Revista Delirje & Edukim Nr.9

EDITORIALIXheladin Leka“Dëlirje dhe Edukim” mes sfidës dhe aspiratës .........................2

Qendra Imam Albani‐JordaniBesimi i Muslimanit Sunij III ...................................................... 4

Ebu Islam Salih ibën Taha AbdulvahidGjurmët e besimit të vërtetë mbi njeriun gjatë vdekjes dhe në jetën e amshuar ........................................................... 11

Shuajb RexhaAli ibën ebi Talib ....................................................................... 14

Bali Musli SadikuKontributi i tabi’inëve në ruajtjen e Sunnetit ........................... 20

Fidan Xhelili Parathënia e “Sunenit” të Ibën Maxhes ................................... 22

Xheladin LekaHyrje në shkencat e fikhut (III) ................................................. 26

Prof. Dr. Ibrahim bin Amir Err‐RruhejliDefinicioni i bidatit ................................................................... 31

Dr. Ahmed ibën Uthman el‐Mezid dhe Dr. Adil ibën Alij esh‐ShiddijDisa këshilla për edukimin e fëmijëve ...................................... 33

Lirim SadikuPendimi i sinqertë i njeriut që vrau 99 njerëz .......................... 35

Unejs Murati Dijetari Salih el‐Fevzani ............................................................ 41

Sabahudin SelimiMalik ibën Enesi ....................................................................... 45

Zejd HaziriKëshilla e artë nga Imami i qartë ............................................ 48

PËRMBAJTJA

Kryeredaktor:Zejd Haziri

Anëtarët e revistës:Unejs MuratiFidan Xhelili

Xheladin LekaBashkëpunëtorët:

Adem AvdiuMuhamed Abdullahi

Sabahudin SelimiBali Sadiku

Lirim SadikuNamik Vehapi

Redaktor gjuhësor:Arian Koçi

Redaktor Teknik:Avni G. Gashi

Ballina/Dizajni:Avni G. Gashi

Boton:Shtëpia botuese

AtikGjilan, Republika e Kosovës

Tirazhi: 1000

Adresa: Rr. M. Idrizi p.n 60000 Gjilan

Republika e Kosovës Tel: 044 988 400

e‐mail:[email protected]

Ndihmo Revistën:Nr. i llog.: 1150‐138922‐0101‐09

ProCredit Bank of KosovoSwift Code: MBKORS22

Gjilan, Republika e Kosovës

Editorial

“DËLIRJE & EDUKIM”MES SFIDËS DHE ASPIRATËS

2 Dëlirje&Edukim | J A N A R 2 0 1 0

Përballë të gjitha problemeve dhe sfidave të ndryshme që i paraqiten kësaj reviste, kemi menduartë ofrojmë edhe një shërbim për lexuesit e dashur, në mënyrë që çdoherë të jemi afër tyre, në kohërehatie apo me probleme. Shërbimi në fjalë ka për qëllim të krijojë një kënd të veçantë në revistë,në të cilën do të parashtrohen pyetjet e lexueseve. Përgjigjet e këtyre pyetjeve do të jenë prej dijetarëvebashkëkohorë, ekskluzivisht për revistën tonë. Këndi do të emërtohet “Lexuesit pyesin, dijetarëtpërgjigjen”.

Lexues i nderuar, misioni i të Dërguarvetë Zotit ishte t’i thërrisnin njerëzit nënjëshmërinë e Allahut dhe në çdo

vepër tjetër të ndershme, por në të njëjtënkohë t’i largonin ata nga mosbesimi dhe çdovepër tjetër e ndyrë duke i edukuar ato gjen-erata në këto vepra madhështore. Një fjali etillë mund të shkurtohet me dy fjalë: dëlirjedhe edukim.Në këtë mision të shenjtë kanë ecur edhe di-jetarët e ummetit, duke u munduar të ngu li -tin te muslimanët çdo vepër me të cilën janëurdhëruar nga Allahu dhe Muhammedi ale-jhi selam dhe t’i largojnë ata nga çdo vepërprej së cilës ka ndaluar Allahu dhe i Dërguarii Tij.Nisur nga kuptimi madhështor që përmba-jnë këto dy fjalë, edhe revista jonë dhe e juajamori këtë emër, duke shpresuar që edhe punae saj të jetë në pajtim me emrin që mban. Secili prej nesh e di sakrificën e madhe të Pe-

jgamberëve dhe të dijetarëve në realizimin ekëtij qëllimi, madje shumë prej tyre janëarmiqësuar nga populli i tyre ose janë vrarë.Me sfida të mëdha ballafaqohemi edhe nesot, pra revista “Dëlirje dhe Edukim”. Ky ba -llafaqim nganjëherë nuk është i lehtë e nganj -ëherë lë gjurmë negative, duke bërë qëam biciet të zmbrapsen, aspiratat të ngecin,realizimi i tyre të vonohet e nganjëherë edhevazhdimi dhe përparimi në disa fusha të cak-tuara bëhet i pamundur.Mirëpo gjithë këto probleme duhet të merr-en në natyrshmërinë e tyre dhe nuk ka pset’u jepet një dozë e tepruar rëndësie, ngase urealizua një projekt apo nuk u realizua, tek efundit, ashtu siç e ka caktuar Allahu do tëndodhë. Ajo që kërkohet prej nesh në raportme thirrjen në rrugën e Allahut është që tëmundohemi sa më shumë të sakrifikojmë përkëtë thirrje, ngase është puna më e mirë qëekziston në fytyrën e Tokës. Ne nuk duhet të

3Dëlirje&Edukim | J A N A R 2 0 1 0

ngutemi kurrë për arritjen e fryteve, sepsekëto fryte ka mundësi të realizohen sa jemigjallë, por ka mundësi që bereqeti i tyre tëvijë atëherë kur trupin tonë e ka mbuluardheu. Kur thirrësi e di se ecja e tij në këtërrugë është shpërblim më vete, i realizoi apojo qëllimet e tij, atëherë ai kurrë nuk do tëzmbrapset dhe nuk do të bëhet pesimistsepse e di që asnjëherë nuk do të mbetet nëvend numëro.Përballë të gjitha problemeve dhe sfidave tëndryshme që i paraqiten kësaj reviste, kemimenduar të ofrojmë edhe një shërbim përlexuesit e dashur, në mënyrë që çdoherë tëjemi afër tyre, në kohë rehatie apome probleme. Shër-bimi në fjalë ka përqëllim të krijojë njëkë nd të veçantënë revistë,në të cil -ën do tëparashtro-hen pyetjet elexueseve. Për -gjigjet e këtyrepy e tjeve do të jenëprej dijetarëve bash -këkohorë, eksklu zivi -sht për re v i stën tonë.Këndi do të emërtohet“Lexuesit pyesin, dije-tarët përgjigjen”.Për ta realizuar këtë qël-lim madhështor, kohët e funditkemi pasur disa takime me disa dijetarë ngaMeka dhe Medina dhe nga të gjithë kemimarrë dritën e gjelbër për ta vazhduar këtënismë të hajrit, Allahu ua shpërbleftë me tëmira. Mirëpo kjo elitë dijeta rësh nuk do tëpërkufizohet vetëm në Mekë dhe Medinë,por do të përfshijë edhe dijetarë të tjerë ngavendet e tjera arabe.

Pyetjet tuaja mund t’i dërgoni në adresën erevistës e më pas stafi i revistës do të bëjëpërzgjedhjen e tyre dhe do të botojë në çdonumër një ose dy pyetje të lexueseve bashkëme përgjigjen e tyre nga dijetarët. Nëse py e -tja juaj ka nevojë për një studim më të thellë,atëherë ashtu do ta kërkojmë nga dijetarët,në mënyrë që problemi në fjalë të trajtohetnë formë të detajuar nga dijetarët islamë, njëmundësi që jepet për herë të parë në trevattona.Revista do të shërbejë si urë lidhëse mes jushdhe dijetarëve islamë, në mënyrë që të lidh -e mi sa më shumë me personalitete me famë

botërore dhe që kanë ndikimpozitiv në gjithë botën.Nuk harrojmë që revista “Dël -irje dhe Edukim”, duke u nisur

nga kryeredaktoridhe anëtarët e saj,mirëpret çdo vëre-jtje, sugj e rim ose idenga lexuesit e saj tëdashur. Pra, nashkruani, mos ngur-roni!Kjo është mundësia qëka ofruar revista juajpër ju, mundësi të cilënnuk e keni pasur më

he rët. Tani ju mbetetjuve që ta shfrytëzoni dhetë përfitoni nga kjo mun -dësi.

Në emër të redaksisëXheladin Leka

Dëlirje&Edukim | J A N A R 2 0 1 04

BESIMI I

MUSLIMANIT SUNIJIII

“Sigurisht që ti nuk mund të bësh të vdekurit të dëgjojnë (t’iu sjellësh përfitim atyre dhe po kështumosbesimtarëve) as nuk mund të bësh të shurdhët të dëgjojnë thirrjen, kur ata ikin duke kthyershpinën.” Neml: 80 “As të gjallët (besimtarët) dhe të vdekurit (mosbesimtarët) nuk janë njësoj.Sigurisht që Allahu bën të dëgjojë kë të dojë Ai, ndërsa ti nuk mund t’i bësh të dëgjojnë ata qëjanë në varre.” Fatir: 22

21. Cila është dispozita e sheriatit mbi lutjen etjetërkujt përveç Allahut, si evlijatë, etj.?- Lutja e tillë është shirk, që të fundos në Zjarr. - Allahu i Lartësuar thotë: “Kështu, mos lut ilah(zot, të adhuruar) tjetër me Allahun, se për ndry shedo të jesh prej atyre që ndëshkohen.” Shuara: 213- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:"Kush vdes duke lutur ndokënd tjetër përveç All -ahut, do të hyjë në Zjarr." Buhariu

22. A është lutja adhurim ndaj Allahut?- Po, lutja është adhurim ndaj Allahut.- Allahu i Lartësuar thotë: “Dhe Zoti juaj thotë:‘Lutmuni Mua (më adhuroni Mua, Një e të Vetëm,dhe kërkoni ç’të doni vetëm tek Unë), Unë do t’jupërgjigjem.” Gafir: 60- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:"Duaja (lutja) është adhurim." Tirmidhiu, sahih

23. A i dëgjojnë të vdekurit duatë (lutjet)?- Të vdekurit nuk i dëgjojnë duatë (lutjet) dheasgjë tjetër.- Allahu i Lartësuar thotë: “Sigurisht që ti nukmund të bësh të vdekurit të dëgjojnë (t’iu sjellëshpërfitim atyre dhe po kështu mosbesimtarëve) as nukmund të bësh të shurdhët të dëgjojnë thirrjen, kurata ikin duke kthyer shpinën.” Neml: 80“As të gjallët (besimtarët) dhe të vdekurit (mosbes-imtarët) nuk janë njësoj. Sigurisht që Allahu bën tëdëgjojë kë të dojë Ai, ndërsa ti nuk mund t’i bësh të

dëgjojnë ata që janë në varre.” Fatir: 22- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:"Allahu ka melaike të shpërndara nëpër tokë, tëcilat përcjellin përshëndetjet për mua nga ummetiim." Ahmedi, sahih

24. A lejohet të kërkojmë ndihmë prej atyre që nukjanë të pranishëm apo prej të vdekurve?- Jo, nuk kërkojmë ndihmë prej tyre, por kërko-jmë prej Allahut.- Allahu thotë në Kur’an: “(Përkujtoni) kur jukërkuat ndihmë te Zoti juaj dhe Ai u përgjigj (dukeju thënë): ‘Do t’ju ndihmoj me një mijë melekëradhë-radhë.” El Enfal; 9- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, nëse ika ndodhur ndonjë fatkeqësi apo pikëllim, kathënë: “Ja Hajju, ja Kajjum (O Ti që je i Përjet-shëm dhe Mbajtës e Mbrojtës i gjithçkaje që ekzis-ton!), në Mëshirën Tënde kërkoj ndihmë!” Hadithhasen

25. A lejohet mbështetja në ndihmën e dikujt tjetërpërveç Allahut? - Kjo gjë nuk lejohet, sepse është shirk. Përndihmë mbështetemi vetëm tek Allahu i Mad-hëruar.- Allahu i Lartësuar thotë: "Vetëm ty të adhurojmëdhe vetëm Ty të mbështetemi e të kërkojmë ndihmë(kudo, në çdo kohë e për çdo gjë)." El Fatiha: 5- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:


"Nëse kërkon diçka, kërkoja Allahut dhe nëse kër -kon ndihmë, kërko nga Allahu." Tirmidhiu, sahih26. A lejohet kërkimi i ndihmës nga të gjallët qëjanë të pranishëm?- Po, në ato gjëra që ata kanë mundësi dhe jo nëgjërat që i takojnë vetëm Allahut të Lartësuar.- Allahu thotë në Kur’an: “Ndihmohuni mes jushme të mira e në punë të mbara, e Jo në mëkate earmiqësi.” Maide: 2 - Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:"Allahu është në ndihmë të robit të Vet, derisa robiështë në ndihmë të vëllait të vet." Muslimi

27. A lejohet zotimi për ndokënd tjetër përveç Al-lahut?- Nuk lejohet zotimi për askënd tjetër përveç Al-lahut të vetëm.-Allahu thotë në Kur’an: “(Përkujto) kur ba -shkëshortja e Imranit tha: “Zoti im! Të jam betuarTy se (fëmija) që është në barkun tim të jetë ipërkushtuar për shërbimet Tua (i shkëputur nga çdopunë e kësaj bote për t’i shërbyer vendit Tënd të ad-hurimit), kështu pra, ma prano këtë mua. Pa dy -shim që Ti je vërtet Gjithëdëgjuesi, i Gjithëdituri.”Al Imran: 35- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:"Kush është zotuar në respekt ndaj Allahut, le të re-spektojë E, kush është zotuar në mëkat ndaj Al-lahut, mos ta respektojë (mos ta bëjë)." Buhariu

28. A lejohet therja për ndokënd tjetër përveç Al-lahut?- Nuk lejohet! Një gjë e tillë është shirk i madh.- Allahu thotë në Kur’an: “Kështu pra, falu përZotin tënd dhe prej kurban (vetëm për Të)!”Keuther: 2- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:"Mallkimi i Allahut qoftë mbi atë që ther përndokënd tjetër përveç Allahut!" Muslimi

29. A lejohet tavafi (sjellja) rreth varreve?- Nuk lejohet tavafi (rreth ndonjë gjëje tjetër)përveç Qabes.- Allahu i Lartësuar thotë: “Pastaj le të plotësojnëdetyrimet e përcaktuara për ta, të therin kurbanetdhe të sillen rreth Shtëpisë së Lashtë (Qabes nëMekë)!” Haxh: 29- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:

"Kush bën tavaf rreth Qabes 7 herë dhe i fal dyrekate, ka shpërblim sikur të ketë liruar një rob."Ibën Maxhe, sahih

30. A lejohet të falesh duke pasur para teje ndonjëvarr?- Nuk lejohet namazi në drejtim të varrit, përshkak se njeriu mund të anojë në madhështimindhe adhurimin e tij.- Allahu i Lartësuar thotë: “Dhe prej ngado që tënisni faljen, ktheni fytyrën nga Xhamia e Shenjtë(Mesxhidil Haram, Qabja në Mekë). Dhe pa dy sh -im, kjo është e vërteta nga Zoti yt. Dhe Allahu nukështë i pavëmendshëm për çfarë ju veproni.” Bekare:149- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:"Mos u ulni mbi varre dhe mos u falni në drejtimtë tyre!" Muslimi

31. Cila është dispozita e sheriatit për punën mesihër (magji)?- Nuk lejohet puna me të! Kjo është nga mëkatete mëdha, të cilat të shpijnë në kufër ndaj Allahut,gjithashtu edhe të mësuarit e saj (është haram).- Allahu i Lartësuar thotë: “Ata ndoqën atë që she-jtanët e nxorën (në mënyrë të rreme nga magjia) nëkohën e sundimit të Sulejmanit. Nuk mohoi Sulej-mani, por shejtanët mohuan (nuk besuan) duke umësuar njerëzve magjinë dhe gjëra të tilla që zbritënnë Babiloni prej dy melekëve, Harut dhe Marut,por në të vërtetë asnjëri prej tyre nuk i mësoindokujt gjëra të tilla, veç pasi ata thanë: “Ne jemivetëm sprovë, kështu që mos u bëni mosbesimtarë(dukë mësuar magjinë prej nesh).” Dhe nga këtamelekë njerëzit mësuan atë që shkaktonte ndarjene burrit nga bashkëshortja e tij, por ata nuk mundtë dëmtonin ndokënd përveç se me Vullnetin dheLejen e Allahut. Dhe ata mësuan atë gjë që i dëm-tonte dhe nuk u sillte përfitim. E në të vërtetë ata edinin se blerësit e saj (të magjisë) nuk do të kishinaspak pjesë nga Bota e Pastajme. Dhe vërtet, sa ekeqe ishte ajo për të cilën ata shitën veten e tyre, veçsikur ta dinin.” Bekare: 102- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:"Largojuni shtatë mëkateve të mëdha: shokvëniesAllahut, magjisë…" Muslimi

32. A t’i besojmë fallxhorit dhe magjistarit?


- Nuk i besojmë atyre dhe as nuk shkojmë tekata! - Allahu i Lartësuar thotë: “Thuaj: Askush në qiejdhe në tokë nuk e di gajbin (të fshehtën, të panjo-hurën) veç Allahut, as nuk mund ta ndiejnë se kurdo të ringjallen.” Neml: 65- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:"Kush shkon te magjistari dhe e beson atë që e thotëai, vetëm se ka mohuar atë që është zbritur mbiMuhammedin." [Ahmedi, sahih]

33. A e di të fshehtën dikush nga krijesat?- Jo, askush nuk e di të fshehtën përveç Allahuttë Vetëm.- Allahu i Lartësuar thotë: “Dhe vetëm me Të janëçelësat e gajbit (gjithçka të fshehtë e të panjohur),askush nuk i di përveç Atij. Ai di gjithë ç’ka në tokëe det; nuk ka asnjë gjethe që bie dhe Ai të mos ketëdijeni për të; nuk ka asnjë grimcë në errësirën etokës, asgjë të njomë ose të thatë që të mos jetëshkruar në Shkrim të Qartë.” En'am: 59- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:"Nuk e di të fshehtën (askush) pos Allahut." Tabera-niu, hasen

34. Me ç'ligj duhet të gjykojnë muslimanët?- Obligohen të gjykojnë me Kur’an dhe Sunnet,qofshin ata grupime, persona apo udhëheqës.- Allahu i Lartësuar thotë: “Dhe në këtë mënyrë(ti, o Muhammed) gjyko mes tyre me atë që të kashpallur Allahu dhe mos u shko pas dëshirave të tyretë kota, por tregohu i vëmendshëm ndaj tyre që mostë të kthejnë e të të largojnë nga disa gjëra, të cilatAllahu t’i ka zbritur ty (o Muhammed). Por nëseata largohen, atëherë dije se është Dëshira e Allahutpër t’i ndëshkuar ata për disa mëkate të tyre. Dhevërtet shumica e njerëzve janë fasikunë (të pabindure të panënshtruar ndaj Allahut).” Maideh: 49- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:“Allahu është Ai që gjykon dhe përfundimi është teAi.” Ebu Davudi: hasen.

35. Cila është dispozita e sheriatit për ligjet e ven-dosura nga njerëzit, të cilat e kundërshtojnë sheri-atin? - Puna me të është kufër i madh, nëse e lejon osethotë se është më i mirë se Ligji i Allahut apo e

mbivlerëson para Ligjit të Kur’anit.- Allahu thotë në Kur’an: “...dhe kushdo që nukgjykon me atë që ka shpallur Allahu (me Ligjin eAllahut), të këtillët janë kafira.” Maideh: 44 - Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:“Derisa të gjykojnë prijësit me ligj tjetër dhe e lënëatë që e ka zbritur Allahu, Allahu do të krijojë mestyre armiqësi.” Sahih

36. A lejohet betimi në dikë tjetër përveç Allahut?- Nuk lejohet betimi në asgjë tjetër, përveç në All -a hun.- Allahu thotë në Kur’an: “Ata që nuk besuan,mbahen se ata nuk do të ringjallen më kurrë (përtë dhënë llogari). Thuaju (o Muhammed): ‘Po! PërZotin tim! Ju pa asnjë dyshim që do të ringjalleni,pastaj ju do të njoftoheni (dhe do të shpërbleheni)për çfarë punuat dhe kjo është mjaft e lehtë për Al-lahun.” Tagabun: 7- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:"Kush betohet në tjetër gjë pos Allahut, vetëm se kabërë shirk." Ahmedi, sahih

37. A lejohet vendosja e hajmalive?- Nuk lejohet vendosja e tyre ngase kjo është ngaveprat e shirkut.- Allahu thotë në Kur’an: “Dhe nëse Alahu ju prekme ndonjë të keqe, askush nuk mund ta largojë atëpërveç Atij dhe nëse Ai ju prek ju me ndonjë të mirë,atëherë Ai është i Zoti për të bërë çdo gjë.” En’Am:17- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:"Kush ka vendosur hajmali, vetëm se ka bërë kufër."Ahmedi, sahih

38. Si mund të ndërmjetësojmë tek Allahu i Lartë-suar?- Ndërmjetësojmë tek Allahu me Emrat dheCilësitë e Tij të Larta si dhe me punë të mira.- Allahu i Lartësuar thotë: “Dhe të Allahut janëgjithë emrat më të bukur, kështu që luteni Atë meta dhe largojuni shoqërisë së atyre të cilët i përgën-jeshtrojnë (dhe përdhosin) emrat e Tij. Ata shpejtdo të shpërblehen për çfarë kanë vepruar.” A’rafë:180- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:"Të lutem Ty me të gjitha Emrat e Tua, me të cilat


Ti e ke quajtur Veten Tënde!" Ahmedi, sahih

39. A ka nevojë lutja për ndërmjetësimin e ndonjëkrijese?- Lutja nuk ka nevojë për ndërmjetësimin e as-njërës prej krijesave.- Allahu i Lartësuar thotë: “Dhe kur robërit e Mitë pyesin Ty (o Muhammed) për Mua, atëherë(përgjigju atyre): Vërtet Unë jam pranë (tyre meDijen Time), Unë u përgjigjem duave (lutjeve) tëlutësit kur ai më drejtohet Mua me lutje (pa ndër-mjetësues a ndërlidhës). Kështu pra, ata le të mëbinden Mua dhe le të më besojnë Mua, që në këtëmënyrë të mund të udhëhiqen drejt!” Bekare: 186- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:"Me të vërtetë ju i luteni Atij që dëgjon dhe ështëafër, Atij që është me ju." (d.m.th: ju dëgjon dhe jusheh juve) Muslimi

40. Cila është detyra e Pejgamberëve?- Detyra e Pejgamberëve është komunikimi, qar -tësimi dhe ngritja e argumenteve.- Allahu i Lartësuar thotë: “O i Dërguar (Mu ha -mmed)! Shpalle (Mesazhin) i cili të është zbriturty nga Zoti yt dhe nëse nuk e bën këtë, atëherë nuke ke shpallur Mesazhin e Tij (nuk e ke çuar në vendporosinë e Tij). Allahu do të të mbrojë ty nganjerëzit. Sigurisht që Allahu nuk e udhëzon një pop-ull që nuk beson.” Maideh: 67Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë: "OZoti im! Dëshmo!" E tha këtë si përgjigje për fjalëne shokëve të tij kur thanë: "Dëshmojmë që ti e kreveshpalljen, e çove në vend amanetin dhe këshillove."Muslimi.

41. Nga kush e kërkojmë ndërmjetësimin e Pejgam-berit, paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi të?- Ndërmjetësimin e Muhamedit, paqja dhebekimi i Allahut qofshin mbi të, e kërkojmëvetëm nga Allahu i Lartësuar.- Allahu thotë në Kur’an: “Allah! La ilahe il-laHuve (Askush nuk ka të drejtë, nuk meriton dhenuk duhet të adhurohet përveç Atij),El-Haj-ju El-Kaj-jum (i Përjetshmi, i Pafillim dhe i Pambarim,Mbajtësi dhe Mbrojtësi i gjithçkaje që ekziston). Askotje e as gjumë nuk e kap Atë. Atij i përkasin gjithëç’është në qiej e gjithë që është në tokë. E kush është

ai që mund të ndërhyjë tek Ai përveç se me Lejen eTij?” Bekareh: 255“Thuaju: Allahut i takon gjithë ndërmjetësimi. Atiji përket Mbizotërimi i qiejve dhe i tokës. Pastaj tekAi do të ktheheni.” Zumer: 44- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, më-sonte njërin nga shokët e vet që të thoshte: “OZot, bëje Muhamedin ndërmjetësues për mua!” Tir-midhiu, sahih

42. Si ta duam Allahun dhe të Dërguarin e Tij?- Dashuria jonë është në respektimin dhe pasi -min/zbatimin e urdhrave të tyre.- Allahu thotë në Kur’an: “Thuaj (o Muhamed):‘Nëse vërtet e doni Allahun, atëherë më ndiqni mua(pranoni Islamin, ndiqni Kur’anin dhe Sunnetin,Rrugën time), Allahu do t’ju dojë ju dhe do t’juafalë gjynahet tuaja. Dhe Allahu është gjithnjë Falësi Madh, Mëshirëplotë.” Alu Imran: 31- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:"Nuk ka besuar askush nga ju derisa mos të jemmë i dashur për të se fëmija i tij, prindi i tij dhenjerëzit në përgjithësi." Buhariu

43. A lejohet ta teprojmë në lavdërimin e Mu ha-mmedit, paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbitë?- Jo, nuk lejohet ta teprojmë në lavdërimin dhengritjen e Muhammedit, paqja dhe bekimi i Al-lahut qofshin mbi të.- Allahu i Lartësuar thotë: "Thuaj (o Muha -mmed): “Unë jam vetëm një njeri si edhe ju, (por)mua më është frymëzuar e më është shpallur se i ad-huruari juaj është Një i Adhuruar i Vetëm, Allahu;kështu pra, kushdo që shpreson për Takimin meZotin e Tij, le të punojë mirësi e drejtësi dhe të mosi bashkojë askënd për shok në adhurim Zotit të Tij.”Kehf: 110- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:"Mos më lavdëroni/ngrini ashtu siç e kanë lav -dëruar/ngritur të krishterët të birin e Merjemes(Isain alejhis selam), sepse unë nuk jam veçse rob,prandaj thoni: rob i Allahut dhe i Dërguar i Tij."Buhariu

44. Cila është krijesa e parë?- Nga njerëzit Ademi, ndërsa nga sendet është


lapsi.- Ai Lartësuar thotë: “Kujto kur Zoti yt u thamelekëve: “Me të vërtetë që Unë do të krijoj njeriunnga balta.” Sad: 71.- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:"Nga gjërat e para që krijoi Allahu është lapsi." EbuDavudi dhe Tirmidhiu; Hadithi është sahih.

