Recenzje

Pediatr Pol 2008; 83 (1): 100–102

© 2008 by Polskie Towarzystwo Pediatryczne

Tytuł: Klasyfikacja Diagnostyczna DC: 0–3 R Autor: praca zbiorowa

Przedstawiona do recenzji książka ma charakter unikatowy. Z jednej strony jest to specyficzny prze-wodnik do klasyfikowania zaburzeń psychicznych u dzieci w wieku niemowlęcym i poniemowlęcym, z drugiej zaś – znakomity podręcznik psychologii kli-nicznej małego dziecka. Książka jest adresowana do klinicystów zajmujących się zdrowiem psychicznym noworodków, niemowląt i dzieci w wieku od 12 do 36 miesiąca życia, ale może z jej lektury skorzystać także student psychologii, psychiatrii dziecięcej, pedagogiki specjalnej. Lekarze pediatrzy, mający częsty kontakt z matkami zaniepokojonymi, między innymi, trudno-ściami ich dzieci w zasypianiu lub jedzeniu powinni korzystać z tej książki w swojej codziennej praktyce.

Klasyfikacja została opracowana przez zespół wy-bitnych specjalistów. Efektem ich ogromnego wysiłku jest propozycja niezwykle wnikliwej diagnozy proble-mów rozwojowych i problemów życia psychicznego małego dziecka oraz propozycja klasyfikowania tych problemów. Autorzy odwołują się do fundamental-nych tez psychopatologii rozwojowej i psychologii kli-nicznej, wskazując na indywidualną ścieżkę rozwoju każdego niemowlęcia oraz znaczenie relacji rodzina – dziecko w formułowaniu diagnozy i rozumieniu trudności dziecka. Zaproponowano dzięki temu sche-mat klasyfikowania zaburzeń, uwzględniający 5 płasz-czyzn, nazwanych osiami, rozpatrywania wzorców objawów. Z propozycji tej wyłania się niezwykle zło-żona, a niejednowymiarowa, diagnoza małego dziec-ka. Stanowi to ogromną wartość omawianej książki oraz pokazuje jak trudnym i czasochłonnym procesem jest diagnozowanie dzieci w tak szczególnym okresie rozwojowym. Podkreślam tę sprawę, ponieważ w pod-rozdziale zatytułowanym Proces diagnostyczny i oce-na kliniczna Autorzy w niezwykle przejrzysty sposób przedstawili istotę diagnozy, jej cele i zadania. Treści zawarte w tym podrozdziale mają status podręcznika psychologii klinicznej.

Rekomenduję tę książkę wszystkim klinicystom, dla których wysokie standardy pracy zawodowej sta-nowią wartość samą w sobie.

Szczerze gratuluję Wydawnictwu znakomitego efektu przedsięwzięcia. Jestem przekonana, że książ-ka spotka się z dużym zainteresowaniem psychiatrów dziecięcych, psychologów klinicznych i pediatrów.

Marina Zalewska Wydział Psychologii UW

Książka pt. „Klasyfikacja Diagnostyczna DC:0--3R. Klasyfikacja diagnostyczna zaburzeń psychicz-nych i rozwojowych w okresie niemowlęctwa i wcze-snego dzieciństwa”. Wydanie poprawione. Oficyna Wydawnicza „FUNDAMENT” S.C.

DC:0-3R jest publikacją, która powstała w wyniku wieloletniej pracy zespołu interdyscyplinarnego, na który składali się profesjonaliści, zajmujący się roz-wojem psychicznym niemowląt i małych dzieci. Jest próbą klasyfikacji zaburzeń tego okresu i jako taka stanowi uzupełnienie klasyfikacji DSM-IV i ICD-10, które w odniesieniu do zaburzeń psychicznych pierw-szych lat życia z pewnością pozostają niedoskonałe i niewystarczające.

Obecna wersja DC: 0-3R jest rewizją oryginalnego systemu diagnostycznego pod nazwą DC:0-3. Badacze tworzący tę klasyfikacje, zdając sobie sprawę z niedo-statku wiedzy na temat zaburzeń najwcześniejszego okresu rozwojowego przyjęli w jej tworzeniu wyłącz-nie kryteria opisowe. Pozostali jednak przy typowej dla DSM-IV konstrukcji klasyfikacyjnej, na którą składa się V osi: zaburzenie kliniczne, klasyfikacja re-lacji, choroby i problemy zdrowotne i rozwojowe, stre-sory psychospołeczne i funkcjonowanie emocjonalne i społeczne.

