o piknoci Debory; lecz wkrtce dobre duchy

opuciy mnie i znowu znalazem si pogrony w cierpieniu.

Debora nie odpowiadaa na adne pytania. Lecz gdy maonka Roemera, ktra mieszkaa

z nami przez cae swoje ycie, woya w jej donie ig i ptno, Debora pocza cakiemumiejtnie haftowa.

W cigu tygodnia kobiety przebywajce w naszym Zgromadzeniu pokazay jej, jak si

robi koronki i dziewczyna pracowaa sumiennie caymi godzinami, nie przyjmujc do

wiadomoci niczego, co do niej mwiono, lecz tylko w milczeniu przygldajc si

otaczajcym josobom, by po chwili znowu pochyli wzrok nad robtk.

Wydawao si, i do obecnych w Domu niewiast, tych ktre nie towarzyszyy swoim

mom, lecz zajmoway si studiami i posiaday wasne moce, Debora ywia jawnodraz.

Do mnie nie odzywaa si nigdy, lecz przystawaa czasem, obrzucajc mnie nienawistnymspojrzeniem. Zgodzia si, gdy poprosiem, by towarzyszya mi w przechadzce; miasto

niebawem olepio ji pozwolia mi ofiarowa sobie kubek wina w tawernie; chocia widok

szacownych matron pijcych i jedzcych tam zdawa si wprawia j w zdumienie, jak

zreszt zawsze zdumiewa cudzoziemcw, nawet o wiele bardziej bywaych w wiecie ni

ona.

Przez cay czas opowiadaem jej o Amsterdamie; o jego historii i tolerancji; o tym, jak

osiedlili si tu ydzi uchodzcy przed przeladowaniami w Hiszpanii i o tym, e nawet

katolicy yj tu w zgodzie z protestantami; i e nie zdarzaj si ju w naszym miecie

egzekucje za takie rzeczy jak czary; pokazaem jej take drukarnie i ksigarnie. Zoylimy

krtk wizyt w domu Rembrandta van Rijna, ktrego zawsze tak przyjemnie byo

odwiedza, no i jak zwykle pracownia mistrza pena bya uczniw.

Jego ukochana Hendrickje, ktr bardzo lubiem, odesza bya przed dwoma laty, lecz

syn, Tytus, y i mieszka razem z ojcem. Osobicie zawsze przedkadaem obrazy, ktre

namalowa w owym okresie swego ycia a to dla ich szczeglnej melancholii ponad

wczeniejsze, powstae gdy jeszcze by u szczytu powodzenia. Wypilimy szklanic wina

razem z modymi malarzami, i to wtedy wanie Rembrandt po raz pierwszy zobaczy Debor,

chocia jej portret namalowa dopiero pniej.


26/259

Przez cay ten czas staraem si j rozweseli, odwrci myli od owych diabelskich

rzeczy i pokaza szeroki wiat, do ktrego miaa teraz nalee.

Wci milczaa, lecz widziaem, i zachwycona jest towarzystwem artystw, a

szczeglnie oczaroway j portrety Rembrandta oraz mistrz we wasnej osobie, zawsze tak

uprzejmy i yczliwy. Odwiedzilimy te inne pracownie i rozmawialimy z wielomamalarzami; spotkalimy Emmanuela de Wittea i tych artystw, tworzcych w naszym

miecie, z ktrych paru do dzisiaj pozostaje naszymi przyjacimi. Zdao mi si, i wszystko

to ogrzao serce dziewczyny; oywia si, a twarz jej nabieraa chwilami wyrazu penego

agodnoci i sodyczy.