45. Nga çfarë është krijuar Muhamedi sal-lAllahualejhi ve sel-lem?- Allahu e ka krijuar Muhammedin, paqja dhebekimi i Allahut qofshin mbi të, si çdo krijesëtjetër njerëzore.- Allahu thotë në Kur’an: "Thuaj (o Muha mmed):“Unë jam vetëm një njeri si edhe ju, (por) mua mëështë frymëzuar e më është shpallur se i adhuruarijuaj është Një i Adhuruar i Vetëm, Allahu; kështupra, kushdo që shpreson për Takimin me Zotin eTij, le të punojë mirësi e drejtësi dhe të mos ibashkojë askënd për shok në adhurim Zotit të Tij.”Kehf: 110“(Allahu) është Ai i Cili ju ka krijuar ju nga dheu(Ademin), pastaj nga nutfah [Lëngu i ngjizur i kri-juar nga bashkimi i farës së vezës mashkullore meatë femërore] (pasardhësit e Ademit), pastaj nga njëcopë gjaku e mpiksur, pastaj ju nxjerr jashtë si fos-hnja, pastaj ju jep rritje që të mund të arrinimoshën e fuqisë dhe më pas të jeni të moshuar,-edhepse disa prej jush vdesin më përpara,- dhe që të ar-rini një kohë të përcaktuar, me qëllim që mbasekuptoni (e fitoni mençuri).” Gafir: 67- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:"Vërtet çdo njeri nga ju formohet në barkun e nënëssë tij 40 ditë si pikë (nutfe’)..." Buhariu dhe Mus-limi

46. Cili është gjykimi i sheriatit për luftën-xhihadinnë Rrugë të Allahut?- Xhihadi është obligim mbi muslimanët, qoftëai me pasuri, trup apo gjuhë.- Allahu thotë në Kur’an: “Ecni përpara qoftë kure keni të lehtë (jeni të shëndoshë, në moshë, të pasur,të armatosur) ose të rëndë (të sëmurë, të moshuar,të varfër, pa mjete) dhe përpiquni fort me pasurinëtuaj dhe me jetën tuaj në Çështjen e Allahut. Kjoështë më e mira për ju, veç sikur ta dinit.” Tevbe:41

- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem!) kathënë: "Luftoni mushrikët (politeistët) me pasurinëtuaj, trupin/fizionominë tuaj dhe me gjuhën tuaj.”(që është fard ajn - obligim për të gjithë që kanëmundësi kur okupohet një vend nga vendet emuslimanëve afër e më afër). Ebu Davudi, sahih47. Cila është miqësia ndaj muslimanëve? - Miqësia ndaj muslimanëve është dashuria ndajtyre - ndihma e besimtarëve të cilët janë të pastërnë njëshmërinë e Allahut.- Allahu thotë në Kur’an: “Besimtarët dhe bes-imtaret janë eulija (ndihmues, mbrojtës e miq) përnjëri-tjetrin, ata u mëshirojnë(njerëzve) El-Ma’rufë(Islamin me gjithë përmbajtjen e tij çfarë urdhëronai) dhe i ndalojnë (njerëzit) nga El-Munker (mos-besimi, politeizmi i çdo lloji dhe gjithçka tjetër që endalon Islami), ata i kryejnë rregullisht dhe nëmënyrë të përkryer faljet e përcaktuara ditore, japinzekatin dhe i binden Allahut dhe të Dërguarit tëTij...” Tevbe: 71- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:"Muslimanët janë si një ndërtesë, e forcojnë njëri-tjetrin." Muslimi

48. A lejohet miqësia me jobesimtarët dhe ndihmae tyre?- Nuk lejohet miqësia me jobesimtarët dhe asndihma e tyre, sepse kjo është nga gjërat që tëlargojnë nga besimi i sinqertë.- Allahu i Lartësuar thotë: “E nëse ndonjë prej jushi zë ata eulija, atëherë nuk ka dyshim se ai është njëprej tyre.” Maide: 51- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:"Me të vërtetë familja e filanit nuk janë miqtë e mi[për arsye se ata nuk ishin besimtarë]...” Buhariudhe Muslimi

49. Kush është (konsiderohet) mik (i afërt dhe idashur)?- Mik është besimtari i devotshëm sunni (i cili ifrikësohet Allahut, punon me Kur’an dhe Sunnetsipas selefit).- Allahu thotë në Kur’an: “Ta dini se eulijatë (tëdashurit e Allahut) nuk kanë frikë (në botën tjetër)e as ndonjë brengosje. (Ata) të cilët besuan dhe ishintë ruajtur.” Junus: 62-63- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:


“I afërt i imi është Allahu dhe besimtarët e mirë.”Buhariu dhe Muslimi

50. Përse Allahu zbriti Kur’anin?- Allahu e zbriti Kur’anin për ta lexuar, medituardhe për të punuar ne me të.- Allahu i Lartësuar thotë: “(Thuaj o Muha mm -ed këtyre idhujtarëve, arabëve paganë): “Ndiqniçfarë ju është zbritur juve nga Zoti juaj (Kur’anin,Pejgamberin alejhi selam dhe rrugën e tij) dhe mosshkoni pas asnjë eulijai (ndihmues a mbrojtës që juurdhëron të adhuroni të tjerë përveç a përkrah Al-lahut)tjetër përveç Atij (Allahut). Sa pak që përku-jtoni!" A’rafë: 3- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:"Lexojeni Kur’anin dhe punoni me të." Ahmedi,sahih

51. A na mjafton vetëm Kur’ani pa Sunnetin?- Jo, nuk na mjafton Kur’ani pa Sunnet.- Allahu thotë në Kur’an: “(Ne i dërguam të Dër-guarit) me shenja të qarta dhe me Libra, ndërsaedhe ty (O Muhammed) të kemi zbritur Përku-jtuesin me këshilla (Kur’anin), që ti të mund t’u sh-pjegosh njerëzve qartë se çfarë u është zbritur atyredhe që të mund të mendojnë.” Nahl: 44- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:"Mua më është dhënë Kur’ani dhe i një i ng-jashëm me të." Ebu Davudi, sahih

52. A i japim përparësi fjalës së ndonjë krijese paraFjalës së Allahut dhe të Dërguarit të Tij?- Jo, nuk i japim përparësi fjalës së askujt tjetërpara Fjalës së Allahut dhe të Dërguarit të Tij,kushdo qoftë ai.- Allahu i Lartësuar thotë: “O ju që keni besuar!Mos vendosni para se të vendosë Allahu dhe i Dër-guari i Tij dhe kini frikë Allahun. Vërtet Allahuështë Gjithëdëgjues, i Gjithëditur.” Huxhurat: 1- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:"Nuk ka respekt ndaj askujt në mëkat ndaj Allahut,Me të vërtetë respektimi është në të mirë - punë tëmbara." Buhariu dhe Muslimi

53. Ç'duhet të bëjmë nëse kundërshtohemi –polem-izojmë - në mes vete?- Duhet të kthehemi tek Libri i Allahut dhe Sun-neti i të Dërguarit të Tij, sipas të kuptuarit të se-

lefit, duke pyetur dijetarët e sinqertë - selefi. - Allahu thotë në Kur’an: “O ju që keni besuar!Bindjuni Allahut dhe bindjuni të Dërguarit dheatyre prej jush që janë në drejtimin e udhëheqjestuaj! Dhe nëse keni mosmarrëveshje për ndonjë gjëmes jush, drejtohuni Allahut (Fjalës së Tij -Kur’anit) dhe të Dërguarit të Tij (Sunnetit të tëDërguarit), nëse besoni Allahun dhe Ditën e Fun-dit. Kjo është më e mirë dhe më e përshtatshme përpërcaktimin e fundit.” Nisa: 59- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:“Jua kam lënë dy gjëra, me të cilat, po qe se kapenipër to, kurrë nuk do të devijoni: Librin e Allahutdhe Sunnetin tim.” Sahih

54. Ç'është bidati (risia) në din (fe)?- Bidat është çdo gjë me të cilën adhurohet Al-lahu pa pasur ndonjë argument në fe.- Allahu i Lartësuar thotë: “Apo kanë ata shokë etë barabartë me Allahun (zota të rremë të tyre), tëcilët kanë themeluar e përcaktuar për ta ndonjë fetë cilën nuk e ka urdhëruar e përcaktuar Allahu?Dhe po të mos kishte qenë për një Fjalë Vendimtare(tashmë të kaluar), çështja do të gjykohej mes tyre.Dhe pa dyshim që për dhalimunët (politeistët, ke-qbërësit), për ta është dënim i dhimbshëm.” Shura:21- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, kathënë: "Kush shpik diçka (të re) në fenë tonë e qënuk është nga ne, ajo është e refuzuar." Buhariudhe Muslimi

55. A ka në dinin (fenë) tonë bidat (risi) të mirë?- Jo, nuk ka në dinin (fenë) tonë bidat (risi) tëmirë, por çdo gjë e shpikur është nga epshet dheshijet vetjake.- Allahu thotë në Kur’an: “...Këtë ditë, ata të cilëtnuk besuan, kanë humbur të gjitha shpresat për fenëtuaj (që t’ju joshin e t’ju largojnë nga Besimi Islam),kështu që mos i kini frikë ata, por frikësomuniMua. Këtë ditë Unë përsosa fenë tuaj, plotësovaMirësinë Time mbi ju dhe zgjodha për ju Islaminsi Fe...” Maideh: 3- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem!) kathënë: "Ruajuni nga gjërat e shpikura, se çdo e sh-pikur është risi, çdo risi është lajthitje dhe çdo la-jthitje është në zjarr." Ebu Davudi, sahih


56. A ka në Islam sunnet të mirë?- Po, fillimi i një pune të mirë, të cilën të tjerët epasojnë, apo të themelohet diçka e mirë ngapuna e dikujt.- Allahu thotë në Kur’an: “Edhe ata të cilët thonë:‘Zoti ynë! Na dhuro neve nga gratë tona dhe fëmijëttanë të atillë që të jenë qetësia e syve tanë dhe nabëj prijës të muttekinëve (të të përkushtuarve nëBesimin e Pastër Islam).” Furkan: 74- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:"Kush bën në Islam një punë të mirë, ai ka shpër-blimin e vet dhe të gjithë atyre që e bëjnë atë punëpas tij!" Muslimi

57. A mjafton për muslimanin shërimi/ për-mirësimi vetëm i vetvetes?- Jo, patjetër duhet ta shërojë dhe ta këshillojë(në Islam) familjen e tij dhe atë që ka mundësi(nga njerëzit).- Allahu thotë në Kur’an: “O ju që keni besuar!Shmanguni dhe largoni prej vetes suaj dhe prejfamiljeve tuaja një Zjarr, lënda djegëse e të cilit janënjerëzit dhe gurët...” Tahrim: 6 - Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:"Me të vërtetë Allahu do të pyesë çdo përgjegjës përkopenë, familjen e tij se çka ka bërë me të: e ka ru-ajtur apo e ka humbur atë!” Hasen

58. Kur do të fitojnë muslimanët?- Atëherë kur ta fitojnë/ndihmojnë dhe praktiko-jnë fenë e Allahut, duke punuar me Librin e Al-lahut dhe Sunnetin e të Dërguarit të Tij.- Allahu thotë në Kur’an: “O ju që keni besuar!Nëse ju e ndihmoni Allahun (në Çështjen e Tij), Aido t’ju ndihmojë ju dhe do t’ju bëjë të qëndroni fortnë këmbët tuaja.” Muhammed: 7- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:"Nëse bëni tregti (merreni me kamatë) dhe kapenipër bishta të lopëve (kapeni pas pasurisë së kësajbote), jeni të kënaqur me të dhe e lini xhihadin(luftën), Allahu ka për të zbritur nën ç mim mbi ju(dhe nuk e ngre nënçmimin nga ju) derisa të rik-theheni në fenë tuaj." Sahih

59. Cila është rrugëdalja nga grupacionet dhepërçarjet?- Rikthimi në Fenë e Vërtetë, ashtu siç e kanë

kuptuar selefët e sinqertë, dhe lënia e konfliktevedhe përçarjeve.- Allahu thotë në Kur’an: “Dhe kushdo që kundër-shton të Dërguarin pasi t’i jetë treguar qartë atijRruga e Drejtë, dhe ndjek rrugë tjetër nga ajo e bes-imtarëve, Ne do ta mbajmë atë në atë drejtim që aivetë ka zgjedhur dhe do të djegim atë në Zjarr. Sapërfundim i keq!" Nisa: 115- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:"Me te vërtetë ai që do të jetojë prej jush, do të shohëpërçarje-kundërshtime të shumta. Ju porosis të pa-soni Sunnetin tim dhe të hulefa rrashidinëve të ud-hëzuar pas meje. Kapuni për të me dhëmballë!"Sahih

60. Cili është obligimi i muslimanëve të sotëm?- Kapja e të gjithëve për Librin e Allahut, që tëjenë popull i bashkuar.- Allahu thotë në Kur’an: “Dhe mbahuni fort, tëgjithë ju së bashku pas Litarit të Allahut (Kur’anit)dhe mos u ndani mes jush, dhe mbani në mendjePërkujtimin e Allahut përmbi ju, pasi ju qetë armiqmes njëri-tjetrit, por Ai bëri bashkimin e zemravetuaja kështu që me Mirësinë e Tij ju u bëtë vëllezër(në Besimin Islam); dhe qetë në buzë të greminës sëZjarrit, ndërsa Ai ju shpëtoi prej saj. Kësisoj, Allahujua bën të qarta ajetet (provat, treguesit, shpalljet)që të mund të drejtoheni.” Alu Imran: 103- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:“Shembulli i muslimanëve në dashamirësi, më shirëdhe ndihmë të ndërsjellë është sikurse trupi që kandonjë pjesë të sëmurë, atëherë i tëri vuan ngapagjumësia dhe zjarrmia.” Buhariu

Qendra Imam Albani-JordaniPërshtati: Unejs Murati


Etërë lavdia qoftë për Allahun. Atë e falën-derojmë dhe prej Tij ndihmë dhe faljekërkojmë. Kërkojmë mbrojtje prej Allahut

nga të këqijat e shpirtit tonë dhe nga veprimet ekëqija në punët tona. Atë që e udhëzon Allahu,nuk ka kush që e devijon dhe atë që Allahu ehumb, nuk ka kush që e udhëzon. Dëshmoj senuk ka të adhuruar me të drejtë përveç Allahut,Një të vetmit, që nuk ka shok, dhe dëshmoj seMuhamedi është rob dhe i Dërguari i Tij.Vëllezër në Islam!Në xhumanë e kaluar kemi theksuar se vërtetakideja vjen e para[1] për arsye se lumturia enjeriut në jetën e kësaj bote është e lidhur me aki-den e vërtetë dhe, nëse do Allahu, edhe sot do tëfillojmë duke deklaruar se akideja është e para,për arsye se lumturia e njeriut dhe shpëtimi i tijnë jetën e amshuar gjithashtu është e mbështeturmbi akiden e vërtetë. O robër të Allahut! Tema jonë në këtë ditë ështëmbi gjurmët e akides së vërtetë te njeriu në jetëne përhershme, që t'ju sqarohet juve, o ummet iIslamit, që lumturia e njeriut në këtë jetë dhe nëjetën tjetër është e mbështetur mbi akiden evërtetë. Jeta e amshuar për njeriun fillon prejvdekjes e derisa të banojë ose në xhennet ose nëxhehennem.Vëllezër në Islam! Ejani dhe shikoni akiden evërtetë, se çfarë vepron ajo gjatë vdekjes me pose-duesin e saj. I Dërguari sal-lAllahu alejhi ve sel-lem thotë: "Kush vdes duke mos i bërë shirk (shok)Allahut asnjë gjë, hyn në xhenet. E, kush vdes dukei bërë shirk Allahut, hyn në xhehenem."[2] Pra, kup-tojmë se kush vdes në tevhid, me akide të vërtetë,

hyn në xhenet. E, kush vdes në shirk, me akidetë prishur, hyn në zjarr. Poseduesit e akides sëvërtetë, kur u vjen vdekja, u zbresin melaiket ngaqielli duke i përgëzuar me xhenet, hapësira e tëcilit është sa e qiejve dhe e tokës, dhe u thuhetatyre: “Mos u frikësoni e as mos u brengosuni”,ashtu siç na ka treguar për këtë Zoti ynë i Lartë-suar në librin e Tij, ku thotë: "E s'ka dyshim seata që thanë: “Allahu është Zoti ynë” dhe ishintë paluhatshëm, atyre u vijnë engjëjt (në prag tëvdekjes dhe u thonë): “Të mos frikësoheni e astë mos pikëlloheni, keni myzhde xhennetin që upremtohej. (u thonë) Ne kujdesemi për ju si nëjetën e kësaj bote ashtu edhe në botën tjetër, kudo të keni atë që dëshironi dhe gjithçka kërkoni.Pritje e nderuar nga Falësi i madh, Mëshirë-ploti."[3] Këta pra janë poseduesit e akides sëvërtetë, të cilëve u zbresin engjëjt gjatë agonisë sëvdekjes. Këta janë ata që Zoti i tyre i ka forcuarme fjalën e fortë duke i larguar nga kjo botë dukethënë “La ilahe il-lallah”, ndërsa Pejgamberi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem thotë: "E kush e ka fjalëne fundit në këtë bote la ilahe il-lallah, hyn nëxhenet."[4] Nga kjo kuptojmë se kush e shqiptonfjalën la ilahe il-lallah, d.m.th. besimin e vërtetë,dhe vdes me të, hyn në xhenet.Ndërsa poseduesve të akides së prishur, kur uvjen vdekja, u zbresin melaiket dhe i godasin nëfytyrë dhe në shpinë e ata nuk munden kurrë, nëasnjë mënyrë, si do që të jenë, të thonë gjatë ag-onisë së vdekjes la ilahe il-lallah, për arsye se fjalae tevhidit nuk del nga goja e idhujtarit, vetëmnëse ai e ka thënë atë gjatë jetës dhe që ka qenë ibindur në të me zemër dhe ka punuar me gjym-

GJURMËT E BESIMIT TË VËRTETËMBI NJERIUN GJATË VDEKJES DHE NË

JETËN E AMSHUAR

I Dërguari sal-lAllahu alejhi ve sel-lem thotë: "Kush vdes duke mos i bërë shirk (shok) Allahutasnjë gjë, hyn në xhenet. E, kush vdes duke i bërë shirk Allahut, hyn në xhehenem."

______________[1] Gjëja më kryesore dhe më parësore që duhet ta mësojmë drejt, ta reflektojmë në praktikë dhe t’i thërrasim të tjerët në të. Akide ka kuptimin besim, bindje(sh.p). [2] "Sahihul Xhami” 6427.[3] Fusilet: 30-32.[4] Sahihul Xhami 6479.


tyrët e tij sipas saj para vdekjes. I tillë ështëFaraoni, mallkimi i Allahut qoftë mbi të, i cili embushi tokën me padrejtësi dhe u tha njerëzve:“Unë janë zoti juaj i lartë”, por kur po fundosej,u mundua të thotë la ilahe il-lallah për të shpë-tuar nga dënimi i Allahut, mirëpo a del fjala etevhidit nga goja e jobesimtarit gjatë vdekjes?! Al-lahu i Lartësuar thotë: "Ne i kapërcyem beni is-railët përtej detit dhe faraoni e ushtria e tij i ndoqimizorisht dhe armiqësisht derisa e përfshiu atëpërmbysja. E ai tha: “Besova se nuk ka të adhuruarme të drejtë përveç Atij që i besuan beni israilët,edhe unë jam nga muslimanët."[5] Faraoni dëshiroitë shqiptojë fjalën e të Madhëruarit, mirëpo ajonuk del nga goja e jobesimtarit dhe Allahu ia re-fuzoi atij pendesën e rrejshme dhe i tha: "Ti tanibeson, ndërsa më parë kundërshtove dhe ishe njëriprej shkatërruesve! Sot po të shpëtojmë ty (po të nx-jerrim prej detit) me trupin tënd (të vdekur) që tëshërbesh si argument për ata që vijnë pas teje.Vërtet, ekziston një shumicë njerëzish që ndaj ar-gumenteve Tona janë mospërfillës."[6] E sa prej idh -ujtarëve e prej jobesimtarëve u larguan nga kjobotë para syve tanë dhe nuk mundën të thonë lailahe il-lallah?! Atëherë, akideja është e para, nësenjeriu dëshiron të largohet nga kjo botë me fjalënla ilahe il-lallah.Vëllezër në Islam! Shikoni akiden dhe gjurmët esaj mbi poseduesin e saj në varr. Njeriu, kurlargohet nga kjo botë dhe mbartet mbi supe, ven-doset në varr dhe i hidhet dheu mbi të, atëherë ivijnë atij dy engjëj qortues, të rreptë. E qortojnëatë dhe i ulen pranë e i thonë: “Kush është Zotiyt? Cila është feja jote? E çfarë thoni për këtë njeri,i cili është dërguar tek ju?” Pasuesi i akides sëvërtetë, kur e pyesin engjëjt se kush është Zoti yt,përgjigjet: “Zoti im është Allahu.” Cila është fejajote? Thotë: “Feja ime është Islami”. Dhe kur pyetetse çfarë thotë për këtë njeri, i cili është dërguar tekata, përgjigjet: “Ai është Muhammedi, i Dërguari iAllahut sal-lAllahu alejhi ve sel-lem. Po, pra kynjeri shpëton në këtë sprovë të vështirë. Kjosprovë është shumë e rëndë dhe prej saj shpëtonvetëm ai që ka vdekur me la ilahe il-lallah, e kathënë këtë me gjuhën e tij, i bindur në të mezemrën e tij dhe kanë vepruar me të gjymtyrët etij. Ndërsa kur vendoset në varr pasuesi i akidessë prishur, i cili nuk e ka shqiptuar me gjuhën e

tij fjalën la ilahe il-lallah apo e ka shqiptuar pornuk është bindur në të, si hipokritët, dhe nukkanë punuar gjymtyrët e tij me la ilahe il-lallah,atij i thuhet: “Kush është Zoti yt?” Përgjigjet: “Ah,ah nuk e di!” Cila është feja jote?” Thotë: “Ah, ahnuk e di!” Çfarë thua për këtë njeri, i cili është dër-guar tek ju?” Përgjigjet: “Ah ah nuk e di”! A e har-ruat poetin që kur pyetej thoshte nuk e di. Ekështu ndodh me ata që i ngjajnë këtij, sepse kurhyjnë në varr dhe pyeten, ata përgjigjen: “Nuk edi, nuk e njoh!” E si ta dinë kur gjatë tërë jetëskanë rendur pas dynjasë, ndërsa natën ka qën-druar me njerëz të këqij dhe nuk kanë qarë asnjënatë për Allahun? Asnjëherë nuk i kanë zgjaturduart për të lutur Allahun! Nuk e kanë njohurZotin e tyre asnjë ditë! Kjo jetë i ka bërë të har-rojnë dhe i ka mashtruar derisa u ka ardhurvdekja. E kur hyjnë në varr e të pyeten, atëherëbien nga provimi. Ummet i Islamit! A e kuptuat se si shpëtoni ngasprova në varr? Pra, me akiden së pari. Shikoni,o ju robër të Allahut, Ditën e Gjykimit, kur dotë qëndroni në tokën e mahsherit (ringjalljes,tubimit) të zbathur, të zhveshur, të pabërë synet,me trupat tuaj lakuriq, me sytë e frikësuar, mezemrat e tronditura, dielli do të jetë mbi koka,djersa duke ju rrjedhur në trupa. Aty sillen regjis-trat, të cilët disa i marrin nga e djathta e disa ngae majta. A e dini se kush e merr librin nga edjathta e tij? Ai është poseduesi i akides së mirë.Lexoni librin e Zotit tuaj: "Kujt t’i jepet libri i vetnga e djathta e tij, ai do të thotë: “O ju, qe, lexonilibrin tim! Unë kam qenë i bindur se do të jap llog-arinë time.” Dhe ai atëherë është në një jetë të kë-naqshme. Në një xhennet të lartë. Pemët e tij i kakrejt afër. (E thuhet) Hani e pini shijshëm, ngasenë ditët e kaluara ju e përgatitët këtë."[7] Unë jami bindur se do të jap llogari dhe po ashtu jam ibindur se do të qëndroj para All ahut të Madhë -ruar.Ndërsa pasuesi i akides së prishur e merr librin etij nga e majta. Allahu i Lartësuar thotë: "Ndë r -kaq, kujt i jepet libri i vet nga e majta e tij, ai thotë:“O i mjeri unë, të mos më jepej fare libri im. Dhetë mos dija fare se çka është llogaria ime. Ah, sikurtë kishte qenë ajo (vdekja e parë) mbarim iamshueshëm për mua. Pasuria ime nuk më bëri faredobi. U hoq prej meje çdo kompetencë e imja.” U

______________[5] Junus: 90.[6] Junus: 91-92.[7] Hakka 19-24


thuhet zebanive: “Kapeni atë, vërini prangat! Pastajfuteni në xhehennem. Mandej lidheni me një zinx-hir të gjatë shtatëdhjetë kut, pse ai ka qenë që nukbesoi Allahun e Madhëruar. Ai nuk nxiste për t’iushqyer të varfrit. Ai sot nuk ka këtu ndonjë mik.As ushqim tjetër përveç të shpëlarave, që atë nuk eha kush pos mëkatarëve."[8] Ishte në dynja e nuk edinte se ç'është llogaria e as shpërblimi dhe pyeste"kur është Dita e Kiametit?"[9] Akide e prishur kjo.O robër të Allahut, akideja vjen e para sepse ështëshkak për faljen e mëkateve. Zoti ynë i Lartësuarthotë: "Është e vërtetë se Allahu nuk fal (më katin)t’i bëhet Atij shokë, e pos këtij (mëkati), të tjerat iafal atij që dëshiron. Ai që i përshkruan shok Al-lahut, ai ka humbur dhe bërë një largim të madh(prej së vërtetës)."[10] Nga kjo kuptojmë se Allahunuk e fal kurrë pasuesin e akides së prishur. Ailut tjetërkënd përveç Allahut në dynja dhe pretqë Allahu ta falë në amshueshmëri?! Kërkonndihmë nga tjetërkush përveç Allahut në dynjae shpreson që ta falë Allahu në Ditën e Kiametit?!Mbështetet te dikush tjetër përveç Allahut nëdynja dhe mendon se Allahu do ta falë Ditën eKiametit?! Pejgamberi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem thotë: "Allahu i Lartësuar thotë: O bir iAdemit! Vërtet çka më lute ti dhe shpresove në Mua,Unë t’i kamë falur ato që i bëre e nuk më intereson(ve la ubali). O biri i Ademit! Sikur mëkatet e tuatë arrijnë kupën qiellore e pastaj kërkon falje tekUnë, të kam falur ty dhe nuk më intereson. O bir iAdemit! Sikur të arrish tek Unë sa toka me gabimee pastaj më takon Mua duke mos më përshkruarMua asnjë gjë, Unë do të të jap po aq falje."[11]

Kuptojmë se nëse lutesh, lutju Allahut, pra kjoështë akideja (e vërtetë). Besimtari është i bindurse vërtet nuk i fal gabimet askush tjetër përveçAllahut, domethënë kuptimi është që nëse etakon Allahun me gabime të shumta e të mëdhasa toka, por duke mos i shoqëruar asnjë gjë, Aido të të japë po aq falje. Pejgamberi sal-lAllahualejhi ve sel-lem thotë: "Thirret një njeri nga um-meti im Ditën e Kiametit përballë krijesave dhe iparaqiten atij nëntëdhjetë e nëntë regjistra, seciliregjistër sa sheh syri (largësi). Dhe pastaj i thotë Al-lahu i Lartësuar: “A mohon gjë prej kësaj?” Thotë:“Jo, o Zot.” E i thotë (Allahu): “A të kanë bërë

padrejtësi shkruesit ruajtës (të veprave)?” Përgjigjet:“Jo, o Zot.” Pastaj e pyet: “A ke arsye? A posedonndonjë të mirë?” Frikësohet ky njeri e thotë: “Jo.” Ithuhet: “Po, si! Nga ti tek Ne është një e mirë dhevërtet nuk do të ketë padrejtësi ndaj teje në këtë ditë.I nxirret letra (bitaka) dhe në të (është shkruar):“Dëshmoj se nuk ka të adhuruar me të drejtë përveçAllahut dhe dëshmoj se Muhammedi është rob dhei Dërguari i Tij.” E thotë (ky njeri): “O Zot! E çfarëbën kjo kur janë gjitha këta regjistra?” I thotë (Al-lahu): “Vërtet ndaj teje nuk do të bëhet padrejtësi.Vendosen regjistrat në njërën anë të peshores dheletra (me shahadetin) në anën tjetër të peshores dhengrihen regjistrat e rëndohet letra."[12] Njeriu dësh-mon nga zemra e tij se nuk ka të adhuruar me tëdrejtë përveç Allahut dhe se Muhammedi ështërob dhe i Dërguari i Tij. Nuk e thotë këtë ashtusiç e thonë hipokritët, me gjuhë, por nuk u zëvend në zemrat e tyre. O robër të Allahut!Akideja e vërtetë është çelësi i xhennetit. “La ilaheil-lallah, Muhammedun resulullah” është çelës ixhennetit.Vëllezër në Islam! Akideja e vërtetë është shkakpër lumturinë e njeriut në këtë jetë dhe nëamshueshmëri. Atëherë përse akideja së pari? Jukeni dëgjuar se lumturia e njeriut në këtë jetë dhenë amshueshmëri është te besimi i vërtetë. Kjoështë ajo që më shtyu të flas për akiden dhe nësekam ende jetë, do të fillojmë xhumanë e ardh -shme duke sqaruar akiden gjerësisht, që t'usqarohet dhe t'u bëhet e ditur të gjithëve, pasishumica e muslimanëve me keqardhje nuk e njo-hin akiden (besimin) dhe praktikojnë atë që e kandaluar Allahu dhe bien në shirk për shkak të in-jorancës ndaj akides.

