RATAR - POVRTAR CSOa/Obrazovni programi... · metamorfnih stijena - Razvija pravilan odnos prema prirodnim naukama - Kolekcija minerala i stijena Rapadanje minerala i stijena - Upoznaje

OBRAZOVNI PROGRAM

RATAR - POVRTAR

2

SADRŽAJ OPŠTI DIO ................................................................................................... 3 1. NAZIV PROGRAMA – RATAR - POVRTAR ............................................................ 3 2. NASTAVNI PLAN ........................................................................................ 3 POSEBNI DIO ................................................................................................ 5 1. PREDMETNI PROGRAMI ................................................................................ 5 1.1. OPŠTEOBRAZOVNI PREDMETI ...................................................................... 5 1.2. STRUČNOTEORIJSKI PREDMETI .................................................................... 6 1.2.1. AGROHEMIJA SA PEDOLOGIJOM ................................................................ 6 1.2.2. POLJOPRIVREDNA TEHNIKA ................................................................... 13 1.2.3. RATARSTVO SA POVRTARSTVOM ............................................................. 19 1.2.4. ZAŠTITA BILJA ................................................................................... 30 1.2.5. PREDUZETNIŠTVO ............................................................................... 36 1.2.6. PRAKTIČNA NASTAVA SA TEHNOLOGIJOM ZANIMANJA .................................. 40 2. ISPITNI KATALOZI .................................................................................... 66 2.1. RATARSTVO SA POVRTARSTVOM .............................................................. 66 2.2. PRAKTIČAN RAD SA ODBRANOM ................................................................ 68 3. OBAVEZNI NAČIN PROVJERAVANJA I OCJENJIVANJA UČENIKA ............................. 70 4. USLOVI ZA NAPREDOVANJE I ZAVRŠETAK OBRAZOVNOG PROGRAMA ...................... 70 5. NAČIN PRILAGOĐAVANJA PROGRAMA UČENICIMA SA POSEBNIM POTREBAMA ........... 71 6. NAČIN PRILAGOĐAVANJA PROGRAMA ZA OBRAZOVANJE ODRASLIH ....................... 71 7. PROFIL STRUČNE SPREME NASTAVNIKA I STRUČNIH SARADNIKA ........................... 71 8. OBLIK ORGANIZACIJE IZVOĐENJA OBRAZOVNOG PROGRAMA ............................... 72 8.1. BROJ ČASOVA PO GODINAMA OBRAZOVANJA I VRSTAMA NASTAVE ..................... 72 9. PROFESIONALNA PRAKSA .......................................................................... 73 10. SLOBODNE AKTIVNOSTI ........................................................................... 74

3

OPŠTI DIO 1. Naziv programa: RATAR - POVRTAR 2. Nastavni plan

Redni broj

Nastavni predmeti - grupe predmeta

I II III Ukupno

sed. god. sed. god. sed. god. A Opšteobrazovni predmeti 1. Maternji jezik i književnost 3 108 2 72 2 66 246 2. Matematika 3 108 2 72 2 66 246 3. Strani jezik 2 72 2 72 2 66 210 4. Informatika 1 36 36 5. Fizičko vaspitanje 2 72 2 72 2 66 210 Društvena grupa predmeta

1. Istorija 1 36 36 2. Geografija 1 36 36 3. Sociologija 1 36 36 Prirodna grupa predmeta

1. Biologija 1 36 36 2. Hemija 1 36 36 3. Fizika 1 36 36

UKUPNO A 15 540 10 360 8 264 1164 B Stručno-teorijski predmeti 1. Agrohemija sa pedologijom 2 72 72 2. Poljoprivredna tehnika 2 72 72 3. Ratarstvo sa povrtarstvom 2 72 2 72 2 66 210 4. Zaštita bilja 2 72 72 5. Preduzetništvo 1 33 33

UKUPNO B 6 216 4 144 3 99 423

C Praktična nastava sa tehnologijom zanimanja 10 360 17 612 20 660 1632

D Slobodne aktivnosti 1 36 1 36 1 33 105 E Profesionalna praksa 15 dana 15 dana 30 dana F Broj časova 32 1152 32 1152 32 1056 3360 G Broj radnih sedmica 36 36 33 105

Ukupno (A + B + C + D) = 3.360

4

3. Ciljevi i zadaci obrazovnog programa - Omogućiti svestran razvoj pojedinca i njegovu socijalnu integraciju - Produbiti i proširiti opšte obrazovanje u funkciji struke - Obezbijediti stručno teorijska i praktična znanja iz ratarsko-povrtarske

priozvodnje – osposobiti učenika da: - poznaje, odabira i koristi alat, matrijal i mehanizaciju - priprema zemljište za ratarsko-povrtarsku proizvodnju - obavlja proizvodnju rasada - obavlja sjetvu i sadnju - primjenjuje najznačajnije agrotehničke mjere - priprema i koristi zaštićene prostore - obavlja berbu i žetvu - obavlja čuvanje i skladištenje

- Pripremiti učenika za cjeloživotno učenje - Razvijati kod učenika sposobnost socijalne komunikacije i spremnost za razvijanje

kvalitetnih međuljudskih odnosa - Osposobiti učenika da ispunjavaju potrebnu radnu dokumentaciju - Razviti kod učenika ekološku svijest i upoznati ih sa propisima o zaštiti na radu,

zaštiti okoline i važnosti njihovog doslednog poštovanja. 4. Uslovi za upis, odnosno za uključivanje u program za obrazovanje odraslih: - U školu za sticanje srednjeg stručnog obrazovanja u trogodišnjem trajanju-

obrazovni program Ratar-povrtar/Ratarka-povrtarka, mogu se upisati lica koja su završila osnovnu školu ili dvogodišnju stručnu školu i nijesu starija od 17 godina. Izuzetno, u školu se mogu upisati lica do 18 godina uz odobrenje nastavničkog vijeća škole. Lica koja su napunila 18 godina uključuju se u program za obrazovanje odraslih.

- Ako se za upis prijavio veći broj kandidata od broja raspisanih mijesta,upis se vrši prema odgovarajućem pravilniku koji donosi Ministarstvo prosvjete i nauke.

5. Trajanje obrazovanja - Obrazovanje traje tri školske godine. 6. Prohodnost - U redovnom obrazovanju učenici prelaze u viši razred ako su iz svih predmeta

tekuće godine postigli pozitivnu ocijenu, odradili sve slobodne aktivnosti i obavili profesionalnu praksu.

- Lica koja su završila dvogodišnju stručnu školu mogu se uključiti u drugi ili treći razred srodnog zanimenja uz polaganje dopunskih i diferencijalnih ispita.

- Odrasli napreduju po programu u skladu sa planom za izvođenje obrazovnog programa za odrasle, koji donosi škola,a u skladu sa Uputstvom o prilagođavanju obrazovnih programa obrazovanju odraslih.

7. Obrazovanje koje se stiče - Završetkom obrazovnog programa Ratar-povtar učenik stiče stručno obrazovanje

u trajanju od tri godine – Ratar-povrtar/Ratarka-povrtarka i kvalifikaciju RATAR-POVRTAR.

5

POSEBNI DIO 1. PREDMETNI PROGRAMI 1.1. OPŠTEOBRAZOVNI PREDMETI 1.1.1. MATERNJI JEZIK I KNJIŽEVNOST 1.1.2. MATEMATIKA 1.1.3. STRANI JEZIK 1.1.4. INFORMATIKA 1.1.5. FIZIČKO VASPITANJE 1.1.6. ISTORIJA 1.1.7. GEOGRAFIJA 1.1.8. SOCIOLOGIJA 1.1.9. BIOLOGIJA 1.1.10. FIZIKA 1.1.11. HEMIJA

6

1.2. STRUČNO - TEORIJSKI PREDMETI 1.2.1. AGROHEMIJA SA PEDOLOGIJOM 1. Naziv predmeta: AGROHEMIJA SA PEDOLOGIJOM 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstamaa nastave

Razred Vrste nastave

Ukupno Teorija Vježbe Praktična

nastava I 72 72 II

III

Ukupno 72 72

3. Opšti ciljevi nastave U okviru predmeta učenik: - Razvija odgovornost i preciznost u radu, - Usvaja stručnu terminologiju koja je neophodna za komuniciranje u struci, - Stiče znanja o načinu ishrane biljaka, snabdijevanju biljaka vodom, ulogom

korjena i mehanizmom usvajanja materija, đubrivima – njihovom ulogom i vrstama,

- Stiče znanja o procesu raspadanja minerala i stijena i nastanak zemljišta, osobinama zemljišta, pedogenetskim procesima i morfološkim osobinama zemljišta I njihovom uticaju na rast I razvoj biljaka,

- Sti-če znanja o zaštiti na radu i zaštiti zdravlja.

7

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: PRVI

Informativni ciljevi i sadržaji Formativni ciljevi Socijalizacijski

ciljevi Preporuke za

izvođenje nastave učenik učenik učenik

Uvod - Upoznaje se sa

zadatkom i značajem agrohemije kao nauke

- Uviđe značaj nauke za život i rad

Hemijski sastav biljaka - Upoznaje hemijski

sastav biljaka - Uočava značaj i

ulogu neorganskih i organskih materija za rast i razvoj biljaka

Ishrana biljaka Upoznaje, razumije i objašnjava: - Načine ishrane

biljaka - Heterotrofan način

ishrane - Autotrofan način

ishrane - Mehanizam i

hemizam fotosinteze

- Gradju, hemijski sastav i fiziološke procese u sjemenu

- Upoređuje heterotrofnu i autotrofnu ishranu biljaka

- Pronalazi prijemjere autotrofnog i heterotrovnog načina ishrane

- Uočava i razlikuje ulogu faktora koji utiču na fotosintezu

- Razvija preciznost i moć zapažanja

- Šeme procesa fotosinteze

Snabdijevanje biljaka sa vodom - Upoznaje, navodi i

objašnjava: - Ulogu vode u biljci - Pristupačne oblike

vode za biljku - Načine gubitka

vode iz biljke

- Razlikuje transpiraciju, gutaciju, suzenje

- Šeme kretanja vode od korijena do lista

Uloga korijena i mehanizam usvajanja materija - Upoznaje se sa

mehanizmom usvajanja hranljivih materija pomoću korijena

- Upoznaje ulogu i oblike makroelemenata, mikroelemenata i korisnih elemenata

- Uočava simptome nedostatka i viška pojedinih makro i mikro elemenata

- Razvija analitičko mišljenje

- Šeme kretanja mineralnih materija od korijena do lista

Đubriva - Definiše pojam,

ulogu i navodi vrste - Razlikuje vrste

stajskih djubriva na

- Uzorci djubriva

8




đubriva - Navodi i

objašnjava: - Vrste organskih đubriva

- Fizičke i hemijske osobine organskih đubriva

- Proizvodnju organskih đubriva

- Obrazlaže: - Način dobijanja i čuvanja osoke

- Osobine biljaka za zelenišna đubriva

- Način dobijanja komposta

osnovu fizičkih osobina

- Prepoznje različite vrste organskih đubriva

- Uočava važnost i ulogu organskih đubriva na ishranu biljaka

- Interpretira principe pravilne upotrebe organskih đubriva

- Identifikuje prednosti organske proizvodnje u savremenoj poljoprivredi.

- Uviđa važnost zaštite na radu

- Posjeta farmi za

proizvodnju organskog đubriva; Seminarski rad: Značaj đubriva i uticaj na životnu sredinu

Navodi i objašnjava: - Vrste mineralnih đubriva

- Fizičke i hemijske osobine mineralnih đubriva

- Mjere zaštite pri manipulaciji mineralnim đubrivima

- Principe pravilne upotrebe mineralnih đubriva

- Razlikuje vrste mineralnih đubriva na osnovu fizičkih osobina

- Uočava važnost i ulogu mineralnih đubriva na biljke

- Uočava znake osnovnih makroelemenata

- Razvija pozitivan stav prema zdravlju

- Uzorci azotnih, fosfornih, kalijumovih, kalcijumovih i mikrođubriva

Upoznaje: - Osobine i način

dobijanja složenih i miješanih đjubriva

- Osobine, ulogu i vrste bakterijalnih đubriva

- Analizira uticaj pojedinih elemenata složenih i miješanih đubriva na ishranu biljke

- Uočava uticaj pravilno izabranog đubriva na zemljište

- Interpretira principe pravilne upotrebe složenih, miješanih bakterijalnih đubriva

- Razvija ekološku svijest

- Definiše pojam đubrenja

- Objašnjava: - Ulogu đubrenja i

značaj ispitivanja

- Uočava potrebu za đubrenjem na osnovu analize zemljišta i vizuelno

- Upoređuje

- Razvija moć zapažanja

- Povezuje uzroke i posljedice

9




plodnosti zemljišta - Metode ispitivanja

zemljišta - Vrijeme i način đubrenja

- Postupak izračunavanja količine đubriva

karakteristike osnovnog, predsjetvenog, startnog đubrenja i prihranjivanja

- Uočava razlike tehnika đubrenja preko zemljišta i folijarno

- Izračunava potrebne količina đubriva za pojedine kulture

- Na osnovu relevantnih

- Pokazatelja Pedologija Uvod - Upoznaje

definiciju, značaj i zadatak pedologije kao nauke

- Nabraja fizičke i hemijske osobine i podjelu minerala

- Objašnjava karakteristike magmatskih, sedimentnih i metamorfnih stijena

- Objašnjava osnovne karakteristike zemljine geosfere

- Razlikuje uzorke magmatskih, sedimentnih i metamorfnih stijena

- Razvija pravilan odnos prema prirodnim naukama

- Kolekcija minerala i stijena

Rapadanje minerala i stijena - Upoznaje se sa

načinom raspadanja stijena i minerala

- Objašnjava fizičko i hemijsko raspadanje i stvaranje regolita

- Analizira ulogu stijena kao produkata raspadanja u formiranju zemljišta

- Kolekcije stijena

Obrazovanje zemljišta - Definiše pojam i

navodi sastav zemljišta

- Objašnjava ulogu mikroorganizama i

- Uočava povezanost osobina i načina nastanka zemljišta

- Razvija pravilan odnos prema okolini

- Seminarski rad: - Značaj humusa u

organskoj proizvodnji

10




transformaciju organske materije

- Definiše značaj, podjelu i sastav humusa

Zemljišni koloidi i njihove osobine - Upoznaje se sa

osobinama koloida (peptizacija, koagulacija i druge)

- Poznaje pojam koloida

Osobine zemljišta - Upoznaje osnovne

fizičke, hemijske i fizičko-hemijske osobine zemljišta i zemljišnog rastvora (ph)

- Objašnjava adsorpciju i sorpciju

- Navodi činioce plodnosti i metode i načine ocjenjivanja plodnosti zemljišta na terenu i u laboratoriji

- Uočava i obrazlaže pojave u vezi sa dejstvom pojedinih osobina zemljišta na biljke

- Analizira na konkretnim primjerima činioce koji dovode do procesa erozije

- Razlikuje metode borbe protiv erozije zemljišta

- Razvija pozitivan stav prema prirodnim naukama

- Presjeci tipova zemljišta-profila zemljišta

Pedogenetski procesi - Navodi

pedogenetske faktore i objašnjava način njihovog djelovanja na pedogenetske procese u zemljištu

- Opisuje pedogenetske procese u zemljištu, njihov značaj i način djelovanja

- Razlikuje pojam ascedentne i descedentne migracije materija u zemljištu

- Određuje postupak uzimanja uzoraka na analizu, pravljenja mikromonolita i monolita

- Uzorci monolita i mikromonolita

Morfološke osobine zemljišta - Upoznaje se sa

spoljašnjom i unutrašnjom morfologijom zemljišta

- Razlikuje pojedine zemljišne horizonte, podhorizonte i prelazne horizonte

- Uviđa važnost očuvanja čovjekove okoline

- Pedološki profil

11




- Objašnjava pojmove horizonta, podhorizonta i prelaznih horizonata

na zemljišnom profilu

Klasifikacija zemljišta - Navodi tipove i

podjele zemljišta - Objašnjava

osobine: - Autotrofnih

zemljišta (kamenjar, sirozem, humusno – akumulativna, kambična zemljišta, eluvijalno – iluvijalna, antropo – pedogena zemljišta)

- Hidromorfnih zem-ljišta (epiglejna zemljišta, hipogle-jna, fluvijatilna i fluvioglejna zemljišta)

- Halomorfna zemlji-šta (akutno zaslanjena)

- Subakvalna zemljišta (nerazvijena subakvalna)

- Svrstava zemljište u odredjene klase

- Određuje osnove tipove zemljišta na osnovu profila zemljišta

- Razvija analitičnost i logičko mišljenje

- Monoliti i mikromonoliti tipova zemljišta

- Šeme i slike pojedinih tipova zemljišta

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - N. Balog, Mastilović E.: Agrohemija sa fiziologijom biljaka, Zavod za udžbenike,

Beograd, 2002. - N. Balog, Mastilović E.: Pedologija, Zavod za udžbenike, Beograd, 2002.

