Raport "Konsument przyszłości - kierunki rozwoju wzornictwa przemysłowego w Polsce do roku 2030"

Instytut Wzornictwa Przemysłowego Sp. z o.o. jest instytucją, jedyną w Polsce i jednocześnie jedną z najstarszych w Europie, która od ponad 60 lat systemowo zajmuje się wzornictwem przemysłowym.

Instytut to jednostka naukowa oraz Centrum Badawczo--Rozwo-jowe prowadzące badania w zakresie wzornictwa i ergonomii. Zajmuje się upowszechnianiem wzornictwa przemysłowego po-przez działalność wystawienniczą i programy promocyjne. Dys-ponuje największą w kraju biblioteką o profilu wzorniczym oraz prowadzi działalność edukacyjno-kształceniową, w tym na pozio-mie podyplomowym.

Instytut Wzornictwa Przemysłowego jest strategicznym doradcą w zakresie wzornictwa jako narzędzia podnoszącego efektywność przedsiębiorstw. Synergia działań pozwala Instytutowi prowadzić prace analityczne i doradcze – ukierunkowane, o unikatowym profilu – dla przedsiębiorstw, projektantów, organów administracji publicznej i samorządowej.

Raport Konsument przyszłości – kierunki rozwoju wzornictwa przemysłowego w Polsce do 2030 roku jest próbą spojrzenia – z perspektywy konsumenta ñ na warunki, w jakich będzie funk-cjonował polski biznes za 20 lat. Aby dobrze poznać konsumenta przyszłości, konieczna jest wszechstronna analiza uwarunkowań, w jakich będzie on żył: ekonomicznych, demograficznych, spo-łecznych, psychologicznych itp. Ponadto do tworzenia koncep-cji innowacyjnych produktów będących doskonałą odpowiedzią na potrzeby ich odbiorcy niezbędne jest wnikliwe wczytanie się w trendy i poznanie otoczenia zjawisk rynkowych. Mamy nadzie-ję, że źródłem potrzebnej i poszukiwanej wiedzy stanie się niniej-szy raport, będący syntezą opinii wybitnych ekspertów reprezen-tujących kluczowe obszary merytoryczne, w których kształtuje się gospodarcza przyszłość.

Raport powstał w ramach projektu „Zaprojektuj Swój Zysk”, do-starczającego specjalistycznej wiedzy, metodologii i praktycznych rozwiązań przedsiębiorcom i projektantom, aby skutecznie tworzyli innowacyjne wzorniczo produkty i zarządzali wprowadzaniem ich na rynek.

„Zaprojektuj Swój Zysk” to skrócona nazwa kluczowego projektu pod nazwą: „Poprawa konkurencyjności przedsiębiorstw poprzez wzornictwo (innowacja procesowa i produktowa)”, realizowanego przez Instytut Wzornictwa Przemysłowego od 1 września 2008 r. do 30 grudnia 2011 r.

Institute of Industrial Design is a strategic advisor in the area of industrial design, service design and market trends. Institu-te advises and trains companies from different sectors, as well as local and national governmental institutions. Besides being a consultancy, Institute of Industrial Design undertakes various educational initiatives. Institute is also involved in promoting the effective use of design throughout the Polish businesses and a public sector.

The report: “Consumer of the Future – directions in the develop-ment of industrial design in Poland until 2030” is an attempt to look at the conditions in which Polish business will be functioning in 20 years’ time from the consumer’s perspective. To get to know them, it is necessary to conduct a comprehensive analysis of the reality in which future consumers will live – from the economic, demographic, social and psychological point of view etc. Only detailed analysis of trends and conditions of market phenomena allows to create a concept of an innovative product which satis-fies perfectly consumer’s needs. We do hope that this report will become a source of this knowledge as it constitutes a synthesis of opinions of renowned experts from key areas shaping the eco-nomic future.

The report was published as a part of the key project “Design your Profit. Improving Enterprises Competitiveness by Applying Design” conducted by Institute of Industrial Design. Main pur-pose of the project is to improve the competitiveness of Polish companies through design (process and product innovation).

Kon

sum

ent

przy

szło

ści –

kie

runk

i roz

woj

u w

zorn

ictw

a pr

zem

ysło

weg

o w

Pol

sce

do ro

ku 2

030

5

raportreport

Konsument przyszłości– kierunki rozwoju wzornictwa przemysłowego

w Polsce do roku 2030

RAPORT

5

REPORT

5

The Consumer of the Future– directions in the development of

industrial design in Poland until 2030

The Consumer of the Future – directions in the

development of industrial design in Poland until 2030

5EUROPEAN UNION

EUROPEAN REGIONALDEVELOPMENT FUND

UNIA EUROPEJSKAEUROPEJSKI FUNDUSZ

ROZWOJU REGIONALNEGO

R APORT

Konsument przyszłości – kierunki rozwoju wzornictwa przemysłowego w Polsce

do 2030 roku

Konsument przyszłości – kierunki rozwoju wzornictwa przemysłowego w Polsce do 2030 rokuRaport przygotowany we współpracy z SMG/KRC Poland Media S.A.–Redakcja językowa i techniczna: Agnieszka Jędrzejczak-Sprycha© Copyright by Instytut Wzornictwa Przemysłowego, Warszawa 2011–Instytut Wzornictwa Przemysłowego Sp. z o.o.ul. Świętojerska 5/700-236 Warszawatel. (22) 860 00 [email protected]://www.iwp.com.pl

ISBN 978-83-930077-4-5–Opracowanie graficzne, skład i łamanie: Zdanowicz & PawrowskiDruk i oprawa: Dasker–Raport wydany w ramach projektu „Zaprojektuj Swój Zysk” współfinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka

Egzemplarz bezpłatny

R APORT

Konsument przyszłości – kierunki rozwoju

wzornictwa przemysłowego w Polsce do 2030 roku

Warszawa 2011

Spis treści

Wstęp 10

Metodologia i ogólna charakterystyka badania 12

Streszczenie 16

1. Wzornictwo w Polsce 18

1.1. Od agrafki do lokomotywy – rola wzornictwa i projektanta 18

1.2. Znaczenie wzornictwa przemysłowego dla polskich przedsiębiorstw 20

1.3. Zjawiska wpływające na współczesne trendy wzornicze 22

2. Współczesny polski konsument i jego otoczenie 28

2.1. Analiza PEST – czynniki wpływające na zachowania polskiego konsumenta 28

2.2. Analiza SWOT w obszarach mających wpływ na zachowanie konsumentów 39

3. Polski konsument i wzornictwo przyszłości 52

3.1. Zjawiska, które wpłyną na konsumenta przyszłości 52

3.2. Priorytety dla konsumenta przyszłości 61

3.3. Ekspercka ewaluacja trendów konsumenckich i szans na rozwój wzornictwa 67

4. Główne wnioski z badań 90

Rekomendacje przygotowane w Instytucie Wzornictwa Przemysłowego 94

1. Rekomendacje dla instytucji publicznych, podejmujących działania dla rozwoju innowacyjności gospodarki oraz organizacji otoczenia biznesu 94

2. Rekomendacje dla przedsiębiorców i dostawców usług projektowych 94

Eksperci uczestniczący w projekcie 96

Wybrane pozycje bibliograficzne 98

Spis wykresów

|Wykres 1 Liczba studentów design management w Polsce w latach 2008–2011 20

|Wykres 2 Dynamika podziału procentowego populacji Polaków ze względu na zarobki na przestrzeni lat 2005–2010 31

|Wykres 3 Sprzęt podstawowy w gospodarstwach domowych 31

|Wykres 4 Sprzęt luksusowy w gospodarstwach domowych 32

|Wykres 5 Ocena wartości wykształcenia przez ludzi młodych 34

|Wykres 6 Zmiany podziału procentowego wśród kategorii pracowników umysłowych w latach 1998–2010 w Polsce 35

|Wykres 7 Zmiany podziału procentowego wśród różnych kategorii zawodowych (właścicieli prywatnych firm, pracowników usług, rolników oraz robotników) w latach 1998–2010 w Polsce 35

|Wykres 8 Wyniki badania ilościowego ekspertów, dotyczącego tezy 1 69















|Wykres 23 Ranking tez, pod kątem istotności 86

|Wykres 24 Ranking tez, pod kątem wpływu na wzornictwo przemysłowe 87

Spis tabel

|Tabela 1 Zmiana celów korzystania z Internetu przez Polaków w latach 2005 i 2010 36

|Tabela 2 Analiza SWOT warunków ekonomiczno-gospodarczych w Polsce 40

|Tabela 3 Analiza SWOT warunków społeczno-demograficznych w Polsce 41

|Tabela 4 Analiza SWOT warunków rolniczych w Polsce 43

|Tabela 5 Analiza SWOT funkcjonowania funduszy strukturalnych w Polsce 45

|Tabela 6 Analiza SWOT warunków edukacyjnych w Polsce 46

|Tabela 7 Analiza SWOT warunków rozwoju nauki w Polsce 48

|Tabela 8 Lista analizowanych tez w badaniu eksperckim 85

8

Przedmowadr Iwona Palczewska, Instytut Wzornictwa Przemysłowego

Nikt na świecie tak dużo nie myśli o przyszłości jak przedsiębiorcy i projek-tanci. Dla przedsiębiorców strategiczne planowanie i rozwój oferty firmy jest warunkiem powodzenia w biznesie, dla projektantów – wyprzedzanie teraźniej-szości i umiejętność przewidywania trendów wzorniczych – to inspiracja dla kreatywności.

Dla obu grup zawodowych celem jest być krok przed konkurencją. Jednak odpo-wiedź na pytanie, w którym kierunku ten krok należy zrobić, nie jest łatwa. W naj-prostszym ujęciu, potrzebna jest wiedza o dwóch elementach: jak będzie wyglądał świat materialny (technologie, trendy wzornicze) i jak człowiek – konsument.

Czy dawniej producenci batoników myśleli o strategii konkurowania z telefona-mi komórkowymi? Nie? A teraz myślą. I to nie dlatego, że kiedyś nie było tych telefonów, lecz zmieniły się wartości, jakimi kierują się konsumenci.

Badania wykazują, że spadają wydatki nastolatków na słodycze, młodzi ludzie przeznaczają swoje kieszonkowe na doładowanie telefonów komórkowych i wysy-łanie SMS-ów. Do niedawna najpowszechniej stosowanym kryterium segmentacji klientów było kryterium ekonomiczne. Dziś natomiast zabiegani w dni powsze-dnie zjadacze tanich fast foodów zmieniają się w weekend w wymagających na-bywców najwykwintniejszych produktów gastronomicznych, którzy spędzają dłu-gie godziny na przygotowaniu wyrafinowanych bądź egzotycznych dań dla grona przyjaciół, w swych kuchniach wyposażonych w sprzęty z najwyższej półki.

Niniejszy raport jest próbą spojrzenia na warunki, w jakich polski biznes będzie funkcjonował za 20 lat – z perspektywy konsumenta.

20 lat to dużo i mało. Czas jednego pokolenia. W warunkach tempa rozwoju dzi-siejszej cywilizacji to jednak cała epoka. Wystarczy przypomnieć sobie Polskę sprzed 20 lat. Nie mieliśmy Internetu, ale „za to” 600-procentową inflację. Fir-ma Optimus Romana Kluski zaczynała chałupniczo składać komputery – a już w 1994 roku weszła na giełdę. Pod wpływem nurtu grunge nosiliśmy flanelowe koszule w kratkę. Na wystawie Funkausstellung w Berlinie firma Hitachi za-demonstrowała prototyp ekranu LCD o przekątnej 10 cali. Jego cena miała się kształtować w przedziale 1400–2000 dolarów.

9

Świat przyspiesza. Zanim upowszechnił się telefon Bella, upłynęło 50 lat, tele-fonowi komórkowemu wystarczyło 7 lat, a współczesne media społecznościowe, jak Facebook, potrzebują 2–3 lata, by zawojować świat.

Tylko dokładne wczytanie się w trendy i uwarunkowania zjawisk rynkowych pozwala tworzyć koncepcję innowacyjnego produktu wyprzedzającego epokę i będącego w sposób doskonały odpowiedzią na potrzeby konsumenta. Jeszcze trudniejsze jest przewidywanie zjawisk spowodowanych „czynnikiem ludzkim”, wynikających z motywacji konsumenta, jak wspomnianej konkurencji między-branżowej czy załamania się granic między dotychczas trwałymi segmentami konsumentów.

Ani analizy rynku, konkurencji, ani foresighty technologiczne nie odpowiedzą na pytanie, jak będzie wyglądał konsument przyszłości, jaki będzie miał styl ży-cia, jakimi wartościami będzie się kierował, jakie będą jego wybory w odniesie-niu do produktów i usług, a tymczasem to on jest siłą sprawczą nowych zjawisk rynkowych. Żeby go poznać, niezbędna jest wszechstronna analiza uwarunko-wań, w jakich konsument przyszłości będzie żył – ekonomicznych, demograficz-nych, społecznych, psychologicznych itd.

Nie wystarczy śledzenie teraźniejszości, trzeba ją wyprzedzać i przewidywać przyszłość. Ani najszybsze reagowanie, ani najkrótszy cykl wdrożenia nie sprosta konkurencji, potrzebna jest wiedza o okolicznościach kształtujących konsumenta przyszłości – odbiorcę i użytkownika oferty rynkowej przyszłych przedsiębiorstw.

Mam nadzieję, że źródłem takiej wiedzy stanie się niniejszy raport, będący syntezą opinii wybitnych ekspertów z kluczowych obszarów merytorycznych, w których kształtuje się gospodarcza przyszłość.

10

Wstęp

Według amerykańskiego futurologa Alvina Tofflera, są trzy etapy rozwoju cywi-lizacji, które porównuje on do fal.

Pierwsza fala – agrarna związana była z pojawieniem się ok. 10 tys. lat temu wy-nalazków i upowszechnieniem się osiadłego trybu życia, druga – industrialna – związana jest z wynalezieniem druku i maszyny parowej oraz dynamicznym rozwojem przemysłu i eksploatacją zasobów przyrody. Obecne czasy, opisywane przez futurologa wiele lat wcześniej, to fala trzecia – cywilizacja postindustrial-na, w której najważniejszym dobrem jest informacja i wyobraźnia, a indywidu-alna kreatywność zastępuje mechaniczną produkcję1).

Na współczesnym odbiorcy prognozy Tofflera mogą nie robić wrażenia, gdyż funkcjonujemy w globalnej gospodarce, w szybko zmieniającym się otoczeniu zdominowanym przez najnowocześniejsze technologie i szybkość przekazu in-formacji. Kiedy jednak uświadomimy sobie czas, w którym te przewidywania powstały, to zaczynamy sobie zdawać sprawę, jak były one awangardowe.

We współczesnym świecie dynamicznych przemian, które dotykają wszystkich dziedzin i obszarów życia ludzkości: pracy, zdrowia, wypoczynku, miejsca za-mieszkania, równie szybko jak technologie zmieniają się potrzeby i zachowania użytkowników, którzy często stają się także ich kreatorami.

Według amerykańskiego naukowca Richarda Floridy, podstawą zrozumienia obecnej sytuacji gospodarczej i jednocześnie elementami niezbędnymi do jej rozwoju są: technologia, talent i tolerancja. Powstawanie nowych rozwiązań technologicznych łączy się z kreatywnymi, utalentowanymi osobami. Okazuje się także, że najszybciej rozwijają się te regiony, w których społeczeństwa są otwarte na nowości, odmienność i inne kultury.

Twórca pojęcia „klasa kreatywna” zalicza do niej ludzi, których praca polega na kreatywnym rozwiązywaniu problemów i szukaniu innowacyjnych rozwiązań. W dobie Internetu każdy może być kreatorem rzeczywistości, mieć wpływ na postępowanie innych lub uczestniczyć w powstawaniu nowych produktów.

Świat należy do konsumentów coraz bardziej wymagających i świadomych swo-ich potrzeb.

1) Za: M. Warchoł, Architektura trzeciej fali, Cywilizacja 2.0. Świat po rewolucji informatycznej, „Polityka”, wydanie

specjalne, 8/2011, s. 43.

11

Najważniejsze to przewidzieć, w jakim kierunku podążają konsumenci i po-dążać tam przed nimi – stwierdza Philip Kotler2), guru marketingu.

Wydawać się może, że przewidywanie zachowań nabywców na rynku jest obec-nie łatwiejsze (Internet, dostęp do informacji), ale z drugiej strony, zmiany na-stępują w tak szybkim tempie, że często trudno zanalizować trendy. Jeszcze do niedawna uznawało się, że trendy i typologie (segmentacje) konsumenckie zachowują swoją aktualność przez około 5 lat. Obecnie taka analiza daje gwa-rancję aktualności przez maksimum 2 lata. To oznacza, że w najbliższych latach coraz bardziej będzie wzrastało zainteresowanie producentów i usługodawców badaniami przyszłych preferencji konsumentów (zarówno o zasięgu krótko-, jak i długoterminowym), które pozwolą na celniejsze ustalanie strategii firm i w konsekwencji – zwiększą szanse na odniesienie sukcesu rynkowego.

2) P. Kotler, Marketing, Prentice Hall, Rebis Poznań 2005, s 182.

12

Metodologia i ogólna charakterystyka badania

Niniejszy raport został opracowany na zlecenie Instytutu Wzornictwa Przemy-słowego (IWP) w ramach realizacji zadań projektu „Zaprojektuj Swój Zysk”.

„Zaprojektuj Swój Zysk” jest programem trzyletnim (01/09/2008–30/12/2011). Re-alizowany jest zgodnie z osią priorytetową 5 – Dyfuzja innowacji, zgodnie z Dzia-łaniem 5.2., mającym na celu wspieranie instytucji otoczenia biznesu (IWP), świad-czącej usługi proinnowacyjne, oraz ich sieci o znaczeniu ponadregionalnym.

Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka 2007–2013 (PO IG) to jeden z sześciu programów krajowych Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia, który finansowany jest ze środków europejskich. Jest to program skierowany przede wszystkim do przedsiębiorców, którzy zamierzają realizować innowa-cyjne projekty związane z badaniami i rozwojem, nowoczesnymi technologiami, inwestycjami o dużym znaczeniu dla gospodarki lub wdrażaniem i stosowaniem technologii informacyjnych i komunikacyjnych.

W niniejszej publikacji, na podstawie danych i badań oraz opinii ekspertów, przedstawione są możliwe scenariusze opisujące konsumenta przyszłości w Pol-sce – konsumenta 2030 roku. Ważnym elementem było wpisanie analiz w kon-tekst problematyki i znaczenia wzornictwa.

Celem projektu foresight „Polski konsument 2030” było zbadanie kompeten-cji, potrzeb i efektywności w zakresie wykorzystania wzornictwa dla kon-sumenta przyszłości. Szczegółowe cele koncentrowały się na następujących zagadnieniach:

scharakteryzowanie czynników wpływających na zachowanie konsumenta, »

określenie przyszłych zachowań i profili konsumentów w konkretnych obsza- »rach: dom i czas wolny; praca i sfera publiczna,

zbadanie roli i wagi wzornictwa w kształtowaniu zachowań i postaw konsu- »menckich w przyszłości,

nakreślenie perspektyw w zakresie potrzeb i zachowań konsumenckich »w kontekście wybranych obszarów, kategorii produktowych i usługowych.

Przy realizacji projektu wykorzystane zostały różnorodne narzędzia badawcze:

analiza » desk research, dotycząca wzornictwa w Polsce,

analiza trendów opartych na deklaracjach konsumentów w badaniu Target »Group Index i uzupełnionych o dane z innych źródeł: GUS, Polski Generalny

13

Sondaż Społeczny, European Brand Trust, KPMG, analizę blogosfery oraz analizę dyskursu prasowego i internetowego,

indywidualne wywiady pogłębione (IDI) z dziesięcioma ekspertami repre- »zentującymi różne dziedziny wiedzy,

panele eksperckie w dwóch obszarach tematycznych: dom i czas wolny oraz »sfera publiczna i praca,

analiza PEST, której celem było określenie sytuacji w otoczeniu na podstawie »czynników politycznych, społecznych, ekonomicznych i technologicznych, w kontekście przyszłych potrzeb konsumentów,

analiza SWOT, której celem była identyfikacja mocnych i słabych stron oraz »szans i zagrożeń w poszczególnych obszarach tematycznych (rolnictwo, edu-kacja, nauka, fundusze strukturalne), w kontekście konsumenta i znaczenia wzornictwa,

badanie Delphi dotyczące opinii eksperckich na temat możliwości wystąpie- »nia określonych trendów konsumenckich.

budowa scenariuszy, które ukazały możliwe kierunki zdarzeń w analizowa- »nych obszarach.

Punktem wyjścia do konstrukcji schematu badawczego było przeświadczenie, że obecnie świat staje się coraz bardziej złożony i w dużym stopniu zdetermino-wany przez przemiany społeczne i strukturalne. W związku z tym stare metody prognozowania oparte na wnioskowaniu o przyszłości z doświadczeń przeszło-ści stają się coraz mniej przydatne. Ze względu na to, że przyszłych zachowań konsumentów nie da się przewidzieć, a przygotowanie strategii działania należy prowadzić ze znacznym wyprzedzeniem, konieczne jest zastosowanie metody badawczej opartej na konfrontacji przewidywanych scenariuszy z alternatywny-mi kierunkami rozwoju wydarzeń, przy jednoczesnym zaplanowaniu adekwat-nych do nich działań. Znalezienie takiego konsensusu ułatwia metoda foresight.

Foresight jest działaniem wspierającym podejmowanie strategicznych decyzji po-przez dostarczenie alternatywnych scenariuszy rozwoju, których realizacja zale-ży od wystąpienia lub niewystąpienia określonych czynników (np. wprowadzenia określonych reform, poziomu akceptacji społecznej itp.). Wyniki projektu foresight obrazują wypadkową prac ekspertów i odczuć szerokiej grupy interesariuszy.

14

Opisane powyżej podejście zostało zastosowane również w przypadku projektu „Polski konsument 2030”. Projekt został zrealizowany w następujących etapach:

Etap 1. Opracowanie przez zespół ekspertów raportu (tzw. desk research) na te-mat wzornictwa oraz uwarunkowań społeczno-kulturowych, wpływających na konsumenta.

Etap 2. Przygotowanie raportu dotyczącego charakterystyki czynników, które mogą mieć wpływ na zachowanie konsumentów w przyszłości, w kontekście wzornictwa i w analizowanych obszarach.

Równolegle z etapami 1 i 2 trwały prace organizacyjne, polegające na wyborze ekspertów do dalszych faz.

Etap 3. Badania o charakterze jakościowym: panele eksperckie oraz indywidu-alne wywiady pogłębione (IDI). Celem tego etapu było zebranie wśród intere-sariuszy opinii dotyczących przedmiotu badania, analiza materiału zebranego w trakcie dwóch wcześniejszych etapów projektu, wygenerowanie hipotez do weryfikacji w kolejnym etapie badania (badanie Delphi). Etap ten zmierzał tak-że do wygenerowania listy kluczowych zagadnień, które stanowić będą wyzwa-nia w zakresie potrzeb konsumentów w ciągu najbliższych 20 lat. Zadanie to zrealizowano, posługując się m.in. metodą PEST (analiza czynników politycz-no-ekonomiczno-społeczno-technologicznych) oraz SWOT.

Etap 4 i 5. Badanie Delphi. Połączenie wyników realizacji poprzednich etapów i opracowanych wcześniej trendów pozwoliło na sformułowanie tez stanowią-cych podstawę do opracowania wstępnych wersji scenariuszy. Weryfikacja sce-nariuszy prowadzona była pośrednio poprzez ocenę tez i udzielenie odpowiedzi na pytania dodatkowe przy zastosowaniu metody Delphi. Metoda ta polegała na przeprowadzeniu ankietowania wybranej grupy anonimowych ekspertów (respondentów), którzy nie mogli się ze sobą w tej sprawie komunikować i nara-dzać. Ankieta zawierała 15 tez z pytaniami o ocenę ich ważności, czas realizacji, bariery, skutki oraz działanie niezbędne do ich realizacji. Badania przeprowa-dzono dwuetapowo. W pierwszym etapie ankietę rozesłano w formie elektro-nicznej do 580 ekspertów, otrzymując 166 odpowiedzi. Po tygodniu ankieta zo-stała rozesłana powtórnie do respondentów wraz z opracowanymi statystycznie wynikami. Pozwoliło to ekspertom na konfrontację swoich odpowiedzi z oceną innych oraz na wypracowanie konsensusu pomiędzy ekspertami, oraz uniknię-cie ewentualnych nacisków czy wpływu autorytetów. Doprowadziło to do zawę-żenia priorytetów i utworzenia spójnego obrazu rozwoju badanego obszaru.

15

Etap 6. Panel podsumowujący. Etap ten miał za zadanie sformułowanie osta-tecznej wersji scenariuszy określających zachowania konsumentów w perspek-tywie 20 lat.

Scenariusze to opisy przyszłości lub pewnych jej aspektów, zachowujące spój-ność i przejrzystość formy i skupiające się na kwestiach najbardziej istotnych.

W niniejszym projekcie przyjęto metodę scenariuszy poszukiwawczych, które wychodzą od stanu obecnego i poszukują odpowiedzi na pytania typu: „Co je-śli…?”. Scenariusze przedstawiają logiczne i chronologiczne następstwo zda-rzeń, przy założeniu określonego punktu wyjścia.

Cechą charakterystyczną foresight jest wszechstronność podejścia, która najwyraź-niej przejawia się w opisie scenariuszowym. Dlatego też rozważania o przyszłych konsumentach były prowadzone z uwzględnieniem wizji przyszłego świata.

Przedstawione scenariusze obejmują następujące zagadnienia: przeszkody w osiągnięciu zaproponowanych scenariuszy, warunki realizacji każdego z nich i opis efektów realizacji każdego ze scenariuszy.

W projekcie wzięli udział eksperci reprezentujący różne dziedziny wiedzy i branże: ekonomiści, socjolodzy, architekci, projektanci, finansiści, informatycy, kulturoznawcy oraz przedstawiciele samorządu.

Przygotowane materiały zostały uporządkowane i zaprezentowane w rozdzia-łach prezentujących poszczególne etapy analizy, zakończone podsumowaniem i wnioskami.

16

Streszczenie

Projekt foresight „Polski konsument 2030” miał na celu zbadanie potrzeb konsu-menta przyszłości w zakresie wzornictwa, charakterystykę czynników wpływa-jących na zachowanie konsumenta, określenie trendów, przyszłych zachowań i profili konsumenckich.

W obecnym świecie coraz większą rolę odgrywają najnowocześniejsze techno-logie. Cykl życia produktów jest coraz krótszy, a produkty dobre są zastępowa-ne lepszymi, posiadającymi nowe funkcjonalności. Nowe technologie są ściśle związane z rozwojem gospodarki – dominują w gospodarkach opartych na wie-dzy (badaniach naukowych). Nieodłącznym elementem takiej gospodarki jest więc innowacyjność, a koniecznością w działalności przedsiębiorstw – uzyski-wanie jak największej przewagi konkurencyjnej. Odpowiedzią na to oraz na rozszerzające się potrzeby konsumentów jest wzornictwo przemysłowe, które będzie odgrywało coraz większą rolę w gospodarce.

Według niniejszego badania, w Polsce możemy obserwować w przyszłości dwie drogi – rozwoju lub stagnacji. W przypadku rozwoju, konsumenci będą coraz lepiej wyedukowani i będą umieli precyzyjnie określić swoje potrzeby. Na-stępstwem tego stanie się chęć posiadania zindywidualizowanych produktów, w których wytworzeniu będą chcieli uczestniczyć.

Rozwój nowych technologii i związanych z nimi produktów i usług pozwoli na przenikanie się sfer, w których funkcjonujemy – sfery domu, pracy i rozrywki.

Produkty wykorzystujące najnowsze rozwiązania będą wychodziły naprzeciw marzeniom, pragnieniom i wyobrażeniom konsumentów.

W przypadku ograniczonego rozwoju gospodarczego, rola wzornictwa także bę-dzie znacząca. Projektanci będą musieli w niekorzystnej sytuacji projektować rzeczy funkcjonalne, w akceptowalnych przez większość cenach, zaspokajające potrzeby w sposób optymalny. Może być to nawet większe wyzwanie dla przed-siębiorców i współpracujących z nimi projektantów niż tworzenie w warunkach ekonomicznie sprzyjających.

Niezależnie od realizowanego scenariusza – rozwoju czy stagnacji – rolą projek-tantów będzie optymalne wykorzystywanie zasobów naturalnych i tworzenie produktów przyjaznych środowisku.

Projekt „Polski konsument 2030” był realizowany z zastosowaniem metody fo-resight. Wykorzystano także techniki wywiadów indywidualnych, panele eks-perckie, analizy SWOT, PEST i analizy trendów.

Wzornictwo w Polsce 1.

18

1. Wzornictwo w Polsce

1.1. Od agrafki do lokomotywy – rola wzornictwa i projektanta

Po 1989 roku, od kiedy w Polsce znów obowiązują zasady wolnego rynku, kon-kurencja jest zjawiskiem powszechnym. Zmusza przedsiębiorców nie tylko do większej aktywności i ciągłej modernizacji, ale także do poszukiwania nowych rozwiązań technologicznych i estetycznych swoich wyrobów.

Po epoce niedoboru produktów, ograniczonej liczbie marek, kiedy reklama nie była konieczna, w latach 90. XX wieku nastąpił skokowy wzrost liczby dostęp-nych produktów, zapanowała moda na wszystko co zachodnie, a skuteczność reklam wprawiała w zdumienie przedstawicieli międzynarodowych korporacji, odnotowujących szybki wzrost sprzedaży.

Projektowanie zawsze było nieodłączną częścią tworzenia produktu, ale kon-sument – szczególnie w czasach braku podstawowych produktów – nie zawsze zwracał uwagę i doceniał znaczeniu designu. Obecnie zaczyna doceniać nie tylko to, co widoczne (styl), ale także to, co niewidoczne (technologię i ergono-mię). Konsumenci zwracają coraz większą uwagę na jakość produktów, więc producenci zaczynają doceniać rolę designera. Rola ta wynika bezpośrednio z obszaru związanego z rodzajem działalności. Wzornictwo, według Internatio-nal Council of Societies of Industrial Design (ICSID), jest bowiem działalnością twórczą, mającą na celu określenie wieloaspektowych cech przedmiotów, pro-cesów, usług oraz ich zespołów w całościowych cyklach istnienia. Wzornictwo stanowi zatem główny czynnik zarówno innowacyjnego humanizowania tech-nologii, jak i wymiany kulturalnej i gospodarczej3).

Rola projektantów wzornictwa przemysłowego wzrasta. Analizując ją, należy do-konać podziału na przedmioty o mniej skomplikowanej konstrukcji i technologii, ale niekoniecznie prostej formie (jak: ceramika, garnki, zabawki, sztućce, na-czynia, pościel, łóżka, wszelkie szafki, proste meble, okna czy drzwi) i te wyma-gające zespołowej pracy wyspecjalizowanych projektantów, inżynierów i tech-nologów. Pociągi, samochody, samoloty, jachty, statki, telewizory, komputery, telefony komórkowe, sprzęt AGD czy maszyny do produkcji różnych rzeczy nie są dziełem jednego, nawet najbardziej zdolnego i wykształconego projektanta. Szybki rozwój technologii, nowoczesne możliwości projektowania i wytwarzania

3) www.icsid.org/about/about/articles31.htm [dostęp 30.10.2008], za: B. Bochińska, I. Palczewska, Diagnoza stanu

wzornictwa. Raport opracowany na zlecenie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, jako jeden z raportów

o stanie kultury, Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Warszawa, listopad 2008, s. 5.

19

mobilizują projektantów, aby powstał produkt nowoczesny, o wysokich walorach użytkowych, a specjalistów z wielu dziedzin zmuszają do ścisłej współpracy. Bardzo często są oni zatrudniani przez międzynarodowe biura projektowe o za-sięgu globalnym. Pozostają anonimowi, ponieważ końcowy efekt (produkt) ma wielu wybitnych twórców. Z tego względu niewiele nazwisk projektantów „rze-czy złożonych” jest powszechnie znanych. Więcej popularności i rozgłosu często daje twórcom projektowanie przedmiotów „prostych”, do wytworzenia których nie są potrzebne najnowocześniejsze technologie. Ekstremalnym przykładem są projektanci mody, od Coco Chanel do naszego rodaka Macieja Zienia. Popularne są nazwiska twórców projektujących dla firmy Allesi czy Rosenthal. Nie sposób pominąć gwiazd ubiegłego i obecnego wieku, jak: Philippe Starck, Alvar Aalto, Ettore Sottas, Walter Gropius, Frank Gary i Mies van der Rohe. W tej grupie znajdują się najwięksi, którzy podbili świat dzięki marce firmy, dla której projek-towali. Wszystkim pozostałym, pracującym na własną rękę, jest bardzo trudno zrobić karierę w zawodzie. Alternatywą jest więc tworzenie niewielkich zespo-łów projektowych, których coraz więcej jest i w Polsce, na przykład: Ergo Design, Triada Design, NC Art., Towarzystwo Projektowe, Inno Projekt, NPD, Wierszył-łowski i projektanci, Marad, Moho, Malafor, Puff-buff, Autorskie Studio Projek-towe Chróścielewski, Włodarczyk czy zespół powstały przy wrocławskiej ASP (Włodzimierz Dolatowski, Agata Danielak-Kujda, Jan Kukuła). Z indywidualnie działających projektantów najbardziej znani są m.in.: Daniel Zieliński, Andrzej Sobaś (projekty mebli), Tomasz Augustyniak (wybrany Designerem Roku 2010)4), Piotr Kuchciński, Renata Kalarus (sofa Loft, Noti 2007), Marek Cecuła oraz Bog-dan Kosek i Maciek Jurkowski (lampa Amore Mio).

