Raport Ministerstwa Gosp 2010

MINISTERSTWO GOSPODARKI

POLSKA 2010RAPORT O STANIE

GOSPODARKIWARSZAWA 2010


Opracowanie: Ministerstwo Gospodarki Departament Analiz i Prognoz Agnieszka Albrecht, Tomasz Chaupa, Micha Drobniak, Andrzej Grabarczyk, Agnieszka Kalisiewicz, Monika Krupa-Leoczyk, Diana ukaszek-Rozpendowska, Magorzata Mendyk, Kazimierz Miszczyk, Marcin Mucha, Maria Szkutnicka-Pieniek, Elbieta Szuczyska, Micha Szymczuk, Jakub wietlik, Monika Walczak, Krzysztof Wjtowicz, Marcin Zelman

we wspudziale departamentw: Energetyki, Energetyki Jdrowej, Funduszy Europejskich, Gospodarki Elektronicznej, Grnictwa, Instrumentw Wsparcia, Polityki Handlowej, Regulacji Gospodarczych, Ropy i Gazu, Rozwoju Gospodarki, Spraw Europejskich

pod kierunkiem: Anety Pitkowskiej Dyrektora Departamentu Analiz i Prognoz

ISSN 1429-3005

2

POLSKA 2010 RAPORT O STANIE GOSPODARKI

Spis treci SYNTEZA ________________________________________________________________________7 CZ I POLSKA I WIAT _________________________________________________________21 1. GWNE TENDENCJE W GOSPODARCE WIATOWEJ ___________________________21 1.1. OGLNY OBRAZ SYTUACJI W GOSPODARCE WIATOWEJ W 2009 R. _____________ 21 1.2. SYTUACJA GOSPODARCZA NA WANIEJSZYCH RYNKACH WIATOWYCH _________ 22 1.2.1. Stany Zjednoczone __________________________________________________ 22 1.2.2. Japonia ___________________________________________________________ 23 1.2.3. Europa ____________________________________________________________ 24 1.2.4. Rozwijajce si rynki azjatyckie _________________________________________ 26 1.2.5. Wsplnota Niepodlegych Pastw _______________________________________ 27 1.3. REALNY WZROST GLOBALNEGO HANDLU TOWAROWEGO W 2009 ROKU__________ 28 1.4. UWARUNKOWANIA CENOWO KURSOWE GLOBALNYCH OBROTW TOWAROWYCH W 2009 ROKU _____________________________________________________________ 30 1.4.1. Zmiany cen wiatowych _______________________________________________ 30 1.4.2. Zmiany kursowe_____________________________________________________ 32 1.4.3. Zmiany obrotw towarowych w gwnych regionach _________________________ 32 1.5. PERSPEKTYWY ROZWOJU HANDLU WIATOWEGO W 2010 ROKU ________________ 34 1.6. GLOBALNE FINANSE PUBLICZNE ____________________________________________ 35 2. POLSKA W UNII EUROPEJSKIEJ _____________________________________________39 2.1. POLSKA NA TLE UNII EUROPEJSKIEJ_________________________________________ 39 2.1.1. Produkt Krajowy Brutto _______________________________________________ 39 2.1.2. Przemys __________________________________________________________ 40 2.1.3. Budownictwo _______________________________________________________ 41 2.1.4. Rynek pracy________________________________________________________ 42 2.1.5. Inflacja ____________________________________________________________ 42 2.2. UE W OBLICZU KRYZYSU GLOBALNEGO ______________________________________ 42 2.2.1. Pakiet dziaa_______________________________________________________ 42 2.2.2. Kwestie fiskalne _____________________________________________________ 44 2.3. STRATEGIA GOSPODARCZA UE _____________________________________________ 45 2.3.1. Strategia Lizboska __________________________________________________ 45 2.3.2. Prace nad now strategi gospodarcz Strategi Europa 2020 _______________ 48 2.3.3. Strategia zrwnowaonego rozwoju _____________________________________ 49 2.4. RYNEK WEWNTRZNY _____________________________________________________ 50 2.4.1. Swobodny przepyw towarw i usug _____________________________________ 50 2.4.2. Swobodny przepyw osb _____________________________________________ 54 2.4.3. Horyzontalna polityka przemysowa______________________________________ 55 2.4.4. Pakiet energetyczno-klimatyczny________________________________________ 57 2.4.5. Dostosowanie w zakresie energetyki _____________________________________ 58 2.4.6. Rynek wewntrzny a stosunki z krajami trzecimi ____________________________ 59 2.5. ABSORPCJA FUNDUSZY UNIJNYCH __________________________________________ 62 2.5.1. Perspektywa finansowa 2004-2006 ______________________________________ 62 2.5.2. Perspektywa finansowa 2007-2013 ______________________________________ 64 3. KONKURENCYJNO POLSKIEJ GOSPODARKI ________________________________69 3.1. MIDZYNARODOWE RANKINGI KONKURENCYJNOCI __________________________ 69 3.2. POLSKA NA TLE KRAJW UE _______________________________________________ 72 3


CZ II ROZWJ GOSPODARCZY POLSKI W 2009 R. _________________________________75 4. PRODUKT KRAJOWY BRUTTO _______________________________________________75 4.1. DYNAMIKA PKB I CZYNNIKI WZROSTU ________________________________________ 75 4.2. POPYT WEWNTRZNY______________________________________________________ 79 4.3. WPYW INWESTYCJI NA DYNAMIK PKB______________________________________ 81 4.4. WPYW EKSPORTU NA DYNAMIK PKB_______________________________________ 82 4.5. ROLA SEKTORW W TWORZENIU PKB _______________________________________ 84 4.6. WPYW KRYZYSU NA GLOBALNYM RYNKU FINANSOWYM NA TEMPO WZROSTU GOSPODARCZEGO W 2009 ROKU ____________________________________________ 85 4.7. PRODUKT KRAJOWY BRUTTO PER CAPITA W POLSCE NA TLE INNYCH KRAJW ___ 87 5. RYNEK PRACY ____________________________________________________________89 5.1. PRACUJCY ______________________________________________________________ 89 5.2. BEZROBOCIE I STOPA BEZROBOCIA _________________________________________ 91 5.3. STRUKTURALNE NIEDOPASOWANIA NA RYNKU PRACY_________________________ 92 5.4. ZAGRANICZNE WYJAZDY ZAROBKOWE_______________________________________ 95 6. HANDEL ZAGRANICZNY ____________________________________________________99 6.1. SYTUACJA W POLSKIM HANDLU ZAGRANICZNYM W 2009 ROKU _________________ 99 6.2. STRUKTURA GEOGRAFICZNA OBROTW HANDLU ZAGRANICZNEGO ____________ 101 6.3. ZMIANY STRUKTURY PRZEDMIOTOWEJ OBROTW TOWAROWYCH______________ 105 6.4. HANDEL ZAGRANICZNY W I PROCZU 2010 ROKU ___________________________ 109 6.5. UWARUNKOWANIA KURSOWE I ICH WPYW NA OBROTY TOWAROWE ___________ 111 7. INFLACJA I POLITYKA PIENINA ___________________________________________113 7.1. CENY ___________________________________________________________________ 113 7.1.1. Ceny towarw i usug konsumpcyjnych __________________________________ 114 7.1.2. Ceny produkcji przemysowej i budowlano-montaowej _____________________ 116 7.2. POLITYKA PIENINA _____________________________________________________ 117 7.2.1. Podstawowe uwarunkowania realizacji polityki pieninej____________________ 117 7.2.2. Realizacja celu polityki pieninej w roku 2009 ____________________________ 118 7.2.3. Instrumenty realizacji polityki pieninej _________________________________ 118 8. FINANSE PUBLICZNE______________________________________________________121 8.1. BUDET PASTWA _______________________________________________________ 121 8.2. FINANSE PUBLICZNE______________________________________________________ 124 8.3. SPENIENIE KRYTERIW TRAKTATU Z MAASTRICHT __________________________ 126 9. PRZEMYS ______________________________________________________________129 9.1. DYNAMIKA I STRUKTURA PRODUKCJI SPRZEDANEJ PRZEMYSU _______________ 129 9.1.1. Dynamika produkcji przemysowej ______________________________________ 129 9.1.2. Kwartalna dynamika produkcji w przemyle przetwrczym ___________________ 132 9.1.3. Struktura produkcji sprzedanej w sekcjach i dziaach przemysu _______________ 133 9.1.4. Produkcja wybranych wyrobw ________________________________________ 135 9.1.5. Dynamika produkcji w I proczu 2010 roku_______________________________ 136

4


9.2. GWNE PROBLEMY PRZEMYSU. SYTUACJA W WYBRANYCH SEKTORACH _____ 136 9.2.1. Horyzontalne polityki przemysowe _____________________________________ 136 9.2.2. Polityki sektorowe __________________________________________________ 138 9.2.2.1. Sytuacja w sektorze grnictwa wgla kamiennego ........................................... 138 9.2.2.2. Przemys motoryzacyjny.................................................................................... 140 9.2.2.3. Sektor hutnictwa elaza i stali ........................................................................... 141 9.2.2.4. Sektor przemysu chemicznego (cznie z farmaceutycznym) .......................... 143 9.2.2.5. Przemys lekki ................................................................................................... 145 9.2.2.6. Sektory oparte na drewnie ................................................................................ 146 9.2.2.7. Przemys stoczniowy......................................................................................... 148 10. BEZPIECZESTWO ENERGETYCZNE POLSKI _________________________________151 10.1. SYTUACJA NA RYNKU PALIWOWO ENERGETYCZNYM ________________________ 151 10.1.1. Bezpieczestwo krajowego systemu elektroenergetycznego _________________ 151 10.1.2. Sytuacja sektora elektroenergetycznego w 2009 roku_______________________ 151 10.1.3. Odnawialne rda energii (OZE)_______________________________________ 152 10.1.4. Efektywno uytkowania energii w gospodarce ___________________________ 155 10.1.5. Europejski system handlu emisjami gazw cieplarnianych ___________________ 158 10.1.6. Energetyka jdrowa _________________________________________________ 160 10.1.7. Bezpieczestwo sektora naftowego_____________________________________ 161 10.1.8. Bezpieczestwo sektora gazowego _____________________________________ 163 10.2. IDENTYFIKACJA ZAGROE _______________________________________________ 165 11. BUDOWNICTWO __________________________________________________________167 11.1. WARTO DODANA BRUTTO I PRODUKCJA SPRZEDANA BUDOWNICTWA ________ 167 11.1.1. Makroekonomiczne uwarunkowania dynamiki i wielkoci produkcji budownictwa __ 167 11.1.2. Dynamika i struktura produkcji budowlano-montaowej______________________ 168 11.2. BUDOWNICTWO MIESZKANIOWE ___________________________________________ 169 11.2.1. Oglna sytuacja budownictwa mieszkaniowego ___________________________ 169 11.2.2. Budownictwo mieszkaniowe w 2009 roku ________________________________ 170 11.3. OCENA FUNKCJONOWANIA SEKTORA BUDOWNICTWA ________________________ 170 12. SEKTOR USUG __________________________________________________________173 12.1. WARTO DODANA (USUGI RYNKOWE I NIERYNKOWE)_______________________ 173 12.2. OGLNA CHARAKTERYSTYKA SEKTORA USUG _____________________________ 173 12.3. HANDEL I NAPRAWY ______________________________________________________ 175 12.4. HANDEL ELEKTRONICZNY _________________________________________________ 177 12.5. TRANSPORT, GOSPODARKA MAGAZYNOWA I CZNO ______________________ 178 12.6. OGLNE PROBLEMY SEKTORA USUG ______________________________________ 179

5


13. PRZEDSIBIORSTWA______________________________________________________181 13.1. STRUKTURA WASNOCIOWA I PRZEKSZTACENIA WASNOCIOWE PRZEDSIBIORSTW PASTWOWYCH ________________________________________ 181 13.1.1. Przeksztacenia wasnociowe przedsibiorstw pastwowych_________________ 182 13.1.1.1. Liczba przedsibiorstw objtych przeksztaceniami wasnociowymi oraz liczba sprywatyzowanych podmiotw gospodarczych................................................ 183 13.1.1.2. Przychody z prywatyzacji i dochody budetowe z tytuu dywidend ................... 186 13.1.1.3. Przeksztacenia wasnociowe w 2010 roku...................................................... 186 13.1.2. Rozwj maej przedsibiorczoci _______________________________________ 187 13.2. SYTUACJA FINANSOWA PRZEDSIBIORSTW _________________________________ 189 13.2.1. Przychody, koszty i wyniki z poszczeglnych rodzajw dziaalnoci ____________ 189 13.2.2. Nakady inwestycyjne i moliwoci ich samofinansowania____________________ 192 13.2.3. Zaduenie, nalenoci, pynno finansowa ______________________________ 193 13.2.4. Sytuacja finansowa w sekcjach gospodarki ______________________________ 194 13.2.5. Sytuacja finansowa w sektorach wasnociowych __________________________ 197 13.2.6. Sytuacja finansowa w przedsibiorstwach wg wielkoci _____________________ 198 13.3. NAKADY INWESTYCYJNE I POLSKIE INWESTYCJE ZAGRANICZNE ______________ 202 13.3.1. Nakady inwestycyjne________________________________________________ 202 13.3.2. Polskie inwestycje zagraniczne _____________ ___________________________ 206 13.4. NAPYW BIZ DO POLSKI ___________________________________________________ 208 13.4.1. Rola i znaczenie firm z udziaem kapitau zagranicznego ____________________ 208 13.4.2. Napyw BIZ do Polski ________________________________________________ 210 13.4.3. BIZ wg krajw pochodzenia kapitau ____________________________________ 212 13.4.4. Struktura sektorowa napywu BIZ ______________________________________ 214 13.5. INNOWACYJNO POLSKICH PRZEDSIBIORSTW I ICH OTOCZENIA _____________ 216 13.5.1. Innowacyjno polskich przedsibiorstw _________________________________ 216 13.5.2. Otoczenie instytucjonalne polskich przedsibiorstw ________________________ 220 13.6. PRZEDSIBIORCZO I BARIERY ROZWOJU PRZEDSIBIORCZOCI _____________ 223 13.6.1. Reforma regulacji gospodarczych ______________________________________ 223 13.6.2. Bariery rozwoju przedsibiorczoci _____________________________________ 225 13.6.3. Instrumenty wsparcia przedsibiorczoci_________________________________ 229 13.6.3.1. Dziaania wspierajce przedsibiorstwa w czasie kryzysu ................................ 229 13.6.3.2. Instrumenty wspierajce innowacyjno przedsibiorstw.................................. 232 13.6.3.3. Instrumenty wspierania eksportu....................................................................... 235 13.6.3.4. Finansowe wspieranie inwestycji....................................................................... 239 13.6.3.5. Specjalne strefy ekonomiczne........................................................................... 241 13.6.3.6. Pomoc publiczna............................................................................................... 242 13.6.3.7. Instrumenty rozwoju sieci instytucji otoczenia biznesu...................................... 245