Lus Allahun që të jetojmë me akiden e vërtetë etë na arrijë vdekja me të. E lus Allahun të nafurnizojë me sukses dhe forcë!

Marrë nga libri “El Akidetu Evvelen” 1/61 nga EbuIslam Salih ibën Taha Abdulvahid

Përshtati: Adem Avdiu

______________[8] Hakka: 25-37.[9] Kijame: 6.[10] Nisa: 116.[11] Sahihut-Tirmidhij 2805.[12] Sahihul Xhamius-Sagir 8095.


ALI IBËN EBI TALIBIAi ishte larg lakmimit të kësaj bote dhe bukurive të saj, e donte natën për shkak të ibadetit qëbëhej në të, nuk i jepte rëndësi ushqimit dhe veshjes, i madhëronte muslimanët, i mbante afër tëvarfrit ...

Ai ishte Ali ibën ebi Talibi, djali i xhaxhaittë Profetit sal-lAllahu alejhi ve sel-lem. Umartua me vajzën e Profetit sal-lAllahu

alejhi ve sel-lem dhe është halifi i katërt i drejtë,njëri prej dhjetë të përgëzuarve me xhenet. Lindidhjetë vjet para shpalljes.[1] Babai i tij ishte EbuTalib ibën Abdul Mutalib ibën Hashim ibënAbdi Menafi. Aliu, Allahu qoftë i kënaqur prejtij, njihet me pseudonimin Ebu Sibtejni, babai idy nipave të Profetit sal-lAllahu alejhi ve sel-lem,Hasanit dhe Husejnit, dhe me pseudonimintjetër Ebu Turab.

ISLAMI I TIJ

Aliu ishte i pari që e pranoi Islamin ngafëmijët dhe jetonte nën kujdestarinë eProfetit sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, i cili

mori përsipër ta rriste dhe edukonte që të lehtë-sonte barrën për xhaxhanë e tij. Kur i erdhi sh-pallja Profetit sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, ai eftoi Aliun në Islam dhe ai iu përgjigj thirrjes dheia vërtetoi fjalën Profetit sal-lAllahu alejhi ve sel-lem.[2] Kjo ndodhi kur Aliu ishte 8 ose 10 vjeç.

DISA CILËSI TË TIJ

Aliu, Allahu qoftë i kënaqur prej tij, ishte idijshëm, i zgjuar, i jepte rëndësi të ve ça -ntë përmbushjes dhe respektimit të pre -

mtimeve dhe u bë i njohur për karakterin,

or a to rinë dhe trimërinë e tij. Ai ishte larg lak-mimit të kësaj bote dhe bukurive të saj, e dontenatën për shkak të ibadetit që bëhej në të, nuk ijepte rëndësi ushqimit dhe veshjes, i madhërontemuslimanët, i mbante afër të varfrit dhe thoshteduke iu drejtuar kësaj bote: “Koha jote është eshkurtër, qëndrimi me ty është i nënçmuar dherreziku yt është i vogël.[3] Ah, ah, sa pak po për-gatitemi për një udhëtim të largët dhe sa rrugë evështirë është!”[4] Në një fjalë tjetër të transmet-uar prej tij ai thotë: “Po ikën kjo botë duke nakthyer shpinën dhe po na afrohet bota tjetër, kuçdonjëra prej tyre do të ketë banorët e saj. Pran-daj bëhuni prej banorëve të botës tjetër dhe mosu bëni banorë të dhënë pas kësaj bote dhe dijenise sot është koha e punës (e angazhimit dhe e ve -prave) dhe nuk ka llogari, ndërsa nesër ështëkoha e llogarisë dhe nuk ka më mundësi për ve -pra.”[5] Aliu nuk kursente asgjë në rrugën e Alla -hut duke sakrifikuar gjithçka kishte, derisapranoi të flijonte edhe veten, duke u shtrirë nështratin e Profetit sal-lAllahu alejhi ve sel-lemnatën e hixhretit të tij, edhe pse e dinte se kure-jshët do të vinin atë natë për të vrarë Profetin sal-lAllahu alejhi ve sel-lem në shtratin e tij. Ai kamarrë pjesë me Profetin sal-lAllahu alejhi ve sel-lem në të gjitha luftërat. përveç asaj të Tebukut.[6]

______________[1] “El Isabeh” 4/269 dhe “Fet-hul barij” 7/91 e Ibnu Haxherit. [2] “Sirah nebeuijeh” 1/229 e Ibnu Hishamit.[3] D.m.th. vështirësitë dhe lëndimet e dynjasë janë të papërfillshme me dënimin që i kanoset njeriut në ahiret.[4] Marrë nga libri “el Hulefa er-rashidun”, fq 87, i Eminul Kudah.[5] Transmeton Ahmedi në “Fedailu es-sahabeh”, nr. 881.[6] “Sirah nebeuijeh” 2/91 e Ibnu Hishamit dhe “el Isabeh” 4/270 e Ibnu Haxherit.


DISA HADITHE RRETH VLERËS SËALIUT, ALLAHU QOFTË I KËNAQUR

PREJ TIJ

Vlerat dhe mirësitë e Aliut janë të shumta.Ai ishte i pari prej fëmijëve që e pranoiIslamin, ishte ai që u bëri thirrje kure-

jshëve të grumbulloheshin rreth Profetit sal-lAl-lahu alejhi ve sel-lem kur u bëri ftesë për nëIsla m, pranoi të flijonte veten e tij për Profetinsa l-lAllahu alejhi ve sel-lem natën e hixhretit, ish -te një prej tre muslimanëve që dolën në duel nëluftën e Bedrit. Ishte ai që vrau Amru ibën Udin,mushrikun kurejsh që arriti të kalonte kanalin nëluftën e Hendekut. Aliu ishte prej atyre që mbro-jtën Profetin sal-lAllahu alejhi ve sel-lem me tru-pat e tyre në luftën e Uhudit, ishte personi qëmbajti flamurin e çlirimit në luftën e Hajberit,ai të cilin e urdhëroi Profeti sal-lAllahu alejhi vesel-lem që t’u komunikonte njerëzve në haxh su -ren Tevbe si dhe njëri prej atyre që përgatitënxhenazen e Profetit sal-lAllahu alejhi ve sel-lem.1. Zejd ibën Erkami thotë: “U ngrit Profeti sal-lAllahu alejhi ve sel-lem një ditë dhe mbajtihutbe në një vend mes Mekës dhe Medinës, tenjë ujë që quhet Hamen. Pasi e falënderoi All -ahun xheleshanuhu dhe e lavdëroi Atë, këshilloidhe përkujtoi e më pas tha: “O ju njerëz, unëjam njeri dhe pritet që të më vijë i dërguari iZotit tim (meleku i vdekjes) e unë t’i përgjigjematij, prandaj unë po ju lë juve dy gjëra. E para gjëështë libri i Allahut, në të cilën gjendet udhëzimidhe drita, prandaj kapuni pas librit të Allahutxheleshanuhu dhe shtrëngohuni fort pas tij.”Vazhdoi të nxiste për t’u kapur pas librit të Al-lahut e pastaj tha: “Ju porosis edhe në lidhje meanëtarët e familjes sime (Ehli Bejtin). Ju përkujtojme Allahun xheleshanuhu në lidhje me anëtarëte familjes sime (tri herë)...”[7]

2. Profeti sal-lAllahu alejhi ve sel-lem ka thënë:

“Kë kam dashur unë, edhe Aliun do ta dojë.”[8]

3. Aliu thotë: “Më dërgoi mua Profeti sal-lAllahualejhi ve sel-lem në Jemen kur isha djalosh, nëmoshë të re. Thashë: “O i Dërguari i Allahut, tipo më dërgon mua tek një popull me ngjarje tëshumta mes tyre dhe unë jam djalosh në moshëtë re.” Profeti sal-lAllahu alejhi ve sel-lem tha: “OAllah, udhëzoje zemrën e tij dhe forcoje gjuhën etij! O Ali, mos gjyko mes dy palëve derisa të dëgjoshprej njërit siç dëgjove prej tjetrit.” Aliu thotë. “Paskësaj fjale nuk kam pasur mëdyshje në gjykiminmes dy personave.”[9]

4. Sehl ibën Sa’di thotë: “Hyri Aliu te Fatimja,pastaj doli dhe u shtri në xhami. Pas pak erdhiProfeti sal-lAllahu alejhi ve sel-lem dhe pyeti Fa-timen: “Ku është djali i xhaxhait tënd?” Tha:“Është në xhami.” Profeti sal-lAllahu alejhi ve sel-lem doli dhe e pa që i kishte rënë rroba e tij ngashpina dhe i ishte ngjitur dheu në shpinë. Filloit’ia fshinte dheun duke i thënë (dy herë): “Qën-dro ulur, o Ebu Turab!”[10]

5. Hubshij ibën Xhunadeh thotë: “Profeti sal-lAl-lahu alejhi ve sel-lem ka thënë: “Aliu është prejmeje dhe unë jam prej atij.”[11]

6. Zirr ibën Hubejshi thotë: “Aliu, Allahu qoftëi kënaqur prej tij, tha: “Më ka dhënë Profeti sal-lAllahu alejhi ve sel-lem një premtim (zotim), senuk më do mua veçse ai që është besimtar dhenuk më urren mua veçse ai që është munafik.”[12]

7. Umeri, Allahu qoftë i kënaqur prej tij, thotë:“Vdiq Profeti sal-lAllahu alejhi ve sel-lem dukeqenë i kënaqur ndaj tij (Aliut).”[13]

8. Nga Mus’ab ibën Sa’di, nga babai i tij, i cilithotë: “Doli Profeti sal-lAllahu alejhi ve sel-lempër në luftën e Tebukut dhe la si zëvendës Aliun.Aliu tha: “A po më lë të qëndroj me gratë dhe fë -mi jët?” Profeti sal-lAllahu alejhi ve sel-lem tha:“A nuk je i kënaqur që të jesh në lidhje me muaashtu siç ishte Haruni me Musain, përveç faktitse pas meje nuk ka më Profet?”[14]

______________[7] Transmeton Muslimi.[8] Transmeton Tirmidhiu, nr. 3713, etj. Albani e konsideroi të saktë. Ibn Haxheri ka thënë: “Ky hadith është me rruge të shumta transmetimi, saqë IbnUkdeh i ka mbledhur në një libër të vetëm; disa nga këto rruge transmetimi janë sahih, ndërsa disa të tjera janë hasen.[9] Transmeton Ahmedi nga “Fedailu es-sahabeh”, nr. 984 , nr. 1212, me zinxhir të saktë, Nesaiu në “Veçoritë e Aliut”, me zinxhir hasen.[10] Transmeton Buhariu, nr. 3703, dhe Muslimi 4/1874.[11] Transmeton Buhariu, “Fet-hul Barij” 7/89, Tirmidhiu, nr. 3719, Albani e konsideroi hasen.[12] Transmeton Muslimi 1/86, Tirmidhiu, nr. 3736, Albani e konsideroi sahih.[13] Transmeton Buhariu, “Fet-hul Barij” 7/89.[14] Transmeton Buhariu, nr. 4416; Muslimi 4/1870.


9. Nga Sehl ibën Sa’di transmetohet se Profeti sal-lAllahu alejhi ve sel-lem në ditën e Hajberit tha:“Do t’ia jap nesër këtë flamur një personi në pë -rmjet të cilit Allahu do të na japë çlirimin (fi-toren), person ky që e do Allahun dhe Profetin eTij, gjithashtu dhe Allahu dhe Profeti i Tij e duankëtë person.” Thotë Sehli: “Atë natë të gji thënjerëzit nuk fjetën duke diskutuar se kujt do t’ijepet flamuri. Kur u gdhi mëngjesi, njerëzit umb lo dhën rreth Profetit sal-lAllahu alejhi ve sel-lem duke shpresuar gjithsecili që t’i jepej ky fla-mur. Profeti sal-lAllahu alejhi ve sel-lem tha: “Kuështë Ali bin Ebi Talibi?” Thanë: “O i Dërguari iAllahut, ankohet nga sytë (nuk shikon mirë, kadhimbje).” Tha: “Ma thërrisni.” E sollën Aliundhe Profeti sal-lAllahu alejhi ve sel-lem ia bërisytë me pështymën e tij të bekuar dhe e luti All -ahun xheleshanuhu që ta shëronte dhe u shëruasikur të mos kishte pasur kurrë dhimbje. Dhe iadha flamurin. Aliu tha: “O Rasulullah, do t’i lu -f toj derisa të bëhen si ne (muslimanë).” Profetisal-lAllahu alejhi ve sel-lem tha: “Vazhdo në atëqë je nisur, derisa të zbresësh në tokën e tyre, pas-taj thërriti në Islam dhe lajmëroji për detyrat qëkanë ndaj Allahut xheneshanuhu. Vallahi, sikurAllahu të udhëzojë nëpërmjet teje një person tëvetëm, kjo është më e mirë për ty sesa të kesh njëkope me deve të kuqe.”[15]

10. Dah-hak ibën Muzahimi thotë: “Profeti sal-lAllahu alejhi ve sel-lem ka thënë: “O Ebu Turab,a dëshiron të të tregoj për dy njerëzit më të këqij(më të prishur) të të gjitha kohërave?” Tha: “Pat-jetër, o i Dërguari i Allahut.” Tha: “Uhejmiri, ipopullit Themud, ai i cili theri devenë, dhe ai icili do të të godasë ty këtu (bëri me shenjë balline Aliut) derisa të laget kjo (mjekra) nga gjaku.”[16]

11. Sefijneh ibën Ebi Abdurrahmani thotë: “Ekam dëgjuar Profetin sal-lAllahu alejhi ve sel-lemduke thënë “Halifati (i drejtë) pas meje do të jetë30 vjet, pastaj do të jetë sundim (mbretëri).” Se-

fineh thotë: “Ebu Bekri e mbajti halifatin dy vjet,pastaj Umeri dhjetë vjet, pastaj Uthmani dym-bëdhjetë vjet dhe më pas Aliu gjashtë vjet.”[17]

12. Ebu Seidi thotë: “Profeti sal-lAllahu alejhi vesel-lem ka thënë: “Do të vritet Amari nga palazullumqare. Ai i thërret ata për në xhenet, ndërsaata e thërrasin për në zjarr.”[18] Amari tha:“Kërkoj mbrojtje tek Allahu nga fitnet.” Amariishte pjesëtar i ushtrisë së Aliut, Allahu qoftë i kë-naqur prej tij.”[19]

MARRJA E HALIFATIT DHE BESATIMI ISAHABËVE

Pas vrasjes së Uthmanit, Allahu qoftë i kë-naqur prej tij, muslimanët zgjodhën si pri-jës të tyre Aliun, i cili në fillim nuk pranoi,

por kur pa këmbënguljen e sahabëve e mori për-sipër halifatin që t’u jepte fund fitneve dhe t’ilargonte rebelët, komplotistët të cilët kishin nëdorë Medinën. Këta të fundit u dhanë ultimatumsahabëve se nëse nuk zgjidhnin një halif brendady ditësh, atëherë do të vrisnin anëtarët e kon-sultimit (shuras), sahabët e mëdhenj: Aliun, Tal-han, Zubejrin dhe kë të mundnin tjetër. Dukeparë këtë gjendje, muhaxhirët dhe ensarët umblodhën rreth Aliut, i cili e pa si obligim ta me -rrte përsipër drejtimin e halifatit, kështu që më19 Dhulhixheh, Aliu doli në xhami, hipi në min-ber dhe aty ia dhanë besën muhaxhirët, ensarëtdhe kush ishte tjetër aty. Mes tyre ishin Zubejribën Avami dhe Talha ibën Ubejdullahu.Allahu xheleshanuhu është i Gjithëdijshmi, iUrti, i Drejti në caktimin e Tij dhe gjykimin eTij. Nga caktimi i Allahut xheleshanuhu ishte qëtë zgjaste fitneja pas vrasjes së Uthmanit, Allahuqoftë i knëaqur me të, si sprovë me të cilën Al-lahu i sprovoi muslimanët, fitne kjo që u ripërtërime ngjarje të reja të organizuara dhe të nxituaranga armiqtë e Islamit me në krye çifutin Abdu -

______________[15] Transmeton Buhariu, nr. 3701; Muslimi 4/1872.[16] Transmeton Ahmedi në “Fedailu es-sahabeh”, nr. 953, Nesaiu në “Veçoritë e Aliut”, fq. 39, Begaui, nr. 301. Albani e konsideroi hasen.[17] Transmeton Ahmedi 5/220, Ebu Daudi, nr. 4647, Tirmidhiu, nr. 2226, dhe tha hadith hasen. Ndërsa Albani e vlerësoi hadithin të saktë.Hafidh el Hakemij në “Mearixhul Kabul” 3/1380 ka thënë: “Sefineh veproi siç ishte zakoni i arabeve duke i rrumbullakosur shifrat, sepse llogaritë e vitevetë katër halifëve nuk i plotësojnë 30 vitet e përmendura në hadith, përveçse nëse i shtojmë dhe gjashtë muajt e sundimit të Hasan ibën Aliut. Më pas ai u bëshkak i pajtimit mes dy palëve në konflikt, duke u dorëhequr nga pushteti në favor të Muavies. Kjo i bashkoi njerëzit në një halif të vetëm, ndaj dhe u quajtviti i bashkimit, duke qenë Muavia mbreti i parë në Islam dhe më i miri i të gjitha kohëve pas halifatit profetik.[18] Transmeton Buhariu, nr. 447.[19] “Fet-hul Barij” 7/95.


llah bin Sebe’e.

PUNËT MË KRYESORE TË NDËRMARRA NGA ALIU PASI MORI HALI

FATIN

1. Aliu ndërroi disa përgjegjës të kohës së Uth-manit prej të cilëve njerëzit ankoheshin si dhelargoi çdo përgjegjës që nuk pajtohej me poli-tikën e tij.2. Aliu e pa më të arsyeshme që ta vonontendëshkimin e vrasësve të Uthmanit derisa të for-cohej pushteti i tij dhe të mblidheshin rreth tijedhe muslimanët e vendeve të tjera, të largëta.Shumë prej këtyre përgjegjësve iu përgjigjën ur-dhrit të Aliut, por një pjesë prej tyre refuzuan t’ipërgjigjen urdhrit të tij. Në krye të atyre që nukiu përgjigjën ishte Muavie ibën Ebi Sufjani, All -ahu qoftë i kënaqur prej tij. Shkak për këtë mospërgjigje ishte këmbëngulja etij për do mo sdoshmërinë e ndëshkimit urgjenttë vrasësve të Uthmanit para se t’i jepej besa Aliutdhe ky ishte fillimi i mosmarrëveshjeve. Ajo qëndodhi mes Aliut dhe Muavies ishte e ndërtuarmbi ixhtihadin e gjithsecilit prej tyre, prandajEhlu Sunneh uel Xhemah kanë vendosur seçdonjëri prej atyre të dyve është i shpërblyer (kasevape), ai që ia ka qëlluar së vërtetës ka dy sh-përblime, ndërsa ai që ka gabuar ka një shpër-blim, siç thotë dhe Profeti sal-lAllahu alejhi vesel-lem: “Kur përpiqet gjykatësi (dijetari) dhegjykon, nëse ia qëllon të vërtetës ka dy shpërblime,ndërsa nëse gabon ka një shpërblim.” [Buhari]Dijetari Ibën el Uthejmini në shpjegimin e librit“Akidetul Vasitijeh” thotë: “Ajo që ndodhi mesAliut dhe Muavies ishte ndërtuar në bazë të ix-htihadit (përpjekjes për të gjetur të vërtetën)mirëpo nuk ka dyshim se Aliu ishte më afër tëvërtetës sesa Muavia, Allahu qoftë i kënaqur prejtij, bile për pak sa nuk mund të themi në mënyrëtë prerë se Aliu ishte në të vërtetën. Si argumentqë na tregon se Aliu ishte më afër së vërtetës ështëfjala e Profetit sal-lAllahu alejhi ve sel-lem: “Mjerëpër Amarin, do të vritet nga pala zullumqare!”Dihet se Amari, Allahu qoftë i kënaqur prej tij,u vra nga ushtarët e Muavies, prandaj arrihet në

përfundimin se pala e Muavies ishte pala zul-lumqare, që doli kundër imamit (prijësit),mirëpo ata e bën këtë në bazë të ixhtihadit (pran-daj mëkati i tyre është i falur). Duke qenë se Alla -hu xheleshanuhu i ruajti duart tona ngapj e së marrja në këto fitne, atëherë le t’i ruajmëdhe gjuhët tona që të mos flasim rreth tyre atë qënuk është e vërtetë.” Si rezultat i këtyre mosmar-rëveshjeve, të cilat u shfrytëzuan nga armiqtë eIslamit, ndodhën dy luftëra të padëshiruara, pasisecila palë mendonte se ishte në të vërtetën.

LUFTA E PARË: BETEJA E DEVESË 36h)

Shkak i kësaj lufte ishte dalja e Aishes, Al-lahu qoftë i kënaqur prej saj, së bashku meTalhan, Zubejrin dhe shumë njerëz të tjerë

drejt Basras me nijetin e mirë për të qetësuargjendjen, për të afruar zemrat e për të pajtuarnjerëzit, duke pasur parasysh fjalën e Allahut xhe-leshanuhu: “Nuk ka dobi në shumë biseda të fshe-hta që bëhen përveç ata që urdhërojnë për sadakaapo vepra bamirësie apo pajtim mes njerëzve.” Nisa:114Kur Aliu dëgjoi për daljen e Aishes drejt Basras,mori ushtrinë e tij dhe doli të takohej me ta dukedëshiruar edhe ai pajtimin dhe përmirësimin.Kjo gjë shihet qartë nga dialogu që zhvilloi medisa njerëz të tij, kur u pyet: “Për ku je nisur, oemiri i besimtarëve?” “Jemi nisur për pajtim dhepërmirësim, nëse pranon Aishja dhe ata që janëme të.” I thanë: “Po nëse ata nuk përgjigjen ashtusiç dëshiron ti?” Tha: “I lëmë ata në justifikimine tyre, u japim hakun që u takon dhe vazhdojmënë rrugën tonë.” I thanë: “Po nëse nuk kënaqenme këtë?” Tha: “Do t’i lëmë (rehat) për aq kohësa ata na lënë ne.” I thanë: “Po nëse nuk na lënë?”Tha: “Atëherë do të mbrohemi.” Të dyja palët utakuan. Aliu bisedoi me Aishen, Allahu qoftë ikënaqur prej tyre, dhe u arrit mirëkuptimi. Ush -tritë kaluan një natë të mirë dhe të qetë. Nxitësite fitnes (Abdullah bin Sebe me shokët e tij) iakishin frikën kësaj marrëveshjeje dhe këtij mirë -kuptimi sepse do të zbulohej çështja e tyre dhedo të vriteshin, prandaj aty rreth mëngjesit undanë munafikët në dy grupe dhe secili grup sul-


moi kampin e tjetrit duke krijuar idenë se u shkelmarrëveshja dhe secila ushtri po sulmonte tjetrën.Kjo bëri që njerëzit të merrnin armët dhe të fil-lonte lufta. Kjo luftë u ndërpre vetëm pasi u vradeveja e Aishes, Allahu qoftë i kënaqur prej saj,dhe ajo u rrëzua. Ky moment shënoi fundin ekësaj beteje. Aliu përgatiti udhëtimin e kthimittë Aishes së bashku me të vëllanë e saj Muhamedbin Ebi Bekr dhe i shoqëroi vetë në Medinë.