Lecz wanie gdy przechodzilimy obok sklepw jubilerw, poprosia mnie, bymy si

zatrzymali, lekko dotykajc mojej rki swymi biaymi palcami. Biae palce. Pisz o tym,

poniewa pamitam to tak wyranie delikatn, janiejcdo damy, kiedy mnie dotykaa, i

bezsilne podanie, wzbudzone tym municiem.Przygldaa si, zafascynowana, rzemielnikom szlifujcym i przycinajcym diamenty i

przewijajcym si przez sklep kupcom i majtnym klientom, ktrzy przybywali z caej

Europy eby nie rzec z caego wiata by naby owe wspaniae klejnoty. Jake aowaem,

e nie posiadam pienidzy, by kupi dla niej co adnego; oczywicie, jubilerzy, oczarowani

urodmodej kobiety i wietnym strojem bowiem ona Roemera uczynia z niej prawdziw

pikno poczli zabawia ji pyta, czy nie zechciaaby obejrze ich towaru.

Pokazywano wanie bogatemu przybyszowi z Anglii wspaniay brazylijski szmaragd

oprawiony w zoto; w kamie przycign jej wzrok. Gdy Anglik odegna si od zakupu zracji niezwykle wysokiej ceny, siada przy kontuarze, by obejrze klejnot, tak jakby bya w

stanie go naby, lub ja mgbym kupi go dla niej; zdawao si, e w prostoktny kamie

obramowany filigranowym zotem rzuci na niczar. I wtedy, po angielsku, zapytaa o cen;

nie mrugna nawet okiem, gdy wymieniano sum.

Zapewniem kupca, i rozwaymy rzecz gboko i e pani wyranie upodobaa sobie w

klejnot i umiechajc si, wyprowadziem j ze sklepu. Ogarn mnie wtedy smutek, i nie

mog kupi dla niej owego szmaragdu.

Lecz, gdy wracalimy do Domu, idc nadbrzeem kanau, odezwaa si do mnie:

Nie trap si. Kt bowiem da od ciebie takich rzeczy?

I po raz pierwszy umiechna si do mnie i ucisna mojrk. Serce podskoczyo mi w

piersi, lecz ona skrya si na powrt w swoje chodne milczenie i nie rzeka ju niczego

wicej.

Opowiedziaem o tym wszystkim Roemerowi, ktry przypomnia mi, i nie skadalimy

lubw czystoci; postpowaem jednak dotd zgodnie z nakazami honoru czego wanie

ode mnie oczekiwano poza tym powinienem zaj umys nauki powrci do studiowania

angielskich ksig, gdy moja umiejtno pisania w owym jzyku wci pozostawiaa jeszcze

wiele do yczenia.


27/259

Sidmego dnia pobytu Debory w Domu jedna z naszych czonki o ktrej duo

syszae i czytae, chocia od wielu ju lat nie yje przybya z Harlemu, gdzie odwiedzaa

swojego brata, przecitnego raczej czowieka. Lecz ona sama nie bya zwyczajnkobiet

potna czarownica Geertruid van Stoik, oto o kim mwi. Nikt z czonkw Zgromadzenia

mczyzn i kobiet nie posiada wwczas wikszej mocy ni ona. Natychmiast opowiedziano jej histori Debory i poproszono, by porozmawiaa z dziewczyn i sprawdzia, czy zdoa

pozna jej myli.

Nie chce nam powiedzie czy potrafi czyta i pisa rzek Roemer. Zreszt nie

odpowiada na adne pytania, a my nie moemy zgadn, co z naszych myli i intencji Debora

potrafi odkry i nie wiemy, jak z ni postpowa. Przeczuwamy, i posiada moc, lecz nie

mamy co do tego pewnoci; bowiem zamkna przed nami swj umys.

Bez zwoki Geertruid udaa si do niej, lecz Debora, gdy tylko usyszaa kroki niewiasty,

zerwaa si z krzesa, przewracajc je, i upuciwszy na ziemi szycie, przywara plecami dociany. Stamtd wpatrywaa si w naszprzyjacik z wyrazem czystej nienawici w oczach;

szukaa ucieczki z komnaty, na olep drapic paznokciami ciany, jakby chciaa si przez nie

wydosta; w kocu, trafiwszy do drzwi, wybiega przez nie i popdzia w d schodami, w

stron ulicy.