6


SYNTEZAW 2009 roku polska gospodarka funkcjonowaa w warunkach globalnego kryzysu ekonomicznego. Szczeglnie silne oddziaywanie kryzysu byo odczuwalne w II proczu 2008 roku oraz w I proczu 2009 roku. W kolejnych miesicach 2009 roku sytuacja stopniowo si poprawiaa. Sytuacja gospodarki w I proczu w znacznej mierze zdeterminowaa wyniki makroekonomiczne minionego roku. W 2009 roku wszystkie wskaniki makroekonomiczne ulegy pogorszeniu. Nastpio spowolnienie tempa wzrostu gospodarczego, odnotowano bezwzgldne spadki popytu krajowego i nakadw brutto na rodki trwae oraz znaczce spowolnienie tempa wzrostu spoycia. Zmniejszya si produkcja przemysowa. Istotnemu obnieniu ulego tempo wzrostu w usugach rynkowych. Sektor usug sta si tym segmentem gospodarki, ktry zdecydowa o wzrocie PKB. Nastpi drastyczny spadek obrotw z zagranic. Tempo spadku eksportu byo mniejsze od tempa spadku importu, co skutkowao popraw salda bilansu handlowego. Na relacj midzy tempem spadku eksportu i importu decydujcy wpyw miaa deprecjacja zotego, z jednej strony ograniczajca tempo spadku eksportu (wzrost konkurencyjnoci cenowej), a z drugiej podwyszajca koszty importu. W takich warunkach eksport netto sta si gwnym czynnikiem wzrostu gospodarczego. Sytuacja na rynku pracy ksztatowaa si niejednoznacznie. Zwikszya si liczba pracujcych, zmniejszya si liczba zatrudnionych w sektorze przedsibiorstw. Wzrosa liczba bezrobotnych i stopa bezrobocia. Istotnemu ograniczeniu ulego tempo wzrostu wynagrodze. Znacznie pogorszya si sytuacja finansw publicznych. Zwikszy si deficyt budetu pastwa. Deficyt sektora instytucji rzdowych i samorzdowych w sposb istotny przekroczy poziom referencyjny. Komisja Europejska ponownie otworzya wobec Polski procedur nadmiernego deficytu. Dug publiczny zwikszy si do poziomu sigajcego 50% PKB. Przyczyn istotnego spowolnienia gospodarczego w Polsce by wiatowy kryzys ekonomiczny. O ile jednak w Polsce nastpio spowolnienie, to w gospodarkach rozwinitych odnotowano recesj. Spadki PKB signy kilku procent, a spadki produkcji przemysowej wyraay si liczbami dwucyfrowymi. W gospodarkach tych odnotowano take znacznie gbsze ni w Polsce spadki popytu wewntrznego i inwestycji. Efektem wzrostu gospodarczego w Polsce, przy jednoczesnym spadku PKB w krajach Unii Europejskiej byo zmniejszenie rnicy w poziomie rozwoju gospodarczego. Wskanik PKB na mieszkaca Polski wzrs z poziomu 56% redniej dla krajw UE-27 w roku 2008 do 61% w roku 2009. Jednak w dalszym cigu wystpuje istotna rnica w poziomie rozwoju Polski i przodujcych krajw unijnych. W celu jej zlikwidowania niezbdne jest stworzenie przyjaznego otoczenia dla rozwoju przedsibiorczoci oraz zapewnienie efektywnego gospodarowania rodkami publicznymi przez sprawne instytucje publiczne. Realizacja tego celu spowoduje wzrost konkurencyjnoci oraz zapewni wysoki i zrwnowaony wzrost gospodarczy. UWARUNKOWANIA ZEWNTRZNE. Sytuacja w gospodarce globalnej w 2009 roku ksztatowaa si w znacznej mierze pod wpywem wiatowego kryzysu gospodarczego. W IV kwartale 2008 roku recesja dotkna najwiksze rozwinite gospodarki, a nastpnie osabienie koniunktury przenioso si na rynki wschodzce. Po koniec 2008 roku pogbiy si spadki popytu w krajach rozwinitych, co wpyno na obnienie si jego dynamiki w krajach rozwijajcych si. W konsekwencji wolumen handlu midzynarodowego zacz si zmniejsza i w caym 2009 roku obniy si o ok. 12%.

7


W efekcie znacznego osabienia popytu wewntrznego oraz gbokiego zaamania wiatowych obrotw, w 2009 roku wedug Midzynarodowego Funduszu Walutowego odnotowano spadek globalnego PKB o 0,6%. Zaamanie wzrostu gospodarczego dotkno wikszo regionw wiata, w szczeglnoci kraje rozwinite oraz WNP. Spadek PKB w Europie wynis 4% wobec wzrostu na poziomie 1% w roku 2008. Wrd krajw rozwinitych gboka dekoniunktura wystpia rwnie w Japonii, w ktrej PKB zmniejszy si o 5,2%. PKB Stanw Zjednoczonych zmniejszy si o 2,4%. W ramach podejmowanych dziaa majcych na celu neutralizowanie skutkw kryzysu wiatowego, w wielu gospodarkach wadze wprowadziy pakiety instrumentw antykryzysowych. Gwnym ich zamierzeniem byo zahamowanie spadkw popytu wewntrznego i prywatnej konsumpcji. Jakkolwiek dziaania te skutkoway pewnym wyhamowaniem spadkw popytu, to jednak znaczco wpyny na kondycj finansw publicznych w wielu krajach, co przejawiao si rosncymi deficytami budetowymi i powikszaniem si poziomu dugu publicznego. W obliczu wiatowego kryzysu finansowego i gospodarczego globalny napyw bezporednich inwestycji zagranicznych zmniejszy si z rekordowo wysokiego poziomu blisko 2 bln USD w 2007 roku do ok. 1 bln USD w 2009 roku. KONKURENCYJNO POLSKIEJ GOSPODARKI. Konkurencyjno gospodarki odzwierciedla sytuacj i znaczenie kraju na arenie midzynarodowej. Jest pojciem bardzo zoonym, opisywanym przez wiele wskanikw czstkowych dotyczcych makro- i mikroekonomicznych aspektw prowadzenia dziaalnoci gospodarczej. W rankingach konkurencyjnoci Polska wypada niekorzystnie, zajmujc odlege pozycje, mimo i w ostatnich latach odnotowuje popraw pozycji rankingowych. W kadym zestawieniu Polsk wyprzedza wikszo pastw nalecych do UE-27. Do sabych stron gospodarki Polski zalicza si niekorzystne warunki rozpoczynania dziaalnoci gospodarczej (cho w tym obszarze w ostatnim czasie nastpia istotna poprawa), trudno pacenia podatkw i dugi czas dochodzenia nalenoci z umw. Ponadto za pozycja naszego kraju wynika ze sabo rozwinitej infrastruktury, braku innowacji oraz stabilnoci makroekonomicznej (wysoki deficyt budetowy, poziom dugu oraz inflacja). Negatywnie ocenia si nisk elastyczno rynku pracy, nisk stop zatrudnienia, niewystarczajcy stopie liberalizacji rynkw sieciowych czy polityk zmian klimatycznych. Pozytywny wpyw na ocen konkurencyjnoci polskiej gospodarki ma atwo uzyskania kredytu, dobrej jakoci szkolnictwo wysze i szkolenia, szkolnictwo podstawowe oraz duy rynek. Podobnie jak w poprzednich latach wysoko oceniany jest obszar polityki handlowej oraz monetarnej. WZROST GOSPODARCZY. Okres silnego wzrostu gospodarczego zapocztkowany w 2004 r. wstpieniem Polski do Unii Europejskiej kontynuowany by do poowy 2008 r. Wzmoona aktywno gospodarcza osigna maksimum w roku 2007, kiedy to wzrost PKB w skali roku wynis 6,8%. W drugim proczu 2008 r. nasza gospodarka zacza odczuwa negatywne skutki wiatowego kryzysu ekonomicznego. W III kwartale tempo wzrostu spowolnio do 5,2%, a w IV kwartale do 3,2% (wobec ok.6% w pierwszym proczu). Ostatecznie w 2008 r. odnotowano wzrost PKB o 5,1%. Negatywne tendencje obserwowane w drugim proczu 2008 r. byy kontynuowane w cigu trzech kwartaw roku 2009. W ostatnim kwartale wzrost gospodarczy przyspieszy do 3,0%, co pozwolio na uzyskanie w caym 2009 r. wzrostu PKB o 1,8%. Mimo istotnego spowolnienia, Polska jako jedyna spord unijnych gospodarek zdoaa utrzyma si na ciece wzrostu gospodarczego.

8


W latach dobrej koniunktury motorem wzrostu by popyt krajowy, napdzany przyrostem zatrudnienia i wynagrodze realnych, a take dynamicznym wzrostem inwestycji. W 2009 r. sytuacja ulega zasadniczej zmianie. Na skutek dostosowania zapasw do ograniczonego poziomu aktywnoci gospodarki, akumulacja brutto zmniejszya si o ponad 10%, w tym nakady brutto na rodki trwae o 0,8%. Zmniejszyo si take zatrudnienie, a tempo wzrostu wynagrodze realnych spado z 5,9% w roku 2008 do 2,1%. W takiej sytuacji gwnym stymulatorem wzrostu sta si popyt zagraniczny. Mimo istotnego spadku obrotw towarowych z zagranic, silna deprecjacja zotego spowodowaa wzrost konkurencyjnoci polskich towarw w eksporcie i jednoczenie przyczynia si do zmniejszenia opacalnoci importu skutkujc popraw salda bilansu handlowego. Wkad popytu krajowego we wzrost gospodarczy w 2009 r. by ujemny (1,1 pkt. proc.), a wkad popytu zagranicznego dodatni (2,8 pkt. proc.). Warto dodana brutto zwikszya si o 1,9% (5,1% przed rokiem). W usugach rynkowych warto dodana wzrosa o 2,5% (przed rokiem o 5,9%), w usugach nierynkowych o 3,1% (wobec 1,9%), a w przemyle spada o 1,0% (przed rokiem wzrosa o 6,8%). O wzrocie wartoci dodanej brutto ogem w 2009 roku zdecydowa sektor usug, ktrego udzia w wartoci dodanej zwikszy si z 64,7% do 66,5%. INWESTYCJE. Inwestycje odzwierciedlaj stan gospodarki oraz jej perspektywy rozwojowe. Wzrost wydatkw inwestycyjnych firm, w poczeniu z napywem bezporednich inwestycji zagranicznych, wskazuje na dobry stan gospodarki i korzystne perspektywy jej rozwoju, umoliwiajce przedsibiorstwom osiganie zyskw. Z kolei zy stan gospodarki i nie rokujce poprawy prognozy jej dalszego rozwoju powoduj zahamowanie procesw inwestycyjnych oraz odpyw inwestycji do bardziej perspektywicznych regionw wiata. Poziom inwestycji warunkuje waciwy rozwj gospodarki i jest niezbdny do wzrostu jej konkurencyjnoci. Wzrost inwestycji w park maszynowy i urzdzenia produkcyjne przyczynia si w zasadniczy sposb do unowoczenienia m.in. sektora przemysu, zwikszajc efektywno procesw produkcyjnych oraz poprawiajc jako produktw. Od 2003 roku nastpowa systematyczny wzrost wydatkw na przedsiwzicia inwestycyjne. Istotne zwikszenie nastpio w 2007 roku (o 20,4%). W roku 2008, w zwizku z dekoniunktur globaln, tempo inwestowania obniyo si do 10,7%. Natomiast w roku 2009 nakady inwestycyjne spady o 0,1%, do 221 mld z. W strukturze inwestycji zwikszy si udzia nakadw na budynki i budowle, kosztem nakadw na maszyny, urzdzenia i rodki transportu. Gwnym rdem finansowania inwestycji, podobnie jak w latach poprzednich, byy rodki wasne przedsibiorcw. Lata 2008 i 2009 pod wzgldem napywu BIZ do Polski odzwierciedlay kryzysowe tendencje obserwowane w tym zakresie w gospodarce globalnej. Po rekordowym 2007 roku kiedy do Polski napyno 16,7 mld EUR, w roku 2008 warto BIZ wyniosa 10,0 mld EUR, a w 2009 roku 8,3 mld EUR Spadek wartoci inwestycji zagranicznych by wynikiem utrzymujcej si oglnej dekoniunktury w wiatowej gospodarce. Obserwowane w ostatnim okresie trudnoci, zwaszcza w branach, ktrych produkcja kierowana jest w zdecydowanej wikszoci na eksport, wpyway niekorzystnie na wyniki finansowe tych firm, a co za tym idzie na ich moliwoci finansowania nowych inwestycji, w tym w Polsce. Pomylne wyniki uzyskane przez Polsk w 2009 r. na tle gospodarek europejskich (wzrost PKB wobec spadku w wikszoci krajw) stwarzaj realne szanse na ponowny wzrost zainteresowania inwestorw zagranicznych polskim rynkiem w najbliszych latach.