6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Nastava se realizuje u učionici koja je opremljena sa: računarom sa

odgovarajućim multimedijskim paketom, kolekcijom minerala, kolekcijom stijena, šemama i slikama pojedinih tipova zemljišta, pedološkim monolitima i mikromonolitima, kolekcijom (uzorcima) mineralnih djubriva, šemama, slikama, dijapozitivma sa sadržajima iz pedologije i agrohemije.

7. Obavezni način provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - U toku klasifikacionog perioda provjeravaju se i ocjenjuju pismeni radovi

učenika (testovi – najmanje po jedan u klasifikacionom periodu) i usmeni

12

odgovori učenika. Učenik mora biti ocijenjen na kraju svakog klasifikacionog perioda. Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu, od kojih najmanje jedna mora biti sa usmene provjere znanja.

8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. - Zaključna ocjena izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionom

periodu.

9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Visoka stručna sprema: diplomirani inženjer agronomije, diplomirani inženjer

poljoprivrede-opšti smjer, diplomirani inženjer ratarstva i povrtlarstva, diplomirani inženjer voćarstva i vinogradarstva, diplomirani inženjer hortikulture, diplomirani inženjer pejzažne arhitekture, diplomirani inženjer šumarstva

10. Povezanost predmeta

Znanja Povezanost sa drugim predmetima Predmet Znanja

- Ishrana biljaka - Ratarstvo sa povrtarstvom - Praktična nastava sa - tehnologijom zanimanja

- Načini ishrane biljaka - Faktori koji utiču na ishranu

biljaka - Đubriva - Đubrenje

- Ratarstvo sa povrtarstvom - Praktična nastava sa

tehnologijom zanimanja

- Vrste đubriva, osobine, namjena

- Plodnost zemljišta - Formiranje zemljišta - Osobine zemljišta

- Ratarstvo sa povrtarstvom - Praktična nastava sa


- Sastav zemljišta - Veza osobina zemljišta I rasta I

razvoja biljaka - Pedogenetski procesi - Morfološke osobine

zemljišta - Klasifikacija zemljišta

- Ratarstvo sa povrtarstvom Praktična nastava sa tehnologijom zanimanja

- Pedogenetski procesi u zemljištu, način djelovanja

- Postupci uzimanja uzoraka zemljišta za analizu

- Određivanje tipova zemljišta na osnovu profila zemljišta u klase

13

1.2.2. POLJOPRIVREDNA TEHNIKA 1. Naziv predmeta: POLJOPRIVREDNA TEHNIKA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave



nastava I 72 72 II

III

Ukupno 72 72 3. Opšti ciljevi nastave: U okviru predmeta učenik će: - Ovladati znanjima neophodnim za korišćenje poljoprivredne tehnike, - Steći znanja o vrstama i karakteristikama osnovnih materijala za izradu

poljoprivrednih mašina, - Steći znanja o primjeni materijala u poljoprivredi, - Upoznati mašinske elemente, njihova svojstva i primjenu, - Usvojiti osnovna znanja iz pogonskih motora, - Steći znanja o građi, sastavnim djelovima i uređajima traktora, - Steći znanja o namjeni i princiu rada mašina za osnovnu i dopunsku obradu

zemljišta, sjetvu, sadnju, đubrenje, njegu, zaštitu i navodnjavanje, - Razviti tehničku kulturu.

14






značajem poljoprivredne mehanizacije u ratarsko-povrtarskoj proizvodnji

Tehnologija materijala - Objašnjava značaj

materijala u poljoprivrednoj mehanizaciji

- Razlikuje osobine materijala

- Pravi podjelu materijala

- Razlikuje pogonske materijale i maziva

Mašinski elementi - Navodi značaj i

podjelu mašinskih elemenata

- Navodi karakteristike i primjenu mašinskih elemenata

- Razlikuje mašinske elemente:

- Za vezu - Za prenošenje

snage i obrtnog kretanja

- Za sprovođenje tečnosti, pare i gasova

- Razvija tehničku kulturu

Motori - Upoznaje se sa

značajem elektromotora i motora SUS

- Razlikuje vrste motora

- Razlikuje osnovne sastavne djelove motora SUS:

- Nepokretnedjelove - Pokretne djelove - Razvodni

mehanizam - Uređaje na motoru - Analizira ulogu

sastavnih djelova motora i princip rada motora

- Razvija analitičnost i logično mišljenje

- Modeli motora - Slike - Crteži

Traktori - Upoznaje se sa

značajem i podjelom traktora

- Razlikuje dijelove i uređaje traktora:

- Prenosni mehanizam

- Hodni mehanizam - Uređaji za

upravljanja - Uređaji za kočenje

- Slike, modeli - Prikazi sastavnih

djelova traktora

15




- Dodatni uređaji traktora

- Elektro i signalne uređaje traktora

Prikopčavanje i podješavanje priključnih mašina - Navodi podjelu

priključnih mašina na osnovu njihovog prikopčavanja za traktor;

- Zna načine i mjesto prikopčavanja nošenih, polunošenih i vučenih mašina, način prikopčavanja priključnih mašina koje dobijaju pogon od priključnog vratila traktora i načine podešavanja priključnih mašina;

- Navodi pravila bezbjednog rada sa priključnim mašinama.

Mašine za osnovnu obradu zemljišta - Navodi osnovne

tipove mašina za osnovnu obradu zemljišta, njihove sastavne djelove i uloge pojedinih djelova pluga i njihovo podješavanje;

- Zna postupak prikopčavanja plugova za traktor

- Navodi pravila bezbjednog rada sa mašinama za osnovnu obradu zemljišta.

- Razlikuje i upoređuje tipove plugova na osnovu:

- Načina prikopčavanja

- Oblika plužnog tijela

- Broja plužnih tijela - Načina rada - Dubine rada; - Upoređuje

karakteristike obradu zemljišta oranjem:

- Na slog, - Na razor, - Figurno, - Ravnim oranjem.

- Razvija odgovornost u izvršavanju zadataka

- Skice, šeme, uzorci, modeli

Mašine za dopunsku obradu zemljišta - Navodi mašine za

dopunsku obradu zemljišta

- Uočava važnost mašina za dopunsku obradu

- Razvija smisao za sistematičan rad i marljivost


16




(kultivatore, drljače, tanjirače, valjke, rotofreze, sjetvospremače, ravnjače i druge)

- Zna postupke prikopčavanje i podješavanje pojedinih tipova mašina za dopunsku obradu zemljišta.

- Navodi pravila bezbjednog rada sa mašinama za dopunsku obradu zemljišta

zemljišta za prinose biljnih kultura

- Za zadate primjere bira mašine i određuje redosled dopunske obrade zemljišta

Mašine za đubrenje - Navodi tipove

mašina za đubrenje - Navodi osnovne

karakteristike: - Utovarivača

stajnjaka, - Rasturače

stajnjaka, - Rasipača osoke, - Rasipača

mineralnih đubriva. - Zna načine

prikopčavanja i podešavanja mašina za đubrenje

- Zna pravila bezbjednog rada sa mašinama za đubrenje


Mašine za sjetvu - Nabraja tipove

mašine za sjetvu ratarskih i povrtarskih biljaka.

- Zna našine podeša-vanja i prikopčavanja mašina za:

- Strna žita, - Kukuruz, - Ostale ratarske i

povrtarske biljake.

- Razlikuje princip rada pojedinh vrsta mašina za sjetvu i načine prikopčavanje i podešavanje.

- Stiče pozitivnu orjentaciju prema zanimanju


17




Mašine za sadnju - Navodi vrste

mašine za sadnju - Zna karakteristike,

načine podešavanja i prikopčavanja mašina za sadnju:

- Rasada, - Krompira, - Lukovica.

- Razlikuje princip rada mašina za sadnju

- Upoređuje načine prikopčavanja pojedinih tipova mašina za sadnju

- Uočava važnost mehanizovane sadnjekrompira i rasada.


Mašine za njegu - Navodi vrste

mašine za njegu - Zna karakteristike - Međurednih

kultivatora, - Motokultivatora.

- Razlikuje namjenu međurednih kultivatora i motokultivatora



Mašine i uređaji za zaštitu bilja - Navodi vrste

mašina i uređaja za zaštitu bilja:

- Zna karakteristike i princip rada prskalica, orošivača, zamagljivača, zaprašivača.

- Upoređuje karakteristike i načine prikopčavanja i prikopčavanja pojedinih tipova mašina i uređaja za zaštitu bilja.

- Uočava važnost pravilnog postupanja sa štetnim materijama


Mašine i uređaji za navodnjavanje - Navodi vrste

mašine i uređaja za navodnjavanje

- Zna karakteristike i princip rada uređaja za navodnjavanje vještačkom kišom i kap po kap

- Upoređuje karakteristike i namjenu uređaja za navodnjavanje vještačkom kišom i kap po kap

- Razvija odgovornost u izvršavanju zadataka


5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - M. Savić: Poljoprivredna tehnika, Zavod za udžbenike, Beograd, 2003. - D.Komarčević: Motori i traktori, Zavod za udžbenike, Beograd, 1998. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Nastava se realizuje u učionici koja je opremljena sa : računarom sa

multimedijskim paketom, A/V sredstvima, grafoskopom, diaprojektorom sa odgovarajućim slajdovima, modelima, šemama, itd.

18

7. Obavezni načini provjeravanja i ocijenjivanja znanja učenika - U toku klasifikacionog perioda provjeravaju se i ocjenjuju pismeni radovi

učenika (testovi – najmanje po jedan u klasifikacionom periodu) i usmeni odgovori učenika. Učenik mora biti ocijenjen na kraju svakog klasifikacionog perioda. Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu, od kojih najmanje jedna mora biti sa usmene provjere znanja.


periodu. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani inženjer agronomije, opšti smjer; - Diplomirani inženjer ratarstva i povrtarstva; - Diplomirani inženjer poljoprivrede, smjer poljoprivredna mehanizacija.



- Traktori - Praktična nastava sa tehnologijom zanimanja

- Rad sa traktorom

- Mašine za osnovnu obradu zemljišta

- Praktična nastava sa tehnologijom zanimanja

- Rad sa mašinama za osnovnu obradu zemljišta

- Mašine za dopunsku obradu zemljišta


- Rad sa mašinama za dopunsku obradu zemljišta

- Mašine za đubrenje - Praktična nastava sa tehnologijom zanimanja

- Rad sa mašinama za đubrenje

- Mašine za sjetvu - Praktična nastava sa tehnologijom zanimanja

- Rad sa mašinama za sjetvu

- Mašine za sadnju - Praktična nastava sa tehnologijom zanimanja

- Rad sa mašinama za sadnju

- Mašine za njegu - Praktična nastava sa tehnologijom zanimanja

- Rad sa mašinama za njegu

- Mašine i uređaji za zaštitu


- Rad sa mašinama i uređajima za zaštitu

- Mašine i uređaji za navodnjavanje


- Rad sa mašinama i uređajima za navodnjavanje

19

1.2.3. RATARSTVO SA POVRTARSTVOM 1. Naziv predmeta: RATARSTVO SA POVRTARSTVOM 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave



nastava I 72 72 II 72 72 III 66 66

Ukupno 210 210 3. Opšti ciljevi nastave: U okviru predmeta učenik će: - Upoznati osnovne metode oplemenjivanja bilja - Upoznati učenike sa vegetacionim činiocima i osnovnim faktorima biljne

proizvodnje - Steći osnovna znanja iz oblasti obrade i đubrenja zemljišta - Steći znanja o osnovnim osobinama korova i metodama njihovog uništavanja - Upoznati elemente i značaj plodoreda - Upoznati osnovne karakteristike proizvodnje u zaštićenim prostorima - Steći osnovna znanja o sjetvi, njegovanju, uskladištenju i čuvanju ratarsko-

povrtarske proizvodnje - Upoznati privredni i agrotehnički značaj ratarsko-povrtarskih kultura - Steći osnovna znanja o morfološkim osobinama ratarsko-povrtarskih kultura - Upoznati najvažnije sorte,tipove i hibride ratarsko-povrtarskih biljaka - Steći osnovna znanja o potrebama svake ratarske i povrtarske kulture posebno

prema zemljištu, klimi, vodi i elementima biljne ishrane - Steći osnovna znanja o tehnologiji proizvodnje ratarskih i povrtarskih kultura.