W Polsce pracuje od 5 do 7 tys. projektantów (wzornictwa, wnętrz i grafiki), z cze-go 90% działa niezależnie lub w zewnętrznych firmach projektowych, a około 10% na etatach w firmach (wg „Wzornictwa w Polsce dzisiaj”5)). Liczbę czyn-nych zawodowo projektantów wzornictwa przemysłowego ocenia się w Polsce na ok. 300 osób, przy czym istnieje ok. 10 firm – studiów projektowych – zatrud-niających do kilkunastu osób6).

Rozwija się edukacja związana z szeroko pojętym wzornictwem. Tytuł magistra w zakresie projektowania uzyskuje rocznie ok. 440 osób, a licencjat otrzymuje

4) Tytuł „Designera Roku” jest Nagrodą Prezesa Instytutu Wzornictwa Przemysłowego. Tytuł zostaje corocznie przy-

znany projektantowi, który konsekwentnie tworzy wizerunek polskiego designu zarówno poprzez własną działalność

projektową w kraju i dla światowych marek, jak i poprzez działania społeczne na rzecz zawodu projektanta.

5) www.spfp.diz.pl/wzornictwodzisiaj.pdf [09.03.2011]

6) C. Frejlich, Subiektywny raport o stanie polskiego wzornictwa, „2+3D”, lipiec 2010 r.

20

ok. 320 osób7). Szybko rośnie liczba osób zainteresowanych kierunkiem design management i poszerza się oferta edukacyjna w tym zakresie. Design manage-ment studiuje aktualnie ponad 100 osób na poziomie studiów podyplomowych, w trzech miejscach w Polsce: w Warszawie na studiach organizowanych przez Instytut Wzornictwa Przemysłowego i Szkołę Główną Handlową; w Poznaniu – w Wyższej Szkole Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa oraz w Łodzi – w Wyższej Szkole Sztuki i Projektowania.

Wykres 1

Liczba studentów design management w Polsce w latach 2008–2011

Źródło: Badanie własne

Warto zaznaczyć, że elementy design management pojawiają się w Polsce pod-czas różnych konferencji, kursów i warsztatów. Doskonałym tego przykładem są warsztaty dla przedsiębiorców i projektantów organizowane przez IWP w ramach projektu „Zaprojektuj Swój Zysk”. Przedsiębiorcy i projektanci uczą się podczas nich m.in. zarządzania zespołem projektowym i procesem rozwoju nowego pro-duktu wzorniczego. Zainteresowanie jest ogromne, od końca 2009 do sierpnia 2011 roku warsztaty ukończyło 1418 osób (uczestnictwo w min. 80% zajęć)8).

1.2. Znaczenie wzornictwa przemysłowego dla polskich przedsiębiorstw

Na podstawie badań Instytutu Wzornictwa Przemysłowego, realizowanych w 2009 i 2010 roku, powstało opracowanie Stan wdrożenia wzornictwa przemy-słowego w polskich branżach produkcyjnych. Badaniem objęto ponad 280 przed-siębiorstw reprezentujących siedem branż. Ponad 1/3 badanych doceniła, że wzornictwo ma co najmniej duży wpływ na wzrost obrotów, dla 76% reprezen-tantów przedsiębiorstw wzornictwo było kluczowe lub ważne przy opracowy-waniu nowych produktów, dla 51% stosowanie wzornictwa w dużym stopniu wpływało na poprawę satysfakcji konsumenta, a 44% wyraźnie dostrzegało, że

7) Dane za raportem Stowarzyszenia Projektantów Form Przemysłowych na zlecenie BEDA (The Bureau of European

Design Associations) z 2009 r.

8) Dane IWP.

0 20 40 60 80 100 120

2010/2011 IWP&SGH (Warszawa), WSNHiD (Poznań), WSSiP (Łódź)

2009/2010 IWP&SGH (Warszawa), WSNHiD (Poznań)

2008/2009 IWP&SGH (Warszawa)

21

dzięki wzornictwu wzrasta konkurencyjność. Z drugiej strony okazało się, że tylko w 19% firm prowadzono badania rynkowe w celu minimalizacji ryzyka podczas prac nad nowym produktem, a zaledwie 21% widziało istotny wpływ wzornictwa na wzrost eksportu9).

Ujawniło się znaczne zróżnicowanie w poszczególnych branżach. Najwięcej no-wych projektów – powyżej 50 w ciągu 3 lat – powstaje w branży związanej z me-blami i wyposażeniem wnętrz – w 22% firm. Następne w kolejności są: oświetle-nie (21%), ceramika i szkło (16%) oraz odzież, tkaniny i obuwie (15%)10).

Duże firmy o znanych w Polsce markach, współpracujące z projektantami, to m.in.: Amica, Zelmer, MPM, Niewiadów (sprzęt AGD), Noti, Mikomax, Nowy Styl, ProfiM, Noti, Balma, VOX (meble).

Mimo niewątpliwego postępu, który polega na pojawianiu się firm projekto-wych i działaniach freelanserów, ich liczba na rynku jest zdecydowanie nie-wystarczająca. Dobre przygotowanie zawodowe i zaangażowanie projektantów – bez poparcia ze strony instytucji państwowych, odpowiedzialnych za rozwój gospodarczy kraju – nie przyniosą zadowalających efektów. Najbardziej po-trzebne wydaje się stworzenie możliwości praktyk dla absolwentów wydziałów wzornictwa, dofinansowanie firm projektowych i uczelni, oraz wyposażanie ich w coraz doskonalszy, a tym samym droższy sprzęt (według Stowarzyszenia Pro-jektantów Form Przemysłowych).

Popularnie design kojarzony jest ze sztuką. Ale jak wspomniano wcześniej – de-sign to także technologia i ergonomia. Decydenci zaczynają dostrzegać, jak wielkie znaczenie ma wzornictwo dla rozwoju gospodarczego. Wzrasta innowa-cyjność i konkurencyjność nie tylko w kraju, ale także na rynkach, które chcemy zdobywać. Ważne jest stałe podnoszenie kwalifikacji i wykorzystywanie przez polskich producentów wiedzy z szeroko pojętej dziedziny projektowania. Stoso-wanie wzornictwa się opłaca. Jego rolę zaczynają doceniać resorty zaangażowa-ne w rozwój gospodarczy Polski – od kultury, gospodarki (program Innowacyjna Gospodarka), UKIE, po Urząd Patentowy. Znacznie nabrała też tempa działal-ność IWP, jako strategicznego doradcy przemysłu.

Badania prowadzone w Wielkiej Brytanii, Finlandii, Irlandii i Danii od lat 80. XX wieku wykazują, że wzornictwo ma pozytywny wpływ na innowacyj-ność i konkurencyjność gospodarki. Z dziesięciu przodujących państw świata pod względem konkurencyjności gospodarki osiem to prymusi w stosowaniu

9) Stan wdrożenia wzornictwa przemysłowego w polskich branżach produkcyjnych, IWP, Warszawa 2011.

10) Ibidem.

22

wzornictwa (dane z 2001 roku, wg raportu Centre of Innovation in Design De-signum, Finlandia 2003 r.). Na pierwszym miejscu jest Finlandia, w dalszej ko-lejności: USA, Holandia, Niemcy, Szwajcaria, Szwecja, Wielka Brytania, Dania, Australia i Singapur. Jak widać, czołówkę stanowią państwa europejskie. Warto też odnotować, że wzornictwo wspierają rządy wielu krajów, np. Wielka Bryta-nia kwotą 10 mln euro (dane APCI, Agence Pour la Creation Industrielle, Paryż 2005 r.), podobna skala wspierania istnieje w Niemczech; w Danii to ok. 3,5 mln euro, w Szwecji – 8,2 mln euro. W Finlandii przez cztery lata wydano 27 mln euro (na rozwój technologii) i 5 mln euro (na wzornictwo), a w Norwegii roczny budżet wydatków na ten cel przekroczył 3 mln euro (konferencja IWDS – Inter-national Workshop on Design Support Cardiff, maj 2006).

1.3. Zjawiska wpływające na współczesne trendy wzornicze

Wydaje się, że przy takim tempie produkowania przedmiotów, jakie notowane jest obecnie, nie ma mowy o ich jednorodnym stylu. Bezpowrotnie minęły czasy, gdy styl charakterystyczny dla danej epoki dotyczył nie tylko sztuki (malar-stwa, rzeźby), ale przenosił się na inne sfery życia – poczynając od architektury i sztuki użytkowej, a na przedmiotach codziennego użytku kończąc. Moderni-ści stawiali głównie na formę, postmoderniści ironizowali, a jeszcze później od-woływali się do formalizmu. Popularność przeżywał minimalizm i oszczędność formy. Współcześnie obserwujemy różnorodność stylistyczną – wszystko wolno łączyć w zaskakujący sposób. Dość dawno została przekroczona definicja eklek-tyzmu. Wyjątkiem może być modny ostatnio styl vintage. Początkowo był cha-rakterystyczny w świecie mody, z czasem przeniknął do projektowania wnętrz. Łączenie przeciwieństw, np. stare stylowe meble w nowoczesnym wnętrzu oraz łączenie starych rzeczy z nowoczesnymi elementami i wyposażeniem – to nowy styl. Pozwala na ujawnienie indywidualizmu, często jest nawiązaniem do lokal-nej tradycji, pozostając jednocześnie w zgodzie z obowiązującymi trendami. Nie ma w nim miejsca na powtarzalność. Inwencja projektantów napędzana konku-rencją na rynku daje kupującym takie bogactwo towarów i taką różnorodność, że pojawia się problem z wyborem.

Daje się jednak zauważyć pewne charakterystyczne stylizacje. Na przykład kształty: geometryczne i obłe (podobno bardziej człowiekowi przyjazne) albo obowiązującą w danym okresie kolorystykę. Wszystko jest srebrne: komputery, radia, meble biurowe, miksery, czajniki, lub wszystko czarne: laptopy, telewizo-ry, meble. W czasach PRL hitem były rzeczy czerwone: czerwone kubki, talerze, garnki, ale i meble. Te mody szybko mijają. Co więc robić z hitami na jeden

23

sezon, jeśli dotyczą stałych elementów wyposażenia, albo z rzeczami wielolet-niego użytku, które nie chcą się zepsuć, a nie nadążają za modą?

Czy pojawia się sprzeczność między interesami producentów i konsumentów? Czy chcemy ciągłych zmian wyglądu i nowych, doskonalszych funkcji przedmiotów powszechnie używanych? Czy oczekujemy coraz lepszych, zindywidualizowa-nych produktów, i więcej – całych przestrzeni publicznych i usług? Na te pytania starali się odpowiedzieć eksperci w trakcie wywiadów i dyskusji panelowych.

Mimo że wzrasta poziom dochodów indywidualnych11), nie jesteśmy jeszcze bo-gatym społeczeństwem. Potrzeby ludzi, aby być nowoczesnymi i otaczać się ład-nymi, modnymi przedmiotami, mieć nowy model samochodu, roweru czy wozić dziecko w nowoczesnym wózku, nigdy nie znikną. Nawet więcej, coraz częściej są przez konsumentów identyfikowane. Stąd wynikają innowacje i wszelki po-stęp. Jakie jest więc wyjście, jeśli nie stać nas na najnowszy luksus? I tu pojawia się oferta rynku i projektanta – efekt ich współpracy. Co projektować? Jak? Dla kogo? Jakie potrzeby zaspokajać? Co zwycięży – indywidualizm czy masowość? Niezależnie od wyników analiz, od tego, czy produkty mają być tanie, czy dro-gie, rola projektanta, aby stworzyć produkt zaspokajający potrzeby konsumenta, będzie wiodąca.

Postęp naukowy powoduje powstawanie coraz nowszych, zminiaturyzowanych, wielofunkcyjnych przedmiotów. Aby znaleźć na nie nabywców, poza informacją o ich walorach użytkowych, trzeba kusić także wyglądem. Nie bez znaczenia jest mnogość funkcji nowoczesnych gadżetów. Czy ten walor jest w pełni wyko-rzystywany? Czy tak naprawdę, wbrew intencji producenta, wielofunkcyjność nie przeszkadza użytkownikowi? Czy warto ponosić koszty powstawania i pro-dukcji takich wyrobów? Jaki procent kupujących to docenia? To są kolejne pyta-nia dotyczące zachowań teraźniejszych i przyszłych konsumenta.

Od lat pojawiają się apele, np. ekologów, o ograniczanie niepohamowanej kon-sumpcji. Media opiniotwórcze próbują przebić się do powszechnej świadomości, walcząc o ochronę zasobów naturalnych czy oszczędzanie energii, proponując jako alternatywę recykling. Wykorzystywanie w projektowaniu i w praktyce su-rowców wtórnych to styl, którego trudno nie zauważyć w skali światowej.

„Nie wyrzucaj, póki niezepsute” – to także apel do projektantów o przedmio-ty (z wyglądu) uniwersalne. Postęp techniczny i nowe technologie idą swoim

11) W 2010 roku w gospodarstwach domowych ogółem przeciętny miesięczny dochód rozporządzalny na osobę

kształtował się na poziomie około 1193 zł i był realnie wyższy o 4,3% od dochodu z 2009 roku. Tempo wzrostu docho-

du rozporządzalnego było nieco wyższe niż w roku ubiegłym (4,3% wobec 3,0%) – Sytuacja gospodarstw domowych

w 2010 r., w świetle wyników badań budżetów gospodarstw domowych, GUS Warszawa, 25.05.2011.

24

torem. Wydaje się, że najbardziej zaawansowane technologicznie urządzenia (komputery i ich otoczenie, telefony nowej generacji) niebawem osiągną niewy-obrażalny poziom. Stosowane są wersje bezprzewodowe, a jak twierdzą znawcy tematu, już wkrótce ekrany dotykowe zastępujące klawiaturę i wyświetlające obrazy (w dalszej przyszłości trójwymiarowe) będą powszechnie umieszczane na dowolnych powierzchniach (blatach stołów, biurek i na ścianach).

Zjawiska społeczne, charakterystyczne dla danego okresu, też mają duży wpływ na design. Na przykład od co najmniej 10 lat obserwujemy dużą liczbę osób żyjących samodzielnie (singli obu płci) lub małżeństw programowo bezdziet-nych. Populacje się kurczą. To może być tendencja coraz bardziej wpływająca na wzornictwo, wymagająca innego podejścia do projektowania. Pewne grupy to-warów mogą zanikać na rzecz innych. Jeśli rzadko gotuje się i jada w domu, nie potrzeba dużej kuchni ani wielu naczyń, garnków, sztućców czy sprzętu AGD. W takich mniejszych gospodarstwach domowych na pewno prym będą wiodły wszelkie usprawnienia high-tech, sprzęt rekreacyjny i sportowy, i to wszystko, co pozwala wypełnić nadmiar wolnego czasu.

Warto też rozważyć, w jakim kierunku będą szły zmiany ról kobiet i mężczyzn. Czy warto przygotowywać specjalne wersje produktów dla kobiet, szczególnie wcześniej adresowanych przede wszystkim do mężczyzn? We wzornictwie po-jawia się nurt kobiecy. Wśród przedmiotów użytkowych, przeznaczonych wcze-śniej wyłącznie dla mężczyzn, pojawiają się wersje dla kobiet. Na przykład ko-biety mają dość kierowania dotychczas dostępnym motocyklem lub samochodem w wersji męskiej. Chcą mieć pojazdy dostosowane do ich postury i możliwości fizycznych. I nie dotyczy to tylko pojazdów. Ciekawostką jest damski, wielo-funkcyjny scyzoryk o nazwie Miss Akit.

Dobrze rokującą branżą jest na pewno fitness. Popularność spa stwarza produ-centom i projektantom nowe wyzwania. Jest coraz większe zapotrzebowanie na domowe sauny, rowerki, bieżnie, baseny, kapsuły odmładzające i wiele innych. I na pewno na trudne wręcz do przewidzenia nowinki.

Duży wpływ na zmianę struktury produkcji może mieć też starzenie się społe-czeństwa, problem coraz częściej przywoływany jako zjawisko globalne. Starsi ludzie na ogół nie lubią zmian przestrzeni wokół siebie, nie będą więc rady-kalnie zmieniać wyposażenia domów, a raczej kupować rzeczy i przedmioty ułatwiające im egzystencję. Dotyczyć to będzie wyposażenia kuchni, łazienki, mobilnych łóżek i foteli, wind domowych itp. W tej grupie wiekowej jest zde-cydowanie mniejsze zapotrzebowanie na nowoczesną elektronikę. Przykładem

25

jest telefon komórkowy, którego miniaturyzacja utrudnia osobom starszym od-czytywanie liter.

Pewne grupy wyrobów należy podzielić na te o charakterze globalnym (sa-mochody, sprzęt RTV, AGD, telefony, komputery) i lokalnym, związane tylko z określonym regionem. Międzynarodowe firmy mające w wielu krajach filie produkują wyroby projektowane w wielkich studiach projektowych. Wprowa-dzane nowości obowiązują wszystkich producentów danej marki. Postępowi to-warzyszącemu wprowadzaniu innowacji mogą opierać się jednak producenci tradycyjnych przedmiotów.

Duże znaczenie ma również wiek odbiorców, do których kierowana jest oferta rynkowa. Młodzi ludzie częściej ulegają modzie i tak pewnie będzie w przyszło-ści. Starsi – coraz mniej poddają się sugestiom reklam i mniej chętnie ulegają modom. Wolą rzeczy trwalsze, solidne, które jeśli nawet są drogie, to warto w nie zainwestować. Wybierają przedmioty solidnej, znanej marki – „na całe życie”.

Pojawia się ważne pytanie, czy klienci będą woleli indywidualizowane projek-ty, czy ważna będzie raczej masowa produkcja rzeczy i przedmiotów tańszych, o nowoczesnej formie? Czy dla producentów bardziej ekonomiczne będzie do-starczanie na rynek produktów drogich i solidnych, czy też tanich, często wy-mienianych? Z punktu widzenia państwa, ostatnia opcja jest niewątpliwie ko-rzystna – wzrasta bowiem zatrudnienie w gospodarce, ludzie mają pracę – w tym projektanci wzornictwa, rozwija się handel.

Pojawiają się kolejne pytania. Czy z powodu kurczących się zasobów surowców naturalnych należy produkować tylko rzeczy niezbędne współczesnemu czło-wiekowi? Czy zużywać mniej energii, co ma jednak negatywny wpływ na kon-dycję społeczeństw (zmniejsza się zatrudnienie, ludzie stają się biedniejsi)? Czy powszechnie stosować recykling? Czy powrócić do miniaturyzacji i systemów modułowych (dotyczy mebli i wyposażenia wnętrz) jako sposobu na ogranicze-nie liczby produkowanych mebli?

Migracja ludności, związana ze zmianą pracy, zmusza do częstych przeprowa-dzek. Możliwość układania modułów mebli w zmiennej konfiguracji, stosownie do aktualnie używanego mieszkania, może być zaletą ułatwiającą zagospoda-rowania nowego miejsca.

Prawdopodobnie dynamicznie będą się rozwijały dziedziny związane z uspraw-nieniem codziennego życia, czyli: sprzęt gospodarstwa domowego, wyposażenie łazienek i kuchni, na pewno będą powstawały nowe, ulepszone wersje sprzętu fotograficznego (w tym dalsza automatyzacja, lekkość i małe gabaryty), telefo-nów komórkowych (jeszcze mniejsze, bardziej uniwersalne). Boom będzie też

26

przeżywało oświetlenie (nowe generacje energooszczędnych żarówek wymaga-jące nowych opraw) i to zarówno do mieszkań, jak i biur. Dobrą przyszłość ma przed sobą także sprzęt audio-wideo. Motorem dla rozwoju formy, szczególnie w tym przypadku, jest technologia. Trudno przewidzieć, co nam jeszcze w tej branży zaproponują projektanci, na razie wydaje się, że nie mają końca nowe roz-wiązania. Przykładem są telefony komórkowe, posiadające coraz więcej funkcjo-nalności. W przypadku komputerów obserwujemy tendencję do miniaturyzacji – jeśli mają być przenośne, to odbiorcy oczekują, że będą coraz mniejsze.

Sfera odpoczynku to niewątpliwie kolejna dziedzina, która nabiera coraz więk-szego znaczenia. Żeby wydajniej i dłużej pracować, trzeba racjonalnie wykorzy-stywać czas wolny. Prawdopodobnie będzie się rozwijać produkcja sprzętu do uprawiania różnorodnych sportów i do rekreacji – być może – na niespotykaną dotychczas skalę (masowo, nie tylko dla sportowców).

Na projektantach ciąży duża odpowiedzialność – w znacznej mierze to od nich zależy, w jakim kierunku będzie zmierzać nasza cywilizacja. Wspólnie z infor-matykami, inżynierami, mechanikami, ekonomistami, socjologami i specjalista-mi od marketingu mogą mieć wpływ na problemy nękające współczesny świat: ubóstwo, brak czystej wody pitnej, kurczenie się naturalnych zasobów.

Według Johnana Thackara (Na grzbiecie fali. O projektowaniu w złożonym świe-cie12)), w Polsce, podobnie jak w wielu krajach, zachodzą zmiany dotyczące ro-zumienia i stosowania innowacji. Jego zdaniem, dotarliśmy do miejsca, które matematycy nazywają „punktem przegięcia krzywej” i nastąpił – po 40 latach – czas dogłębnej i całościowej transformacji. Uważa on, że konieczne jest pro-jektowanie zrównoważone, uwzględniające niedobór energii i związane z tym kryzysy. Opowiada się za redukcją produktów i towarów na rzecz usług, za kon-centrowaniem się na ludziach, a nie rzeczach, za myśleniem o konsekwencjach, zanim przystąpi się do projektowania, i uwzględnianiem w tym kontekście ma-teriałów i energii. Uważa, że potrzebujemy nowych zasad etycznych, „zgodnie z którymi, będzie można zadać pytanie: czy dzięki mojemu projektowi przyroda będzie w stanie nadal podtrzymywać życie?”.

12) Za: M. Gajl, Wzornictwo cz. II. Trendy, tekst niepublikowany, Warszawa, 15.03.2011 r. s. 9.

Współczesny polski konsument i jego otoczenie 2.

28

2. Współczesny polski konsument i jego otoczenie

2.1. Analiza PEST – czynniki wpływające na zachowania polskiego konsumenta

Konsumenci, firmy, ich dostawcy, politycy, designerzy – całe społeczeństwo funkcjonuje w określonym otoczeniu. Jest ono zestawem czynników polityczno--prawnych, ekonomicznych, społeczno-kulturowych i technologicznych (PEST), które, oddziałując na siebie wzajemnie, wpływają na zachowania poszczegól-nych podmiotów gospodarczych, instytucji i jednostek.

Rozważając zachowanie konsumenta przyszłości, jego rolę na rynku oraz ana-lizując w tym kontekście możliwości rozwoju wzornictwa przemysłowego, na-leży wskazać czynniki dotyczące różnych elementów otoczenia, funkcjonujące w Polsce. Od nich zależy także kondycja firm, które mają zapewniać odbiorcom zaspokajanie ich potrzeb, marzeń i aspiracji.

Czynniki polityczne

Położona w Europie Środkowej Polska, zamieszkana przez ponad 38 mln osób, jest krajem demokratycznym, od 2004 roku członkiem Unii Europejskiej.

W kontekście zachowań konsumenta i rozwoju wzornictwa ważne jest – szczegól-nie z punktu widzenia producenta i projektanta – funkcjonowanie ustawy z dnia 30 czerwca 2000 roku Prawo własności przemysłowej13), która definiuje m.in. po-jęcie „wzoru przemysłowego” oraz określa zasady jego ochrony. Na przyszły jej kształt mogą wpływać ewentualne zmiany w prawie Unii Europejskiej.

Z punktu widzenia działalności przedsiębiorstw, istotne są zasady regulujące prowadzenie działalności gospodarczej, jej wspieranie i promowanie przedsię-biorczości. W Polsce istnieje swoboda prowadzenia działalności, ale przedsię-biorcy narzekają na system biurokratyczny, niespójne, trudne do interpretacji przepisy, które często mogą ograniczać lub zniechęcać do podejmowania róż-nych inicjatyw, np. rozwijania działalności badawczo-rozwojowej, ściśle zwią-zanej także z projektowaniem nowych wyrobów.

W ostatnich latach jednak, od 2007 roku (od początku nowej perspektywy bu-dżetowej UE), duży nacisk został położony na rozwój sfery B+R (badanie i roz-wój), innowacyjności oraz wzornictwa. Wzornictwo jest wspierane m.in. dzięki Programowi Operacyjnemu Innowacyjna Gospodarka, w ramach którego można

13) Dz. U. z dn. 21 maja 2001 r.

29

dofinansować wiele działań związanych zarówno z ochroną, jak i doradztwem w zakresie wzornictwa przemysłowego (stymulowanie działalności B+R oraz wsparcie wzornictwa).

Wzornictwo uzyskało wsparcie także ze strony Ministerstwa Nauki i Szkolnic-twa Wyższego, które na liście tzw. kierunków zamawianych (dofinansowywa-nych z Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki) od 2008 roku umieszcza również ten kierunek. Ze środków ministra nauki były dofinansowane także pierwsze studia podyplomowe Design management, zorganizowane przez IWP i SGH.

W ostatnich latach można zauważyć ponowne „odkrycie” roli wzornictwa, co znajduje odzwierciedlenie w określonych decyzjach politycznych i prawnych.

Rola wzornictwa, ukazanie, jak ważną funkcję spełnia ono w zakresie podwyż-szania konkurencyjności, będzie wpływała na świadomość konsumentów. Po-trzeby konsumentów mogą być bowiem zaspokajane w większym stopniu dzięki przemyślanym decyzjom przedsiębiorców współpracujących z projektantami na każdym etapie tworzenia produktu. Klimat do takich działań wydaje się być coraz lepszy.

Czynniki ekonomiczne

Produkt Krajowy Brutto (PKB) Polski na koniec 2010 roku wyniósł 725,2 mld USD14), plasując ją na 21. miejscu w rankingu największych gospodarek świata, ale PKB w przeliczeniu na jednego mieszkańca, wynoszący na koniec 2010 roku 18 800 USD15), pozwolił na zajęcie dopiero 65. miejsca.

Polska w ostatnich latach, w tym także w czasie kryzysu 2007–2009, notuje jed-nak cały czas szybszy wzrost gospodarczy niż wysoko rozwinięte kraje Europy Zachodniej (i przede wszystkim dodatni). Średnia stopa wzrostu PKB w Polsce w latach 2004–2010 wyniosła 4,96%, podczas gdy kraje UE-15 rozwijały się tym samym czasie średnio o 1,69% rocznie. Większość analiz wskazuje, że Polska gospodarka w 2011 roku zwolni (rynkowy konsensus wskazuje, że należy spo-dziewać się, iż PKB wzrośnie o około 3,7%), ale wciąż będzie to dynamika wyż-sza niż w zachodniej Europie, gdzie najnowsze prognozy mówią o 1,5-procen-towym wzroście.

Niepokój może budzić dług publiczny wynoszący ponad 50% PKB, mimo że jest niższy niż w wielu krajach UE.

14) CIA Factbook – https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2001.html [05.05.2011]

15) Ibidem.

30

Stopa bezrobocia w Polsce na koniec lutego 2011 roku wyniosła 9,7%, co należy wiązać z pewnym spowolnieniem gospodarczym. Najniższe bezrobocie notuje się w województwie wielkopolskim (9,8%), natomiast najwyższa stopa bezrobo-cia występuje w województwie warmińsko-mazurskim – 21,4%. Rynek pracy ma ciągle bardziej cechy tzw. gospodarki wschodzącej.

Średnie wynagrodzenie w gospodarce polskiej w I kwartale 2011 roku wynio-sło 3466,33 zł brutto. W ostatnich latach zanotowano stosunkowo szybki wzrost wynagrodzeń – średnia płaca w 2010 roku była wyższa niż średnia płaca w roku 2007 o 4%16). Z jednej strony, szybki wzrost dochodów oznacza podnoszenie się poziomu zamożności społeczeństwa i zwiększenie siły nabywczej pieniędzy Po-laków, z czego można się tylko cieszyć, ale z drugiej strony, rosnące koszty pra-cy ograniczają konkurencyjność polskich przedsiębiorstw, co w długim okresie może negatywnie przełożyć się na tempo wzrostu gospodarczego.

Struktura wydatków publicznych nie jest najlepsza, z punktu widzenia potrzeb rozwojowych kraju. Największy udział w wydatkach publicznych mają transfery społeczne (około 17% PKB), podczas gdy na edukację, ochronę zdrowia, kulturę i naukę, wydaje się odpowiednio 4,5%; 2,3%, 0,5% i 0,6% PKB17).

Można zauważyć wzrost przeciętnego rozporządzalnego dochodu miesięcznego w gospodarstwach domowych, ogółem. Był on realnie wyższy o 4,3% w 2010 roku w porównaniu z 2009 rokiem. Poziom przeciętnych miesięcznych wydat-ków w gospodarstwach domowych na osobę w 2010 roku był realnie wyższy o 1,0% niż w 2009 roku, w tym na towary i usługi konsumpcyjne był realnie wyższy o 0,9%. Realny wzrost wydatków w 2010 roku był niższy niż w roku po-przednim (1,0% wobec 2,2%)18).

Wzrost dochodów gospodarstw domowych przekłada się na zachowania zaku-powe Polaków, a wyższe dochody idą w parze ze wzrostem zadowolenia z wła-snej sytuacji materialnej.

16) www.stat.gov.pl/gus/5840_1630_PLK_HTML.htm [25.05.2011]

17) GUS, Mały Rocznik Statystyczny Polski 2010 Tabl. 28 (274) Wydatki budżetu państwa według działów [25.05.2011]

18) www.stat.gov.pl/gus/5840_1160_PLK_HTML.htm [25.05.2011]

31

Wykres 2

Dynamika podziału procentowego populacji Polaków, ze względu na zarobki na przestrzeni lat 2005–2010

Źródło: TGI, fale: październik 2005–wrzesień 2010, mieszkańcy Polski w wieku 15+; N=178 812

Wydatki konsumpcyjne gospodarstw domowych stanowią ciągle aż 95% ogó-łu. Wśród wydatków konsumpcyjnych największy udział ma żywność (25,1% sumy wydatków) oraz koszty użytkowania mieszkania – 19,65%. Na rekreację i kulturę Polacy przeznaczali tylko 7,98% wszystkich wydatków19). Obserwując strukturę wydatków gospodarstw domowych, można zauważyć jednak dwie ten-dencje typowe dla gospodarki, w której dochody stosunkowo szybko rosną. Po pierwsze, maleje stopniowo udział wydatków konsumpcyjnych kosztem wzrostu wydatków poniesionych na dobra trwałego użytku. Po drugie, maleją relatywne wydatki na żywność, co świadczy o stopniowym bogaceniu się społeczeństwa.

W ciągu ostatnich lat największy wzrost, jeżeli chodzi o posiadany sprzęt do-mowy, zanotowano w kontekście takich dóbr, jak: komputer osobisty, kuchenka mikrofalowa, toster/opiekacz i zmywarka.

Nie ma dużych różnic między miastem a wsią, jeśli chodzi o podstawowy sprzęt.

Wykres 3

Sprzęt podstawowy w gospodarstwach domowych

Źródło: TGI, dane z września 2010 r.

19) Budżety gospodarstw domowych 2009, GUS, Tabl. 16.

1020304050607080

powyżej 2000 zł1600–2000 złdo 1600 zł

X2009–IX 2010X 2008–IX 2009X 2007–IX 2008X 2006–IX 2007X 2005–IX 2006

0 20 40 60 80 100

WieśMiasto (pow. 100 tys.)

Sprzęt audio/grający

Kuchenki/płyty/piekarniki

Pralki

Lodówki/chłodziarki 93,8% 95%

93,9% 95,2%

90,5% 90,3%

74%72,8%

32

Na wsi rzadziej jednak spotykany jest sprzęt bardziej luksusowy.

Wykres 4

Sprzęt luksusowy w gospodarstwach domowych

Źródło: TGI, dane z września 2010 r.

Sytuacja gospodarcza kraju i pojedynczych konsumentów będzie miała bezpo-średni wpływ na funkcjonowanie rynku.

Zmiana struktury dochodów, kosztów utrzymania, zadłużenia i poziomu oszczędności potencjalnych klientów również będą wpływały na ich potrzeby i zachowania. Rolą przedsiębiorstw jest obserwacja tych zjawisk.

Czynniki społeczno-kulturowe

Polska z liczbą 38,1 mln mieszkańców znajduje się na 8. miejscu w Europie (po Rosji, Niemczech, Wielkiej Brytanii, Francji, Włoszech, Ukrainie i Hiszpanii) i na 29. miejscu na świecie. Pomimo tego, że obserwować można u nas wiele pozytywnych cech rozwoju społecznego, takich jak: wydłużanie się długości życia, obniżanie poziomu śmiertelności niemowląt, to ciągle poziom umieral-ności ludzi w Polsce jest o wiele wyższy niż w Europie, a przeciętne trwanie życia krótsze niż w krajach Unii Europejskiej. Przyczyny takiego stanu wyni-kają z problemów zdrowotnych społeczeństwa (późna wykrywalność chorób no-wotworowych, układu krążenia), ubóstwa, niezdrowego stylu życia, zaniedbań edukacyjnych dotyczących zdrowotności i zjawisk wynikających z zanieczysz-czenia środowiska naturalnego.