LUFTA E DYTË: BETEJA E SIFINËS 37 h

Edhe kjo betejë, si ajo e para, ishte rezultati nxitjes së munafikëve, të cilët shfry-tëzuan mosmarrëveshjen që ekzistonte

mes Aliut dhe Muavies (shkaqet e kësaj mosmar-rëveshjeje i kemi sqaruar më lart). Pala e Aliutkishte nënshkruar një marrëveshje me palën eMuavies, në të cilën përcaktohej një periudhë 6-mujore për zgjidhjen e mosmarrëveshjes, çka tre-gon se të dyja palët e urrenin luftën dhe kërkoninzgjidhje me mirëkuptim. Mirëpo edhe kjo gjënuk çoi në zhbllokimin e situatës dhe si pasojëfilloi lufta. Në fillim u zhvilluan ca përleshje tëvogla për shkak të ujit që gjendej nën zotërimine ushtrisë së Muavies. Ushtarët e Aliut dolënfitimtarë dhe i përzunë ushtarët e Muavies,mirëpo Aliu i urdhëroi ushtarët e tij që të mer-rnin ujë aq sa kishin nevojë dhe t’ia linin ujinpërsëri ushtarëve të Muavies. Lufta mes dyushtrive vazhdoi pa një epërsi të dukshme nga as-njëra palë, megjithëse fitorja anonte më shumënga ana e Aliut.

NDALIMI I GJAKDERDHJES MESUSHTRISË SË IRAKUT DHE ASAJ TË

SHAMIT

Disa besimtarë të sinqertë u shqetësuanshumë dhe kishin frikë se me këtoluftëra muslimanët do të shkatërronin

njëri-tjetrin, prandaj duhej ndërprerë lufta sa mëparë. Një nga këta besimtarë të sinqertë ishteAmru bin el Asi, i cili propozoi çështjen “egjykimit”. Ky propozim i pëlqeu Muavies, pran-

daj urdhëroi ushtrinë e tij që t’i ngrinin lartmus’hafët (Kuranat) si shenjë për ndalimin eluftës. Kur ushtarët e Aliut, Allahu qoftë i kë-naqur prej tij, e panë këtë, u ndalën dhe e ndër-prenë luftimin. Çështja e “gjykimit” kishte siparim që të zgjidhej një përfaqësues nga ana eAliut dhe një përfaqësues nga ana e Muavies.Këta të dy do të diskutonin me njëri-tjetrin dhedo të arrinin një marrëveshje të kënaqshme përtë dyja palët. Aliu zgjodhi si përfaqësues të tijEbu Musa el Esharijun, ndërsa Muavia zgjodhiAmru ibën el Asin. Dy përfaqësuesit e palëveranë dakord që të mblidheshin vitin e ardhshëmdhe ta gjykonin këtë çështje pas një shqyrtimi tëhollësishëm. U mblodhën përfaqësuesit e dypalëve dhe u përpoqën që të arrijnë pajtimin,mirëpo pa rezultat. Mosarritja e një marrëveshjejee bëri të pavlefshme çështjen e gjykimit dhe si pa-sojë vazhdonte gjendja ashtu siç ishte. Pas një farëkohe, ata vendosën t’u riktheheshin përsëri bised-imeve dhe si përfundim ranë dakord që Aliu tësundonte në Irak, ndërsa Muavia në Sham.

NGJARJA E NEHRAVANIT

Pas çështjes së gjykimit, ushtritë u kthyenpër në vendet e tyre. Kur Aliu iu afruaKufës, një pjesë e ushtrisë së tij (rreth 12

mijë vetë) u shkëput duke urryer dhe qortuardisa gabime që, sipas tyre i kishte bërë, Aliu. Këtanjerëz ishin hauarixhët. Aliu, Allahu qoftë i kë-naqur prej tij, dërgoi Abdullah bin Abasin që tëpolemizonte me ta dhe t’i bindte se ishin nëgabim. Si rezultat i kësaj polemike u kthyen passhumica (rreth 8 mijë), ndërsa pjesa tjetër vazh-duan në humbjen e tyre. Këta (havarixhët) filluantë bënin shkatërrime në tokë, derdhnin gjakun,ndërprisnin rrugët dhe shkelnin shenjtërinë emuslimanëve. Ndër ata të cilët u vranë ngahauarixhët ishte edhe Abdullah ibën Hababi sëbashku me gruan e tij (së cilës ia çanë barkun dhei nxorën foshnjën që kishte) dhe tri gra të tjera.Këto ngjarje e tronditën Aliun, i cili dërgoi njëtë dërguar tek ata për të vërtetuar lajmet e ard-hura, mirëpo i dërguari i Aliut u vra nga hauar-ixhët. Aliu u nis me ushtrinë e tij drejt


hauarixhëve, por në fillim kërkoi prej tyre që tëdorëzonin vrasësit e Abdullah ibën Hababit dhetë të dërguarit të tij, mirëpo ata refuzuan dukethënë: “Të gjithë ne jemi vrasësit e tyre.” Kjo çoinë fillimin e luftës, e cila mbaroi me dështimindhe humbjen e hauarixhëve. Beteja u zhvillua nëNehravan, një zonë në juglindje të Bagdadit, dhekjo betejë ishte shkaku qw i nxiti hauarixhët tërvrisnin Aliun.

SHEHIDLLËKU I ALIUT, ALLAHUQOFTË I KËNAQUR PREJ TIJ

Aliu ra shehid ditën e 17-të të muajit Ra-mazan të vitit 40 hixhri. Ai që e vrau ishteAbdurrahman ibën Mulxhimi, një hauar-

ixh, i cili besonte se duke vrarë Aliun po afrohejtek Allahu xheleshanuhu. Ky hauarixh së bashkume dy shokët e tij u mblodhën duke përkujtuarngjarjet dhe fitnet dhe thanë: “Ah, sikur t’i vris-nim kokat e fitnes dhe të humbjes, që të rehato-heshin njerëzit prej tyre.” Ibën Mulxhimi tha:“Unë marr përsipër të vras Aliun.” Berk ibën Ab-dullahu tha: “Unë vras Muavien.” Amr ibënBekri tha: “Unë vras Amru ibën el Asin.” Ataranë dakord që t’i kryenin vrasjet brenda një natetë vetme. Ibën Mulxhimi arriti ta vriste Aliun menjë shpatë të helmuar kur ai po shkonte në xhamipër namaz të sabahut duke thërritur: “Namazi,namazi”, që t’i zgjonte njerëzit. Dy të tjerët nukarritën të vrisnin Muavien dhe Amru ibën elAsin. Allahu e mëshiroftë Aliun, prijësin e bes-imtarëve dhe qoftë i kënaqur prej tij deri nëDitën e Gjykimit!

VITI I BASHKIMIT VITI 41h

Pas vrasjes së Aliut, banorët e Irakut iadhanë besën Hasanit, Allahu qoftë i kë-naqur prej tij, i cili menjëherë bëri gati

ushtritë për të luftuar Muavien, Allahu qoftë ikënaqur prej tij, gjithashtu edhe Muavia u për-gatit. Transmeton Buhariu në “Sahihun” e tij, seHasan el Basri tha: “Vallahi, ka ardhur Hasanidhe është vënë përballë Muavies me divizioneushtarake të mëdha si malet.” Kur i pa këto,

Amru ibën el Asi tha: “Me të vërtetë unë shoh sekëto ushtri nuk do të kthehen pa e vrarë kundër-shtarin e tyre.” Muavia tha: “O Amr, nëse ata navrasin ne dhe ne i vrasim ata, atëherë çfarë përfi-tova unë apo njerëzit? Çfarë përfituan bijtë emuslimanëve?” Prandaj Muavija dërgoi dy burranga kurejshët, Abdurrahman ibën Semurah dheAbdullah ibën Amrin, që t’i kërkonin Hasanitpaqe dhe mirëkuptim. Këta të dy i kërkuan paqedhe marrëveshje Hasanit, i cili, pasi mori zotimetdhe garancitë e tyre, jo vetëm që pranoi paqendhe marrëveshjen, por bile hoqi dorë nga halifatiduke ia dorëzuar pushtetin Muavies. Kjo ngjarjeshënoi zhdukjen e fitneve dhe mosmarrëveshjevenjëherë e përgjithmonë mes muslimanëve. Kjondodhi në zbatim të fjalës së Profetit sal-lAllahualejhi ve sel-lem, ashtu siç transmeton Buhariu:“Me të vërtetë ky djali im (nipi im, Hasani) ështëzotëri dhe shpresohet që Allahu xheleshanuhu të pa-jtojë me të dy grupe të mëdha muslimane.”Buhariu: 2704

Përmblodhi dhe Përshtati: Shuajb Rexha

Burimet e lëndës:1) “Sahihul Buhari”.2) “Sahihul Muslim”.3) “Musnedi” i imam Ahmedit.4) “Suneni” i Tirmidhiut.5) “Suneni” i Ibën Maxhes.6) “Fedailu es-sahabeh” e imam Ahmedit.7) “Silsiletu el ehadithi es-sahihah” e Albanit.8) “El Bidajetu uen-nihajeh” e Ibn Kethirit.9) “Es-Siratu en-nebeuijeh” e Ibn Kethirit.10) “Sherhu usulul itikad” e el-Lalekaij.11) “Et-Tarihul islamij” e Mahmud Shakirit.12) “Asrul hilafeti er-rashideh” e Ekrem Dija Umerij.13) “El Hulefa er-rashidun” e Eminul Kudah.14) “Es-Siratu en-nebeuijeh ue tarihul hulefai er-rashidin” e Abdullah Salih el Uthejmin.15) “Mearixhul Kabul” e Hafidh el Hakemij.16) “Nubdhetun muhteserah fi tarihul hulefa er-rashidin” e Sad bin Abdullah el Gamedij.


Tabi'inët ishin gjenerata e ndritshme, gjenerata të cilët i kishte zgjedhur Allahu subhanehu veteala për të shoqëruar shokët e Pejgamberit sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, për të mësuar prej tyreobligimet dhe dispozitat e sheriatit...

Falënderimet qofshin për Allahun subha ne huve teala. Atë e falënderojmë dhe vetëm prejtij ndihmë dhe falje kërkojmë. Përshëndetjet

dhe selamet qofshin për Pejgamberin tonë, Muha -medin, për familjen e tij, për shokët e tij dhe për tëgjithë ata që e ndjekin dhe e pasojnë rrugën e tijderi në Ditën e Kiametit.Para se të flasim për kontributin e tabi’inëve në ru-ajtjen e Sunnetit, është e arsyeshme që të japim njëpasqyrë të shkurtër rreth asaj që nënkuptojmë mefjalën tabi’ij.Sa i përket kësaj, dijetarët kanë dhënë mendime tëndryshme, ashtu siç kanë dhënë edhe te definicionii shprehjes sahabij. Këtë e kemi sqaruar në faqen23 të numrit 3 të kësaj reviste.Hatib el-Bagdadij thotë: "Tabi’ij është ai person icili ka shoqëruar ndonjërin prej sahabëve."[1]

Sipas këtij përkufizimi, kuptohet se nuk mjaftonvetëm takimi me të, sahabin, por duhet patjetër qëta shoqërojë atë, pra një gjë e tillë nuk është si teksahabi, ngase siç e kemi përmendur, mendimi më iqëlluar është se sahab konsiderohet ai person qëvetëm e ka parë Pejgamberin sal-Allahu alejhi vesel-lem, i ka besuar, pa marrë parasysh a e kashoqëruar atë apo nuk e ka shoqëruar.[2] Ekzistonky dallim i tillë për shkak të pozitës dhe vlerës sëlartë që ka Pejgamberi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem,të qëndruarit me të dhe të shikuarit e tij.[3]

Ndërsa imam Hakimi thotë: "Tabi'ij është ai per-son që vetëm e ka takuar ndonjërin prej sa-habëve."[4]

Sipas këtij përkufizimi, kuptohet se tabi'ij nu më -

rohet kushdo që ka parë ndonjërin prej sahabëve,pa marrë parasysh a e ka shoqëruar atë apo jo. Këtëmendim e përkrah Ibën Salahu[5] dhe imam Neve-viu.[6] Ndërsa disa të tjerë thonë se tabi'iu, kur tatakojë sahabin, patjetër duhet të jetë në moshën kurka mundësi të mësojë diçka përmendësh. E, nëseështë shumë i vogël dhe nuk ka mundësi për një gjëtë tillë, atëherë nuk ka ndikim shikimi apo takimii ndonjë sahabi prej tij, siç është Halef ibën Halifeh.Dijetarët e kanë konsideruar prej etbai et-tabi'in,janë gjenerata pas tabi'inëve, edhe pse e ka parëAmër ibën Hurejthin, ngase në kohën kur ai e kaparë atë ka qenë i vogël. Një mendim të tillë epërkrah Ibën Hibbani,[7] Hafidh el-Irakiu[8] dhe eka përmendur imam Sujutiu.[9]

Tabi'inët ishin gjenerata e ndritshme, gjenerata tëcilët i kishte zgjedhur Allahu subhanehu ve tealapër të shoqëruar shokët e Pejgamberit sal-lAllahualejhi ve sel-lem, për të mësuar prej tyre obligimetdhe dispozitat e sheriatit, për ta ngritur këtë fe meemrin e Allahut subhanehu ve teala, përderisa e më-suan, medituan dhe e praktikuan atë çfarë kishinmarrë prej sahabëve dhe ua mësuan të tjerëve. Al-lahu subhanehu ve teala ishte i kënaqur me ta kudhe thotë në Kur’an: "Allahu është i kënaqur me tëhershmit e parë muhaxhirëve (migruesve) dhe prejensarëve (vendasve- ndihmëtarëve) dhe prej atyreqë i pasuan ata me punë të mira, e edhe ata janë tëkënaqur ndaj Tij…" Tevbe: 100Edhe Pejgamberi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:"Njerëzit më të mirë janë njerëzit e shekullit tim, emë pas ata që vijnë pas tyre, e më pas ata që vijnë

KONTRIBUTI I TABI’INËVENË RUAJTJEN E SUNNETIT

______________[1] El-Kifajeh: 59.[2] Shiko Dëlirje dhe Edukim (3\23).[3] “Tedribu er-Ravij” (2\699-700), me disa shkurtime.[4] “Ulumu el-Hadithi”, fq. 271.[5] “Ulumu el-Hadith” i ibën Salahut, fq. 302.[6] Shiko “Takribu en-Nevevij” me tedrib. [7] “Eth-Thikat” (6\269).[8] “Et-tebsireh ve et-Tedhkireh” (3\45).[9] “Tedribu er-Ravij” (2\701).


pas tyre…"[10]

Pra, sipas këtij hadithi kuptohet se gjenerata më emirë pas sahabëve janë ata të cilët i kanë parë shokëte Pejgamberit sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, ata qëkanë mësuar prej tyre fenë dhe sunnetet e Pejgam-berit sal-lAllahu alejhi ve sel-lem.Sa i përket dobisë që kthehet te njohja e tabi'inëve,ajo është shumë e madhe.Ibën Salahu, Allahu e mëshiroftë, thotë: "Njohja etabi'inëve dhe e sahabëve është bazë e fortë në fenëislame, gjegjësisht në Sunnetin e Pejgamberit sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, ngase përmes saj bëhetdallimi mes hadithit mursel [11] dhe atij musned [12],i ngjitur". Përderisa po kalonte koha e sahabëve dheafrohej koha e tabi'inëve, filluan të lindin disapërçarje, bidate dhe mospajtime në ummetin islam.Një gjë e tillë vinte prej armiqve të Islamit, çifutëvedhe të krishterëve, por edhe filo zofëve, të cilëtkishin filluar ta shtrembëronin kuptimin e drejtë tëIslamit, atë të cilin na e kishin përcjellë sahabët ngaPejgamberi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem. E filluannjë gjë të tillë atëherë kur nuk kishin mundësi taluftonin dhe ndalonin përhapjen e Islamit meforcë. E filluan një gjë të tillë duke futur dyshimedhe përçarje mes muslimanëve, posaçërisht tek atapersona që ishin të rinj në fenë e Allahut subhanehuve teala. Fillimi i këtyre fitneve-përçarjeve ishtevrasja e prijësit të besimtarëve, kalifit të drejtë Umeribën elHat-tabit, Allahu qoftë i kënaqur me të. Mevrasjen e tij u hap dera e përçarjeve dhe dy shi mevete muslimanët e më pas filluan të përhapen kurthete çifutëve në ummetin islam, me në krye Ibën Se-be'en, i cili më pas u bë si bazë dhe nisje e çdopërçarjeje tek muslimanët. Kështu vazhduan tëpërhapen bidate të mëdha në fenë e Allahut, si:bidati i kaderive, bidati i xhehmijve, bidati i rafidivedhe i mutezilëve. Kur filluan të përhapen këtopërçarje, doli në pah kontributi i tabi'inëve për ru-ajtjen e Sunnetit të Pejgamberit sal-lAllahu alejhive sel-lem. Kontributi i tyre ishte i përqendruar nëdisa pika:1. Kontributi i tyre në të mësuarit përmendësh tëhaditheve.2. Pyetja rreth isnadit-zinxhirit të haditheve.

3. Hulumtimi rreth transmetuesve të hadithit, përt’u bërë më vonë një gjë e tillë prej gjërave të cilat edallojnë këtë ummet prej ummeteve të tjera.4. Të shkruarit e hadhitheve.5. Udhëtimet e gjata në kërkim të haditheve.Ata i mësonin përmendësh hadithet e Pejgamberitsal-lAllahu alejhi ve sel-lem dhe i përsëritnin ato.Ata e pranonin hadithin vetëm prej njerëzve besnikdhe të sinqertë. Ata filluan të pyesnin rreth isnadit-zinxhirit të haditheve dhe nëse transmetuesit e ha-ditheve ishin besnik e të sinqertë, atëherë ipranonin hadithet e tyre. Nëse jo, kundërshtonindhe i hidhnin poshtë ato. Transmetohet prej Muhamed ibën Sirinit, i cilithotë: "Më parë nuk pyetnin për zinxhirët e ha-ditheve, por kur ndodhën fitnet dhe përçarjet nëummetin islam, dijetarët e hadithit thoshin: “Natregoni emrat e transmetuesve të këtij apo atij ha-dithi”. Atëherë shikonin nëse ishin transmetuesitprej Ehli Sunnetit, ua pranonin hadithin atyre.Nëse ishin prej pasueseve të epsheve dhe bidateve,nuk ua pranonin hadithet."[13]

Ndërsa sa u përket udhëtimeve të gjata të tyre nëkërkim dhe mësim të haditheve të Pejgamberit, atoishin të shumta. Pasi sahabët e Pejgamberit sal-lAl-lahu alejhi ve sel-lem ishin shpërndarë nëpër vendetë ndry shme pas zgjerimit të madh të shtetit islam,ata mbartnin me vete trashëgiminë e Pejgamberitsal-lAllahu alejhi ve sel-elem, kështu që nuk ishte emundur për dikë që të përfshinte dhe mësonte ha-dithet e Pejgamberit pa bërë udhëtime të lar gëta nëmënyrë që t’i takonte sahabët dhe të mësonte prejtyre atë që mbartnin nga trashëgimia e Pejgamberitsal-lAllahu alejhi ve sel-lem. Seid ibën Musejibithotë: "Udhëtoja natë dhe ditë vetëm e vetëm përta mësuar një hadith të Pejgamberit sal-lAllahu ale-jhi ve sel-lem."[14] Ebi el-Alijeh err-Rrejhanij shpre-het: "Nëse dë gjonim ndonjë hadith në Basra prejshokëve të Pejgamberit, që ishin në Medinë, nukishim të kënaqur përderisa ia mësynim Medinës, qëta dëgjonim prej gojëve të tyre (sahabëve) atë ha-dith."[15]

VijonPërgatiti: Bali Musli Sadiku

______________[10] Transmeton Imam Buhariu, nr. 3650, shiko “Fet'hu el-Barij’ (7\5).[11] Hadith mursel është ai hadith që ka shkëputje në zinxhirin e vet tek tabi'iu. Pra, nëse tabi'iu thotë “ka thënë Pejgamberi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem”.Pra, ky është definicioni më i qëlluar prej definicioneve të përmendura nga dijetaret e ummetit islam dhe duhet ditur se hadithi mursel është prej llojeve tëhadithit të dobët, gjë që na jep të kuptojmë rëndësinë e madhe që ka njohja e tabi'inëve dhe sahabëve.[12] Ndërsa hadith musned është hadithi i cili transmetohet me zinxhir të ngjitur deri te Pejgamberi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem.[13] Transmeton Imam Muslimi në parathënien e “Sahihut” të tij (1\15). Për më gjerësisht rreth temës, shikoni "Vlera dhe dobitë e isnadit", shkruar ngavëllai ynë Fidan Xhelili në nr. 1 të kësaj reviste. Allahu e shpërbleftë me të mira.[14] Transmeton Ibën Abdul Berri në “el-Xhami” (1\94),[15]Transmeton Darimiu në “Sunenin” e tij (1\144: 570).


... dijetarët këtë hadith e kanë cilësuar si bazament për refuzimin e çdo risie-bidati në fe, prandajështë më se e domosdoshme për hoxhallarët që këtë hadith ta madhërojnë, t'i kushtojnë rëndësi,t’ua mësojnë njerëzve dhe të argumentojnë me të për refuzimin e risive (bidateve) si në fjalë, vepërapo bindje.

PARATHËNIAE “SUNENIT” TË

IBËN MAXHES

Hadithi nr. 14 në vazhdim

Transmetohet nga Aishja, Allahu qoftëi kënaqur prej saj, se i Dërguari sal-Allahu alejhi ue sel-lem ka thënë:

"Kush shpik në fenë tonë diçka që nuk është meurdhrin tonë, ajo është e refuzuar."(Sahih-au-tentik)Hadithin e transmeton Buhariu (nr. 2697),Muslimi (nr. 4467) dhe të tjerët.

RËNDËSIA E HADITHIT

Ky hadith, që është ndër hadithet emëdha dhe me vlerë të madhe, ështënga fjalët përmbledhëse të Muha -

medit sal-lAllahu alejhi ve sel-lem. Dijetarëte kanë vlerësuar si ndër më të rëndësishmitdhe kanë thënë se është bazë e refuzimit të tëgjitha risive, shpikjeve, marrëveshjeve, kon-tratave të cilat janë në kundërshtim me fenëe Allahut. Pra, me këtë hadith refuzohen tëgjitha risitë si në adhurime (ibadate) ashtuedhe në marrëdhënie (muamelate). Ndodh

që dikush të thotë se me këtë hadith ështëpër qëllim personi i cili e ka shpikur risinëdhe jo ai i cili e praktikon atë më pas. Atëherëthemi se është transmetimi tjetër në Muslim,po ashtu nga Aishja, Allahuqoftë i kënaqurprej saj, ku i Dërguari sal-lAllahu alejhive sel-lem thotë: "Kush vepron njëvepër që nuk është nga feja jonë,ajo vepër është e refuzuar."[1] Pra, ky hadith nëmënyrë të qartë refuzon çdo lloj vepre qëështë risi, e shpikur në fenë tonë, qoftë ai sh-pikësi i veprës apo ai që e praktikon mëvonë.[2]

Për këtë arsye, dijetarët këtë hadith e kanëcilësuar si bazament për refuzimin e çdo risie-bidati në fe, prandaj është më se e domos-doshme për hoxhallarët që këtë hadith tamadhërojnë, t'i kushtojnë rëndësi, t’ua më-sojnë njerëzve dhe të argumentojnë me të përrefuzimin e risive (bidateve) si në fjalë, vepërapo bindje.Imam Ibën Rexheb el Hanbeli, Allahu emëshiroftë, thotë: "Ky hadith është bazë nga

KAPITULLI: RESPEKTIMI MADHËRIMI I HADITHIT TË TËDËRGUARIT SALLALLAHU ALEJHI VE SELLEM DHE ASHPËRSIA

NDAJ ATYRE QË E KUNDËRSHTOJNË ATË

______________[1] Transmeton Muslimi, hadithi nr. 4468.[2] Shiko për më shumë: "El Minhaxh" të imam Neveviut (12\242), "Fet'hul-Barij" Ibën Haxher El Askalanij (6\3315-3316), "Xhamiul ulum uel hikem"IbënRexheb el Hanbelij”.


bazat e Islamit dhe është peshore e vepravepraktike ashtu sikurse hadithi "Veprat janësipas qëllimit" është peshore e veprave sh-pirtërore. Pra, ashtu si për çdo vepër me tëcilën nuk është për qëllim Allahu i Mad-hëruar, kryesi i saj dihet se nuk ka shpërblimpër të, ashtu çdo vepër që nuk është meurdhërin e Allahut dhe të Dërguarit tëTij ajo është e refuzuar. Transmetohetnga imam Ahmedi se ka thënë:“Bazat e Islamit janë të ngriturambi tre hadithe; hadithi i Umeritradijallahu anhu, "Veprat janësipas qëllimit", hadithi i Aishes,"Kush shpik në fenë tonë diçka qënuk është prej saj, ajo është e re-fuzuar" dhe hadithi i En-Nu'-man ibën Beshirit, "Hallalliështë i qartë dhe harami ështëi qartë". Ndërsa imamIs'hak ibën Rahavejhu

( R a h u j a )thotë: “Katër hadithe janë prej

bazave të Islamit: tre që u përmendën më lartdhe hadithi "Me të vërtetë krijimi juaj bëhetnë barkun e nënës…"[3]

Këso fjalësh që tregojnë rëndësinë e këtij ha-dithi kanë thënë edhe shumë dijetarë të tjerë.

KUPTIMI I KËTIJ HADITHI

Ky hadith me kuptimin e tij të drejtëtregon se çdo vepër që nuk ka argu-ment në fe (sheriat), është e refuzuar,

ndërsa me kuptimin e tij jo të drejtpërdrejtëtregon se çdo vepër që ka argument në fe nukështë e refuzuar.