9


PRZEMYS. W 2007 roku tempo wzrostu produkcji sprzedanej przemysu wynioso 10,7% Do wysokie, aczkolwiek malejce tempo wzrostu notowano take w I proczu 2008 roku (ponad 7%). W II proczu 2008 roku globalny kryzys ekonomiczny zacz negatywnie oddziaywa na nasz gospodark. W skali roku nastpi wzrost o 3,6%. Tendencja spadkowa bya kontynuowana take w I proczu 2009 roku. W III kwartale gbokie spadki produkcji wyhamoway, a w IV kwartale odnotowano ju wzrost o 5,5%. Ostatecznie w roku 2009 odnotowano spadek o 3,5%. Obserwowany od IV kwartau 2009 roku wzrost produkcji jest kontynuowany w tempie przyspieszonym w roku 2010. W I proczu produkcja wzrosa o 10,6%. Zmiany produkcji w 2009 roku w sekcjach przemysu byy rnokierunkowe. W najwikszej sekcji, przetwrstwie przemysowym, determinujcej sytuacj caego przemysu, produkcja zmniejszya si o 3,0%. Najgbszy spadek dotyczy grnictwa i wydobywania (o 12,8%). W wytwarzaniu i zaopatrywaniu w energi elektryczn, gaz i gorc wod odnotowano spadek o 4,9%. Jedyn sekcj mogc pochwali si wzrostem produkcji (o 2,5%) jest dostawa wody, gospodarowanie ciekami i odpadami, rekultywacja. W przemyle przetwrczym na 22 badane dziay wzrost produkcji w 2009 roku odnotowano w siedmiu (w 2008 roku dziaw takich byo jedenacie). Najbardziej wzrosa produkcja komputerw, wyrobw elektronicznych i optycznych (o 10,6%) oraz wyrobw farmaceutycznych (o 7,3%). Dziay te zaliczane s do dziaw wysokiej techniki. Natomiast najgbszy spadek produkcji odnotowano w produkcji metali oraz produkcji pojazdw samochodowych. Na roczn dynamik produkcji w 2009 roku w dziaach przemysu przetwrczego decydujcy wpyw miaa sytuacja w I proczu. Departament Analiz i Prognoz wyselekcjonowa dwanacie najwikszych dziaw (spord 22), ktrych udzia w produkcji przemysu przetwrczego przekracza 80%. Wrd tych dwunastu dziaw spadek produkcji w I kwartale odnotowano w jedenastu, a w II kwartale w dziewiciu. W najwikszym stopniu zmniejszya si produkcja metali oraz produkcja samochodw. Wydajno pracy mierzona produkcj sprzedan na jednego zatrudnionego w przemyle wzrosa o 2,8% wobec 0,3% przed rokiem. Wzrost wydajnoci odnotowano jedynie w przemyle przetwrczym (o 4,8%). W 2009 roku dynamika wydajnoci w przemyle wyprzedzaa dynamik wynagrodze realnych o 1,7 pkt. proc. ( w 2008 roku wynagrodzenia wzrosy szybciej od wydajnoci o 5,5 pkt. proc). BUDOWNICTWO. Rok 2009 by trudny dla budownictwa. Po kilku latach wysokiego wzrostu produkcji budowlano-montaowej (15,5% w 2007 roku i 12,1% w 2008 roku) dynamika wyhamowaa, produkcja wzrosa o 2,5%. Analizujc wyniki budownictwa naley mie na wzgldzie ksztatowanie si nakadw na inwestycje, z ktrymi produkcja budownictwa jest mocno skorelowana. W roku 2007 odnotowano ponad 20% wzrost inwestycji, w roku 2008 ponad 10%, natomiast w roku 2009 nastpi bezwzgldny spadek. W 2009 roku oddano do uytku ponad 160 tys. mieszka, o 3,1% mniej ni w roku 2008 roku (wwczas wzrost wynis 23,6%). W budownictwie indywidualnym, ktrego udzia stanowi w 2009 roku 45,0% oglnej liczby mieszka oddanych do uytkowania, liczba oddanych mieszka zmniejszya si o 13,4%. Podobnym udziaem co budownictwo indywidualne charakteryzoway si mieszkania przeznaczone na sprzeda lub wynajem. W tej formie budownictwa odnotowano wzrost liczby oddanych mieszka o 8,1%.

10


HANDEL ZAGRANICZNY. Pierwsze trzy kwartay 2008 r. nie zapowiaday zmiany sytuacji w handlu zagranicznym. Eksport Polski rs w tym okresie dynamicznie. Zaamanie nastpio dopiero w IV kwartale 2008 r. Roczny eksport zamkn si kwot 116,2 mld EUR wysz o 14,1% ni w 2007 roku. Negatywna tendencja zapocztkowana w IV kwartale 2008 r. bya kontynuowana w okresie trzech kwartaw 2009 roku, kiedy to spadek eksportu wynosi ok. 20% kwartalnie. Dopiero w IV kwartale ta niekorzystna tendencja wyhamowaa, eksport zmniejszy si o 0,4%. W roku 2009 eksport uksztatowa si w wysokoci 98,3 mld EUR wykazujc spadek o 15,5%. Podobna sytuacja jak po stronie eksportu wystpowaa take po stronie importu. W skali 2008 roku import (142,4 mld EUR) wzrs o 18,3%, o 4,2 pkt. proc. szybciej od eksportu. W okresie trzech kwartaw 2009 roku nastpowa spadek importu o 25-30% kwartalnie. W IV kwartale tempo spadku zmniejszyo si do ok. 15%. Ostatecznie w roku 2009 warto importu wyniosa 107,5 mld EUR, o 24,5% mniej ni rok wczeniej. Gboka deprecjacja zotego nie zdoaa zrekompensowa skutkw zaamania koniunktury na rynkach wiatowych. Pozwolia jednak na ich zagodzenie, zarwno poprzez swoje oddziaywanie proeksportowe (wzmocnienie konkurencyjnoci cenowej i poszerzenie marginesu opacalnoci eksportowanych towarw), jak i poprzez hamujce oddziaywanie na import (szok cenowo-kosztowy wywoany ostr deprecjacj zotego). Obok negatywnych konsekwencji dla polskiej gospodarki i kondycji handlu zagranicznego kryzys przyczyni si do wyranej redukcji wyjtkowo wysokiego i dynamicznie narastajcego w ostatnich kilku latach deficytu obrotw towarowych. Dominujcym obszarem polskiego eksportu s rynki krajw gospodarczo rozwinitych. Ich udzia w oglnym eksporcie Polski wynis w 2009 roku 85,6%. Wrd tej grupy pastw najwikszym odbiorc polskich towarw bya Unia Europejska, na ktr w 2009 roku przypado 79,7% cakowitego polskiego eksportu. Partycypacja krajw WNP w naszym eksporcie wyniosa 7,3%. Gwn pozycj w krajowym imporcie zajmuje Unia Europejska z udziaem 61,9%. Znaczcy udzia dotyczy te Rosji i Chin (cznie 17,9%). Najwyszy deficyt w dalszym cigu generowany jest w wymianie z Chinami i Rosj, odpowiednio 8,9 mld EUR oraz 5,6 mld EUR. W wymianie z krajami Unii Europejskiej w roku 2009 odnotowano dodatnie saldo w wysokoci 11,8 mld EUR. W polskich obrotach towarowych z zagranic dominujc pozycj zajmuj wyroby elektromaszynowe, ktre w 2009 roku stanowiy 44,8% eksportu oraz 39,1% importu. Eksport tych towarw zmniejszy si o 11,8%. Gbszy spadek (o 23,2%) odnotowano po stronie importu. Drug pod wzgldem wartoci grup towarow s wyroby przemysu chemicznego, stanowice 12,1% eksportu i 17,1% importu ogem. Eksport tych towarw zmniejszy si o 14,9%, ich import za o 19,2%. Relatywnie mniejsze spadki eksportu odnotowano w handlu towarami stosunkowo wyej przetworzonymi i charakteryzujcymi si wyszym stopniem zaawansowania technologicznego. Towary te okazay si mniej podatne na wahania koniunktury ni towary nisko przetworzone. Udzia wyrobw elektromaszynowych najwyej przetworzonych w polskiej ofercie eksportowej wzrs w 2009 roku o 1,9 pkt. proc. Zwikszy si rwnie udzia artykuw rolno-spoywczych o 1,7 pkt. proc., do 11,8%. Artykuy te charakteryzoway si najwiksz odpornoci na kryzys, ich eksport zmniejszy si o 1,2% (import o 9,5%), a nadwyka bilansowa wzrosa do 2,3 mld EUR. RYNEK PRACY. Do najistotniejszych czynnikw koniunkturalnych ksztatujcych sytuacj na rynku pracy naley zaliczy tempo wzrostu gospodarczego oraz dynamik inwestycji. Sytuacja na rynku pracy w 2009 roku nie bya jednoznaczna Wzrostowi liczby pracujcych towarzyszyo zmniejszenie liczby zatrudnionych w sektorze przedsibiorstw (o 1,2%). Stopa bezrobocia rejestrowanego wzrosa z 9,5% na koniec roku 2008 do 11,9%.

11


W 2009 r. wskanik zatrudnienia osb w wieku 15-64 lat wynis 50,4% i utrzyma si na poziomie z roku poprzedniego. Wskanik zatrudnienia w Polsce pozostaje jednym z niszych w Unii Europejskiej. Najniszy poziom zatrudnienia notowany by w grupie wiekowej 45-59/64 lat. W roku 2009 nastpio zaamanie si pozytywnych tendencji wzrostowych zatrudnienia ludzi modych. Modzi ludzie wchodzc na rynek pracy w warunkach spowolnienia gospodarczego i generalnego spadku popytu na si robocz napotykali w 2009 r. wiksze ni w latach poprzednich trudnoci ze znalezieniem miejsca pracy. Niedopasowanie struktury popytu i struktury poday pracy oraz niski wskanik zatrudnienia s istotnymi problemami utrudniajcymi rozwj polskiej gospodarki. W Polsce od wielu lat wystpuje nadwyka poday pracownikw o niskich kwalifikacjach i niedobr pracownikw o wyszych kwalifikacjach. Znaczn cz dugotrwale bezrobotnych stanowi osoby niewykwalifikowane, na ktrych prac wskutek postpu technologicznego - popyt spada. Podobnie jak w latach poprzednich, w 2009 r. najnisze wartoci wskanika zatrudnienia i najwysza stopa bezrobocia dotyczyy osb z wyksztaceniem podstawowym i niepenym podstawowym. Ta grupa spoeczna najsilniej odczua skutki spowolnienia gospodarczego i spadku popytu na rynku pracy. Pomimo spowolnienia popyt na pracownikw z wyksztaceniem wyszym i rednim oglnoksztaccym zwikszy si. Strukturalne niedopasowanie na rynku pracy jest m.in. wynikiem niezgodnoci popytu na prac z poda pracy wedug zawodw, a take stosunkowo niskiej mobilnoci siy roboczej. Przejawia si to wysokim bezrobociem wrd pewnych grup zawodowych i niedoborach pracownikw w innych zawodach. Gwn przyczyn jest stosunkowo niewielka elastyczno systemu ksztacenia i polskiego systemu pac. Niewielka skala migracji wewntrznych z obszarw o niskim popycie do obszarw o wysokim popycie przyczynia si do przestrzennej koncentracji bezrobocia. Regiony sabiej rozwinite, gdzie popyt na prac jest mniejszy, s obszarami najwyszego bezrobocia w skali kraju. Niedobory pracownikw wystpuj natomiast najczciej w dynamicznie rozwijajcych si regionach, w szczeglnoci w duych aglomeracjach miejskich. CENY. Rok 2009 pod wzgldem intensywnoci oraz kierunku zmian cen w polskiej gospodarce charakteryzowa si podtrzymaniem silnego trendu wzrostowego, znacznie przekraczajcego poziom celu inflacyjnego NBP. Ceny towarw i usug konsumpcyjnych wzrosy redniorocznie o 3,5% (4,2% w roku 2008). W kierunku wzrostu inflacji oddziayway przede wszystkim wysze ceny towarw importowanych (silna deprecjacja zotego), a take wzrost cen regulowanych. Zarwno spowolnienie przyrostu popytu krajowego w skali roku, jak i spadek presji pacowej, towarzyszce ograniczeniu zatrudnienia, nie byy w stanie w wystarczajcym stopniu skompensowa wzrostu poziomu wskanika cen dbr i usug konsumpcyjnych. rednioroczne ceny produkcji sprzedanej przemysu wzrosy w 2009 roku o 3,4%, w szybszym tempie ni w 2008 r. (2,2%). Wzrost cen zanotowano we wszystkich sekcjach. Najwyszy towarzyszy produkcji sprzedanej w sekcji wytwarzania i zaopatrywania w energi elektryczn, gaz, par wodn i gorc wod (15,9% wobec 8,8% w 2008 r.). Ceny produkcji budowlano-montaowej wzrosy o 0,2% (w 2008 r. o 4,8%). POLITYKA PIENINA. W Zaoeniach polityki pieninej na rok 2009 za gwny cel przyjto utrzymanie inflacji w pobliu redniookresowego celu inflacyjnego (2,5%). Dc do osignicia tego celu, ale majc te na uwadze zagroenie oglnowiatow dekoniunktur - Rada Polityki Pieninej w drugiej poowie 2008 r. rozpocza seri obniek stp procentowych, a brak wyranej poprawy sytuacji skoni Rad do dalszego luzowania polityki pieninej rwnie w 2009 r. W drugim proczu RPP nie zmienia podstawowych stp procentowych uznajc dotychczas dokonane zmiany za wystarczajce, a tym samym sprzyjajce powrotowi polskiej gospodarki na ciek potencjalnego tempa wzrostu. Na koniec 2009 roku stopa referencyjna wynosi 3,5%.

