REKAPITULACIJA GRADIVA

Ekonomske osnove države i prava

2019/2020

- Nadoknada vježbi za 03.01.2020. godine -

Sadržaj vježbi

Rekapitulacija obuhvata sljedeće tematske cjeline:

a) Tržišna konkurencija

b) Međunarodna razmjena robe

c) Bruto domaći proizvod

d) Društvena nejednakost

e) Globalizacija

Tržišna konkurencija

P1: Konkurencija je...

Odg 1:

❖ osnovni princip tržišne ekonomije

❖ suparništvo, nastojanje da se nadvlada, potisne ili ukloni takmičar za neki položaj,

dobit, uspjeh i sl.

P2: Koje vrijednosti štiti konkurencija?

Odg 2:

❖ Tržišna konkurencija + jednakost i pravednost

P3: Navedite najmanje 3 prednosti konkurencije

Odg 3:

❖ Niže cijene

❖ Bolji kvalitet

❖ Inovacije

❖ Veći asortiman

❖ ...

P4: Koje su tržišne strukture?

Odg 3:

❖ Savršena (potpuna/čista/perfektna) konkurencija

❖ Monopol

❖ Oligopol

❖ Duopol

P5: Navedite karakteristike savršene kokurencije

Odg 5:

❖ broj

❖ ekonomska moć

❖ bez mogućnosti uticaja

❖ na strani ponude i potražnje

P6: Navedite odrednice monopola

Odg 6:

❖ jedan prodavac se suočava sa mnoštvom kupaca

❖ jedan kupac se suočava sa mnoštvom prodavaca

❖ potpuno može odrediti cijenu robe uprkos količini

❖ potpuna suprotnost savršenoj konkurenciji

P7: Navedite oblike monopolističkog udruživanja

Odg 7:

❖ Trustovi

❖ Karteli

❖ Korneri

❖ Pulovi

P8: Razlika između karteta i trustova

Odg 8:

❖ Kartel zadržava pravnu i ekonomsku samostalnost, a kod trusta se gubi pravnu i

ekonomsku samostalnost

P9: Na čemu se temelji monopolska konkurencija?

Odg 9:

❖ Proizvođači supstituta proizvoda

❖ Ukoliko ne bi postojali supstituti monopolističkom proizvodu tada ne bi bilo

monopolske konkurencije

❖ Jači supstituti jača konkurencija

❖ NENAMJERNA KONKURENCIJA (margarin-ulje-maslac; bus-avion-voz)

P10: Navedite karakteristike oligopola

Odg 10:

❖ kod donošenja odluka značajno, čak odlučujuće da pravilno procijeni ponašanje konkurenata

❖ oligopolisti imaju dvije mogućnosti 1. sporazumi-kartel (min/max cijena) 2. samostalno poduzimaju

mjere (rat cijena)

❖ oligopolisti vjeruju da svojim odlukama izazivaju reakciju drugih

❖ ekonomska snaga oligopolista (snažni ili slabi)

Međunarodna razmjena robe

P11: Šta determinira povezivanje nacionalnih ekonomija?

Odg 11:

❖ neravnomjerna razvijenost proizvodnih snaga u svijetu

❖ nemobilnost prirodnih resursa i neravnomjeran raspored prirodnih resursa

❖ kulturne, jezičke i političke prepreke u kretanju rada → različita pozicija

nacionalnih ekonomija u svjetskoj ekonomiji

❖ neophodnost uvoza novih tehnologija

P12: Koji su instrumenti vanjske trgovine?

Odg 12:

❖ Carine

❖ Kvote

❖ Devizni režim

❖ Vanjskotrgovinski sporazumi

❖ Premiranje izvoza

P13: Šta je platna bilanca?

Odg 13:

❖ pregled ekonomskih odnosa zemlje sa insostranstvom na osnovu transakcija koje

rezidenti izvrše sa nerezidentima u toku jedne godine

P14: Razlika između rezidenta i nerezidenta?

Odg 14:

❖ Rezidenti (pravne osobe sa sjedištem u državi i fizičke osobe sa prebivalištem u

državi)

❖ Nerezidenti – dvojaka mogućnost određivanja (pozitivna i negativna) – pravne

osobe sa sjedištem u inostranstvu i fizička lica se prebivalištem u inostranstvu

P15: Koje transakcije čine platnu bilancu

Odg 15:

❖ tekuće transakcije

❖ kapitalne transakcije

❖ transferi

P16: Šta čini kapitalne transakcije?

Odg 16:

❖ Direktne strane investiicije

❖ Portfolio investicije

P17: Šta su transferi?

Odg 17:

❖ sadrže transakcije koje nemaju protivstavku tj. jednostrani prilivi i odlivi (pokloni,

prenzije, pomoći, doznake radnika na privremenom radu u inostranstvu itd.

BRUTO DRUŠTVENI I BRUTO DOMAĆI

PROIZVOD

P18: Šta je Bruto Društveni Proizvod?

Odg 18:

❖ Bruto društveni proizvod (Gross National Product) – ekonomska kategorija kojom se

mjeri učinak društvene proizvodnje na način koji isključuje višestruko

obračunavanje predmeta rada

P19: Šta je amortizacija?