Me fjalën"fi emrina hadha - në çështjen tonëkëtë" është për qëllim feja dhe ligji, d.m.th."kush shpik diçka në fenë tonë…”, pra janë përqëllim gjërat e shpikura në fe e jo siç dëgjo-jmë shumë prej "hoxhallarëve" kur u argu-

menton kundër bidateve të për hapuranë vendin tonë, ata duke u tallur tëthonë se edhe automobilat, aeroplanëte çdo gjë e kësaj bote janë risi. Atyreu themi se ju në realitet ose talleni me

fenë e Allahut ose hadithin në fjalënuk e keni kuptuar, sepse i Dër-guari sa l-l Allahu alejhi ve sel-

lem shumë qartë thotë "fiemrina hadha - në çështjen

tonë këtë", ndërsa në njëtransmetim tjetër është"në fenë tonë". Prandaj, udrejtohemi të gjithë atyreqë mendojnë kështu, qët'ia kenë frikën Allahutdhe të mundohen t'i

ku ptojnë fjalët e të Dër-guarit sal-lAllahu alejhi ve sel-

l-lem ashtu si janë.Pra, e gjithë krejt kjo na bën të kup-tojmë se çdo vepër që është jashtëurdhrave të fesë dhe jashtë binarëvetë saj apo është në kundërshtim me

parimet e fesë, është e refuzuar.Fjala e tij “që nuk është me urdhrin

tonë” tregon se veprat e të gjithë njerëzveduhet të jenë nën urdhrin e fesë dhe se ligjete fesë të jenë zotëruese dhe vendimtare meurdhrat dhe ndalesat e saj dhe pastaj vepra qëështë nën urdhrat e sheriatit dhe në ujdi metë është e pranuar. Në të kundërtën është erefuzuar.Imam Kadij Ijadi këtë hadith e sqaronkështu: "Kush shpik në Islam ndonjë men -

______________[3] "Xhamiul ulum uel hikem"Ibën Rexheb el Hanbelij,(faqe 5-6).


dim (thënie) që nuk e mbështet në Kur'anapo Sunnet me ndonjë argument, qoftë ai ar-gument i qartë apo i fshehur, qoftë i shqip-tuar apo i nxjerrë me meditim, ai mendimështë i refuzuar pra, i papranuar, dhe hadithialudon për atë se muslimanët e kanë obligimta refuzojnë këtë mendim apo thënie dhenuk lejohet për askënd që ta pasojë atë.Mirëpo, mund të thuhet se me këtë hadithështë për qëllim vetë personi, që do të thotëështë i refuzuar dhe i papranuar."[4]

Imam Ibën Rexhebi, Allahu e mëshiroftë,duke e sqaruar këtë hadith thotë:"Veprat janë dy llojesh: adhurime dhetransaksione, marrëdhënie (marrëveshje).Sa u përket adhurimeve, atëherë themi se çdoadhurim që në tërësi është jashtë ligjit të Al-lahut dhe të Dërguarit sal-Allahu alejhi uesel-lem, ai adhurim është i refuzuar dhekryesi i atij adhurimi hyn nën fjalën e All -ahut: "A mos kanë ata ortakë (zota ose idhuj)që u përcaktuan atyre fe, të cilën nuk e urdhëroiAllahu?” Sure Shuura: 21 Pra, kush afrohet tek Allahu me ndonjë ad-hurim që Allahu dhe i Dërguari i Tij nuk ekanë cilësuar si adhurim, ai është i kotë dhei refuzuar (p.sh. festimi i ditëlindjes së Mu -ha medit sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, d.m.th.Mevludi apo tubimi i afro pesëdhjetë person-ave në ditën e shtatë të vdekjes së ndo kujt përtë kënduar dëshminë -La ilahe il-Allah-, qëtek ne njihet si Qelime e shumë e shumë ad-hurime të tjera, të cilat nuk kanë fare bazë nëKur'an apo në Sunnet), ndërsa kush kryenndonjë adhurim që në esencë është i ligj -shëm, mirëpo më vonë është shtuar në të di -çka që nuk ka argument apo është lënëma ngët diçka që është e kërkuar, atëherëthemi se ky adhurim është në kundërshtimme ligjin e Allahut sipas masës së asaj që i

është shtuar, gjegjësisht që i është pakësuar.Por, a është vepra e tij e refuzuar apo jo? Këtunuk mund të themi se është e pranuar apo erefuzuar, mirëpo shikohet në gjënë të cilën eka lënë mangët; në qoftë se ajo është nga pje -sët apo kushtet e adhurimit dhe bën që ad-hurimi të jetë i papranuar, si p.sh. në qoftëse nuk merr abdest për namaz duke pasurmundësi ose lë rukunë apo sexhden gjatë na-mazit, atëherë themi se kjo vepër është e kotëdhe e refuzuar dhe personi obligohet që tapërsërisë, mirëpo në qoftë se gjëja që lë nukçon deri te prishja e adhurimit, si p.sh. kushlë namazin me xhemat, këtij personi nuk ithuhet se vepra e tij është e refuzuar, porthuhet është e mangët, kuptohet tek ata tëcilët thonë se namazi me xhemat është obli -gim.E në qoftë se ka shtuar diçka në adhurim qënuk është e ligjshme, atëherë ajo shtesë ështëe refuzuar, d.m.th. nuk mund të jetë adhu -rim dhe nuk shpërblehet për të, mirëpo nga -njëherë shtesa që vepron në adhurim e prishadhurimin dhe e bën të papranueshëm që nëesencë, si p.sh. kush shton një rekat me qëll -im në namaz etj. Nganjëherë shtesa në ad-hurim nuk e bën adhurimin të kotë dhe nuke largon nga esenca e tij, si p.sh. kush merrabdest nga katër herë apo agjëron natën sëbashku me ditën e kështu me radhë.Ndërsa sa u përket marrëdhënieve (muame-lat), si p.sh. kontratat, prishjet e tyre etj.,atëherë themi se në qoftë se ndryshohen lig-jet e fesë, atëherë ato vendime janë të re-fuzuara që në esencë, bie fjala: të vendoset qëligji për amoralitet të jetë dënim me të hollaetj. Për këtë tregon ngjarja[5] në kohën e tëDërguarit sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, kur itha personit i cili i rrëfeu se djali i tij kishtebërë amoralitet me gruan e një personi dhe

______________[4] "Sherhu Sunen ibën Maxheh", autor: Ebul Hasen el Hanefij Es-Sindi (1\17 nr. 14).[5] Transmeton Buhariu (2696, 6633, 6634, 6842 shiko"Fet'hul Bari të Ibën Haxher el Askalanit (6\3315).


si dëmshpërblim prindi i kishte dhënë per-sonit në fjalë njëqind dele dhe një shërbëtor.Atëherë i Dërguari sal-lAllahu alejhi ve sel-lem i tha: "Njëqind delet dhe shërbëtori tëkthehen ty, ndërsa djali yt duhet të rrihet menjëqind shkopinj dhe të largohet nga vendi përnjë vit."Kurse sa u përket marrëveshjeve që janë tëndaluara me sheriat (fe) qoftë për shkak tëmungesës së ndonjë kushti të marrëveshjes,qoftë për shkak të ndonjë padrejtësie që ibëhet ndonjërës palë a qoftë për shkak semarrëveshja në fjalë largon nga përmendja eAllahut që është obligative (p.sh. të mos lejo-het falja e namazit) apo edhe diçka tjetër ngakëto shkaqe që u përmendën, atëherë kjomarrëveshje a është e refuzuar apo është evlefshme? Këtu ka mospajtime mes dijeta -rëve, sepse disa raste tregojnë se është e refu -zuar, ndërsa raste të tjera tregojnë se ma rr ë-veshja është e vlefshme.Realiteti i kësaj çështjeje besoj se është, e Al-lahu e di më së miri, në qoftë se shkaku përçka është e ndaluar marrëveshja është gjë qëka të bëjë me të drejtën e Allahut, atëherë ajomarrëveshje është e kotë dhe është e pavlef-shme. Kemi për qëllim të drejtën e Allahutqë edhe nëse të dy palët bien dakord, prapëe drejta e Allahut mbetet, shembuj nga kjorre gull p.sh. kemi kurorëzimin me dikë qëështë e ndaluar, martesa me të, të gjitha kon-tratat e kamatës, ato duhet patjetër që të pr-ishen edhe nëse ndodhin, sepse sheriati-ligjii konsideron të pavlefshme, gjithashtu shitjae alkoolit, e cofëtinës, derrit, idhujve, qenitdhe të gjitha gjërat që janë të ndaluara tëshiten. Mirëpo, nëse shkaku për çka është endaluar marrëveshja ka të bëjë me të drejtëne njeriut, atëherë varet nga palët në mar-rëveshje; nëse pajtohen, obligohen t'i përm-

bahen marrëveshjes, por nëse dëshirojnë, eprishin marrëveshjen. Shembuj të këtij rastikemi nëse një prind e marton të bijën e tij tëve duke mos marrë pëlqimin e saj, por në re-alitet duhet të merret pëlqimi i saj. Atëherënë këtë rast, nëse e bija bie dakord, kurorëz-imi është në rregull, mirëpo nëse e bija dësh-iron ta prishë kurorën, ka të drejtë. Për këtëtregon rasti kur i Dërguari sal-lAllahu alejhive sel-lem e ka kthyer kurorëzimin e një gru-aje që ishte e ve më herët sepse babai i saj ekishte martuar duke mos qenë ajo dakord.[6]

Në këto çështje ka shumë fjalë për t’u thënë,mirëpo ne u mjaftuam me këtë duke shpre-suar që hadithin të cilin e sqaruam ta kupto-jmë sa më mirë dhe sa më drejtë.

VijonPërgatiti: Fidan Xhelili

Literatura e konsultuar:1. Kurani Fisnik me përkthim të Hz Sherif Ahmetit.2. “Suneni i Ebu Davudit", me verifikim të hadithevenga dijetari Muhamed Nasirudin Albani. Mektebet elmearif-Rijad, botimi i parë.3. "Suneni i Ibën Maxhes", me verifikim të hadithevenga dijetari shqiptar Muhamed Nasirudin Albani, mepërkujdesje të dijetarit Mesh'hur ibën Hasen Al Selman.Mektebet el mearif-Rijad, botimi i parë.4. "Fet'hul Barij sherhu Sahih el-Buhari", autor hafidhibën Haxher el-Askalanij, El Mektebetu el-asrije, Bejrut,pa vit botimi.5. "El Minhaxh sherh Sahih Muslim ibën el Haxhaxh",autor imam Muhjidin En Neveviu, me verifikim të Esh-Shejkh Halil Me'munë Shejha, Darul Ma'rife –Bjerutbotimi i nëntë. 6. "Sqarimi i Sunenit të Ibën Maxhes", nga imam EbulHasen el Hanefij, i njohur si imam Sindij, Darulma'rife- Bejrut, botimi i tretë.7. "Xhamiul- ulumi uel-hikemi", autor Ibën Rexheb El-Hanbeli, Darul-Ma'rife Bejrut, pa vit botimi.

______________[6] Shiko për më shumë "Xhamiul ulum uel hikem", Ibën Rexheb el Hanbeli (faqe 56-57).

HYRJE NË SHKENCAT E

FIKHUTIII


Allahu thotë: “Ne nuk kemi harruar asgjë në Librin Tonë.” En’am: 37 .Gjithashtu thotë: “Neta zbritëm ty Librin, si shpjegim për çdo çështje.” Nahel: 89 Dhe thotë: “Në të vërtetë, ky Kur’anudhëzon drejt asaj që është më e mira.” Isra: 9

BURIMET E FIKHUT

Burimet e fikhut në formë të për gji -thshme janë: Kur’ani, Sunneti, Ixh-mai dhe Kijasi.

Thashë në formë të përgjithshme ngase disadijetarë nuk e pranuan kijasin si burim tëfikhut, pasi konsideruan se për një gjë të tillënuk ka argument në Kur’an apo Sunnet.Madje i pari që e ka përdorur kijasin ishte Ib-lisi, kur krahasoi gjendjen e krijimit të tij ngazjarri me gjendjen e krijimit të njeriut ngadheu dhe si rezultat i këtij krahasimi arriti nëpërfundim që ai është më i mirë sesa njeriu.Atëherë si t’i përkulej atij?I pari që mohoi haptazi kijasin ishte Nedh-

dhami nga mu’tezilitët[1] i cili tha: “Nuk lejo-het t’i bëhet adhurim Allahut përmes kijasit,as logjikisht dhe as fetarisht.” Pastaj këtëmendim e pasuan disa grupime të humbura,në mesin e të cilëve edhe shiitët. Edhe dijetarii madh Ibën Hazmi, Allahu e mëshiroftë, emohoi kijasin kategorikisht, por për dallimnga shiitët ose mu’tezilitët, ai nuk e mohoiqë kijasi mund të funksionojë sipas logjikës,d.m.th. logjika e pranon një gjë të tillë. Por,sipas tij, një gjë e tillë nuk pranohet në she-riatin islam dhe nuk lejohet nxjerrja e dispoz-itave islame përmes tij.[2]

Përballë këtij mendimi kemi mendimintjetër, i cili mendon se adhurimi i Allahutpërmes kijasit është obligim fetar, pra, kijasi

______________[1] Ebu Is’hak, Ibrahim ibën Jesar, i njohur me nofkën En-nedh-dham, koka e mu’tezilive në kohën e tij. Ka mohuar ixhmain, kijasin, ka fyer sahabët dheshumë gabime të tjera të mëdha. Vdiq në vitin 221 hixhri. “el Vafi bi el Vafajat”(2/227) es Safedi.[2] Shiko në librin e tij “El ihkam fi Usulil Ahkam” (1/74). Kjo ishte vetëm sa për ilustrim, ngase Ibën Hazmi po në këtë libër në disa vende të tjera ka për-mendur kotësinë e kijasit. Po ashtu ka vepruar edhe në librat e tjerë, sidomos në librin e tij voluminoz të fik’hut “el Muhal-la”, ku në shumë vende e kamohuar kijasin dhe u është përgjigjur atyre të cilët e obligojnë apo e lejojnë atë. Ibën Hazmi nuk është mjaftuar me kaq, pasi për të mohuar kijasin shkroiedhe një libër të veçante, i cili titullohet “Ibtalul Kijas”, “Mohimi i kijasit”.Vlen te theksohet se këtë dallim që bëra mes Ibën Hazmit dhe Nedh-dhamit dhe shiitëve në mohimin e kijasit e bëra duke u mbështetur te disa dijetarë tëUsulit, ashtu siç e ka përmendur Amidiu në “el Ihkam” (4/28), Ibnul Haxhib shiko në librin “Ref ’ul Haxhib an Muhtesari Ibnil Haxhib” (4/373) dhe tëtjerët. Mirëpo Ebul Meali el Xhuvejni ka përmendur në librin e tij “El Burhan fi Usulil Fikh” (2/90), që mu’tezilitët dhe ata që u janë bashkangjitur atyre ngagrupimet e tjera e kanë mohuar kijasin në fe, por jo edhe logjikisht, ashtu siç ka vepruar Ibën Hazmi dhe hoxha i tij, Davud edh-Dhahirij. Ky mendim praështë komplet i kundërt me atë që ceka më lart. Kurse Ibën Kudame në librin e tij “Ravdatun-Nadhir” (2/709) përmend që mohimi i kijasit logjikisht dhefetarisht është mendimi i Nedh-dhamit dhe i dhahirive (Davud edh-Dhahirij, Ibën Hazmi etj).


konsiderohet burim i patjetërsueshëm i she-riatit, burim obligativ i tij.[3]

Mendoj se e vërteta nuk qëndron as me mo-huesit e kijasit dhe as me obliguesit e tij. Evërteta është mesatarja mes këtyre dy skajsh-mërive, inshAllah. Kijasi është i lejuar, por joqë të bëhet zgjerim i tepërt dhe i panevo-jshëm. Ai përdoret në rastet kur mungon ar-gumenti nga Kur’ani dhe Sunneti për ndonjëçështje adekuate, sepse nëse kemi argumentnga Kur’ani dhe Sunneti për atë çështje, nukna nevojitet kijasi dhe as ixhmai. Allahu e dimë së miri!Para se të vazhdoj me komentin e këtyreburimeve, më duhet të theksoj se përveç kë-tyre burimeve, të cilat në formë të përgji -thshme janë të pranuara nga të gjithë,ek z i stojnë edhe disa burime të tjera për tëcilat ka mospajtim mes dijetarëve në konsid-erimin e tyre si burime të fikhut apo jo.Ato janë: 1) istihsani, 2) el maslahatul murse-leh, 3) istishabi, 4) el urfu, 5) sed-dudh-dhera’i, 6) kavlus-sahabi, 7) sher’u menka blena.[4]

KUR’ANI

Kur’ani është fjalë eAllahut, e mb i -natyrsh me, e

shpallur Profetit Mu -ha mmed në gjuhënarabe në përmjetme laikes Xhibril,i shkruar në mu -s’haf, i transmetuar nganjë grup nje rëzish te tjetrigrup me besnikëri brez pas brezi.

Me leximin e tij bëhet adhurim dhe ai fillonme suren el Fa tiha dhe mbaron me suren en-Nas.[5]

Kur’ani është bu ri mi i parë i is lame, ai që sqaron të gji tha çë shjet për të ci lat ka ne vojë nj -e riu në kë të bo të dhe në bo tën tje tër. Ku r’ani sqa ron holl ësisht çështjet e besimit,kurse në formë të përgjithshme çështjet e dis-pozitave dhe të ligjeve. Allahu thotë: “Ne nukkemi harruar asgjë në Librin Tonë.” En’am: 37.Gjithashtu thotë: “Ne ta zbritëm ty Librin,si shpjegim për çdo çështje.” Nahel: 89 Dhethotë: “Në të vërtetë, ky Kur’an udhëzon drejtasaj që është më e mira.” Isra: 9Dispozitat që qartëson Kur’ani janë të shu -mta dhe të ndryshme, duke filluar nga çësht-jet e besimit, pastaj rreziku nga mosbesimidhe dyfytyrësia, pastaj tregon për të drejtatqë ka besimtari ndaj vetes së tij, ndaj fqin-jëve, ndaj të afërmve, por edhe ndaj jobesim-tarëve, kur është në luftë me ta apo në paqe.Tregon pastaj për rregullat e shitblerjes dhetërheq vërejtjen nga gjërat të cilat humbinbereqetin në tregti, siç është kamata, pad re -jtësia, gënjeshtra etj., madje tregon edhe për

rregullat që duhet të përfillë muslimani nështëpinë e tij, qoftë kur ai

është fëmijë i vogël apoprind, qoftë i gjinisë

femërore apo ma sh -kullore.

Shikojeni praku shtetutëndhe ligjin që

nxirret nga Kur’ani.A ka mundësi të barazo-

het me të ndonjë ligj apokushtetutë, e ci la është pjellë e

______________[3] Allahu i Lartësuar i ka urdhëruar njerëzit të pasojnë Kur’anin dhe Sunnetin e Muhamedit alejhi selam, prandaj si ixhmai ashtu edhe kijasi nuk kanëmundësi të jenë obligim ne vete, ngase, që të dyja nëse nuk kanë mbështetje në Kur’an dhe Sunnet mbeten pa vlerë, bile ixhmai nuk ka mundësi të kon-siderohet ixhma nëse nuk është ngritur mbi argumente të nxjerra nga Kur’ani dhe Sunneti. E njëjtë është gjendja edhe me kijatin. Nga këtu vërehet qëthënia për obligueshmërinë e kijasit kështu në mënyrë të përgjithshme është një teprim dhe largim nga e vërteta të cilën jemi urdhëruar ta pasojmë[4] Në numrin e radhës do të flasim për këto burime më gjerësisht, nëse do Allahu i Lartësuar.[5] “Mesadiru Et-teshri’i el-islamij” (fq 79), “Mebahithu fi Ulumi el Kur’an” (fq 17).


mendjeve njerëzore të man gë ta?!Kurrsesi! As që mu nd t’i afrohen kë saj ku sh - te tute të pë rhe r- sh me, e cila vjen nga i Gji thëdijshmi, i Urti, Krijuesi dhe Sunduesiabsolut.Atëherë, pra, përse njerëzit akoma qëndrojnënë gjumë?!

SUNNETI

Sunneti është burimi i dytë i sheriatitpër nga renditja, por jo edhe për nganxjerrja e vendimeve, ngase fjalët e

Muhamedit sal-lAllahu alejhi ve sel-lem kanëtë njëjtën fuqi në nxjerrjen e dispozitaveashtu si kanë fuqi edhe fjalët e Allahut nëKur’an, ngase edhe fjalët e Muhamedit alejhiselam janë shpallje nga Allahu, pra edhe atojanë nga Allahu ashtu siç është Kur’ani, ve -tëm se janë thënë nga goja e Muhamedit sal-lAllahu alejhi ve sel-lem dhe nuk bëhetadh urim me to ashtu siç bëhet adhurim meKur’anin. Me një fjalë, edhe Kur’ani edheSunneti (fjalët e Muhamedit sal-lAllahu ale-jhi ve sel-lem) janë nga Allahu, prandaj kanëtë njëjtën fuqi kur është fjala për nxjerrjen edispozitave prej tyre.Sunneti, sipas dijetarëve të usulit, është ajoqë është transmetuar nga Muhamedi sal-lAl-lahu alejhi ve sel-lem, prej veprave, fjalëve apopëlqimeve.[6] Pra, dispozitat që nxirren nëçështje të fikhut apo çështje të tjera nga Sun-neti ose janë prej veprave të Muhamedit sal-lAllahu alejhi ve sel-lem ose prej fjalëve apoprej pëlqimeve të tij.Sunneti dhe ndikimi i tij në nxjerrjen e dis-pozitave në krahasim me Kur’anin ndahet nëkëto lloje:Lloji i parë: Ky lloj ka norma të ngjashme dhe

përputhet tërësisht me Kur’anin, duke urd-hëruar për në atë që urdhëron Kur’ani dheduke ndaluar atë që e ndalon ai, për shem-bull urdhërimi për namazin, për zekatin, përagjërimin, për mbajtjen e lidhjeve farefisnore,për ndalimin e alkoolit, amoralitetit, kamatësetj.Lloji i dytë: Sunneti i cili sqaron, komenton,specifikon, detajon disa urdhra apo ndalesatë cilat janë përmendur në Kur’an, mirëponuk ka mundësi të kuptohen nëse nuk janëqartësuar në Sunnet.P.sh., në Kur’an jemi urdhëruar për namaz,mirëpo mënyrën se si duhet të falemi na e kaqartësuar Sunneti, gjithashtu edhe mëny rënsi të japim zekatin, si të kryejmë haxhin etj.Lloji i tretë: Sunneti i cili derogon (shfuqizon,ngre) ndonjë dispozitë të Kur’anit, edhe pseky lloj është tepër i rrallë, mirëpo megjithatëekziston dhe nuk është diçka e çuditshme,ngase treguam më lart se edhe Sunneti ështëshpallje nga Allahu si Kur’ani. Kështu qënëse Allahu dëshiron të derogojë ndonjëçështje që gjendet në Kur’an, mund ta dero-gojë atë me Sunnet.P.sh., Allahu i Lartësuar në suren En’am, ajeti145, pasi tregon për mishrat e ndaluar, ipërkufizon kështu: cofëtinë, gjak i derdhur,mish i derrit dhe çdo gjë që nuk theret nëemër të Tij. Pra, nga ky ajet kuptohet se çdolloj mishi tjetër përveç këtyre që u cekënështë i lejuar, për shkak se ajeti i përkufizonmishrat e ndaluar vetëm këto që u cekën,kurse të gjithë mishrat e tjerë mbeten të lej -u ar, ngase nuk u përmendën në këtë ajet.Mirëpo, Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem në një hadith ka ngritur këtë dispozitë.Xhabiri, Allahu qoftë i kënaqur prej tij,thotë: “Ka ndaluar Muhamedi sal-lAllahu ale-

______________[6] Shiko “El Bahrul Muhit fi Usuli el Fikh” (236/3), ez-Zerkeshi “Irshadul Fuhul” (fq 146) esh-Shevkani.


jhi ve sel-lem ditën e Hajberit nga ngrënia emishit të gomarit shtëpiak.” [7]

Lloji i katërt: Sunneti i cili paraqet ndonjëdispozitë që nuk është cekur fare në Kur’an,p.sh. ndalimi i arit dhe i mëndafshit për me -shkuj, ndalimi i përdorimit të enëve prej aridhe argjendi për meshkuj dhe femra dheshu më raste të tjera.

IXHMAI, KONSENSUSI I DIJETARËVE

Me termin ixhma kemi për qëllimkonsensusin e dijetarëve musli-manë pas vdekjes së Muhamedit

sal-lAllahu alejhi ve sel-lem për një çështje.[8]

Ixhmai konsiderohet i vlefshëm atëherë kurtë gjithë dijetarët kanë rënë në pajtim për njëçështje të caktuar, por edhe nëse pjesa dër-rmuese e muslimanëve nuk kanë lidhje meatë çështje, ngase fjala e tyre nuk llogaritet nëixhma, ashtu si u përmend edhe në defini-cion.Gjithashtu, ixhmai duhet të jetë pas vdekjessë Muhamedit sal-lAllahu alejhi ve sel-lem,ngase në kohën e tij nuk ka nevojë për të,pasi për çështjet e fesë kanë zbritur ajete apoka treguar Muhamedi sal-lAllahu alejhi vesel-lem në hadithe.Shembuj për ixhmain kemi shumë, përshembull unanimiteti i sahabëve që prijës ityre pas vdekjes së Muhamedit sal-lAllahualejhi ve sel-lem të ishte Ebu Bekri. Gji tha -shtu, unanimiteti i dijetarëve për atë personi cili merr tejemum nga mungesa e ujit dhefalet, por pas namazit gjen ujin, se namazi itij me tejemum është i plotë dhe nuk kanevojë ta përsërisë atë.[9]

Argument që ixhmai është burim i sheriatitkemi nga Kur’ani dhe Sunneti. Allahu iLartësuar thotë: “Këdo që e kundërshton tëDërguarin, pasi i është dhënë udhëzimi dhendjek rrugë tjetër nga ajo e besimtarëve, Ne elëmë të ecë andej nga është nisur dhe do ta për-cëllojmë në zjarrin e xhehenemit; eh, sa vend-banim i keq që është ai!” (Nisa: 115)Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem thotë:“Nuk bashkohet ummeti im në humbje.”[10]

KIJASI ANALOGJIA

Përkufizimi i tij është: Krahasimi i njëçështjeje për të cilën nuk kemi argu-ment dhe dhënia e dispozitës ndaj saj,

me një çështje tjetër të ngjashme me të, përtë cilën kemi argument dhe dispozitë, përarsye se shkaku-motivi i të dyjave është injëjtë.[11]

Duhet ta dijë çdo musliman se nuk kamundësi t’i vijë radha kijasit përderisa për atëçështje kemi argumente nga Kur’ani apoSunneti, ngase nuk kemi nevojë për të. Kijasinevojitet atëherë kur për një çështje nukkemi argument në Kur’an apo Sunnet, pran-daj më pas dijetarët shikojnë dispozitat qëjanë nxjerrë nga argumentet e Kuranit dhe tëSunnetit dhe bëjnë bashkimin mes tyre dheçështjes së re për të cilën nuk kemi argument,ngase për të dyja këto raste motivi është injëjtë.Shembull: Allahu ka ndaluar alkoolin përshkak se pirja tij të deh dhe të humb të men-duarit. Atëherë çdo gjë tjetër që të deh dhetë humb të menduarit është e ndaluar, kra-hasuar me alkoolin, ngase që të dyja i ba sh -kon i njëjti motiv, që është dehja.[12]

______________[7] Transmeton Imam Buhariu (4219) dhe Imam Muslimi (5134).[8] “Revdatu en Nadhir” (341/1), “Sherhu Muhtesar er –Revda” (3/6-7), “Nihajetu es Suul” (2/735-738), “Irshadul Fuhul” (fq 267).[9] “El Ixhma”, Ibën Mundhir, (fq 36)[10] Transmeton Tirmidhiu (2167), Ibën Maxheh (3950), shejh Albani e ka konsideruar të mirë.[11] “El Mustesfa” (2/242), “Sherhu Muhtesar er-Ravdah” (3/219,220), “Irshadul Fuhul” (fq 656).