12


FINANSE PUBLICZNE. Kryzys globalny, ktry dotar do Polski w II proczu 2008 wywar niezwykle negatywny wpyw na sytuacj sektora finansw publicznych. Deficyt sektora instytucji rzdowych i samorzdowych wzrs do 3,7% PKB, a dug sektora do 46,9% PKB. W 2009 r. sytuacja ulega dalszemu pogorszeniu. Tempo wzrostu gospodarczego jeszcze spowolnio, a jednoczenie nastpia obnika skali podatkowej podatku PIT, skutkujca zmniejszeniem dochodw budetu. Wedug wstpnego szacunku deficyt sektora instytucji rzdowych i samorzdowych w 2009 r. wzrs do 7,1%, a dug sektora do 49,8% PKB. W zwizku z przekroczeniem referencyjnego poziomu deficytu finansw publicznych, w czerwcu 2009 r. Komisja Europejska ponownie otworzya wobec Polski procedur nadmiernego deficytu. 23 stycznia 2009 roku Sejm RP uchwali ustaw budetow na rok 2009. Budet na rok 2009 zosta skonstruowany przy zaoeniu tempa wzrostu PKB na poziomie 3,7%. Realizacja budetu w I proczu wykazaa, e zaoenia co do tempa wzrostu PKB byy zbyt optymistyczne. W pierwszym proczu 2009 r. skala zaamania aktywnoci w gospodarce wiatowej i zwizane z ni pogorszenie sytuacji biecej oraz perspektyw dla polskiej gospodarki okazay si znacznie silniejsze ni wskazyway wczeniejsze prognozy. Znalazo to odzwierciedlenie w pogorszeniu sytuacji budetu pastwa, przede wszystkim po stronie dochodowej. Skala powyszych zmian skutkowaa koniecznoci nowelizacji ustawy budetowej na 2009 r., ktr Sejm RP przyj 17 lipca 2009 r. Wedug znowelizowanej ustawy deficyt budetowy wzrs o 9,0 mld z, do poziomu 27,2 mld z. Realizacja budetu okazaa si korzystniejsza rok 2009 zosta zamknity deficytem 23,8 mld z. Wg stanu na koniec czerwca 2010 r. dochody budetu pastwa wyniosy 114,2 mld z, co stanowi 45,9% rocznych dochodw przyjtych w ustawie budetowej na rok 2010. Zaawansowanie wydatkw jest wysze i stanowi 50,1% (151,0 mld z). Deficyt budetowy po pierwszych szeciu miesicach wynis 36,8 mld z, co stanowi 70,5% wielkoci deficytu przyjtego w ustawie budetowej na rok 2010. STRUKTURA WASNOCIOWA GOSPODARKI. Okres transformacji ustrojowej to pocztek przemian w strukturze wasnociowej przedsibiorstw. Od pocztku transformacji postpowa intensywny proces prywatyzacji przedsibiorstw pastwowych. W poowie lat 90 sektor prywatny uzyska pozycj dominujc, a jego przewaga nad sektorem pastwowym nadal si powiksza. W roku 2008 udzia sektora prywatnego w wartoci dodanej brutto wynis 77%. W latach 1990-2009 zakoczono procesy przeksztace wasnociowych wobec 3.608 przedsibiorstw. 22 kwietnia 2008 roku Rada Ministrw przyja Plan prywatyzacji na lata 2008-2011, ktry obejmowa realizacj projektw dla 740 spek. 10 lutego 2009 roku przyjta zostaa aktualizacja Planu, lista spek zostaa rozszerzona do 802. Ponadto, 11 sierpnia 2009 roku Rada Ministrw przyja dokument Kluczowe spki do prywatyzacji w latach 2009-2010 Aktualizacja Planu prywatyzacji na lata 20082011, w ktrym wskazano 54 wyselekcjonowane kluczowe podmioty do prywatyzacji w okresie 18 miesicy tj. w II proczu 2009 r. i 2010 r. Dziaania prywatyzacyjne uwarunkowane s sytuacj makroekonomiczn oraz koniunktur na rynkach wiatowych i na rynku krajowym. Recesja gospodarcza obnia moliwoci skutecznej realizacji przeksztace wasnociowych. Procesy prywatyzacji w roku 2009 prowadzone zatem byy w zoonych warunkach ekonomicznych, szczeglnie miao to miejsce w pierwszej poowie roku. W wielu przypadkach sytuacja ekonomiczno-finansowa spek przewidzianych do prywatyzacji ulega pogorszeniu, co miao wpyw na przesunicie terminw realizacji poszczeglnych projektw. Od 1991 r. do 2009 roku przychody z prywatyzacji przekroczyy 100 mld z.

13


PRZEDSIBIORCZO. Przedsibiorczo umoliwia uzyskanie efektywnoci pozwalajcej na biece funkcjonowanie przedsibiorstwa i stwarza podstawy jego rozwoju. Jest zdeterminowana przez rnorodne warunki otoczenia biznesu, takie jak przepisy prawne, system podatkowy, koszty pracy, infrastruktur drogow i telekomunikacyjn, system finansowy oraz sdowniczy. Otoczenie regulacyjne wci pozostaje w katalogu czynnikw hamujcych wzrost przedsibiorczoci w Polsce. Zbyt skomplikowane i niezrozumiae prawo jest wymieniane w sondaach publicznych jako bariera do rozpoczynania dziaalnoci gospodarczej. Jeeli ju uda si przebrn przez labirynt formalnoci okazuje si, e czsto prawo nakada na przedsibiorcw nadmierne obowizki, powodujc po ich stronie nieuzasadnione koszty takie z reguy s dowiadczenia przedsibiorcw. Przedsibiorstwa ze swej natury nie s przygotowane na ryzyko regulacyjne, dlatego te czste zmiany prawa postrzegaj jako dziaania wymierzone przeciwko nim. Ministerstwo Gospodarki dostrzega problem wysokiej skali reglamentacji oraz duej liczby obcie regulacyjnych, niewspmiernej do potrzeb wynikajcych z bezpieczestwa konsumenta, obrotu gospodarczego, bezpieczestwa pastwa i innych uwarunkowa spoeczno-gospodarczych. Przeprowadzone analizy potwierdziy, e pole do redukcji reglamentacji jest bardzo due. W zwizku z tym w 2009 roku kontynuowano dziaania, ktre w gwnej mierze maj uproci prawo. Realizacja powyszych celw prowadzana jest przede wszystkich w ramach Pakietu na rzecz przedsibiorczoci. Gwnym celem Pakietu zawierajcego ponad 20 nowelizacji ustaw, dotyczcych gwnie szeroko pojtego prawa gospodarczego oraz podatkowego jest uatwienie podejmowania i prowadzenia dziaalnoci gospodarczej. Likwidowanie zbdnych bd dublujcych si, nierzadko sprzecznych przepisw, zmniejszanie reglamentacji, zwikszanie swobody dziaalnoci gospodarczej oraz poprawa przejrzystoci i jednoznacznoci obowizujcych przepisw maj przyczyni si do stworzenia otoczenia regulacyjnego przyjaznego obywatelom i przedsibiorcom. Do tej pory wprowadzono w ycie szesnacie ustaw z Pakietu. Aby lepiej identyfikowa bariery w rozwoju, a nastpnie je przezwycia, dokonuje si okresowej oceny sytuacji gospodarczej w oparciu o ankietowanie przedsibiorcw. Badania ankietowe prowadzone w Ministerstwie Gospodarki pokazuj, e w 2009 roku przedsibiorcy odczuli skutki spowolnienia gospodarczego. Miao to wpyw na zgaszane przez nich bariery rozwoju przedsibiorczoci, jak rwnie ocen prowadzonej polityki gospodarczej. Podobnie jak w poprzednich badaniach, rwnie w 2009 r. przedsibiorcy wymienili wysoko podatkw i opat oraz skomplikowanie przepisw prawnych jako najwaniejsze bariery rozwoju. Czynnikami, ktre w poprzednich latach byy mniej istotne, okazay si nisze obroty oraz konkurencja ze strony maych i duych przedsibiorstw. Do takich odpowiedzi skoniy przedsibiorcw skutki oglnowiatowego kryzysu. Mniej dotkliwe w sytuacji spowolnienia gospodarczego s dla firm koszty siy roboczej oraz problemy odpowiednich kwalifikacji pracownikw. INNOWACYJNO. W midzynarodowym ujciu porwnawczym, innowacyjno polskiej gospodarki jest niska. Potwierdzaj to rne badania i raporty, z ktrych jednym z najistotniejszych jest raport pt. Europejska Tablica Wynikw w zakresie Innowacji (European Innovation Scoreboard EIS). Wg najnowszej edycji raportu (stycze 2010 r.) Polska, podobnie jak przed rokiem zostaa sklasyfikowana na 23 miejscu wrd pastw UE. Jednak dziki zwikszeniu wskanika innowacyjnoci awansowaa z grupy krajw doganiajcych do grupy umiarkowanych innowatorw. Zgodnie z wynikami badania, Polska charakteryzuje si niszym ni przecitna dla wszystkich pastw Unii Europejskiej poziomem Sumarycznego Wskanika Innowacyjnoci (Sumary Innovation Index SII), ale wyszym ni rednia dla UE tempem wzrostu tego wskanika.

14


Monitoring wskanikw oceniajcych innowacyjno polskiej gospodarki nie daje jednoznacznej odpowiedzi na temat postpu w tym zakresie. Ich zmiany nie s jednokierunkowe. Do tych sugerujcych pozytywne tendencje w gospodarce mona zaliczy dynamik nakadw na innowacje. Polskie przedsibiorstwa przeznaczaj coraz wicej rodkw na innowacje. W 2008 r. nakady na dziaalno innowacyjn wzrosy o 25,7% w relacji do roku poprzedniego. Z kolei uwag zwraca niski udzia nakadw na B+R (ok.0,6% PKB). Dodatkowo w Polsce mamy do czynienia ze stosunkowo niskim udziaem rodkw podmiotw gospodarczych i relatywnie wyszymi nakadami publicznymi. W 2008 r. nie nastpiy istotniejsze zmiany w strukturze produkcji sprzedanej przedsibiorstw wedug poziomw techniki. Odnotowa jednak naley spadek cznego udziau wyrobw wysokiej i redniowysokiej techniki z 31,5% w roku 2007 do 31,1% w 2008 r., przy jednoczesnym wzrocie udziau wyrobw rednio-niskiej i niskiej techniki. WYNIKI FINANSOWE PRZEDSIBIORSTW. W I proczu 2009 roku w gospodarce byy kontynuowane negatywne tendencje, ktre ujawniy si w II proczu 2008 roku. W porwnaniu z I proczem 2008 roku zmniejszyy si wyniki finansowe na wszystkich rodzajach dziaalnoci. czny wynik na dziaalnoci gospodarczej zmniejszy si prawie o 20%. W II proczu 2009 roku nastpia poprawa sytuacji. Wyniki na wszystkich rodzajach dziaalnoci wzrosy. W skali roku 2009 odnotowano wzrost przychodw z caoksztatu dziaalnoci o 0,9%. Wynik ze sprzeday wzrs o 1,4 mld z (o 1,2%), a wynik z pozostaej dziaalnoci operacyjnej zmniejszy si o 1,2 mld z (o 16,0%). Zmiany tych wynikw nie miay jednak zbyt duego wpywu na przyrost wyniku na dziaalnoci gospodarczej. O jego istotnej poprawie zdecydowaa dziaalno finansowa. Poniesiona w roku 2008 strata na tej dziaalnoci (22,0 mld z) zmniejszya si o ponad 75%, do 5,1 mld z. Bezwzgldne zmniejszenie straty o 16,9 mld z byo podstawowym czynnikiem poprawy wyniku na dziaalnoci gospodarczej. Wynik finansowy brutto wynis 116,1 mld z (wzrost o 17,1%), a wynik finansowy netto 95,8 mld z (wzrost o 22,0%). Wskaniki rentownoci wzrosy: rentowno ze sprzeday do 5,2%, rentowno brutto do 5,0%, a rentowno netto do 4,1%. WYZWANIA. Rok 2009 zosta naznaczony wpywem oglnowiatowego kryzysu gospodarczego. Z nasz gospodark kryzys obszed si agodniej ni w przypadku innych krajw, cho o wzrocie gospodarczym z lat poprzednich nie mogo by mowy. Niemniej jednak 1,8-proc. wzrost PKB by najwikszy spord gospodarek Unii Europejskiej. Dua w tym zasuga polskich przedsibiorcw, ktrzy nie ulegli pesymistycznym nastrojom, cho na pewno w znacznie wikszym stopniu ni w poprzednich latach przyjli strategie defensywne, zwaszcza jeli chodzi o inwestycje. W warunkach spowolnienia trudno jednak takiemu zachowaniu odmwi racjonalnoci. Obecnie priorytetem dla polskiej gospodarki w krtkim i rednim horyzoncie jest poprawa stanu finansw publicznych. Dugotrwale utrzymujcy si deficyt budetowy prowadzi do narastania dugu publicznego i negatywnie wpywa na sytuacj gospodarcz kraju. Pogorszenie sytuacji w tym zakresie to efekt wiatowego kryzysu gospodarczego, ale jednoczenie nierwnowaga finansw publicznych ma przede wszystkim podoe strukturalne i jest wynikiem zaniechania dostosowa w okresie dobrej koniunktury w latach poprzednich. Polska, wykorzystujc polepszajc si koniunktur gospodarcz, musi podj dziaania naprawcze w zakresie finansw publicznych, dy do poprawy struktury wydatkw i redukcji deficytu.