Autorzy publikacji, opisując we wprowadzeniu za-sady procesu diagnostycznego stanowiącego podsta-wę wszystkich systemów klasyfikacyjnych podkreślają

Autorzy nie zgłaszają konfliktu interesów

R E C E N Z J A

100

101

R E C E N Z J AKlasyfikacja Diagnostyczna DC: 0–3 R

jego ciągły charakter. W odniesieniu do diagnozowa-nia zaburzeń najwcześniejszego okresu rozwojowego proces ten polega na zbieraniu informacji nie tylko z obserwacji danej osoby, ale także z różnych innych źródeł takich jak wywiady od rodziców, bezpośrednia obserwacja funkcjonowania rodziny i dynamiki panu-jących w niej relacji, informacji od innych osób oraz oceny reaktywności, przetwarzania sensorycznego, napięcia mięśniowego i zdolności do planowania ru-chowego.

Wielką zaletą tej publikacji jest to, że rozwój psy-chiczny dziecka oraz jego zaburzenia rozpatrywane są w kontekście relacji, przede wszystkim relacji ro-dzinnych. Dlatego tak dużą wagę autorzy przypisują wszechstronnej wiedzy o rodzinie dziecka z uwzględ-nieniem nie tylko rodzinnej historii zaburzeń psy-chicznych oraz struktury rodziny i dostępnego dla niej wsparcia, ale także swoistego dla niej kręgu kul-turowego.

Publikacja składa się z następujących rozdziałów: zaburzenia kliniczne, klasyfikacja relacji, choroby i problemy zdrowotne oraz rozwojowe, stresory psycho-społeczne i funkcjonowanie emocjonalne i społeczne. Jako uzupełnienie zawiera trzy załączniki: priorytety w klasyfikowaniu diagnostycznym i planowaniu inter-wencji, proces weryfikacji DC:0-3 oraz listę zespołu twórców. Publikację kończy spis piśmiennictwa.

Pierwszy rozdział prezentuje kryteria diagnostycz-ne opisywanych zaburzeń. Szczególnie cenne wydaje się podawanie przykładów klinicznych ułatwiających rozumienie danego podpunktu diagnostycznego. Na-leży także zwrócić uwagę na pojawienie się po raz pierwszy kryteriów diagnostycznych wielosystemo-wego zaburzenia rozwoju (MSDD), które nie zostało uwzględnione w DSM-IV lub ICD-10, a które cieszy się coraz większym zainteresowaniem klinicystów, stanowiąc uzupełnienie, a właściwie poszerzenie nie-precyzyjnej diagnozy całościowych zaburzeń rozwojo-wych nieokreślonych.

W tej części publikacji część diagnoz klinicznych pokrywa się z zawartymi w dostępnych do tej pory głównych systemach klasyfikacyjnych takich jak DSM-IV i ICD-10, jednak w porównaniu z nimi są one znacznie dokładniej opracowane, a podpunkty diagnostyczne bardziej precyzyjnie opisane.

Niewątpliwie jednak najciekawszą częścią recen-zowanej publikacji jest kolejny rozdział, ponieważ to on pokazuje jej wartość w porównaniu z innymi wy-mienionymi wyżej systemami klasyfikacyjnymi.

Rozdział ten pt. „Klasyfikacja relacji” zawiera bo-wiem dwa niezwykle ważne dla klinicysty narzędzia przydatne do oceny relacji rodzic-dziecko takie jak Skala 0gólnej Relacji Rodzic-Dziecko oraz Lista Pro-

blemów Relacyjnych. Wyniki pierwszej skali pozwala-ją na trzy możliwości klasyfikacji relacji rodzic-dziec-ko określone odpowiednią liczbą punktów: relacja adaptacyjna, cechy relacji zaburzonej i relacja zabu-rzona. Z kolei problemy w relacji oceniane są za po-mocą specjalnej listy, która jednak nie jest tożsama z narzędziem diagnostycznym, umożliwiając klinicyście jedynie rozpoznanie stopnia i rodzaju problemów w relacji. Na liście tej autorzy publikacji umieścili takie problemy relacyjne jak nadmierne i zbyt małe zaan-gażowanie, lękowość/napięcie, złość/wrogość, prze-moc słowna i fizyczna oraz wykorzystanie seksualne. Jak już powiedziano nie jest to narzędzie badawcze o określonych wartościach psychometrycznych, jednak nie można nie docenić jego roli porządkującej obser-wacje kliniczne. Warto także podkreślić, że zarówno pozycje skali relacji rodzic–dziecko jak poszczególne problemy z listy problemów relacyjnych zostały bar-dzo szczegółowo opisane, co niezwykle ułatwia posłu-giwanie się oboma narzędziami.