Polska znalazła się w fazie niekorzystnego rozwoju demograficznego, powoli nasila się demograficzna starość, kolejne pokolenia stają się mniej liczne przy

0 10 20 30 40 50 60 70 80

WieśMiasto (pow. 100 tys.)

Zmywarka

Ekspres do kawy

Toster/opiekacz do grzanek

Komputer osobisty w domu

Czajnik elektryczny

Żelazko z nawilżaczem 70,7% 66,4%

59,2% 55,7%

61,6% 50,6%

46,5% 35,7%

26,7% 19,2%

16,2%10,5%

33

utrwalających się zachowaniach społecznych, takich jak: późne wejście w zwią-zek małżeński i odkładanie decyzji o posiadaniu dzieci lub rezygnacja z nich w ogóle. Spada odsetek posiadających dzieci w grupie osób w wieku 20–24 lata oraz 25–35 lat.

Badania GUS z 2009 roku pokazały, że coraz więcej Polaków traktuje decyzję o urodzeniu i wychowaniu dziecka jako wyzwanie i łączy ją z poczuciem ogrom-nej odpowiedzialności. Badanie wykazały również, że aż 50% potencjalnych ro-dziców przekłada plany rodzicielskie tak, by móc zapewnić dziecku odpowiedni poziom życia i zaspokoić wszystkie jego potrzeby.

Prognoza ludności 2035 roku, przygotowana przez GUS, zakłada, że w kolejnych latach nastąpi ujemny przyrost naturalny, który będzie determinowany głównie kontynuacją niekorzystnych zmian dotyczących relacji między liczbą urodzeń i zgonów na obszarach miejskich. Ujemny przyrost naturalny na tych terenach jest notowany od 1999 roku i przewiduje się jego stopniowy wzrost aż do końca 2035 roku, kiedy osiągnie wielkość -123 tys. (w 2007 roku wynosił -0,9 tys.).

Na wsi – w całym powojennym okresie – przyrost naturalny przyjmował war-tości dodatnie. Tendencja ta będzie utrzymywała się do 2019 roku. Kolejne lata przyniosą jednak większą liczby zgonów niż urodzeń. Będzie zwiększała się do końca 2035 roku, ale pozostanie ponaddwukrotnie mniejsza niż w miastach (niespełna -50 tys.)20).

Przewiduje się, że w 2030 roku ludność Polski będzie liczyła ponad 36,7 mln, a w 2035 – niecałe 36 mln. Zmieniać się będzie także struktura wieku. W 2012 roku osoby w wieku 19–24 lata będą stanowiły 8,3% ludności, w 2030 – 6,4%; odsetek osób w wieku 18–44 w 2012 roku to 40,1%, w 2030 – 31,6%. Zwiększy się udział osób w wieku pow. 65 lat – z 14,2% w 2012 roku do 22,3% w 2030 roku.

Około 61% ludności Polski zamieszkuje w miastach. W 2009 roku zanotowano, że więcej osób wyprowadziło się z miasta na wieś niż odwrotnie. Ogólnie jednak wskaźnik migracji wewnętrznych w Polsce jest raczej niski. W 2009 roku miej-sce zamieszkania zmieniło nieco ponad 400 tys. osób, co stanowi tylko około 1,06% społeczeństwa.

Prognozy demograficzne wpłyną na powstanie nowych trendów konsumenckich i zachowań, co spowoduje konieczność projektowania różnorodnych, dostoso-wanych do potrzeb klientów produktów i usług, dostarczanych w odpowiednim miejscu i czasie.

Potrzeby konsumentów będą także wynikały z poziomu ich wykształcenia.

20) Prognoza ludności na lata 2008–2035, GUS, Departament Badań Demograficznych, Warszawa 2009, s. 148.

34

W Polsce poziom wykształcenia ludzi wzrasta. W ostatnich dwóch latach na-stąpił wprawdzie spadek ogólnej liczby studentów, ale liczba absolwentów sta-le rośnie. Przyczyną takiego stanu są zmiany demograficzne, które powodują zmniejszanie się liczby kandydatów na studia wyższe. Z kolei osoby urodzone w czasach wyżu demograficznego obecnie kończą studia. W 2009 roku studio-wało w Polsce ponad 1,9 tys. osób.

Młodzież najczęściej traktuje wykształcenie jako wartość ważną samą dla sie-bie, a w następnej kolejności uważa je za środek do realizacji celu, sądząc, że dzięki wykształceniu można osiągnąć sukces materialny lub że wykształcenie pozwoli na zdobycie wysokiej pozycji społecznej. Niepokoi jednak fakt, że od dwóch lat widoczny jest spadek wiary młodzieży w siłę nauki: coraz więcej osób uważa, że „szkoda czasu na naukę” i że wykształcenie przynosi małe korzyści. Zmniejsza się też liczba młodych ludzi, według których edukacja jest potrzebna do osiągnięcia sukcesu materialnego albo zdobycia wysokiej pozycji społecznej. Trend ten może wiązać się z kryzysem gospodarczym, który przyczynił się do zwiększenia trudności na rynku pracy.

Wykres 5

Ocena wartości wykształcenia przez ludzi młodych

Źródło: Badanie „Młodzież”, SMG/KR MillwardBrown, młodzież w wieku 15–24 lat; okres X 1999–IX 2010; N=49 283

W Polsce obserwuje się wzrost odsetka osób pracujących jako technicy i wy-specjalizowani pracownicy administracji i jednocześnie zauważalny jest spadek liczby pracowników umysłowych niższego szczebla. Wzrasta odsetek dyrektorów i wysokich urzędników państwowych. Począwszy od 2006 roku, maleje odsetek osób pracujących jako robotnicy wykwalifikowani lub niewykwalifikowani.

0

20

40

60

80

100

Chodzę do szkoły/studiuję tylko dlatego,że tak chcą moi rodzice

Szkoda czasu na naukę – lepiej jaknajwcześniej zacząć zarabiać pieniądze

Wykształcenie i edukacja kosztują dużo, a przynoszą tylko małe korzyści

Wykształcenie jest potrzebne do zdobyciawysokiej pozycji społecznej

Lepsze wykształcenie zapewnia lepiej płatnąpracę i osiągnięcie sukcesu materialnego

Warto przykładać się do nauki,żeby rozwijać się intelektualnie

X 20

09–I

X 20

10

X 20

08–I

X 20

09

X 20

07–I

X 20

08

X 20

06–I

X 20

07

X 20

05–I

X 20

06

X 20

04–I

X 20

05

X 20

03–I

X 20

04

X 20

02–I

X 20

03

X 20

01–I

X 20

02

X 20

00–I

X 20

01

X 19

99–I

X 20

00

35

Wykres 6

Zmiany podziału procentowego wśród kategorii pracowników umysłowych w latach 1998–2010 w Polsce


Wykres 7

Zmiany podziału procentowego wśród różnych kategorii zawodowych (właścicieli prywatnych firm, pracowników usług, rolników oraz robotników) w latach 1998–2010 w Polsce

Źródło: TGI, fale: październik 1998–wrzesień 2010, mieszkańcy Polski w wieku 15+; N=433 766

Polskie społeczeństwo upodabnia się do społeczeństw europejskich – struktura wieku determinuje potrzeby i jest wyraźnym sygnałem, jakie produkty i usługi mogą być popularne w ciągu kilku następnych lat.

Trendy demograficzne obecne na polskim rynku to:

DEWKS ( » Dual Earners with Kids) – rodziny z dziećmi; oboje małżonkowie pracują,

MOBYS ( » Mother Older, Baby Younger) – samotne kobiety w średnim wieku z małymi dziećmi,

0

3

6

9

12

15

pracownicy umysłowi niższego szczeblatechnicy i wyspecjalizowani prac. adm.

specjaliści/wolne zawodydyrektorzy, wysocy urzędnicy państwowi

X 2009–IX 2010

X 2008–IX 2009

X 2007–IX 2008

X 2006–IX 2007

X 2005–IX2006

X 2004–IX 2005

X 2003–IX 2004

X 2002–IX 2003

X 2001–IX 2002

X 2000–IX 2001

X 1999–IX 2000

X 1998–IX 1999

0

5

10

15

20

25

30

robotnicy wykwalifikowanipracownicy handlu i usługrobotnicy niewykwalifikowani

rolnicy indywidualniwłaściciele prywatnych firm

X 2009–IX 2010

X 2008–IX 2009

X 2007–IX 2008

X 2006–IX 2007

X 2005–IX 2006

X 2004–IX 2005

X 2003–IX 2004

X 2002–IX 2003

X 2001–IX 2002

X 2000–IX 2001

X 1999–IX 2000

X 1998–IX 1999

36

DINKS ( » Double Income, No Kids) – bezdzietne rodziny, gdzie oboje małżon-kowie pracują zawodowo.

Trendy demograficzne pojawiające się na rynku polskim to:

SKIPPIES ( » School Kids with Income and Purchasing Power) – dzieci w wieku szkolnym posiadające własne dochody i siłę nabywczą,

PUPPIES ( » Poor Urban Professionals) – robotnicy miejscy o niskich dochodach,

WOOFS ( » Well-Off Older Folks) – dobrze sytuowani ludzie w starszym wieku.

W podejmowaniu decyzji odnośnie do zakupów na potrzeby gospodarstwa do-mowego częściej decydujący głos ma kobieta – aż 63% kobiet (i tylko 13% męż-czyzn) deklaruje, że samodzielnie decydują o codziennych zakupach.

Miejsce dokonywania zakupów (małe, osiedlowe sklepy czy supermarkety) za-leży od rodzaju dóbr – osoby starsze i mieszkające w małych miejscowościach bardzo rzadko korzystają z supermarketów.

Ponad połowa Polaków (52%) korzysta z Internetu (w porównaniu z 2005 rokiem, gdy odsetek ten wynosił 28%). Szybko rośnie jego popularność nie tylko jako sposobu na robienie zakupów, ale także sposobu na korzystanie z innych usług.

Tabela 1

Zmiana celów korzystania z Internetu przez Polaków w latach 2005 i 2010

Do jakich celów wykorzystuje Pan/Pani Internet? 2005 2010

Poczta e-mail 17,6% 36,6%

Serwisy społecznościowe - 26,6%

Korzystanie z komunikatorów 12,2% 26,0%

Obsługa rachunku bankowego/operacje bankowe 4,6% 18,5%

Zakupy w sklepach internetowych 4,4% 16,7%

Kupuję lub sprzedaję na aukcjach internetowych 3,5% 13,2%

Uczestniczę w dyskusjach na forach internetowych 4,40% 6,60%

Źródło: TGI

Polacy stają się coraz bardziej świadomymi i wymagającymi konsumentami. Można wyróżnić kilka grup konsumentów, z punktu widzenia najważniejszych czynników wpływających na podejmowanie przez nich decyzji:

37

Kierujący się ceną » (13,6%) – robiąc zakupy, zazwyczaj szukają okazji, a tak-że towarów najtańszych, przecenionych. Głównym czynnikiem decydującym o wyborze marki lub produktu jest jego cena. Deklarują, że nie warto płacić za produkty markowe i dobrej jakości. Zakupy domowe planują co do grosza i nie są zadowoleni z własnej sytuacji materialnej. Mają raczej tradycyjne poglądy.

Kierujący się marką » (14,6%) – uważają, że produkty uznanych marek są lep-sze. Wolą mieć jedną drogą rzecz niż wiele tanich. Obniżki cen czy promocje nie są dla nich bezpośrednią zachętą do zakupu. Cena produktu ma dla nich zdecydowanie mniejsze znaczenie niż jakość i marka. Często kupują nowe marki, aby dowiedzieć się, jakie one są. Lubią nowości.

Gospodarni » (15,3%) – potrafią dobrze gospodarować pieniędzmi, rozważnie je wydają, ich decyzje finansowe są zawsze przemyślane. Nie lubią mieć długów. Chcą mieć kontrolę na własnymi pieniędzmi i być ubezpieczeni na każdą oka-zję, nawet jeżeli nie dysponują dużym budżetem. Cena nie jest dla nich czyn-nikiem rozstrzygającym o wyborze produktów, ważna jest również jakość.

Lubiący kupować » (14,6%) – uwielbiają wszelkie zakupy i spontanicznie wy-dają pieniądze na rzeczy, które czasem nie są im potrzebne. Sprawia im przy-jemność – zarówno kupowanie ubrań, kosmetyków, kolorowych czasopism, drobiazgów, gadżetów, jak też produktów spożywczych. Chętnie kupują rze-czy dobrej jakości i markowe. Lubią ubierać się zgodnie z najnowszą modą i przywiązują wagę do tego, aby młodo wyglądać.

Otwarci na nowości » (10,4%) – lubią nowości, chętnie kupują i testują nowe produkty – napoje, produkty spożywcze. Często kupują nowe marki, aby sprawdzić, jakie one są. Zawsze szukają nowych przeżyć. Sprawia im przy-jemność robienie wszelkich zakupów, a zwłaszcza kupowanie ubrań. Chcą być na bieżąco z najnowszą modą.

Polski konsument zmienia się na przestrzeni lat, a szczególnie zmienił się w ostatnim dziesięcioleciu. Staje się coraz bardziej wymagający i ma coraz wię-cej możliwości.

Ostatnie wyniki Diagnozy społecznej pokazały, że Polacy są coraz bardziej szczęśliwi – interesują się sobą i własnymi problemami. Nie odczuli dotkliwie kryzysu gospodarczego. Są zadowoleni z tego, że mogą o sobie decydować: jak żyć, spędzać wolny czas, gdzie mieszkać. Swój status postrzegają przez pry-zmat tego, co posiadają. Polskie społeczeństwo jest bowiem ciągle „aspirujące”.

38

Pojawiają się też dwie grupy społeczne: bogatsza, której dochód wzrasta, i bied-niejsza: starsi, słabiej wykształceni, o niższych dochodach. Te obserwacje będą miały niewątpliwy wpływ na rozwój rynków różnorodnych produktów21).

Czynniki technologiczne

Na rozwój społeczeństwa zasadniczy wpływ mają technologie, a wzrost gospo-darczy zależy od liczby wprowadzanych nowych technologii. Polska, niestety, nie należy do czołówki krajów innowacyjnych. Wynika to m.in. z niskich nakła-dów na działalność badawczo-rozwojową (0,61 PKB). Niewielkie nakłady budże-towe na B+R nie zachęcają także przedsiębiorców do inwestowania w badania naukowe. Według danych Eurostatu, nakłady wewnętrzne na badania i prace rozwojowe (B+R) w Polsce stanowiły w 2008 roku 0,92% nakładów odnotowa-nych w krajach UE-27, a w 2009 roku 0,89%. W 2008 roku Polska klasyfikowana była na 22. pozycji wśród krajów Unii pod względem wskaźnika intensywności prac B+R, który był dla Polski ponadtrzykrotnie niższy niż dla całej Unii22). Pod względem nakładów przypadających na 1 mieszkańca w 2008 roku Polska znaj-dowała się, z kwotą 20,3 euro/mieszkańca, na 17. pozycji wśród krajów UE-27, w której średnia wartość nakładów wynosiła 61,2 euro/mieszkańca23).

Podmioty funkcjonujące w działach PKD, zaliczane do wysokiej techniki, w 2009 roku stanowiły 2,4% aktywnych przedsiębiorstw w przetwórstwie prze-mysłowym, o liczbie pracujących powyżej dziewięciu osób. W tej populacji 14,2% przedsiębiorstw zaliczono do działów średniowysokiej techniki. Zdecydowaną większość (74,2%) spośród przedsiębiorstw wysokiej techniki stanowiły podmio-ty z działu: produkcja komputerów, wyrobów elektronicznych i optycznych24).

Przedsiębiorstwa wysokiej techniki w 2009 roku były w 43,0% innowacyjne, 21,3% z nich prowadziło własne prace badawcze i rozwojowe, a przeciętne nakła-dy na prace B+R w podmiotach, które takie nakłady wykazały, wynosiły 2747 zł.

Udział pracujących w usługach wysokiej techniki i innych usługach rynkowych opartych na wiedzy, w ogólnej liczbie pracujących w usługach wysokiej i niskiej wiedzochłonności, w 2009 roku wyniósł 14,7%. W Polsce w 2009 roku, w po-równaniu z 2008 rokiem, nastąpił wzrost udziału eksportu produktów wysokiej

21) Chce nam się żyć, rozmowa z Januszem Czapińskim na temat wyników Diagnozy społecznej, „Polityka” nr 9/2011,

s. 18-20.

22) Nauka i technika w Polsce w 2009 roku, GUS, Urząd Statystyczny w Szczecinie, Warszawa 2011, s. 82.

23) Ibidem, s. 82.

24) Ibidem, s. 339.

39

techniki w eksporcie ogółem (z 4,3% do 5,7%) oraz importu wyrobów wysokiej techniki do importu ogółem (z 9,9% do 11,8%)25).

Niskie nakłady na B+R skutkują niską liczbą patentów zgłaszanych w Polsce. W 2009 roku Polska skierowała do Europejskiego Urzędu Patentowego tylko 4,5 patentu w przeliczeniu na 1 mln mieszkańców. Mimo postępu w tej dziedzinie w ostatnich latach (w 2000 roku było tylko 1,11 patentów na 1 mln mieszkańców), wciąż dzieli nas ogromny dystans do krajów wysoko rozwiniętych – w UE-15 zgłaszanych jest 196 patentów na 1 mln mieszkańców26).

Niski poziom technologiczny polskiej gospodarki powinien stopniowo się po-prawiać przede wszystkim na skutek kontaktów międzynarodowych, a także dzięki możliwościom dofinansowania działalności B+R ze środków UE.

Polska ma jeszcze do nadrobienia dystans dzielący ją od krajów najwyżej roz-winiętych technologicznie. Wdrażanie wyników prac B+R i w konsekwencji no-wych technologii może ten dystans zmniejszyć. Ważnym elementem zwiększa-nia konkurencyjności może być także wzornictwo przemysłowe, które od kilku lat nabiera w Polsce coraz większego znaczenia.

2.2. Analiza SWOT w obszarach mających wpływ na zachowanie konsumentów

W ramach projektu przeprowadzono analizę SWOT (mocnych i słabych stron oraz szans i zagrożeń) w obszarach mających wpływ na rynek oraz postępo-wanie konsumentów. Zanalizowano sytuację w rolnictwie, edukacji, dostępie i wykorzystaniu funduszy strukturalnych, gospodarce (ekonomii), nauce (sferze badawczo-rozwojowej) oraz w społeczeństwie. W każdym obszarze można zaob-serwować określone zjawiska i trendy.

W każdym zakresie tematycznym zidentyfikowano czynniki wpływające po-zytywnie lub negatywnie na zachowanie konsumentów, co może przekładać się na zapotrzebowanie na konkretne rodzaje produktów, a w konsekwencji na wzornictwo.

Wyróżnione zostały następujące silne i słabe strony oraz szanse i zagrożenia w poszczególnych obszarach tematycznych:

25) Ibidem, s. 344.

26) Eurostat – http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_OFFPUB/KS-SF-08-107/EN/KS-SF-08-107-EN.PDF

40

Tabela 2

Analiza SWOT warunków ekonomiczno-gospodarczych w Polsce

Silne strony Słabe strony

przynależność Polski do UE, –rosnące dochody, –atrakcyjność inwestycyjna Polski, –rozwijający się sektor małych i średnich przedsię- –biorstw – wzrost przedsiębiorczości,korzystna sytuacja gospodarcza w momencie po- –jawienia się kryzysu (poziom zadłużenia sektora prywatnego nie był jeszcze wysoki, relacja eks-portu do PKB była znacznie niższa niż u sąsiadów, dlatego rynek polski przeszedł ten kryzys łagod-niej niż inne kraje),dobrze rozwijająca się polska giełda, przyciąga- –jąca kapitał.

niskie stopy oszczędności, a w związku z tym niski –kapitał krajowy,emigracja młodych ludzi, –mała atrakcyjność Polski dla osiedlania się imi- –grantów,niski kapitał społeczny, niezdolność do współpracy, –separacja świata nauki, nienastawionego na współ- –pracę.

Szanse Zagrożenia

konieczność stworzenia atrakcyjnych warunków –dla imigrantów (zasilenie rynku pracy),dekada wzrostu gospodarczego, szybszy rozwój –gospodarczy niż w Europie Zachodniej (ze wzglę-du na wciąż znaczące różnice w poziomie płac między Polską a Europą Zachodnią),przeciwdziałanie szybkiemu, nadmiernemu za- –dłużaniu się gospodarstw domowych, zachęcanie do oszczędzania,rozwój innowacyjności, przedsiębiorczości, opar- –ty na wykorzystaniu wiedzy; współpraca między światem akademickim i biznesem,radykalna poprawa systemu edukacyjnego – za- –kładającego nie tylko zdobycie dyplomu wyż-szej uczelni, ale przede wszystkim odpowiednie ukształtowanie kulturowe.

rozłam rynku unijnego, –światowy kryzys gospodarczy związany z zadłuże- –niem rządów, a nie sektora prywatnego,zbliżenie się do poziomu wynagrodzeń w krajach –Europy Zachodniej może spowodować, że Polska straci przewagę gospodarczą przyciągającą in-westorów.


W przypadku gospodarki mogą rozwinąć się dwa scenariusze. Pozytywny sce-nariusz to stopniowy rozwój polskiej gospodarki, prowadzący do dobrobytu spo-łecznego, a w konsekwencji – do zadowolonego, bogacącego się konsumenta. Chce on sobie sprawić przyjemność, ma więcej wolnego czasu, jest więc nasta-wiony na rozrywkę i wypoczynek (także aktywny).

Mniejsze znaczenie mogą odgrywać marki globalne – zwiększy się zapotrzebowa-nie nabywcy na produkty zindywidualizowane, dostosowane do konkretnych po-trzeb. Konsument będzie poszukiwał nowości, innowacyjności, różnorodności.

W przypadku negatywnych zmian w gospodarce, konsument, szczególnie sta-rzejący się, może stać się sfrustrowany.

Nabywca będzie umiarkowanie zamożny (płace na poziomie 50% płac rynków zachodnich), będzie go stać na nabywanie wielu dóbr, ale bez entuzjazmu, bez

41

przyjemności – sektor handlu będzie oparty na wartościach racjonalnych, nasta-wionych przede wszystkim na walkę cenową – brak szukania nowych produk-tów, nowych rozwiązań, innowacji. W takim przypadku marka straci na znacze-niu, nastąpi rozwój dyskontów i masowej produkcji.

Zjawiskom tym może towarzyszyć pogłębianie się rozwarstwienia społecznego i powszechne zjawisko emigrowania ludzi młodych.

Tabela 3

Analiza SWOT warunków społeczno-demograficznych w Polsce


wydłużanie się życia, lepsza jego jakość, wydłu- –żenie się wieku emerytalnego, dłuższa aktywność, dłuższa siła nabywcza,identyfikowanie się Polaków ze swoim narodem, –ziemią, a z drugiej strony otwartość, ciekawość świata i mobilność (szczególnie zagraniczna),silne więzi rodzinne i przyjacielskie, –pracowitość Polaków. –

starzejące się społeczeństwo (rosnąca liczba –emerytów, niewydolny system emerytalny, wzrost kosztów opieki społecznej),zbiurokratyzowany system administracji państwowej, –zależność trendów społecznych od wielu nie do koń- –ca przewidywalnych czynników, np. polityki państwa,uzależnienie od nowych technologii (komputer, –Internet) – brak samodzielności, niebezpieczeń-stwo sparaliżowania różnorodnych działań, np. w wyniku awarii;globalizacja stylu życia – upowszechnianie wzor- –ców pochodzących z innych krajów, przenikanie się kultur.

Szanse Zagrożenia

rządowy program sprzyjający dzietności, –monitorowanie wprowadzanych reform (ich ko- –rekta, kontrola),powrót do tradycji, swojskości, natury, wynikający –z przesytu nowoczesnością, globalizacją – rozwój produktów regionalnych, gospodarstw agrotury-stycznych etc.,potrzeba indywidualizmu, odcięcia się od globa- –lizacji – rozwój produktów, wzornictwa zindywidu-alizowanego,przepływ wzorców kulturowych wynikający z ła- –twości komunikacji, dający możliwość zmiany nie-odpowiednich nawyków kulturowych,podniesienie jakości, konkurencyjności produk- –tów/usług dostarczanych przez polskie przedsię-biorstwa, inwestowanie w rozwój, innowacyjność,reforma nauki – budowanie związku między in- –stytucjami naukowymi a przemysłem,rozwój etyki biznesu – uczenie się szacunku dla –konkurentów, pracowników.

brak umiejętności współpracy, współdziałania –społecznego,konfliktowa konkurencja, –walka między administracją a przedsiębiorczo- –ścią, stanowiąca barierę rozwoju.


Zaobserwować można starzenie się społeczeństwa, wydłużanie wieku emerytal-nego, zmniejszanie dzietności oraz wzrost liczby gospodarstw 1- i 2-osobowych.

42

W przypadku trendów kulturowych, odradzają się różne formy regionalizmów – wykorzystanie wewnętrznych nawyków jako siły rynkowej, przeciwstawiającej się trendom globalnym (np. trend slow food).

Z drugiej jednak strony, społeczeństwo staje się coraz bardziej mobilne – nastę-pują częste zmiany miejsca pobytu, wyjazdy zagraniczne, migracje związane ze zmianą pracy itp.

Wiele osób skupia się wokół określonych tematów (grupy tematyczne), korzysta-jąc przy tym z nowych technologii (Internet) i elektronicznych źródeł informacji.

W przypadku pracy zawodowej zwiększa się liczba lat pracy, ale za to częściej się zmienia miejsce pracy. Zmieniło się także nastawienie Polaków do pracy – nastąpiła jej samoorganizacja (praca w wielu miejscach, wielofunkcyjność za-wodowa, regulowanie sobie czasu pracy, np. pół roku pracy, pół roku podróży). Polacy nabrali dystansu emocjonalnego do pracy zawodowej.

„Można być nawet wziętym pracownikiem, a zachodzi kryzys i nagle się okazuje, że w ogóle

nie ma zapotrzebowania na mnie. Muszę się z tym liczyć w swoim życiu. Więc muszę też

mieć pewien dystans. Bo jeżeli nie mam dystansu, również emocjonalnego do swojej pracy,

to strasznie cierpię (…), wręcz podwójnie. To jeden z powodów problemów ludzi bezrobot-

nych, oni załamują się, mają traumę, która blokuje ich możliwości (…) twórcze, zmiany

swoich nastawień, zmiany roli. Jeżeli mam natomiast założenie, że to nie może być pewne

(…) to mam zdrowy stosunek do swojej roli. Wydaje mi się, że jest to właściwie i zdrowe

nastawienie. Oczywiście muszę robić możliwie dobrze to, co robię, ale utrata tego nie może

oznaczać końca mojego świata. Muszę mieć trochę cyniczny stosunek do tego, żeby później

koszty związane ze stratą, z niepowodzeniem, nie były zbyt duże również emocjonalnie,

gdyż to jest bardzo bolesne i bardzo kosztowne dla człowieka”. (prof. Ireneusz Krzemiński)

Nadal będzie obserwowany transfer pracowników z Polski do krajów UE. Z dru-giej strony, pojawi się konieczność sprowadzania do Polski pracowników do wy-konywania najprostszych prac.

Struktura społeczeństwa polskiego będzie coraz bardziej przypominała społe-czeństwa Zachodu, stanie się bardziej zróżnicowana (kontrasty społeczne, kon-trasty w dochodach, rozwarstwienie) Zmniejszy się liczba osób zaliczanych do tzw. klasy robotniczej, a rozwinie się klasa średnia.

Coraz większe znaczenie będzie miała organizacja czasu wolnego. Wraz z nasy-caniem się różnego typu dobrami, bogaceniem się społeczeństwa, większą war-tością okaże się nie praca, ale czas wolny (podróżowanie, wyjazdy zagraniczne, spędzanie czasu poza miastem, na działce, w domu na wsi itp.).

Będzie wzrastała także rola miasta w udostępnianiu atrakcyjnych i aktywnych form spędzania czasu wolnego (więcej ośrodków sportowych, kryte narciarskie tra-sy zjazdowe itp.). Może natomiast występować spadek tradycyjnego czytelnictwa.

43

Tabela 4

Analiza SWOT warunków rolniczych w Polsce


migracja coraz większej liczby ludzi w kierunku –obszarów wiejskich, rozrastanie się przedmieść, zmiana charakteru obszarów wiejskich, które przejmują cechy miejskie,poprawa infrastruktury (drogi, transport) ułatwia- –jąca dotarcie do obszarów wiejskich (pojawia się możliwość dojazdu do pracy z bardziej odległych miejscowości w krótszym czasie).

rozproszona zabudowa przestrzenna nie sprzyja –rozwojowi wsi w kontekście przejmowania cech miejskich (brak koncentracji domów wokół głów-nej ulicy nie sprzyja powstawaniu wzdłuż niej skle-pów, punktów usługowych, restauracji etc.),brak aktywności ze strony młodego pokolenia na –wsi, które żądałoby modyfikacji, przemian struk-turalnych na wsi.

Szanse Zagrożenia

zmniejszająca się liczba ludzi utrzymujących się –z rolnictwa,wieś będzie realizowała zbliżone potrzeby konsu- –menckie jak miasto – zmiana charakteru i mental-ności mieszkańców wsi, rozwój sektorów pozarol-niczych na obszarach wiejskich (handel, usługi),zmiana charakterystyki konsumenta wiejskiego: –konsument bardziej świadomy, mający zbliżone potrzeby do konsumenta miejskiego,zanik różnic cywilizacyjnych miasto-wieś, wzrost –liczby osób wyedukowanych na wsi,traktowanie gospodarstw rolnych jako przedsię- –biorstw – analiza szeroko rozumianego otoczenia (konsument i jego potrzeby, otoczenie konkurencyj-ne, nisze rynkowe etc.), dostosowywanie produkcji w danym gospodarstwie do kontekstu otoczenia.

silne uzależnienie sektora rolniczego od polityki, –koniec perspektywy budżetowej 2007/2013: –może się zmienić sposób naliczania dopłat, który obecnie jest bardzo korzystny dla Polski (od ob-szaru, a nie od produkcji),gospodarstwa rolne nie są przygotowane na –wdrożenie zasad cross compliance (normy do-brych praktyk, zachowania gospodarstwa w czy-stości, dobrych praktyk produkcyjnych i higienicz-nych),dopłaty z Unii Europejskiej utrwalające przesta- –rzały model rolnictwa, niewymuszające działań rozwojowych.


Analizując powyższe czynniki, można prognozować, że różnice między kon-sumentem „wiejskim” i „miejskim” będą zanikały. Życie na wsi będzie coraz bardziej przypominało życie w mieście, zwiększy się dostęp do różnego typu towarów i usług, mieszkańcy wsi będą coraz częściej prowadzili firmy o charak-terze nierolniczym.

Zmniejszy się udział osób zajmujących się produkcją rolną, co będzie wynikało zarówno z napływu ludności miejskiej na obszary wiejskie, jak również z ko-niecznej restrukturyzacji produkcji rolnej. W związku z tym potrzeby konsu-mentów spowodują konieczność rozwoju infrastruktury nastawionej na dostar-czenie dóbr i usług codziennego użytku.

„Na wsi będzie taka sytuacja, że w gospodarstwach zostaną ludzie, którzy będą musieli

zacząć myśleć o gospodarstwie rolnym jak o przedsiębiorstwie. To znaczy uświadomią so-

bie, że każdy żyje ze sprzedaży czegoś i w związku z tym w gospodarstwie rolnym muszą

zrobić wszystko, żeby na nim zarabiać. Jeśli nie będą mogli zarabiać na produktach rol-

nych jako na surowcach żywnościowych, to będą chcieli zmienić się tak, żeby zarabiać na

44

czymś innym w tym gospodarstwie. Ułatwi to na pewno wspólna polityka gospodarcza,

nie tylko rolna, czyli polityka gospodarcza i polityka rozwoju przedsiębiorczości, pomocy

publicznej, czyli fundusze i inne środki”. (prof. Małgorzata Duczkowska-Piasecka)

Eksperci prognozują, że wieś otworzy się na zagranicznych inwestorów, któ-rzy będą oczekiwali zapewnienia określonej infrastruktury oraz zestawu usług dostępnych w najbliższej okolicy. Powstaną nowe miejsca pracy w usługach, a mieszkańcy wsi i obszarów wiejskich będą chcieli dostępu do usług i produk-tów, które wcześniej były dla nich niedostępne.

„W rolnictwie będzie się zmniejszać odsetek ludzi zaangażowanych w produkcję rolną.

Oni mogą zostać na wsi, bo tak naprawdę polityka unijna jest taka, żeby nie pustoszały

obszary wiejskie, żeby nie było tego typu sytuacji, która jest w krajach Trzeciego Świata,

gdzie 46% ludzi mieszka w trzech miastach, które mają po kilkanaście milionów, a reszta

kraju opustoszała i nie wiadomo, czy to step, pustynia, czy ma się wsią nazywać. Więc

chodzi o to, żeby ten rozwój był równomierny, żeby powstawały centra urbanizacji w wie-

lu miejscach, żeby siedziby gmin miejskich koncentrowały zabudowę w taki sposób, by za

20 lat można było to nazwać miasteczkiem”. (prof. Małgorzata Duczkowska-Piasecka)

Te gospodarstwa, które pozostaną, będą podlegały specjalizacji – gospodarstwo rolne stanie się przedsiębiorstwem, którego produkcja będzie dostosowywała się do potrzeb rynku.