15


Jednoczenie rwnowaeniu finansw publicznych powinno towarzyszy wsparcie obszarw, ktre stymuluj potencjalne (dugookresowe) tempo wzrostu gospodarczego, czyli: wzrost aktywnoci zawodowej i poprawa funkcjonowania rynku pracy; pene wykorzystanie jednolitego rynku; wzrost kapitau ludzkiego (edukacja, B+R, innowacyjno). Rozwj tych obszarw powinien wspiera postp technologiczny oraz wzrost produktywnoci. W dugiej perspektywie wyzwania zwizane s z istniejcymi trendami wiatowymi i wypywajcymi z nich zagroeniami. Czynniki w szczeglnoci brane pod uwag to: procesy globalizacyjne, wzmagajce presj konkurencyjn na gospodarki, przedsibiorcw i obywateli, czynniki demograficzne, w tym gwnie starzenie si spoeczestw i zwizana z tym konieczno zmiany modelu aktywnoci zawodowej oraz migracje, a take wyzwania w zakresie niwelowania negatywnych skutkw oddziaywania czowieka na rodowisko. Wana cz dziaa podejmowanych przez Polsk, a majcych skutki dugofalowe, jest wynikiem integracji i zobowiza wobec Unii Europejskiej. W zwizku z upywem okresu realizacji Strategii Lizboskiej, na jesieni 2009 r. Komisja Europejska zainicjowaa dyskusj nad now strategi spoeczno-gospodarcz Europa 2020. Ostateczny ksztat Strategii zosta przyjty przez Rad Europejsk 17 czerwca 2010 r. Zaproponowana nowa wizja rozwoju jest propozycj spoecznej gospodarki rynkowej XXI wieku, cechujcej si stabilnym wzrostem gospodarczym oraz zapewniajcej wysoki poziom zatrudnienia. Podkrelona zostaa potrzeba wsplnego dziaania pastw czonkowskich na rzecz wychodzenia z kryzysu oraz wdraania reform umoliwiajcych stawienie czoa wyzwaniom zwizanym z globalizacj, starzeniem si spoeczestw, czy rosnc potrzeb racjonalnego wykorzystywania zasobw. Dla osignicia powyszych celw zaproponowano trzy podstawowe, wzajemnie wzmacniajce si priorytety: wzrost inteligentny (ang. smart growth) (rozwj gospodarki opartej na wiedzy i innowacjach), wzrost zrwnowaony (ang. sustainable growth) (promowanie gospodarki zrwnowaonej, efektywniej wykorzystujcej zasoby, bardziej zielonej, a zarazem konkurencyjnej) oraz wzrost sprzyjajcy wczeniu spoecznemu (ang. inclusive growth) (wzmacnianie gospodarki charakteryzujcej si wysokim zatrudnieniem oraz spjnoci ekonomiczn, spoeczn i terytorialn). W ramach Strategii Europa 2020 zaproponowano nastpujce cele na poziomie Unii Europejskiej: denie do osignicia wskanika zatrudnienia w wysokoci 75% wrd kobiet i mczyzn w wieku 2064 lat; czny poziom inwestycji publicznych i prywatnych w sektorze B+R w wysokoci 3% PKB; zmniejszenie emisji gazw cieplarnianych o 20% (warunkowo 30%) w porwnaniu z poziomami z roku 1990; zwikszenie do 20% udziau energii odnawialnej w oglnym zuyciu energii; oraz denie do zwikszenia efektywnoci energetycznej o 20% (realizacja pakietu energetycznoklimatycznego); podniesienie poziomu wyksztacenia, zwaszcza poprzez denie do zmniejszenia poniej 10% odsetka osb zbyt wczenie koczcych nauk oraz poprzez zwikszenie do 40% odsetka osb w wieku 30-34 lat majcych wyksztacenie wysze lub rwnowane; propagowanie wczenia spoecznego, w szczeglnoci przez obnienie poziomu ubstwa i wydobycie co najmniej 20 mln osb z zagroenia ubstwem i wykluczeniem. Kierujc si tak okrelonymi wskanikami kade z pastw czonkowskich, uwzgldniajc specyfik ich sytuacji ekonomiczno-spoecznej, okrelio wasne cele Nastpnym etapem w tym procesie bdzie przygotowanie przez pastwa czonkowskie nowych krajowych programw reform, ktre poza nowymi zintegrowanymi wytycznymi bd uwzgldnia ustalone w dialogu z KE krajowe cele Strategii Europa 2020 oraz bariery wzrostu zidentyfikowane dla poszczeglnych pastw czonkowskich.

16


Podstawowym instrumentem realizacji Strategii Europa 2020 maj sta si projekty przewodnie (ang. flagship initiatives), realizowane na poziomie UE, pastw czonkowskich, wadz regionalnych i lokalnych: Unia innowacji skoncentrowanie dziaalnoci badawczo-rozwojowej (B+R) i innowacji na wyzwaniach, przed ktrymi stoi spoeczestwo, takimi jak zmiany klimatu, poprawa efektywnoci energetycznej, zmiany demograficzne, ochrona zdrowia; Modzie w drodze poprawa jakoci na wszystkich poziomach edukacji i szkole oraz zwikszanie atrakcyjnoci europejskiego szkolnictwa wyszego na arenie midzynarodowej; Europejska agenda cyfrowa osignicie trwaych korzyci gospodarczych i spoecznych z jednolitego rynku cyfrowego opartego na dostpie do szerokopasmowego Internetu; Europa efektywnie korzystajca z zasobw wsparcie zmiany w kierunku gospodarki niskoemisyjnej i efektywniej korzystajcej z zasobw rodowiska oraz denie do wyeliminowania zalenoci wzrostu gospodarczego od degradacji rodowiska przyrodniczego (ang. decoupling); Polityka przemysowa w dobie globalizacji poprawa warunkw dla przedsibiorczoci, zwaszcza MSP oraz wsparcie rozwoju silnej bazy przemysowej, zdolnej do konkurowania w skali globalnej; Program na rzecz nowych umiejtnoci i zatrudnienia stworzenie warunkw do unowoczenienia rynkw pracy, przez uatwienie mobilnoci pracownikw i rozwj ich umiejtnoci, w celu zwikszenia poziomu zatrudnienia oraz zapewnienie trwaoci naszych modeli spoecznych; Europejski program walki z ubstwem zapewnienie spjnoci gospodarczej, spoecznej i terytorialnej poprzez pomoc osobom biednym i wykluczonym spoecznie oraz umoliwienie im aktywnego uczestniczenia w yciu spoecznym. Zwikszeniu skutecznoci programowania i wdraania polityki rozwoju na szczeblu krajowym oraz podniesieniu jakoci funkcjonowania instytucji publicznych ma suy model zarzdzania zaprezentowany w Zaoeniach systemu zarzdzania rozwojem Polski. Na podstawie Zaoe oraz przyjtego 24 listopada 2009 r. przez Rad Ministrw Planu uporzdkowania strategii rozwoju przygotowywana jest Dugookresowa strategia rozwoju kraju z horyzontem czasowym sigajcym 2030 roku oraz aktualizacja redniookresowej strategii rozwoju kraju. Jednoczenie przygotowywanych jest 9 nowych strategii rozwoju, realizujcych rednioi dugookresow strategi rozwoju kraju. Wrd nich znajduj si: Strategia innowacyjnoci i efektywnoci gospodarki, Strategia rozwoju zasobw ludzkich, Strategia rozwoju transportu, Bezpieczestwo energetyczne i rodowisko, Sprawne pastwo, Strategia rozwoju kapitau spoecznego, Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego Regiony-miasta-obszary wiejskie, Strategia Bezpieczestwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej, Strategia zrwnowaonego rozwoju wsi i rolnictwa. Generalnie celem polityki gospodarczej jest stworzenie warunkw do powrotu gospodarki na ciek szybkiego i jednoczenie zrwnowaonego wzrostu, przy zapewnieniu optymalnego tempa konsolidacji finansw publicznych i wysokiego poziomu inwestycji strukturalnych. Gospodarka wysoce konkurencyjna do jakiej dymy to gospodarka innowacyjna i efektywna, ktrej uczestnicy s w stanie skutecznie konkurowa z innymi podmiotami na globalnym rynku, wykorzystujc korzyci, jakie daje wsppraca i efektywne wykorzystanie zasobw (w tym wiedzy).

17

Tabela 1 Podstawowe wskaniki sytuacji gospodarczej w latach 2001-2009 (ukad dynamiczny, rok poprzedni = 100)Jedn. miary mld z % % 2001 779,6 101,2 98,7 102,3 90,3 511,3 100,6 101,6 105,5 103,6 68,8 93,6 106,0 90,5 0,7 0,6 -0,3 -0,3 40.316,1 117,4 56.128,8 105,8 43.229,9 107,5 58.211,8 103,7 0,8 1,2 -0,2 0,2 2,8 3,8 1,7 2,5 47.398,7 109,5 60.182,8 103,4 90,0 100,6 97,6 162,7 99,7 100,9 93,0 108,1 106,5 6,0 7,4 4,8 6,0 59.583,8 125,6 71.330,9 118,2 66,9 67,5 70,6 100,8 101,7 104,4 100,7 101,9 100,8 103,5 102,1 101,0 102,6 107,0 100,7 102,3 101,0 101,4 101,1 108,3 112,6 93,7 525,3 99,9 564,6 106,4 678,5 103,4 102,1 104,7 102,1 105,0 104,9 105,7 808,6 101,4 101,0 843,2 103,9 102,8 924,5 105,3 106,2 983,3 103,6 102,5 1.060,0 106,2 107,3 1.176,7 106,8 108,7 1.275,4 105,1 105,6 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 % 2009 1.344,0 101,8 99,0 102,3 99,2 912,7 96,5 102,3 102,5 104,0 102,6 104,2 103,3 103,4 103,5 103,5 148,0

Lp.

Wyszczeglnienie

1. 2. 3. 3.1

3.2 4.

Produkt krajowy brutto (ceny biece) Produkt krajowy brutto (ceny stae) Popyt krajowy (ceny stae) Spoycie indywidualne z dochodw osobistych (ceny stae) Nakady brutto na rodki trwae (ceny stae) % mld z* mld z** %* %** % % % 106,5 698,7 687,8 103,7 114,9 784,7 775,5 111,2 111,6 117,6 885,0 873,5 111,2 110,7 109,6 942,1 918,3 103,3 103,6

Produkcja sprzedana przemysu

5.

6.

6.1

Ceny produkcji sprzedanej przemysu (rednioroczne) Ceny towarw i usug konsumpcyjnych (rednioroczne) Ceny towarw i usug konsumpcyjnych (dynamika XII/XII) 78,6 82,5 101,5 114,1 107,7 4,9 6,0 3,9 4,8 71.380,8 119,6 81.156,0 113,8

7.

Produkcja budowlano-montaowa

8. 9.

Mieszkania oddane do uytku

mld z* mld z** %* %** tys.

94,1 101,3 113,7 113,3 115,4 116,8 5,8 6,7 4,7 5,4 87.925,9 123,1 100.784,1 124,2

118,3 125,9 117,4 117,8 133,7 120,4 6,1 7,0 5,0 5,9 101.838,7 115,8 120.389.5 119,5

136,6 147,4 110,0 109,2 165,2 110,7 4,2 4,4 3,3 3,5 116.243,8 114,1 142.447,9 118,3

102,2 160,0 99,9 5,0 5,8 4,1 4,8 98.274,5 84,5 107.528,9 75,5

Nakady inwestycyjne ogem (ceny stae) % % % % mln EUR % mln EUR %

%

10. 10.1 11. 11.1 12.

12.1 13.

13.1

Wskanik rentownoci obrotu brutto - w tym przemysu Wskanik rentownoci obrotu netto - w tym przemysu Eksport towarw (wg SAD i od V.2004 r. wg SAD i INTRASTAT) Dynamika (rok poprzedni = 100) Import towarw (wg SAD i od V.2004 r. wg SAD i INTRASTAT) Dynamika (rok poprzedni = 100)

Lp. 2001 -15.812,8 -5.924 -2,8 14.924 12.663 99,5 8.661,7 99,1 99,7 101,7 102,0 8.640,2 8.786,7 8.965,9 99,6 100,9 101,2 102,4 9.387,7 104,7 12.615 12.728 12.880 13.334 99,4 9.050,2 96,7 -2,1 -4,1 -1,2 -2,7 -4,7 -5,1 13.713 102,8 9.850,8 104,9 -5.924 -4.878 -8.166 -3.016 -7.445 -14.696 -18.302 -14.881,9 -12.784,1 -11.747,2 -9.775,1 -12.858,2 -18.550,8 -26.204,1 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 -9.254,4 -5.005,0 -1,6 b.d. b.d. 9.786,8 99,4 mln EUR mln EUR % tys. osb % tys. osb tys. osb

Wyszczeglnienie

Jedn. miary

14.

Saldo obrotw towarowych

15.

15.1 16.

16.1 17.

Saldo rachunku biecego bilansu patniczego - w proc. PKB Pracujcy w gospodarce narodowej (przecitne w roku) Dynamika (rok poprzedni = 100) Przecitne zatrudnienie w gospodarce -2,5 14.590 12.729 97,8 8.759,5 8.736,5 96,8

17.1

Dynamika (rok poprzedni = 100)

Liczba bezrobotnych zarejestrowanych (na tys. osb 3.115,1 3.217,0 3.175,7 2.999,6 2.773,0 2.309,4 1.746,6 1.473,8 1.893,0 koniec okresu) 18.1 Dynamika (rok poprzedni = 100) % 115,3 103,3 98,7 94,5 92,4 83,3 75,6 84,4 128,4 19. Stopa bezrobocia rejestrowanego (na koniec 18,0 % 17,5 20,0 19,0 17,6 14,8 11,4 9,5 11,9 roku) 20,0 20. Przecitne nominalne miesiczne z 2.045,1 2.097,8 2.185,0 2.273,4 2.360,6 2.475,9 2691,0 2.943,9 3.103,0 wynagrodzenie brutto w gospodarce narodowej 20.1 - w sektorze przedsibiorstw z 2.203,1 2.277,4 2.341,5 2.438,6 2.515,8 2.643,9 2.888,2 3186,0 3325.0 21. Przecitne realne miesiczne wynagrodzenie % 102,5 100,7 103,4 100,7 101,8 104,0 106,3 109,4 105,5 brutto w gospodarce narodowej 21.1 - w sektorze przedsibiorstw % 101,6 101,5 102,0 100,8 101,2 104,2 106,7 110,1 104,4 22. Dynamika wydajnoci pracy (jako warto dodana brutto na 1 pracownika % 101,9 103,6 104,1 105,6 102,4 104,7 104,2 102,0 b.d. (rok poprzedni = 100) 23. Saldo budetu pastwa mln z -32.358 -39.403 -37.043 -41.417 -28.361 -25.063 -15.956 -24.591 -23.845 23.1 - w proc. PKB % -4,2 -4,9 -4,4 -4,5 -2,9 -2,4 -1,4 -1,9 -1,8 * dane wg PKD 2004; ** dane wg PKD 2007 Wskanik wolumenu produkcji oraz cen produkcji sprzedanej przemysu od 2000 r. wcznie obliczono na podstawie cen bazowych. W roku 1995 - na podstawie cen producenta Wskaniki rentownoci obrotu w gospodarce ogem i przemyle dotycz podmiotw o liczbie pracujcych powyej 50 osb w grnictwie i kopalnictwie oraz przetwrstwie przemysowym oraz powyej 20 osb w pozostaych sekcjach (w roku 1995 roku); dane za lata 2000 2009 dotycz podmiotw o liczbie pracujcych powyej 49 osb we wszystkich sekcjach. Dane w 2002 r. w dwch ujciach, tj. z uwzgldnieniem pracujcych w gospodarstwach indywidualnych w rolnictwie przy wykorzystaniu wynikw Powszechnego Spisu Rolnego 1996 (licznik) oraz Narodowego Spisu Powszechnego Ludnoci i Mieszka 2002 i Powszechnego Spisu Rolnego 2002 (mianownik) rdo: GUS i NBP oraz obliczenia DAP MG.