Shembull: Allahu i Lartësuar e ka ndaluarshit blerjen në kohën e xhumasë për shkak seshitblerja në këtë kohë të pengon në nxitjepër namaz dhe ekziston mundësia të të ikë igjithë namazi. Shitblerja krahasohet me çdoakt tjetër apo punë tjetër, p.sh. dhënia meqira e banesave apo e shtëpive në atë kohë,pra, edhe kjo vepër ndalohet sepse motiviësh të i njëjtë, pra, pengimi i nxitjes për na -maz dhe mundësia e ikjes së namazit.Argumentet për ligjshmërinë e kijasit janë tëshumta. Allahu i Madhëruar thotë: “Ndërshenjat e Tij është edhe ringjallja e tokës. Ti esheh tokën të thatë e të shkretë, por, kur zbresimshi mbi të, ajo lëviz dhe gjallërohet. Pa dyshim,Ai që e ngjall atë, i ngjall edhe të vdekurit. Aiështë vërtet i pushtetshëm për çdo gjë.” Fussilet39 Allahu në këtë ajet ka bërë krahasim mesringjalljes së tokës dhe ringjalljes së njeriutpas vdekjes, në mënyrë që njerëzit të mendo-jnë dhe të përgatiten për ditën e ringjalljes.Po ashtu edhe rasti i asaj gruas që ka ardhurtek Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lemdhe e ka pyetur: “Nëna ime është zotuar tëkryejë haxhin, mirëpo e ka zënë vdekja pa ekryer. A ta bëj haxhin për të (bedel)?” Muha -medi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem është për -gjigjur: “Po, bëje haxhin për të. Sikur të kishtepasur nëna jote borxh, a do t’ia kishe shlyer?!Pra, çoje në vend borxhin ndaj Allahut sepseAllahu e meriton më shumë që t’i shlyhet bo -rxhi.”[13] Shihet qartë në këtë hadith se siMuhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem kabërë krahasim mes borxhit të nënës së saj dheborxhit që ka ajo ndaj Allahut dhe ky praështë kijasi. Allahu e di më së miri.

Përgatiti: Xheladin Leka

Literatura e konsultuar:1. Kur’ani Fisnik, me përkthim të Hasan Nahit.2.”Sahihu el Buhari”, Muhammed Ibën Ismail.3.”Sahihu el Muslim”, Muslim ibën Haxh-xhaxh en Ne-jsaburi.4. “Sunenu et Tirmidhi”, Muhammed ibën Isa, me ver-ifikim të haditheve nga Shejh Albani.5.”Sunenu iben Maxheh”, Muhammed ibën Jezid elKazvini, me verifikim të haditheve nga Shejh Albani.6.“El Ixhma”, Muhammed ibën Ibrahim ibën Mundhiren Nejsaburi, botimi i parë nga “Darul muslim”, me ver-ifikim nga Fuad abdul Mun’im Ahmed.7.“El Ihkam fi Usuli el Ahkam”, Ali ibën Ahmed ibënHazem el Endelusi.8.“El Burhan fi Usuli el Fikh”, Abdul Melik ibën Ab-dullah, Ebu el Meali el Xhuvejni.9. “El Mustesfa fi ilmi el Usul”, Muhammed ibënMuhamed, Ebu Hamid el Gazali, botimi i parë nga“Muesesetu err Rrisale”, me verifikim të Muhammedibën Sulejman el Eshkar.10.“Revdatu en Nadhir ëe xhennetu el Munadhir”,Muvef-fikud-din Abdullah ibën Ahmed Ibën Kudame,botimi i tretë nga “el Mektebetu el Mek-kije” me veri-fikim të dr. Sha’ban Muhammed Ismail.11.“El Ihkam fi Usuli el Ahkam”, Ali ibën Muhammedel Amidi.12.“El Vafi bi el Vafajat”, Salahud-din es Safedi.13.“Ref ’u el Haxhib an Muhtesari Ibni el Haxhib”,Taxhud-din Abdu el Vehhab es-Subki, botimi i parë nga“Alemu el Kutub” me verifikim të Ali MuhammedMuavad dhe Adil Ahmed Abdul Mevxhud.14.“Nihajetu es Suul fi sherhi Minhaxhi el Vusuul ilaIlmi el Usuul”, Xhemalud-din Abdurrahim iben elHasen el Isnevi, botimi i parë nga “Daru ibën Hazem”me verifikim të dr. Sha’ban Muhammed Ismail.15. “El Bahru el Muhit fi Usuli el Fikh”, Bedrud-din ezZerkeshi.16.“Irshadu el Fuhul ila tahkiki el Hakki min Ilmi elUsul”, Muhamed ibën Ali esh Shevkani, botimi i parënga “Daru ibën Kethir”, me verifikim të Shejh Muha -mmed Subhi Hal-lak.17.“Mebahithu fi Ulumi el Kur’an”, Shejh Men-na elKat-tan, botimi i tretë nga “Mektebetu el Mearif ”18.“Mesadiru et Teshri’i el Islami”, nga Dr.MuhammedEdib es Salih, botimi i parë nga “Mektebetu el Ubejkan”.

______________[12] Kjo ishte vetëm për ilustrim, ngase për këtë çështje s’kemi nevojë për kijas pasi është i qartë hadithi i Muhamedit alejhi selam në ndalimin e çdo gjëjeqë deh. Hadithi thotë: “Çdo gjë që deh është e ndaluar.” Transmeton Buhariu (4343, 4344, 6124, 7172) dhe Muslimi (5332, 5335)[13] Transmeton Buhariu (1852, 7315), Muslimi (2752).


DEFINICIONI I

BIDATITBidat në fe është ajo gjë të cilën nuk e ka legjitimuar Allahu dhe i Dërguari i Tij, pra është ajogjë që nuk është theksuar qoftë në mënyrë obligative apo të pëlqyeshme, ndërsa ajo gjë që ështëobliguar apo është e pëlqyer dhe kjo gjë dihet sipas argumenteve të sheriatit, atëherë ajo është prejfesë të cilën e ka legjitimuar Allahu, edhe nëse dijetarët nuk pajtohen në disa çështje.

Bidat gjuhësisht ka kuptimin e diçkaje qëështë shpikur duke mos pasur shembullmë herët. Në lidhje me këtë është fjala e

Allahut subhanehu ve te ala: "Thuaj: “Unë nukjam risimtar prej të Dërguarve...",[2] që do të thotëse unë nuk jam i pari që jam dërguar, pasi janëdërguar para meje shumë Pejgamberë, si dhe fjalae Zotit të Plotfuqishëm: "...ndërsa murgjërinë atavetë e shpikën."[3]

Bedi'ë-Shpikësi i qiejve dhe i tokës është cilësiprej cilësive të Allahut, ngaqë Ai e ka shpikur kri-jimin duke mos pasur ajo shembull paraprirës.Kjo vjen nga fjala e Allahut subhanehu ue teala,që thotë: "Ai është shpikësi i qiejve e i tokës (pa kur-rfarë modeli të mëparshëm)..."[4]

Termi bidat përdoret si për gjëra të mira ashtuedhe për të këqija, vetëm se ky nocion sipasurfit[5] përdoret më shumë për ato gjëra të cilatjanë të qortuara, ashtu siç thekson Ibën Ethiri nëlibrin “En-Nihaje”[6]

Definicioni i bidatit sipas legjislacionitSipas aspektit legjislativ, bidatit disa dijetarë ikanë dhënë shumë përkufizime, por edhe nësemes tyre ka dallueshmëri në tekst, megjithatëkuptimet që përmbajnë në përgjithësi janë një

dhe e plotësojnë përkufizimin në mënyrë per-fekte. Prej përkufizimeve më të rëndësishmeveçojmë:1. Definicioni i dhënë nga Shejhul Islam IbënTejmijeShejhul Islami e ka definuar bidatin me thëniene tij: “Bidat në fe është ajo gjë të cilën nuk e kalegjitimuar Allahu dhe i Dërguari i Tij, pra ështëajo gjë që nuk është theksuar qoftë në mënyrëobligative apo të pëlqyeshme, ndërsa ajo gjë qëështë obliguar apo është e pëlqyer dhe kjo gjëdihet sipas argumenteve të sheriatit, atëherë ajoështë prej fesë të cilën e ka legjitimuar Allahu,edhe nëse dijetarët nuk pajtohen në disa çështje.Kjo është e njëjtë sido që të jetë; a është prak-tikuar në kohën e Pejgamberit sal-lAllahu alejhive sel-lem apo nuk ka qenë e praktikuar”.[7]

2. Definicioni i ShatibiutShatibiu e përkufizon bidatin me fjalët: “Bidatështë një rrugë e shpikur në fe, e cila rivalizonsheriatin dhe qëllimi i të shtegtuarit në të ështëtejkalimi i limiteve në adhurimin ndaj Allahutsubhanehu ve teala”.[8]

3. Definicioni i Ibën RexhebitIbën Rexhepi e përkufizon kështu bidatin: “Qëll -imi me bidat është ajo që është shpikur e që nuk

______________[1] Këtë temë e kemi përkthyer me disa shkurtesa.[2] Sure Ahkaf: 9.[3] Sure Hadid: 27[4] Sure Bekare: 117. Shiko “Lisanul Arab” nga Ibën Mendhur 9/351-352.[5] Traditës.[6] Shiko “En-Nihaje” 1/107-108.[7] "Mexhmu'ul Fetava” 4/107-108[8] "El I'tisam” 1/37

[1]


ka bazë në sheriat, ndërsa ajo që ka bazë në she-riat dhe që është e faktuar, nuk është bidat sipaskonceptit fetar, edhe nëse ajo është bidat sipaskonceptit gjuhësor”.[9]

Kur meditojmë për këto përkufizime, na shfaqenshenjat kryesore të kufirit të bidatit, të cilinmund ta përmbledhim në këto pika:1 - Bidati është shpikje në fe dhe me këtë nukko nsiderohet bidat ajo gjë që është shpikur dhenuk synohet me të feja, por arritja e të mirave tëkësaj jete, si shembulli i disa prodhimeve dhemjeteve në kohën bashkëkohore për të realizuargjërat e dobishme jetësore për njerëzit. 2 - Bidati nuk ka bazë në sheriat që të argumen-tohet, ndërsa atë që e argumentojnë rregullat ele gjislacionit sheriatik nuk konsiderohet bidat,edhe nëse nuk e ka precizuar atë Ligjvënësi tek-stualisht. Shembulli për këtë është në kohën to -në. Kush prodhon ndonjë mjet luftarak, si:ae ro plan, raketë, tank apo diçka tjetër nga mjetetluftarake bashkëkohore duke pasur për qëllim metë përgatitjen për të luftuar kundër jobesimtarëvedhe për të mbrojtur muslimanët, kjo vepër e tijnuk konsiderohet bidat, edhe pse sheriati nuk eka tekstualizuar atë gjë e as Resulullahu sal-lAl-lahu aljehi ve sel-lem nuk ka përdorur mjete tëtilla luftarake në luftë kundër jobesimtarëve, mi -rë po prodhimi i këtyre gjërave përfshihet në të -rë sinë që e përmbledh fjala e Allahut: "E jupë r gatituni sa të keni mundësi force (mjete lu -ftarake)".[10] Kështu veprohet me të gjitha vepratdhe çdo gjë që ka bazë në sheriat është prej she-riatit e assesi bidat.3 - Të gjitha bidatet janë të qortuara dhe nukekziston bidat i mirë, siç pretendojnë ata që emë -rtojnë bidate të mira, për arsye se bidatet kundër-shtojnë sheriatin dhe e rivalizojnë atë. Pra, bidatiështë i qortuar në çdo aspekt dhe të gjitha defini-cionet e kanë vënë në pah këtë tematikë shumëtë rëndësishme.

Dallimi mes përkufizimit gjuhësor dhe atij legjisla-tiv Nocioni bidat gjuhësisht është më përmbledhës

sesa në legjislacion, ashtu siç sqarohet kjo gjë nëlidhje me bidatin në definicionin gjuhësor dhenë atë sheriatik, ngase bidat gjuhësisht konsidero-het çfarë është shpikur, duke mos pasur model tëmëparshëm, ndërsa në legjislacion është shpikjae një gjëje në fe, për të cilën nuk argumentojnëas tekstet dhe as rregullat e sheriatit.Mund të ndodhë që një vepër të jetë bidat në as-pektin gjuhësor duke mos qenë bidat në sheriat,si për shembull nëse në tekstet e Kur'anit apoSunnetit inkurajohet të vepruarit e ndonjë vepredhe nuk arrihet realizimi i saj vetëm se pas për-fundimit të legjislacionit dhe vdekjes së Resulul-lahut sal-lallahu alejhi ve sel-lem, duke mos ulehtësuar praktikimi i saj apo duke ekzistuarndonjë gjë që e pamundëson veprimin e saj nëkohën e shpalljes. Ky veprim për atë që e prak-tikon i pari konsiderohet bidat në aspektin gju -hë sor për arsye se është gjë e shpikur duke mosposeduar shembull të mëparshëm, por nuk ështëbidat në sheriat ngase për legjitimitetin e tij ar-gumentojnë faktet e sheriatit.[11]

Shembujt për këtë që thamë janë të shumta nëveprimet e sahabëve, Allahu qoftë i kënaqur meta, si: tubimi i Kur'anit në kohën e Ebu Bekrit,Allahu qoftë i kënaqur me të, namazi i teravivenë kohën e Umerit, Allahu qoftë i kënaqur metë, rregullimi i administratës në aspektin e doku-mentacionit si dhe shpikja e ezanit të parë nëditën e xhuma në kohën e Uthmanit, Allahuqoftë i kënaqur me të. Këto nuk konsiderohenbidate në sheriat sepse përfshihen në rregullat esheriatit, mirëpo lejohet emërtimi i tyre bidatgjuhësisht. Për këtë, Umeri,Allahu qoftë i kë-naqur me të, e quajti bidat bashkimin e njerëzvenë namazin e teravive gjatë Ramazanit në njëimam. Kur i shikoi ata, tha: "Sa bidat i mirë",[12]

e me këtë kishte synim bidatin në aspektin gjuhë-sor e jo atë sheriatik.

Përshtati: Adem AvdiuMarrë nga libri “Mevkifu Ehlus-Sunneh vel Xhema'a

min Ehlil Ehvai vel Bidai” 1/89 nga prof. dr Ibrahim bin Amir Err-Rruhejli

______________[9] "Xhamiul Ulum vel Hikem” 265[10] El Enfalë: 60.[11] Për këtë aludon hadithi i treguar nga nëna e besimtarëve, Aishja, Allahu qoftë i kënaqur me të, se Pejgamberi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem ka thënë:"Kush shpik diçka në fenë tonë, që nuk është prej saj, ajo gjë është e refuzuar." E transmeton këtë hadith Buhariu në sahihun e tij, nr..2697, dhe Muslimi nësahihun e tij 12/16 dhe teksti i hadithit është prej tij. Nëse i bëjmë këtij hadithi një analizë të thuktë, do na bëhet më se e qartë se çdo gjë që shpiket në fedhe nuk ka bazë në të, kjo vepër është bidat në fe. Pra, kush shpik diçka në fe, që nuk është prej saj, ndërsa kush shpik diçka për të cilën aludojnë argumentetfetare, ajo gjë është e legjitimuar fetarisht dhe në të njëjtën kohë është bidat sipas konceptit gjuhësor. Kjo kuptohet nga kuptimi i kundërt i tekstit të hadithit,se kush shpik diçka në fe, cka është prej saj, ajo nuk është e rrefuzuar.(sh.p).[12] E transmeton Buhariu në sahihun e tij në librin për namazin e teravive, në kapitullin “Dobia për atë që falet gjatë Ramazanit.” “Fet'hul Barij” 4/250.


Mësoja fëmijës tënde shehadetin (dëshminë e besimit) dheatë që ngërthen në vete kjo dëshmi prej pohimit dhe mohimit(se nuk ka Zot tjetër që meriton të adhurohet përveç Allahut).

Falënderimi i takon Allahut. Atë e falën-derojmë dhe vetëm prej Tij ndihmë dhefalje kërkojmë. Paqja dhe shpëtimi i Al-

lahut qoftë mbi Pejgamberin tonë, Muha mm -edin, mbi familjen e tij, mbi shokët e tij dhe mbitë gjithë ata që ndjekin dhe pasojnë rrugën e tijderi në Ditën e Kiametit.Lexues të dashur, këtu do të përmendim inshal-lah disa këshilla për edukimin e fëmijëve, dukepasur parasysh rëndësinë e madhe që ka edukimii tyre sipas frymës së mirë islame, ngase ata janëardhmëria jonë, janë shpresa e popullit tonë dhexixëllonjat e këtij ummeti së pari.Së dyti, i japim këto këshilla duke pasur parasyshpërgjegjësinë e madhe që kemi mbi supet tona,ngase secili do të përgjigjet për atë që është nënpërgjegjësinë dhe kujdesin e tij.Prandaj po i përmendnim këto këshilla duke elutur Allahun e Madhëruar që të na bëjë do-biprurës dhe të begatshëm kudo që jemi.

BESIMI

1Mësoja fëmijës tënde shehadetin (dëshminëe besimit) dhe atë që ngërthen në vete kjo

dëshmi prejpo himit dhe mo-himit (se nuk kaZot tjetër që meri-ton të adhurohet me tëdrejtë përveç Allahut).

2Mësoja atij qëllimin për të cilinjemi krijuar, siç thotë Allahu në Kur'an: "Unë

nuk i krijova xhinët dhe njerëzit për tjetër pos që tëmë adhurojnë." Dharijat: 56Mësoje atë dhe udhëzoje drejt kuptimit të gjerëtë ibadetit.

3Mos e shpeshto frikësimin e tij me zjarrin exhehnnemit, dënimin dhe hidhërimin e Al-

lahut, në mënyrë që të mos lidhet përmendja dhepërkujtimi i Allahut tek ai vetëm me përkujtimtrishtues.

4Bëje që Allahun ta dojë më së shumti, ngaseAi është i Cili na ka krijuar, furnizuar, ush -

qyer, mbuluar dhe na ka bërë prej besimtarëve.

5Tërhiqja vërejtjen që të mos bëjë ndonjë punëtë keqe kur është i vetmuar, ngase Allahu e

sheh atë si do që të jetë.

6Shpeshto përmendjen e shprehjeve në të cilatpërmendet emri i Allahut, si të thënët ‘Bis-

DISA KËSHILLAPËR EDUKIMINE FËMIJËVE


milah” (në ushqim, ngrënie, hyrje dhe dalje ngashtëpia etj), ‘Elhamdulilah’ (kur përfundon ush -q i min), “Subhanallah” (kur çuditet nga diç ka)dhe disa shprehje të tjera të ngjashme me to.

7Bëje fëmijën tënd që ta dojë Pejgamberin fis-nik, sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, duke i më-

suar atij disa cilësi të Pejgamberit dhe duke lexuarndonjë tregim prej historisë së tij para fëmijëstënd. Dërgo salavat mbi të sa herë që përmendetai.

8Mbill në mendjen e tij besimin në përcak-timin (kadanë dhe kaderin), se ajo që dëshi-

ron Allahu bëhet dhe ajo që nuk dëshiron ai nukmund të ndodhë.

9Mësoja fëmijës tënd gjashtë shtyllat e besimit.

10Bëji atij disa pyetje që kanë të bëjnë mebazat e besimit, si:

- Kush është Zoti yt?- Kush është i Dërguari yt?- Për çfarë shkaku jemi krijuar?- Kush është Ai që na furnizon, na bën të hamëdhe të pimë dhe na shëron?- Cilat janë llojet e teuhidit, njëshmërisë?- Ç’është shirku, kufri dhe hipokrizia?- Cili është përfundimi i mushrikut, i atij që ibënë rival Allahut, po përfundimi i qafirit, jobes-imtarit që e mohon Allahun apo e beson atë metë meta, si dhe i munafikut, domethënë hipokri-tit?Mund t’i bësh edhe pyetje të tjera.

ADHURIMI

11Mësoja fëmijës tënd pesë shtyllat e bes-imit.

12Kalite atë me namaz. "Urdhëroni fëmijëttuaj me namaz kur t’i mbushin shtatë vjeç,

e rrihini ata kur t’i mbushin dhjetë vjeç (nëse nuke falin namazin)."

13Shoqëroje fëmijën tënd për në xhami dhemësoje si të marrë abdest.

14Mësoja atij rregullat e xhamisë, mësoje sesi t’i nderojë ato dhe të dijë se ato janë të

shenjta.

15Kalite fëmijën me agjërim, që ta përvetë-sojë atë kur të rritet.

16Nxite dhe stimuloje fëmijën tënd që tëmësojë atë që mundet prej sureve të

Kur’anit, haditheve të Pejgamberit alejhi selamdhe lutjeve.

17Shpërbleje fëmijën kur mëson diçka të re.

Thotë Ibrahim ibën Ed'hemi: “Më ka thënë muababai im: "O biri im! Kërkoje, mësoje hadithin,ngase çdo herë që dëgjon dhe mëson ndonjë ha-dith, ke si shpërblim një dërhem." E kjo më bërimua që ta mësoja hadithin.

18Mos e rëndo fëmijën tënde me mësimintepërt përmendësh të Kur'anit, me qëllim

që të mos i duket si dënim dhe mos ta urrejëmësimin e Kur'anit.

19Dije se ti je shembull për fëmijët e tu dhenëse ti je i luhatshëm dhe përtac në kry-

erjen e ibadeteve, atëherë dije se fëmijët e tu dotë ndikohen prej teje dhe do të bëhen neglizhentëdhe përtacë në kryerjen e ibadeteve, ndoshtamund të largohen fare prej tyre.

20Kalite dhe ushtroje fëmijën tënd që tëjapë sadaka (lëmoshë). Kur ti jep sadaka

dhe ai të sheh, vetvetiu edhe ai do t’i japë ndonjëtë varfri apo lypësi. Por ajo që është me e miraështë që ta nxitësh fëmijën tënd që të japë ngaparatë e veta.

Shkëputur nga libri "Mi'etun ue thelathune fikreh fiterbijeti essigar"

Shkruar nga dr Ahmed ibën Uthman el-Mezid dhe drAdil ibën Alij esh-Shiddij

Përshtati: Bali Musli Sadiku

Dije, rob i Allahut, se gjithë bijtë eAdemit janë gabimtarë dhe çdo njeriqëndron afër mëkatit, por cila do të

jetë dalja, shpëtimi nga ky mëkat?I Dërguari i Allahut thotë: “Të gjithë bijtë eAdemit janë gabimtarë, por gabimtarët më tëmirë janë atë që kthehen tek Allahu me pendim.”(Sahih el-xhami’ 4515)

Rob i Allahut, kujdes se mëkatet janë tëshumta, aq sa nuk ke mundësi t’i përkufizoshme numër, edhe pse kanë ardhur hadithe tëvërteta që janë përmendur me numër si shtatëe nëntë, mirëpo ajo që na intereson në këtëtemë është largimi nga këto mëkate dhe kthimitek Allahu me pendim të sinqertë, sepse vetëmAllahu është Ai që fal dhe e do faljen kur robi

e pranon gabimin, duke u bazuar në hadithine të Dërguarit të Allahut: “…por gabimtarët mëtë mi rë janë atë që kthehen tek Allahu mependim.” (Sahih el-xhami’ 4515)

Robër të Allahut, prej mi rë si ve të shu mta ngaAll ahu i La r tësuar është hapja e derës sëpendimit për ata që dëshirojnë të pendohen.Kjo derë nuk do të mbyllet deri kur të lindëdielli nga perëndimi.I Dërguari i Allahut thotë: ”Vërtet karshiperëndimit është dera, gjerësia e së cilës është sa tëecurit dyzet vjet apo shtatëdhjetë vite. Allahu ilartësuar e hapi këtë derë për të penduarit ditënkur krijoi tokën dhe qiellin dhe nuk ka për t’umbyllur derisa të lindë Dielli nga (perëndimi).”

35

PENDIMI I SINQERTËI NJERIUT QË VRAU 99 NJERËZ

I Dërguari i Allahut thotë:”Vërtet karshi perëndimit është dera, gjerësia e së cilës është sa të ecuritdyzet vjet apo shtatëdhjetë vite. Allahu i lartësuar e hapi këtë derë për të penduarit ditën kurkrijoi tokën dhe qiellin dhe nuk ka për t’u mbyllur derisa të lindë Dielli nga (perëndimi).”



(Sahih tergib ve terhib 3137)Ibën Abbasi thotë: “I thanë kurejshët të Dër-guarit, kërko nga Allahu për ne që ta shndër-rojë Safan në flori dhe nëse Safa shndërrohetnë flori, ne do të të pasojmë ty.” I Dërgu ari e luti Allahun e Lartësuar dhe ierdhi Xhibrili alejhi selam e i tha: “Zoti yt tëbën selam e të thotë ty: “Po deshe, Ne do tashndërrojmë Safan me flori, por ai i cili është mo-hues (bën kufër), do ta dënoj me një dënim qëaskënd nuk do ta kisha dënuar. Po deshe do tëhap për ta derën e pendimit dhe të mëshirës.” Thai Dërguari: “Hap derën e pendimit dhe tëmëshirës.” (Sahih tergib ve terhib 3134)Pas gjithë kësaj, Allahu i Lartësuar i urdhëroirobërit e Tij që të kthehen tek Allahu mependim të sinqertë:“O ju, që keni besuar! Kthehuni tek Allahu menjë pendim të sinqertë.” (Tahrim: 8)Allahu i Lartësuar thotë:“Të gjithë ju, o besimtarë, kthehuni tek Allahu tëpenduar, që të arrini shpëtimin!” (Nur: 31)Krahas kësaj, Allahu i Lartësuar ua tërheq vëre-jtjen atyre që e vonojnë pendimin.Allahu i Lartësuar thotë:“Kthehuni tek Zoti juaj dhe nënshtrojuni Atij,para se t’ju vijë dënimi, sepse atëherë nuk do tëmund t’ju ndihmojë kush. Ndiqni më të mirën easaj që ju është shpallur nga Zoti juaj, para se t’juvijë dënimi papritmas, pa e ndier atë, që të mosthotë njeriu: “Mjerë për mua, që nuk i kam kryerdetyrimet ndaj Allahut, madje, edhe jam tallur!”Zumer: 54-56Allahu i Lartësuar hapi për ne derën e pendimitdhe na urdhëroi që të pendohemi e mos tavonojmë pendimin. Allahu i Lartësuar thotë:“Ai e pranon pendimin e robërve të Vet, i fal gjy-nahet dhe i di të gjitha çfarë punoni ju.” Shu’ra:25

Robër të Allahut!Allahu i Lartësuar në Kur’an na tregoi se Ai ifal të gjitha mëkatet.Kush pendohet prej mohimit, Allahu e fal atë;

kush pendohet prej shirkut, Allahu e fal atë;kush pendohet nga amoraliteti, Allahu e fal atë;kush pendohet nga lënia e namazit, Allahu efal atë dhe kush pendohet nga mosagjërimi paarsye, Allahu e fal atë.Allahu i Lartësuar thotë:“Thuaj: “O robërit e Mi, që i keni bërë keq vetesme gjynahe, mos e humbni shpresën në mëshirëne Allahut! Allahu, me siguri, i fal të gjitha gjyna-het. Vërtet, Ai është Falësi i madh dhe Mëshirë-ploti.” Zumer: 53Allahu i Lartësuar thotë:“Dhe ata që, pos Allahut, nuk adhurojnë zottjetër, nuk vrasin njeri, gjë që Allahu e kandaluar, përveçse me të drejtë dhe që nuk bëjnëkurvëri. E kush i bën këto, do të marrë gjynahe.Ndëshkimi do t’i dyfishohet në Ditën e Kiametitdhe ai do të qëndrojë përherë në këtë fatkeqësi iposhtëruar. Përjashtim bën ai që pendohet, besondhe punon vepra të mira. Një njeriu të tillë Al-lahu ia ndërron veprat e këqija në të mira. Allahuështë Falës e Mëshirëplotë.” Furkan: 68-70Në hadithin kudsi, Allahu i Lartësuar thotë:“O robërit e Mi, vërtet ju bëni gabime natën editën, Unë ua fal të gjitha gabimet. Kërkoni faljenga Unë e Unë ju fal.” (Muslimi)I Dërguari i Allahut thotë: “Nëse ju bëni gjy-nahe, saqë -gjynahet- mbërrijnë qiellin, e pastajpendoheni, Allahu ua fal juve gjynahet.” (Sahihtergib ve terhib 3138)Allahu i Lartësuar i ka ndarë njerëzit në dygrupe: a) të penduar dhe b) zullumqarë.Të penduarve të sinqertë me Të, Allahu ua pra-non pendimin, kurse zullumqari është gën-jeshtari në pendimin e tij. Allahu i Lartësuarthotë për të:“Sigurisht, të padrejtët do ta shohin se në çfarëmundimi do të kthehen (pas vdekjes).” Shuara:227

Robër të Allahut!Çfarë e pengon lënësin e namazit që të pendo-het?Çfarë e pengon kamatarin që të pendohet?