20






zadatkom i značajem ratarstva i povrtarstva kao nauke

Osnovni pojmovi selekcije biljaka - Upoznaje se sa

osnovnim pojmovima selekcije biljaka

- Razlikuje pojmove: - Nasleđivanje

osobina, - Mutacije - Modifikacije - Kombinacije - Upoređuje načine

razmnožavanja ratarskih i povrtarskih kultura

- Razlikuje pojam hibrida i sorti

- Uočava kategorije sjemenskog materijala

- Analizira elemente kvaliteta sjemena:

- Čistoća - Klijavost - Energiju klijanja - Upotrebna

vrijednost

- Stiče samopouzdanje u radu

- Uzorci različitog sjemenskog materijala

Vegetacioni činioci - Opisuje značaj

vegetacionih činilaca u ratarsko povrtarskoj proizvodnji

- Razlikuje uticaj abiotskih i biotskih činilaca:

- Zemljište - Klimatski činioci - Oreografski činioci - Razlikuje uticaj čovjeka i ostalih živih bića

- Slike - Crteži - Video zapisi

Plodored - Upznaje značaj i

osnovne elemente plodoreda

- Razlikuje elemente plodoreda:

- Plodosmena - Poljosmena - Monokultura - Odmor zemljišta - Definiše vrste

plodoreda

- Razvija analitičnost

- Šeme plodoreda

21




Sistemi obrade zemljišta - Objašnjava značaj

obrade zemljišta - Upoznaje se sa

osnovnom i dopunskom obradom zemljišta

- Obrazlaže načine obrade zemljišta :

- Metode zasnivanja oranice pri različitim uslovima zemljišta

- Redovno obrađivanje oranice (osnovno i dopunsko)

- Obnavljanje oranice

- Slike - Crteži - Šeme - Video zapisi

Đubrenje zemljišta - Upoznaje se sa

značajem đubrenja i njegovim uticajem na prinos ratarsko-povrtarskih biljaka

- Razlikuje pojam: - Osnovnog đubrenja - Dopunskog đubrenja

- Obrazlaže tehniku đubrenja:

- Izbor đubriva - Vrijeme đubrenja - Načine đubrenja - Norme đubrenja


- Uzorci đubriva

Sjeme i sjetva - Objašnjava pojam

sjemena u užem i širem smislu

- Opisuje načine setve, vreme i dubinu setve

- Razlikuje delove sjemena

- Obrazlaže načine pripreme sjemena za sjetvu:

- Čišćenje i sortiranje

- Dezinfekciju - Kalibriranje

sjemena - Kvašenje sjemena - Razlikuje načine

sjetve: - U redove - Pantljike - Kućice - Omašno

- Razvija odgovornost u radu

- Slike - Crteži - Šeme

Njegovanje usjeva - Upoznaje se sa

potrebom i osnovnim merama njege useva

- Uočava potrebu za njegovanjem usjeva i određuje mjere njege usjeva:

- Drljanje usjeva - Valjanje - Kopavanje

- Slike - Crteži - Šeme

22




- Proređivanje usjeva

- Kultiviranje - Prihranjivanje - Navodnjavanje - Postavljanje

oslonca biljkama - Ogrtanje - Pinciranje - Mulčiranje - Zaštita od bolesti i

štetočina Pojam i svojstva korova - Upoznaje pojam,

vrste i osobine korova

- Razlikuje jednogodišnje i višegodišnje korove

- Uočava štete od korova

- Obrazlaže mjere borbe protiv korova

- Preventivne Direktne

- Razvija sposobnost opažanja

- Slike klijanaca - Herbarijum

najznačajnijih vrsta korova

Ubiranje usjeva i skladištenje - Opisuje botaničku i

tehnološku zrelost usjeva i način čuvanja i skladištenje proizvoda

- Određuje momenat ubiranja usjeva, vrijeme i način žetve na konkretnim primjerima

- Određuje načine čuvanja i skladištenja proizvoda za zadate uslove

- Razvija odgovoran odnos prema dobrima

- Slike - Video zapisi

Zaštićeni prostori - Upoznaje značaj,

osobine i primjenu zaštićenih prostora u proizvodnji povrća

- Razlikuje tipove zaštićenih prostora (niskih i visokih):

- Tople, polutople, i hladne leje

- Zaštitna gnijezda, - Zaštitna zvona, - Topli bankovi i - Humke. - Staklenike, - Plastenike

- Navikava se na sistematičnost u radu


Proizvodnja rasada - Objašnjava značaj i

prednosti proizvodnje rasada

- Analizira načine proizvodnje rasada:

Razvija pravilan odnos prema prirodnim naukama


23




Opisuje tehnologiju proizvodnje rasada

- U lejama, - U staklenicima i

plastenicima, - Kontejnerski način

proizvodnje rasada - Obrazlaže: - Pripremu

supstrata, - Punjenje leja,

kontejnera, saksija,

- Sjetvu sjemena, - Njegu do nicanja i

nakon nicanja rasada,

- Pripremu rasada za sadnju na stalno mjesto

24

Razred: DRUGI Informativni ciljevi

i sadržaji Formativni ciljevi Socijalizacijski ciljevi

Preporuke za izvođenje nastave

učenik učenik učenik Uvod - Upoznaje se sa - Podjelom ratarskih

i povrtarskih biljaka prema načinu upotrebe

Žita-zrnene skrobne biljke - Navodi podjelu

žita, - Objašnjava značaj,

morfološke osobine i tehnologiju proizvodnje pravih žita:

- Pšenice, - Ječma, - Ovsa, - Raži - Objašnjava značaj

morfološke osobine i tehnologiju proizvodnje prosolikih žita:

- Kukuruza, - Sirka, - Prosa, - Pirinča, - Heljda

- Uočava razliku između pravih i prosolikih žita na osnovu morfoloških osobina,

- Analizira i obrazlaže:

- Značaj pravih žita, - Morfološke osobine

pravih žita, - Uslove uspjevanja

pravih žita, - Vrste i sortiment, - Agrotehniku - Analizira i

obrazlaže: - Značaj prosolikih

žita, - Morfološke

osobine, - Uslove uspjevanja, - Vrste, sorte i

hibride, - Agrotehniku.

- Razvija sistematičnost u radu

- Video zapisi - Slike - Uzorci sjemena - Sušeni uzorci

biljaka

Zrnene mahunarke-zrnene bjelančevinaste biljke - Navodi podjelu

zrnenih mahunjača - Objašnjava značaj,

morfološke osobine i tehnologiju proizvodnje zrnenih mahunjača:

- Soje, - Pasulja, - Boranije, - Graška, - Sočiva, - Boba, - Kikirikija.


- Značaj zrnenih mahunarki,

- Morfološke osobine ,

- Uslove uspijevanja, - Vrste i sortiment, - Agrotehniku, - Analizira ulogu

zrnenih mahunarki u popravci zemljišta.

- Razvija pravilan odnos prema prirodni

- Uzorci sjemena, - Slike - Video zapisi

Biljke za tehničku preradu - Navodi podjelu

biljaka za tehničku - Analizira i

obrazlaže: - Razvija pravilan

stav prema zdravoj - Video zapisi, - Slike,

25




preradu na osnovu načina upotrebe,

- Upoznaje značaj i tehnologiju proizvodnje biljaka za dobijanje ulja:

- Suncokret, - Uljana repica, - Ricinus.

- Značaj i rasprostranjenost,

- Morfološke osobine - Uslove uspijevanja, - Vrste i sorte, - Agrotehniku.

hrani - Uzorci sjemena

- Upoznaje značaj i tehnologiju proizvodnje biljaka za dobijanje vlakna:

- Konoplje, - Lana, - Pamuka.



- Morfološke osobine,

- Uslove uspjevanja, - Vrste i sorte, - Agrotehniku.

- Video zapisi, - Slike - Uzorci sjemena

Biljke za proizvodnju šećera, skroba i alkohola - Navodi podjelu

biljaka, za proizvodnju, šećera, skroba, i alkohola:

- Šećerna repa, - Krompir.

- Uočava značaj i rasprostranjenost,



- Slike - Uzorci biljaka

Lekovito i začinsko bilje - Upoznaje se sa

značajem ljekovitih biljaka, objašnjava značaj, upotrebnu vrijednost i osnove tehnologije proizvodnje:

- Kima, - Komorača - Kamilice, - Žalfije, - Lincure, - Lavande, - Nane.

- Uviđa značaj i upotrebnu vrijednost ljekovitog i začinskog bilja


- Slike - Video zapisi - Herbarijum

Biljke za proizvodnju stočne hrane - Upoznaje se sa

značajem i načinom uzgoja leguminoza i višegodišnjih vlatastih trava:

- Lucerke, - Crvene deteline, - Žutog zvezdana,

- Uočava značaj proizvodnje stočne hrane

- Razlikuje načine zasnivanja i korišćenja livada i pašnjaka.

- Uvilđa važnost brige o očuvanju čiste životne sredine

- Slike - Herbarijum

26




- Ježevice, - Prave livadarke, - Ljuljeva.

27

Razred: TREĆI Informativni ciljevi



učenik učenik učenik Povrtarstvo - Upoznaje se sa

značajem povrća u ishrani ljudi

- Razvija intere-sovanje prema zdravoj hrani

Kupusnjače - Upoznaje se sa

osobinama i tehnologijom proizvodnje kupusnjača:

- Kupusa, - Kelja, - Karfiola, - Kelerabe.

- Uočava, analizira i obrazlaže:




- Slike - Uzorci sjemena - Video zapisi

Lisnato povrće - Upoznaje se sa

osobinama i tehnologijom proizvodnje:

- Salate, - Spanaća.


- Značaj i rasprostranjenost


- Uslove uspijevanja, - Vrste i sorte, - Agrotehniku.

- Razvija pozitivan odnos prema zanimanju


Korenasto povrće - Upoznaje se sa

osobinama i tehnologijom proizvodnje:

- Šargarepe, - Peršuna, - Celera, - Pastrnaka, - Cvekle, - Rotkvice, - Rotkve


- Značaj i r asprostranjenost,



- Razvija ljubav prema ljepoti biljnog svijeta


Lukovi: - Upoznaje se sa

osobinama, i tehnologijom proizvodnje:

- Crnog luka, - Bijelog luka, - Praziluka.




- Uslove uspjevanja, - Vrste i sorte, - Agrotehniku


Povrće sa mesnatim plodovima - Upoznaje se sa

osobinama i - Uočava, analizira i

obrazlaže: - Razvija ekološku

svijest - Slike - Uzorci sjemena

28




tehnologijom proizvodnje:

- Paradajza, - Paprike, - Plavog patlidžana, - Krastavca, - Lubenice, - Dinje, - Tikve.




- Video zapisi

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - T.Šarić: Opšte ratarstvo, Niro 'Zadrugar' Sarajevo, 1988. - Prof.dr P.Maksimović, dr N.Jajin: Opšte povrtarstvo, Zavod za udžbenike

Beograd, 2004. - B.Milojić, D.Milošević: Opšte ratarstvo, Zavod za udžbenike Beograd, 2002. - Prof. dr P.Maksimović, dr N.Jajin: Posebno povrtarstvo, Zavod za udžbenike

Beograd, 1997. - M.Starović, B.Lazić: Posebno ratarstvo i povrtarstvo, Zavod za udžbenike

Beograd, 1992. - Dr S.Jevtić: Praktikum: Posebno ratarstvo sa krmnim biljem, Naučna knjiga

Beograd, 1998. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Nastava se realizuje u učionici koja je opremljena sa : računarom sa

multimedijskim paketom, A/V sredstvima, grafoskopom, diaprojektorom sa odgovarajućim slajdovima, modelima, šemama, biljni uzorcima preparatima, itd.




periodu.

9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani inženjer ratarstva - Diplomirani inženjer poljoprivrede, biljni smjer - Diplomirani inženjer agronomije, opšti smjer.

29



- Selekcija biljaka - Biologija - Oplemenjivanje biljaka - Đubrenje zemljišta - Agrohemija sa pedologijom - Ishrana biljaka I đubriva - Sjeme, sjetva - proizvodnja rasada - sadnja - njegovanje usjeva - ubiranje usjeva

- Praktična nastava sa


- Tehnologija proizvodnje - Načini korišćenja

mehanizacije u procesu sjetve, sadnje, đubrenja , njegovanja I ubiranja usjeva

- Suzbijanje biljnih boles, štetočina i korova

- Zaštita bilja - Program zaštite ratarskih I povrtarskih biljaka

30

1.2.4. ZAŠTITA BILJA 1. Naziv predmeta: ZAŠTITA BILJA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave



nastava I II 72 72 III

Ukupno 72 72 3. Opšti ciljevi nastave: Učenik će u okviru predmeta: - Upoznati osnovne pojmove iz zaštite bilja - Upoznati uzročnike biljnih bolesti, stanja bolesti i štete koje nanose - Usvojiti potrebna znanja o štetnim insektima i drugim štetočinama, upoznati

njihovu građu, razmnožavanje, razvoj i uslove spoljnih faktora koji utiču na razvoj insekata

- Upoznati osnovne mjere borbe protiv biljnih bolesti i štetočina - Upoznati najvažnije pesticide koji se koriste u borbi protiv parazita i štetočina

31

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: DRUGI




Opšti pojmovi o biljnim bolestima - Upoznaje pojam i

vrste biljnih bolesti - Poznaje pojam

patogeneze

- Analizira načine prenošenja parazita

- Razlikuje vrste otpornosti biljaka prema bolestima

- Prepoznaje uzročnike biljnih bolesti:

- gljive - bakterije - viruse - alge - ostale uzročnike

- Razvija pravilan stav prema zdravoj okolini

- Slike - Preparati biljnih

organa - Video zapisi

Opšti pojmovi o biljnim štetočinama - Navodi klasifikaciju

insekata i njihovu anatomsku i morfološku građu

- Svrstava insekte prema osobinama u određene familije

- Uočava osnovne morfološke i anatomske karakteristike insekata

- Analizira uticaj činilaca sredine na razvoj i razmnožavanje

- Uočava važnost prirodnih nauka

- Insektarijum - Video zapisi - Slike

Način suzbijanja biljnih parazita i štetočina - Opisuje klasifikaciju

hemijskih sredstava za zaštitu bilja i njihove osobine

- Razlikuje vrste pesticida (fungicide, insekticide) i način primjene:

- prskanje - orošavanje - zaprašivanje - zamagljivanje - zadimljavanje - Određuje pravilnu

koncetraciju i način kombinovanja hemijskih sredstava

- Analizira štetan uticaj pesticida na biljne vrste (fitotoksaičnost)

- Razvrstava najznačajnije fungicide prema

- Razvija pravilan stav prema očuvanju zdravlja

- Uzorci zaštitnih sredstava

- Video zapisi - Katalog zaštitnih

sredstava

32




djelovanju i upotrebi:

- sredstva na bazi bakra

- sredstva na bazi sumpora

- polisulfidi - živini fungicidi - organski fungicidi - Razvrstava

najvažnije insekticide prema djelovanju i upotrebi:

- organski hlorovani i ugljovodonici

- organofosforna sredstva

- piretroidi - akaricidi - nematocidi - limacidi - herbicidi

Opšte bolesti ratarsko-povrtarskih biljaka - Upoznaje

najznačajnije bolesti ratarsko-povrtarskih biljaka

- Obrazlaže osnovne karakteristike bakterija kao uzročnika bolesti:

- bakterioze krompira - Obrazlaže osnovne

karakteristike virusa kao uzročnika bolesti

- Razlikuje i obrazlaže simptome bolesti izazvanih gljivama (Archymicetae):

- kila na kupusu - prašna krastavost

krompira - rak krompira - Klasa

(Phycomicetae): - polijeganje rasada - plamenjača

krompira - plamenjača

paradajza - plamenjača

suncokreta,repe i duvana

- plamenjača krastavca,dinje i lubenice

- Klasa (Ascomicetaes):