Prbowalimy jpowstrzyma, Roemer i ja, bagajc, by si uspokoia i przekonujc, i

nikt nie chce jej skrzywdzi. W kocu Roemer rzek: Musimy przerwa jej milczenie.

Tymczasem Geertruid podaa mi kawaek papieru, na ktrym w popiechu nabazgraa po

acinie Dziewczynka jest potnczarownic; bez sowa przekazaem kartk przyjacielowi.Ubagalimy Debor, by udaa si z nami do pracowni Roemera, bardzo obszernej i

przestronnej, jak dobrze wiesz, bowiem jpo nim odziedziczye; w owym jednak czasie ow

komnat wypeniay ukochane przez Roemera zegary, ktre pniej rozmieszczono w caym

Domu.

Mj przyjaciel nigdy nie zamyka okien wychodzcych na kana, przez ktre wpada

oywiony gwar miasta. Byo co pogodnego w atmosferze tego pomieszczenia. Gdy Roemer

wprowadzi Debor w krg sonecznego wiata i nakoni, by spocza i sprbowaa si

uspokoi, wydawaa si wyciszona i spokojna; usiada i podniosa na niego oczy pene

znuenia i blu.

Bl. Ujrzaem w owej chwili cierpienie tak ogromne, i moje wasne oczy omal nie

wypeniy si zami. Bowiem maska obojtnoci znikna bez ladu, a usta dziewczyny

dray, gdy odezwaa si do nas po angielsku:

Kim jestecie, mczyni i kobiety? Czego, w imi Boga, ode mnie chcecie?!

Deboro przemwi Roemer kojcym gosem. Wysuchaj moich sw, dziecko, a

sprbuj ci wszystko jasno wyoy. Przez cay czas usiowalimy jedynie dowiedzie si, jak

wiele moesz zrozumie.

A c jest takiego zapytaa z nienawici co powinnam rozumie? Wibrujcy


28/259

niewieci gos dobywa si z falujcej piersi, policzki pony; i bya w owej chwili dojrza

kobiet, o duszy twardej i zimnej od ogldanych okropnoci. Co si stao z dzieckiem w niej,

pomylaem zrozpaczony i wtedy odwrcia si, by obrzuci spojrzeniem najpierw mnie, a

potem Roemera, wyranie przestraszonego, jeeli kiedykolwiek widziaem go takim; szybko

jednak przezwyciy w lk i odezwa si znowu: Naleymy do stowarzyszenia uczonych i pragniemy pozna osoby posiadajce pewne

szczeglne moce, takie jakie posiadaa twoja matka i jakie by moe sama posiadasz, a ktre

niesusznie uznano za pochodzce od diaba. Czy nie jest prawd, i twoja matka potrafia

uzdrawia? Owa moc nie pochodzi od diaba, crko. Czy widzisz ksigi na pkach wok

ciebie? Pene sopowieci o takich osobach, raz nazywanych czarodziejkami, kiedy indziej

wiedmami; lecz c wsplnego ma z tym wszystkim diabe? Jeeli posiadasz tajemn si,

zaufaj nam, a nauczymy ci, co mog, a czego nie mogone uczyni.

Opowiada jej dalej o tym, jak pomagalimy czarownicom w ucieczkach przedprzeladowaniami i w dotarciu tutaj, by mogy zamieszka bezpiecznie razem z nami.

Wyjawi jej take, i dwie z przebywajcych tu niewiast byy potnymi prorokiniami i e

Geertruid potrafia sprawi, samjedynie siwoli, i szyby dray w oknach.

Oczy dziewczynki rozszerzyy si ze zdumienia, jej twarz zachowaa jednak swj twardy

wyraz. Donie zacisna na porczach fotela; bacznie przygldaa si Roemerowi,

przechyliwszy gow w bok.

Ujrzaem, i wyraz nienawici znowu powraca na jej oblicze i usyszaem szept Roemera:

Ona czyta w naszych mylach, Petyrze, lecz jej wasne sdla nas zamknite.Drgna, gdy wypowiedzia owe sowa, lecz nie przerwaa swojego milczenia.