18.


CZ I POLSKA I WIAT

1. GWNE TENDENCJE W GOSPODARCE WIATOWEJ1.1. Oglny obraz sytuacji w gospodarce wiatowej w 2009 r.Sytuacja w gospodarce globalnej w 2009 roku ksztatowaa si w znacznej mierze pod wpywem wiatowego kryzysu gospodarczego. Po upadku Lehman Brothers we wrzeniu 2008 roku kryzys finansowy przeoy si na sfer realn, co spowodowao, e ju w IV kwartale recesja dotkna najwiksze rozwinite gospodarki, a nastpnie osabienie koniunktury przenioso si na rynki wschodzce. Pod koniec 2008 roku pogbiy si spadki popytu w krajach rozwinitych, co wpyno na obnienie si jego dynamiki w krajach rozwijajcych si. W konsekwencji wolumen handlu midzynarodowego zacz si zmniejsza i w caym 2009 roku obniy si o ok. 12%. W efekcie znacznego osabienia popytu wewntrznego oraz gbokiego zaamania wiatowych obrotw, w 2009 roku wedug Midzynarodowego Funduszu Walutowego odnotowano spadek globalnego PKB o 0,6% (OECD szacuje, e spadek ten wynis 0,9%).Tabela 2 Tempo wzrostu PKB w odniesieniu do roku poprzedniego w cenach staychwiat Stany Zjednoczone Europa UE-27 Strefa euro WNP Rosja Bliski Wschd i Pnocna Afryka Afryka Subsaharyjska Rozwijajce si kraje Azji Chiny Japonia Indie Nowo uprzemysowione gospodarki azjatyckie* * Hong Kong, Republika Korei, Singapur, Tajwan rdo: DAP MG na podstawie danych IMF z kwietnia 2010 2008 3,0 0,4 1,0 0,9 0,6 5,5 5,6 5,1 5,5 7,9 9,6 -1,2 7,3 1,8 2009 -0,6 -2,4 -4,0 -4,1 -4,1 -6,6 -7,9 2,4 2,1 6,6 8,7 -5,2 5,7 -0,9 2010 4,2 3,1 1,3 1,0 1,0 4,0 4,0 4,5 4,7 8,7 10,0 1,9 8,8 5,2

W 2009 roku zaamanie wzrostu gospodarczego dotkno wikszo regionw wiata, w szczeglnoci kraje rozwinite oraz WNP. Spadek PKB w Europie wynis 4% wobec wzrostu na poziomie 1% w roku 2008. Podobna sytuacja wystpia w Unii Europejskiej oraz w strefie euro, gdzie spadek produktu ocenia si na 4,1%. Wrd krajw rozwinitych gboka dekoniunktura wystpia rwnie w Japonii, w ktrej PKB zmniejszy si o 5,2%. 21


Wyrane zaamanie koniunktury gospodarczej odnotowano w przypadku Wsplnoty Niepodlegych Pastw, gdzie PKB w 2009 roku zmniejszy si o 6,6%. Obnienie PKB byo jeszcze wiksze w dominujcej w tej grupie gospodarce rosyjskiej (o 7,9%). Relatywnie najkorzystniej sytuacja ksztatowaa si w rozwijajcych si krajach Azji, gdzie nie odnotowano spadkw PKB, lecz spowolnienie tempa wzrostu do 6,6%, czyli o 1,3 pkt. proc. w porwnaniu z rokiem 2008. Wzrost gospodarczy w Chinach w 2009 roku wynis 8,7% i okaza si o niespena 1 pkt. proc. wolniejszy ni przed rokiem. Gorzej sytuacja wygldaa w przypadku nowo uprzemysowionych gospodarek azjatyckich, gdzie spadek PKB wynis 0,9%. Pogorszenie koniunktury odczuy te kraje Bliskiego Wschodu oraz Afryki. W krajach Bliskiego Wschodu i Azji Pnocnej wzrost PKB wyhamowa o 2,7 pkt. proc., do 2,4%, natomiast w regionie Afryki Subsaharyjskiej o 3,4 pkt. proc. do 2,1%. Zawirowania na rynku finansowym przeoyy si rwnie na poziom wiatowych cen oraz ksztatowanie si kursw gwnych walut. W ostatnich miesicach 2008 roku odnotowano gwatowne spadki cen surowcw, w tym przede wszystkim energetycznych i jednoczenie obserwowano umacnianie si dolara. Z pocztkiem 2009 roku spadki cen zostay nieco wyhamowane. W tym czasie swoj pozycj zaczo powoli odbudowywa euro, ktre sukcesywnie umacniao si wobec dolara a do wybuchu kryzysu greckiego w grudniu 2009 roku. Od tego momentu rozpocz si ponowny trend aprecjacyjny dolara. W ramach podejmowanych dziaa majcych na celu neutralizowanie skutkw kryzysu wiatowego, w wielu gospodarkach wadze wprowadziy pakiety instrumentw antykryzysowych. Gwnym ich zamierzeniem byo zahamowanie spadkw popytu wewntrznego i prywatnej konsumpcji przejawiao si to m.in. w stosowaniu dopat do zakupu dbr trwaego uytku, w tym gwnie samochodw. Jakkolwiek dziaania te skutkoway pewnym wyhamowaniem spadkw popytu, to jednak znaczco wpyny na kondycj finansw publicznych w wielu krajach, co przejawiao si rosncymi deficytami budetowymi i powikszaniem si poziomu dugu publicznego. W obliczu wiatowego kryzysu finansowego i gospodarczego globalny napyw bezporednich inwestycji zagranicznych zmniejszy si z rekordowo wysokiego poziomu blisko 2 bln USD w 2007 roku do niespena 1,7 bln w roku 2008 (spadek o 14%). Spadkowa tendencja bya kontynuowana rwnie w kolejnym roku wedug wstpnych szacunkw UNCTAD w caym 2009 roku globalny napyw BIZ mg obniy si do poziomu ok. 1 bln USD. Lekkie oywienie jest spodziewane w 2010 roku, za wyrana poprawa sytuacji powinna nastpi w roku 2011.

1.2. Sytuacja gospodarcza na waniejszych rynkach wiatowych1.2.1. Stany ZjednoczonePo okresie gbokiej recesji, od drugiej poowy 2009 roku obserwuje si stopniowe oywienie amerykaskiej gospodarki, a co za tym idzie umiarkowany wzrost gospodarczy i pewn popraw podstawowych wskanikw makroekonomicznych. W znacznej mierze byo to efektem serii rzdowych pakietw i dziaa stymulujcych gospodark. W 2009 roku PKB Stanw Zjednoczonych zmniejszy si o 2,4% wobec jego wzrostu o 0,4% w 2008 roku, przy czym w czwartym kwartale 2009 roku, w stosunku do analogicznego okresu roku

22


poprzedniego, odnotowano jego wzrost o 5,6%. Wedug szacunkw OECD w roku 2010 wzrost gospodarczy w Stanach Zjednoczonych wyniesie 3,2%. Odnotowany w 2009 roku spadek PKB nastpi gwnie w konsekwencji radykalnego spadku krajowych inwestycji brutto, tj. o 14,5%, czyli ponad 4-krotnie szybszego ni w roku 2008. Z kolei popyt wewntrzny spad o 3,4% (wobec spadku o 0,7% rok wczeniej), a konsumpcja prywatna zmniejszya o 0,6%. Wskanik bezrobocia zwikszy si z poziomu 5,8% w roku 2008 do 9,3% w roku 2009, czyli do poziomu najwyszego od pierwszej poowy lat 80. Przewiduje si, e w kolejnych latach - wraz ze wzrostem popytu wewntrznego - stopa bezrobocia w Stanach Zjednoczonych bdzie si stopniowo zmniejsza.Tabela 3 Podstawowe wskaniki rozwoju gospodarki USA (w relacji do roku poprzedniego) w %2008 PKB 0,4 Popyt wewntrzny -0,7 Konsumpcja prywatna -0,2 Nakady brutto na rodki trwae -3,6 Ceny konsumpcyjne 3,8 Stopa bezrobocia 5,8 Eksport (towary i usugi) 5,4 Import (towaru i usugi) -3,2 Bilans na ROB (% PKB) -4,9 rdo: DAP MG na podstawie danych OECD z maja 2010. 2009 -2,4 -3,4 -0,6 -14,5 -0,3 9,3 -9,6 -13,9 -2,9 2010 pw 3,2 3,5 2,6 2,0 1,9 9,7 9,4 10,0 -3,8 2011 pw 3,2 3,4 2,7 8,8 1,1 8,9 7,9 8,4 -4,0

W 2009 roku eksport Stanw Zjednoczonych zmniejszy si znacznie agodniej ni innych wiatowych potg handlowych, tj. o 9,6%, przy czym w trzecim kwartale 2009 roku wzrs on o 17,8%, a w czwartym ju prawie o 23%. Z kolei import w tym okresie spad o 13,9%, w tym w trzecim kwartale 2009 roku zwikszy si o 21,3%, a w kolejnym kwartale o 15,8%. Przeoyo si to na redukcj deficytu na rachunku obrotw biecych z 4,9% PKB w 2008 roku do 2,9% PKB w roku 2009. Wedug prognoz OECD amerykaski eksport zwikszy si w 2010 roku o 9,4%, a import o 0,6 pkt. proc. szybciej czyli o 10%.

1.2.2. JaponiaObserwowane w 2009 roku zaamanie japoskiej gospodarki, w konsekwencji wiatowego kryzysu, byo najpowaniejsze w powojennej historii pastwa. Japoski PKB w IV kwartale ubiegego roku spad o 1,4%, podczas gdy w caym 2009 roku zmniejszy si o 5,2%. Jednoczenie eksperci OECD prognozuj, e w 2010 roku tempo wzrostu gospodarki japoskiej wyniesie 3%. Negatywne skutki kryzysu wiatowego byy tak silnie odczuwalne w Japonii w duej mierze ze wzgldu na stosunkowo silne uzalenienie jej gospodarki od handlu zagranicznego. W roku ubiegym wolumen eksportu zmniejszy si o 24%, a wolumen importu o 17%. Ocenia si, e to wanie eksport bdzie gwn si napdow oywienia Japonii po kryzysie. Jakkolwiek w IV kwartale 2009 roku odnotowano spadek jego wolumenu o 5%, to w I kwartale br. nastpi jego wzrost o 34% (w ujciu rok do roku), pomimo istotnej aprecjacji jena. Wskazuje si, e wzrost japoskiego eksportu wynika gwnie z duego popytu zgaszanego z rynku chiskiego, ktry jest odbiorc ok. cznego wywozu z Japonii. Wedug prognoz w 2010 roku naley spodziewa si dynamicznego wzrostu japoskiego eksportu o 17,8%, import za wzronie o 8,3%.

23


Konsumpcja prywatna spada w 2009 roku o 1%, przy czym w ostatnim kwartale ubiegego roku odnotowano jej wzrost o 1,1%. Utrzymanie jej na wzgldnie staym poziomie wynikao z wprowadzenia przez rzd instrumentw fiskalnych takich, jak m.in. dopaty do wybranych dbr trwaego uytku, w tym do zakupu samochodw. Ceny konsumpcyjne w Japonii spady w 2009 roku o 1,4%, przy czym ceny gruntw zmniejszyy si o ok. 5%. Stopa bezrobocia w 2009 roku wyniosa w Japonii 5,1% i zwikszya si o 1,1 pkt. proc. w porwnaniu z rokiem 2008. Warto najwysz osigna ona w poowie roku 2009, kiedy to wyniosa 5,5%. Eksperci OECD szacuj, e stopa bezrobocia byaby wiksza o ok. 1,5 pkt. proc., gdyby rzd nie wprowadzi dopat do wynagrodze wypacanych pracownikom firm, ktre nie dokonay redukcji zatrudnienia, pomimo swoich pierwotnych planw. Saba kondycja rynku pracy objawia si rwnie spadkiem nominalnych wynagrodze o 4% na koniec 2009 roku. Zastosowane przez pastwo instrumenty fiskalne przyczyniy si do pobudzenia gospodarki, ale jednoczenie wpyny na wzrost deficytu budetowego z 3% PKB w 2007 roku do 9% PKB w roku 2009. Przewiduje si, e utrzyma si on na podobnym poziomie w latach 2010-2011, co w poczeniu z brakiem reform fiskalnych bdzie wpywa na powikszanie dugu publicznego, ktrego obecny poziom jest najwyszym notowanym wrd krajw OECD (na koniec 2009 r. wynis 217% PKB).Tabela 4 Podstawowe wskaniki rozwoju gospodarki japoskiej (w relacji do roku poprzedniego) w %2008 PKB -1,2 Popyt wewntrzny -1,3 Konsumpcja prywatna -0,7 Nakady brutto na rodki trwae -2,6 Ceny konsumpcyjne 1,4 Stopa bezrobocia 4,0 Eksport (towary i usugi) 1,6 Import (towary i usugi) 0,9 Bilans na ROB (% PKB) 3,3 rdo: DAP MG na podstawie danych OECD z maja 2010. 2009 -5,2 -4,0 -1,0 -14,3 -1,4 5,1 -24,0 -17,0 2,8 2010 pw 3,0 1,7 2,0 0,0 -0,7 4,9 17,8 8,3 3,3 2011 pw 2,0 2,0 1,2 4,6 -0,3 4,7 7,8 8,2 3,5

Niepewno co do oywienia gospodarki japoskiej w duej mierze powizana jest z ksztatowaniem polityki fiskalnej oraz wpywem instrumentw fiskalnych na wzrost konsumpcji prywatnej. Ponadto, jakkolwiek wzrost gospodarczy w przypadku Japonii powizany z rozwojem eksportu jest silnie uzaleniony od skali oywienia w wiatowym handlu, to dua i gwatowna aprecjacja jena moe zahamowa wzrost eksportu. Niemniej jednak ocenia si, e pobudzenie eksportu na skutek wzrostu wiatowych obrotw przyczyni si do oywienia inwestycyjnego oraz poprawy warunkw na rynku pracy.