- pepelnica krastavca,dinje i lubenice

- Razvija pravilan odnos prema prirodnim naukama

- Uviđa važnost

upotrebe sredstava zaštite na radu

- Herbarijum - Preparati biljnih

organa - Video zapisi - Slike - Diapozitivi

33




- pepelnica strnih žita

- pepelnica duvana - Klasa

(Basidiomycetas): - glavnica strnih žita - Gari strnih žita (rod

Ustilago): - obična gar kukuruza - prašna gar kukuruza - Gari iz roda

(Urocystis): - gar crnog luka - gar pšenice - Rđe iz roda

(Uromyces): - rđe na pasulju i na

lucerki - Razlikuje osnovne

osobine nesavršenih gljiva koje uzrokuju bolesti:

- trulež korijena šećerne repe

- antraknoza graška, pasulja i boranije

- antraknoza lubenice,dinje

- pjegavost lišća suncokreta i šećerne repe

- pepeljasta pjegavost kukuruza

- fuzarioze žita - Uočava simptome

bolesti - viroze krompira,

šećerne repe i duvana

Najznačajnije štetočine ratarsko-povrtarskih biljaka - Upoznaje

najznačajnije štetočine ratarsko povrtarskih kultura

- Razlikuje i obrazlaže promjene na biljkama izazvane štetočinama

- Red pravokrilaca: - skakavci - rovac - Red tripsa: - duvanov trips - žitni trips

- Uviđa važnost pravile upotrebe sredstava zaštite na radu

- Insektarijum - Slike - Video zapisi - Preparati insekata

34




- Red polukrilaca: - kupusna stenica - žitne stenica - Red tvrdokrilaca: - repina pipa - krompirova zlatica - žitni žižak - pasuljev i graškov

žižak - gundelje - skočibube - lucerkina buba i

bubamara - žitni bauljar - Red leptira: - kukuruzni plamenac

i moljac - veliki i mali kupusar - sovica - Red dvokliraca: - lukova muva - nematode žita i

repe - Prepoznaje

štetočine u skladištima:

- veliki i mali brašnar - ambarski moljac - miševi i pacovi

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - Dr R.Sekulić, dr M.Babović: Zaštita bilja, Zavod za udžbenike Beograd, 1995. - Dr M.Nadaždin, V.Nadaždin: Bolesti i štetočine duvana, Zadrugar Sarajevo, 1987. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Nastava se realizuje u učionici koja je opremljena sa: računarom sa

multimedijskim paketom, A/V sredstvima, grafoskopom, diaprojektorom sa odgovarajućim slajdovima, modelima, šemama, biljnim uzorcima, preparatima, itd.



35


periodu. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika: - Diplomirani inženjer zaštite bilja - Diplomirani inženjer ratarstva i povrtarstva - Diplomirani inženjer agronomije, opšti smjer - Diplomirani inženjer poljoprivrede, biljni smjer 10. Povezanost predmeta


- Morfologija I anatomija biljaka

- Anatomija I morfologija insekata

- Biologija - Simptomi biljnih bolesti - Štetočine gajenih biljaka

- Bakterije, virusi, gljive-osobine I značaj

- Biologija - Parazitni uzroci biljnih bolesti

- Fiziologija biljaka - Agrohemija - Simptomi I suzbijanje biljnih bolesti

- Rastvori,osobine I koncentracije

- Hemija - Podjela , osobine I upotreba pesticida

- Gajenje ratarskih I povrtarskih biljaka

- Ratarstvo sa povrtarstvom - Bolesti i štetočine ratarskih I povrtarskih biljaka

36

1.2.5. PREDUZETNIŠTVO

1. Naziv predmeta: PREDUZETNIŠTVO 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave



nastava I II III 33 33

Ukupno 33 33

3. Opšti ciljevi nastave: U okviru predmeta učenik: - Upoznaje organizaciju preduzeća - Upoznaje radno mjesto i način njegovog funkcionisanja - Zna elemente proizvodnje i usluga i njihovu međusobnu zavisnost - Razumije ekonomske zakonitosti na tržištu i njihov uticaj na poslovanje

preduzeća - Upoznaje značaj ovladavanja kvalitetom proizvoda i potrebe za čuvanjem i

zaštitom okoline - Osposobljava se za rad u sopstvenom biznisu.

37

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: TREĆI




Organizacija preduzeća - Upoznaje pojam

organizacione postavke preduzeća

- Objašnjava osnivanje i prestanak rada preduzeća

- Obrazlaže upravljanje i rukovodjenje

- Poznaje organi-zaciju funkcija u preduzeću: proizvodnu funkciju; kadrovsku; komercijalnu; računovodstvenu;

- Komentariše osnovne karakteristike preduzeća

- Razvija osjećaj odgovornosti i ispunjavanje radnih obaveza

- Razvija ekološku svijest.

- Zakoni i pravilnici preduzeća

- Uzorci standarda.

Organizacija proizvodnje - Razumije podjelu

rada - Shvata kooperaciju

i specijalizaciju - Objašnjava kapaci-

tet i njegove vrste

- Uočava podjelu rada

- Uočava optimalni kapacitet

- Razvija pozitivnu orijentaciju prema zanimanju

Sredstva preduzeća - Navodi sredstva

preduzeća - Shvata razliku

osnovnih i obrtnih sredstava

- Definiše cijene sredstava

- Prepoznaje i razvrstava sredstva po oblicima u kojima se javljaju

- Razlikuje sredstva po namjeni korišćenja

- Razlikuje osnovna od obrtnih sredstava.

- Razvija osjećaj za

zajedništvo

Tržište - Upoznaje tržište - Definiše ponudu i

tražnju - Objašnjava

marketing, cijenu, distributivne kanale, reklamu, servis

- Razlikuje ponudu i potražnju

- Komentariše značaj marketinga

- Uočava značaj reklame i servisa

- Uočava značaj cijene, razlikuje distributivne

- Razvija komunikativnost, samostalnost, inicijativnost

- Razvija poslovnu odgovornost

38




kanale Troškovi i kalkulacija - Upoznaje pojam

utroška - Shvata pojam i

vrste troškova - Nabraja elemente

cijene koštanja

- Obrazlaže troškove - Pravi razliku

izmedju utroška i troška

- Računa koštanje jednostavnog proizvoda ili usluge

- Razvija analitičnost i logično razmišljanje

- Razvija preciznost

Uspješnost poslovanja - Upoznaje pojam i

vrste prihoda - Upoznaje pojam i

vrste rashoda - Shvata dohodak i

dobit - Razumije bilans

stanja i bilans uspjeha

- Razlikuje vrste prihoda

- Razlikuje vrste rashoda

- Razlikuje prihode i rashode

- Razvija osjećaj za poštovanje principa koji vode uspješnom poslovanju

- Razvija pozitivnu orijentaciju prema zanimanju

Poslovni plan - Navodi elemente,

strukturu i značaj poslovnog plana

- Uviđa važnost poslovnog plana kao okvira za posao

- Radi poslovni plan za zadate parametre iz svog područja rada

- Identifikuje se sa zanimanjem

- Posjeta preduzeću

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - D. Simić: Ekonomika i organizacija proizvodnje, Zavod za udžbenike, Beograd,

1997. - Lj. Kosar: Ekonomika i organizacija preduzeća, Zavod za udžbenike, Beograd,

1998.

6. Materijalni uslovi za izvodjenje nastave - Grafoskop , A/V oprema, multimedijski računar sa programskom opremom i

pristupom Internetu, softveri za oblikovanje dopisa, knjigovodstvo, pripremu rada i kalkulacije

7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - U toku klasifikacionog perioda provjeravaju se i ocjenjuju pismeni radovi

učenika (testovi – najmanje po jedan u klasifikacionom periodu) i usmeni odgovori učenika. Učenik mora biti ocijenjen na kraju svakog klasifikacionog perioda. Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu, od kojih najmanje jedna mora biti sa usmene provjere znanja

8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine

39

9. Profil i stručna sprema nastavnika: - Visoka stručna sprema iz područja ekonomije ili menadzmenta.



- Organizacija preduzeća - Organizacija proizvodnje


- Organizacija rada u rasadniku

- Tržište - Troškovi i kalkulacije


- Pripremanje izvještaja o proizvodnji i kalkulacije

- Određivanje cijene proizvoda

- Uspješnost poslovanja - Praktična nastava sa tehnologijom zanimanja

- Utvrđivanje rezultata poslovanja

40

1.2.6. PRAKTIČNA NASTAVA SA TEHNOLOGIJOM ZANIMANJA 1. Naziv predmeta: PRAKTIČNA NASTAVA SA TEHNOLOGIJOM ZANIMANJA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave:



nastava I 72 288 360 II 72 576 648 III 66 594 660

Ukupno 210 1458 1668 Vježbe – praktična nastava- odjeljenje se u prvom i drugom razredu dijeli na grupe do 17 učenika, u trećem do 12 učenika 3. Opšti ciljevi nastave: U okviru predmeta učenik: - Razvija osjećaj odgovornosti i preciznosti u radu - Upoznaje značaj zemljišta i đubriva i njihov uticaj na biljne vrste - Razvija radne navike i motivaciju za ratarsko povrtarsku proizvodnju - Osposobljava se za rad u grupi - Osposobljava se da pravilno rukuju ratarsko-povrtarskom opremom i

mehanizacijom - Usvajaju osnovna znanja i vještine za primjenu savremenih agrotehničkih mjera u

ratarsko povrtarskoj proizvodnji - Upoznaje se sa pravilnom primjenom pesticida u zaštiti rasada i ratarsko-

povrtarskih biljaka - Osposobljava se za samostalni rad - Stiče praktična znanja o pravilnom korišćenju sredstava zaštite na radu i zaštite

životne sredine

41






značajem i zadatkom predmeta

- Upoznavanje sa načinom pisanja dnevnika praktične nastave

- Stiče saznanja o značaju nauke za život i rad

- Svaki učenik samostalno vodi dnevnik.

- Dnevnik se ovjerava na kraju nastavne godine.

- Učenik je dužan da čuva dnevnik praktične nastave iz svih razreda, jer se ovjereni dnevnici prilažu uz prijavu za završni ispit i predstavljaju uslov za pristupanje ispitu

Zaštita na radu - Navodi osnovne

principe radne etike

- Definiše pojam kvaliteta i kvantiteta u poslovima ratara-povrtara

- Objašnjava principe pravilnog rukovanja i racionalnog korištenja sredstava,

- Upoznaje značaj bezbjednog rada u prostoru i objektima gdje se izvodi nastava

- Upoznaje mogućnost lične zaštite pri radu

- Upoznaje značenje tablica za upozorenje

- Navodi moguće povrede na rad

- Tumači značenje pojedinih oznaka na tablicama za upozorenje od opasnosti

- Interpretira uzroke i posljedice povreda

- Primjenjuje sredstva prve pomoći

- Koristi protivpožarna sredstva

- Uviđa važnost zaštite na radu


- Pribor za prvu pomoć

- Sredstva protivpožarne zaštite

- Slike, sheme, video zapisi

Herbarijum - Upoznaje

najrasprostranjenij- Određuje rod i

vrstu - Razvija pravilan

odnos prema Vježbe

42




e vrste korova, trava i samoniklih biljaka

najrasprostranjenijih korova, trava i samoniklih biljaka

- Uočava i upoređuje izgled biljaka u različitim periodima rasta

- Priprema biljke za herbariziranje i izrađuje herbarijum

prirodnim naukama - Stiče

samopouzdanje i sigurnost

- Razvija pozitivan stav prema novim saznanjima

- Izrada herbarijuma najrasprostranjenijih korova, trava i samoniklih biljaka

Sprave za mjerenje - Upoznaje vrste,

namjenu i način upotrebe sprava za mjeranje u rasadničarstvu i cvjećarstvu

- Uvježbava pravilno rukovanje sa različitim spravama za mjerenje

- Razvija preciznost i analitičko mišljenje

Vježbe - Rad sa spravama za

mjerenje

Analiza zemljišta - Navodi fizičke

osobine zemljišta, značajne za rast i razvoj biljke

- Razumije značenje, nabraja načine i zna vrijeme uzimanja uzoraka za hemijsku analizu zemljišta

- Uzima uzorke zemljišta i priprema ih za analizu

- Prepoznaje strukturne agregate

- Odreuđje stabilnost strukture zemljišta

- Određuje specifičnu masu zemljišta

- Određuje ukupnu poroznost zemljišta

- Određuje sadržaj caco3 u zemljištu

- Određuje ph vrijednost zemljišta

- Upoređuje različite načine uzimanja uzoraka

- Stiče radne navike - Navikava se na

tačnost - Stiče

samopouzdanje i sigurnost

Laboratorija: - Uzimanje uzoraka

zemljišta - Analiza zemljišta u

laboratoriji - Uzorak zemljišta - Staklene posude - Destilovana voda - Uzorak zemljišta u

obliku kocke 100cm3

- Uzorak zemljišta - Sahatno staklo - 10% rastvor hcl - Epruveta, pipeta - Filter papir - Univerzalni

indikator - Rastvor kcl

0,1mol/dm3

Đubriva - Upoznaje se sa

vrstama i namjenom đubriva

Organska đubriva - Upoznaje

karakteristike različitih vrsta đubriva i u vezi sa tim njihovu

- Raspoznaje organska đubriva životinjskog i biljnog porijekla i obrazloži


Vježbe: - Rad sa različitim

uzorcima đubriva - Izrada zbirki đubriva

43




namjenu - Upoznaje pravila

primjene đubriva

kriterijume razlikovanja,

- Određuje mjesto za odlaganje đubriva i učestvuje u izgradnji đubrišta,

- Prikuplja i upotrebljava različiti biljni materijal za pravljenje komposta,

- Radi na čuvanju i njegovanju organskih đubriva,

- Razlikuje svježi, poluzgorjeli i zgorjeli stajnjak,

- Koristi gliste za pravljenje vermikomposta,

- Odabira leguminoze i pravilno ih upotrebljava kao zeleno đubrivo /sideracija/,

- Primjenjuje principe organske proizvodnje u savremenoj poljoprivredi.

- Navikava se na pridržavanje propisa u radu

- Posjeta poljoprivrednom dobru ili farmi u vrijeme rasturanja stajnjaka

- Zajednički rad na

pravljenju komposta i njegovanju stajnjaka

Mineralna đubriva - Upoznaje

karakteristike različitih vrsta đubriva i u vezi sa tim njihovu namjenu

- Upoznaje pravila primjene đubriva

- Prepoznaje mineralna đubriva,

- Procijenjuje i određuje odgovarajuću količinu đubriva (za zadate uslove),

- Uočava znake nedostataka osnovnih makroelemenata /NPK/,

- Primijenjuje principe pravilnog skladištenja mineralnih đubriva.