Bya wiadkiem straszliwych rzeczy, lecz z pewnoci nie uwierzya w to, o co

oskarono twojmatk. Prosimy ci, powiedz nam, do kogo przemawiaa tamtej nocy w

gospodzie, gdy Petyr ci sysza. Jeeli potrafisz widzie duchy, opowiedz nam o tym. Nie

stanie ci si tu adna krzywda.

adnej odpowiedzi.

Pozwl, i poka ci mwasnmoc, crko. Nie pochodzi ona od Szatana i nie musz

go wzywa, by jej uy. Deboro, my nie wierzymy w Szatana. Spjrz na te wszystkie zegary

na ten wysoki szafkowy; i ten z wahadem po twojej lewej stronie; i zegar na kominku; i na

biurku, pod przeciwlegcian.

Powioda wzrokiem po wszystkich, co przynioso nam wielk ulg, gdy rozumiaa

przynajmniej, co do niej mwiono i patrzya teraz skonsternowana, jak Roemer, nie

poruszajc adnej czstki swojej fizycznej osoby, sprawi, i si gwatownie zatrzymay.

Nieustanne tykanie znikno z komnaty, pozostawiajc po sobie ogromn cisz, ktra

wydawaa si dostatecznie potna, by stumi nawet gwar dochodzcy znad kanau.

Crko, zaufaj nam, bowiem wszyscy posiadamy te same talenty rzek Roemer i skin

na mnie, bym si woli nakaza zegarom podj odmierzanie czasu. Zamknem oczy i


29/259

powiedziaem: Ruszajcie; zegary posuchay rozkazu i ich tykanie na powrt wypenio

komnat.

Wzrok Debory wdrowa midzy mn i Roemerem; wyraz chodnej nieufnoci na jej

twarzy zastpia gwatowna pogarda. Zeskoczya z krzesa i cofna si pomidzy pki z

ksikami, rzucajc nam wrogie spojrzenie. Ach, czarownicy! krzykna. Czemu mi tego od razu nie powiedzielicie? Jestecie

czarownikami! Naleycie do zakonu Szatana. Szlochaa; zy zaleway jej twarz. To

wszystko prawda, prawda, prawda!

Osoniwszy piersi skrzyowanymi ramionami plua na nas w furii. Nie moglimy znale

sw, ktre by juspokoiy.

Jestecie przeklci! Schowalicie si w tym miecie czarownic, gdzie nie mogwas

spali! krzyczaa. Ach, chytre wiedmy, ukryy si w domu diaba!

Nie, crko! krzykn Roemer. Nie mamy nic wsplnego z siami nieczystymi!Pragniemy tylko zrozumie to, co inni potpiaj.

Deboro woaem do niej wyrzu z pamici kamstwa, jakimi ci karmili. Nie ma w

Amsterdamie ani jednego czowieka, ktry chciaby posa ci na stos! Pomyl o swojej

matce. Co ci powiedziaa o swych czynach, zanim poddali jtorturom i zmusili, by piewaa

ich wasnpiosenk?

Ach, lecz byy to niewaciwe sowa! Nie mogem o tym wiedzie, Stefanie. Dopiero, gdy

jej twarz wykrzywi grymas blu i ukrya twarz w ramionach, pojem swj bd. Jej matka

wierzya, i jest za!I oto nastpne oskarenia posypay si z ust Debory:

Podli! Czy nie jestecie czarownikami? Zatrzymywacze zegarw! Ha! Poka wam, co

moe uczyni diabe w rkach tej czarownicy!

Stana porodku pokoju i zwrciwszy swj wzrok w gr, poza okno, jakby w kierunku

bkitnego nieba, zawoaa:

Przybd do mnie, o Lasherze, poka tym marnym czarownikom potg wielkiej

wiedmy i jej demona! Zniszcz wszystkie zegary!

I natychmiast gsty, ciemny cie przesoni okno, jakby wezwany przez ni demon

skondensowa si, by skupi swmoc w niewielkiej komnacie.