1.2.3. EuropaW 2009 roku PKB w Europie zmniejszy si o 4% (w porwnaniu ze wzrostem o 1% w roku 2008), przy czym spadek produktu by wikszy w rozwinitych krajach europejskich. W strefie euro PKB zmniejszy si o 4,1%. W tej grupie pastw najwiksze spadki dotkny Finlandi (7,8%), Soweni (7,3%) oraz Irlandi (7,1%), najmniejsze za Cypr (1,7%) i Malt (1,9%). Tempo spadku u naszego gwnego partnera handlowego Niemiec wynioso 4,9% wobec wzrostu o 1% w roku 2008. Natomiast na tle grupy krajw zaliczanych przez MFW do grona rozwijajcych si pastw Europy, korzystnie wyrniaa si Polska, ktra bya jedyn unijn gospodark wykazujc dodatnie tempo wzrostu gospodarczego w 2009 roku (1,8%). Wrd tych krajw najgbsze zaamanie gospodarcze odnotowano w krajach batyckich - na otwie spadek PKB wynis 18%, na Litwie 15%, a w Estonii

24


14,1%. Gboka dekoniunktura w pastwach batyckich oraz m.in. w Bugarii i Rumunii czyli rozwijajcych si krajach posiadajcych istotne deficyty na rachunku obrotw biecych oraz silnie uzalenionych od finansowania zewntrznego wynikaa w duej mierze wanie ze znacznego ograniczenia w dostpie do zewntrznego finansowania. Popyt wewntrzny w 2009 roku w strefie euro, na skutek oddziaywania kryzysu, zmniejszy si o 3,3%, natomiast konsumpcja prywatna spada w tym czasie o 1%. Spord krajw europejskich najgbsze zaamanie popytu wewntrznego nastpio w Islandii (20,1%), Irlandii (13,4%) i na Wgrzech (11,5%). W przypadku Niemiec i Francji najwaniejszych gospodarek strefy euro spadki popytu wyniosy odpowiednio 2% i 2,4%. Gbsze zaamanie odnotowano w Wielkiej Brytanii, gdzie popyt wewntrzny obniy si o 5,3%. Skutkiem globalnego spadku cen, w szczeglnoci cen surowcw oraz redukcji globalnego popytu byo zmniejszanie si poziomu inflacji w strefie euro (HICP), ktra w 2009 roku wyniosa 0,3% wobec 3,3% w roku 2008. Nieco nisze tempo wzrostu cen odnotowano w gospodarce niemieckiej (0,2%) oraz francuskiej (0,1%). EBC w celu przeciwdziaania wystpieniu deflacji ju od jesieni 2008 roku obnia stopy procentowe do poziomu 1% (od maja 2009 r.). Wpyw kryzysu finansowego na realn sfer gospodarki europejskiej uwidoczni si rwnie w rosncej stopie bezrobocia, ktra w 2009 roku w strefie euro wyniosa 9,4% wobec 7,5% rok wczeniej. Najwikszy wzrost bezrobocia odnotowano w Hiszpanii, gdzie osigno ono poziom 18%, czyli o 6,7 pkt. proc. wikszy ni w roku 2008. Natomiast relatywnie niewielkie zwikszenie stopy bezrobocia (o 0,2 pkt. proc.) odnotowano w przypadku gospodarki niemieckiej, gdzie wyniosa ona 7,6%. W rezultacie zastosowania w najwaniejszych gospodarkach europejskich instrumentw fiskalnych gwnie w celu wyhamowania spadkw popytu wewntrznego deficyt budetowy w strefie euro wzrs z 2% PKB w 2008 roku do 6,3% w roku 2009, a dug publiczny przekroczy poziom 78% PKB.Tabela 5 Podstawowe wskaniki rozwoju gospodarki strefy euro (w relacji do roku poprzedniego) w %2008 PKB 0,5 Popyt wewntrzny 0,5 Konsumpcja prywatna 0,3 Nakady brutto na rodki trwae -0,9 Ceny konsumpcyjne 3,3 Stopa bezrobocia 7,5 Bilans na ROB (% PKB) -0,8 rdo: DAP MG na podstawie danych OECD z maja 2010. 2009 -4,1 -3,3 -1,0 -10,7 0,3 9,4 -0,3 2010 pw 1,2 0,3 0,1 -2,2 1,4 10,1 0,3 2011 pw 1,8 1,1 1,0 2,2 1,0 10,1 0,8

Wedug prognoz OECD, w 2010 roku mona spodziewa si umiarkowanego oywienia koniunktury w strefie euro oczekuje si wzrostu PKB na poziomie 1,2%, przy czym skala oywienia bdzie zrnicowana w poszczeglnych pastwach. Wrd krajw strefy euro najszybszego wzrostu gospodarczego eksperci spodziewaj si na Sowacji (3,6%). Jednoczenie przewiduje si kontynuacj spadku PKB w takich krajach, jak Grecja (3,7%), Irlandia (0,7%) oraz Hiszpania (0,2%). Wychodzenie z recesji przez te kraje bdzie znaczniej wolniejsze gwnie ze wzgldu na brak wewntrznej rwnowagi fiskalnej i rwnowagi na rachunku obrotw biecych. Wedug prognoz MFW szybszy wzrost bdzie dotyczy krajw wschodzcej Europy (2,9%), na czym zaway ma dynamiczne tempo wzrostu gospodarczego w Turcji (5,2% wg MFW i 6,8% wg OECD) i Polsce (2,7% wg MFW i 3,1% wg OECD). Jednoczenie ocenia si, e recesja i wychodzenie z kryzysu najduej potrwa w krajach batyckich, gdzie w przypadku Litwy i otwy w 2010 roku prognozowane s dalsze spadki PKB odpowiednio o 1,6% i 4%. 25


1.2.4. Rozwijajce si rynki azjatyckieSpowolnienie rozwoju wiatowej gospodarki w roku 2008, a take w pierwszej poowie 2009 roku stayo si mocnym fundamentem dla prognoz mwicych o znaczcym wyhamowaniu wzrostu PKB w krajach azjatyckich w caym roku 2009. Wedug wstpnych danych MFW wrd pastw tego regionu najgorzej wygldaa sytuacja w Singapurze, Tajwanie, Hong Kongu, Republice Korei, Malezji oraz Tajlandii, gdzie odnotowano spadki PKB. Mimo tak negatywnych oczekiwa co do ksztatowania si koniunktury w gospodarkach krajw azjatyckich w 2009 roku, rzeczywisto ekonomiczna obraa zdecydowanie bardziej pozytywny kierunek zmian. Wyniki osignite przez analizowane wschodzce gospodarki byy nie tylko lepsze od pierwotnych prognoz, ale rwnie przykadowo w odrnieniu od Europy miay bardziej zrwnowaony charakter, tj. opieray si na nadal relatywnie wysokich poziomach popytu wewntrznego oraz zewntrznego. Tendencj t obrazuje przede wszystkim gospodarka Chin, bdca gwn si napdow rozwijajcych si pastw Azji, ktra odnotowaa wzrost PKB na poziomie 8,7% w 2009 roku (wedug pierwotnej prognozy MFW mia on wynie 6,5%) wobec 9,6% w roku 2008. Istotnym czynnikiem spowolnienia negatywnych trendw, bdcych skutkiem globalnego kryzysu gospodarczego, importowanych niejako ze Stanw Zjednoczonych i dalej Unii Europejskiej, bya w przewaajcej mierze szybka normalizacja sytuacji w handlu zagranicznym, w tym szczeglnie w eksporcie. Element ten pozwoli na podtrzymanie dynamiki produkcji analizowanych gospodarek, ale take wyhamowa w duej mierze odpyw kapitau z regionu. Ponadto na tak dobre wyniki zoyy si czynniki dugookresowe jak m.in. niski poziom dugu publicznego. Zrwnowaona polityka wydatkowania rodkw publicznych w poprzednich okresach pozwolia w czasie globalnej recesji na bardziej zdecydowane, ekspansywne wsparcie gospodarki rodkami publicznymi. Gospodarka Chin pomimo spowolnienia, nadal jest jedn z najprniej rozwijajcych si gospodarek regionu. PKB w 2009 roku wzrs o 8,7%, a przewidywany wzrost PKB w roku 2010 wyniesie 10%. Gwn determinant przyrostu PKB pozostaje tu popyt wewntrzny. Ponadto pozytywnym sygnaem dla dugookresowego wzrostu gospodarczego w Chinach jest nadal szybko rozwijajcy si rynek pracy, ktrego dynamika jest w duej mierze pochodn rosncych inwestycji. Oczekuje si, e w 2010 roku, w zwizku z narastajcym ryzykiem przegrzania rynku nieruchomoci, zarwno polityka monetarna, jak i fiskalna Chin przybior bardziej neutralny kierunek. Moliwe jest rwnie kontynuowanie dziaa ukierunkowanych na ograniczenie akcji kredytowej. W roku 2009 duy wpyw na ksztatowanie koniunktury w Indiach, poza nadal utrzymujc si niepewnoci na rynku finansowym, miaa rwnie sytuacja wewntrzna. Bardzo saby wynik produkcji w sektorze rolnym odpowiadajcym za niemale 20% PKB, skutecznie ograniczy dynamik wartoci dodanej w gospodarce. Finalnie tempo wzrostu gospodarczego w Indiach wynioso w 2009 roku 5,7% wobec 7,3% wzrostu w roku 2008. W 2010 roku przewiduje si przyspieszenie do poziomu 8,8%. Mimo znacznego spowolnienia dynamiki PKB w 2009 r. (wzrost o 1,7%, przy wzrocie o 4,7% w roku ubiegym) perspektywy dla krajw nalecych do Stowarzyszenia Narodw Azji Poudniowo-Wschodniej (ASEAN) na lata kolejne s pozytywne. Oczekuje si, e wraz z intensywnym przyrostem popytu wewntrznego, stymulowanym rosncym zatrudnieniem, ju w biecym roku wzrost gospodarczy gospodarek wchodzcych w skad ASEAN znaczco przekroczy poziom 5%. W 2009 roku na tle caej grupy korzystnie wyrnia si gospodarka Indonezji, ktrej tempo wzrostu wynioso 4,5%.

26

POLSKA 2010 RAPORT O STANIE GOSPODARKI Tabela 6 Tempo wzrostu PKB oraz cen konsumpcyjnych w % (w relacji do roku poprzedniego)Chiny Indie Pakistan Indonezja Tajlandia Filipiny Malezja Wietnam Republika Korei Tajwan Hong Kong Singapur rdo: DAP MG na podstawie danych MFW z kwietnia 2010. 2008 9,6 7,3 2,0 6,0 2,5 3,8 4,6 6,2 2,3 0,7 2,1 1,4 PKB 2009 2010 pw 8,7 10,0 5,7 8,8 2,0 3,0 4,5 6,0 -2,3 5,5 0,9 3,6 -1,7 4,7 5,3 6,0 0,2 4,5 -1,9 6,5 -2,7 5,0 -2,0 5,7 2011 pw 9,9 8,4 4,0 6,2 5,5 4,0 5,0 6,5 5,0 4,8 4,4 5,3 2008 5,9 8,3 12,0 9,8 5,5 9,3 5,4 23,1 4,7 3,5 4,3 3,8 Ceny konsumpcyjne 2009 2010 pw 2011 pw -0,7 3,1 2,4 10,9 13,2 5,5 20,8 11,5 7,5 4,8 4,7 5,8 -0,8 3,2 1,9 3,2 5,0 4,0 0,6 2,0 2,1 6,7 12,0 10,3 2,8 2,9 3,0 -0,9 1,5 1,5 0,5 2,0 1,7 2,2 2,5 1,8

W prognozowaniu rozwoju sytuacji w regionie akcentuje si metody zwalczania kryzysu przez rzdy poszczeglnych pastw. Istnieje obawa, i zbyt dua ekspansja fiskalna, przy jednoczesnym obnianiu podatkw, spowoduje wzrost stp procentowych wraliwych dla sektora prywatnego, a w przyszoci problemy zwizane ze spat zaduenia sektora finansw publicznych. Jednoczenie utrzymujca si recesja krajw rozwinitych moe spowodowa, i w duszej perspektywie kraje wschodniej Azji bd coraz mniej opiera swoj gospodark na eksporcie do krajw Europy Zachodniej i Ameryki Pnocnej.

