REGIONALNA I ETNICZNA KULTURA POPULARNA

Autorzy i moderatorzyprof. Monika Mazurek-Janasik

prof. Cezary Obracht-Prondzyński

Na początek –kultura ma znaczenie:

Kultura się liczyMy liczymy na kulturęInni liczą – ile na kulturę…Bez kultury my się nie liczymy

Problemy pierwsze i zasadnicze:

• Jak zdefiniować kulturę?• Czym jest, a czym nie jest kultura

popularna?• Czy kultura masowa i popularna to

to samo?• „Od kiedy” jest kultura popularna?• Czy współczesna kultura to tylko

(?) kultura popularna?

Kultura kaszubska– kultura Kaszubów – kultura dla Kaszubów• Kaszubi twórcami kultury kaszubskiej?• Kaszubi tworzą kulturę dla siebie? Kto jest odbiorcą kultury

kaszubskiej?• Czy kultura kaszubska jest (może być?) skierowana na

zewnątrz – do odbiorców spoza społeczności kaszubskiej?• Co właściwie zaliczamy do kultury kaszubskiej?• W jakich realiach/obiegach kultury uczestniczą Kaszubi? Gdzie

i jak praktykują kulturę?• Ilu jest Kaszubów? (To nie tylko problem statystyczny, lecz

także określenie jaki jest potencjalny krąg odbiorców…). Wg ostatniego spisu

• - ogółem deklaracje etniczne kaszubskie złożyło 232547 osób, w tym podwójną kaszubsko-polską 216170, a wyłącznie kaszubską 16377,

• - używanie języka kaszubskiego w domu zadeklarowało: 108140 osób

• - jako kaszubski jako język ojczysty wskazało 13799 osób

czym jest / czym nie jest -------- czym była / czym nie była kultura kaszubska:

1) Kultura kaszubska nie jest i nie była „tylko” kulturą ludową2) Kultura kaszubska nie jest i nie była „tylko” kulturą chłopską (wiejską)3) Kultura kaszubska była „od zawsze” kulturą popularną: - współczesna kultura kaszubska jest konstruktem, projektem,

efektem celowych, zamierzonych, świadomych i zorganizowanych działań (od Ceynowy i Gulgowskich poczynając…)

- zawsze czerpała jednak z dostępnych zasobów: folkloru, pamięci, historii, obyczajów etc.

- a przy tym od początku swych narodzin była nowoczesna – posługiwała się nowoczesnym instrumentarium (technikami, językiem, designem, sposobami upowszechniania i edukacji…)

5) Pełniła również różne funkcje społeczne:-) była narzędziem działań ekonomicznych (Gulgowscy i nie tylko)-) była podstawą kaszubskich prób edukacyjnych-) na niej budowano kaszubską tożsamość-) bez niej nie byłoby ruchu kaszubskiego-) wreszcie służyła do tworzenia ideologii [tak się rodzi banalny nacjonalizm]

NOWE POSZUKIWANIA – NOWE PERSPEKTYWYKILKA PRZYKŁADÓW:

Współczesna kaszubska kultura popularna:

Co się zmienia?

• Ogromny rozwój instytucjonalnej sieci kulturowej na Kaszubach

• Pluralizacja, demokratyzacja i rozproszenie: nisze, archipelagi wysp, enklawy i nurty…

• Czyli w różnych miejscach, różne osoby/środowiska robią różne rzeczy, odwołując się do różnych idei, gustów, form i narzędzi

• To cieszy (bo świadczy o żywotności kultury kaszubskiej) i zarazem jest kłopotem (coraz trudniej rozeznać się w tym kto, gdzie i co).

• I coraz trudniej ocenić co jest wartościowe, a co jest kulturowym chłamem

Mediatyzacja kultury kaszubskiej

- Rola prasy – przeszłość czy nowe możliwości?

- Radio Kaszëbë i jego opiniotwórcza oraz kulturotwórcza rola, a w ślad za nią… odpowiedzialność

- Radio Gdańsk – kanały cyfrowe?- Kaszubskie zasoby internetu- Telewizje lokalne – nowy uczestnik?- Film – łatwość wykonania, szybkość

przekazu, odpowiedzialność za treści…

Kaszubi nie gęsi i swą literaturę mają (tylko jaka ona jest?)…

- Nierozstrzygnięty (?) spór o to, czy „literatura kaszubska” to:a) literatura pisana po kaszubsku?b) literatura tworzona przez Kaszubów?c) także literatura o Kaszubach?

- Literatura kaszubska zawsze była, jest i pozostanie hybrydą językową

- oraz bogatym zbiorem wypowiedzi we wszystkich gatunkach literackich

- Będzie też posługiwać się coraz częściej (miejmy nadzieję) popularnym instrumentarium (komiks, fantasy i s-f, kryminał…).

- Potrzeba nam kaszubskich czytadeł i książek „do poduszki”

A co w duszy gra, czyli fenomen kaszubskiej muzyki

- muzyka kaszubska: przykład twórczości postkolonialnej i hybrydowej?

- muzyka odpamiętywana, re-aranżowana, rewitalizowana,

- folkizacja czy folkloryzm?- czy jest „kaszubski styl muzyczny”?- muzyka jako główne narzędzie (nomen-

omen: instrument) popularyzacji kultury kaszubskiej?

Etno-design – ciekawostka czy szansa?

• Byliśmy w tym mistrzami (Gulgowscy!!!)

• Właściwie nigdy nie przestało to być „modne”

• Czy jest to więc tylko (?) jakaś chwilowa moda, czy może stały trend w kulturze?

• „Cepeliada” czy twórcze poszukiwania (etno-inspiracje)? Jak uciec od stereotypów?

Pytania i wyzwania na przyszłość:

• Kaszubska kultura popularna – kicz czy szansa na „odrodzenie”?• Miejsce i znaczenie kaszubskiej kultury popularnej w różnych formach edukacji?• Polityka tożsamości a kultura popularna – narzędzie mobilizacji etnicznej czy instrument

podsycania podziału tożsamościowego?• Problem adresata i… atrakcyjności (jak dotrzeć z kulturą kaszubską do młodzieży?) • W tym kontekście jaki będzie wpływ i znaczenie zmiany technologicznej? Kwestia

indywidualizacji i destrukcji kanonu oraz hierarchii• Kultura kaszubska jako produkt? Szanse i zagrożenia produktywizacji i ekonomicznej

instrumentalizacji…• Czy i na ile kultura kaszubska może służyć do budowania marki regionu (regional

branding)? Pytanie w kontekście SRWP Pomorze 2020…• Mody w kaszubskiej kulturze popularnej a odpowiedzialność za czerpanie z zasobów

„tradycyjnej” kultury kaszubskiej (np. co się dzieje z kaszubskimi symbolami?)• Codzienność czy odświętność kultury kaszubskiej?• Kultura jarmarczna, hedonistyczna, zabawowa, ludyczna, festiwalowa, zjazdowa,

manifestacyjna, ale czy spełniająca zadania integracyjne, inkluzywne, wspólnotowe oraz wypełniająca funkcje (pozytywnego) pobudzenia emocjonalnego?

• Wyzwanie instytucjonalne – muzea, biblioteki, ośrodki kultury, organizacje pozarządowe itp. wobec wybuchu kaszubskiej kultury popularnej!?

• Kaszubska kultura popularna jako MIX KULTUROWY: alternatywa dla globalnej popkultury czy cmentarz kaszubskich aspiracji