Prysno cienkie szko tarcz, popkay misternie sklejane drewniane puda, wyskoczyy z

nich uwolnione spryny; i runy zegary z kominka i biurka, a wysoki zegar szafkowy

roztrzaska si o podog.

Roemer by zatrwoony, rzadko bowiem widywa tak potne demony; czulimy

wyranie obecno ducha; ociera si o nasze ubrania przepywajc obok i smaga nas

niewidzialnymi mackami, posuszny rozkazom swej wiedmy.

Przepadnijcie w piekle, czarownicy! Nie bd jedn z was! zawoaa Debora i

zostawiajc nas pord spadajcych z pek ksiek, znowu ucieka; drzwi zatrzasny si za


30/259

nii nie moglimy ich wyway, chocia prbowalimy ze wszystkich si.

Lecz demon znikn, nie musielimy si ju go obawia. Po dugiej chwili, wypenionej

milczeniem, drzwi znowu byy otwarte i wyszedszy z komnaty z zakopotaniem odkrylimy,

e Debora dawno ju opucia Dom.

Wiesz dobrze o tym, Stefanie, i w owym czasie Amsterdam by ju jednym znajwikszych miast Europy; yo tu moe sto pidziesit tysicy ludzi, a moe nawet wicej.

I w tym ogromnym miecie Debora przepada jak kamie w wod. Przeszukiwalimy burdele

i tawerny, lecz bez skutku. Udalimy si nawet do Ksinej Anny, najbogatszej ladacznicy

Amsterdamu, bowiem u niej wanie dziewczyna tak pikna jak Debora z pewnocimogaby

znale schronienie; i chocia Ksina, jak zawsze, rada bya nas widzie i pogawdzi przy

winie, to jednak nie potrafia nic powiedzie o owym tajemniczym dziecku.

Cierpiaem tak okrutnie, i mogem jedynie lee na ou i ka z twarz ukryt w

ramionach, chocia wszyscy mwili mi, e niemdrze jest tak postpowa. Geertruidprzysigaa odnale dziewczyn.

Roemer poleci mi opisa owe wydarzenia na papierze w ramach mojej pracy

badawczej lecz zapewniam Ci, Stefanie, notatki, ktre wwczas poczyniem, s

niezmiernie krtkie i tak aosne, e nie prosz Ci teraz nawet, by je przejrza. Gdy powrc

do Amsterdamu jeli Bg pozwoli zadbam, by ta barwniejsza kronika zaja miejsce

dawnych zapisw.

Lecz teraz pozwl zakoczy moje opowiadanie: dwa tygodnie pniej odwiedzi mnie

pewien mody ucze Rembrandta, do niedawna mieszkajcy w Utrechcie i powiedzia mi, idziewczyna, ktrej poszukuj, yje teraz ze starym portrecistRoelantem, znanym pod tym

jedynie imieniem; artysta ten w modoci przez wiele lat studiowa w Italii i wci byo wielu

chtnych na jego dziea, lecz by on ju bardzo chory i saby i z trudem tylko radzi sobie z

paceniem zalegych rachunkw.

By moe go nie pamitasz, Stefanie, pozwl wic powiedzie sobie, i to wspaniay

malarz; w jego portretach mona byo odnalelad owej typowej dla Caravaggia radoci i

szczliwoci, gdyby nie choroba, ktra zaatakowaa jego koci i przedwczenie uczynia z

niego niedonego starca, zdobyby sobie zapewne daleko wiksze uznanie.

W owym czasie by wdowcem z trzema synami i wielce zacnym czowiekiem.

Natychmiast udaem si do Roelanta, ktrego znaem, a on zawsze odnosi si do mnie z

sympati; lecz wtedy zatrzasn mi drzwi przed nosem. Nie mia czasu, by przyjmowa

wizyty szalonych uczonych, jak nas nazwa i ostrzeg mnie, nie przebierajc w sowach, i

nawet w Amsterdamie tacy odmiecy jak my atwo mogwpa w tarapaty.