Kolejne rozdziały, zbieżne z pozostałymi osiami klasyfikacyjnymi zostały potraktowane dość marginal-nie, zwłaszcza rozdział dotyczący chorób i problemów zdrowotnych i rozwojowych. Jest to pewien manka-ment publikacji, ponieważ wiadomo, że te właśnie problemy mogą mieć zasadnicze znaczenie dla rozwo-ju psychicznego dziecka i mogą spowolniać lub wręcz uniemożliwiać normalną trajektorie rozwojową.

Następne dwa rozdziały zostały bardziej rozbu-dowane, do rozdziału dotyczącego stresorów psycho-społecznych autorzy dołączyli szczegółowa ich listę, zakładając, że siła wpływu niekorzystnych wydarzeń zależeć będzie od stopnia dotkliwości stresora oraz poziomu rozwoju niemowlęcia lub dziecka, a także – co wydaje się ważnym punktem – od stopnia dostęp-ności wsparcia ze strony dorosłych. Wspomniana już wyżej lista zawiera więc nie tylko definicje stresora, ale także wiek dziecka i dane dotyczące czasu trwania i stopnia dotkliwości niekorzystnych wydarzeń.

Ostatni z rozdziałów publikacji (zgodny z V osią) dotyczy funkcjonowania emocjonalnego i społeczne-go dziecka i zawiera szczegółowe wskazówki do jego oceny, a także specjalnie skonstruowaną skalę oceny, której wartości nie można nie docenić.

Na zakończenie publikacji autorzy zajmują się trudnymi zagadnieniami wyboru odpowiedniej kate-gorii diagnostycznej, a także porównują pierwotną wersję DC:03 z obecną, wskazując i uzasadniając naj-bardziej istotne różnice. Klasyfikacja Diagnostyczna DC:0-3R stanowi istotny krok naprzód w porównaniu z obowiązującymi systemami klasyfikacyjnymi takimi jak DSMIV i ICD 10, przede wszystkim dzięki znacz-nie szerszemu potraktowaniu zaburzeń wczesnego

wszystkim wczesnej relacji rodzic-dziecko. To właśnie przywiązaniem kształtujące się w pierwszym okresie życia dziecka ma kluczowe znaczenie dla prawidło-wego lub zaburzonego rozwoju, choć z pewnością nie jest jedynym determinantem trajektorii rozwojowej.

Publikacja DC:03-R daje klinicystom, lekarzom, psychologom, pedagogom i badaczom zajmującym się rozwojem psychicznym i jego zaburzeniami nie-mowląt i małych dzieci, niezwykle cenne narzędzie pomocne zarówno w opisie jak i diagnozie oraz w konsekwencji w planowaniu postępowania terapeu-tycznego, uwzględniającego tak istotną perspektywę rozwojową. Ma szansę stać się bardzo ważnym uzu-pełnieniem, lub być może nawet zastąpić dotychcza-sowe systemy klasyfikacyjne, poszerzając je nie tylko o szczegółowe opisy i wprowadzenie nowych katego-rii, ale także – co ważniejsze – uzupełniając diagnozę wczesnych zaburzeń rozwojowych o niezwykle istot-ny kontekst relacji rodzic-dziecko.

Prof. dr hab. Irena Namysłowska

okresu życia dziecka wykorzystującemu perspektywę rozwojową. Jej niewątpliwą zaletą jest wprowadzenie szczegółowych opisów i skal do oceny relacji rodzic--dziecko, oraz skal funkcjonowania społecznego i emocjonalnego.

Podkreślić należy bardzo dobre tłumaczenie dr n. med. D. Senator zarówno w aspekcie merytorycznym jak i językowym oraz wysoki poziom redakcji nauko-wej i językowej publikacji. Publikacja niewątpliwie będzie niezastąpioną pomocą w opisywaniu i diagno-zowaniu zaburzeń psychicznych dziecka, stanowiąc tym samym niezwykle ważne i istotne narzędzie w planowaniu skutecznej interwencji terapeutycznej.

DC:03-R niezwykle dobrze wpisuje się w rosną-ce ostatnio zainteresowanie teoretyczne i praktyczne pierwszymi latami życia dziecka, które większość kli-nicystów uważa za kluczowe dla dalszego jego roz-woju. Zainteresowanie to wynika między innymi ze szczególnej wagi jaką przypisuje się teorii przywiąza-nia (attachment), problemom mentalizacji, a przede

P E D I AT R I A P O L S K Atom 83, nr 1, styczeń–luty 2008

102