Przewiduje się, że na wsi wzrośnie liczba osób wykształconych, ponieważ stanie się to niezbędne do efektywnego prowadzenia biznesu.

Z rozwojem przedsiębiorczości na obszarach wiejskich będzie związany rozwój specjalistycznego doradztwa dla rolników, dotyczącego sposobu prowadzenia gospodarstwa-przedsiębiorstwa i zmian, które trzeba wprowadzić, aby skutecz-nie działać na rynku, odpowiadając na jego zapotrzebowanie.

„Problem leży w komunikacji, w informacji, w tych okołobiznesowych usługach, które też

muszą się rozwinąć. I to jest następne pole do rozwoju do 2030 roku. Wszelkiego rodzaju

pośrednictwo, wszelkie środki informacyjne, dla konsumentów, biznesmenów itd. Mówi-

my o systemach wczesnego ostrzegania w przedsiębiorstwach. W dużych firmach sobie

poradzą, bo one mają te systemy, ale dla maleńkich powinny powstawać okołobiznesowe

organizacje doradztwa biznesowego, które takie systemy będą robić. Problem polega na

tym, żeby przedsiębiorca chciał kupić taką poradę. Żeby i rolnik chciał kupić poradę,

a nie uważać, że powinien to mieć za darmo. Godzina doradztwa dla rolników w Danii

kosztuje tyle ile połowa świniaka. Który rolnik u nas tyle zapłaci? No, ale rolnictwo duń-

skie wygląda tak, jak wygląda. Dzięki doradztwu tak się to u nich dzieje. Tak to będzie

wyglądało”. (prof. Małgorzata Duczkowska-Piasecka)

Będą zanikały także różnice cywilizacyjne pomiędzy miastem a wsią.

45

„On pojedzie do miasta, jak będzie chciał pójść na wystawę, do teatru, do muzeum (…).

Z dzieckiem do parku nauki. Będzie coraz bardziej domagał się tego, żeby tak zwane

podstawowe usługi, po które jeszcze dzisiaj jeździ do miasta, np. fryzjer, były na miejscu.

Poczta, fryzjer, przystanek, sklep, kiosk z gazetami, punkt informacji… powinny być na

miejscu”. (prof. Małgorzata Duczkowska-Piasecka)

Tabela 5

Analiza SWOT funkcjonowania funduszy strukturalnych w Polsce


wysoka kwota środków UE przyznanych Polsce, –generowanie popytu, rozwoju gospodarki dzięki –środkom unijnym,dobre gospodarowanie środkami unijnymi przez –część samorządów.

zbyt doraźne, mało perspektywiczne wykorzysty- –wanie środków (część samorządów),wyczerpanie środków strukturalnych z budżetu na –lata 2007–2013.

Szanse Zagrożenia

dobre zarządzanie środkami unijnymi, urucha- –miające dalsze mechanizmy rozwoju,środki z UE stwarzające szansę na rozwój nauki –polskiej, a co się z tym wiąże, na unowocześnie-nie Polski,nowe środki z UE stwarzające szansę rozwoju –edukacji, ochrony środowiska,rozwój organizacji konsumenckich – konsument –bardziej świadomy, posiadający większą liczbę informacji.

zróżnicowane wykorzystywanie środków unijnych –może doprowadzić do pogłębiającego się po-działu na regiony lepiej i gorzej prosperujące,niższe niż dotychczasowe dotacje z UE w kolej- –nych latach,kolejne dotacje z UE będzie można wykorzystywać –wyłącznie na edukację, rozwój nauki, ochronę śro-dowiska, a nie na rozwój infrastruktury (np. drogi),koniec środków z programowania na lata 2007– –

–2013 osłabi popyt na różnego typu dobra, co może doprowadzić do osłabienia gospodarki.


Wykorzystanie funduszy strukturalnych wpłynęło i będzie wpływać na wiele obszarów, m.in. na rozwój nauki i ochronę środowiska.

Dotacje z Unii Europejskiej, w ramach nowej perspektywy budżetowej, przezna-czone na konkretne sfery, pozwolą na doinwestowanie i rozwój sektora badaw-czo-rozwojowego. W konsekwencji powinien wzrosnąć poziom innowacyjności, a sektor nauki w jeszcze większym stopniu otworzyć się na sektor gospodarki. Powinny rozwinąć się ścisłe relacje pomiędzy nauką a biznesem.

„Jest już pewne, że takich wielkich pieniędzy jak teraz, nie dostaniemy. To pierwsza spra-

wa. Ale druga jest inna. Jest prawie pewne, że to będą pieniądze na co innego. Że znako-

mitą ich większość będziemy musieli wydać właśnie na rozwój wiedzy, innowacje, naukę,

ochronę środowiska. A nie na kanalizację, gazyfikację, budowę studni itd.

Znów będę niepopularna. Jeżeli politycy krytykują, że jak będzie otwarta kieszeń na bada-

nia i rozwój, to do tego zabiorą się tylko kraje najbogatsze, to ja się nie zgadzam. Uważam

odwrotnie. Jeżeli nasi rolnicy postarali się o pieniądze, to może wreszcie my, naukowcy, po-

staramy się o pieniądze na naukę. Może ruszy się dzięki temu nasza nauka. Może staniemy

46

się atrakcyjni, gdy będziemy mogli sięgnąć po pieniądze unijne. Duże unijne pieniądze.

Może poszukamy partnerów, którzy z nami będą chcieli robić jakieś przedsięwzięcia na-

ukowe. Patrzę na to optymistycznie, dlatego że cele, które zostały wyznaczone, są nowo-

czesne: to nowoczesne miejsca pracy, wszelkiego rodzaju informacja, doradztwo, pośred-

nictwo. To nie są miejsca pracy przy łopacie. Czas już odejść od łopaty. Czas głową zarabiać

pieniądze, a nie przy łopacie. Te cele tak są skonstruowane, że uruchamiają wszystko to, co

się nazywa rozwojem opartym na wiedzy”. (prof. Małgorzata Duczkowska-Piasecka)

Dzięki dotacjom na ochronę środowiska upowszechnione zostaną i będą bar-dziej dostępne rozwiązania ekologiczne (np. kolektory słoneczne, przydomowe oczyszczalnie ścieków, ekologiczne środki transportu).

Nacisk zostanie położony na ochronę obszarów naturalnych, a postawa proekologicz-na pozwoli na rozwój gospodarstw agroturystycznych i produkcji ekologicznych.

W miastach będzie można obserwować zwiększanie się zielonych przestrzeni.

Tabela 6

Analiza SWOT warunków edukacyjnych w Polsce


dofinansowanie określonych kierunków studiów, –szkoleń, w tym szkoleń nauczycieli ze środków UE,coraz lepsze wyniki polskich uczniów uzyskiwane –w testach na zakończenie szkoły podstawowej, gimnazjum i szkoły średniej,coraz lepsze wyniki polskich uczniów w porównaniu –z uczniami z innych krajów (badanie PISA – Program Międzynarodowej Oceny Umiejętności Uczniów),duża liczba studentów (co druga osoba w wieku –18–24 studiuje).

niski poziom szkolnictwa wyższego (szczególnie –niektórych uczelni prywatnych),duże różnice poziomów między uczelniami, –upadek szkolnictwa zawodowego – szkoły zawo- –dowe drogo kosztowały państwo, a nie były do-stosowane do potrzeb rynku.

Szanse Zagrożenia

analiza zadań, przed którymi będzie stawał –współczesny człowiek, i przełożenie tego na pro-gramy nauczania,edukacja w zakresie umiejętności, a nie tylko –teorii (szkoła przygotowująca do wyborów kon-sumenckich, uczy umiejętności komunikowania, pracy w grupie),odrodzenie się szkolnictwa zawodowego w zmienio- –nej formie – kształcenie w potrzebnych zawodach,reforma zawodu nauczyciela – wzrost jego war- –tości, prestiżu, wynagrodzenia (nauczyciel jako ogniwo rynku, przygotowujące kolejne pokolenia kapitału ludzkiego),stworzenie systemu dokształcania dla osób do- –rosłych,decentralizacja edukacji – o wyborze podręczników, –metod nauczania będzie się decydowało lokalnie,standaryzacja nauczania – wszyscy muszą być –przygotowani do zdawania tych samych testów.

blokowanie przez związki zawodowe zmian w Kar- –cie Nauczyciela, co hamuje rozwój edukacji,nierówność w dostępie do edukacji – wciąż ist- –nieje związek między pochodzeniem społecznym a wykształceniem,w Polsce, znacznie częściej niż w innych krajach –Unii Europejskiej, dokształcają się głównie ludzie młodzi, lepiej wykształceni, zamożniejsi,znacznie rzadziej dokształcają się osoby starsze, co –może prowadzić do ich wykluczenia z rynku pracy.


47

Człowiek będzie się uczył i uzupełniał wiedzę przez całe życie – niezbędne stanie się ciągłe, ustawiczne kształcenie. W związku z tym rozwinie się oferta edukacyjna dla osób dorosłych.

„Oferta dokształcania powinna być dobrze zaprojektowana. Tak, żeby ludzie w różnych

okresach życia mogli otrzymać akurat taką wiedzę, która im się przyda na danym etapie”.

(prof. Ireneusz Białecki)

Sposób edukacji oraz zakres przekazywanej wiedzy powinien być dostosowany do wymogów współczesności – niezbędna jest wiedza praktyczna, np. umiejęt-ność podejmowania decyzji, w tym decyzji konsumenckich.

„Szkoła i kształcenie powinny być jeszcze bardziej elastyczne i prowadzone w lepszym

kontakcie z otoczeniem. Tak żeby młodzież rzeczywiście była uczona tego, co się przyda

w życiu. To znaczy, żeby potrafiła dawać sobie radę z rozmaitymi zadaniami, które przed

nią stają teraz i staną za 20 lat. Bo edukacja ma przygotować do przyszłości: życia i pracy

zawodowej. Potrzebna jest lepsza analiza tych zadań, przed którymi człowiek będzie sta-

wał, i przełożenie tego na programy, na uczenie.

Trzeba człowieka przygotować. Chociażby, żeby nie dał sobą manipulować przez rynek i re-

klamę, która jest coraz bardziej nachalna. Żeby, jak chce kupić buty, to kupował buty, a nie

Power Control. Żeby wiedział, jak jest manipulowany. Oddajemy kontrolę nad sobą. Eduka-

cja powinna bronić, przygotowywać do tego, żeby się nie dawać”. (prof. Ireneusz Białecki)

W edukacji coraz większe znaczenie będzie odgrywał e-learning, szczególnie w szkolnictwie wyższym (uniwersytety stacjonarne pozostaną jednak, ze wzglę-du na toczące się wokół nich atrakcyjne życie studenckie). Coraz powszechniej do przekazywania wiedzy będą wykorzystywane nowe technologie.

Będzie wzrastała rola wczesnego nauczania, w tym edukacji przedszkolnej. Szkoła powinna rozwijać kreatywność.

Ze względu na nieograniczoną ilość informacji znaczenia nabierze wiedza specjali-styczna. Nastąpi rozwój specjalistycznego doradztwa z konkretnych dziedzin. Eks-perci będą doradzali w wielu sferach, również w zaplanowaniu ścieżki edukacyjnej.

„Ilość wiedzy strasznie rośnie i ta wiedza jest coraz bardziej wyspecjalizowana. Na tym

można zarabiać, coraz więcej jest ekspertów od różnych rzeczy. I to będzie rosło. Jest

coraz więcej doradców”. (prof. Ireneusz Białecki)

„Im szkolnictwo wyższe jest bardziej masowe, tym bardziej powinny być jakieś centra

życia umysłowego na najwyższym poziomie, także w nauce, w tym nauce ścisłej. To po-

winny być jakieś ośrodki studiów zaawansowanych”. (prof. Ireneusz Białecki)

Konieczne jest nastawienie się na rozwój edukacji, w tym dokształcenie (tak-że rozwój wiedzy specjalistycznej). Ważny będzie dostęp do informacji, wiedzy i edukacji w wielu dziedzinach i na różnych etapach życia (również edukowanie konsumentów, dostęp do wiedzy eksperckiej, doradztwo).

48

„Jak Michał Boni mówi w raporcie, że trzeba powiększać kapitał ludzki, to moja odpo-

wiedź brzmi: jedyne skuteczne narzędzie to radykalna poprawa systemu edukacyjnego.

A gdzieś tych ludzi trzeba ukształtować. Na świecie jest tak, że muzykę klasyczną lubi

tylko jakiś procent ludzi. Ale w cywilizowanym kraju pewnie przynajmniej połowa ludzi

bez wahania rozpozna IX Symfonię Beethovena, tak? A w Polsce, wśród dzwonków na

telefon, jest ona pod hasłem… Hymn Unii Europejskiej”. (prof. Witold Orłowski)

Ważnym elementem edukacji konsumentów będzie dostarczanie im wiedzy i informacji o produktach, aby jedynego kryterium wyboru nie stanowiła cena. Wyedukowany konsument będzie kierował się także innymi czynnikami, np. sposobem produkcji (czy jest „ekologiczna”) czy szeroko pojętym wzornictwem (stylistyka, materiał, ergonomia, intuicyjność obsługi itp.). Świadomi konsu-menci będą preferowali droższe, ale lepszej jakości produkty.

„Informacja dla konsumenta po to, żeby się zmieniał, jest absolutnie fundamentalnym

zjawiskiem. Absolutnie fundamentalnym. Konsument dzisiaj nie ma informacji. Dlatego

przywiązał się do tej ceny, no i koniec. Nie zdaje sobie z sprawy, że nie we wszystkich

przypadkach cena może mieć decydujący (albo powinna mieć decydujący) wpływ. Nawet

biedniejsi konsumenci mówią: „Nie stać mnie na to, żebym kupowała tanio”. (prof. Mał-

gorzata Duczkowska-Piasecka)

Tabela 7

Analiza SWOT warunków rozwoju nauki w Polsce


dofinansowanie badań i infrastruktury badaw- –czej ze środków UE.

niedocenianie, niedofinansowanie nauki; niskie na- –kłady na badania i rozwój ze sfery budżetowej,niskie nakłady na B+R ze strony przedsiębiorstw; –niska innowacyjność,niskie zarobki naukowców, szczególnie w naukach –humanistycznych,mało efektywne wykorzystanie kapitału ludzkiego –w nauce,rozluźnienie się życia naukowego – mniej dobrych –czasopism naukowych, grup dyskusyjnych, środo-wisk naukowych, które wywierałyby presje, formu-łowały wzory, oczekiwania,mało efektywny model działań wspierających ko- –mercjalizację wyników badań.

Szanse Zagrożenia

otwarcie się nauki na współpracę z innymi sek- –torami (przemysł, biznes),reforma szkolnictwa wyższego, –tworzenie elitarnych uczelni/kierunków, –lepsza selekcja na stanowiska naukowe, –błyskawiczny transfer informacji – międzyna- –rodowe bazy artykułów naukowych, z których można ściągnąć wszystkie publikacje.

nieskuteczne, nieefektywne reformy systemu orga- –nizacji i finansowania badań naukowych w Polsce

– polska nauka nie ma szans na rozwój i przyczynie-nie się do wzrostu innowacyjności,marnowanie potencjału poprzez przyzwalanie na –porzucanie ścieżki naukowej przez zdolnych na-ukowców,zbyt małe wykorzystanie nauki do celów praktycznych. –


49

Dzięki rozwojowi sfery badawczo-rozwojowej powstaną nowe technologie wy-korzystywane do tworzenia np. „przenośnych biur” czy wielofunkcyjnych tele-fonów. Większość urządzeń będzie bezprzewodowa (np. w momencie wejścia do pokoju automatycznie zacznie się ładować telefon albo komputer).

Nastąpi rozwój „wirtualnego świata” – konsumentom będą dostarczane wyrafi-nowane rozrywki: gry czterowymiarowe, zastępujące rzeczywistość, filmy, pod-czas których nie tylko ogląda się obraz w trójwymiarze, ale również czuje się zapachy, smaki etc.

Wzrośnie znaczenie usług – jeszcze więcej ludzi będzie pracowało w tym sekto-rze, ze względu na automatyzację produkcji (roboty).

Nauka powinna rozwijać się dla gospodarki i służyć rynkowi – osiągnięcia na-uki powinny być wykorzystywane do celów praktycznych, np. prowadzić do roz-woju medycyny, biologii, biogenetyki.

Rozwój technologii jest jednak uzależniony od poziomu finansowania badań, nie tylko z budżetu państwa, ale przede wszystkim ze strony przedsiębiorstw. W krajach o najwyższym poziomie rozwoju, najbardziej innowacyjnych, wydat-ki na naukę pochodzą w największej części ze środków prywatnych. W Polsce, niestety, poziom wydatków na B+R jest niski i – odwrotnie niż w krajach in-nowacyjnych – dominują wydatki budżetowe. Badania prowadzone w jednost-kach naukowych nie zawsze odpowiadają potrzebom przedsiębiorców. Mimo teoretycznie rozbudowanego systemu ośrodków transferu technologii, wymiana wiedzy pomiędzy sektorem nauki a gospodarką nie jest skuteczna.

Wydatków na badania naukowe – podobnie jak wydatków na projektowanie no-wych produktów – ciągle nie traktuje się jak inwestycji, ale jako koszty. W obec-nej rzeczywistości i szybko zmieniającym się świecie to wiedza i kreatywność są najważniejszymi „towarami”.

Polski konsument i wzornictwo przyszłości 3.

52

3. Polski konsument i wzornictwo przyszłości

3.1. Zjawiska, które wpłyną na konsumenta przyszłości

Prognozowane zmiany oraz obserwowane już trendy spowodują określone na-stępstwa w zachowaniach konsumentów (inne potrzeby), a w konsekwencji wpłyną na przeorganizowanie szeroko pojętego otoczenia. Dotyczyć to będzie produktów i usług przypisanych do określonych sfer – publicznej, pracy, domu i czasu wolnego. W wyniku dyskusji panelowej eksperci określili zmiany zacho-dzące w poszczególnych sferach życia. Dla każdej zidentyfikowali charaktery-styczne zjawiska.

Zmiany w sferze publicznej

Sfera publiczna obejmuje następujące obszary27): zdrowie, edukację, sport, ko-munikację i transport. Wyróżniamy stałe i ruchome wyposażenie przestrzeni publicznych, nowe technologie, zabawki edukacyjne/rehabilitacyjne, sprzęt specjalistyczny i akcesoria, odzież specjalną, środki transportu publicznego i specjalistycznego. Nabywcą/użytkownikiem produktów/usług należących do tego obszaru są: państwo, organizacje samorządowe, użytkownicy masowi (określone społeczności, grupy osób) oraz użytkownicy indywidualni.

Według opinii ekspertów i panelistów, na sferę publiczną i związane z nią pro-dukty wpływają lub będą wpływały w przyszłości następujące zjawiska:

wirtualizacja,a)

zanik różnic pomiędzy miastem a wsią,b)

starzenie się społeczeństwa,c)

wzrost kosztów opieki zdrowotnej,d)

rozwój profilaktyki zdrowotnej,e)

just in time learningf) .

Wirtualizacjaa)

Dzięki nowym technologiom strefa publiczna zaczyna w coraz większym stop-niu funkcjonować w przestrzeni wirtualnej. Nie istnieje konieczność osobistych wizyt w banku, urzędzie czy muzeum. Można wirtualnie wykonać badanie le-karskie, a nawet odbyć operacje wirtualne – pacjent przebywa w innym miejscu niż zarządzający operacją zespół lekarzy.

27) www.iwp.com.pl/projekty_dobry_wzor_sfer_publiczna [28.02.2011].

53

Dzięki takim rozwiązaniom dostępność do usług jest szersza, bardziej powszechna, a koszty uzyskania wiedzy, informacji lub świadczenia usługi są tańsze niż w przy-padku tradycyjnych metod. Nie istnieje także konieczność przemieszczania się.

Następuje zatem kurczenie się i ograniczanie sfery publicznej na rzecz sfery funk-cjonującej wirtualnie. Zjawisku temu może jednak towarzyszyć zanik więzi spo-łecznych, a niektóre osoby mogą być wykluczone ze świata cyfrowego. Poza tym w sieci łatwiej manipulować ludźmi, a informacje, które są tam zdobywane, nie zawsze są wiarygodne. Niebezpieczeństwo może stanowić też uzależnienie się od technologii oraz ryzyko awarii systemów i niedostateczne zabezpieczenie danych.

Z drugiej strony, dzięki przeniesieniu wielu usług do sieci zwiększa się ich do-stępność dla osób mieszkających poza największymi ośrodkami – rozwija się komunikacja wirtualna.

Zanik różnic miasto–wieśb)

Miasta coraz bardziej się rozrastają, poszerzają swoją powierzchnię. Wiele osób dojeżdża do pracy z mniejszych miejscowości lub ze wsi. Tereny wiejskie tracą swój pierwotny charakter, stając się przedmieściami.

W wyniku tego można obserwować poprawę infrastruktury drogowej i trans-portowej, poszerzenie dostępu do usług. Dzięki temu następuje poprawa życia coraz większej liczby ludności – wyrównanie szans cywilizacyjnych.

Z drugiej strony, zanikają różnice w otoczeniu, a centra metropolii często się wyludniają, pozostając tylko miejscem pracy.

Przenoszeniu się na wieś może jednak towarzyszyć zjawisko zatrzymania jej rozwoju wynikające z trendu eko i zachowania „na siłę” wsi jako pewnego ro-dzaju skansenu.

Efektem zmian może być także upadek punktów handlowych i usługowych, miejsc rozrywki, funkcjonujących w centrach miast. Będą się one przenosiły na obrzeża, tam, gdzie łatwiej dotrzeć mieszkańcom przedmieść i okolicznych miejscowości.

Starzenie się społeczeństwac)

Społeczeństwo polskie będzie coraz starsze, a zjawiskiem towarzyszącym sta-nie się także spadek dzietności.

W związku z tym nastąpi zmiana mentalności starszych osób, które będą coraz dłużej żyły, chcąc jednocześnie korzystać z wielu dostępnych możliwości spę-dzania czasu (wzrost aktywności). Jednocześnie, w związku z tym zjawiskiem, będziemy obserwować coraz większe uzależnienie się tych osób od sfery pu-blicznej, np. związanej z ochroną zdrowia, rehabilitacją i opieką.

54

Zagrożeniem związanym ze starzeniem się społeczeństwa może być nagły wzrost kosztów opieki zdrowotnej, niewydolność systemu emerytalnego i braki na rynku pracy. Możemy więc obserwować zjawisko migracji zarobkowej i in-telektualnej – sprowadzanie ludzi pracy i nauki spoza Polski (usługi, które dzi-siaj są dostarczane przez Polaków, w przyszłości mogą być dostarczane przez obcokrajowców).

Pojawić się może konieczność przygotowania infrastruktury oraz nowego rynku usług dla osób starszych.

Wzrost kosztów opieki zdrowotnejd)

Wzrost kosztów może być związany z gwałtownym rozwojem sektora badań i rozwojem usług medycznych. Ich jakość będzie wyższa, ale koszty mogą wzro-snąć. Może towarzyszyć temu zjawisko rozwarstwienia społeczeństwa – nie wszystkie osoby będą mogły korzystać z najwyższego standardu usług. Wzrost postaw roszczeniowych zarówno ze strony usługodawców, jak i pacjentów to kolejne zidentyfikowane niebezpieczeństwo w tym obszarze.

Profilaktykae)

Powinniśmy obserwować wzrost świadomości dbania o zdrowie – przejście od leczenia do profilaktyki. Może nastąpić rozwój produkcji zdrowej żywno-ści lub usług związanych z dbaniem o zdrowie (sport, rekreacja, odpowiednie odżywianie).

Rozwój profilaktyki zapewni jej większą powszechność i dostępność, co wpłynie na poprawę dostępności do tradycyjnej służby zdrowia (w związku ze wzrostem profilaktyki coraz mniej osób będzie musiało się leczyć).

W tym przypadku także można będzie obserwować rozwarstwienie społecz-ne – wynikające ze zróżnicowanego poziomu świadomości dotyczącej dbania o zdrowie, profilaktyki oraz zróżnicowanych wysokości środków finansowych przeznaczanych na profilaktykę.

Negatywne zjawiska związane z przesadnym dbaniem o zdrowie to: nadużywa-nie suplementów diety i przetrenowanie organizmu.

Just in time learningf)

W edukacji będzie można obserwować zjawisko uczenia się tylko tego, co po-trzebne i tylko wtedy, kiedy jest to potrzebne (np. jadąc na spotkanie, szukamy w Internecie informacji dotyczących przedmiotu spotkania).

Skróci się czas nauki, zmniejszy koszt edukacji, ponieważ dostęp do informacji jest powszechny. Większy nacisk będzie położony na wiedzę specjalistyczną.

55

Wzrośnie znaczenie nabywania umiejętności (współpracy w grupie, posługi-wania się informacją etc.), a nie posiadania wiedzy teoretycznej (wiedzy jako informacji). Z drugiej strony, takie podejście doprowadzi do zdobywania wiedzy w sposób wybiórczy, mniej będzie osób wszechstronnie wykształconych, oczy-tanych, erudytów, co może obniżyć poziom kultury.

Podsumowując, sfera publiczna zmieni swoje funkcje, przenosząc się w świat wirtualny. Będzie to dotyczyło wszystkich sfer życia: pracy, zdrowia, edukacji i innych rodzajów kształcenia.

Wzrośnie rola usług związanych z rozrywką, transportowych (w mieście i poza nim) oraz zmieni się rola przestrzeni miejskiej (powstaną nowe obiekty rekre-acyjne, sportowe, miejsca do pracy zdalnej).

Zmiany w sferze pracy

Sfera pracy to stałe i ruchome wyposażenie środowiska pracy: biuro, sala konfe-rencyjna/audytoryjna, recepcja, pomieszczenia socjalne pracowników, ale także rozwiązania systemowe, nowe technologie, akcesoria biurowe, środki transpor-tu, odzież specjalna28).

W sferze pracy, według uczestników projektu, można będzie zaobserwować na-stępujące, nasilające się zjawiska:

rozwój wirtualnych biur,a)

powstawanie biur kreatywnych,b)

digitalizację informacji,c)

pojawienie się nowych zawodów.d)

Wirtualne biuroa)

Wirtualne biuro jest związane z odejściem od pracy w standardowych biurach – praca jest wykonywana on line, zdalnie, w dowolnym miejscu (np. w domu).

Dzięki temu można oszczędzać czas i pieniądze (np. na dojazdy, powierzch-nie biurowe). Jest to także szansa dla osób niepełnosprawnych oraz tych, które mieszkają poza ośrodkami miejskimi.

Z drugiej strony, zwiększa się konieczność wprowadzania systemów ochrony informacji i może obniżać się stopień kontroli wykonywanej pracy. Rozluźnieniu ulegają więzi społeczne – ograniczone są kontakty ze współpracownikami, pra-ca odbywa się w odosobnieniu.

28) www.iwp.com.pl/projekty_dobry_wzor_sfera_pracy [28.02.2011].

56

Kreatywne biurob)

Tradycyjne, często monotonne powierzchnie biurowe zostaną zastąpione biura-mi kreatywnymi, łączącymi pracę z odpoczynkiem i relaksem (np. tak jak biuro firmy Google).

Takie podejście może zwiększyć efektywność pracy, chociaż istnieje ryzyko zbyt dużego rozproszenia pracowników. Mogą też oni uzależnić się od miejsca pracy – nie będą chcieli go opuszczać ze względu na komfortowe warunki, możliwość pracy i relaksu w tym samym miejscu oraz ze względu na zdalny dostęp i nie-ograniczone możliwości komunikacji. Z drugiej strony, powstawanie kreatyw-nych biur to wyzwania dla projektantów, którzy muszą efektywnie łączyć sferę pracy ze sferą odpoczynku.

Digitalizacjac)

Dzięki przechodzeniu na elektroniczne formy dokumentów może następować pełna informatyzacja pracy.

Powierzchnie biurowe mogą się zmniejszać (dzięki elektronicznym archiwom), a sprzęty być coraz mniejsze. Digitalizacja skraca drogę od projektu do realiza-cji. Jest też szansą na rozwój kolejnych, nowszych usług i technologii.

Z drugiej strony, cyfryzacja może wiązać się z utratą miejsc pracy oraz całko-witym uzależnieniem od systemów informatycznych i urządzeń (brak czynnika ludzkiego). Może się także wiązać z utratą danych.

Nowe zawodyd)

Rozwój technologii, nowe trendy i zmieniające się potrzeby konsumenckie wy-generują zapotrzebowanie na nowe zawody i specjalizacje. Będą potrzebni nie tylko kreatorzy nowych technologii i tzw. wdrożeniowcy, ale także dostawcy nowych usług, umiejący przekazać konsumentowi potrzebną wiedzę.

Pojawi się silna konkurencja w walce o pracownika (znalezienie odpowiednich ludzi w nowych specjalizacjach). Jednocześnie ci, którzy nie będą nadążać za zmianami rynkowymi, pozostaną w tyle (mogą stracić przez upór, obawy przed zmianą, związki zawodowe wstrzymujące rozwój etc.).

Będą rozwijały się branże kreatywne. Sektor kreatywny w najbliższej dekadzie ma być jednym z najszybciej rozwijających się rynków globalnej gospodarki. Według ONZ, Polska zajmuje czołowe miejsce w eksporcie dóbr kreatywnych, szczególnie w zakresie wzornictwa przemysłowego. Rola projektantów powinna więc wzrastać29).

29) http://biznes.gazetaprawna.pl/artykuly/531331,polscy_designerzy_napedzaja_biznes.html [15.07.2011].

57

Zmiany sposobów wykorzystania czasu wolnego

W przypadku sfery „czas wolny” można zaobserwować:

wzrost aktywności,a)

rozwój turystyki,b)

globalizację.c)

Wzrost aktywnościa)

W związku z wydłużaniem się życia, poprawą jego jakości coraz częściej spę-dzamy czas poza domem, przeznaczając go na sport, rekreację, szeroko rozu-miane dbanie o zdrowie.

Jest to związane ze zmianą stylu życia, w czym można upatrywać szans na rozwój sektorów gospodarki związanych ze sportem, aktywnością (urządzenia sportowe, stroje do uprawiania sportów, obiekty sportowe, gospodarstwa agro-turystyczne). Wzrost aktywności może się także przyczynić do integracji spo-łecznej (która rozluźnia się ze względu na inne warunki pracy). Może także nastąpić rozwój małych, kompaktowych sprzętów sportowych, dostosowanych do użytkowania domu.

Turystykab)

Turystyka wpływa zarówno na rozwój infrastruktury, jak również gospodarki. Dzięki temu może następować poprawa warunków życia osób mieszkających w regionach turystycznych. Szansą jest także rozwój turystyki dla osób star-szych (integracja).

Z drugiej strony, wymagania turystów są coraz wyższe – chcą podróżować szyb-ciej i w coraz lepszych warunkach. Wzrost liczby turystów i pasażerów może negatywnie wpływać na środowisko.

Podróżowanie wiąże się także z zapewnieniem bezpieczeństwa. Nowe techno-logie są w tym przypadku zarówno sprzymierzeńcem, jak i wrogiem (terroryści stosują coraz nowsze technologie).

Z turystyką mogą się także wiązać zjawiska „kolonizowania” pewnych obsza-rów, czyli nabywanie nieruchomości na terenach atrakcyjnych turystycznie.

Globalizacjac)

Może być traktowana jako część turystyki – daje możliwość łatwiejszego i szyb-szego przemieszczania się na dalsze odległości (np. zobaczenie Niagary nie będzie już wyprawą, tylko wyjazdem).

58

Środki transportu są coraz szybsze i wygodniejsze. Świat „zmniejszył się”, nastę-puje szybka wymiana nie tylko informacji, ale także wymiana międzykulturowa.

Zjawisko globalizacji to także szybka wymiana wiedzy oraz możliwość rozprze-strzeniania się nowych trendów i idei. Zmiany – zarówno pozytywne, jak i ne-gatywne – następują błyskawicznie, w wielu krajach jednocześnie. Konsument może dotrzeć dzięki globalnej sieci do wielu produktów.

Zmiany w sferze domu

W sferze domu – tak jak w innych sferach – będą zachodziły określone zjawiska związane:

ze zwiększeniem roli technologii w przestrzeni domowej,a)

z modą w stylu eko,b)

ze zmianą funkcji domu.c)

Rozwój technologiia)

Wzrost znaczenia technologii w przestrzeni domowej jest związany z informa-tyzacją, automatyzacją gospodarstwa domowego i zanikiem tradycyjnych za-dań domowych (np. wszystko podłączone do Wi-Fi, pełna komunikacja między urządzeniami).

Skraca się czas poświęcany na prace domowe, zwiększa dostępny czas wolny (nowoczesne urządzenia wykonują pracę za nas). Następuje optymalizacja bu-dżetu – zazwyczaj nowoczesne urządzenia są bardziej ekonomiczne niż praca ręczna. Nowe technologie podwyższają poziom życia. Dzięki nim także osoby niepełnosprawne przestają być wykluczane (np. nowoczesne sprzęty domowe dla osób niepełnosprawnych, praca on line). Zwiększenie liczby nowoczesnych sprzętów może doprowadzić do rozwoju urządzeń integrujących kilka funkcji.

Technologie mogą jednak wpływać negatywnie na integrację społeczną (rozluź-nienie więzi rodzinnych). Poza tym całkowite uzależnienie się od technologii i energii będzie powodowało uwstecznianie, ograniczanie samodzielności i kre-atywności (coraz mniej rzeczy będziemy potrafili zrobić sami).