- Slike sa simptomima izazvanim greškama u ishrani biljaka

- Rad sa različitim uzorcima đubriva

- Prikupljjanje ambalaže đubriva

- Posjeta poljoprivrednoj apoteci sa skladištem đubriva

Đubrenje - Upoznaje tehniku - Izračunava i - Razvija pravilan Vježbe

44




primjene đubriva i njihov uticaj na popravku osobina zemljišta

određuje količinu đubriva na osnovu različitih parametara,

- Određuje, za konkretne zahtjeve-zadatke, kada se primjenjuju organska i mineralna đubriva u zavisnosti od vegetacije,

- Postavlja jednostavne poljske i laboratorijske oglede,

- Primjenjuje različite načine đubriva folijarno, fertirigacija, rasturanje,

- Izračunava norme đubrenja

- Koristi mjere zaštite pri manipulaciji mineralnim đubrivima.

odnos prema zaštiti na radu

- Đubrenje - Koristiti

odgovarajući materijal za uzimanje uzoraka zemljišta /sonde, ašove, kante/.

- Pokazati rad sa uređajima i opremom za analizu zemljišta.

- Pripremiti vježbe vezane za hemijsku analizu zemljišta.

- Priprema uzoraka folijarnog đubriva i demonstrirati spravljanje omjera folijarnih đubriva.

- Koristiti zaštitnu odjeću i obuću pri đubrenju.

- Slajdovi, fotografije, video zapise o primjeni đubriva

Obrada zemljišta

- Objašnjava ciljeve obrade zemljišta;

- Definiše pojam i vrste plodoreda;

- Opisuje strukturu plodoreda;

- Navode prednosti plodoreda;

- Obrazlaži tipove biljne proizvodnje;

- Navodi tipove zaštićenog prostora;

- Objašnjava faktore proizvodnje najvažnijih kultura u zaštićenom prostoru.

- Razlikuje vrste obrade zemljišta;

- Određuje vrijeme i dubinu obrade zemljišta;

- Razlikuje operacije u osnovnoj i dopunskoj obradi zemljišta;

- Određuje odgovarajući način dopunske obrade zavisno od stanja zemljišta;

- Uočava prednosti različitih načina obrade zemljišta;

- Razlikuje mjere meliorativne obrade zemljišta;

- Razvija pozitivan odnos prema zanimanju

- Stiče samopouzdanje i sigurnost u radu

- Koristiti folije i slike sa prikazima različitih sistema obrade zemljišta;

- Organizovati posjetu ekonomiji u vrijeme obrade zemljišta. Učenici u dnevniku praktične nastave treba da naprave evaluaciju posjete; Koristiti grafofolije,slajdove i fotografije vezane za sisteme obrade, prednost uzgoja biljaka u plodoredu u

45




- Sastavlja plodored za zadate biljne vrste;

- Uočava značaj plodoreda;

- Određuje lokaciju i položaj zaštićenog prostora;

- Uočava razliku proizvodnje na otvorenom i zatvorenom prostoru.

odnosu na monokulturu, različite tipove biljne proizvodnje.

- Organizovati posjetu stakleničko-plasteničkoj proizvodnji; Učenici u dnevniku praktične nastave treba da grafički predstave i šeme različitih tipova plastenika i staklenika

Poljoprivredna tehnika - Upoznaje se sa

osnovnim mjerama zaštite na radu

- Upoznaje se sa načinom vođenja dnevnika praktične nastave

- Primenjuje osnovna sredstva i postupke zaštite na radu

- Navikava se na red i urednost u radu

- Pribor za prvu pomoć;

- Sredstva protiv požarne zaštite

- Video zapisi.

Pogonski motori - Upoznaje značaj

pogonskih motora - Nabraja djelove

motora SUS - Poznaje princip

rada dvotaktnog i četvorotaktnog SUS motora

- Upoznaje se sa: - Uređajima za

dovod i prečišćavanje vazduha

- Razvodnim mehanizamom na motoru

- Uređajima za hladjenje motora

- Uređajima za dovod i prečišćavanje goriva

- Uređajima za podmazivanje

- Električnim uređajima motora

- Pokazuje na modelu ili shemi pokretne i nepokretne djelove motora SUS

- Razvija pravlan odnos prema tehničkim naukama

- Motori; - Video zapisi; - Alat i oprema za

popravke i održavanje.

46




Traktori - Upooznaje značaj i

primjenu traktora, - Upoznaje se sa

djelovima traktora.

- Pokazuje djelove i uređaje traktora:

- Uređaje za transmisiju,

- Uređaje za upravljanje,

- Uređaje za kočenje,

- Hodni mehanizam, - Dodatne uređaje

traktora, - Električne uređaje

i instalaciju traktora.

- Pravilno održava traktor

- Razvija preciznost - Razvija pravlan

odnos prema tehničkim naukama

- Stiče samopouzdanje i sigurnost

- Traktor; - Slike; - Video zapisi; - Alat i oprema za

popravke i održavanje.

Upravljanje traktorom - Upoznaje komande

traktora; - Upoznaje način

funkcionisanja pojedinih uređaja i djelova traktora i njihovu primjenu: uređaje za transmisiju , uređaje za upravljanje, uređaje za kočenje, dodatnih uređaja, uređaja za davanje svjetlostnih i zvučnih signala;

- Upoznaje osnovna pravila o bezbjednosti saobraćaja;

- Upoznaje pravila bezbjednog rada sa traktorom.

- Startuje motor i prati kontrolne uredjaje

- Pokreće traktor i upravlja sa njim pri kretanju naprijed-nazad

- U vožnji mijenja stepen prenosa u zavisnisti od opterećenja

- Manevriše sa traktorom prilikom ulaska i izlaska iz garaže

- Obavlja precizno skretanje prilikom vožnje i zaustavlja traktor

- Provjerava u toku vožnje rad i ispravnost motora i uređaje traktora

- Uvježbava pravilnu vožnju i rukovanje traktorom

- Pridržava se pravila o bezbjednom radu sa traktorom

- Stiče radne navike

- Stiče samopouzdanje i sigurnost u svakodnevnom životu i radu

- Poligon za obuku - Traktor - Osposobljavanje

učenika za upravljanje traktorom izvodi instruktor vožnje najmanje B kategorije

- Za svakog učenika

predviđeno je 10 časova individualnog rada

Selekcija/ oplemenjivanje/ biljaka - Upoznaje pojam i

cilj oplemenjivanja bilja

- Sakuplja sjeme određenih vrsta, i sorti ratarskih i


- Sjemenarnik - Slike

47




povrtarskih biljaka - Pravi sjemenarnik - Uočava razlike

između samooplodnih i strano oplodnih biljaka

- Prepoznaje vegetativne organe za razmnožavanje

- Uočava promjene kod biljaka:

- Mutacije - Modifikacije

Vegetacioni činioci - Upoznaje uticaj

vegetacionih činioca i njihov uticaj na rast i prinos biljaka

- Uočava najznačajnije osobine zemljišta za ratarsko.povrtarsku proizvodnju;

- Uočava na biljkama uticaj temperature i svjetlosti;

- Uočava na biljkama nedostatak i višak vode;

- Prepoznaje uticaj ostalih činioca.

- Razvija pozitivan odnos prema okolini

- Slike

Plodored - Navodi elemente

plodoreda - Formira plodored i

obavlja smjenu usjeva;

- Razlikuje vrste usjeva u plodoredu:

- Glavni usjev, - Predusjev, - Naknadni usjev, - Među usjev.

- Razvija smisao za lijepo

- Rad na polju i u zaštićenom prostoru

Sistemi obrade zemljišta - Navodi načine,

vrijeme i dubinu obrade zemljišta

- Određuje vrijeme obrade zemljišta;

- Izvodi osnovnu i dopunsku obradu zemljišta.

- Razvija odgovoran odnos prema zdravoj životnoj sredini

- Mašine za obradu

Đubrenje: - Navodi vrste đubriva i tehniku đubrenja

- Priprema organska đubriva za đubrenje:

- Stajnjak,

- Đubriva; - Mašine za đubrenje.

48




- Kompost, - Osoku. - Priprema određene

količine mineralnih đubriva za đubrenje;

- Vrši đubrenje orga-nskim i mineralnim đubrivima.


Sjeme i sjetva - Opisuje vrste,

kategorije, načine pripreme i sjetvu sjemena ratarsko, povrtarskih biljaka

- Razlikuje sjemena ratarsko- povrtarskih biljaka;

- Priprema sjeme za sjetvu;

- Obavlja dezinfekciju sjemena;

- Obavlja naklijavanje sjemena;

- Određuje vrijeme, dubinu i način sjetve;

- Vrši sjetvu sjemena na stalno mjesto.


- Uzorci sjemena; - Sredstva za

dezinfekciju; - Mašine za sjetvu.

Njegovanje usjeva - Opisuje mjere

njege usjeva - Razbija pokoricu; - Postavlja malč

foliju; - Kultivira; - Uništava korove; - Okopava i ogrće

biljke; - Proređuje usjeve; - Prihranjuje

folijarno i preko zemljišta;

- Rukuje uređajima za navodnjavanje;

- Postavlja oslonce biljkama;

- Obavlja pinciranje; - Štiti biljke od

bolesti i štetočina.

- Uviđa važnost očuvanja zdravlja i okoline

- Mašine za njegu; - Mašine za

navodnjavanje; - Ostali pribor i alat

za njegu;

Korovi - Navodi štete koje

korovi izazivaju ratarsko povrtarskim biljkama

- Sakuplja najvažnije vrste korovskih biljaka na terenu

- Pravi herbarijum korovskih biljaka

- Herbarijum korovskih biljaka

49




Ubiranje i skladištenje usjeva - Opisuje načine

berbe, žetve i skladištenje proizvoda i pripremu za tržište

- Određuje botaničku i tehnološku zrelost;

- Obavlja žetvu, berbu i kosidbu;

- Obavlja poslove pri sušenju i skladištenju ratarskih proizvoda;

- Klasira povrće prema namjeni;

- Odabira ambalažu za povrće;

- Priprema proizvode za transport;

- Pravi trapove; - Odabira i priprema

povrće za čuvanje.


- Posjeta skladištima, silosima, hladnjačama;

- Različita ambalaža za pakovanje.

Proizvodnja rasada - Opisuje

proizvodnju rasada u toplim i hladnim lejama, ostalim zaštićenim prostorima, kontejnerima

- Odabira vrstu i količinu stajskog đubriva za zagrijavanje tople leje;

- Puni leje svežim đubrivom;

- Obavlja pripremu supstrata i njegovu dezinfekciju;

- Obavlja sjetve u leju;

- Zaliva; - Obavlja mjere

njege: - Održava

temperaturu, - Provjetrava, - Zasjenjuje - Plijevi, - Prihranjuje, - Pikira, - Kali, - Suzbija bolesti i

štetočine. - Obavlja sjetvu u

saksije; - Priprema

kontejnere za sjetvu;

- Razvija smisao za sistematičan rad

- Plastenik; - Staklenik; - Topla leja; - Istrumenti za

mjerenje temperature i vlažnosti vazduha;

- Sredstva za dezinfekciju.

50




- Priprema staklaru za proizvodnju rasad;

- Priprema rasad za transport;

- Priprema rasad za sadnju.

Zaštićeni prostori - Upoznaje značaj

proizvodnje povrća u zaštićenim prostorima

- Obavlja proizvodnju povrća u zaštićenom prostoru;

- Upravlja sistemima i uređajima u stakleniku;

- Kontroliše mikro uslove u zaštićenom prostoru;

- Pravi zaštitno gnijezdo, topli bank, tople humke i zaštitna zvona;

- Koristi zaštićeni prostor u predviđenom vremenu.

- Stiče samopouzdanje i sigurnost u radu

- Staklenik; - Plastenik; - Posjeta

staklenicima.

51

Razred: DRUGI Informativni ciljevi i

sadržaji Formativni ciljevi Socijalizacijski ciljevi


učenik učenik učenik Poljoprivredna tehnika Prikopčavanje i podešavanje priključnih mašina - Upoznaje se sa

podjelom priključnih mašina na osnovu njihovog prikopčavanja za traktor;

- Upoznaje načine i mjesto prikopčavanja nošenih, polunošenih i vučenih mašina;

- Upoznaje način prikopčavanja priključnih mašina koje dobijaju pogon od priključnog vratila traktora;

- Navodi načine podešavanja priključnih mašina;

- Poznaje komande i objašnjava rukovanje sa hidrauličnim uređajem traktora;

- Upoznaje pravila bezbjednog rada sa priključnim mašinama.

- Priprema traktor i priključne mašine za prikopčavanje;

- Prikopčava nošene, polunošene i vučene mašine;

- Prikopčava priključne mašine za priključno vratilo;

- Uključuje i isključuje priključno vratilo;

- Provjerava i osigurava spojna mjesta;

- Podešava priključnu mašinu na osnovu uzdužne i poprečne horizontalnosti;

- Koristi hidraulični uređaj traktora;

- Pridržava se pravila o bezbjednom radu sa priključnim mašinama.


- Razvija odgovornost prema primjeni propisa u radu

- Traktor - Priključne mašine - Za svakog učenika

predviđeno je 5 časova individualnog rada za osposobljavanje za prikopčavanje i podešavanje priključnih mašina.

Mašine za osnovnu obradu zemljišta - Upoznaje značaj

osnovne obrade zemljišta;

- Navodi osnovne tipove mašina za osnovnu obradu zemljišta;

- Navodi načine oranja;

- Razlikuje tipove plugova na osnovu:

- Načina prikopčavanja

- Oblika plužnog tijela

- Broja plužnih tijela - Načina rada - Dubine rada; - Prepoznaje i

objašnjava njihove sastavne djelove, uloge pojedinih djelova pluga i njihovo podješavanje;

- Navikava se na upotrebu sredstava zaštite na radu

- Mašine za osnovnu obradu zemljišta

52




- Prikopčava plugove za traktor i obavlja njihovo podješavanje;

- Obavlja osnovnu obradu zemljišta oranjem:

- Na slog - Na razor - Figurno - Ravnim oranjem; - Podešava plugove u

toku rada. Mašine za dopunsku obradu zemljišta - Upoznaje se sa

značajem dopunske obrade zemljišta

- Nabraja mašine za dopunsku obradu zemljišta:

- Kultivatore, - Drljače, - Tanjirače, - Valjke, - Rotofreze, - Sjetvospremače, - Ravnjače; - Navodi primjenu

mašina za dopunsku obradu zemljišta.

- Razlikuje tipove kultivatora,pokazuje njihove sastavne djelove;

- Vrši prikopčavanje i podješavanje kultivatora;

- Izvodi kultivaciju zemljišta;

- Razlikuje tipove drljača i pokazuje njihove sastavne djelove;

- Vrši prikopčavanje i podješavanje drljače;

- Izvodi drljanje zemljišta;

- Razlikuje tipove valjaka,pokazuje njihove sastavne djelove,prikopčava ih i podešava;

- Izvodi valjanje zemljišta;

- Razlikuje tipove rotofreza, pokazuje njihove sastavne djelove, prikopčava ih i podešava;

- Izvodi frzeranje zemljišta;

- Razlikuje tipove sjetvospremača, prikopčava ih i podešava;

- Razvija tehnološku disciplinu



- Mašine za dopunsku obradu zemljišta

53




- Izvodi obradu zemljišta sjetvospremačima.