Roemer poleci mi, bym na jaki czas pozostawi spraw wasnemu biegowi; zreszt

wiesz Stefanie, i udao nam si przetrwa, poniewa zawsze unikalimy rzucania si w oczy;

wic nadal te trzymalimy si owej zasady. W nastpnych dniach ujrzelimy, i Roelant

pospaca swoje dugi i e jego dzieci z pierwszego maestwa, a take on sam, odziewajsi


31/259

we wspaniae szaty, ktrych nie mona byo nazwa inaczej, jak tylko nadzwyczajnie

bogatymi.

Mwiono, i Debora, szkocka dziewczyna niezwykej piknoci, najta przez starca do

opieki nad dziemi, przygotowaa ma dla jego uomnych palcw, ktra rozgrzaa je i

przywrcia im elastyczno, tak i znowu mogy utrzyma pdzel. Mwiono te, e zanowe portrety dawano wysokcen; musiaby jednak tworzy trzy albo cztery kadego dnia,

by zapaci za wszystkie sprzty i stroje, jakie dostarczano do jego domu.

Owa dama bya bogata, dowiedziano si wkrtce; ukochane dziecko jakiego szkockiego

szlachcica; chocia nie mg uzna crki, posya jej mnstwo pienidzy, ktrymi dzielia si

z Roelantem z wdzicznoci, i w jprzygarn.

A kt to mg by w szlachcic, chciaem wiedzie? Czyby ksi tego potnego

zamku, niczym bezksztatny stos kamieni zwieszajcego si ponuro ponad dolin, z ktrej

zabraem Debor jego poczt-w-radoci crk, bosonog, brudn, z ciaem a do kociposzarpanym uderzeniami bata, niezdoln nawet samodzielnie podnie yki do ust?

Zaprawd, pyszna to historyjka!

Obydwaj z Roemerem z lkiem obserwowalimy rozwj wypadkw. Znasz bowiem

rwnie dobrze jak ja przyczyn, dla ktrej obowizujca nas regua zabrania

wykorzystywania posiadanych mocy dla zysku. A w jaki inny sposb osignito ow

zamono, jeeli nie z pomoc owego wanie demona, ktry na rozkaz Debory, jak

nawanica wpad by do komnaty Roemera, by zniszczy zegary?

Lecz ycie w domostwie Roelanta, od chwili pojawienia si Debory, pene byo dostatku iradoci i nim rok dobieg koca, w stary czowiek polubi dziewczyn. Jeszcze dwa

miesice przed zalubinami mistrz Rembrandt namalowa jej portret, a w miesic po weselu

w konterfekt zosta wystawiony na widok publiczny w paradnych komnatach Roelanta.

Na wizerunku Debora nosi na szyi ten sam brazylijski szmaragd, na ktry z takim

podaniem patrzya owego dnia, kiedy zabraem jdo miasta. Ju dawno zdya go naby

w sklepie jubilera, razem z kadsztuksrebrnej zastawy czy klejnotem, ktre wpady jej w

oko, a take obrazami Rembrandta i Halsa, i Judith Leister, ktre wielce jej si podobay.

Nie mogem ju duej trzyma si z dala. Dom artysty by otwarty dla wszystkich,

przybywajcych obejrze portret pdzla Rembrandta, z ktrego Roelant by wielce i zaiste,

sprawiedliwie, dumny. Gdy przekroczyem prg jego domu, Roelant nie zagrodzi mi wstpu,

lecz przeciwnie, podpierajc si laskprzykutyka, by mnie powita i ofiarowa mi kubek

wina. Pokaza mi te swojukochanDebor, studiujcpod kierunkiem tutora w bibliotece,

bowiem jej najwikszym pragnieniem byo nauczy si czyta i pisa po acinie i francusku.

Tak szybkie robi postpy, mwi mi, zaprawd wielce to zdumiewajce; wanie ostatnio

czytaa pisma Anny Marii van Schurman, ktra utrzymywaa, i kobiety sw istocie, rwnie

jak mczyni otwarte dla nauki.