Çfarë e pengon zinaqarin që të pendohet?Çfarë e pengon bidatxhiun që të pendohet e tëkapet pas Sunnetit?Mos harro, rob i Allahut, ngase vdekja të godetnë befasi dhe pendimi nuk pranohet në mo-mentet e vdekjes.Allahu i Lartësuar thotë:“Nuk pranohet pendimi i atyre që vazhdimishtbëjnë të këqija e, kur u afrohet vdekja, atëherëthonë: “Unë tani me të vërtetë po pendohem”. Aspër ata që vdesin duke qenë jobesimtarë.” Nisa:18I Dërguari i Allahut thotë: “Allahu i Lartësuare pranon pendimin e robit përderisa nuk i ka ard-hur shpirti te fyti.” (Sahih tergib ve terhib Al-bani 3143)Dije, rob i Allahut, se pendimi nuk pranohetkur Dielli të lindë nga perëndimi. E kush nasiguron që Dielli nuk lind nesër ngaperëndimi??I Dërguari i Allahut thotë: “Vërtet Allahu iLartësuar gjatë natës e mban Dorën të shtrirë përtë pranuar pendimin e mëkatarëve të ditës dhegjatë ditës e shtrin Dorën për të pranuarpendimin e mëkatarëve të natës, derisa Dielli tëlindë nga perëndimi (deri në Ditën e Kiametit).”(Muslimi 13/322-4954)Robër të Allahut, nga mirësia dhe mëshira e Al-lahut, prej së cilës përfiton në këtë botë dhebotën tjetër, është se Allahu i Madhëruar na katreguar se ne duhet të largohemi dhe të ruheminga mëkatet e mëdha dhe si virtyt i largimitnga mëkatet e mëdha është se robi pastrohetnga mëkatet e vogla.Allahu i Lartësuar thotë:“Në qoftë se ju u shmangeni gjynaheve të mëdha,që ju janë ndaluar, Ne do t’jua falim gabimettuaja të vogla dhe do t’ju shpiem në një vend tënderuar.” Nisa: 31“Për ata që ruhen prej gjynaheve të mëdha embrapshtive dhe që, kur i zemëron dikush, falin.”Shura: 37“Për ata që, kur bëjnë vepra të turpshme ose ibëjnë dëm vetes, e kujtojnë Allahun, i kërkojnë

falje për gjynahet e tyre - e kush i fal gjynahetpërveç Allahut?” Alu Imran: 135“Ai e pranon pendimin e robërve të Vet, i fal gjy-nahet dhe i di të gjitha çfarë punoni ju.” Shura:25“A nuk e dinë ata se Allahu është Ai që pranonpendimin dhe bamirësinë nga robërit e Vet dhe seAi është Pranuesi i pendimeve dhe Mëshirëploti?”(Teube: 104)“Pa dyshim, Allahu i do ata që pendohen fort (përgjynahet) dhe ata që pastrohen.” Bekare: 222Nga këto ajete kuptojmë se Allahu i Lartmadh -ëruar ka marrë për obligim të Vetin që atë per-son i cili largohet nga mëkatet e mëdha ependohet, ta bëjë prej banorëve të xhenetit.Ndërsa i Dërguari i Allahut na tregon se “pesënamazet (faljet e ditës) dhe namazi i xhumasë nëxhumanë, nga Ramazani në Ramazan (të gjithakëto) janë falje për gjynahet e bëra në kohën etyre, nëse u largohesh mëkateve të mëdha.” (Mus-limi 233)A thua, cilat janë këto mëkate të mëdha që netë ruhemi prej tyre? Pa dyshim se mëkatet emëdha janë të shumta dhe prej tyre për-mendim si vijon.Thotë i Dërguari i Allahut: “Largohuni prejshtatë mëkateve shkatërruese” ... dhe përmendishirkun, sihrin, vrasjen, ngrënien e mallit të je-timit, kamatën, dezertimin dhe përgojimin egrave të ndershme.” (Buhariu 9/2560, Muslimi1/129)I Dërguari i Allahut thotë: “Mëkatet më tëmëdha janë: të shoqëruarit diçka ndaj Allahut,vrasja e njeriut, keqtrajtimi i prindërve dhe dësh-mia e rrejshme.” (Buhariu 21-6363)Transmetohet nga Ibën Mes’udi, i cili thotë: “Epyeta të Dërguarin e Allahut se cili është mëkatimë i madh. U përgjigj: “T’i bësh shirk Allahut,kur Ai të ka krijuar.” E pas këtij? “Të vrasëshfëmijët e tu nga frika e skamjes!” “E më pas?” “Tëbësh zina me gruan e komshiut tënd.” (Buhariu13/4117, Muslimi1/124)Ibni Abasi ka thënë: “Mëkat i madh është çdomëkat që Allahu e ka përfunduar me zjarr,


zemërim, mallkim apo dënim.”Ibën Mes’udi thotë se mëkatet e mëdha janëkatër: “Dëshpërimi nga mëshira e Allahut,humbja e shpresave nga rahmeti i Allahut, tësigurohesh se nuk do të dënohesh tek Allahume shirk, të cilat i ka cekur Kur’ani.”Transmetohet nga Ibën Umeri se mëkatet emëdha janë nëntë: “Vrasja e njeriut, ngrënia ekamatës, ngrënia e mallit të jetimit, shpifjandaj grave të ndershme, dëshmia e rrejshme,mosrespektimi i prindërve, ikja nga fushë-beteja, sihri (magjia), mëkati në Qabe.” Pa dyshim, o robi i Allahut, se ka ende mëkatesiç janë: vjedhja, bixhozi, alkooli, devijimi igjykatësve, pasimi i epsheve etj.Tavusi ka thënë se e kanë pyetur Ibën Abbasin:“Vallë mëkatet e mëdha janë shtatë?” Ai kathënë: “Të thuash se ato janë deri në shtatëd-hjetë është më afër.”Në një rivajet tjetër është pyetur Ibën Abasinëse mëkatet e mëdha janë shtatë. Ai ka thënëse të thuash se janë shtatëqind është më afërnumrit të saktë sesa të thuash shtatë.”Dije, vëlla i dashur, se mëkatet janë të shumtadhe se pendimi nga këto mëkate është i men-jëhershëm, prandaj pendohu dhe mos lë vendpër shejtanin duke thënë se ka kohë, se ende jei ri, e nesërmja është pendim për ty, mash tri -m et e intrigat e shejtanit janë të shumta, pormos harro se ti nuk e posedon të nesërmen. Allahu i Lartësuar thotë:“Asnjë njeri nuk di ç’do të fitojë nesër dhe askushnuk di se në ç’vend do të vdesë.” Llukman 34Allahu i Lartësuar në suren Huxhurat na tre-gon se ai i cili nuk pendohet do të jetë prej ke-qbërësve:“Ata që nuk pendohen, janë vërtet keqbërës.”Huxhurat: 11Allahu i Lartësuar e pranon pendimin e robitpara se t’i vijë atij shpirti te fyti. E, kur t’i vijëshpirti te fyti, nuk ka më pendim për të.Prandaj ti o rob i Allahut pendohu sepse Al-lahu e pranon pendimin tënd në mbrëmje e nëagim.

Imam Muslimi ka nxjerrë hadithin e të Dër-guarit të Allahut: “Vërtetë Allahu i Madhër-ishëm gjatë natës e mbanë Dorën të shtrirë për tëpranuar pendimin e mëkateve të ditës dhe gjatëditës e shtrin Dorën për të pranuar pendimin emëkateve të natës, derisa Dielli të lindë ngaPerëndimi (deri në Ditën e Kiametit).“ (Muslimi13/322-4954)Imam Muslimi ka nxjerrë hadithin se i Dër-guari i Allahut ka thënë: “O njerëz , drejtojuniAllahut me tevbe (pendim) dhe kërkim për falje,edhe unë i bëj tevbe Allahut nga njëqind herë nëditë.” (Muslimi 13/4871)Thotë i Dërguari i Allahut: “Kush dëshiron tëjetë i gëzuar me fletët e regjistrit të tij (Ditën eKiametit), le të bëjë sa më shumë istigfare.” (Ha-dithi është i mirë në Shuabul-Iman, të Bejhak-iut 2/668)Allahu i Lartësuar në hadithin kudsijj thotë:“O robërit e Mi, ju bëni gabime (gjynahe) ditëne natën dhe Unë i fal të gjitha gjynahet. Kërkonifalje tek Unë e Unë ju fal ju.” (Muslimi12/4674)Prandaj ti pendohu, se vonimi i pendimit ështëgjynah më vete. Dije, vëlla i dashur, se duheshtë pendohesh tek Allahu për mëkatet që i didhe për ato që nuk i di, duke u bazuar tek ajoqë i Dërguari i Allahut e ka mësuar Ebu Bekrintë thotë:“O Zoti im, më ruaj nga të shoqëruarit Ty shokme vetëdije dhe kërkoj falje për atë që e bëj pavetëdije!” (Hadithi është i mirë)

Pendohu o ti i cili i bën shirk Allahut, sepse Al-lahu e pranon pendimin tënd! Pendohu o ti që lë namazin, sepse Allahu e pra-non pendimin tënd!Pendohu o ti që bën zina, sepse Allahu pranone pendimin tënd!Pendohu o ti që ushqehesh nga kamata, sepseAllahu e pranon pendimin tënd!Mëkatet janë si helmi që shkatërron njeriundhe ia humb lumturinë e përjetshme, sepsependimi i menjëhershëm pas mëkatit është


obligim (farz) për robin, nuk lejohet të vono-het. Për këtë kemi unanimitetin e dijetarëve, senuk lejohet vonimi i pendimit nga mëkati ibërë.Allahu i Lartësuar thotë:“Përjashtim bën ai që pendohet, beson dhe punonvepra të mira. Një njeriu të tillë Allahu ia ndërr -on veprat e këqija në të mira. Allahu është Falëse Mëshirëplotë.” Furkan: 70I Dërguari i Allahut thotë: “Nëse ju bëni gjy-nahe, saqë (gjynahet) mbërrijnë qiellin, e pastajpendoheni, Allahu ua fal juve gjynahet.” (Sahihtergib ve terhib 3138)Dije, o rob i Allahut, se “besimtari i sheh gjy-nahet e tij sikur të ishte ulur në rrëzën e ndonjëmali dhe frikësohet se mos i bie mbi kokë,ndërsa i prishuri i sheh gjynahet e tij si një mizëqë i kalon nëpër hundë.” (Fjalë e Abdullah ibënMesudit, e transmetuar te Buhariu 11/102)Ndërsa i Dërguari i Allahut na thotë: “Lum aiqë e ka mbizotëruar gjuhën e tij, shtëpia e të cilitështë e mjaftueshme (e gjerë dhe e mirë për të) dheqë qan për gabimet e veta.” (Sahih Taberaniu2/532)Rob i Allahut, shembulli më i mirë është shem-bulli i të Dërguarit tonë të dashur, Muha mm -edit, paqja dhe bekimi i Allahut qoftë mbi të.E, si shembull konkret kemi hadithin e njeriutqë vrau nëntëdhjetë e nëntë njerëz, mirëpo kynjeri nuk u ndal me kaq duke e vrarë edhe një,për ta çuar numrin në njëqind persona. Por kynjeri e dinte se duhet të jepte llogarinë paradikujt e llogaria jepet para Allahut të Lartësuarditën kur nuk të bën dobi asnjë gjë përveçveprës sate të sinqertë. Ajo është dita e takimittënd o njeri me Allahun e Lartësuar.Ky njeri nuk vazhdoi të bënte gjynahe, porkërkoi që të merrte udhëzim se si ta shpaguanteatë mëkat të madh që kishte bërë (vrasjet),prandaj kërkoi që të pendohet tek Allahu mependim të sinqertë.

HADITHI

Imam Muslimi transmeton hadithin ngaEbu Seid el Hudriu, se i Dërguari i Al-lahut ka thënë:

“Shumë kohë para jush jetonte një njeri i cilikishte vrarë nëntëdhjetë e nëntë persona. Ai pyetipër njeriun më të ditur në botë dhe e udhë¬zuante një murg. Ai shkoi tek murgu dhe i tha se kishtevrarë 99 veta, prandaj a mund të ketë pendimpër të? Murgu i tha se për të nuk ka pendim. Aie vrau dhe murgun dhe me të i plotësoi njëqindtë vrarë. Më pas kërkon përsëri njeriun më tëditur në botë dhe e udhëzuan te një dijetar. Ky,pasi e gjen, i tregon se ka vrarë 100 njerëz dhe epyet se a ka pendim për të? Dijetari i tha: “Po! Ecili është ai që mund të ndërhyjë ndërmjet tij dhependimit të tij? Shko në atë dhe në atë vend kubanojnë njerëz të cilët e adhurojnë Alla¬hun. Ad-huroje edhe ti Allahun me ta dhe mos u kthekurrë në vendin tënd, sepse është vend i keq.Njeriu u nis për në vendin e adhu¬rimit dhe kurarriti në gjysmën e rrugës, i erdhi vdekja. Atëherëlindin polemika mes en¬gjëjve të mëshirës dhe en-gjëj¬ve të dënimit. Engjëjt e mëshirës thanë: “Aierdhi deri këtu i penduar nga mëkatet dhe mezemër të drejtuar tek Allahu i Madhëruar.”Ndërsa engjëjt e dënimit thanë: “Asnjëherë mëparë nuk ka bërë mirë.” Atëherë këtyre engjëjve uvjen një engjëll tjetër në formë njeriu, e ata emarrin për gjykatës që të gjykojë se cilët kanë tëdrejtë. Ai u thotë: “Matni në mes dy vendeve(vendit të adhurimit dhe atij të mëkateve), e mëafër cilit vend të jetë, atij vendi i ta¬kon.” Engjëjte matën hapësirën në mes dy vendeve dhe kon-statuan se i penduari ishte më afër vendit që syn-onte, prandaj e morën engjëjt e mëshirës.”(Muslimi 13/338-4967)Imam Buhari tregon se “Allahu i dha urdhërtokës për tek e cila ishte nisur –i penduari- që tëafrohej, ndërsa asaj nga po ikte që të largohej.” Pendimi nga mëkatet e bëra ka kushte: të pen-dohesh nga të gjitha gjynahet dhe gabimet,pendimi të bëhet me sinqeritet dhe vendos-


mëri, vetëm për hir të Zotit dhe moskthimi nëato gjynahe dhe gabim pasi të jesh penduar.Allahu i Lartësuar thotë:“Të gjithë ju, o besimtarë, kthehuni tek Allahu tëpenduar, që të arrini shpëtimin!” Nur: 31A thua, si duhet të jetë ky pendim? Allahu iLartësuar thotë:”O ju, që keni besuar! Kthehuni tek Allahu menjë pendim të sinqertë.” Tahrim: 8”Vërtet, Unë jam Falës për atë që pendohet, besone bën vepra të mira dhe pastaj qëndron në rrugëtë drejtë.” Taha: 82Allahu i Lartësuar në suren Gafir na tregon seAi është Falësi dhe Pranuesi i pendimit:“Falësit të gjynaheve dhe Pranuesit të pendimit.”Gafir: 3

DOBI DHE MËSIME NGA KY HADITH

1Kërkohet që njeriu të pendohet vazh dim -isht për veprat që mund të ketë bërë, me

shpresë që Allahu i Madhëruar t’ia falë gabimetdhe t’ia fshijë mëkatet që ka bërë.

2Vrasja, e cila është prej mëkateve shkatër-ruese më të mëdha, shpresohet që t’i falet

atij që e bën nëse ai pendohet dhe kthehet tekAllahu i Madhëruar. Ajo që e pohon edhe mëshumë këtë fakt është fjala e Allahut të Madh -ëruar, që thotë:“Vërtet, Allahu nuk fal që të adhurohet dikushapo diçka tjetër veç Atij, por gjynahet e tjera mëtë vogla ia fal kujt të dojë.” Nisa: 48

3Ambienti i njeriut ka ndikim të madh nëshpirtin e tij. Ai është i ngjashëm me

pemën: nëse mbillet në një tokë të keqe, edhefrytet i nxjerr të këqija, por nëse mbillet në njëtokë të mirë, edhe frytet i jep të mira me lejene Allahut. Dijetarët kanë pohuar pëlqimin qënjë i penduar të largohet nga vendet në të cilatai ka kundërshtuar Allahun, siç kuptuam ngaky hadith. Të gjitha këto janë shenja për sin-qeritetin e pendimit.

4Vihet re vlera e dijetarit kundrejt një adhu-ruesi, sepse ai që i tha në fillim se nuk

kishte pendim për të e kishte mundur ad-hurimi dhe e quajti të madhe veprën që kishtebërë ai vrasës (krimet e tij ndaj një numri tëmadh njerëzish). Ndërsa të dytin e mundi di-turia, prandaj iu përgjigj saktë dhe i tregoirrugën e shpëtimit.

5Në hadith vihet re rëndësia e të pyeturitdhe e sigurisë në pyetje dhe se pyetjet duhet

t’u drejtohen dijetarëve, pasi vetëm ata mundt’i sqarojnë rrugëdaljet, të zgjidhin gjërat engatërruara dhe të sqarojnë problemet.

6Allahu i Madhëruar e shpërblen robin nësajë të qëllimit dhe ambicieve të tij, edhe

nëse nuk ka punuar. Allahu e mëshiroi këtënjeri para se të mbërrinte te fshati i mirë dhepara se të punonte vepra të mira.

O Allah, na bëj prej të penduarve të sinqertësepse vetëm Ti je Falës dhe e do faljen!

Bazuar në:1-Kurani i Madhërishëm - Prof.Hasan I. Nahi.

2- “Ahsenul bejan min mevakif ehli el-iman”, Salihbin Taha Abdulvahid.

3- “Min kissas el-madin”, Meshhur Hasen Selman.

Përmblodhi dhe përshtati: Lirim Sadiku


DIJETARI SALIH ELFEVZANIALLAHU E RUAJTË

U PËRGJIGJET PYETJEVE RRETH METODOLOGJISË

Me të vërtetë rregullimi, pastrimi i akides, është bazë apo themel sepse dëshmia "nuk ka Zot tjetërqë meriton të adhurohet përveç All ahut dhe se Muhamedi është rob dhe i Dërguar i Allahut"njëkohësisht nënkupton se vetëm ai meriton të pasohet dhe kjo është shtylla e parë e Islamit. Tëgjithë Pejgamberët që janë dërguar kanë predikuar pastrimin, rregullimin e akides, që mbi të tëbazohet çdo ve p ër nga adhurimet apo gjërat e tjera dhe pa pastrimin e akides nuk ka dobi asnjëvepër.

Pastrimi apo rregullimi i akides është bazë,themel Ka disa njerëz që nuk i japin rëndësi akides dhekonsiderojnë se imani u mjafton. A mund të bëninjë qartësim mbi rëndësinë e akides për musli-manin dhe si reflektohet kjo në jetën e përditshmetë besimtarit, në marrëdhëniet me vetveten apoedhe në rrethin ku jeton dhe me të gjithë musli-manët?

Përgjigje: Në emrin e Allahut, Mëshiruesit,Mëshirëbërësit. Falënderimi i takon vetëm Al-lahut. Paqja dhe mëshira e Allahut qoftë mbitë Dërguarin e tij, mbi familjen e tij dhe mbishokët e tij. Me të vërtetë rregullimi, pastrimi i akides,është bazë apo themel sepse dëshmia "nuk kaZot tjetër që meriton të adhurohet përveç All -ahut dhe se Muhamedi është rob dhe i Dërguari Allahut" njëkohësisht nënkupton se vetëm aimeriton të pasohet dhe kjo është shtylla e parëe Islamit. Të gjithë Pejgamberët që janë dërguarkanë predikuar pastrimin, rregullimin e akides,që mbi të të bazohet çdo ve p ër nga adhurimet

apo gjërat e tjera dhe pa pastrimin e akides nukka dobi asnjë vepër. Allahu i Lartësuar thotë nëKur’an: "Ky është udhëzim i Allahut, udhëzon me të këtë dojë nga robërit e Tij. E sikur t'i përshkruajnëshok Zotit [ndonjë nga këta] kishte për t'iushkuar huq ajo që kanë vepruar.” En’Am, 88"Bënë kufr [mohuan të vërtetën] ata që thanë:"Allah është ai, Mesia, biri i Merjemes." E vetëMesia [Isai] tha: "O beni israil, adhurojeni Al-lahun, Zotin tim dhe Zotin tuaj, sepse ai që i për-shkruan Zotit shok, Allahu ia ka ndaluar [ia kabërë haram] atij xhennetin dhe vendi i tij ështëzjarri. Për mizorët nuk ka ndihmës." Maide,72Gjithashtu thotë: "Pasha Allahun, ty të është sh-pallur, e edhe atyre para teje: "Nëse i bën shok[Allahut], veprat tua janë të asgjësuara dhe ti dotë jesh prej të humburve." Zumer, 652Nga këto ajete dhe të tjera na u qartësua rë n -dë sia e pastrimit të akides, e cila është gjëja pri-mare në thirrje. Dhe çështja e parë në të cilënngrihet thirrja është pastrimi i akides, pasi Mu -h a medi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem qëndroi nëMekë 13 vite pas shpalljes duke thirrur në


pastrimin e akides dhe në teuhid, duke mos ubërë legjitime asnjëra nga detyrimet e tjera parashpërnguljes në Medinë, përveç namazit, i ciliu bë detyrim në Mekë. Ligjet e tjera janë bërëdetyrë pas shpërnguljes, çka na argumenton senuk janë të detyrueshme ligjet e tjera para setë pastrohet akideja. Ndërsa kush thotë se mja -fton imani pa i dhënë rëndësi akides, ky ështëkundërshtim sepse imani nuk ka mundësi tëjetë i drejtë pa u pastruar akideja. E nëse nukka akide të pastër, parimisht nuk ka iman e asfe.

Grupimet dhe partitë e përçajnë teuhidin e mus-limanëve dhe shkaktojnë probleme dhe ngatër-resa.Disa thonë se ngritja e grupimeve, partive,është nga kushtet për ngritjen dhe thirrjen nëfenë e Allahut, posaçërisht në disa vende kurrjeti i fesë nuk është shumë i përhapur. Thirrjapër Allah është e kërkuar dhe e detyruar. ThotëAllahu i Madhëruar në Kur’an: "Ti [Muhamed] thirr për në rrugën e Zotit tëndme urtësi e këshillë të mirë dhe polemizo me ata[kundërshtarët] me atë mënyrë që është më emira. Zoti yt është Ai që di më së miri për atë qëështë larguar nga rruga e Tij dhe Ai di më së miripër të udhëzuarit." Nahl, 125Por nuk është nga metodologjia e thirrjesndarja e muslimanëve në grupime dhe çdo gr -up prej tyre të pretendojë se është në të vër te -tën dhe të tjerët nuk janë në të vërtetën, siçështë rasti me grupimet e kohës së sotme. Ështëdetyrë e çdo muslimani që ka dituri dhe njo-huri të thirrjes, që të thërrasë për tek Allahume syçeltësi dhe të bashkëpunojë me të tjerëtduke mos pasur secili grupim metodë tëposaçme. Pra, të gjithë muslimanët jemi të de-tyruar të kemi një metodë dhe të bashkëpuno-jmë të gjithë, të këshillohemi mes nesh dhenuk ka nevojë për ngritjen e grupimeve dhemetodave të ndryshme për arsye se kjo e kun -dë rshton unitetin e muslimanëve dhe shkaktonpërçarje dhe probleme mes njerëzve, siç shihet

shumë qartë me grupimet e sotme, të cilat janënë fushën e Islamit në vendet islame. Nukështë e patjetërsueshme të jenë në grupime qëtë bëhet davet [thirrje], por ajo që është e do-mosdoshme është që ai i cili thërret duhet tëjetë i pajisur me dituri dhe me urtësi dhe tëketë njohuri se si të ftohen njerëzit në rrugë tëAllahut të Madhëruar, edhe nëse është i vetëm.Thirrësit në rrugë të Allahut patjetër duhet tëkenë një metodë të vërtetë, e cila është edhemetoda e Muhamedit sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, pa marrë parasysh në cilën pjesë të tokësjetojnë apo thërrasin.3

Dispozita mbi pasimin e grupimitCila është dispozita për atë që pason grupimet,posaçërisht grupimet që ngrihen fshehurazi dheato që bëjnë betime?