Mašine za đubrenje - Upoznaje se sa

značajem đubrenja i tipovima mašina za đubrenje;

- Pokazuje i objašnjava njihove sastavne djelove:

- Utovarivača stajnjaka,

- Rasturače stajnjaka,

- Rasipača osoke, - Rasipača

mineralnih đubriva.

- Vrši prikopčavanje, podešavanje i rad sa mašinama za đubrenje

- Mašine i uređaji za đubrenje

Mašine za sjetvu - Nabraja mašine za

sjetvu: - Strnih žita, - Kukuruza, - Šećerne repe; - Nabraja mašine za

sjetvu sjemena ostalih ratarskih i povrtarskih biljaka.

- Razlikuje sastavne djelove mašina za sjetvu i poznaje princip njihovog rada;

- Vrši prikopčavanje i podešavanje mašina za sjetvu;

- Obavlja mehanizovanu sjetvu.

- Razvija tehnološku disciplinu

- Mašine za sjetvu - Video zapisi

Mašine za sadnju - Nabraja mašine za

sadnju: - Rasada, - Krompira, - Lukovica.

- Razlikuje sastavne djelove mašina za sadnju i poznaje princip rada;

- Vrši prikopčavanje i podešavanje sadilica krompira i rasada;

- Obavlja mehanizovanu sadnju krompira i rasada.

- Razvija pravilan odnos prema zanimanju

- Sadilica krompira - Sadilica rasada

Mašine za njegu - Navodi mašine za

njegu: - Međuredne

kultivatore, - Motokultivatore.

- Rukuje mašinama za njegu

- Mašine za njegu

Mašine i uređaji za zaštitu - Upoznaje se sa - Pokazuje sastavne - Razvija ekološku - Mašine za zaštitu

54




značajem mašina za zaštitu bilja:

- Prskalice, - Orošivači, - Zamagljivači, - Zaprašivači.

djelove mašina za zaštitu bilja, prikopčava ih i obavlja njihovo podješavanje;

- Rukuje mašinama za zaštitu.

svijest

Mašine i uređaji za navodnjavanje - Opisuje uređaje za

navodnjavanje: - Vještačkom kišom, - Kap po kap.

- Montira uređaje za navodnjavanje;

- Vrši podešavanje.

- Razvija odgovornost u ispunjavanju radnih obaveza

- Mašine za navodnjavanje

Ratarstvo sa povrtarstvom - Opisuje značaj

ratarstva i agroekološke uslove proizvodnje

Žita - Upoznaje značaj i

način proizvodnje žita

- Razlikuje vrste, sorte i hibride žitarica;

- Prepoznaje faze u razvoju žitarica:

- Klijanje i nicanje, - Ukorenjavanje, - Bokorenje, - Vlatanje, - Klasanje, - Cvetanje i

oprašivanje, - Sazrevanje. - Priprema zemljište

za sjetvu žitarica; - Obavlja sjetvu; - Primjenjuje

najznačajnije mjere njege;

- Obavlja pravovremenu sjetvu;

- Obavlja dosušivanja sjemena;

- Obavlja skladištenje.

- Uviđa ljepotu svog zanimanja

- Mašine za pripremu zemljišta i sjetvu

- Sjemna žita

Zrnene mahunarke - Upoznaje značaj i

način proizvodnje zrnenih mahunarki

- Priprema zemljište za sjetvu prema zahtjevima;

- Obavlja sjetvu;


- Mašine za pripremu zemljišta i sjetvu;

- Mašine za njegu; - Sjeme.

55




- Primjenjuje najznačajnije mjere njege za mahunarke;

- Određuje pravovremenu žetvu i berbu zrnenih mahunarki prema namjeni;

- Pravilno skladišti i čuva zrnene mahunarke.

Biljke za tehničku preradu - Upoznaje značaj i

način proizvodnje biljaka za proizvodnju ulja:

- Suncokret, - Uljana repica, - Uljani mak, - Ricinus.

- Priprema zemljište za sjetvu prema zahtjevima biljaka;

- Obavlja sjetvu; - Primjenjuje

najznačajnije mjere njege;

- Uočava specifičnosti u fazama razvoja kod suncokreta:

- Klijanje, - Kicanje, - Faza 3-4 lista, - Faza 7-8 listova, - Butonizacija, - Cvjetanje, - Obrazovanje zrna, - Fiziološka i

tehnološka zrelost. - Obavlja žetvu u

momentu tehnološke zrelosti.

- Razvija sistematičanost u radu

- Mašine i oprema za sjetvu i njegu;

- Sjemena; - Video zapisi.

Biljke za proizvodnju vlakna - Upoznaje značaj i

način proizvodnje biljaka za vlakno:

- Konoplja, - Lan, - Pamuk.

- Priprema zemljišta za sjetvu;


najznačajnije agrotehničke mjere.

- Mašine i oprema za pripremu zemljišta i sjetvu;

- Video zapisi.

Biljke za proizvodnju šećera, skroba i alkohola - Upoznaje

tehnologiju proizvodnje:

- Šećerne repe, - Krompira.

- Priprema zemljište za sjetvu šećerne repe;


osnovne mjere

- Stiče radne navike - Sadilice krompira; - Vadilica krompira.

56




njege do vađenja; - Učestvuje u

vađenju šećerne repe;

- Priprema zemljište za sadnju krompira;

- Priprema krtole za sadnju (naklijavanje);

- Obavlja sadnju; - Primjenjuje

agrotehničke mjere do vađenja;

- Vadi i skladišti krompir.

Ostale biljke za tehničku preradu - Upoznaje

tehnologiju proizvodnje duvana

- Priprema leje za sjetvu sjemena;

- Obavlja sjetvu; - Njeguje rasad; - Obavlja

rasađivanje na stalno mjesto;

- Primjenjuje agromjere do berbe;

- Vrši pravilno ubiranje lišća u periodu tehnološke zrelosti;

- Niže obrano lišće; - Priprema lišće za

štavljenje; - Sortira i slaže lišće

u kalupe, pegla i balira.

- Uviđa važnost kvaliteta u radu


- Mašine za nizanje duvana;

- Sušare.

Ljekovite i začinske biljke - Upoznaje

tehnologiju proizvodnje važnijih začinskih i ljekovitih biljaka.

- Učestvuje u proizvodnji začinskog i ljekovitog bilja:

- Obavlja sjetvu, - Obavlja njegu, - Obavlja berbu, - Suši i skladišti

proizvod.

- Razvija preciznost u radu i analitičko mišljenje

- Herbarijum; - Kolekcija sušenog

začinskog i ljekovitog bilja.

Biljke za stočnu hranu - Upoznaje

tehnologiju proizvodnje

- Učestvuje u proizvodnji:

- Priprema zemljište

- Herbarijum; - Uzorci sjemena.

57




leguminoznih trava i višegodišnjih vlatastih trava.

za sjetvu, - Obavlja sjetvu, - Obavlja njegu, - Određuje vrijeme

kosidbe, - Učestvuje u

kosidbi, - Suši, sakuplja,

transportuje i skladišti sijeno.

- Obavlja osnovne agrotehničke mjere na prirodnim travnjacima:

- Drljanje, - Prihranjivanje.

Zaštita bilja - Upoznaje

najznačajnije bolesti i štetočine ratarsko povrtarskih biljaka

- Sakuplja uzorke oboljelih biljaka (biljne organe);

- Prepoznaje bolesti na osnovu uočenih simptoma;

- Uočava prisustvo štetočina na biljnim organima.

- Razvija pravilan odnos prema zdravlju kao društvenoj vrijednosti

- Herbarijum oboljelih biljnih organa;

- Insektarijum; - Slike; - Video zapisi.

- Navodi osnovna sredstva za zaštitu bilja i objašnjava način pripreme rastvora za tretiranje

- Priprema rastvor određene koncetracije i količine;

- Obavlja tretiranje ratarsko povrtarskih biljaka pripremljenim rastvorom:

- Prskanjem, - Orošavanjem, - Zalivanjem, - Zaprašivanjem.

- Razvija odgovornost prema očuvanju životne sredine

- Razvija osjećaj

odgovornosti u ispunjavanju radnih obaveza

- Mašine za zaštitu; - Zaštitna sredstva;

- Poznaje štetni uticaj pesticida na zdravlje ljudi i zagađenje životne sredine.

- Primjenjuje pesticide prema datim uputstvima;

- Koristi zaštitnu opremu pri radu:

- Zaštitno odijelo, - Zaštitnu masku, - Zaštitne rukavice, - Čizme; - Pravilno odlaže

ispražnjenu ambalažu.


- Zaštitna oprema

58

Razred: TREĆI Informativni ciljevi



učenik učenik učenik Poljoprivredna tehnika - Navodi djelove

žitnih kombajna i opisuje princip rada

- Analizira rad kombajna i osnovna podješavanja


- Video zapis; - Posjeta privrednim

subjektima.

Mašine za berbu kukuruza - Navodi djelove

kombajna berača-komušača;

- Opisuje adaptacije žitnog kombajna za berbu kukuruza.

- Analizira rad kombajna berača komušača i adaptiranog žitnog kombajna

- Video zapis; - Posjeta privrednim

subjektima.

Mašine za vađenje šećerne repe - Navodi mašine za

jednofazno i višefazno ubiranje šećerne repe

- Razlikuje način rada mašina za jednofazno i višefazno ubiranje šećerne repe;

- Analizira princip rada mašina za vađenje šećerne repe.

- Video zapis; - Stručna ekskurzija.

Mašine za vađenje krompira i kalibriranje - Upoznaje se sa

vadilicama krompira i kombajnima za krompir;

- Upoznaje se sa kalibratorima krompira.

- Podešava vadilice krompira;

- Obavlja mehanizovano vađenje krompira;

- Obavlja kalibriranje krompira.

- Stiče radne navike - Vadilica krompira; - Kalibrator

krompira.

Mašine za sređivanje krmnog bilja - Nabraja mašine za

sređivanje krmnog bilja:

- Kosačice; - mašine za

rastresanje i sakupljanje sijena;

- prese za sijeno i slamu.

- Obavlja prikopčavanje, podešavanje i radi sa mašinama za sređivanje krmnog bilja.

- Mašine za sređivanje krmnog bilja;

- Posjeta poljoprivrednim dobrima.

Mašine za berbu povrća - Navodi mašine za

berbu: - mahunarki, - paradajza, - lisnatog povrća, - korjenastog

povrća.

- Analizira rad mašina za berbu povrća

- Video zapis; - Stručna ekskurzija

(posjeta sajmovima).

59




Transportna sredstva - Nabraja

transportna sredstva

- Opisuje traktorske prikolice

- Vrši prikopčavanje prikolice

- Obavlja transport

- Razvija odgovornost za zaštitu pri radu

- Traktorske prikolice

Jednoosovinski traktori - Navodi mogućnost

primjene jednoosovinskih traktora;

- Nabraja priključke jednoosovinskih traktora;

- Upoznaje se sa načinom upravlja-nja jednoosovi-nskim traktorom.

- Prikopčava priključne mašine na jednoosovinski traktor;

- Izvodi radne operacije sa pojedinim priključnim mašinama.

- Stiče sigurnost u radu

- Jednoosovinski traktor i njegove priključne mašine

Održavanje traktora i priključnih mašina - Uviđa značaj

održavanja traktora i priključnih mašina

- Obavlja čišćenje i pranje mašina;

- Obavlja zaštitu od korozije;

- Otklanja manje kvarove;

- Zamjenjuje dotrajale djelove;

- Konzervira i dekonzervira mašine.

- Stiče samopouzdanje u radu

- Pribor i alat za održavanje

Ratarstvo sa povrtarstvom - Objašnjava izbor

mjesta za podizanje povrtnjaka

- Navodi podjelu povrtarskih biljaka

- Razlikuje najznačajnije povrtarske biljke

Kupusnjače - Poznaje

tehnologiju proizvodnje kupusnjača:

- kupus, - kelj, - karfiol, - keleraba.

- Obavlja proizvodnju rasada;

- Rasađuje rasad na stalno mjesto;

- Primjenjuje agrotehničke mjere do berbe;

- Obavlja berbu u tehnološkoj zrelosti.

- Uzorci sjemena; - Sijačice.

Lisnato povrće - Upoznaje - Proizvodi rasad - Razvija ličnu

60




tehnologiju proizvodnje lisnatog povrća:

- salate, - spanaća.

salate; - Obavlja

rasađivanje na stalno mjesto;

- Vrši mjere njege; - Obavlja berbu; - Obavlja sjetvu

spanaća; - Primjenjuje mjere

njege; - Obavlja sukcesivnu

berbu.

odgovornosti prema zdravlju ljudi

Korjenasto povrće - Poznaje

tehnologiju proizvodnje korjenastog povrća:

- šargarepa, - peršun, - celer, - paštrnjak, - cvekla, - rotkva, - rotkvica.

- Priprema zemljište za sjetvu;

- Priprema sjeme za sjetvu;

- Obavlja sjetvu na otvorenom; polju i u zaštićenom prostoru

- Primjenjuje mjere njege;

- Obavlja berbu i vađenje;

- Čuva i skladišti proizvode.

- Razvija marljivost - Uzorci sjemena

Lukovi - Poznaje

tehnologiju proizvodnje lukovičastog povrća:

- crnog luka, - bijelog luka, - praziluka.

- Proizvodi arpadžik; - Obavlja sadnju

arpadžika na polju i u zaštićenom prostoru;

- Primjenjuje mjere njege;

- Obavlja vađenje i skladištenje luka;

- Proizvodi rasad praziluka i rasađuje na stalno mjesto.

Povrće sa mesnatim plodovima - Poznaje


- paradajza, - paprike, - plavog patlidžana. - Poznaje


- krastavca,

- Obavlja proizvodnju rasada;

- Kalemi lubenicu na tikvu;

- Rasađuje rasad na stalno mjesto;

- Obavlja agrotehničke mjere u zaštićenom


61




- lubenice, - dinje, - tikve.

prostoru i na otvorenom polju;

- Obavlja berbu u tehnološkoj zrelosti;

- Obavlja pakovanje proizvoda.

Zaštita bilja - Poznaje

najznačajnije opšte bolesti biljaka

- Prepoznaje simptome bolesti:

- poleganje rasada, - rizoktoniju, - trulež plodova. - Priprema rastvor

fungicida određene koncetracije i obavlja tretiranje usjeva.


- Uviđa važnost očuvanja životne sredine

- Preparati biljnih organa;

- Video zapisi.

- Opisuje bolesti žita - Razlikuje simptome:

- lisne rđe pšenice, - glavnice pšenice i

raži, - gari pšenice ječma

i ovsa, - pepelnice žita, - prašnu i gukastu

gar kukuruza, - fuzarioze žita. - Tretira usjeve po

potrebi;

- Razvija odgovornost za zdravlje drugih


- Video zapisi.