Styl ekob)

Codzienne życie w stylu eko przestanie być modą, a stanie się standardem. Bę-dzie coraz bardziej dostępne finansowo (samochody hybrydowe, kolektory sło-neczne, przydomowe oczyszczalnie ścieków etc.).

Może się to przyczynić do ograniczenia degradacji środowiska. Wzrost popular-ności stylu eko może spowodować także rozwój prowincji (dążenie do wyjścia

59

poza duże aglomeracje), rozwój sektorów gospodarki nastawionych na ekologię (np. samochody hybrydowe) oraz doprowadzić do wyrównywania szans obsza-rów wiejskich (kupowanie posiadłości na wsi, osiedlanie się tam, praca on line).

Zmiana funkcji domuc)

Dom staje się miejscem wielofunkcyjnym, łączącym życie rodzinne, wypoczy-nek i pracę (praca zdalna, on line).

Mniej czasu traci się na dojazdy, a praca w domu może być wygodniejsza. Moż-na dostosować miejsce pracy do własnych preferencji (możliwość pracowania w optymalnych dla siebie warunkach). Taki układ pozwala także na pracę dla kilku firm, przy kilku projektach.

Zmieni się wystrój wnętrz – będą używane nowe technologie i nowe materiały. Przestrzeń domowa będzie miała wiele funkcjonalności.

Poza tym coraz bardziej popularne staną się rozwiązania technologiczne, trak-towane dzisiaj jako nowatorskie, np. inteligentne szyby, które się przyciemniają, kolektory cieplne i inne rozwiązania sprzyjające racjonalnemu wykorzystywa-niu zasobów.

Zmiana funkcji domu może przyczynić się do zmiany zagospodarowania prze-strzeni domowej (wydzielenie miejsc do pracy, a z drugiej strony – wejście styli-styki domowej do sprzętów biurowych, dostosowanie mebli, rozwój rynku urzą-dzeń wielofunkcyjnych).

W obszarze społecznego funkcjonowania może zostać zakłócona równowaga między pracą a domem (poświęcanie zbyt wiele czasu na pracę, i odwrotnie) oraz może nastąpić ograniczenie kontaktów z innymi osobami (pracownikami, członkami rodziny, znajomymi).

Niezależnie od sfer i najbardziej charakterystycznych zmian w nich zachodzą-cych można obserwować zjawiska „wspólne”, będące następstwem użytkowa-nia nowych technologii, np. mobilność czy aktywność w sieci.

Mobilność dotyczy zarówno miejsca pracy (można pracować w dowolnym miejscu), przemieszczania się (często wirtualnego) pomiędzy miejscami pracy (można pra-cować w kilku miejscach), jak również między różnymi miejscami zamieszkania.

Mobilność związana z pracą zawodową ogranicza w pewnym zakresie wiel-kość i liczbę niezbędnych sprzętów, pozwalając dzięki temu na zmniejszenie powierzchni biurowych.

Mobilność rozszerza także rynek pracy (tworzy się globalna wioska), chociaż z drugiej strony, zwiększa się konkurencja na tym rynku. Wysoka mobilność może jednak powodować brak stabilizacji i rozluźnienie więzi społecznych.

60

Przemieszczanie się jest związane z coraz większą aktywnością, otwartością na świat i mniejszym uzależnieniem od miejsca pracy (praca on line, praca przy projektach).

Zjawisko to może ograniczyć przywiązywanie się ludzi do otoczenia, ich identy-fikowanie się z miejscem, w którym przebywają.

Wraz z rozwojem technologii internetowych wzrasta aktywność w sieci, np. po-przez wyrażanie opinii użytkowników o produktach i usługach. Tworzone są portale wymiany poglądów. Dzięki temu dobre produkty i usługi będą zwięk-szały udział w rynku, słabe – będą go traciły. Pozwoli to na większą transparent-ność rynku i zmniejszanie roli marki.

Metatrendy

Analizując poszczególne sfery, eksperci uznali, że obserwować można pewne metatrendy, do których zaliczyli: przenikanie się sfer, rosnącą rolę specjalizacji w wybranych dziedzinach, współpracę między specjalistami różnych dziedzin, jak również upowszechnianie się wiedzy specjalistycznej.

Przenikanie sfera)

Dzięki wykorzystywaniu coraz nowszych technologii, sfery kiedyś od siebie od-dalone i odseparowane, zaczynają się wzajemnie przenikać. Zaczynają współ-istnieć i spełniać różne funkcje. Zanika podział na pracę i dom oraz czas wolny, naukę i rynek komercyjny, na biznes i badania naukowe, na miasto i wieś.

Rozwój technologii i komunikacja wirtualna przenikają przez wszystkie strefy, łącząc je ze sobą i pozwalając na siebie wpływać.

Rysunek 1

Współistnienie i przenikanie się wszystkich sfer życia

Źródło: Opracowanie własne

SFERA PUBLICZNA

PRACA

CZAS WOLNYDOM

61

Specjalizacja i współpracab)

Dzięki rosnącej roli specjalizacji w wybranych dziedzinach oraz współpracy między specjalistami różnych dziedzin powstają nowe gałęzie wiedzy – wysoko specjalistyczne. Kolejnym krokiem jest więc tworzenie nowych, specjalistycz-nych kierunków studiów, co w konsekwencji pozwoli tworzyć się grupom spe-cjalistów (centra integracji wiedzy), którzy wspólnie będą obsługiwali określone przedsięwzięcia/projekty (współpraca nauka – biznes). Pozwoli to na efektywną wymianę wiedzy i umiejętności.

W sferze publicznej nastąpi zmiana struktur urzędów – nie będzie konieczne chodzenie do kilku z nich – będzie można załatwić wszystko w jednym okienku (również wirtualnie).

Przykładem mogą być warsztaty co-creation – proces tworzenia produktu, w któ-rym biorą udział wszyscy uczestnicy procesu technologicznego.

Upowszechnianie się wiedzy specjalistycznej w wybranych dziedzinach nastę-puje dzięki szerokiemu dostępowi do informacji oraz rozwojowi technologii, np.:

w medycynie (poprzez rozwój domowych sprzętów medycznych, dających »podstawowe informacje w zakresie diagnostyki),

w budownictwie i architekturze (poprzez rozwój technologii, odpowiednich »oprogramowań, dzięki którym będzie można samodzielnie zaprojektować dom, zaplanować poszczególne etapy realizacji projektu itp.).

3.2. Priorytety dla konsumenta przyszłości

W ramach dyskusji panelowych wypracowano cztery scenariusze – po dwa dla sfery domu i czasu wolnego oraz sfery publicznej i pracy. W każdym przypadku zaproponowano scenariusz pozytywny i negatywny.

Warunki do realizacji scenariusza pozytywnego w każdej sferze to:

trwały rozwój gospodarczy, »poprawa konkurencyjności, »poprawa infrastruktury, »rozwój oparty na wiedzy. »

W przypadku wariantu negatywnego jako warunki realizacji scenariusza przyjęto:

trwale ujemny przyrost naturalny, »słaby wzrost gospodarczy, »nieudolna władza marnująca pieniądze publiczne. »

62

Dom i czas wolny – scenariusz I pozytywny

„Wizje indywidualistów – dostaję to, czego pragnę”

Spełnienie warunków dotyczących rozwoju gospodarczego, wzrostu zamożności konsumentów i związanego z tym rozszerzania się zakresu ich potrzeb, pragnień, marzeń i aspiracji spowoduje wzrost znaczenia pojedynczego konsumenta.

Nastąpi odejście od produktów masowych w wielu obszarach – mieszkania, spo-sobu spędzania wolnego czasu, sposobu odżywiania, stylu życia.

Konsument będzie gotowy zapłacić więcej za produkty zindywidualizowane, które go odróżnią. Mogą bardziej rozwijać się trendy związane z indywiduali-zmem i trendy dodatkowe, np. eko.

Globalne marki, aby w pełni zaspokajać oczekiwania konsumentów, będą ofe-rowały produkty zindywidualizowane. Podstawa produktów pozostanie taka sama, ale od decyzji indywidualnego odbiorcy będzie zależał np. sposób jego wykończenia – kolor, rodzaj materiału. Konsument będzie miał poczucie naby-wania czegoś nowego, przygotowanego specjalnie dla niego. Będzie się czuł współautorem/współredaktorem tego produktu. Obecnie pewne rodzaje pro-duktów zindywidualizowanych są już dostępne (np. Toyota Aygo i różne wersje motywów kolorystycznych, buty Nike, które można zaprojektować w Internecie), ale personalizacja i indywidualizacja będzie wkraczać także w sferę FMCG, np. poprzez indywidualne opakowania.

Ze względu na wzrost potrzeby wyróżniania się mogą nabrać znaczenia pro-dukty i usługi niszowe (np. zorganizowanie wycieczki do konkretnego miejsca, w określonym czasie i warunkach). Rozwiną się także dzięki większemu zna-czeniu wiedzy specjalistycznej.

W przestrzeni domowej, ale także w pracy oczekiwana jest poprawa estetyki – zastosowanie różnorodnych materiałów, indywidualne aranżacje, kolorystyka dostosowana do preferencji i potrzeb konsumenta, np. podłoga o określonym ko-lorze i konkretnej fakturze.

Globalne marki mogą „podszywać” się także pod marki lokalne – zgodnie z kolejnym zidentyfikowanym trendem – lokalizmem i trendem eko (np. Majonez Babuni).

Trendy eko, które mogą towarzyszyć zwiększaniu indywidualizacji konsumenta, zwracającego uwagę na własne potrzeby, przyczynią się do rozwoju komunika-cji rowerowej i związanych z nią produktów i usług. Niezbędna będzie także budowa odpowiedniej infrastruktury.

Wydłużenie czasu wolnego, rozwój zainteresowań i powrót do natury spowodują modę na ogrodnictwo, a w konsekwencji rozwiną się zestawy produktów nie-zbędnych do realizowania takiego hobby (np. lekkie narzędzia, specjalnie dla kobiet, z nowoczesnych materiałów).

63

Poza tym bardziej popularne staną się nowoczesne rozwiązania w architektu-rze krajobrazu, oparte na nowoczesnych technologiach, jak: sterowanie nawad-nianiem ogrodu czy strumieniami wody. Coraz bardziej powszechne staną się czujniki wilgoci i automatyczne systemy nawożenia. Takie rozwiązania mogą dotyczyć zarówno profesjonalistów, jak i hobbystów.

Ogród będzie stanowił odzwierciedlenie osobowości. W przypadku domów wolnostojących może zacierać się granica między domem i ogrodem, w którym pojawią się nowe rodzaje oświetlenia i wielofunkcyjne meble. Ogród będzie sta-nowił miejsce wypoczynku, rozrywki, ale także pracy.

W miastach, w których przestrzeń może być ograniczona, będą powstawały mi-niogródki, spełniające funkcję przestrzeni do wypoczynku.

Oczekiwania klientów spowodują także rozwój inteligentnego marketingu na-stawionego na kreowanie potrzeb i gustów.

Może zmniejszyć się rola elit w kreowaniu nowych produktów – decydował bę-dzie sam konsument.

Zaobserwujemy rozwój wspólnot tworzących się wokół marek i produktów oraz tworzenie się społeczności zadaniowych, skoncentrowanych na realizacji okre-ślonych celów i projektów, grupujących wokół siebie ekspertów z różnych dzie-dzin (istotna rola wzornictwa w kreowaniu identyfikacji wizualnej dla poszcze-gólnych społeczności).

Mieszkanie 2030 roku będzie interaktywne. Nowe technologie pozwolą nie tyl-ko na energooszczędny sprzęt gospodarstwa domowego, ale także możliwość sterowania nimi z każdego miejsca, np. z wykorzystaniem telefonu komórkowe-go. Postęp technologiczny znajdzie odzwierciedlenie w wielu produktach lub usługach dostępnych w domu, np. inteligentnych szybach przyciemniających się w przypadku zbyt dużego nasłonecznienia, domowym ambulatorium (np. toaleta z wbudowanym systemem analizy moczu poinformuje o ewentualnych nieprawidłowościach), lodówkach z czytnikiem kodów sprawdzających termin przydatności produktów do spożycia, i z dostępem do Internetu, aby móc reali-zować zakupy. Urządzenia w domu zostaną zintegrowane, a sterowanie nimi będzie się dokonywało za pomocą jednego zminiaturyzowanego sprzętu.

W przypadku realizacji tego scenariusza jednostka będzie stałym punktem od-niesienia. Jednostkowy, indywidualny konsument będzie dzielił swój czas także na jednostki – czas w ciągu dnia będzie przeznaczany na pracę, dom, rozryw-kę. Stanie się tak ze względu na przenikanie się sfery domu i pracy, mobilność i możliwość zdalnego zarządzania i zdalnej pracy. Internet będzie dostępny w każdym miejscu, czasie i za pomocą różnych urządzeń. Ludzie dzięki temu będą swobodnie przechodzili między tymi sferami.

64

W edukacji rozwiną się indywidualne metody nauczania. Powstaną pomoce naukowe przydatne do przeprowadzania doświadczeń; zostaną wykorzystane najnowsze technologie.

Oswojenie technologii, zaprojektowanie i aranżacja przestrzeni oraz propozycje użycia określonych materiałów będą należały do zadań projektanta. To on, za-spokajając potrzebę indywidualizmu konsumenta, będzie proponował rozwiąza-nia zapewniające jednocześnie producentowi określoną rentowność produkcji.

„Podsumowując ten pozytywny scenariusz, można uznać, że wzrost dobrobytu i wzrost go-

spodarczy spowodują upowszechnienie rozmaitych nowinek technologicznych w naszym

codziennym życiu, zarówno w domu, jak i w czasie wolnym – do tego stopnia, że po pierw-

sze, to będzie tanie i popularne, po drugie, zmieni nasz sposób korzystania z domu. Bę-

dzie to również miało wpływ na wzornictwo, wygląd przedmiotów, indywidualizację (…) te

przedmioty będą ładniejsze (…) funkcjonalność i forma będą współgrały”. (Maciej Świrski)

Dom i czas wolny – scenariusz II negatywny

Masowość produktów w globalnej wiosce (Mrowisko)

Społeczeństwo będzie biedniejsze ze względu na konieczność ponoszenia przez państwo kosztów utrzymania dominujących w populacji emerytów i rencistów. Nie będzie miejsca ani możliwości na tworzenie zindywidualizowanych produk-tów. Powrócą produkty i usługi masowe, seryjne. Będzie to dotyczyło każdej sfe-ry – mieszkania w jednakowych blokach, podobnego wyposażenia, podobnych aranżacji, masowej rozrywki, ujednoliconych usług, jednolitych opakowań.

Jedynym elementem wyróżniającym może pozostać trend etno, który nie będzie jednak wynikiem mody i stylu, ale raczej obrony tradycji. Będzie przejawiał się w pewnych produktach oraz w sposobie życia – jako tworzenie zamkniętych grup społecznych czy etnicznych.

Ze względu na ograniczone możliwości finansowe zarówno konsumentów, jak i państwa standard usług publicznych znacznie się obniży (np. rozwinie się transport drogowy zamiast szybkich kolei, ze względu na brak możliwości za-pewnienia odpowiedniej infrastruktury).

Budownictwo będzie standaryzowane, wiele osób zamieszka w podobnych bu-dynkach, wyposażonych w sprzęty ekologiczne tylko wtedy, jeśli będą tanie.

Zaobserwuje się powrót do tradycji, ale wynikający nie z chęci oderwania się od nowoczesności, ale konieczności wynikającej z zahamowania rozwoju.

Zacieranie się granic między życiem rodzinnym, towarzyskim a pracą oraz roz-wój przedmiotów wielofunkcyjnych nie będzie wynikiem wygody, ale koniecz-ności obniżania kosztów (pracodawcy, chcąc je obniżyć, będą wymagali od pra-cowników pracy w domu).

65

Nie nastąpi automatyzacja urządzeń.

Taki scenariusz także stanie się wyzwaniem dla projektantów, którzy będą two-rzyć rzeczy jednakowe, masowe, a przy projektowaniu będą musieli zwracać uwagę na maksymalną użyteczność, funkcjonalność oraz cenę.

Wyzwaniem dla wzornictwa może okazać się także tworzenie wspólnych przestrze-ni – funkcjonalnych i niedrogich. Będą stanowiły miejsca masowej rozrywki.

Praca/strefa publiczna – scenariusz I pozytywny

„Kalejdoskop – przyjazna przestrzeń do życia i pracy”

Trwały rozwój gospodarczy, poprawa konkurencyjności, rozwój infrastruktury oraz rozwój społeczeństwa wiedzy będzie się wiązał z podniesieniem efektyw-ności pracy, wzrostem jej wydajności, a w konsekwencji – ludzie będą mieli wię-cej wolnego czasu.

Nastąpi rozwój technologii w sferze pracy i sferze publicznej (np. dostęp do Interne-tu zostanie zapewniony w każdym miejscu). Sfera pracy i sfera publiczna zaczną się przenikać – będzie można pracować zdalnie w każdym miejscu – w parku, kawiarni, miejscach urządzonych i zaprojektowanych w sposób zapewniający konsumentowi maksymalny komfort (infrastruktura, wyposażenie, materiały, dostęp do sieci).

Rozwiną się różne rodzaje usług:

rozwój doradztwa finansowego dla osób starszych (aby byli mniej zależni od »państwa i rodziny),

rozwój sprzedaży domowej – kupowanie » on line (przy jednoczesnym rozwoju doradztwa w sklepie),

rozwój profilaktyki domowej (strefa publiczna będzie dostarczała urządzenia »monitorujące zdrowie w domu) – co będzie miało szczególne znaczenie przy rosnącej liczbie osób starszych, mieszkających samotnie.

Nacisk zostanie położony na kształcenie specjalistów, gwarantujących zaspoko-jenie indywidualnych oczekiwań.

Rozwinie się komunikacja publiczna – nowoczesny transport spowoduje ograni-czenie liczby używanych samochodów. Ludzie w większym stopniu zwrócą się w stronę rowerów czy skuterów.

Rozwinięta strategia polityki prorodzinnej ułatwi dostęp do edukacji począt-kowej (żłobek, przedszkole). Opieka nad małymi dziećmi będzie się odbywała w mniejszych grupach, a zabawki edukacyjne pomogą wychowawcom rozwijać kreatywność najmłodszych.

66

Zwiększy się udział prywatnych firm w sferze publicznej (służba zdrowia, pry-watne więzienia, rodzinne domy dziecka), podnosząc jakość tych usług.

W celu zapewnienia bezpieczeństwa sobie i bliskim rozwinie się system monito-ringu dostosowanego do potrzeb określonych odbiorców.

Inwestycje w badania i rozwój oraz zaangażowanie firm we współpracę z na-ukowcami doprowadzą do powstawania nowych materiałów i technologii po-zwalających na projektowanie coraz lepszych produktów.

Praca/sfera publiczna – scenariusz II negatywny

Szarość życia

Brak rozwoju, wyludnianie oraz nieudolna władza marnująca publiczne środki spo-woduje negatywne zmiany rynkowe. Zmniejszy się siła nabywcza konsumentów, a o wyborze produktu będzie decydowała cena. Zmniejszy się także konkurencja na rynku – pozostaną ci, którzy będą oferowali produkty po najniższej cenie.

Ludzie nie będą mobilni – nastąpi brak mobilności między miastem a wsią, brak mobilności między sferami domu i pracy. Domy będą zbyt małe, żeby móc w nich pracować, a państwo nie zapewni infrastruktury pozwalającej na pracę zdalną. Gospodarka nie będzie oparta o sektory wiedzy, więc potencjalni konsumenci zaczną wykonywać niżej płatne zajęcia.

Nie pojawi się także konsument miejsko-wiejski, gdyż ludzi nie będzie stać na przeprowadzkę poza miasto i dojazdy do pracy.

Mieszkania będą jednakowe, w starzejącej się infrastrukturze. Centra miast wyludnią się i nie będą wykorzystywane np. dla rozrywki (kina, teatry, sklepy).

Brak będzie usług i dóbr związanych z przyjemnością, rozrywką, zagospodaro-wywaniem czasu wolnego.

Sytuacja starzejącego się społeczeństwa będzie coraz gorsza – brak rozwoju usług medycznych i opieki.

Sfera publiczna rozszerzy się – nastąpi rozrost administracji jako jedynego, pew-nego miejsca zatrudnienia.

Szarości życia będzie towarzyszyła frustracja, rozwarstwienie społeczne i lęk przed przyszłością.

Taki scenariusz to także wyzwanie dla wzornictwa i projektantów, którzy będą musieli projektować rzeczy tanie, spełniające w maksymalny sposób swoje funkcje użytkowe (doprowadzona do perfekcji maksymalna funkcjonalność).

67

„Rynek będzie się kurczył, w tych warunkach pojawią się tańsze wersje, ograniczone pro-

dukty, nie będzie rozwoju transportu, nie będzie dodatkowych usług, np. informacji elektro-

nicznej na przystankach”. (panel podsumowujący, prof. Małgorzata Duczkowska-Piasecka)

„Ludzie nie będą się nigdzie przenosili, bo nie będzie ich na to stać, nie będą mobilni, po-

zostając w starzejącej się infrastrukturze. Centra miast nie opróżnią się, mogą zacząć być

slumsowate, pojawi się większe zróżnicowanie społeczne”. (prof. Krzysztof Meissner)

„Pamiętajmy, że starzejące się społeczeństwo to również starzejąca się wieś, to ludzie, któ-

rzy w 70% mają podstawowe i niższe wykształcenie. Czy gdy wejdą w wiek starzenia się

i będą mieli potrzeby bytowe, to nastawią się na kupowanie tego wszystkiego co wokół?

Czy nie będą chcieli po prostu normalnego stołu, normalnego łóżka, bo będą musieli

wygodnie spać, usiąść, jeść itd. Jeżeli chodzi o wzornictwo, potrzebne będą pewne trady-

cyjne dobra”. (prof. Małgorzata Duczkowska-Piasecka)

3.3. Ekspercka ewaluacja trendów konsumenckich i szans na rozwój wzornictwa

Kolejnym etapem badania foresight „Polski konsument 2030” była weryfikacja tez zrealizowana metodą Delphi. Jest ona wykorzystywana w procesach komunikacji grupowej w obszarach wiedzy, co do których istniejące informacje są niekompletne, niejasne lub niepewne. Cechą charakterystyczną Delphi jest to, że po każdym cyklu/etapie przedstawiana jest informacja zwrotna na temat statystycznej opinii grupy.

W wyniku prac paneli tematycznych (sfera publiczna i praca oraz dom i czas wolny) przygotowano ankietę zawierającą 15 tez z pytaniami o ocenę ich waż-ności, czas realizacji, wpływ na wzornictwo, działania niezbędne do realizacji tez, skutki realizacji tez oraz bariery w ich realizacji. Pytania kwestionariusza dotyczyły także poziomu wiedzy eksperckiej respondenta na dany temat. Uzy-skane dane podlegały analizie statystycznej.

Badanie zostało przeprowadzone techniką CAWI i dotyczyło wizji rozwoju kon-sumenta do 2030 roku, ze szczególnym uwzględnieniem roli wzornictwa prze-mysłowego w tym rozwoju.

Badania przeprowadzono dwuetapowo. Ankietę rozesłano w formie elektronicz-nej do 580 ekspertów. W pierwszej turze badań Delphi uzyskano 166 odpowie-dzi, w drugiej – 128.

Eksperci uczestniczący w panelach przygotowali zestaw tez. Do nich dołączony został kwestionariusz, którego pytania dotyczyły:

poziomu wiedzy respondenta na określony temat (z każdej tezy), »przewidywanego czasu realizacji tezy, »

68

istotności tezy, »wpływu na rozwój wzornictwa przemysłowego. »

Eksperci-respondenci określali także:

Działania niezbędne do realizacji tezy:1.

zintegrowane systemy informacyjno-komunikacyjne, »prace badawczo-rozwojowe, »zastosowanie instrumentów ekonomicznych, »wprowadzenie nowych regulacji prawnych, »rozwój technologii przyjaznych użytkownikowi, »reformy systemowe, »edukacja społeczna, »badania podstawowe, »usprawnienie procesu transferu technologii. »

Skutki możliwe do wystąpienia w przypadku realizacji tezy:2.

wzrost znaczenia pozycji gospodarczej Polski na arenie międzynarodowej, »zwiększenie spójności przestrzennej i społecznej kraju, »wzrost zatrudnienia, »wzrost konkurencyjności krajowej gospodarki, »poprawa stanu zdrowia. »poprawa jakości życia obywateli. »poprawa warunków życia obywateli. »korzystny wpływ na środowisko przyrodnicze. »

Bariery, które mogą zablokować realizację tezy:3.

edukacja/kwalifikacje, »możliwości techniczne, »akceptacja społeczna, »regulacje prawne, »rachunek ekonomiczny, »brak finansowania, »akceptacja przez przedsiębiorców, »akceptacja przez decydentów. »

69

18%

42%

28%

9%

3%

0 20 40 60 80

Nigdy

Po roku 2030

Przed rokiem2030

Przed rokiem2020

Przed rokiem2015

0 20 40 60 80

Nie wiem

Nie jest istotna

Tak, jest istotna

0 20 40 60 80

Nie będzie miała wpływuna jego rozwój

Tak, spowolnijego rozwój

Tak, przyspieszyjego rozwój 72%

16%

13%

73%

6%

20%

Jak Pan (Pani) myśli, kiedy powyższa teza będzie zrealizowana?

Czy Pana (Pani) zdaniem powyższa teza jest istotna?

Czy Pana (Pani) zdaniem powyższa teza będzie miała wpływ na rozwój wzornictwa przemysłowego

Działania niezbędne dla realizacji tezy.Średnia na skali: 0–100 (nie) – 10 (tak)

Skutki realizacji tezy.Średnia na skali: 0–100 (nie) – 10 (tak)

Bariery w realizacji tezy.Średnia na skali: 0–100 (nie) – 10 (tak)

0 1 2 3 4 5 6 7

Wprowadzenie nowychregulacji prawnych

Reformy systemowe

Badania podstawowe

Zastosowanieinstrumentów

ekonomicznych

Edukacja społeczna

Zintegrowane systemyinformacyjno-

-komunikacyjne

Pracebadawczo-rozwojowe

Usprawnienie procesutransferu technologii

Rozwój technologiiprzyjaznych

użytkownikowi

0 1 2 3 4 5 6 7

Zwiększenie spójnościprzestrzennej

i społecznej kraju

Wzrost znaczenia pozycjigospodarczej Polski na

arenie międzynarodowej

Korzystny wpływna środowisko

przyrodnicze

Poprawa stanu zdrowia

Wzrost konkurencyjnościkrajowej gospodarki

Wzrost zatrudnienia

Poprawa jakościżycia obywateli

Poprawa warunkówżycia obywateli

0 1 2 3 4 5 6 7

Regulacje prawne

Akceptacjaprzez decydentów

Edukacja/kwalifikacje

Akceptacjaprzez przedsiębiorców

Akceptacja społeczna

Brak finansowania

Możliwości techniczne

Rachunek ekonomiczny 6,5

6,3

6,1

6

5,9

5,8

5,6

4,9

4,8

5,6

5,5

5,3

5,1

5

4,9

4,8

4,6

6,3

6,2

6

6

5,4

5,4

5

4,9

Teza 1

Przesyt tym co seryjne czy powszechne doprowadzi do zmian w punktach od-niesienia i preferencjach konsumenckich. Konsumenci będą starali się bardziej odróżniać się od siebie, produkty będą służyły podkreślaniu ich wyjątkowej oso-bowości, niepowtarzalności.

Wykres 8

Wyniki badania ilościowego ekspertów, dotyczącego tezy 1


Eksperci w większości (42%) przewidują, że teza ta będzie zrealizowana przed 2020 rokiem i jest istotna dla projektowania produktów. Trend polegający na upowszechnianiu zindywidualizowanych i spersonalizowanych produktów bę-dzie wpływał na przyspieszenie rozwoju wzornictwa.

70

Teza 2

Im bardziej świat wokół nas staje się ujednolicony i zawłaszczony przez nowo-czesne technologie, tym bardziej będzie narastać w konsumentach pragnienie powrotu do tradycji, swojskości i natury.

Wykres 9



Respondenci (78%) uznali tę tezę za istotną, wpływającą pozytywnie na roz-wój wzornictwa. Według nich, może ona zostać zrealizowana już przed 2020 rokiem.

10%

41%

37%

8%

5%

0 20 40 60 80

Nigdy

Po roku 2030

Przed rokiem2030

Przed rokiem2020

Przed rokiem2015

0 20 40 60 80

Nie wiem

Nie jest istotna

Tak, jest istotna

0 20 40 60 80




13%

9%

57%

3%

30%




0 1 2 3 4 5 6 7

Reformy systemowe



-komunikacyjne

Badania podstawowe


Prace badawczo--rozwojowe


ekonomicznych


użytkownikowi

Edukacja społeczna

0 1 2 3 4 5 6 7




Wzrost zatrudnienia


i społecznej kraju



Korzystny wpływ naśrodowisko przyrodnicze


0 1 2 3 4 5 6 7


Regulacje prawne





Brak finansowania


6,3

6

5,9

5,8

5,7

5,7

5,6

5,4

6,6

6,6

6,5

6,4

5,4

5,3

5,3

4,9

6,5

6,3

6,2

6

5,9

5,6

5,5

5,4




71

9%

43%

29%

15%

4%

0 20 40 60 80

Nigdy

Po roku 2030

Przed rokiem2030

Przed rokiem2020

Przed rokiem2015

0 20 40 60 80

Nie wiem

Nie jest istotna

Tak, jest istotna

0 20 40 60 80




16%

16%

80%

5%

16%




0 2 4 6 8

Reformy systemowe


Badania podstawowe


ekonomicznych

Edukacja społeczna


-komunikacyjne




użytkownikowi

0 2 4 6 8


i społecznej kraju





Wzrost zatrudnienia




0 2 4 6 8


Regulacje prawne




Brak finansowania



7,1

6,8

6,8

6,5

6,4

5,9

5,6

5,3

6,1

6,1

5,4

5,2

5

5

4,9

4,9

6,6

6,5

6,3

6,1

6,1

5,7

5,4

5,4




Teza 3

Przestrzeń domowa będzie ewoluowała w kierunku domu multifunkcyjnego, w którym pewnemu zatarciu ulegną granice pomiędzy życiem rodzinnym, to-warzyskim a pracą. Rozwijać się będzie segment mebli, przedmiotów i urządzeń wielofunkcyjnych.

Wykres 10



Teza oceniona jako istotna przez większość ekspertów (68%), mająca zdecydo-wany wpływ na przyspieszenie rozwoju wzornictwa (80%). Realizacja tezy może nastąpić już przed 2020 rokiem (43%).

72

Teza 4

Liczba mieszkańców wsi będzie rosła, ze względu na migracje osób z miasta. Jed-nocześnie liczba osób na wsi, utrzymujących się z pracy w rolnictwie, będzie się zmniejszać. Spowoduje to powstanie nowego typu konsumenta tzw. wieś-miastowy, który będzie miał kompletnie inne potrzeby niż dotychczasowi mieszkańcy wsi.

Wykres 11



Teza uznana została za istotną (75%). Zdania dotyczące wpływu tezy na rozwój wzornictwa były podzielone. Ponad połowa (52%) uznała, że nie będzie mała wpływu na rozwój wzornictwa, ponad 40% wyraziło jednak odmienne zdanie (przyspieszy rozwój wzornictwa).

14%

45%

28%

11%

2%

0 20 40 60 80

Nigdy

Po roku 2030

Przed rokiem2030

Przed rokiem2020

Przed rokiem2015

0 20 40 60 80

Nie wiem

Nie jest istotna

Tak, jest istotna

0 20 40 60 80




11%

14%

41%

7%

52%




0 2 4 6 8

Badania podstawowe



Reformy systemowe



ekonomicznych

Edukacja społeczna


-komunikacyjne


użytkownikowi

0 2 4 6 8




Wzrost zatrudnienia


i społecznej kraju





0 2 4 6 8


Regulacje prawne





Brak finansowania


6,4

6,3

6,3

6,2

5,8

5,5

5,5

5,4

6,1

6,1

6,1

5,6

5,3

4,9

4,7

4,7

6,5

6

5,8

5,8

5,3

5,2

5,1

5




73

0 20 40 60 80

Nigdy

Po roku 2030

Przed rokiem2030

Przed rokiem2020

Przed rokiem2015

0 20 40 60 80

Nie wiem

Nie jest istotna

Tak, jest istotna

0 20 40 60 80




6%

13%

70%

12%

19%

12%

29%

36%

19%

5%




0 2 4 6 8


Reformy systemowe

Badania podstawowe

Edukacja społeczna


ekonomicznych



-komunikacyjne



użytkownikowi

0 2 4 6 8

Wzrost zatrudnienia

Zwiększeniespójności przestrzennej

i społecznej kraju








0 2 4 6 8

Regulacje prawne





Brak finansowania

Rachunek ekonomiczny

Możliwości techniczne 7,6

7,3

7,2

7,1

6,9

6,8

6,4

5,9

5,8

5,9

5,9

5,2

5

4,9

4,9

4,8

4,6

6,9

6,8

6,7

6,5

6,2

6

5,7

5,3




Teza 5

Konsument przyszłości będzie korzystał z bardzo zaawansowanych technologii za-równo w sferze rozrywki, jaki i w przestrzeni domowej (automatyzacja i informaty-zacja czynności domowych). Będzie to powodowało rozluźnienie więzi rodzinnych i społecznych oraz „upośledzenie” umiejętności (pewne czynności, które były wy-konywane ręcznie, nie będą uczone i utrwalane, bo wykonywać je będą automaty).