Zdawao si, i szczcie go uskrzydla.


32/259

Gdy j ujrzaem, zwtpiem w to, co wiedziaem o jej wieku. Ustrojona w drogie

kamienie i zielony aksamit wygldaa na mod niewiast, lat moe siedemnastu. Nosia

szerokie rkawy i sute spdnice, a jej czarne wosy zdobia zielona wstka z atasowymi

rozetkami. Zielone wydaway si take oczy dziewczyny, odbijajce barw owych

wspaniaych tkanin. Uderzy mnie fakt, i sam Roelant nie wiedzia o jej modym wieku. Niepado z mych ust adne sowo zdradzajce kamstwa, ktrymi si otoczya; staem tam

oguszony piknociDebory, jak gdyby na mojgow i ramiona posypay si zadane przez

ni razy, a gdy podniosa gow i umiechna si do mnie, miertelny cios ugodzi moje

serce.

Teraz powinienem odej, pomylaem, i szybko oprniem swj kubek. Lecz ona

podesza do mnie, wci si umiechajc, uja moje donie i rzeka: Petyrze, chod ze mn

i powioda mnie do niewielkiej komnaty, w ktrej stay komody z bielizn.

Ach, jak ogad miaa, jaki wdzik. Dama dworu nie moga postpowa z wikszswobod. Lecz gdy mylaem o tym, pami moja przywoaa obraz owego dnia, kiedy

ujrzaem jpo raz pierwszy na wozie na skrzyowaniu drg wygldaa wwczas zupenie

jak maa ksiniczka.

Jednak od tamtej pory zmienia si pod kadym wzgldem. W tych kilku sabych

promyczkach wiata, ktre zdoay przebi si do izdebki z bielizn, przyjrzaem si jej

dokadnie i znalazem j: dorodn, uperfumowan, z zarowionymi policzkami. Wysokie

pene piersi ozdabia wspaniay brazylijski szmaragd w oprawie ze zotego filigranu.

Dlaczego nie powiedziae wszystkim, co o mnie wiesz? zapytaa, jak gdyby nie znaaodpowiedzi.

Deboro, wyjanilimy ci prawd o sobie. Pragnlimy jedynie ofiarowa ci schronienie i

naszwiedz o mocach, ktre posiadasz. Wr, kiedy tylko zechcesz.

Rozemiaa si.

Jeste gupcem, Petyrze, lecz zabrae mnie z ciemnoci i ndzy, aby przywie mnie do

tego zdumiewajcego miejsca. Signa do sekretnej kieszeni ukrytej w sutej spdnicy i

wycigna z niej gar szmaragdw i rubinw. We je, Petyrze.

Cofnem si, potrzsajc gow.

Mwicie, e nie oddajecie czci diabu rzeka do mnie. A wasz przywdca twierdzi,

i nie wierzy nawet w Szatana, czy nie takie byy jego sowa? Lecz jakiego Boga

wyznajecie, do jakiego kocioa naleycie, e musicie y jak mnisi, w odosobnieniu,

otoczeni jedynie ksigami, nie znajc wiatowych rozkoszy? Czemu nie wzie mnie wtedy,

w obery, kiedy z atwoci moge to uczyni? Tak bardzo mnie wwczas podae.

Przyjmij moje podzikowania, bowiem to wszystko, co moesz teraz dosta. A owe klejnoty

uczyni ci bogatym czowiekiem. Nie bdziesz ju wicej zaleny od swej zakonnej braci.

Wycignij do!

Deboro, w jaki sposb zdobya te klejnoty?! wyszeptaem. Co si stanie, jeeli


33/259

oskarci o kradzie?

Mj diabe jest na to za sprytny, Petyrze. Drogocenne przedmioty, ktre widzisz,

pochodzz daleka. Po prostu poprosiam o nie. A mog ich mie, ile zechc, i najmniejsza

Documents

Rice Anne - Godzina Czarownic Tom 2