- Opisuje bolesti mahunarki

- Razlikuje simptome:

- antraknoze pasulja,graška i boranije,

- plamenjače pasulja, graška i boranije,

- bakterioze. - Tretira usjeve po

potrebi.



- Video zapisi.

- Opisuje bolesti industrijskih biljaka

- Razlikuje i obrazlaže simptome:

- plamenjače suncokreta,

- rđe suncokreta, - pjegavosti lista

šećerne repe, - plamenjače


- Video zapisi.

62




šećerne repe, - truleži korjena

šećerne repe, - plamenjaču

krompira, - prašnu krastavost

krompira, - truleži krompira, - plamenjaču

duvana, - pepelnicu duvana; - Priprema rastvor

određene koncetracije;

- Tretira usjeve. - Opisuje simptome i

način suzbijanja bolesti krmnih biljaka


- pjegavosti lista lucerke i crvene djeteline,

- plamenjaču lucerke i crvene djeteline,

- pepelnice vlatastih trava;

- Priprema rastvor fungicida i tretira.



- Video zapisi.

- Opisuje simptome i način suzbijanja bolesti povrtarskih biljaka


- plamenjaču paradajza i paprike,

- plamenjaču kupusa,

- plamenjaču krastavca,

- plamenjaču luka, - pepelnicu

krastavca, - antraknozu

lubenice, - gar luka, - trulež plodova; - Tretira usjeve

povrća po potrebi.

- Uviđa važnost pridržavanja propisa o zaštiti zdravlja i okoline


- Video zapisi.

Najvažnije štetočine ratarsko-povrtarskih biljaka - Nabraja

najznačajnije štetočine ratarsko-povratarskih biljaka

- Kontroliše prisustvo štetočina u usjevima

- Prepoznaje polifagne štetočine:


- Insektarijum; - Uzorci zaštitnih

sredstava (insekticida);

- Video zapis;

63




- skakavce, - podgrizajuće

sovice, - žičnjake, - grčice, - rovce, - gundelje.

- Nabraja najvažnije štetočine žita

- Uočava prisustvo: - žitnog bauljara, - žitne pijavice, - kukuruznog

plamenca, - žitne stenice; - Priprema rastvor

insekticida i tretira po potrebi.

- Razvija osjećaj odgovornosti pri radu



- Video zapis;

- Nabraja štetočine industrijskog bilja i obrazlaže načine njihovog suzbijanja

- Uočava prisustvo : - repine pipe, - crne repine vaši, - tripsa duvana, - suncokretovog

moljca; - Priprma rastvor i

tretira.




- Video zapis,

- Nabraja štetočine mahunjača i objašnjava način njihovog suzbijanja

- Uočava prisustvo: - lisnih vaši, - graškovog žiška, - sojinog moljca; - Priprema rastvor i

tretira usjeve po potrebi.



- Video zapis;

- Nabraja štetočine povrtarskih biljaka i objašnjava način njihovog suzbijanja

- Uočava prisustvo: - krompirove zlatice, - malog i velikog

kupusara, - kupusne stenice, - krompirovog

moljca, - sovica, - lisnih vaši; - Priprema rastvor i

tretira usjeve po potrebi.

- Uviđa važnost sistematičnosti u radu



- Video zapis;

- Nabraja štetočine krmnih biljaka

- Uočava prisustvo: - lucerkine bube i

buba mare - cvjetojeda

djeteline



- Video zapis; - Nabraja štetočine u

skladištima i objašnjava načine

- Uočava prisustvo: - žitnog i pasuljovog

žiška,

- Razvija pravilan stav o značaju nauke za život i rad

64




njihovog suzbijanja - velikog i malog brašnara,

- kukuruznog molca, - miševa i pacova; - Primjenjuje

dezinsekciju i dratizaciju prije skladištenja proizvoda;

- Po potrebi direktno tretira u skladištu.

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - Dr R.Sekulić i dr M.Babović: Zaštita bilja, Zavod za udžbenike Beograd, 1995. - Dr M.Nadaždin, V.Nadaždin: Bolesti i štetočine duvana, Niro "Zadrugar" Sarajevo,

1987. - T.Šarić: Opšte ratarstvo, Niro "Zadrugar" Sarajevo, 1988. - Prof.dr P.Maksimović, dr N.Jajin: Opšte povrtarstvo, Zavod za udžbenike

Beograd, 2004. - B.Milojić, D.Milošević: Opšte ratarstvo, Zavod za udžbenike Beograd, 2002. - Prof. dr P.Maksimović, dr N.Jajin: Posebno povrtarstvo, Zavod za udžbenike

Beograd, 1997. - M.Starović, B.Lazić: Posebno ratarstvo i povrtarstvo, Zavod za udžbenike

Beograd, 1992. - Dr S.Jevtić: Praktikum "Posebno ratarstvo sa krmnim biljem", Naučna knjiga

Beograd, 1998. - M. Savić: Poljoprivredna tehnika, Zavod za udžbenike, Beograd, 2003. - D.Komarčević: Motori i traktori, Zavod za udžbenike, Beograd, 1998. - Druga literatura bolesti i štetočine Ratarsko-povrtarskih biljaka 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Nastava se realizuje na nastavno-proizvodnom objektu (ekonomiji škole) i u

kabinetima koji su opremljeni odgovarajućom multimedijalnom opremom i sadržajem.

- Nastavno proizvodni objekat je opremljen neophodnom poljoprivrednom mehanizacijom, zaštićenim prostorima (staklenici, leje, plastenici, niski zaštićeni prostori), otvorenim proizvodnim površinama za ratarsko-povrtarsku proizvodnju.

7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - U toku klasifikacionog perioda učenik treba da ima najmanje dvije ocjene, od

kojih jedna treba da bude sa usmene provjere znanja. Ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz:

- usmenih odgovora i aktivnosti učenika na časovima, - provjere praktičnih znanja (razumijevanje poslova i zainteresovanost učenika,

urednost, preciznost, tačnost, odgovoran odnos prema alatu, materijalima, instrumentima, opremi i poštovanju propisa zaštite).

- redovnosti i kvaliteta vođenja dnevnika.

8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine.

65

- Zaključna ocjena izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionom periodu.

9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani inženjer ratarstva i povrtarstva, diplomirani inženjer agronomije,

opšti smjer, diplomirani inženjer poljoprivrede, biljni smjer, položen vozački ispit najmanje B kategorije.

- Dio programa koji se odnosi na poljoprivrednu tehniku: diplomirani inženjer agronomije, opšti smjer, diplomirani inženjer poljoprivrede, opšti smjer, diplomirani mašinski inženjer, smjer poljoprivredne mašine, položen vozački ispit najmanje B kategorije; Za časove koji se odnose na vožnju traktoriom instruktor vožnje B ili C kategorije.

- Saradnik u nastavi: poljoprivredni tehničar, položen vozački ispit najmanje B

kategorije. 10. Povezanost predmeta


- Poznavanje korovskih biljaka - Biologija - Morfološke razlike korovskih biljaka

- Analiza zemljišta - Agrohemija sa pedologijom

- Fizičke, hemijske I biološke osobine zemljišta

- Đubriva I đubrenje - Agrohemija sa pedologijom

- Ratarstvo sa povrtarstvom

- Poljoprivredna tehnika

- Đubrenje ratarskih I povrtarskih biljaska

- Sistemi obrade zemljišta - Ratarstvo sa povrtarstvom


- Vrijeme I načini obrade zemljišta

- Proizvodnja rasada - Ratarstvo sa povrtarstvom

- Zaštita bilja - Poljoprivredna tehnika

- Proizvodnja rasada u zaštićenom prostoru

- Biljne bolesti I štetočine - Zaštita bilja - Poljoprivredna tehnika

- Najznačajnije bolesti I štetočine ratarskih I povrtarskih biljaka

- Sredstva za suzbijanje - Načini primjene

- Sjetva, sadnja, - Njega usjeva - Berba I žetva

- Ratarstvo sa povrtarstvom


- Osobine I kvalitet sjemena

- Ručna I mašinska sjetva - Primjena mehanizacije

66

2. ISPITNI KATALOZI 2.1. RATARSTVO SA POVRTARSTVOM Na ispitu se ocjenjuje: - Stepen razumijevanja teorijskih sadržaja - Da li je učenik ovladao znanjima, potrebnim za obavljanje poslova u ratarsko-

povrtarskoj proizvodnji, - Osposobljenost za razumijevanje i samostalno korišćenje stručne literature za

izbor optimalnog režima rada i primjenu standarda. Standardi znanja koji se ocjenjuju na završnom ispitu:

Sadržaj Znanja i vještine Oplemenjivanje bilja - Objašnjava varijabilnosti na biljkama uzrokovane različitim

faktorima; - Opisuje generativne i vegetativne organe biljaka i načine

razmnožavanja; - Definiše pojam sorte i hibrida.

Vegetacioni činioci - Navodi žive i nežive činioce i njihovu ulogu u rastu i razviću;

- Obrazlaže na primjeru međusobnu zavisnost činilaca sredin i njihov uticaj na razvoj biljaka.

Plodored - Nabraja vrste i . elemente plodoreda; - Formira plodored (šematski).

Prava i prosolika žita - pšenica, - ječam, - ovas, - raž, - kukuruz.

- Objašnjava razliku između pravih i prosolikih žita na osnovu najznačajnijih morfoloških osobina;

- Navodi glavne sorte i hibride; - Analizira tehnološki proces proizvodnje (agrotehniku).

Zrnene mahunarke: - pasulj, - Soja, - Grašak.

- Definiše agrotehnički značaj zrnenih mahunarki kao leguminoza;

- Nabraja i opisuje karakteristike najznajčajnijih sorti; - Analizira tehnologiju proizvodnje zrnenih mahunarki.

Biljke za tehničku preradu: - suncokret, - uljana repica, - krompir, - šećerna repa , - duvan.

- Navodi podjelu biljaka za tehničku preradu na osnovu načina upotrebe;

- Opisuje i pokazuje na primjeru morfološke osobine navedenih vrsta;

- Nabraja i opisuje najznačajnije sorte, hibride i tipove navedenih vrsta;

- Analizira tehnologiju proizvodnje biljaka za tehničku preradu.

Biljke za proizvodnju stočne hrane: - lucerka, - crvena djetelina, - višegodišnje vlataste

trave.

- Navodi privredni i agrotehnički značaj leguminoznih trava; - Opisuje i pokazuje na primjeru osnovne morfološke osobine

trave; - Analizira tehnologiju proizvodnje višegodišnjih trava i

zasnivanje travnjaka.

Kupusnjače - kupus, - kelj, - karfiol, - keleraba.

- Opisuje zajedničke morfološke osobine i značaj kupusnjača;

- Navodi najznačajnije tipove, sorte i hibride kupusnjača; - Analizira tehnologiju proizvodnje kupusnjača.

67

Sadržaj Znanja i vještine Lisnato povrće: - salata, - spanać.

- Opisuje morfološke osobine i značaj u ishrani; - Navodi najznačajnije tipove i sorte; - Analizira tehnologiju proizvodnje lisnatog povrća.

Korenasto povrće: - mrkva, - peršun, - celer, - cvekla, - rotkva, - rotkvica.

- Razlikuje korjenasto povrće na osnovu morfoloških osobina; - Navodi najznačajnije tipove i sorte; - Opisuje tehnologiju proizvodnje.

Lukovi: - crni luk, - bijeli luk, - praziluk.

- Razlikuje lukove na osnovu morfologije; - Nabraja vrste i sorte lukova; - Analizira tehnologiju proizvodnje lukova.

Povrće sa mesnatim plodovima: - paradajz, - paprika, - plavi patlidžan, - krastavac, - lubenica, - dinja, - tikva.

- Navodi najznačajnije morfološke osobine; - Razumije i obrazlaže tehnologije proizvodnje mesnatog

povrća, u zaštićenom prostoru i na otvorenom polju; - Nabraja i opisuje najznačajnije sorte i hibride.

NAČIN OCJENJIVANJA - Ocjenjuju se usmeni odgovori učenika. - Nastavnik – aktiv sastavlja detaljni spisak ispitnih pitanja na osnovu ispitnog

kataloga. - Na ispitnom listu treba da budu tri pitanja rasčlanjena na odgovarajući način, na

šitavu nastavnu materiju iz različitih oblasti ratarsta i povrtarstva. - Usmeni ispit traje 20 minuta.

DOZVOLJENA POMAGALA - Tokom ispita se mogu koristiti: tabele, katalozi, šeme, crteži, preparati, uzorci

biljnih vrsta. LITERATURA I DRUGI IZVORI:

- Za kandidate je preporučena literatura i drugi izvori dati u katalogu znanja i godišnjem planu rada nastavnika

68

2.2. PRAKTIČAN RAD SA ODBRANOM 1. Naziv predmeta: Ispitni katalog praktičnog dijela završnog ispita 2. Ciljevi ispita Na ispitu se ocjenjuje: - stepen praktične osposobljenosti na profesionalnom području, - povezanost stručno-teoretskih i praktičnih znanja, - odgovarajuči pristup i izbor tehnoloških postupaka prilikom obavljanja zadataka u

zanimanju ratar-povrtar, - poštovanje propisa iz oblasti zaštite na radu i zaštite okoline, - racionalno korišćenje energije, materijala, vremena. 3. SPISAK RADOVA (USLUGA) ZA PRAKTIČNI DIO ZAVRŠNOG ISPITA

Poslovi i zadaci Znanja i vještine Uzimanje uzoraka za hemijsku analizu zemljišta

- Uzima uzorak zemljišta pri čemu poštuje vrijeme uzimanja.

Osnovna i dopunska obrada zemljišta

- Izvodi osnovnu i dopunsku obradu zemljišta.

Upotreba mašina i priključnih uređaja

- Upravlja mašinama i oruđima za rad, na objektu rada;

- Pokazuje spretnost pri radu i izvodi tehnološke operacije prema zahtjevima biljaka;

- Poštuje mjere zaštite pri radu. Đubriva i đubrenje - Prepoznaje organska i mineralna đubriva;

- Izvodi đubrenje. Sjeme i sjetva - Priprema sjeme za sjetvu;

- Pravilno izvodi sjetvu. Njegovanje usjeva - Obavlja mjere njege do nicanja i nakon nicanja

biljaka; - Obavlja njegu rasađenih biljaka.

Ubiranje usjeva - Određuje momenat berbe i žetve; - Obavlja berbu i žetvu.

Skladištenje i čuvanje proizvoda - Priprema objekte za skladištenje; - Skladišti gotove proizvode.

Priprema gotovih proizvoda za tržište

- Klasira gotove proizvode prema namjeni; - Pakuje proizvode u odgovarajuću ambalažu; - Obavlja utovar i istovar robe.

Proizvodnja rasada - Puni leje bioenergetskim materijalom; - Priprema zemljišni supstrat; - Obavlja sjetvu; - Obavlja njegu rasada; - Priprema rasad za sadnju; - Obavlja ručnu i mašinsku sadnju rasada.

Zaštita usjeva - Obavlja preventivne, mehaničke i hemijske mjere zaštite usjeva;

- Primjenjuje mjere zaštite na radu.