Wykres 12



Eksperci w zdecydowanej większości ocenili tezę jako istotną (81%). 36% re-spondentów określiła czas jej realizacji przed 2030 rokiem. Informatyzacja i au-tomatyzacja czynności domowych będzie miała, zdaniem ekspertów, istotny wpływ na przyspieszenie rozwoju wzornictwa (70%).

74

0 20 40 60 80

Nigdy

Po roku 2030

Przed rokiem2030

Przed rokiem2020

Przed rokiem2015

0 20 40 60 80

Nie wiem

Nie jest istotna

Tak, jest istotna

0 20 40 60 80




5%

5%

81%

5%

13%

9%

54%

30%

5%

2%




0 2 4 6 8

Reformy systemowe

Badania podstawowe



-komunikacyjne


ekonomicznych



Edukacja społeczna


użytkownikowi

0 2 4 6 8


i społecznej kraju

Wzrost zatrudnienia








0 2 4 6 8





Regulacje prawne



Brak finansowania 7,8

7,8

7,6

7,4

7,3

7,2

7,1

6,8

6,7

7,8

7,4

7,3

7,3

6,1

6,1

6

6

7,4

7,3

7,2

6,7

6,7

6,6

6,6

6,2




Teza 6

Materiały i urządzenia w przestrzeni domowej będę coraz częściej ekologiczne. Trend ten będzie dotyczył: materiałów budowlanych, urządzeń (np. montowa-nie paneli słonecznych, małe oczyszczalnie ścieków etc.) oraz stylu życia (życie zgodnie z naturą, ekologiczne jedzenie).

Wykres 13



Teza oceniona jako niezwykle istotna (90%), której realizacja jest przewidziana wcześniej niż przed 2030 rokiem (ponad połowa ekspertów określa czas jej re-alizacji już przed 2020 rokiem). Niewątpliwie rozwój rozwiązań ekologicznych wpłynie również na rozwój wzornictwa (81%).

75

0 20 40 60 80

Nigdy

Po roku 2030

Przed rokiem2030

Przed rokiem2020

Przed rokiem2015

0 20 40 60 80

Nie wiem

Nie jest istotna

Tak, jest istotna

0 20 40 60 80




13%

63%

10%

26%

34%

15%

16%

72%

16%

13%




0 2 4 6 8

Badania podstawowe

Reformy systemowe



Edukacja społeczna


ekonomicznych



-komunikacyjne


użytkownikowi

0 2 4 6 8




Wzrost zatrudnienia


i społecznej kraju





0 2 4 6 8

Regulacje prawne




Brak finansowania




6,2

6,1

6

5,7

5,4

5,4

5,3

5

5,4

5,3

5,3

5,1

4,7

4,4

4,4

4,3

6,5

6

6

5,9

5,7

5,5

5,3

5,3




Teza 7

Ze względu na migracje ludności na wieś nastąpi proces tzw. wysysania centrów miast. Centrum miasta będzie miejscem pracy, do którego będzie się przyjeż-dżało rano i wyjeżdżało po południu. Można spodziewać się upadku sklepów, punktów gastronomicznych, miejsc rozrywki w centrach miast.

Wykres 14



Większość ekspertów określiła tezę jako istotną (72%), jednak niemającą więk-szego wpływu na przyspieszenie rozwoju wzornictwa (25%). Uznali, że ma szan-sę na realizację przed 2030 rokiem.

76

0 20 40 60 80

Nigdy

Po roku 2030

Przed rokiem2030

Przed rokiem2020

Przed rokiem2015

0 20 40 60 80

Nie wiem

Nie jest istotna

Tak, jest istotna

0 20 40 60 80




9%

29%

6%

21%

38%

24%

10%

77%

12%

12%




Teza 8

Miasto z ośrodka przemysłowo-produkcyjnego będzie ewaluowało w kierunku zaspokajania potrzeb konsumenta głównie na płaszczyźnie przyjemności i wy-poczynku. Miasto stanie się też bardziej „ekologiczne” (dużo zieleni, przestrzeń, ekologiczne środki transportu).

Wykres 15



Teza uznana została za istotną przez większość ekspertów (77%). Na jej reali-zację trzeba będzie jednak poczekać dłużej (38% ekspertów określiła czas jej realizacji na nie wcześniej niż przed 2030 rokiem). Ponad połowa respondentów (62%) była zdania, że powyższa teza będzie miała wpływ na przyspieszenie roz-woju wzornictwa.

77

0 20 40 60 80

Nigdy

Po roku 2030

Przed rokiem2030

Przed rokiem2020

Przed rokiem2015

0 20 40 60 80

Nie wiem

Nie jest istotna

Tak, jest istotna

0 20 40 60 80




59%

27%

19%

49%

20%

1%

12%

77%

12%

12%




0 2 4 6 8

Badania podstawowe


użytkownikowi

Edukacja społeczna


-komunikacyjne




Reformy systemowe


ekonomicznych

0 2 4 6 8







i społecznej kraju



Wzrost zatrudnienia

0 2 4 6 8


Brak finansowania

Regulacje prawne






5,3

5

4,9

4,9

4,9

4,9

4,9

4,9

3,5

3,4

3,4

3,2

3,2

3,2

3,2

3,1

5,9

5,7

5,4

5,3

5,2

5,2

5,1

5,1




Teza 9

Zmniejszy się siła nabywcza konsumenta, a kryterium ceny przy wyborze pro-duktów i usług będzie bardzo ważne. Marka jako taka straci na znaczeniu, roz-wijać się będą dyskonty i masowa produkcja. W kontekście społeczno-demo-graficznym można się spodziewać dużego rozgoryczenia, pesymizmu i migracji oraz pogłębienia rozwarstwienia społecznego.

Wykres 16



Teza uznana za istotną prawie przez większość ekspertów została uznana za barierę w rozwoju wzornictwa (59% wskazań). Prawie połowa respondentów uznała, że zostanie zrealizowana przez 2020 rokiem.

78

0 20 40 60 80

Nigdy

Po roku 2030

Przed rokiem2030

Przed rokiem2020

Przed rokiem2015

0 20 40 60 80

Nie wiem

Nie jest istotna

Tak, jest istotna

0 20 40 60 80




6%

13%

10%

44%

29%

12%

5%

77%

10%

13%




0 2 4 6 8


Reformy systemowe

Badania podstawowe

Edukacja społeczna




-komunikacyjne


ekonomicznych


użytkownikowi

0 2 4 6 8


i społecznej kraju




Wzrost zatrudnienia





0 2 4 6 8

Regulacje prawne






Brak finansowania

Rachunek ekonomiczny 7

6,6

6,6

6,6

6,6

6,4

6

5,6

5,5

6,4

6,3

6

5,9

5,7

5,5

5,3

5,2

6,8

6,7

6,4

6

5,9

5,9

5,8

5,5




Teza 10

Rozwój gospodarczy budować będzie dobrobyt społeczny, społeczeństwo będzie się bogacić, rozwiną się usługi nastawione na zaspokajanie potrzeb, wypoczy-nek i aktywność. W bogatym społeczeństwie mniejszą rolę odgrywać będą mar-ki globalne, a zwiększy się zapotrzebowanie na produkty zindywidualizowane, dostosowane do konkretnych potrzeb.

Wykres 17



Rozwój gospodarczy będzie według respondentów bardzo istotny dla rozwoju wzornictwa (przyspieszy jego rozwój). Eksperci przewidują, że teza ta zostanie zrealizowana przed 2020 rokiem.

79

0 20 40 60 80

Nigdy

Po roku 2030

Przed rokiem2030

Przed rokiem2020

Przed rokiem2015

0 20 40 60 80

Nie wiem

Nie jest istotna

Tak, jest istotna

0 20 40 60 80




3%

41%

18%

59%

18%

4%

2%

82%

8%

10%




0 2 4 6 8

Badania podstawowe

Reformy systemowe



ekonomicznych


Edukacja społeczna



użytkownikowi


-komunikacyjne

0 2 4 6 8



i społecznej kraju




Wzrost zatrudnienia




0 2 4 6 8



Regulacje prawne






7,5

7,4

7,3

7,1

6,9

6,6

6,6

6,4

6,3

6,1

6

5,9

5,7

5,6

5,6

5,4

6,9

6,7

6,7

6,6

6,3

6,1

6,1

6,1




Teza 11

Edukacja będzie ewoluowała w kierunku wiedzy specjalistycznej oraz naucza-nia umiejętności vs. wiedzy. Przyszłość będzie należała do tych, którzy zachcą ciągle się dokształcać i zdobywać nowe doświadczenia. Rozwijać się będzie sek-tor edukacyjny dla osób dorosłych, w szczególności dużą popularnością cieszyć się będzie e-learning.

Wykres 18



Teza, która według większości ekspertów zostanie zrealizowana przed 2020 ro-kiem, jest istotna dla wzornictwa i przyspieszy jego rozwój (55%).

80

0 20 40 60 80

Nigdy

Po roku 2030

Przed rokiem2030

Przed rokiem2020

Przed rokiem2015

0 20 40 60 80

Nie wiem

Nie jest istotna

Tak, jest istotna

0 20 40 60 80




8%

41%

14%

52%

23%

8%

2%

84%

10%

6%




0 2 4 6 8

Badania podstawowe

Reformy systemowe


ekonomicznych


Edukacja społeczna



użytkownikowi



-komunikacyjne

0 2 4 6 8

Wzrost zatrudnienia



i społecznej kraju







0 2 4 6 8




Regulacje prawne



Brak finansowania

Możliwości techniczne 7,7

7,5

7,5

7,1

7

6,9

6,7

6,2

6,1

5,8

5,8

5,2

5,1

4,9

4,8

4,7

4,5

7,1

6,8

6,7

6,6

6,4

6,4

6,1

5,9




Teza 12

Rozwój infrastruktury informatycznej i technologicznej doprowadzi do kurcze-nia się sfery publicznej. Zdecydowaną większość spraw będzie można załatwić, nie wychodząc z domu. Konsekwencją tego staną się również zmiany w sposo-bie komunikacji ludzi – rozwijać się będzie komunikacja wirtualna, a spadać rola komunikacji interpersonalnej.

Wykres 19



Istotny dla wzornictwa będzie rozwój infrastruktury informatycznej i technolo-gicznej. Ponad połowa (51%) uznała, że przyspieszy jego rozwój, ale ponad 40% uważała, że nie będzie miała na nie wpływu. Według ekspertów, realizacja tezy nastąpi przed 2020 rokiem.

81

0 20 40 60 80

Nigdy

Po roku 2030

Przed rokiem2030

Przed rokiem2020

Przed rokiem2015

0 20 40 60 80

Nie wiem

Nie jest istotna

Tak, jest istotna

0 20 40 60 80




10%

29%

6%

26%

49%

11%

8%

84%

7%

9%




0 2 4 6 8

Badania podstawowe


-komunikacyjne




Reformy systemowe


ekonomicznych


użytkownikowi

Edukacja społeczna

0 2 4 6 8




i społecznej kraju



Wzrost zatrudnienia




0 2 4 6 8




Regulacje prawne



Brak finansowania


6,9

6,9

6,8

6,8

6,7

6,6

6,6

6,2

6,6

6,5

6,3

5,9

5,4

5,3

5,2

5

6,8

6,7

6,4

6,3

6,2

6,2

5,9

5,9




Teza 13

W przyszłości czeka nas proces starzenia się społeczeństwa. Rozwiną się nowe usługi nastawione na zaspokajanie potrzeb tej grupy ludzi (projektowanie prostych przedmiotów, rozwój usług skierowanych do tej grupy). Doprowadzi to do zwięk-szenia zatrudnienia i pobudzenia gospodarczego. Jednocześnie dzięki rozwojowi medycyny i zdrowszemu trybowi życia przyszli emeryci będą zdrowsi i bardziej aktywni, co może skutkować oszczędnościami w sferze opieki społecznej.

Wykres 20



Teza ta zostanie zrealizowana przed 2030 rokiem (49% wskazań). Będzie istotna dla wzornictwa, przyspieszając jego rozwój.

82

0 20 40 60 80

Nigdy

Po roku 2030

Przed rokiem2030

Przed rokiem2020

Przed rokiem2015

0 20 40 60 80

Nie wiem

Nie jest istotna

Tak, jest istotna

0 20 40 60 80




33%

51%

12%

35%

45%

8%

1%

91%

5%

4%




0 2 4 6 8

Badania podstawowe



-komunikacyjne



użytkownikowi

Edukacja społeczna


ekonomicznych


Reformy systemowe

0 2 4 6 8





i społecznej kraju





Wzrost zatrudnienia

0 2 4 6 8






Brak finansowania

Regulacje prawne


6,6

6,4

6,2

5,6

5,6

5,4

5,3

5,2

3,9

3,8

3,7

3,6

3,6

3,5

3,3

3,3

6,3

6,2

5,9

5,7

5,7

5,6

5,4

5,1




Teza 14

Starzenie się polskiego społeczeństwa będzie miało negatywne konsekwencje, związane ze wzrostem kosztów opieki społecznej. Na państwo i podatnika spad-nie obowiązek utrzymania dużej rzeszy emerytów przez relatywnie małą liczbę osób pracujących (na jednego emeryta przypadać będą dwie osoby pracujące, obecnie – trzy). Wzrosną nie tylko świadczenia z tytułu emerytur, ale również koszty służby zdrowia.

Wykres 21



Prawie wszyscy respondenci (91%) uznali, że teza powyższa jest istotna. Prawie połowa uznała, że zostanie zrealizowana przed 2030 rokiem, a ponad 1/3 – że już przed 2020 roku. Ponad połowa respondentów stwierdziła, że teza ta nie będzie miała wpływu na rozwój wzornictwa.

83

0 20 40 60 80

Nigdy

Po roku 2030

Przed rokiem2030

Przed rokiem2020

Przed rokiem2015

0 20 40 60 80

Nie wiem

Nie jest istotna

Tak, jest istotna

0 20 40 60 80


Tak, spowolni jego rozwój

Tak, przyspieszy jego rozwój 64%

7%

29%

16%

47%

31%

4%

2%

76%

13%

12%




0 2 4 6 8



-komunikacyjne

Reformy systemowe

Badania podstawowe



ekonomicznych



użytkownikowi

Edukacja społeczna

0 2 4 6 8




i społecznej kraju


Wzrost zatrudnienia





0 2 4 6 8



Regulacje prawne






6,8

6,5

6,3

6,3

6,1

6,1

6

5,7

7,2

6,7

6,7

5,9

5,8

5,5

5,2

5,1

6,9

6,5

6,3

6,3

6

5,7

5,7

5,5




Teza 15

Rozwijać się będzie profilaktyka zdrowotna oraz trend związany z dbaniem o zdrowie. Zaowocuje to wydłużeniem życia oraz poprawą jego jakości. Roz-wijać się będą produkty i usługi związane z tą sferą: kluby, usługi prywatnych trenerów, sprzęt do ćwiczeń, rynek suplementów diety. Rozwój w tym zakresie wpłynie pozytywnie na sytuację gospodarczą.

Wykres 22



Teza ta uznana została za istotną przez ponad 3/4 respondentów, a – według pra-wie połowy ekspertów – zostanie zrealizowana już przed 2020 rokiem. Będzie miała wpływ na rozwój wzornictwa.

84

Podsumowanie

Najważniejsze analizy dotyczą zmian na rynku oraz rozwoju wzornictwa.

Analizę oceny ważności tez, z punktu widzenia rynku, przeprowadzono na pod-stawie rozkładu odpowiedzi ekspertów w stosunku do sformułowania „istotna”.

Za najbardziej istotne z punktu widzenia rynku uznano tezy dotyczące starze-nia się polskiego społeczeństwa i negatywnych konsekwencji związanych ze wzrostem kosztów opieki społecznej (91%) – w sferze publicznej, oraz tezę doty-czącą stosowania ekologicznych materiałów i urządzeń w przestrzeni domowej (90%). Prawie co czwarty badany (37%) uznał, że realizacja tezy dotycząca sto-sowania coraz częściej ekologicznych urządzeń domowych zostanie zrealizowa-na do 2020 roku. Jako bariery uznano natomiast brak możliwości technicznych oraz finansowych. W większości twierdzono też, że trend eko przyczyni się do rozwoju wzornictwa.

Dla ponad 80% respondentów istotne były tezy dotyczące kurczenia się sfery publicznej w związku z rozwojem infrastruktury informatycznej i technologicz-nej, rozwoju usług dla starzejącego się społeczeństwa, rozwoju kształcenia się przez całe życie oraz wykorzystywania coraz nowszych technologii w każdej przestrzeni funkcjonowania konsumentów.

Teza dotycząca ograniczania roli sfery publicznej – według 37% respondentów – zostanie zrealizowana przed 2020 rokiem, według 23% – przed 2015, a według 21% – przed 2030 rokiem.

Najmniej istotna dla respondentów (68%, ale także największy odsetek wskazań odpowiedzi „nie wiem”) uzyskała teza dotycząca zmiany funkcji domu (dom multifunkcyjny) i zacierania się granic pomiędzy życiem rodzinnym, towarzy-skim a pracą. Jednocześnie respondenci uważali, że zostanie ona zrealizowana przed 2020 rokiem (38%) i przed 2030 rokiem (28%).

Żadnej z tez nie uznało za nieistotną więcej niż 16% respondentów. Wydaje się więc, że dostrzegane są pewne trendy, zmiany i kierunki zachowań, a wie-le z prognoz, przy spełnieniu określonych warunków, może się potwierdzić w przyszłości.

Można także obserwować, że respondenci nie zawsze dostrzegają potencjał dla rozwoju wzornictwa, wynikający ze zmieniającej się sytuacji społeczno-gospo-darczej (np. ze starzenia się społeczeństwa).

85

Tabela 7

Lista analizowanych tez w badaniu eksperckim

Nr tezy Teza

1 Przesyt tym co „seryjne”, powszechne doprowadzi do zmian w punktach odniesienia i prefe-rencjach konsumenckich. Konsumenci będą starali się bardziej odróżniać od siebie, produkty będą służyły podkreślaniu ich wyjątkowej osobowości, niepowtarzalności.

2 Im bardziej świat wokół nas staje się ujednolicony i zawłaszczony przez nowoczesne technologie, tym bardziej będzie narastało w konsumentach pragnienie powrotu do tradycji, swojskości i natury.

3 Przestrzeń domowa będzie ewoluowała w kierunku domu „multifunkcyjnego”, w którym pew-nemu zatarciu ulegną granice pomiędzy życiem rodzinnym, towarzyskim i pracą. Rozwijać się będzie segment mebli, przedmiotów, urządzeń wielofunkcyjnych.

4 Liczba mieszkańców wsi będzie rosła, ze względu na migracje osób z miasta, jednocześnie liczba osób na wsi utrzymujących się z pracy w rolnictwie, będzie się zmniejszać. Spowoduje to powstanie nowego typu konsumenta tzw. wieś-miastowy, który będzie miał kompletnie inne potrzeby niż dotychczasowi mieszkańcy wsi.

5 Konsument przyszłości będzie korzystał z bardzo zaawansowanych technologii zarówno w sfe-rze rozrywki, jaki i w przestrzeni domowej (automatyzacja i informatyzacja czynności domo-wych). Będzie to powodowało rozluźnienie więzi rodzinnych i społecznych oraz „upośledzenie” umiejętności (pewne czynności, które były wykonywane ręcznie, nie będą uczone i utrwalane, bo je wykonywać automaty).

6 Materiały i urządzenia w przestrzeni domowej będę coraz częściej ekologiczne. Trend ten bę-dzie dotyczył: materiałów budowlanych, urządzeń (np. montowanie paneli słonecznych, małe oczyszczalnie ścieków etc.) oraz stylu życia (życie zgodnie z naturą, ekologiczne jedzenie).

7 Ze względu na migracje ludności na wieś nastąpi proces tzw. wysysania centrów miast. Cen-trum miasta stanie się miejscem pracy, do którego będzie się przyjeżdżało rano i wyjeżdżało po południu. Można spodziewać się upadku sklepów, punktów gastronomicznych, miejsc roz-rywki w centrach miast.

8 Miasto z ośrodka przemysłowo-produkcyjnego będzie ewaluowało w kierunku zaspokajania potrzeb konsumenta głównie na płaszczyźnie przyjemności i wypoczynku. Miasto stanie się też bardziej „ekologiczne” (dużo zieleni, przestrzeń, ekologiczne środki transportu).

9 Zmniejszy się siła nabywcza konsumenta, a kryterium ceny przy wyborze produktów i usług będzie bardzo ważne. Marka jako taka straci na znaczeniu, rozwijać się będą dyskonty, maso-wa produkcja. W kontekście społeczno-demograficznym można się spodziewać dużego rozgo-ryczenia, pesymizmu i migracji oraz pogłębienia rozwarstwienia społecznego.

10 Rozwój gospodarczy będzie budował dobrobyt społeczny, społeczeństwo zacznie się bogacić, rozwiną się usługi nastawione na zaspokajanie potrzeb, wypoczynek, aktywność. W bogatym społeczeństwie mniejszą rolę odgrywać będą marki globalne, a zwiększy się zapotrzebowanie na produkty zindywidualizowane, dostosowane do konkretnych potrzeb.

11 Edukacja będzie ewoluowała w kierunku wiedzy specjalistycznej oraz nauczania umiejętności vs. wiedzy. Przyszłość będzie należała do tych, którzy zechcą ciągle się dokształcać i zdobywać nowe doświadczenia. Rozwijać się będzie sektor edukacyjny dla osób dorosłych, a szczególnie dużą popularnością cieszyć się będzie e-learning.

12 Rozwój infrastruktury informatycznej i technologicznej doprowadzi do kurczenia się sfery pu-blicznej. Zdecydowaną większość spraw będzie można załatwić, nie wychodząc z domu. Kon-sekwencją tego staną się również zmiany w sposobie komunikacji pomiędzy ludźmi, rozwijać się będzie komunikacja wirtualna, a spadać rola komunikacji interpersonalnej.

86

0 20 40 60 80 100

Nie wiemNie jest istotnaTak, jest istotna

Teza 3

Teza 7

Teza 1

Teza 4

Teza 15

Teza 10

Teza 9

Teza 8

Teza 2

Teza 5

Teza 11

Teza 13

Teza 12

Teza 6

Teza 14 91% 5% 4%

90% 5% 5%

84% 10% 6%

84% 7% 9%

82% 8% 10%

81% 6% 13%

78% 13% 9%

77% 12% 12%

77% 12% 12%

77% 10% 13%

76% 13% 12%

75% 11% 14%

72% 16% 13%

72% 16% 13%

68% 16% 16%

Nr tezy Teza

13 W przyszłości czeka nas proces starzenia się społeczeństwa. Rozwiną się nowe usługi nastawione na zaspokajanie potrzeb tej grupy ludzi (projektowanie prostych przedmiotów, rozwój usług skie-rowanych do tej grupy). Doprowadzi to do zwiększenia zatrudnienia i pobudzenia gospodarczego. Jednocześnie dzięki rozwojowi medycyny i zdrowszemu trybowi życia przyszli emeryci będą zdrow-si i bardziej aktywni, co może skutkować oszczędnościami w sferze opieki społecznej.

14 Starzenie się polskiego społeczeństwa będzie miało negatywne konsekwencje związane ze wzrostem kosztów opieki społecznej. Na państwo i podatnika spadnie obowiązek utrzymania dużej rzeszy emerytów przez relatywnie małą liczbę osób pracujących (na jednego emeryta przypadać będą dwie osoby pracujące; obecnie trzy osoby). Wzrosną nie tylko świadczenia z tytułu emerytur, ale również koszty służby zdrowia.

15 Rozwijać się będzie profilaktyka zdrowotna oraz trend związany z dbaniem o zdrowie. Za-owocuje to wydłużeniem życia oraz poprawą jego jakości. Rozwijać się będą produkty i usługi związane z tą sferą: kluby, usługi prywatnych trenerów, sprzęt do ćwiczeń, rynek suplementów diety. Rozwój w tym zakresie wpłynie również pozytywnie na sytuację gospodarczą.


Wykres 23

Ranking tez, pod kątem istotności


Analizę wpływu realizacji tez na rozwój wzornictwa przeprowadzono na podsta-wie rozkładu odpowiedzi ekspertów w stosunku do sformułowania, że realizacja tezy „przyspieszy rozwój wzornictwa przemysłowego”.

87

Wykres 24

Ranking tez, pod kątem wpływu na wzornictwo przemysłowe


Na rozwój wzornictwa przemysłowego wpłynie – według badanych – ekotrend przejawiający się zarówno w stylu życia, jak również w budownictwie, zwięk-szanie się wśród konsumentów potrzeby zaspokajania ściśle określonych po-trzeb (indywidualizacja produktów) oraz zmiana domu w miejsce multifunkcyj-ne (mimo że respondenci uznali tę ostatnią za najmniej istotną).

Według badanych, rozwój wzornictwa może spowolnić zmniejszająca się potrze-ba nabywcza konsumenta, a na znaczeniu przy wyborze produktów i usług zy-ska kryterium ceny. Marka – jako taka – straci na znaczeniu – rozwijać się będą dyskonty i masowa produkcja (59%).

Większość badanych uważała, że proces tzw. wysysania centrów miast nie bę-dzie miał wpływu na rozwój wzornictwa (63%), a ponad połowa uznała także, że nie będą na nie oddziaływać takie czynniki, jak: wzrost liczby mieszkańców wsi i pojawienie się konsumenta wiejsko-miejskiego (52%) oraz starzenie się społe-czeństwa i wzrost obciążeń państwa z tytułu emerytur i wydatków na służbę zdrowia (52%).

Pojawiający się wśród konsumentów trend związany z powrotem do tradycji i na-tury może spowolnić rozwój wzornictwa – według 13% respondentów. Podob-ny niski wskaźnik związany z ograniczaniem roli wzornictwa (12%) uzyskała

0 20 40 60 80 100

Nie będzie miała wpływu na jego rozwójSpowolni jego rozwójPrzyspieszy jego rozwój

Teza 9

Teza 14

Teza 7

Teza 4

Teza 12

Teza 11

Teza 2

Teza 13

Teza 8

Teza 15

Teza 5

Teza 1

Teza 3

Teza 10

Teza 6 81% 5% 13%

81% 6% 13%

80% 5% 16%

73% 6% 20%

70% 12% 19%

64% 7% 29%

62% 9% 29%

61% 10% 29%

57% 13% 30%

55% 3% 41%

51% 8% 41%

41% 7% 52%

25% 13% 63%

16% 33% 51%

15% 59% 27%

88

teza dotycząca powszechności wykorzystania przez konsumentów najnowszych technologii w każdym obszarze ich funkcjonowania (dom, strefa rozrywki).

Na zakończenie trzeba dodać, że choć nie wszystkie z opisanych wyżej tren-dów doprowadzą do istotnego rozwoju wzornictwa przemysłowego, to zapewne większość z nich wpłynie na zmiany potrzeb konsumentów, co będą musieli uwzględnić projektanci oraz przedsiębiorcy. Z tego powodu specjaliści związa-ni z opracowywaniem nowych produktów i usług powinni obserwować wszyst-kie trendy i zmiany, które pojawią się na polskim rynku.

Główne wnioski z badań 4.

90

4. Główne wnioski z badań

Zrealizowane badania, analizy trendów oraz dyskusje eksperckie wykazały, że zachowanie konsumentów przyszłości będzie związane z jednej strony z sytu-acją gospodarczą, z drugiej – z rozwojem technologii oraz powszechnością i do-stępnością ich stosowania. Te ostatnie zależą ściśle od tempa rozwoju gospodar-czego i zdolności do kreowania i adaptacji nowych rozwiązań, co z kolei zależy od udziału „przemysłów” wiedzy w tworzeniu PKB. Łańcuch powiązań między kapitałem intelektualnym (kreatywnymi pracownikami), badaniami naukowy-mi, biznesem a społeczeństwem stanowi warunek szybszego rozwoju.

Przy założeniu trendu rozwojowego w gospodarce i coraz powszechniejszego stosowania najnowocześniejszych rozwiązań technologicznych można przyjąć, że podział na sfery (sfera domu, sfera publiczna, sfera usług) będzie zanikał, a działania konsumentów – przypisane nie tak dawno do poszczególnych obsza-rów – nie będą już tak oczywiste. Różnice pomiędzy sferami będą się zacierały. Ludzie stają się coraz bardziej mobilni i trend ten się nasili. Będą się przemiesz-czali między domem i pracą, miejscami rozrywki – w ciągu dnia, ale także mię-dzy różnymi miejscami pobytu. Można uznać, że czas zostanie podzielony na jednostki spędzane w określonych miejscach lub podczas wykonywania okre-ślonych czynności. Indywidualny konsument ze swoimi konkretnymi potrzeba-mi będzie punktem wyjścia przy projektowaniu produktów, domów, przestrzeni publicznych i usług, oraz wszelkich rodzajów produktów.

Konsument coraz częściej będzie kreatorem produktu, będzie chciał go współ-tworzyć, dostosowując do swoich oczekiwań i wyobrażeń. Stanie się „prosumen-tem”. Szczególnie będzie to dotyczyło ludzi młodych, często zmieniających style i upodobania, od początku życia funkcjonujących w świecie rozwiniętej techno-logii. Młodzi ludzie są od tych technologii niemal uzależnieni i oczekują coraz nowszych rozwiązań ułatwiających życie.

Zmiany zachodzące w poszczególnych dziedzinach życia i obszarach tematycz-nych przyniosą określone konsekwencje dla wzornictwa. Użytkownik będzie stawał się bowiem lub będzie chciał się stawać współkreatorem produktu. Bę-dziemy mieć coraz częściej do czynienia z prosumentem, czyli kimś więcej niż tylko konsumentem. Prosument (producer–consumer), pojęcie wprowadzone przez Tofflera, to osoba, która nie tylko posiada wiedzę o ulubionych produktach i usługach, ale ktoś, kto chce mieć udział w aktywnym ich tworzeniu30).

30) www.internetstandard.pl/news/136802/Prosument.czyli.aktywny.konsument.html [27.06.2011]

91

Produkty będą coraz bardziej modyfikowane i współtworzone przez odbiorcę, z uwzględnieniem jego indywidualnych potrzeb i preferencji. Zwiększy się zna-czenie opinii konsumentów, którzy swoją wiedzę mogą upowszechniać dzięki coraz większej liczbie portali i forów internetowych.

Będzie można obserwować zjawisko konwergencji usług i produktów. Produkt stanie się nośnikiem usługi (np. usługa przesyłania zdjęć) – projektując usługę, trzeba będzie przygotować produkt, który tę usługę udostępni. Ktoś, kto zapro-jektuje usługę, będzie wiedział, że trzeba przygotować produkt, który tę usługę sprzeda lub udostępni.

Wzrośnie znaczenie wartości dodanej do produktów i usług. Duża konkuren-cyjność produktów/usług wymusi zdobywanie klienta poprzez dostarcza-nie usług dodatkowych, np. instalacja urządzenia w samochodzie, informu-jącego o awarii samochodu i miejscu jego pobytu – jako dodatek do pakietu ubezpieczeniowego).

Dzięki nowym technologiom i zmianie organizacji życia, sfera prywatna i sfera pracy będą się przenikały. Praca w dużej mierze będzie miała charakter zdal-ny, więc zmniejszą się powierzchnie biurowe. Nie będą projektowane oddzielne meble do biur, oddzielne do domu, tylko takie, które łączą w sobie obie funkcje – dzięki temu obniżą się koszty produkcji. Wzrośnie rola miasta w zagospodaro-waniu miejsc, gdzie będzie można pracować, np. w parku lub kawiarni.

Nastąpi dostosowanie wzornictwa do różnych potrzeb i kultur (również do kul-tur napływających do Polski imigrantów).

„To są trendy konsumenckie. One potem przekładają się na trendy wzornicze, a trendy

wzornicze – na określone branże i korzyści biznesowe w określonych branżach. Zrozu-

mienie, jak trendy konsumenckie przenoszą się na trendy wzornicze, to jest wyższa szko-

ła jazdy. To konkretna umiejętność, której część osób po prostu nie ma. Większość jej nie

ma”. (Beata Bochińska, prezes IWP).

Konsument przyszłości będzie bardziej wyedukowany, będzie miał coraz więk-szy dostęp do informacji. Jego wyborami nie będzie kierowała tylko cena, ale także dodatkowe wartości produktu lub usługi, w tym zaspokajające jego potrze-by wzornictwo. W przypadku realizacji pozytywnego scenariusza klient będzie w stanie ponieść wyższe koszty, aby otrzymać dobrze zaprojektowany produkt.