1.2.5. Wsplnota Niepodlegych PastwW 2009 roku w krajach WNP odnotowano obnienie PKB o 6,6% wobec jego wzrostu o 5,5% w roku wczeniejszym. Znaczce pogorszenie koniunktury gospodarczej w pastwach tego regionu nastpio szczeglnie w wyniku drastycznego zaamania cen surowcw energetycznych w 2009 roku, w tym przede wszystkim ropy naftowej, jak rwnie ze wzgldu na zmniejszony dostp do rde finansowania zewntrznego. Wrd pastw tego regionu spadek PKB wystpi w szeciu krajach, w tym najwikszy na Ukrainie (spadek o 15,1% wobec wzrostu o 2,1% w roku 2008) oraz w Armenii (spadek o 14,4% wobec wzrostu o 6,8% w roku 2008). Z kolei najszybciej w tym czasie rozwijaa si gospodarka Azerbejdanu oraz Uzbekistanu w tempie odpowiednio: 9,3% i 8,1%. Na Biaorusi natomiast odnotowano nieznaczny wzrost PKB. W WNP wskanik inflacji zmniejszy si z 15,6% w 2008 roku do 11,2% w 2009 roku, w tym w Rosji wynis 11,7%, na Ukrainie 15,9%, a na Biaorusi 13% wobec ich poziomw sprzed roku odpowiednio: 14,1%, 25,2% i 14,8%. W Uzbekistanie natomiast jako jedynym pastwie z tego regionu odnotowano zwikszenie wskanika inflacji z 12,7% w roku 2008 do 14,1% w 2009 roku, a w Turkmenistanie deflacj 2,7%. U najwaniejszego partnera handlowego Polski z tego regionu Rosji PKB zmniejszy si o 7,9% wobec jego wzrostu o 5,6% w roku 2008. W Rosji podobnie jak w caej WNP zaamanie gospodarcze byo w szczeglnoci rezultatem spadku cen surowcw energetycznych. Ponadto na ogln z sytuacj gospodarcz wpyny spadek pac i dochodw realnych, a z tym zwizane znaczce zmniejszenie popytu wewntrznego i produkcji przemysowej, spadek aktywnoci inwestycyjnej, zwikszona aktywno pastwa w zakresie ochrony rynku wewntrznego oraz ograniczenia w dostpie podmiotw gospodarczych do kredytw. 27


Dane za ostatni kwarta 2009 roku, jak i za pierwsze miesice br. wskazuj na wychodzenie z recesji pastw WNP oraz na ich powolne oywienie gospodarcze. Wpyw na to miao kilka zasadniczych czynnikw, w tym przede wszystkim wzrost cen surowcw energetycznych oraz nieznaczne zwikszenie produkcji i zatrudnienia, normalizacja wiatowego handlu i przepyww kapitaowych oraz programy wsparcia Midzynarodowego Funduszu Walutowego. Prognozuje si, e w 2010 roku gospodarka tego regionu bdzie si rozwija w tempie 4%, w tym najwaniejszych partnerw handlowych Polski Rosji, Ukrainy i Biaorusi w tempie odpowiednio: 4%, 3,7% i 2,4%.Tabela 7 Tempo wzrostu PKB oraz cen konsumpcyjnych w % (w relacji do roku poprzedniego)PKB 2008 2009 2010 pw 2011 pw WNP 5,5 -6,6 4,0 3,6 Rosja 5,6 -7,9 4,0 3,3 Ukraina 2,1 -15,1 3,7 4,1 Kazachstan 3,2 1,2 2,4 4,2 Biaoru 10,0 0,2 2,4 4,6 Turkmenistan 10,5 4,1 12,0 12,2 Armenia 6,8 -14,4 1,8 3,0 Azerbejdan 10,8 9,3 2,7 0,6 rdo: DAP MG na podstawie danych MFW z kwietnia 2010. 2008 15,6 14,1 25,2 17,1 14,8 14,5 9,0 20,8 Ceny konsumpcyjne 2009 2010 pw 11,2 7,2 11,7 7,0 15,9 9,2 7,3 7,3 13,0 7,3 -2,7 5,0 3,4 6,8 1,5 4,7 2011 pw 6,1 5,7 8,9 6,6 6,2 5,4 5,2 3,5

1.3. Realny wzrost globalnego handlu towarowego w 2009 rokuWolumen wiatowego handlu towarami wedug wstpnych szacunkw WTO obniy si w 2009 roku o 12,2% po stronie eksportu oraz o 12,9% po stronie importu, co byo najgbszym zaamaniem obrotw midzynarodowych od II wojny wiatowej.Tabela 8 Tempo zmian wiatowego wolumenu wymiany handlowej w latach 2007-2009 (zmiana do roku poprzedniego, ceny stae z 2005 roku)2007 6,4 4,8 6,7 3,3 4,2 4,0 7,5 4,8 4,5 11,7 19,8 9,4 14,4 9,0 Eksport 2008 2,1 2,1 5,8 0,8 0,0 -0,1 2,2 0,7 2,3 5,5 8,6 2,3 14,4 4,9 2009 -12,2 -14,4 -13,9 -5,7 -14,4 -14,8 -9,5 -5,6 -4,9 -11,1 -10,5 -24,9 -6,2 -5,9 2007 6,1 2,0 1,1 17,6 4,4 4,1 19,9 13,8 14,6 8,2 13,8 1,3 18,7 5,3 Import 2008 2,2 -2,4 -3,7 13,3 -0,6 -0,8 16,3 14,1 14,6 4,7 3,8 -1,3 17,3 3,5 2009 -12,9 -16,3 -16,5 -16,3 -14,5 -14,5 -20,2 -5,6 -10,6 -7,9 2,8 -12,8 -4,4 -11,4

wiat Ameryka Pnocna Stany Zjednoczone Ameryka Poudniowa i rodkowa Europa UE-27 WNP Afryka Bliski Wschd Azja Chiny Japonia Indie Nowo uprzemysowione kraje Azji* *Hongkong, Republika Korei, Singapur i Tajwan rdo: DAP MG na podstawie danych WTO z marca 2010.

28


Spadek wolumenu obrotw towarowych odnotowano w 2009 roku we wszystkich regionach wiata. Realne zaamanie eksportu w najbardziej rozwinitych krajach okazao si wiksze od redniej wiatowej. W Stanach Zjednoczonych wolumen eksportu obniy si o 13,9%, w Unii Europejskiej o 14,8%, a w Japonii a o 24,9%. Jednoczenie mniejsze spadki odnotowano w krajach rozwijajcych si. Relatywnie najmniejszy spadek wolumenu eksportu odnotowano w regionie pastw eksportujcych rop naftow na Bliskim Wschodzie, gdzie wynis on 4,9%. Natomiast wolumen importu obniy si tu ponad 2-krotnie szybciej, tj. o 10,6%. Realny spadek importu w 2009 roku okaza si z kolei najwikszy w przypadku WNP, gdzie zaamanie wynioso 20,2%, podczas gdy tempo spadku wolumenu eksportu byo dwa razy wolniejsze (9,5%). W okresie przed kryzysem ta grupa rynkw charakteryzowaa si stosunkowo wysok dynamik importu w 2007 roku zwikszy si on o 19,9%, a w roku 2008 o 16,3% (pomimo pojawienia si objaww dekoniunktury w II poowie roku). Wolumen eksportu krajw Azji obniy si o 11,1%, czyli o 3,2 pkt. proc. wolniej ni wolumen importu z tego regionu. Dominujcym rynkiem jest tu rynek chiski, gdzie realny spadek wywozu wynis 10,5%. Chiny s jednoczenie gospodark, w ktrej w 2009 roku zwikszy si wolumen importu o 2,8%. W przypadku drugiego duego azjatyckiego rynku Indii spadki wolumenu obrotw wyniosy 6,2% po stronie eksportu oraz 4,4% po stronie importu. Wolniejsze tempo spadku ni rednia wiatowa odnotowano rwnie w grupie nowouprzemysowionych krajw Azji, do ktrych zalicza si Hongkong, Republik Korei, Singapur i Tajwan, gdzie wolumen eksportu obniy si o 5,9%, za zaamanie wolumenu importu byo gbsze i wynioso 11,4%. W 2009 roku realny eksport towarowy Ameryki Pnocnej zmniejszy si w tempie 14,4%, czyli o 2,2 pkt. proc. szybciej ni eksport wiatowy. Natomiast w imporcie z tego regionu spadek wolumenu wynis 16,3% i okaza si o 3,4 pkt. proc. gbszy ni zaamanie oglnego wiatowego importu. Analogicznie ksztatowaa si sytuacja w Stanach Zjednoczonych, gdzie wolumen obniy si o 13,9% w eksporcie i 16,5% w imporcie. Realne spadki obrotw w Europie rwnie byy jednymi z wyszych w porwnaniu ze redni wiatow. W tym regionie wolumen eksportu zmniejszy si o 14,4%, a importu o 14,5%. Na podobnym poziomie ksztatowao si zaamanie wolumenu obrotw wewntrzunijnych tu z kolei spadek po stronie eksportu wynis 14,8%, a importu 14,5%. Ameryka Poudniowa i rodkowa zmniejszya swj realny eksport towarowy o 5,7%, czyli o 6,5 pkt. proc. wolniej ni eksport wiatowy. Natomiast wolumen importu z tego regionu zmniejszy si o 16,3%, czyli o 3,4 pkt. proc. szybciej ni globalny import. Relatywnie wolniejsze tempo spadku wolumenu obrotw odnotowano w krajach afrykaskich, gdzie zarwno po stronie eksportu, jak i importu odnotowano spadki po 5,6%.

29


1.4. Uwarunkowania cenowo kursowe globalnych obrotw towarowych w 2009 roku1.4.1. Zmiany cen wiatowychNa skutek wiatowego kryzysu w ostatnich miesicach 2008 roku obserwowana bya tendencja spadkowa wiatowych cen towarw, ktre osigny najniszy poziom w lutym 2009 roku, po czym nastpio ich ponowne odbicie. Na koniec 2009 roku indeks cen towarw szacowany przez MFW wzrs o ponad 40% w stosunku do wartoci tego wskanika z lutego 2009 roku. Gwn tego przyczyn by wzrost cen ropy naftowej (o ponad 70%) i cen metali (o ok. 60%). Pomimo lepszej sytuacji na rynkach warto tego wskanika jest nadal nisza o 25% od jego najwyszego poziomu z lipca 2008 roku. Ksztatowanie si cen na rynkach towarw konsumpcyjnych w czasie ostatniego kryzysu oraz w trakcie stopniowego polepszenia koniunktury jest odmienne w porwnaniu do poprzednich wiatowych kryzysw. W tym przypadku doszo do znacznie szybszej poprawy sytuacji ekonomicznej. Wynika to z szybszego od oczekiwa tempa wychodzenia z kryzysu wiatowej gospodarki oraz z powodu coraz wikszej roli krajw rozwijajcych si w wiatowej wymianie. Szczeglnie istotna bya mniejsza podatno na skutki kryzysu azjatyckich krajw rozwijajcych si, gdzie konsumpcja w ostatnich latach zwikszaa si najszybciej. Ceny ropy naftowej, po odbiciu z kryzysowego poziomu w drugim kwartale 2009 roku, ustabilizoway si na poziomie midzy 70 a 80 USD za baryk w I kwartale br. Gwn przyczyn wzrostu cen byo wychodzenie wiatowej gospodarki z kryzysu, a zwaszcza szybsze tempo poprawy sytuacji ekonomicznej w krajach rozwijajcych si. Szacuje si, e kraje rozwijajce si przyczyniy si najbardziej do zwikszonego popytu na rop naftow w ok. 10-20%. Warto zaznaczy, e najnowsze dane Midzynarodowej Agencji Energetycznej wskazuj na spadek oglnowiatowego zapotrzebowania na rop o 1,3 miliona baryek dziennie w 2009 roku, spowodowany gwnie ograniczeniem popytu w krajach OECD. Dla kontrastu, znacznie wzrosa konsumpcja ropy naftowej w krajach rozwijajcych si. Ksztatowanie si cen ropy w krtkim okresie zaley obecnie od tego, czy wiatowa gospodarka nadal bdzie przyspiesza w takim tempie, co spowoduje presj popytow na wzrost cen oraz od poday tego surowca, zwaszcza od ustale w ramach organizacji OPEC. Wzrost cen tego surowca w kwietniu 2010 roku wynika z przekona, e gospodarka bdzie si szybciej rozwija ni wczeniej przewidywano. Ewentualny wzrost cen powyej poziomu 80 USD za baryk w krtkim okresie bdzie zalea od tego, czy kraje produkujce rop zdecyduj si na zmniejszenie wolnych mocy produkcyjnych. Ksztatowanie si cen w rednim okresie zalee bdzie od utrzymania stabilnoci relacji popytu i poday. Po stronie poday obiecujco rokuj poszukiwania nowych z surowca. W pierwszej poowie 2009 roku odnotowano nowe zoa, szacowane na ok. 10 miliardw baryek (najwiksze nowoodkryte zasoby od 1990 roku). Po stronie popytu przewiduje si dalszy wzrost zapotrzebowania w krajach rozwijajcych si, pomimo spadku energochonnoci tych gospodarek. Wpyw na cen ropy w duszym okresie bdzie miaa rwnie sytuacja na rynku surowcw alternatywnych, takich jak gaz ziemny czy wgiel. Wzrost cen na rynkach metali by niewiele niszy od wzrostu zanotowanego na rynku ropy naftowej. Po tym jak indeks cen metali szacowany przez MFW straci ponad poow przedkryzysowej najwyszej

30


wartoci, notujc najniszy poziom w lutym 2009 roku, a od tego momentu do koca 2009 roku jego warto podwoia si. Gwnym motorem wzrostu cen metali byy mied, ow i cynk. Do znacznej poprawy sytuacji na tym rynku przyczyniy si w gwnym stopniu kraje rozwijajce si. Po stronie popytowej dominujce znaczenie miay Chiny, ktrych zapotrzebowanie na metale wzroso o ok. 24% na skutek wprowadzenia pakietu stymulacyjnego oraz inwestycji publicznych. W wikszoci gospodarek zanotowano jednak spadek zapotrzebowania na metale w 2009 roku. Po stronie poday na wzrost cen wpyny ograniczenia w produkcji oraz zahamowanie obniki kosztw ich wytwarzania, co byo efektem zaostrzenia norm rodowiskowych oraz sytuacji na rynku pracy. Na skutek silnego popytu oraz ograniczonej poday wewntrznej import metali do Chin wzrs gwatownie w 2009 roku, w tym przede wszystkim import niklu, cyny i oowiu. Biorc pod uwag relatywnie nisk konsumpcj metali per capita w Chinach w porwnaniu do innych krajw rozwijajcych si oraz przewidywania co do kontynuacji silnego wzrostu zapotrzebowania na metale ryzyko spowolnienia na ich rynku obecnie jest niewielkie. Analitycy spodziewaj si dalszego, stopniowego wzrostu cen metali, podobnie jak wszystkich surowcw ogem. W przeciwiestwie do wielu innych towarw konsumpcyjnych, ceny ywnoci zanotoway jedynie skromny wzrost w stosunku do najniszych poziomw z grudnia 2008 roku, chocia naley te pamita, e spadek ich cen w wyniku kryzysu by mniejszy ni w przyp

Documents

Raport Ministerstwa Gosp 2010