69

4. Uputstva za sprovođenje završnog ispita: Ispitni zadatak izrade sa odbranom obuhvata samostalnu izradu zadatka,koja se ocijenjuje. Ocijenjivanje se bazira na postignutoj povezanosti motoričkih i intelektualnih sposobnosti kandidata, kulture rada, radnog mjesta. Zadatak za završni ispit se može odabrati, kombinovati i/ili prilagoditi iz predloženog spiska. Navedeni radovi ili proizvodi ispitnoj komisiji služe kao vodič o primjerenosti i tehnološkim zahtjevima pojedine vrste zadataka - proizvoda ili usluga. Svi ispitni zadatci navedeni u katalogu napisani su informativno. Ispit treba da potvrdi osposobljenost kandidata, njegovu preciznost i poznavanje standarda kvaliteta. Ispitna komisija određuje ispitne radove i za svaki pojedinačni zadatak propisuje uslove rada-da li se kompletan zadatak radi pred komisijom ili je zadatak moguće do određene faze, uz odgovarajuću tehničko-tehnološku dokumentaciju ,uraditi prije ispita, a da se finalizacija zadatka uradi na samom ispitu. Ako se dio zadatka radi prije ispita, član ispitnog odbora treba da ima uvid u tok rada. Tehničko-tehnološka dokumentacija radi se pod nadzorom mentora, kao i sam zadatak, što mentor garantuje svojim potpisom. Kandidat treba da sve operacije u radu prilikom praktičnog rada obavi samostalno, a pomoć je dozvoljena samo kao pasivno učestvovanje. 5. Znanja i vještine koja se ocijenjuju na završnom ispitu i trajanje ispita: Prilikom praktičnog dijela ispita ocijenjujemo prektična znanja i vještine dobijene u toku procesa praktičnog obrazovanja i to: - priprema zadatka (izrada dokumentacije koja uključuje i kalkulaciju cijena), - izrada praktičnog rada (stručnost i kvalitet izvođenja), - odbrana rada Kandidat može da priprema dio rada prije ispita u zavisnosti od vrste zadatka po odobrenju ispitne komisije. Na ispitu se radi finalizacija rada. Priprema i izrada praktičnog rada traje do 2 h. Usmeni odgovori (odbrana rada) traje najviše 20 minuta. Ispitna komisija priprema kriterijume za ocijenjivanje, a u sledećoj tabeli daje se predlog za udio pojedinih elemenata pri izradi zadataka u konačnoj ocijeni:

Oblast ocijenjivanja Udio u ocjeni Priprema i realizacija zadatka do 40 % Stručnost u izvođenju do 20 % Tehnička dokumentacija do 20 % Usmena odbrana do 20 % Ukupno 100 %

Kandidat je ocijenjen sa ocijenom nedovoljan ako je pri izradi rada nezainteresovan, nesamostalan, treba stalnu pomoć nastavnika/ce ili člana komisije čak i pri rješavanju jednostavnih problema, krši propise o zaštiti na radu, radne postupke-operacije izvodi nepravilno, neodgovarajućim redosledom, upotreba materijala je mnogo veća od potrebne, predviđeno vrijeme za rad prekoračuje za više od 20%.

70

6. Dozvoljena pomagala Na praktičnom dijelu završnig ispita su dozvoljena sledeća pomagala: a)mašine, alati, uređaji i oprema u skladu sa katalogom znanja b)priručnici, udžbenici, kalkulator 7. Literatura i drugi izvori Za kandidate je preporučena literatura i drugi izvori dati u katalogu znanja i godišnjem planu rada nastavnika. 3. OBAVEZNI NAČIN PROVJERAVANJA I OCJENJIVANJA UČENIKA

NASTAVNI PREDMET OBAVEZNI NAČIN PROVJERAVANJA I OCJENJIVANJA UČENIKA

Agrohemija sa pedologijom Usmeno i pismeno (test) Poljoprivredna tehnika Usmeno i pismeno (test) Ratarstvo sa povrtarstvom Usmeno i pismeno (test) Zaštita bilja Usmeno i pismeno (test) Preduzetništvo Usmeno

Praktična nastava sa tehnologijom zanimanja

Usmeno Praktični rad Dnevnik praktične nastve

4. USLOVI ZA NAPREDOVANJE I ZAVRŠETAK OBRAZOVNOG PROGRAMA - Za završetak srednjeg stručnog obrazovanja u trogodišnjem trajanju- obrazovni

program Ratar-povrtar - potrebno je završiti zadnju godinu obrazovanja sa pozitivnim ocjenama iz svih predmeta, odraditi sve slobodne aktivnosti, obaveze iz praktičnog obrazovanja u procesu rada i završni ispit. Završni ispit se sastiji iz:

- pismenog ispita iz maternjeg jezika i kjiževnosti, - smenog ispita iz stručno teorijskog predmeta i - praktičnog rada sa odbranom. - tipu ispita iz maternjeg jezika i književnosti odluku donosi Zavod za školstvo

odnosno nadležni Savjet. - Kao stručno-teorijski predmet učenik polaže Ratrastvo i Povrtarstvo. Standardi

znanja,razvrstani po taksonomskim stepenima i način provjeravanja dati su u ispitnom katalogu.

- Zadaci za praktični rad određuju se na osnovu šireg okvirnog spiska zadataka, datog u ispitnom katalogu praktičnog dijela završnog ispita. Navedeni zadaci služe kao vodič o primjerenosti i tehnološkim zahtjevima nastavnicima praktične nastave sa tehnologijom zanimanja pri konkretnom definisanju zadataka. Zadaci treba da budu približno istog nivoa zahtjevnosti, odnosno iste težine za sve učenike. Nastavnici praktične nastave sa tehnologijom zanimanja težinu i složenost zadataka treba da usaglase i sa nastavnicima stručnoteorijskih predmeta na aktivu.

- Učenik završnog razreda dio časova praktične nastave sa tehnologijom zanimanja može koristiti za izradu praktičnog rada u zavisnosti od tipa zadatka pri čemu se operacija ili postupak ne završava potpuno. Kandidat je dužan da i pred komisijom pokaže svoju stručnu osposobljenost. U dio zadatka koji se radi na časovima uvid treba da ima član komisije.

- Ako učenik ne završi rad u predviđenom vremenu, nije položio ispit.

71

5. NAČIN PRILAGOĐAVANJA PROGRAMA UČENICIMA SA POSEBNIM POTREBAMA Za učenike sa posebnim potrebama obrazovni program se izvodi: - Prilagođavanjem uslova izvođenja iz dodatnu stručnu pomoć, u skladu sa

Zakonom o usmjeravanju djece sa posebnim potrebama. Škola treba da u roku od 30 dana uradi individualni plan, na osnovu važećeg, uzimajući u obzir stav da učenici treba da postignu iste standarde znanja u svim nastavnim predmetima.

- Prilagođavanjem programa tako da se određeni sadržaji zamjenjuju njihovim ekvivalentima, koji omogućavaju dostizanje istog profesionalnog standarda, odnosno profesionalnih kompetencija.

- Obrazovanje učenika sa posebnim potrebama može se produžiti najviše za jednu godinu.

6. NAČIN PRILAGOĐAVANJA PROGRAMA ZA OBRAZOVANJE ODRASLIH Za prilagođavanje obrazovnog programa koji je pripremljen za stručno obrazovanje mladih potrebama odraslih potrebno je: - Iz nastavnog plana izostaviti nastavni predmet fizičko vaspitanje, kao i slobodne

aktivnosti, koji time prestaju biti uslov za završetak obrazovanja. Škola je obavezna da odraslima ponudi školske aktivnosti kojim se oni mogu priključiti po sopstvenoj želji.

- Škola je dužna da uradi prilagođen program praktičnog obrazovanja s obzirom na poslove i zadatke koje obavlja učesnik obrazovanja.

Provjeravanje znanja sprovodi se putem ispita, pri čemu se uzimaju u obzir načini provjeravanja znanja (usmeno, pismeno, vježbe, praktični rad) određeni obrazovnim programom. 7. PROFIL STRUČNE SPREME NASTAVNIKA I STRUČNIH SARADNIKA Nastavni predmet Izvođač Stručna sprema Profil stručne spreme nastavnika i

stručnih saradnika

Agrohemija sa pedologijom Nastavnik Visoka

- Diplomirani inženjer agronomije Diplomirani inženjer poljoprivrede, opšti smjer

- Diplomirani inženjer ratarstva i povrtarstva

- Diplomirani inženjer voćarstva i vinogradarstva

- Diplomirani inženjer hortikulture Diplomirani inženjer pejzažne arhitekture

- Diplomirani inženjer šumarstva

Poljoprivredna tehnika Nastavnik Visoka

- Diplomirani inženjer agronomije, opšti smjer


- Diplomirani inženjer poljoprivrede, smjer poljoprivredna mehanizacija

Ratarstvo sa povrtarstvom Nastavnik Visoka


- Diplomirani inženjer agronomije - opšti smjer

Zaštita bilja Nastavnik Visoka

- Diplomirani inženjer zaštite bilja - Diplomirani inženjer ratarstva i

povrtarstva - Diplomirani inženjer agronomije

72

Nastavni predmet Izvođač Stručna sprema Profil stručne spreme nastavnika i

stručnih saradnika - opšti smjer - Diplomirani inženjer

poljoprivrede, biljni smjer

Preduzetništvo Nastavnik Visoka - Diplomirani eekonomista ili diplomirani menadžer

Praktična nastava sa tehnologijom zanimanja

Nastavnik Saradnik u nastavi

Visoka

Srednja

- Diplomirani inženjer ratarstva i povrtarstva ili

- Diplomirani inženjer agronomije - opšti smjer ili - Diplomirani inženjer

poljoprivrede, biljni smjer - Dio programa koji se odnosi na

poljoprivrednu tehniku: Visoka stručna sprema: diplomirani inženjer agronomije, opšti smjer, diplomirani inženjer poljoprivrede, opšti smjer, diplomirani mašinski inženjer, smjer poljoprivredne mašine, položen vozački ispit najmanje B kategorije; Za časove koji se odnose na vožnju traktoriom instruktor vožnje B ili C kategorije.

- Poljoprivredni tehničar, položen

vozački ispit najmanje B kategorije.

8. OBLIK ORGANIZACIJE IZVOĐENJA OBRAZOVNOG PROGRAMA - Obrazovni program se izvodi u školskom obliku. 8.1. BROJ ČASOVA PO GODINAMA OBRAZOVANJA I VRSTAMA NASTAVE

Red. Broj Naziv premeta Razred Ukupno

časova Vrsta nastave

Broj časova kod kojih se odjeljenje dijeli na

grupe T V P T V P

1. Agrohemija sa pedologijom

I 72 72

2. Poljoprivredna tehnika I 72 72

3. Ratarstvo sa povrtarstvom

I 72 72

II 72 72

III 66 66

4. Zaštita bilja II 72 72

73

Red. Broj Naziv premeta Razred Ukupno

časova Vrsta nastave Broj časova kod kojih se odjeljenje dijeli na

grupe

5. Preduzetništvo III 33 33

6. Praktična nastava sa


I 360 72 288

278 časova - 17 učenika u

grupi 10 časova -

po jedan učenik

II 648 72 576

571 časova - 17 učenika u

grupi 5 časova - po jedan učenik

III 660 66 594 594 časova - 12 učenika u

grupi 9. PROFESIONALNA PRAKSA Opšti ciljevi profesionalne prakse:

- Upoznavanje učenika sa materijalima, elementima i alatima koji se koriste u

ratarstvu i povrtarstvu; - Sticanje praktičnih znanja i vještina neophodnih za rad u radnom procesu; - Povezivanje znanja stečenih kroz stručno- teorijske predmete sa praktičnim

zadacima u ratarstvu i povrtarstvu u realnim radnim uslovima; - Osposobljavanje učenika/ca za preduzimanje mjera higijensko-tehničke zaštite

na radu. Učenik/ca I i II razreda nakon završetka nastavne godine obavlja profesinalnu praksu u trajanju od po 10 dana, u skladu s nastavnim planom. Profesinalna praksa se izvodi u preduzećima koja se bave ratarsko-povrtarskom proizvodnjom. Za izradu programa profesionalne prakse i njenu realizaciju zadužena je škola. Program profesionalne prakse treba da bude u korelaciji sa programima stručno-teorijskih predmeta i praktične nastave sa tehnologijom zanimanja. O realizaciji programa profesionalne prakse učenik je obavezan da vodi dnevnik profesionalne prakse. U dnevniku učenik, po danima, upisuje sadržaje rada, a potrebno je priložiti i skice, šeme ili druge elmente tehnološko-tehničke dokumentacije. Dnevnik profesinalne prakse potpisuje lice zaduženo za realizaciju programa. Podatke o profesionalnoj praksi (ime i prezime učenika, mjesto i vrijeme izvođenja) evedintiraju se u posebnim rubrikama u odjeljenjskim knjigama. Profesionalna praksa se ne ocjenjuje, ali je uslov za završetak razreda.

74

10. SLOBODNE AKTIVNOSTI Slobodne aktivnosti učenika/ce su sastavni dio nastavnog plana i obrazovnog programa. Koncepcija slobodnih aktivnosti zasniva se na tome, da sa jedne strane doprinesu rasterećenju učenika, a sa druge strane da upotpune njihova znanja. Program slobodnih aktivnosti radi škola, polazeći od utvrđenog broja časova u nastavnom planu (u I i II razredu po 36 časova, a u III razredu 33 časa), sastavni je dio godišnjeg plana rada škole. Uspješnost učenikaa na slobodnim aktivnostima se ne ocjenjuje, ali su učenici obavezni da realizuju sadržaje slobodnih aktivnosti, kao uslov za završetak razreda. 11. SPISAK UČESNIKA KOJI SU UČESTVOVALI U IZRADI OBRAZOVNOG PROGRAMA U izradi kataloga znanja za obrazovni program Ratar-povrtar učestvovali su: - Agrohemija sa pedologijom- Tomić Snežana,Despotović Danijela,J.U. Srednja

Poljoprivredna škola,Bar - Praktična nastava sa tehnologijom zanimanja-Jelić Darko,Tomić Snežana,Tomić

Veljko,Despotović Danijela, J.U. Srednja Poljoprivredna škola,Bar - Poljoprivredna tehnika, Jelić Darko,Tomić Snežana,Tomić Veljko,Despotović

Danijela , J.U. Srednja Poljoprivredna škola,Bar - Zaštita bilja, Jelić Darko,Tomić Snežana,Tomić Veljko,Despotović Danijela , J.U.

Srednja Poljoprivredna škola,Bar - Ratarstvo sa portarstvom, Jelić Darko,Tomić Snežana,Tomić Veljko,Despotović

Danijela , J.U. Srednja Poljoprivredna škola,Bar Koordinacija Radana Damjanović, Dušan Pejović, CSO

Documents

RATAR - POVRTAR CSOa/Obrazovni programi... · metamorfnih stijena - Razvija pravilan odnos prema prirodnim naukama - Kolekcija minerala i stijena Rapadanje minerala i stijena - Upoznaje