Trzydzieści lat temu prognozy Tofflera były rewolucyjne. Obecnie także powsta-je wiele prognoz na temat tego, jak technologie będą coraz bardziej ingerowa-ły w codzienne funkcjonowanie (np. zarządzanie miastami). Według agencji reklamowej JWT, najbardziej wyraźnym trendem konsumenckim jest teraz:

92

eat, pray, tech („jedz, módl się i korzystaj z technologii”)31). Nowe rozwiązania technologiczne stają się częścią kolejnych dziedzin życia (zdrowia – urządzenia przenośne z dostępem do Internetu; elektroniczna rozrywka; e-booki). Futuro-lodzy, ale także inżynierowie, projektanci i specjaliści od marketingu, pracują nad coraz nowszymi rozwiązaniami, np. możliwością śledzenia osób i propono-wania im promocji w przypadku przebywania w pobliżu sklepu (geolokalizacja), urządzeniami rejestrującymi życie bez naszego udziału (np. aparatami fotogra-ficznymi dla osób z chorobą Alzheimera), nośnikami reklamowymi reagujący-mi na ruch gałek ocznych czy nad poszerzaniem świata realnego o elementy wirtualne (technologia Augment Reality AR). Coraz częściej pojawia się idea osobistych fabrykatorów – urządzeń, które pomagają wytworzyć dowolne pod-zespoły na podstawie wzorów opracowanych w komputerze osobistym. Pozwala to na przygotowywanie produktów, którymi nie zainteresuje się duża firma, lub takich, które nie są opłacalne dla biznesu. Może być to szczególnie istotne dla najbiedniejszych terenów świata, pozbawionych innych możliwości zaspokaja-nia potrzeb (np. urządzenia do kontroli jakości wody). Takie Fab Laby mogą być wykorzystywane także w szkołach – obecne pokolenie wchodzące w dorosłe życie nie jest już w stanie funkcjonować bez technologii – bez dostępu do sieci i wielu elektronicznych urządzeń.

Będzie następował nieuchronny postęp technologiczny wykorzystywany w wie-lu dziedzinach życia – w medycynie (np. różne rodzaje implantów), w sferze publicznej (zarządzanie miastem w czasie rzeczywistym, usługi tworzone sa-modzielnie przez mieszkańców, elektryczne samochody), w domu (zdalne ste-rowanie urządzeniami, inteligentne domy, architektura emocjonalna – domy z wieloma czujnikami, architektura odpowiadająca na zachowania i emocje użytkowników.

Niezależnie od tego, czy będziemy obserwować ciągły postęp technologiczny, czy też przesyt technologiami spowoduje powrót do natury, rola wzornictwa i projektantów będzie wzrastała – ze względu na wzrost świadomości producen-tów (budowanie przewagi konkurencyjnej przez wzornictwo), na ograniczone zasoby, na możliwości wykorzystywania różnorodnych materiałów. A przede wszystkim ze względu na coraz bardziej sprecyzowane potrzeby konsumentów.

Przewidywania futurologów dotyczące zakresu stosowania najnowocześniej-szych rozwiązań potwierdzają także to, że wszystkie sfery życia będą się coraz bardziej przenikały, a optymalne zaprojektowanie otoczenia w tych sferach bę-dzie wyzwaniem dla projektantów.

31) Za: N. Hatalska, Raport z teraźniejszości, Cywilizacja 2.0, , op.cit., s. 53.

93

Świat docenia znaczenie wzornictwa i rolę projektantów, w Polsce natomiast, mimo wzrostu znaczenia wzornictwa, nie odkryto jeszcze jego pełnego poten-cjału. Niektórym ciągle kojarzy się tylko z wąskim kontekstem stylu, a przecież obszary działań projektantów są praktycznie nieograniczone. Warto zatrzymać się chwilę na obszarze, z którym wzornictwo się nie kojarzy – na wsi. Konsu-ment wiejski, ale także ten nowy „wiejsko-miejski”, również przedsiębiorca z gospodarstwem rolnym, ma coraz większe oczekiwania – chce lepszego życia, odpowiedniej infrastruktury i dostępu do usług. To ogromne wyzwanie i możli-wości dla projektowania. Z drugiej strony, badanie Delphi pokazało, że zmiany zachodzące na wsi nie będą miały wpływu na wzornictwo. Może to świadczyć właśnie o braku świadomości dotyczącej roli wzornictwa i możliwości wykorzy-stania pracy projektantów.

Wydaje się więc, że niezbędna jest edukacja wielu grup społecznych – polityków, decydentów, samorządowców, przedsiębiorców, ale także młodzieży, pokazują-ca nie tylko rolę wzornictwa, ale przede wszystkim przykłady pracy projektan-tów w odniesieniu do różnych branż i obszarów.

Warto także zaktywizować polskich projektantów, często tych, którzy większe sukcesy odnoszą za granicą, w sferach o największym potencjale, który czasem nie jest jeszcze dostrzegany przez ekspertów.

Ważne będzie bowiem kształtowanie otoczenia, własnego środowiska, ale także tworzenie kultury materialnej. Projektanci mogą tworzyć przyszłość – „najważ-niejszą cechą dobrego wzornictwa jest innowacyjność”32).

32) Wzornictwo, jakie mamy, wzornictwo, jakiego potrzebujemy, Design PL 2007.

94

Rekomendacje przygotowane w Instytucie Wzornictwa Przemysłowego

1. Rekomendacje dla instytucji publicznych, podejmujących działania dla rozwoju innowacyjności gospodarki oraz organizacji otoczenia biznesu

Opracowywanie systematycznych prognoz trendów i potrzeb konsumenckich a) w kontekście ich wpływu na wzornictwo produktów i usług. Wyniki tych ba-dań winny być udostępniane projektantom, przedsiębiorcom oraz instytucjom doradczym i naukowym, co ułatwi opracowywanie celnych, długoletnich stra-tegii biznesowych i wpłynie pozytywnie na sukcesy rynkowe krajowych firm.

Udostępnienie zróżnicowanych narzędzi wsparcia finansowego i doradczego b) dla projektów związanych z opracowywaniem branżowych i ogólnorynkowych prognoz trendów i potrzeb konsumenckich. Dofinansowywanie takich działań (szczególnie jeżeli firma dokonuje takich badań po raz pierwszy) uświadomi przedsiębiorcom i projektantom, jakie są z tym związane korzyści.

Uruchamianie i wspieranie zróżnicowanych działań edukacyjnych (studia c) podyplomowe, szkolenia, warsztaty, e-learning, konferencje, wystawy itp.), które pozwolą zainteresowanym zrozumieć, w jaki sposób zmiany otoczenia, trendów i potrzeb konsumenckich wpływają na wzornictwo produktów i usług. Według badań, w przyszłości szybko będzie wzrastało zapotrzebowanie na tzw. just in time learning, czyli szybki dostęp do praktycznej wiedzy i umiejętności.

Systematyczne przystosowywanie sposobu świadczenia usług publicznych d) do zmieniających się trendów i potrzeb konsumenckich. Zgodnie z powyższą prognozą, w najbliższych latach ważne będzie przede wszystkim uwzględ-nienie wartości ekologicznych, postępującej wirtualizacji życia i nowych możliwości technologicznych.

Wspieranie międzynarodowej współpracy specjalistycznych ośrodków (w tym e) naukowych) w celu doskonalenia narzędzi prognozowania trendów i potrzeb konsumenckich.

2. Rekomendacje dla przedsiębiorców i dostawców usług projektowych

Podejmowanie systematycznych działań mających na celu poznanie przy-a) szłych trendów i potrzeb konsumenckich (np. poprzez zamawianie eksperc-kich analiz bądź korzystanie z profesjonalnych narzędzi oraz doradztwa).

95

Pozwoli to na opracowywanie produktów, usług i strategii biznesowych le-piej dostosowanych do sytuacji rynkowej.

Korzystanie z rosnącej oferty edukacyjnej w zakresie wpływu zmian tren-b) dów i potrzeb konsumenckich na wzornictwo produktów i usług. Dzięki temu przedsiębiorcy i projektanci staną się bardziej elastyczni i będą łatwiej dosto-sowywać swoje działania do zmieniającego się rynku.

Włączanie przyszłych użytkowników produktów i usług oraz specjalistów c) z różnych dziedzin (socjologia, badania etnograficzne, prognozowanie tren-dów, ergonomia, usability itp.) w proces projektowy.

Ważne będzie uwzględnianie dodatkowych usług już w procesie projektowa-d) nia produktów, zwiększy to wartość dodaną i będzie miało wpływ na wzrost sprzedaży.

Uwzględnianie w procesach projektowych produktów i usług oraz podczas e) tworzenia wieloletnich strategii biznesowych najważniejszych nurtów, któ-re będą miały wpływ na potrzeby konsumentów i w konsekwencji na wzor-nictwo. Zgodnie z powyższą prognozą, w najbliższych latach ważne będzie przede wszystkim uwzględnienie takich wartości, jak: ekologia, wirtualiza-cja życia, nowe możliwości technologiczne czy indywidualizacja oferty.

Przystosowywanie biur i sfery pracy do potrzeb klasy kreatywnej (wirtualne f) biuro, sfery odpoczynku, przestrzenie kreatywne itp.).

96

Eksperci uczestniczący w projekcie

Wywiady indywidualne zostały przeprowadzone z następującymi osobami:

Beatą Bochińską, prezes IWP »

prof. Małgorzatą Duczkowską-Piasecką (rolnictwo, fundusze strukturalne) »

prof. Ireneuszem Krzemińskim (socjologia) »

prof. Ireneuszem Białeckim (edukacja) »

prof. Krzysztofem Meissnerem (nauka) »

prof. Witoldem Orłowskim (ekonomia) »

prof. Jerzym Ginalskim (wzornictwo) »

dr Ireną Kleniewską (stosunki naukowo-społeczne) »

dr Anną Ostrowską (antropologia kultury) »

prezydentem Wrocławia Rafałem Dutkiewiczem (samorząd) »

W panelach eksperckich wzięli udział:

Sfera praca/strefa publiczna1.

Tomasz Perkowski (Fundacja na rzecz Nauki Polskiej) »

Kuba Karliński (INNOVATIKA) »

Mariusz Turski (Akademickie Inkubatory Przedsiębiorczości) »

Michał Olszewski (Dyrektor Biura Funduszy Europejskich) »

Maciej Zderkiewicz (e-learning.pl) »

prof. Sławomir Gzell (Wydział Architektury Politechniki Warszawskiej) »

Jerzy Nagórski (telekomunikacja) »

Luiza Marklowska (produkcja filmów i programów telewizyjnych TVP) »

Wiesław Wyszogrodzki (bankowość, informatyka, NBP) »

97

Sfera dom/czas wolny2.

Piotr Jabłoński (gry komputerowe) »

Sylwester Nowicki (architekt) »

Mirosław Szeliga (kierownik ds. rozwoju i niezawodności produktów, »Zelmer)

Piotr Majewski (kulturoznawca, SWPS) »

Daniel Zieliński (projektant wzornictwa przemysłowego, ASP) »

Marek Gruchała (kierownik ds. rozwoju urządzeń sanitarnych, KOŁO) »

Adam Sobolewski (materiały wykończeniowe wnętrz) »

W panelu kończącym, podsumowującym badanie, uczestniczyli:

prof. Małgorzata Duczkowska-Piasecka (rolnictwo, fundusze strukturalne) »

prof. Krzysztof Meissner (nauka) »

prof. Ireneusz Białecki (edukacja) »

dr Tomasz Perkowski (Fundacja na rzecz Nauki Polskiej) »

Maciej Zderkiewicz (e-learning.pl) »

Piotr Jabłoński (gry komputerowe) »

Sylwester Nowicki (architekt) »

Wiesław Wyszogrodzki (bankowość, informatyka, NBP) »

98

Wybrane pozycje bibliograficzne

Aktywność Polaków w organizacjach obywatelskich w latach 1998–2010, komunikat z ba-

dań, CBOS, BS/16/2010.

Aktywność społeczna Polaków, komunikat z badań, CBOS, BS/10/2010.

Małgorzata Bogunia-Borowska, Marta Śleboda, Globalizacja i konsumpcja. Dwa dylema-

ty współczesności, Kraków, Universitas 2003.

Małgorzata Bombol, Bogdan Mróz, Nowe trendy w konsumpcji a zachowania polskich kon-

sumentów [w:] Genowefa Sobczyk (red. nauk.), Współczesny marketing. Trendy, działania,

Warszawa, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne 2008, s. 151–158.

Budżety gospodarstw domowych w 2008 r., Główny Urząd Statystyczny, Departament Pra-

cy i Warunków Życia, Warszawa 2009.

Cele i dążenia życiowe Polaków, komunikat z badań, CBOS, BS/69/2009.

Cyberchondria, czyli sieć źródłem chorób, http://antyweb.pl/cyberchondria-czyli-siec-

zrodlem-chorob/ [27.11.2008].

Dobroczynność w Polsce, komunikat z badań, CBOS, BS/15/2010.

Dwie dekady przemian religijności w Polsce, komunikat z badań, CBOS, BS/120/2009.

Jan Herbst, Marta Gumkowska, 3W: Warto Wiedzieć Więcej. Badania organizacji pozarządo-

wych: Wolontariat, filantropia i 1% – raport z badań 2006, Stowarzyszenie Klon/Jawor 2007.

Małgorzata Kosicka-Dębska, Jerzy Dębski, Żywność zmodyfikowana genetycznie – barie-

ry i możliwości rozwoju w opinii respondentów [w:] „Roczniki Naukowe”, t. X, z. 1, 2008,

Warszawa, Stowarzyszenie Ekonomistów Rolnictwa i Agrobiznesu 2010.

Sylwester Makarski, Pochodzenie produktu a decyzje nabywcze konsumentów [w:] Geno-

wefa Sobczyk (red. nauk.), Współczesny marketing. Trendy, działania, Warszawa, Polskie

Wydawnictwo Ekonomiczne 2008, s. 338–345.

Moderatorzy o kryzysie – rok później. W poszukiwaniu trendów. Materiały konferencyjne,

Konferencja PTBRiO Konsument 2010, opr. Arek Wódkowski, Artur Nierychlewski.

Moralność Polaków po dwudziestu latach przemian, komunikat z badań, CBOS, BS/40/2009.

John Neisbitt, Megatrendy, Warszawa, Zysk i S-ka 1997.

Wanda Patrzałek, Wzory konsumpcji w strukturze lokalnej a proces globalizacji [w:] Geno-

wefa Sobczyk (red. nauk.), Współczesny marketing. Trendy, działania, Warszawa, Polskie

Wydawnictwo Ekonomiczne 2008, s. 166–170.

Podstawowe informacje o rozwoju demograficznym Polski w latach 2000–2009, Główny

Urząd Statystyczny, materiał na konferencję prasową w dn. 28. 01. 2010.

99

Faith Popcorn, Lys Marigold, Clicking, Harper Business 1992.

Faith Popcorn, The Popcorn Report, Harper Business 1992.

Praca a obowiązki rodzinne 2005, Główny Urząd Statystyczny, Departament Statystyki

Społecznej, Warszawa 2006.

Predictions from Faith Popcorns’ Brain Reserve, 2010 The Year of Lo-Co (Local Cocooning),

December 2009.

Izabela Sowa, Nowe zjawiska i tendencje w zachowaniu młodzieży po integracji z Unią

Europejską [w:] Genowefa Sobczyk (red. nauk.), Współczesny marketing. Trendy, działania,

Warszawa, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne 2008, s. 201–207.

Stan zdrowia ludności Polski w 2004 r., Główny Urząd Statystyczny, Departament Staty-

styki Społecznej, Warszawa 2006.

Leszek Talko, Przyjdzie do mnie facet w czerni, „Magazyn Gazety Wyborczej” nr 37,

s. 6–11, 2000.

Wiara i religijność Polaków dwadzieścia lat po rozpoczęciu przemian ustrojowych, komuni-

kat z badań, CBOS, BS/34/2009.

Lucyna Witek, Produkty ekologiczne w świadomości konsumenta [w:] „Zeszyty Naukowe Poli-

techniki Rzeszowskiej”, Nr 249, „Zarządzanie i Marketing”, z. 13, Rzeszów 2008, s. 509–518.

Beata Zatwarnicka-Madura, Nowe trendy w zachowaniach konsumentów, ze szczególnym

uwzględnieniem segmentu kobiet [w:] „Zeszyty Naukowe Politechniki Rzeszowskiej”,

Nr 249, „Zarządzanie i Marketing”, z. 13, Rzeszów 2008, s. 519–524.

Zdrowie i zdrowy styl życia w Polsce, komunikat z badań, CBOS, K/138/2007.

Jolanta Zrałek, Ekologizacja jako przejaw nowych trendów w konsumpcji [w:] Genowefa

Sobczyk (red. nauk.), Współczesny marketing. Trendy, działania, Warszawa, Polskie Wy-

dawnictwo Ekonomiczne 2008, s. 159–165.

REPORT

The Consumer of the Future – directions in the development of

industrial design in Poland until 2030

The Consumer of the Future – directions in the development of industrial design in Poland until 2030Study Report prepared in collaboration with SMG/KRC Poland Media SA–Technical and linguistic editor: Agnieszka Jędrzejczak-Sprycha© Copyright by Instytut Wzornictwa Przemysłowego, Warszawa 2011–Institute of Industrial Design co. LtdŚwiętojerska Street 5/700-236 Warsaw, PolandTel. +48 22 860 00 66fax +48 22 831 64 78e-mail: [email protected]://www.iwp.com.pl

ISBN 978-83-930077-4-5–Graphic design, typesetting and layout: Zdanowicz & PawrowskiPrint and binding: Dasker–The report published within the “Design Your Profit” project co-funded by the European Regional Develop-ment Fund within the Innovative Economy Operational Programme

Free copy

REPORT

The Consumer of the Future – directions in the development

of industrial design in Poland until 2030

Warsaw 2011

Table of contents

Introduction 10

Methodology and general description of the study 12

Abstract 16

1. Design in Poland 18

1.1. From a safety pin to the railway engine – the role of design and the designer 18

1.2. The importance of industrial design for Polish companies 20

1.3. Phenomena affecting contemporary design trends 22

2. Contemporary Polish consumers and their surroundings 28

2.1. PEST analysis – factors affecting the behaviour of Polish consumers 28

2.2. The SWOT analysis in areas affecting consumer behaviour 39

3. The Polish consumer and design of the future 52

3.1. Phenomena which are going to influence the consumer of the future 52

3.2. Priorities for the consumer of the future 61

3.3. Expert evaluation of consumer trends and opportunities for design development 67

Main conclusions from the study 90

Recommendations prepared at the Institute of Industrial Design 94

1. Recommendations for public institutions undertaking activity for the development of innovative economy and business-surrounding organisations 94

2. Recommendations for entrepreneurs and providers of design services 94

Experts participating in the project 96

Selected bibliographic items 98

Index of diagrams

|Diagram 1 Number of design management students in Poland in the years 2008-2011 20

|Diagram 2 Dynamics of the percentage share of the population of Poles according to earnings in the years 2005-2010 31

|Diagram 3 Basic equipment in households 31

|Diagram 4 Luxury equipment in households 32

|Diagram 5 Assessment of the value of education by young people 34

|Diagram 6 Changes in the percentage share among office workers in Poland in the years 1998-2010 35

|Diagram 7 Changes in the percentage share among various occupational groups (owners of private companies, services workers, farmers and labourers) in Poland in the years 1998-2010 35

|Diagram 8 Results of expert qualitative study pertaining to thesis 1 69















|Diagram 23 Ranking of theses in order of importance 86

|Diagram 24 Ranking of theses in order of influence on industrial design 87

Index of tables

|Table 1 Change of purposes of Internet use by Poles in the years 2005 and 2010 36

|Table 2 SWOT analysis of economic conditions in Poland 40

|Table 3 SWOT analysis of social and demographic conditions in Poland 41

|Table 4 SWOT analysis of agricultural conditions in Poland 43

|Table 5 SWOT analysis of the operation of structural funds in Poland 45

|Table 6 SWOT analysis of educational conditions in Poland 46

|Table 7 SWOT analysis of conditions for the development of science in Poland 48

|Table 8 List of theses under analysis in the expert study 85

8

Consumer of the Future – ForewordIwona Palczewska, Ph.D., Instytut Wzornictwa Przemysłowego

Nobody in the world thinks as much about the future as entrepreneurs and de-signers. For entrepreneurs, strategic planning and development of their compa-ny’s offer is a prerequisite for business success while for designers, being ahead of times and the ability to predict design trends inspire their creativity.

It is the objective of both of these professional groups to be a step ahead of the competition. However, the answer to the question where this step should be directed is not straightforward. To put it simply, knowledge about two elements is necessary: how the material world (technologies, design trends) and people – consumers will look.

Did manufacturers of chocolate bars use to think about the strategy for compet-ing with mobile phones? And they do now. Not because they did not use to be any phones in the past, but because the values consumer use have changed. Research shows that teenagers spend less on sweets as they use their pocket money to add credit to their mobile phones and to send text messages. Until re-cently, the economic criterion was the most commonly used criterion of customer segmentation. But today, rushed eaters of cheap fast food on weekdays turn into demanding buyers of the most sophisticated products at the weekends and they will spend long hours preparing fancy exotic dishes for their friends and, in ad-dition, their kitchens boast high-end appliances.

This report is an attempt to look at the conditions under which Polish business will be operating in 20 years’ time from the consumer’s perspective. 20 years is both a long time and a short time. This is a period shorter than one whole gen-eration. However, considering the rate of development of today’s civilization this is an epoch. It is enough to look back and see how Poland look 20 years ago. We did not have the Internet. The inflation rate was 600%. The Optimus company owned by Roman Kluska was beginning to assemble made-at-home computers but already in 1994 it was listed on the Stock Exchange. Following the grunge trend we wore checked flannel shirts. And abroad, the Hitachi company pre-sented a prototype of the LCD screen with 10’’ diagonal at the Funkausstellung exhibition in Berlin. Its price was to range from USD 1400-2000.

The world is gathering speed. Before Bell’s phone became common, 50 years had passed, the mobile phone needed 7 years and at present social network media like Facebook become popular over a period of 2-3 years.

9

Only detailed analysis of trends and conditions of market phenomena allows for creating a concept of an innovative product being ahead of its time which is a perfect answer to consumer needs. It is even more difficult to predict phenom-ena conditioned by the “human factor” which result from the consumer’s motiva-tion, such as the cross-industry competition mentioned above or disappearance of boundaries between consumer segments which used to be clearly divided.

Analyses of the market, competition or technological foresights will not answer the question what consumers of the future will look like, what their lifestyle will be like, what values they will use and what choices they will make as regards products and services, and it is consumers who are the driving force before new market phenomena. To get to know them, it is necessary to conduct a compre-hensive analysis of conditions in which future consumers will live – economic, demographic, social, psychological conditions, etc.

It is not enough to follow present-day occurrences, it is necessary to go further and predict the future. Even the shortest response time or the shortest imple-mentation time will not make it possible to keep up with the competition, which is why we knowledge about conditions which will shape the consumer of the fu-ture – the recipient and user of the market offer of future enterprises. I hope that this report will become a source of this knowledge as it constitutes a synthesis of the opinions of distinguished experts from key areas in which the economic future is shaped.

10

Introduction

According to Alvin Toffler, an American futurologist, there are three stages of civilisation development, which he compares to waves: the first one – the agrar-ian wave was connected with the appearance of inventions and a settled life-style approximately 10 thousand years ago, the next one – the industrial wave was connected with the invention of the print and the steam engine and a dy-namic industrial development and exploitation of natural resources. The present day, described by the futurologist many years before, is the third wave – post-industrial civilisation for which information and imagination are of utmost im-portance and individual creativity replaces mechanical production1). Toffler’s forecasts may not be impressive for the contemporary recipient as we live in a global economy, in fast-changing surroundings dominated by the latest tech-nology and fast transfer of information. However, when we realise the time when these predictions came into being, we become aware how avant-garde they were at that time.

In the contemporary world of dynamic changes affecting all areas of human life – work, health, rest, place of residence, the needs and behaviours of technology change as quickly as the technologies themselves, and the users frequently be-come their creators.

According to Richard Florida, an American scientist, “technology, talent and tolerance” are the basis for understanding the current economic situation and at the same time, these elements are necessary for its development. The appearance of new technological solutions is connected with creative and talented individuals. It turns out that regions, in which societies are open to novelty, to otherness and to other cultures, develop the fastest.

According to the author of this notion, “the creative class” includes people whose work consists in creative problem solving and looking for innovative solutions. In the era of the Internet, everybody can create the reality and influence other people or can participate in the creation of new products.

Therefore, the world belongs to ever more demanding consumers who are fully aware of their needs.

1) According to Warchoł M., Architektura trzeciej fali, Cywilizacja 2.0. Świat po rewolucji informatycznej [Third

wave architecture, Civilization 2.0, The world after information revolution], Polityka, Special Edition, 8/2011, p. 43.

11

The most important thing is to be able to predict what direction consumers are headed and go there before them – says Philip Kotler2), a marketing guru.

It may seem that it is easier now to predict buyers’ behaviour on the market now (the Internet, access to information), but, on the other hand, changes occur so fast that trends are often difficult to analyse. Until recently, it was thought that consumer trends and typologies (segmentations) remained valid for approx. 5 years. At present, such studies guarantee validity for no longer than 2 years. This means that in the years to come, manufacturers and service providers will be more and more interested in researching future consumer preferences (both in the short and long term), which will make it possible to define strategies in a more accurate way.

2) Kotler Ph., Marketing, Prentice Hall, Rebis, Poznań 2005, p. 182.

12

Methodology and general description of the study

This report has been ordered by the Institute of Industrial Design within the “Design Your Profit” project.

“Design Your Profit” is a three-year programme (01/09/2008 – 30/12/2011). It is im-plemented in accordance with Priority Axis 5 – Diffusion of innovation, Activity 5.2., aimed at supporting the business environment institution (IWP) in provid-ing pro-innovative services and their network with supraregional importance.

The ‘Operational Programme’ Innovative Economy 2007-2013 (OP IE) is one of the six national programmes of the National Strategic Reference Framework financed by EU funds. It is a programme targeted primarily at entrepreneurs, who intend to implement innovative projects connected with research and de-velopment, modern technologies, investments of high economic importance or implementation and application of IT and communications technologies.

In this publication, possible scenarios describing the consumer of the future in Poland – the consumer of 2030 – are presented on the basis of data and research as well as expert opinions. Performing analyses against the background of the issues and importance of design was an important component of the study.

The foresight project, “The Polish Consumer of 2030” was aimed at researching the competences, needs and effectiveness in the use of design for the consumer of the future. Detailed objectives focused on the following issues:

description of factors affecting consumer behaviour; »

determination of future consumer behaviour and profiles in particular areas : »home and leisure; work and public sphere;

examining the role and importance of design in shaping consumer behaviour »and attitudes in the future;

sketching prospects as regards consumer needs and behaviour in the context »of selected areas, product and service categories.

Various research tools were used for the implementation of the project:

desk » research concerning design in Poland;

trend analysis based on consumer declarations in the Target Group Index study »supplemented with data from other sources: GUS (Central Statistical Office), Pol-ski Generalny Sondaż Społeczny (Polish General Social Survey), European Brand Trust, KPMG, blogosphere analysis and analysis of press and Internet discourse;

13

individual depth interviews (IDI) with ten experts representing various fields »of knowledge;

expert panels in two thematic areas: home and leisure as well as public sphere »and work;

PEST analysis aimed at defining the situation in the environment based on »political, social, economic and technological factors in the context of future consumer needs;

SWOT analysis aimed at identification of strengths and weaknesses as well »as opportunities and threats in individual thematic areas (agriculture, ed-ucation, science, structural funds) in the context of consumers and design significance;

Delphi study concerning expert opinions on the likelihood of occurrence of »particular consumer trends;

building scenarios showing possible directions of events in the areas under »analysis.

The conviction that the present-day world is becoming more and more complex and that it is largely determined by social and structural change was the start-ing point for the construction of a research scheme. As a result, “old” forecast-ing methods based on drawing conclusions about the future from past experi-ence are becoming less and less useful. Due to the fact that future consumer behaviour cannot be predicted and strategies of action need to be prepared well in advance, it is necessary to use a research method based on confronting the predicted scenarios with alternative directions of the course of events based on confrontation with simultaneous planning of appropriate actions. The foresight method makes it easier to find such a consensus.

Foresight is an action supporting strategic decision making by providing alter-native scenarios, the implementation of which depends on some defined factors (e.g. introduction of specific reforms, level of social approval, etc.). The results of the foresight projects present the outcome of the work of experts and the feelings of a broad group of stakeholders.

The approach described above was used also for the “Polish Consumer 2030”. The project was divided into the following stages:

14

Stage 1. Preparation of a report by a team of experts (the so-called desk research) on design and social and cultural conditions affecting the consumer.

Stage 2. Preparation of a report concerning the description of factors, which may affect consumer behaviour in the future in the context of design in the areas under analysis.

Organisational work consisting in the selection of experts for subsequent stages of the study took place simultaneously with stages 1 and 2.

Stage 3. Qualitative research: expert panels and individual depth interviews (IDI). This stage was aimed at collecting opinions from stakeholders concern-ing the subject of the study, analysing the material collected during the two previous stages of the project, generating hypotheses to be verified during the subsequent stage of the study (the DELPHI study). This stage was also intended to generate a list of key issues, which will constitute a challenge in the area of consumer needs over the next 20 years. This task was implemented, among other things, by means of the PEST method (analysis of political, economical, social and technological factors) and SWOT methods.

Stages 4 and 5 Delphi Study: The combination of the results of the previous stages and the trends, which had been analysed earlier, allowed for formulat-ing theses, which constituted the basis for preparing the preliminary versions of scenarios. The verification of scenarios was performed indirectly by means of thesis evaluation and by answering additional questions using the Delphi method. This method consisted in conducting a survey among a selected group of anonymous experts (respondents) who could not communicate with or consult each other about it. The survey consisted of 15 theses with questions about the assessment of their validity, delivery time, barriers, effects and actions necessary for their performance. The study was divided into two stages. During the first stage, the survey was sent to 580 experts in electronic format and 166 responses were received. After a week, the survey was sent to respondents again together with statistical analysis of the results. This made it possible for the experts to confront their answers with the evaluation of other people and to arrive at a con-sensus between the experts, at the same time avoiding pressure or the influence of authorities. This led to narrowing down the priorities and creating a coherent picture of the development of the area under analysis.

Stage 6. The summing-up panel This stage was aimed at formulating the final versions of the scenarios defining consumer behaviour in 20 years’ time.

The scenarios are descriptions of the future or certain aspects of it, maintaining coherence and the clarity of the form, focusing on the most important issues.

15

The method of searching scenarios was adopted in this project – such scenar-ios start from the present situation and are looking for answers to “what if...?” questions. Scenarios presenting logical and chronological sequences of events, assuming a definite starting point.

The characteristic feature of foresight is the versatility of the approach, which is apparently manifested in the scenario description. Therefore, considerations about future consumers were conducted on the basis of a vision of the future world.

The scenarios presented include the following issues: obstacles to the achieve-ment of the proposed scenarios, conditions for the implementation of each sce-nario and description of the effect of the implementation of each scenario.

The project involved the participation of experts representing various fields of knowledge and sectors – economists, sociologists, architects, designers, financial adviser, IT specialists, cultural experts, representatives of local governments.

The materials prepared were ordered and described in chapters present-ing various stages of the analysis, which is rounded off with a summary and conclusions.

16

Abstract

The foresight project Consumer 2030 was aimed at examining the needs of the consumer of the future in the area of design, characterising factors affecting con-sumer behaviour, determining trends, future behaviour and consumer profiles.

The latest technologies play a more and more important role in the modern world. The life cycle of products becoming shorter and shorter and good products are being replaced with better ones that are equipped with new features. New tech-nologies are closely connected with economic development – they predominate in knowledge-based economies (research). Therefore, innovativeness is an in-separable element of such an economy and the achievement of the greatest com-petitive advantage possible is necessary in a company activities. Industrial de-sign is an answer to it and to the growing consumer needs and its role is going to gain even more importance.

According to this study, two paths may occur in Poland in the future – one of de-velopment and the other one of stagnation. In the case of development, consum-ers will be better-educated and they will be capable of determining their needs in a precise way. As a result, they will want to possess individualised products and they will want to take part in their creation.

The development of new technologies and products and services connected with them will make it possible for the spheres of our life to interpenetrate – the spheres of home, work and entertainment.

Products using the latest solutions will strive to meet wishes, dreams and ideas of consumers.

In the case of limited economic development, the role of design will also be im-portant. In the unfavourable situation, designers will have to design functional objects at prices acceptable for the majority of consumers, which will satisfy their needs in the optimal way. This can be an even greater challenge for entre-preneurs and designers who cooperate with them than the work under economi-cally favourable conditions.

Regardless of the scenario – development or stagnation – the role of designers will consist in optimal use of natural resources and creation of environmentally friendly products.

The project was implemented using the foresight method. Also, individual in-terview techniques, expert panels, SWOT S and PEST analyses as well as trend analyses were used.

Design in Poland 1.

18

1. Design in Poland

1.1. From a safety pin to the railway engine – the role of design and the designer

Since the year 1989, when free market principles were re-introduced in Poland, competition has been a widespread phenomenon. It does not only make entrepre-neurs more active and enable them modernise their equipment, but it also leads them to look for new technological and aesthetic solutions for their products.

After an era of lack of products, a limited number of brands when advertising was not needed, the number of available products increased abruptly in the 1990s, everything from the West became fashionable and the effectiveness of commercials astounded representatives of international corporations, recording a fast increase in sales.

Designing has always been an inseparable part of product creation, but the consumer – especially during times when basic products are scarce – does not always pay attention and appreciate the meaning of “design”. At present, the consumer begins to appreciate not only what can be seen (the style), but also the invisible (the technology and ergonomics). Consumers pay more and more attention to product quality, so manufacturers begin to appreciate the role of a designer. This role results directly from the area connected with this kind of activity. Design, according to the International Council of Societies of Industrial Design (ICSID), is a creative activity, aimed at defining multi-aspectual features of objects, processes, services and their entire groups in the full cycle of exist-ences. Therefore, design constitutes the main factor both in the innovative hu-manisation of technology and in the cultural and economic exchange3).