Përgjigje: Pejgamberi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem na ka paralajmëruar për ndarjen në grupedhe na ka këshilluar që kur të ndodhin fatke-qësi, të kapemi pas xhematit dhe të qëndrojmënë atë që ka qenë Muhamedi sal-lAllahu alejhive sel-lem dhe shokët e tij. Muhamedi sal-lAll -ahu alejhi ve sel-lem thoshte: "…janë ndarë çi-futët në shtatëdhjetë e një grupe dhe janë ndarëtë krishterët në shtatëdhjetë e dy grupe dhe do tëndahet ummeti im në shtatëdhjetë e tre grupe; tëgjitha do të jenë në zjarr, përveç njërit.” I thanë:“Cila është ajo, o i Dërguar i Allahut?” Ai tha:“Ata që janë në atë që jam unë sot dhe shokët emi." Kur kanë kërkuar sahabët nga ai që t'ikëshillojë, Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem ka thënë: “Ju porosis me dëgjim dhe respek-tim, edhe nëse ju urdhëron një rob nga Habeshe[Etiopia]. Me të vërtetë, kush do të jetojë nga judo të shohë kundërshtime të shumta, por ju ka-puni pas Sunnetit tim dhe të udhëheqësve pasmeje, kapuni për ta me dhëmballë." Kjo ështëmetoda që jemi të detyruar të pasojmë, tëgjithë muslimanët, deri në Ditën Gjykimit.Dhe kjo është sepse për çdo mospajtim ataduhet të kthehen në atë që kanë qenë selefët e


këtij ummeti në metodë, fe dhe në betim.

Gjykatësit janë ata që përcaktojnë murtedin [atëqë del nga feja] Kush është murted? Kërkojmë që të na qartësonise a gjykohet për një njeri si murted nëse dyshohetnë të? Përgjigje: Të gjykuarit me dalje nga Islami ështënga detyrat e dijetarëve të pajisur me dituri dheata janë gjykatësit në gjykatat islame dhe nëvendet ku jepen fetva [mendime, gjykime e tëtjera]. Kjo ndryshon nga gjykatat e tjera. Nukështë e drejtë e çdo njeriu apo e secilit që pre-tendon se është nga dijetarët dhe që i mungonjurisprudenca në fe. Nuk është nga detyrat e tijqë të gjykojë dikë me dalje nga feja për arsyese ky veprim shkakton çrregullime dhe ndodhqë të gjykohet për një njeri si i dalë nga Islami,por ai të jetë musliman. Ndërsa bërja e musli-manit jomusliman, i cili nuk ndodhet në një r -ën nga gjërat që e përjashtojnë nga Islami, ështërrezik shumë i madh dhe kush i thotë vëllait tëtij “o jobesimtar, o fasik” dhe ai nuk është itillë, me të vërtetë fjala i kthehet thënësit. Pra,ata që gjykojnë për daljen e dikujt nga Islamijanë gjykatësit e Islamit apo edhe dijetarët qëjapin fetva, ndërsa ata që bëjnë ekzekutiminjanë udhëheqësit e muslimanëve, pasi ekundërta e kësaj sjell çrregullime në tokë. 4

Ekzekutimi i të gjykuarve i takon vetëm udh -ëheqësit musliman e askujt tjetër. Vërehet nga disa kërkues të diturisë nxitimi përnxjerrjen e muslimanit nga Islami dhe disa ngakëta marrin në konsideratë edhe ekzekutimine atij personi, të cilin e quajnë si të dalë ngafeja, nëse këtë ekzekutim nuk e bën udhëheqësimusliman. Ekzekutimi i të gjykuarve është ngadetyrat e udhëheqësit të muslimanëve e jo përçdo person, pasi kjo shkakton çrregullime, bënndarjen e popullatës, ngritjen në protesta dheshtimin e përhapjen e të këqijave. Pra, ekzeku-timi është nga detyrat e udhëheqësit të musli-manëve. Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve

se l-l em ka thënë: "Faleni njëri-tjetrin në ekzeku-time. E nëse paraqitet ai problem tek udhëheqësii muslimanëve, mallkimi i Allahut qoftë mbi atëqë dëshiron të ndërmjetësojë." Sepse nga detyrate udhëheqësit në Islam është ekzekutimi pasiështë qartësuar gjithçka në gjykatat islame nëlidhje me atë që ka bërë akte të palejueshmepër të cilat Allahu ka përgatitur dënime, si përatë që vjedh apo për atë që del nga Islami, etj. Rezultat i saj është se ekzekutimi është nga de-tyrat e udhëheqësit dhe nëse nuk kanë musli-manët udhëheqësi, atëherë mjafton urdhri përtë mirë dhe ndalimi nga e keqja dhe thirrje nëAllahun me urtësi dhe këshilla të mira dhedebat të mirëfilltë. Nuk lejohet për persona tëcaktuar që të bëjnë ekzekutime për arsyet që icekëm edhe më herët, sepse kjo sjell çrregul-lime dhe kështu mund të provokohet ngritjanë protesta. Në këtë veprim ka më shumë dëmsesa dobi dhe siç e dimë edhe nga shumë de fi -nicione të Islamit, largimi i të këqijave ështëmë primar sesa veprimi i të mirave. Kush mundohet që ta largojë ummetin tonënga selefet e parë, ai është risimtar dhe ia doum m etit të keqen. Disa njerëz paramendojnëse metoda e Elhu Sunneh uel Xhema'a nukështë e përshtatshme në kohën tonë, duke ubazuar në atë se rregullat e sheriatit që merrparasysh Ehlu Sunneh uel Xhema'ati nuk kanëmundësi të zbatohen sot. Ai që paramendon se metoda e selefu salih nukështë e përshtatshme në këtë kohë, konsidero-het i humbur sepse metoda e selefit të sinqertëështë metodë për të cilën na urdhëroi Allahuderi në Ditën e Fundit. Muhamedi sal-lAllahualejhi ve sel-lem ka thënë: "... ai që jeton pasmeje do të shohë kundërshtime të shumta, por jukapuni pas Sunnetit tim dhe të udhëheqësve tëdrejtë pas meje, kapuni për to me dhëmballë."Kjo është detyrim për ummetin deri në Ditëne Gjykimit dhe argumenton se patjetër duhettë zbatojmë metodën në të cilën kanë qenë se-lefët, metoda e të cilëve është e përshtatshmepër çdo kohë dhe çdo vend. Allahu i Mad-


hëruar në Kur’an thotë: "Allahu është i kënaqur me të hershmit e parë prejmuhaxhirëve [migruesve] dhe prej ensarëve [ven-dasve-ndihmëtarë] dhe prej atyre që i pasuan atame punë të mira, e edhe ata janë të kënaqur ndajTij. Atyre u ka përgatitur xhennete në të cilëtrrjedhin lumenj, ku do të jenë përjetësisht. Kyështë fitim i madh."Teube 1005 Kjo përfshin gjithë ummetin deri në Ditën eGjykimit. Detyrohemi të pasojmë metodën etë parëve tanë nga radhët e muhaxhirëve dheensarëve, prandaj edhe imam Maliku ka thënë:"Nuk rregullohet gjenerata e fundit vetëm seme atë që është rregulluar gjenerata e parë." Ndërsa ai që mundohet ta largojë këtë ummetnga e kaluara dhe ta largojë ummetin nga sele-fët e sinqertë, ai ua do të keqen muslimanëvedhe dëshiron ta ndryshojë këtë Islam, dëshirontë shpikë diçka që kundërshton Islamin e pa -stër, gjë të cilën jemi të detyruar ta refuzojmë,ta ndërpresim rrjetin e tyre dhe t'i kë shillojmëtë tjerët që të ruhen prej tyre. Patjetër duhet tëzbatojmë metodën e selefit dhe të pasojmëvetëm ata; patjetër duhet të ecim në atë që kanëqenë ata duke u bazuar në Librin e Allahut dhenë Sunnetin e të Dërguarit sal-lAllahu alejhi vesel-lem, siç e cekëm më lart. Dhe kush mundo-het ta shkëputë ummetin e vonshëm nga aihershmi në tokë, duhet t’ia refuzojmë fjalëndhe të ruhemi prej tij. Ata mund të bëhen tënjohur me këto shprehje, por ato nuk kanëkurrfarë peshe.

Islami e ndalon ashpërsinë gjatë thirrjes Ajo që po vërehet në kulturën bashkëkohoreislame është se përmban mendime të disa gru -pimeve të humbura si hauarixhët dhe mu’t e -zilet. Shohim te disa nxjerrjen e disa bashkësivenga Islami dhe ashpërsi të madhe ndajmbretërve dhe fusakave [mëkatarëve] musli-manë. Kjo është metodë e gabuar sepse Islamie ndalon vrazhdësinë gjatë thirrjes. Allahu nëKur’an thotë: "Ti [Muhamed] thirr për në rrugën e Zotit tënd

me urtësi e këshillë të mirë dhe debato me ata[kundërshtarët] me atë mënyrë që është më emira. Zoti yt është Ai që e di më së miri atë qëështë larguar nga rruga e Tij dhe Ai di më së miripër të udhëzuarit." Nahl, 125]Allahu i është drejtuar Pejgamberëve të Tij,Musait dhe Harunit alejhima selam, kur e kanëkëshilluar Firaonin, siç thuhet në Kur’an: "Atij i thoni fjalë të buta, ndoshta ai mendohet afrikësohet." Ta Ha, 44Ashpërsia kthehet me ashpërsi dhe sjell vetëmse të kundërtën e asaj që kërkohet, por pastajgjurmët e saj të këqija zbresin mbi muslimanët.Kërkohet thirrje me urtësi dhe me atë që ështëmë e pëlqyer, si dhe sjellje me butësi ndaj tëthirrurit në Islam. Marrja me vrazhdësi e tëthirrurit dhe sjelljet e këqija e largojnë njeriundhe kjo nuk është prej Islamit. Është detyrim imuslimanëve që të ecin në thirrjen e tyre mbimetodën e Pejgamberit sal-lAllahu alejhi ve sel-lem dhe sipas këshillave dhe udhëzimeve Ku -r’anore. Ndërsa tekfiri [nxjerrja e dikujt ngaIslami] ka rregulla islame. Kush gjendet nënjërën nga gjërat që përjashtojnë nga Islami, tëcilat i kanë përmendur dijetarët e Sunnetit, aigjykohet se ka dalë nga Islami, pasi t'i bëhen tëditura argumentet dhe t'i kuptojë ato. Por kushnuk gjendet në këto gjëra, të cilat nxjerrin ngaIslami, ai nuk është qafir [jobesimtar], edhenëse bën mëkate tëmëdha përveç shirkut.

Përshtati: Unejs MuratiShk ë putur nga revista "Da've" [Thirrja]


MALIK IBËN ENESI

Biografia e dijetarëve të mëdhenj, siç ishte Imam Maliku, Allahu e më shiroftë, është shembullimë i mirë për djemtë dhe vajzat tona, që të japin mundin e tyre maksimal në kërkimin e diturisëdhe të thellohen në adhurimin e Allahut të Lartësuar duke e praktikuar atë që mësojnë.

Të flasësh për dijetarët e mëdhenj qënjohu historia islame nuk është e lehtë.Sado që mundohesh ta përshkruash bi-

ografinë e njërit prej tyre, prapë ai përshkrim dotë jetë i mangët në krahasim me pasurinë emadhe të saj. Biografia e dijetarëve të mëdhenj,siç ishte Imam Maliku, Allahu e më shiroftë,është shembulli më i mirë për djemtë dhe vajzattona, që të japin mundin e tyre maksimal nëkërkimin e diturisë dhe të thellohen në ad-hurimin e Allahut të Lartësuar duke e prak-tikuar atë që mësojnë.Imam Maliku, Allahu e mëshiroftë, është njëriprej katër dijetarëve të katër medhhebve të njo-hura, i quajtur edhe “Imami i Medinës”.Malik ibën Enesi, Allahu e mëshiroftë, lindi nëvitin 93 hixhri, sipas mendimit më të saktë tëdijetarëve. Lindi në qytetin e bekuar të Medinëssë Resulull-llahut sal-lAllahu alejhi ve sel-lem,po atë vit që vdiq sahabi i njohur Enes ibën Ma-liku, Allahu qoftë i kënaqur prej tij.E filloi kërkimin e diturisë që në fëmijëri, madjeshquhej në mesin e moshatarëve të tij. Nëmoshën 21-vjeçare, arriti të bëhet mësues dhet’u përgjigjet pyetjeve që i parashtroheshin ngatë tjerët. Edhe pse nga mosha ishte i ri, dituriae tij u vlerësua nga të moshuarit. Ebu Musabi,Allahu e mëshiroftë, ka thënë: “E kam dëgjuarMalikun duke thënë: “Nuk i jam përgjigjurasnjë pyetjeje derisa kanë dëshmuar për muashtatëdhjetë (dijetarë se mund të përgjigjem).”[1]

Transmetuan hadithe nga ai një numër shumëi madh dijetarësh, që kur ishte në moshë të re.Nxënësit e dijes udhëtonin me muaj të tërë ngatë gjitha vendet e botës islame për të përfituarnga ai qoftë vetëm edhe një hadith. Prezenca etyre ishte edhe më e theksuar në kohën kurshtetin islam e udhëhiqte kalifi Harun Err-Rreshid, Allahu e mëshiroftë. Ebul-Abbas Es-Serraxhi ka thënë se e ka dëgjuarBuhariun duke thënë: “Zinxhiri (i trans-metuesve të hadithit) më i saktë është prejImam Malikut nga Nafiu nga ibën Umeri.”[2]

Imam Maliku, Allahu e mëshiroftë, edhe pse nëmoshë të re arriti të dallohej nga të tjerët mezgjuarsinë dhe diturinë e tij. Ai ishte i maturdhe jo mendjelartë, sepse zemrën e tij e kishtekapluar urtësia, devotshmëria dhe frika ndaj Al-lahut të Lartësuar. Para se t’u përgjigjej pyetjeveqë i parashtroheshin, mendohej një kohë tëgjatë e shumë herë përgjigjej me fjalët “nuk edi”. Hejthem ibën Xhemili, Allahu e mëshi-roftë, ka thënë: “E kam dëgjuar Malikun qëështë pyetur në dyzetë e tetë mesele (çështje nëfe) dhe është përgjigjur ndaj tridhjetë e dy (prejtyre) me fjalët “nuk e di.”[3]

Halid ibën Hidashi, Allahu e mëshiroftë, kathënë: “Kam shkuar te Maliku për ta pyetur përdyzetë mesele (çështje në fe), më ështëpërgjigjur vetëm në pesë prej tyre.”[4]

Frika për t’u përgjigjur në fenë e Allahut ishte epranishme gjithmonë te Imam Maliku, Allahu

______________[1] “Sijer a’lamun-Nubela” 8/96.[2] “Sijer a’lamun-Nubela” 8/115.[3] “Sijer a’lamun-Nubela” 8/78.[4] “Sijer a’lamun-Nubela” 8/78.


e mëshiroftë. Para se të fliste, ai gjithmonë mendonte për sh-përblimin dhe dë n imin e Allahut të Lartësuar.Tregon Hejthem ibën Xhemili, Allahu e mëshi-roftë, se Imam Maliku thoshte: “Kush i përgjig-jet ndonjë pyetjeje, është mirë që para se tëpërgjigjet ta paraqesë veten e tij para xhennetitdhe xhehennemit e të mendojë se si do të jetëpërfundimi i tij në botën tjetër. Më pas le tëpërgjigjet.” Është pyetur në një mesele dhe kathënë: “Nuk e di.” Dikush (nga të pranishmit)tha: “Kjo është pyetje e thjeshtë (e lehtë).” Ai uzemërua dhe tha: “Në dituri nuk ka gjë të lehtë.A nuk i ke dëgjuar fjalët e Allahut: “Ne do tëshpallim ty fjalë të rëndë (të madhe).”[5] Çdo gjënë dituri është e rëndë, sidomos për atë që dotë pyetesh në Ditën e Kiametit.”[6]

FJALËT E DIJETARËVE PËR IMAM MALIKUN

Është transmetuar nga Ebu Amër el-Evzaij, Allahu e mëshiroftë, se kur për-mendte Imam Malikun thoshte: “Dijetar

i dijetarëve, myftiu i dy Haremeve (Haremit tëMekës dhe Medinës).”[7]

Imam Ahmedi, Allahu e mëshiroftë, ka thënë:“Ai (Imam Maliku) ka qenë imam në hadithdhe në fikh.”[8]

Imam Shafiu, Allahu e mëshiroftë, ka thënë:“Kur përmenden dijetarët, (Imam) Malikuështë si ylli (më i dituri).”[9] Gjithashtu thoshte:“Dituria gjendet në tre persona: Maliku, Lejthidhe ibën Ujejne.”[10]

Ibën Ujejne, Allahu e mëshiroftë, ka thënë:“(Imam) Maliku është njëri prej argumentevetë Allahut për krijesat e tij (njerëzit).”[11]

Imam Dhehebiu, Allahu e mëshiroftë, ka thënë:“Asnjë dijetar në Medinë, pas gjeneratës së tabi-inëve, nuk krahasohej me (Imam) Malikun nëdituri, në fikh, në dinjitet (në krenari) dhe nëtë mbajturit mend.”[12]

MËSUESIT E TIJ

Numri i mësuesve të tij ishte shumë imadh. Imam Dhehebiu, Allahu emëshiroftë, në librin e tij “Sijer a’lam

en-Nubela” ka përmendur mbi njëqind e njëzetmësues, prej të cilëve ka transmetuar hadithe nëlibrin e tij të njohur “El-Muvat-ta”[13], ndërsane do të përmendim disa prej tyre.1) Nafi’ Mevla Abdil-lah ibën Umer2) Ebu Seid, Seid ibën ebi Seid el-Makburij3) Ebul-Harith el-Medenij, Amir ibën AbdAll-llah ibën Zubejr ibën Av-vam el-kureshij el-Esedij4) Ebu Abdirr-Rrahman el-Adevij el-Umerij,Mevlahum el-Medinij5) Ebu Abdil-lah, Muham-med ibën el-Munkedir ibën Abdil-lah el-Kureshi et-Tejmij6) Ebu Abdil-lah, Safvan ibën Sulejm el-Kureshij ez-Zuhrij el-Medinij7) Humejd ibën ebi Humejd et-Tavil el-Basrij.

NXËNËSIT E TIJ

Numri i nxënësve të tij është shumë imadh. Në ligjëratat e tij ishin të pran-ishëm me qindra e mijëra nxënës të

dijes. Imam Dhehebiu, Allahu e mëshiroftë, nëlibrin e tij “Sijer a’lam en-Nubela” ka përmen-dur mbi 200 nxënës dijeje që kanë transmetuarhadithe nga ai. Ne këtu do të përmendim vetëm

______________[5] Surja Muz-zem-mil, ajeti 5.[6] “Sifetul-Fetva vel-Mufti vel-Mustefti”, fq. 8.[7] “Sijer a’lamun-Nubela” 8/95.[8] “Sijer a’lamun-Nubela” 8/95.[9] “Sijer a’lamun-Nubela” 8/58.[10] “Sijer a’lamun-Nubela” 8/95.[11] “Sijer a’lamun-Nubela” 8/95.[12] “Sijer a’lamun-Nubela” 8/59.[13] “Sijer a’lamun-Nubela” 8/49-51.


disa prej tyre:1) Sufjan ibën Ujejne ibën ebi Imran, Mejmunel-Hilalij2) Ismail ibën Xha’fer ibën ebi Kethir el-Ensarij3) Ma’n ibën Isa ibën Jahja ibën Dinar el-Medenij4) Ebu Seid, Jahja el-Kat-tan ibën Seid ibënFerr-rrevh5) Ebul-Ab-bas ed-Dimeshkij, Velid ibën Mus-lim6) Abdull-llah ibën el-Mubarek ibën Vadih el-Handhalij7) Abdan, Abdull-llah ibën Uthman ibën Xhe-belete el-Ezdij.

LIBRAT E TIJ

Në kohën kur jetoi Imam Maliku, Al-lahu e mëshiroftë, nuk ishte i njohurshkrimi i librave, ashtu siç u bë e njo-

hur më vonë. Për këtë arsye, librat e Imam Ma-likut nuk ishin të shumtë. Disa nga librat e tijishin:1) “El-Muvat-ta” – që është libri më i njohurnga Imam Maliku, Allahu e mëshiroftë2) “Risaletun fil-Kaderi” 3) “Risaletun fil-Akdijeti”4) “Risaletun ila ebi Gas-san Muhammed ibënMutarr-rrif ”5) “Xhuz-un fit-Tefsir”6) “Risaletun ilel- Lejth fi ixhmai ehlil-Medine”.

DISA FJALË TË IMAM MALIKUT

Kam kërkuar dituri vetëm për vete dhe joqë të tjerët të kenë nevojë për mua.Kështu ishin edhe të tjerët (dijetarët e

tjerë).”[14]

“Është fesad i madh që njeriu të flasë çdo gjë që

dëgjon.”[15]

“Dituria nuk merret nga katër persona: Mend-jelehti që e tregon mendjelehtësinë e tij, edhenëse është prej transmetuesve më të mëdhenj.Bidatxhiut që thërret në atë që i thotë mendja etij (në bidatin e tij). Ai që kur flet me njerëzitgënjen, edhe nëse nuk e akuzoj atë në hadithdhe nga njeriu i mirë, i devotshëm e me vlerë,që nuk mban mend atë që thotë (që transme-ton).”[16]

“Mburoja e dijetarit është fjala ‘nuk e di’. Nësee largon nga mendja e tij, goditet për vdekje.”[17]

“Nuk kërkohet të pendohet nga ai që e fyen Pe-jgamberin sal-lAll-llahu alejhi ve sel-lem, qoftëprej jobesimtarëve apo muslimanëve.”[18]

Në fund, e lusim Allahun e Lartësuan me Emrate Tij të bukur dhe me Cilësitë e Tij të larta, qëta mëshirojë Imam Malikun me Rahmetin e Tijtë pafund dhe të gjithë dijetarët e Ehli Sunnetit!

Përgatiti: Sabahudin Selimi

Literatura:1) Sijer a’lam en-Nubela – Shemsud-din ebuAbdil-lah Muhammed ibën Ahmed edh-Dhehebi.Mues-seseturr-rrisale. Një grup verifikuesish nënmbikëqyrjen e Shuajb Arnautit.2) Sifetul-Fetva vel-Mufti vel-Mustefti- Ahmedibën Hamdan el-Harr-rrani. Me verifikim tëShejh Albanit. El-Mektebul-Islami-Bejrut, botimii tretë. 3) Hytbeja e xhumasë në Xhaminë e Pejgamberitsal-lAll-llahu alejhi ve sel-lem, nga ligjëruesi Ab-dulbari Thubejt, mbajtur më 26/6/1422h.

______________[14] “Sijer a’lam en-Nubela” 8/67.[15] “Sijer a’lam en-Nubela” 8/67.[16] “Sijer a’lam en-Nubela” 8/68.[17] “Sijer a’lam en-Nubela” 8/78.[18] “Sijer a’lam en-Nubela” 8/104.


Këshilla e artën g a I m a m i i q a r t ë

...thirrësi në Allahun e ka për obligim që, t'i nxisë njerëzit në dituri, që të prezentojnë në thirrjete dijetarëve të Ehlus Sunnetit, dhe t'i thërrasë ata që ta pranojnë atë prej tyre.

Allahun e falënderojmë për të Mirat e Tij,qofshin ato që na i ka dhënë në trup emendje, apo ato që na i jep çdo ditë, e sa

të shumta që janë..Salavatet dhe selamet qofshin mbi pejgamberintonë, familjen e tij, shokët e tij dhe të gjithëvëllezërit e tij që e pasojnë udhëzimin e tij edhepse nuk e kanë parë..Imam ibën Bazi rahimehullah në Fetauat e tij(19/27) thotë: "Pra, thirrësi në Allahun e ka përobligim që, t'i nxisë njerëzit në dituri, që tëprezentojnë në thirrjet e dijetarëve të Ehlus Sun-netit, dhe t'i thërrasë ata që ta pranojnë atë prejtyre. Dhe t`iu tërheqi vëmendjen që mos t'ilargojë ndokush njerëzit nga dijetarët e njohurme akide të shëndoshë dhe me thirrje në rrugë tëAllahut azze ue xhel. Ngase çdokush ka gabime,askush nuk shpëton nga ato…Ajo që duhet bërë, në rast të gabimeve, është qëtë tërhiqet vëmendja për gabimet e tij[1] me me -todë të mirë, por, nuk paralajmërohet prej tij kurai është prej ehlus sunnetit, përkundrazi, ai ori-entohet në të mirë, i mësohet e mira, këshillohetme të butë në rrugën e Allahut azze ue xhel. Pra,sqarohet gabimi i tij, por, njëherit kërkon nganjerëzit që të kërkojnë dije prej tij dhe të mësojnëprej tij, përderisa ai është prej ehlus sunnetit dhexhematit. Prandaj, duhet kuptuar se gabimi (i tij)nuk kërkon doemos paralajmërimin prej atij (di-jetari), por, vetëm sqarohet gabimi i tij. Ngase çdo njeri ka gabime, por, ajo që duhetshikuar tek një person është ajo që ai ecë në tëdhe ajo që dihet tek ai prej akides së mirë…Pra, dijetarët e sunnetit e kanë për obligim që tëbashkëpunojnë në të mirë dhe devotshmëri dheduhet harruar me qëllim disa nga lëshimet apo

gabimet e lehta që ndodhin… Tek e fundit, kush është ai që nuk gabon?!Me rëndësi është që daveti selefij të jetë në rrugëne Sahabëve (Allahu qoftë i kënaqur me ta) dhepasimi i tyre me të mirë…Pra, kur thirrësi në Allahun apo dijetari orientuesnë të mirë gabon, ai e ka shpërblimin e përpjekjëssë tij, nëse ia qëllon i ka dy shpërblime, përderisaai është në rrugën e të parëve tanë të mirë (Sele-fus-Salih), në rrugën e ehlu sunnetit dhepërderisa është njësues dhe qëllimi i tij ështëhajri…Kështuqë, ju këshilloj që të bashkëpunoni…, tëjeni të butë në davet, të keni mendime të mirapër vëllezërit tuaj nga ehlus sunneti dhe të mospërhapni gabimet e tyre që ua dëmtojnë atyreimazhin. Përkundrazi, shëroni[2] ata me rrugë tëçmueshme, duke biseduar mes veti, duke ukëshilluar në thirrje telefonike, duke u vizituar,duke i shkruar njëri-tjetrit shkrime të mira…Dhe veproni kështu gjersa të largohet rigorizitetimes jush, derisa të sqarohet e vërteta dhe të hiqengabimet, sepse caku kryesor është nënshtrimindaj Allahut dhe të Dërguarit të Tij…"Allahu na përmirësoftë të gjithëve dhe na eshtoftë dashurinë mes nesh edhe më shumë dhena bëftë prej atyre që falin gabimet e të tjerëve,sepse edhe Allahu thotë "Me të vërtetë Allahu falpër shumë gabime".

Përshtati: Zejd HaziriBurimi:Imam Ibën Bazi (rahimehullah)nga “Mexhmu'ul-Fetava" (19/27)

______________[1] Për gabimet e ndonjë dijetari të ehlus sunnetit. [2] Këshillojini që të kthehen nga gabimi.

Documents

Revista Delirje & Edukim Nr.9