Odg 19:

❖ prenesena vrijednost sredstava za rad;

❖ smanjenje vrijednosti imovine zbog fizičkoga trošenja, uništenja ili moralnoga odnosno

ekonomskoga zastarijevanja kao posljedice razvoja nauke i tehnologije.

❖ u procesu trošenja dugotrajna imovina (osnovna sredstva) prenosi dio svoje vrijednosti

na proizvode, zato se amortizacija računa kao trošak dobivenoga proizvoda i zaračunava

se u njegovu cijenu koštanja

P20: Šta je Bruto Domaći Proizvod?

Odg 20:

❖ Vrijednost dobara i usluga koje privreda jedne države proizvede u posmatranom

periodu (najčešće godinu dana)

P21: Dvije vrste BDP-a su?

Odg 21:

❖ Nominalni

❖ Realni

P22: Razlika između Bruto Društvenog i Bruto Domaćeg proizvoda?

Odg 22:

❖ Bruto domaći proizvod predstavlja korigirani Bruto društveni za proizvodnju u

inostranstvu.

P23: Šta je nacionalni dohodak?

Odg 23:

❖ mjerenje ukupnog dohotka koji država ostvaruje na godišnjem nivou

Društvena nejednakost

P24: Definišite dohodak

Odg 24:

❖ ukupni prihodi ili gotovina koju neka osoba ili domaćinstvo zaradi tokom

posmatranog perioda (najčešće jedne godine).

P25: Ukažite na razliku između razdiobe dohotka faktorima proizvodnje i razdioba ličnog dohotka

Odg 25:

❖ Razidoba dohotka faktorima – koliko ide na nadnice, profite itd.

❖ Ista osoba može imati više faktora proizvodnje po osnovu kojih ostvaruje dohodak

Pr. Generalni direktor banke može primati platu, zarađivati kamatu na novac na štednom

računu, dobivati dividendu od dionica, ubirati rentu od ulaganja u nekretnine → tržišni

dohodak neke osobe je suma faktora proizvodnje koje posjeduje ta osoba i cijena svakog

faktora

P26: Objasnite Lorencovu krivu?

Odg 26:

P27: Vrste siromaštva?

Odg 27:

❖ Apsolutno siromaštvo definira se kao razina izdataka za potrošnju koja je niža od

određenog praga, ovisno od cijene određenog potrošačkog paketa.

❖ Relativna linija siromaštva poredi standard jedne kategorije stanovništva s drugim

u istom društvu i temelji se na određenom postotku prosječnih primanja ili

potrošnje u datoj zemlji

P28: Navedite načine borbe protiv siromaštva

Odg 28:

❖ Pojava države blagostanja

❖ Programi dohodovne sigurnosti

GLOBALIZACIJA

P29: Definišite globalizaciju

Odg 29:

❖ ne postoji jedinstvena definicija globalizacije

❖ riječ je o složenom i kompleksom procesu

❖ potiče od francuske riječi „global“ kao i engleske riječ „the globe“ → cjelovitost, sveukupnost

❖ proces novijeg vremena kojim se označavaju neki stari procesi (internacionalizacija, univerzalizacija)

❖ kontraverzni proces koji prožima ekonomsku, političku i kulturnu sferu te svaku drugu sferu života.

P30: Koji događaj označava početak globalizacije?

Odg 30:

❖ Pojava globalizacije nakon što je Kolumbo povezao Stari i Novi Svijet

❖ Prije Kolumba, karavani koji su se probijali kroz pustinje i ploveći Indijskim okeanom

i povezivali Afriku, Evropu i Aziju.

❖ Analitičari tvrde da je početak ipak srednji vijek.

P31: Navedite nosioce globalizacije?

Odg 31:

❖ Multinacionalne kompanije

❖ Međunarodne organizacije

P32: Koji su faktori globalizacije

Odg 32:

❖ napredak u tehnologiji i infrastrukturi svjetskih telekomunikacija

❖ nove karakteristike globalnih tržišta, deviznih i kapitalnih koja posluju 24 sata pokrivajući cijelu Zemlju

(primjer za globalno tržište?)

❖ novi učesnici – međunarodne finansijske institucije, multinacionalne i transnacionalne kompanije, nova

pravila

❖ multilateralni sporazumi vezani za robu, usluge, intelektualnu svojinu, investicije, nova sredstva

globalizovanja – medijske mreže, društvene mreže, internet veze

P33: Navedite faktore ekonomske globalizacije

Odg 33:

❖ Pristup novim tržištima

❖ Rast prodaje

❖ Pristup novim resursima

❖ Poreske olakšiće

❖ Jeftina radna snaga

P34: Kako se postiže rast u ekonomiji bez kredita?

Odg 34:

❖ Porastom produktivnosti

P35: Šta je budžetski deficit, a šta suficit?

Odg 35:

❖ Budžetski deficit predstavlja manjak prihoda u odnosu na rashode, a suficit višak

prihoda u odnosu na rashode

❖ teži se budžetskoj ravnoteži

Hvala na pažnji!