The role of industrial designers is becoming more and more important. In an analysis, it is necessary to distinguish between objects with a less complicated structure and technology, but with an unnecessarily simple form (ceramics, pots, toys, cutlery, dishes, linen, beds, cupboards, simple pieces of furniture, windows and doors) and those requiring teamwork on the part of specialised designers, engineers and technologists. Trains, cars, aircraft, yachts, ships, TV sets, com-puters, mobile phones, household appliances, or machines for manufacturing other objects are not created by one, or even the most capable and educated,

3) http://www.icsid.org/about/about/articles31.htm [available on 30.10.2008], according to Bochińska B., Palczewska I.,

Diagnoza stanu wzornictwa [Diagnosis of design condition], A report ordered by the Ministry of Culture and National

Heritage, as one of repots on the condition of the culture, Ministry of Culture and National Heritage, Warsaw,

November 2008, p. 5.

19

designer. Fast development of technology, modern production capabilities, mo-tivate designers – and in order to create a modern product with high usability value, specialists from various fields must cooperate closely. They are frequently employed by international design studios operating worldwide. They remain anonymous as the final effect (the finished product) has numerous outstanding authors. As a result, few names of designers of “complex objects” are known to the broader public. On the other hand, it is quite a frequent phenomenon that designing “simple” objects, which do not require the use of the latest technolo-gies, gives more fame and popularity to their authors. Fashion designers are an extreme example here – from Coco Chanel to our countryman, Maciej Zień. The names of authors designing for Allesi or Rosenthal are also popular. Stars of the previous and the present century, such as Philippe Starck, Alvar Aalto, Ettore Sottas, Walter Gropius, Frank Gary, Mies van der Rohe, cannot be omitted. This group includes the greatest designers, who gained worldwide fame owing to the reputation of the company they designed for. It is very difficult for other design-ers working on their own to become successful in this profession. Therefore, the formation of small design teams is an alternative solution in this case and such teams are more and more numerous in Poland, for example Ergo Design, Triada Design, NC Art., Towarzystwo Projektowe, Inno Projekt, NPD, Wierszyłłowski i projektanci, Marad, Moho, Malafor, Puff-buff, Autorskie Studio Projektowe Chróścielewski, Włodarczyk or the team established at the Wrocaław Academy of Fine Arts (Włodzimierz Dolatowski, Agata Danielak- Kujda, Jan Kukuła). The best-known designers, who work on their own, include Daniel Zieliński, An-drzej Sobaś (furniture design), Tomasz Augustyniak (received the title of the designer of the year 2010)4), Piotr Kuchciński, Renata Kalarus (sofa Loft, Noti 2007), Marek Cecuła and Bogdan Kosek, Maciek Jurkowski (Amore Mio lamp).

There are 5 to 7 thousand designers in Poland (industrial design, interior design and graphic design), 90% of whom work independently or for external design companies , and approx. 10% have full-time employment at companies (accord-ing to Wzornictwo w Polsce dzisiaj5)). The number of professionally active in-dustrial designers in Poland is estimated at approx. 300 persons and there exist approx. 10 companies – design studios – employing less than twenty persons6).

4) The Designer of the Year title is an award of the President of the Institute of Industrial Design. The Designer of the

Year title is awarded every year to the designer, who consistently creates the image of Polish design, both by their own

design activities in Poland and for global brands, as well as by means of social actions for the designer profession.

5) http://www.spfp.diz.pl/wzornictwodzisiaj.pdf [09.03.2011]

6) C. Frejlich, Subiektywny raport o stanie polskiego wzornictwa [A subjective report on the condition of Polish design],

2+3D, July 2010

20

Education in the area of broadly understood design is developing. The master’s degree in design is awarded to approx. 440 persons, and the bachelor’s degree to approx. 3207). The number of persons interested in majoring in design man-agement is increasing rapidly and the educational offer in this area is being extended. At present, over 100 persons are in the course of postgraduate design management studies at 3 locations in Poland: in Warsaw, where the studies are organised by the Institute of Industrial Design and the Warsaw School of Eco-nomics; in Poznań, at the School of Humanities and Journalism and in Łódź, at the School of Art and Design.

Diagram 1

Number of design management students in Poland in the years 2008-2011

Source: Own Survey

It is also worth emphasising that elements of design management also appear at various conferences, courses and workshops organised in Poland. Workshops for entrepreneurs and designers organised by the Institute of Industrial Design within the ‘Design Your Profit’ project. During these workshops, entrepreneurs and designers learn, among other things, how to manage a design team and the process of a new design product development. The interest in the workshops is enormous – they were completed with a positive result by 1418 persons from the end of 2009 to August 2011 (participation in at least 80% classes).8)

1.2. The importance of industrial design for Polish companies

On the basis of research performed by the Institute of Industrial Design in the years 2009 and 2010, a study entitled The state of implementation of industrial design in Polish manufacturing sectors. The study encompassed over 280 com-panies representing 7 sectors. Over 1/3 of the respondents appreciated the fact that design has at least a considerable influence on the increase of the turnover;

7) Data according to the report of the Association of Industrial Forms Designers ordered by BEDA (The Bureau of

European Design Associations) of 2009

8) Data of the Institute of Industrial Design

0 20 40 60 80 100 120

2010/2011 IWP&SGH (Warszawa), WSNHiD (Poznań), WSSiP (Łódź)

2009/2010 IWP&SGH (Warszawa), WSNHiD (Poznań)

2008/2009 IWP&SGH (Warszawa)

21

for 76% of enterprises, design was essential or important in the development of new products; for 51%, the use of design to a large extent affected the improve-ment in consumer satisfaction, and 44% noticed that competitiveness increased owing to design. On the other hand, it turned out that only 19% of companies performs market research to minimise the risk during the development of a new product and as few as 21% of the respondents thought the influence of design on increased exports was significant9).

Considerable differentiation was revealed in individual sectors. The largest number of new products – over 50 in a period of 3 years – is developed in the sector connect-ed with furniture and interior decoration – 22% of companies. It is followed by light-ing (21%), glass and ceramics (16%), and clothing, textiles and footwear (15%)10).

Large companies representing well-known brands in Poland, which cooperate with designers, include, among other things, Amica, Zelmer, MPM, Niewiadów (house-hold appliances), Noti, Mikomax, Nowy Styl, ProfiM, Noti, Balma, VOX (furniture).

Despite undoubted progress in the establishment of design companies and free-lancer activity, their number is definitely insufficient. Good professional prepa-ration and involvement of designers will not bring satisfactory effects without support on the part of governmental institutions responsible for the country’s economic development. Creating opportunities for internship for design gradu-ates, subsidising design companies and universities, and providing them with better, and at the same time, more expensive equipment (according to the Asso-ciation of Industrial Forms Designers).

In popular terms, design is associated with art. But, as mentioned above – de-sign is also technology and ergonomics. Decision-makers begin to notice the great importance of design for economic development. Innovativeness and com-petitiveness increase not only domestically, but also in the markets which we want to conquer. Constant development and use of knowledge from the broadly understood area of design by manufacturers is important. The use of design pays off. Its role is beginning to be appreciated by ministries involved in Po-land’s economic development – from culture, economy (the Innovative Economy programme), UKIE (Office of the Committee for European Integration) and the Patent Office. The activity of the Institute of Industrial Design, as a strategic industrial advisor, has gained speed.

9) Stan wdrożenia wzornictwa przemysłowego w polskich branżach produkcyjnych [The degree of industrial design

implementatio in Polish manufacturing sectors], Institute of Industrial Design, Warsaw 2011

10) Stan wdrożenia wzornictwa przemysłowego w polskich branżach produkcyjnych [The degree of industrial de-

sign implementatio in Polish manufacturing sectors], Institute of Industrial Design, Warsaw 2011

22

Research conducted in Great Britain and Finland, Ireland and Denmark from the 1980s shows that design has a positive influence on innovativeness and com-petitiveness of the economy. Out of ten countries which have a leading role, as regards the competitiveness of their economies, eight are also design leaders (data of 2001: a report of the Centre of Innovation in Design Designum, Finland 2003 ). Finland ranks first and is followed by the USA, the Netherlands, Germany, Switzerland, Sweden, Great Britain, Denmark, Australia and Singapore. As can be seen, the majority of design leaders are European countries. It also should be noticed that governments of many countries support design, e.g. Great Britain with the amount of 10 million euros (APCI data – Agence Pour la Creation Indus-trielle, Paris 2005, Paris 2005 ), the scale of support is comparable in Germany; in Denmark, it amounts to approximately 3.5 million euros , and in Sweden, to 8.2 million euros. In Finland, the support amounted to 27 million euros for four years (for the development of technology) and 5 million euros (for design), and the annual budget in Norway amounts to over 3 million euros (the IWDS confer-ence – International Workshop on Design Support Cardiff, May 2006).

1.3. Phenomena affecting contemporary design trends

It appears that at such a rate of manufacturing products as it is taking place now, no uniform style is possible. There is no return to the times when the style char-acteristic of a given period did not apply only to art (painting, sculpture), but was transferred to other spheres of life – from architecture and applied arts, to eve-ryday objects. Modernist artists mostly focused on the formed, post-modernist artists were ironic and later, they referred to formalism. Minimalism and spar-sity in the form were also popular. At present, we observe a variety of styles – everything can be combined in a surprising way. The definition of eclectism has been surpassed a long time ago. The vintage style, which has recently be-come fashionable, is an exception here. At first, it was characteristic of the world of fashion and, with time, it was adopted by interior design. Combining the op-posites, e.g. old, stylish furniture in a modern interior as well as combining old things with modern elements and equipment, is a new style. It makes it possible to reveal individualism and it frequently refers to the local tradition and at the same time, it is in harmony with the current trends. There is no room for repeti-tiveness in this style. Designer invention fuelled by competition on the market offers the buyer such a wealth of goods and such a variety that problems with making a choice arise.

23

However, some characteristic stylisations occur. Shapes, for example: geo metric, oval (apparently, more human-friendly), colours are fashionable in a given period. All silver equipment, e.g. computers, radios, office furniture, blenders, kettles, or all are black, e.g. laptop computers, TV sets, furniture. In People’s Poland, red objects were red mugs, red plates, cooking pots, and also red furniture. Such things go out of fashion very quickly. So what do we do with one-season hits if they are elements of permanent furnishings or things used for many years, which will not break down and do not follow the latest fashion?

Is there a contradiction between the interests of consumers and manufacturers? Do we want constant changes of appearance and new, more perfect functions of commonly used objects? Are we expecting better and better individualised products, whole public spaces and services? Experts attempted to answer these questions during interviews and panel discussions.

Although the level of individual income11) is on the rise, we are not a rich society yet. The needs of people to be modern and to surround with nice and fashionable objects, drive a new car or bicycle model or have a modern pram for their baby will never disappear. Moreover, they are more often identified by consumers. Innovation and all progress result from these needs. So what is the solution, if we cannot afford the latest luxuries? This is where the market and designer offer appear – the effect of their cooperation. What to design? How? Who for? What needs should be satisfied? What will win – individualism or mass production? Regardless of the results of analyses, of the fact whether the products are to be cheap or expensive, the role of the designer aimed at creating a product satisfy-ing consumer needs will be of primary importance.

Scientific progress results in the creation being newer, miniaturised, multi-functional objects. To find buyers, the appearance must also be tempting, apart from the information about their usability value. The multitude of functions of modern gadgets is also important. Is this value fully used? Doesn’t the multi-functionality disturb the user, against the manufacturer’s intentions? Is it worth bearing the costs of developing and manufacturing such products? What per-centage of buyers appreciates this? These are further questions concerning the consumer’s present and future behaviour.

11) In 2010, the total average monthy disposable income per person was at the level of appro. PLN 1193 and it was

higher than the 2009 income by 4.3% in real terms. The rate of growth of the disposable income was slightly higher

than last year (4.3% compared to 3.0%). GUS (Central Statistical Office), Sytuacja gospodarstw domowych w 2010 r.

w świetle wyników badań budżetów gospodarstw domowych [Situation of households in 2010 in the light of houshold

budget survey], Warsaw, 25.05.2011

24

For example, ecologists have been appealing for years to limit the uncontrolla-ble consumption. Opinion-forming media try to get to the common awareness of fighting to protect natural resources, to save energy, suggesting recycling as an alternative. The use of recycled materials in design and in practice is an action, which cannot go unnoticed on a global scale.

Do not throw away until unbroken is also an appeal to designers to create more universal objects (as far as their appearance is concerned). Technological progress and new technologies follow their own routes. It seems that the most developed devices (computers and their accessories, new generation mobile phones) will soon reach an unimaginable level. Their wireless use already finds application, but, as experts in this area claim, touchscreens replacing keyboards and displaying images (in a bit more distant future) will be commonly placed on any surfaces (such as the tops of tables, desks and walls).

Social phenomena characteristic of a given period also have a significant influ-ence on design. For example, we have been observing a large number of single persons (both men and women) living on their own, who do not have children. Populations are shrinking. This tendency may affect design more and more, which will require a different approach to design. Some groups of goods may disappear and become replaced with other products. If somebody does not cook or eat at home very often, they do not need a big kitchen or a large number of dishes, cooking pots, cutlery or household appliances. In such smaller house-holds, all high-tech facilities, recreational and sports equipment will play an important role as well as other things, which make it possible to fill excessive leisure time.

Also, the direction of changes of women’s and men’s roles is worth considering. Are special versions of products for women worth developing, especially those that used to be targeted at men? A women-oriented trend appears in design. As far as functional objects which used to be intended only for men, versions adjusted for women appear. For example, women are exasperated with driving versions of cars or motorcycles intended for men. They want to have vehicles adapted to their posture and physical capabilities. And this does not apply only to vehicles. The ladies’ multi-functional penknife called Miss Akit is an inter-esting example here.

Fitness equipment is certainly a new and promising sector. The development of SPA poses new challenges to manufacturers and designers. The demand, for example, for home saunas, stationary bicycles, rejuvenation capsules and many other novelties is difficult to foresee.

25

The ageing of society, a problem which is frequently quoted as a global phe-nomenon, may also strongly affect the structure of production. Elderly people generally do not like changes in the space around them; therefore, they will not radically change the equipment of their houses. They will rather buy things that will make their life easier. This will concern the equipment of the kitchen, bathroom, mobile beds and armchairs, hoe lifts, etc. In this group, the demand for modern electronics is much lower. The mobile phone is an example here – its miniaturisation makes it more difficult for elderly people to read letters.

Some groups of products need to be divided into those with global nature (cars, audio/video devices, household appliances, telephones and computers) and local nature, only connected with a specific region. International companies, which have their branches in many countries, manufacture products designed at large design studios. All manufacturers of a given brand are obliged to introduce new products. Only manufacturers of traditional objects can resist the introduction of innovation.

The age of potential recipients, to whom the market offer is directed, is also very important. Young people more often succumb to fashion trends and this situation probably will not change in the future. The elderly is less susceptible to advertising and succumbs to fashion less willingly. They prefer more durable, sturdy objects and even if they are expensive, they think they are worth invest-ing in. They choose reliable, well-known products “to last a lifetime”.

An important question appears whether customers will prefer individualised designs or rather mass production of things and objects, which are cheaper and have a modern form, will be important. Will it be more economical for manufac-turers to provide expensive and reliable products to the market or ones, which will be frequently replaced? From the state’s point of view, this last option is an undoubtedly beneficial situation – employment in the economy increases, the trade develops, people have jobs, including industrial designers.

Further questions also appear. Should only things necessary for contemporary people be manufactured due to the shrinking natural resources? Should less electric power be used, which, on the other hand, has a negative influence on societies (employment is reduced, people become poorer)? Should recycling be commonly used? Should people return to miniaturisation and modular sys-tems (it applies to furniture and interior decoration) as a method of limiting the number of pieces of furniture manufactured?

Migration of people in connection with changing jobs makes them move house often. The possibility of arranging modules of furniture in a changeable

26

configuration in accordance with the flat, which is currently occupied, can be an advantage facilitating the arrangement of a new place.

The areas connected with the improvements in everyday life will probably devel-op dynamically, i.e. household appliances, bathroom and kitchen equipment, but new improved versions of photographic equipment will certainly be developed (further automation, lightness and small dimensions), mobile phones (even small-er, more universal). Lighting will also flourish (new generations of energy-saving light bulbs requiring new sockets) both for flats and offices. The future also looks bright for audio/video devices. Technology, especially in this case, is the driving force before a company’s development. It is difficult to say what designers are go-ing to propose to us in this sector. Currently, it seems that there is no end to new solutions. Mobile phones are an example here, they have more and more features. In case of computers, we observe the tendency to miniaturisation – if they are to be portable, the recipients expect them to be smaller and smaller.

The sphere of rest is undoubtedly an area which is becoming more and more im-portant. The work is longer and more efficient, leisure time must be used in a ra-tional way. The production of equipment for doing various sports and recreation – perhaps – on an unprecedented scale (mass production, not only for athletes).

Designers face great responsibility – to a large extent, the direction in which our civilisation is headed, depends on them. Together with IT specialists, mechani-cal engineers, economists, sociologists and marketing specialists they can have an influence on problems bothering the contemporary world: poverty, lack of potable water, shrinkage of natural resources.

According to John Thackara (In the bubble about designing in a complex world12)), in Poland, just as in many other countries, changes concerning the understanding and application of innovation. In his opinion, we have come to a place called the “point of inflection” and that – after forty years – the moment of deep and holistic transformation has come. He thinks that it is necessary to design in a balanced way, taking into account energy deficiency and crises con-nected with it. He is in favour of reducing products and goods for the sake of services, of focusing on people, and not on objects, in favour of thinking about consequences before beginning to design and taking into account materials and energy in this context. He thinks that we need new ethic principles “in accord-ance with which, it will be possible to ask the following question: will nature still be able to support life owing to my design?”.

12) after: Gajl M., Wzornictwo cz. II. Trendy [Design Part II. Trends], unpublished text, Warsaw, 15.03.2011 r. p. 9.

Contemporary Polish consumers and their surroundings 2.

28

2. Contemporary Polish consumers and their surroundings

2.1. PEST analysis – factors affecting the behaviour of Polish consumers

Consumers, companies, their suppliers, politicians, designers – the entire society functions in a specific environment. The surroundings are a set of political and legal, economic, social and cultural and technological factors (PEST) which, by mutually influencing each other, affect the behaviour of individual economic entities, institutions and individuals.

Considering the behaviour of consumers of the future, their role in the market and analysing possibilities of industrial design development in this context, fac-tors concerning various elements of surroundings present in Poland need to be shown. The condition of companies are to ensure the fulfilment of consumer needs, dreams and aspirations.

Political factors

Situated in Central Europe, Poland is inhabited by over 38 million people, it is a democratic country and it has been a member of the European Union since 2004.

In the context of consumer behaviour and the development of design, the imple-mentation of the Act of 30 June 2000 – especially from the point of view of the man-ufacturer and the designer – Intellectual Property Law13), which defines, among other things, the notion of “industrial design” and it specifies the rules of its pro-tection. Its future shape may be affected by changes in EU legal regulations.

From the point of view of activities of enterprises, principles regulate the per-formance of business activities, support and promote entrepreneurship. In Poland, there is freedom of conducting business activities; however, entrepreneurs com-plain of the bureaucratic system, inconsistent regulations which are difficult to interpret and which often may restrict them or discourage them from taking vari-ous initiatives, which are closely connected also with designing new products.

However, in recent years, since 2007 (the beginning of the new EU budget per-spective), significant emphasis was placed on the development of the R&D sphere, innovativeness and design. Design is supported, among other things, owing to the Operational Programme Innovative Economy, within which it is possible to fund numerous actions connected both with protection, and consulting in the area of industrial design (Stimulating R&D activity and supporting design).

13) (Dziennik Ustaw of 21 May 2001)

29

Design has also received support from the Ministry of Science and Higher Edu-cation, which, on the list of the so-called ordered majors (co-funded from the Human Capital Operational Programme) has also placed this major. Also, the first postgraduate studies – Design Management – were co-funded by the Minis-ter of Science. They were organised by the Institute of Industrial Design and the Warsaw School of Economics.

In recent years, the role of design seems to have been “rediscovered”, which is reflected by specific political and legal decisions.

The role of design, showing how important its function is in the area of raising competitiveness, will affect the consumer awareness. Consumer needs can be satisfied to a larger extent, thanks to well-thought-out decisions of entrepre-neurs cooperating with designers at every stage of product development. The climate for such activities seems to be getting better and better.

Economic factors

Poland’s Gross Domestic Product at the end of 2010 amounted to 725.2 billion USD14), owing to which Poland ranked 21 among the world’s largest economies, but the Gross Domestic Product calculated per 1 inhabitant amounted to 18,800 USD at the end of 201015), which gave Poland only the 65th place.

However, Poland, in recent years, including also the period of crisis in the years 2007-2009, has had a faster rate of economic growth (and it is, first of all, positive) than highly developed Western European countries. The average growth of rate of the GDP in Poland in the years 2004-10 was 4.96%, while the EU-15 countries developed at a rate of 1.69% per year on average. The majority of analyses show that the Polish economy in the year 2011 will slow down (the market consen sus shows that the GDP should be expected to rise by 3.7%), but still this dynamics will be higher than in Western Europe, where the forecasts mention the eco-nomic growth of 1.5%.

The public debt amounting to over 50% of the GDP may raise concerns, despite the fact that it is still lower than in many EU countries.

The unemployment rate at the end of February 2011 was 9.7%, which may be attributed to some economic slowdown. The lowest unemployment rate is in Wielkopolska Province (9.8%), while the higher unemployment rate occurs in the

14) CIA Factbook – https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2001.html, 05.05.2011

15) CIA Factbook – https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2004.html 05.05.2011

30

Warmia-Masuria Province – 21.4%. The job market still has the characteristics of the so-called emerging economy.

The average remuneration in the first quarter of 2011 was PLN 3.466.33 gross. In recent years, a relatively quick increase in remuneration has been observed – the average pay in 2010 was higher than the average pay in 2007 by 4%16). On the one hand, the quick increase in remuneration means a higher level of afflu-ence of society and greater purchasing power of Polish people, which one can be glad about, but, on the other hand, growing labour costs limit the competitive-ness of Polish companies, which, in the long run, may have a negative effect on the economic growth rate.

The structure of public expenses is not the best from the point of view of Po-land’s developmental needs. Social transfers have the greatest share in public expenses (approximately 17% of the GDP), while the following amounts are spent on education, health protection, culture and science 4.5%; 2.3%, 0.5% i 0.6% of the GDP , respectively 17).

A general increase in the average monthly disposable income in households can be observed. It was higher in real terms by 4.3% in 2010, compared to 2009. The level of average monthly expenses per person in a household in 2010 was higher in real terms by 1.0% than in 2009, and as regards consumption goods and services, it was higher in real terms by 0.9%. The real increase of expenses in 2010 was lower than in the previous year (1.0% compared to 2.2%).18).

An increase in the income of households translates into the Poles’ buying behav-iour and the higher income is accompanied by the higher satisfaction from one’s material situation.

16) GUS – http://www.stat.gov.pl/gus/5840_1630_PLK_HTML.htm [25.05.2011]

17) GUS – Mały Rocznik Statystyczny Polski 2010 [Central Statistical Office – Poland’s Small Statistical Yearbook]

Table 28 (274) WYDATKI BUDŻETU PAŃSTWA WEDŁUG DZIAŁÓW [THE STATE’S BUDGETARY EXPENSES AC-

CORDING TO DEPARTMENTS] [25.05.2011]

18) http://www.stat.gov.pl/gus/5840_1160_PLK_HTML.htm [25.05.2011]

31

Diagram 2

Dynamics of the percentage share of the population of Poles according to earnings in the years 2005-2010

Source: TGI, waves: October 2005–September 2010, Poland’s inhabitants aged 15+ N=178,812

Consumption expenses of households still constitute as much as 95% of all ex-penses. Money spent on food (25.1% of all expenses) and the costs of using flats – 19.65% have the greatest share of consumer expenses. Poles spent only 7.98% of all expenses19). However, the structure of household expenses reveals two ten-dencies that is typical of economies with relatively fast-growing income. Firstly, the share of consumption expenses gradually decreases in relation to expenses incurred for permanent goods. Secondly, relative expenses on food are decreas-ing, which points to a gradual increase in society’s affluence.

In recent years, the greatest increase was observed in the context of goods, such as personal computers, microwave ovens, toasters and dish washers.

There are no considerable differences between the city and the country as far as basic equipment is concerned.

Diagram 3

Basic equipment in households

Source: TGI

19) GUS – Budżety gospodarstw domowych 2009 [Central Statistical Office – Household budgets 2009] Table 16

1020304050607080

above PLN 2,000PLN 1,600–2,000up to PLN 1,600

Oct 2009–Sept 2010Oct 2008–Sept 2009Oct 2007–Sept 2008Oct 2006–Sept 2007Oct 2005–Sept 2006

0 20 40 60 80 100

VillageCity above 100 thousand

Audio equipment

Cookers/cooktops/ovens

Washing-machines

Refrigerators 93,8% 95%

93,9% 95,2%

90,5% 90,3%

74%72,8%

32

However, more luxurious equipment is more rarely encountered in the country.

Diagram 4

Luxury equipment in households

Source: TGI

The country’s economic situation and the situation of single consumers will have a direct influence on the operation of the market.

The change of the income structure, maintenance costs, debt and the level of savings of potential clients will affect their needs and behaviour. It is the entre-preneur’s role to observe these phenomena.

Social and cultural factors

Poland with 38.1 million inhabitants is the 8th largest country in Europe (follow-ing Russia, Germany, Great Britain, France, Italy, Ukraine and Spain and ranks 29th in the world. Despite the fact that numerous positive features of social devel-opment can be observed, such as lifetime extension, lower mortality rates among infants, the mortality levels in Poland are still much higher than in Europe, and on average, people have a shorter lifespan than in EU countries. This situa-tion results from health problems of society (late diagnosis of cancer, circulatory disorders), poverty, unhealthy lifestyle, educational shortcoming in the area of health and phenomena resulting from environmental pollution.

Poland has found itself in an unfavourable stage of demographic development, demographic old age is becoming a more common phenomenon, the next gen-erations are less numerous with consolidating social behaviours, such as enter-ing into marriage late and postponing the decision about having children or

0 10 20 30 40 50 60 70 80

VillageCity (above 100 thousand)

Dish washer

Coffee maker

Toaster

Personal computer at home

Electric kettle

Iron with steamer 70,7% 66,4%

59,2% 55,7%

61,6% 50,6%

46,5% 35,7%

26,7% 19,2%

16,2%10,5%

33

deciding not to have children at all. The percentage of persons having children in the age groups of 20–24 and 25–35 is decreasing.

Central Statistical Office studies of 2009 showed that more and more Polish people treat the decision about having and brining up children as a challenge and they consider it a great responsibility. The study also showed that as many as 50% of potential parents postpone their parental plans to be able to ensure appropriate standards of living to their child and to meet the child’s needs.

The population forecast for the year 2035 prepared by the Central Statistical Office assumes that in subsequent years, there will be a negative birth rate, which will be largely determined by the continuation of unfavourable chang-es concerning the number of births and number of death ratio in urban areas. A negative birth rate has been recorded in these areas since 1999 and it is ex-pected to grow gradually until 2035 when it reaches -123 thousand (in 2007, it amounted to -0.9 thousand.).

In rural areas – throughout the postwar period – the birth rate has had positive values. This tendency will be kept until 2019. The subsequent years, however, will bring a larger number of deaths than births. It will increase until the end of 2035. However, it will be over two times lower than in cities (less than -50 thousand.)20).

It is predicted that in 2030, Poland’s population will be over 36.7 million, and in 2035 – less than 36 million. The age structure will also change. In 2012, persons aged 19-24 will constitute 8.3% of the population, in 2030 – 6.4%, the percentage of persons aged 18-44 in 2012 is 40.1%, in 2030 – 31.6%. The number of people aged over 65 will increase from 14.2% in 2012 to 22.3% in 2030.

Approximately 61% of Polish people live in cities. In 2009, it was recorded that more people moved from the city to the country than the other way round. Gen-erally, the internal migration index in Poland is rather low. In 2009, only just over 400 thousand people changed their place of residence, which constitutes only approx. 1.06% of society.

These forecasts will affect the creation of new consumer trends and behaviour, which will make it necessary to design various products and services adapted to customers’ needs which will need to be provided at the right place and time.

Consumer needs will also result from the level of their education.

20) Prognoza ludności na lata 2008-2035 [Demographic forecast for the years 2008-2035], Central Statistical Office,

Department of Demographic Studies, Warsaw 2009, p. 148.

34

The level of education in Poland is rising. Although the total number of students has decreased over the past two years, the number of graduates keeps grow-ing. Demographic changes are the cause of this situation; as a result of which, the number of university candidates decreases. People born during the demo-graphic boom are now graduating from universities. Over 1.9 thousand persons studied in Poland in 2009.

Young people generally treat education as an important value by itself, and in the next order, they think education is a way of achieving their objectives, thinking that owing to education, it is possible to be financially successful or that educa-tion will allow them to achieve a high social status. However, the fact that young people believe less and less in the power of education is somewhat disturbing: more and more people think that “learning is a waste of time” and that educa-tion brings few benefits. Fewer and fewer young people think that education is necessary to achieve financial success or to gain a high social status. This trend can be connected with the economic crisis, which has contributed to a more dif-ficult situation on the job market.

Diagram 5

Assessment of the value of education by young people

Source: Study “Młodzież” [Youth] SMG/KR Millward Brown young people aged 15-24 ; Period October 1999 – September 2010 N=49,283

In Poland, an increasing number of persons working as technicians and spe-cialised administrative workers and, at the same time, a decreasing number of lower-rank office workers are noticeable. The percentage of directors and high government officials and since the year 2006, the percentage of persons working as skilled and unskilled workers have been decreasing.

0

20

40

60

80

100

I go to school/study at university onlybecause my parents want it

Learning is a waste of time – you shouldstart earning as soon as possible

Education costs a lot and it bringsfew benefits

Education is needed to achievea high social status

Better education ensures a better-paid joband achievement of material success

It is worth applying yourself to studyingto develop intellectually

X'20

09–I

X201

0

X'20

08–I

X200

9

X'20

07–I

X200

8

X'20

06–I

X200

7

X'20

05–I

X200

6

X'20

04–I

X200

5

X'20

03–I

X200

4

X'20

02–I

X200

3

X'20

01–I

X200

2

X'20

00–I

X200

1

X'19

99–I

X200

0

35

Diagram 6

Changes in the percentage share among office workers in Poland in the years 1998-2010

Diagram 7

Changes in the percentage share among various occupational groups (owners of private compa-nies, services workers, farmers and labourers) in Poland in the years 1998-2010

Source: TGI, waves: waves: October 1998-September 2010, Poland’s inhabitants aged 15+ N=433,766

Polish society is becoming similar to European societies – the age structure de-termines the needs and is a clear signal what products and services can become popular over the next few years.

Demographic trends present in the Polish market are the following:

DEWKS (Dual Earners with Kids) – both spouses work »

MOBYS (Mother Older, Baby Younger) – single middle-aged women with »small children;

DINKS (Double Income, No Kids) – childless families, in which both spouses »work;

Demographic trends, which appear in the Polish market, are the following:

0

3

6

9

12

15

low-ranking office workerstechnicians and specialised administrative workers

specialists/freelancersdirectors, high-rank officials

Oct 2009–Sept 2010

Oct 2008–Sept 2009

Oct 2007–Sept 2008

Oct 2006–Sept 2007

Oct 2005–Sept 2006

Oct 2004–Sept 2005

Oct 2003–Sept 2004

Oct 2002–Sept 2003

Oct 2001–Sept 2002

Oct 2000–Sept 2001

Oct 1999–Sept 2000

Oct 1998–Sept 1999

0

5

10

15

20

25

30

skilled workers

trade and services employees

unskilled workers

individual farmers

owners of private companies

Oct 2009–Sept 2010

Oct 2008–Sept 2009

Oct 2007–Sept 2008

Oct 2006–Sept 2007

Oct 2005–Sept 2006

Oct 2004–Sept 2005

Oct 2003–Sept 2004

Oct 2002–Sept 2003

Oct 2001–Sept 2002

Oct 2000–Sept 2001

Oct 1999–Sept 2000

Oct 1998–Sept 1999

36

SKIPPIES (School Kids with Income and Purchasing Power); »

PUPPIES (Poor Urban Professionals) – urban blue collar workers with low »income;

WOOFS (Well-Off Older Folks) – well-off elderly people. »

Often women take decisions as regards household shopping – as many as 63% (and only 13% of men) women declare that they make independent decisions about everyday shopping.

The place, where shopping is done (small shops in housing estates or supermar-kets), depends on the kind of goods – elderly people and people living in small towns very rarely shop at supermarkets.

Over half of Poles (52%) use the Internet as compared to the year 2005, when the percentage was 28%. Its popularity is growing fast not only as a way of doing shopping, but also as a way of using other services.

Table 1

Change of purposes of Internet use by Poles in the years 2005 and 2010

What purposes do you use the Internet for? 2005 2010

E-mail 17.6% 36.6%

Community websites - 26.6%

Use of instant messaging systems 12.2% 26.0%

Use of a bank account/banking transactions 4.6% 18.5%

On-line shopping 4.4% 16.7%

I buy or sell things at Internet auctions 3.5% 13.2%

I participate in discussions at Internet forums 4.40% 6.60%

Source: TGI

Poles are becoming more and more aware and demanding consumers. Several groups of consumers can be distinguished from the point of view of the most important factors affecting their decisions:

Consumers guided by the price (13.6%) – usually look for bargains while »shopping and also the cheapest cut-price goods. The price is the main factor determining the selection of a brand or a product. They claim that it is not worth paying more for brand, good-quality products. They plan every penny they spend on household expenses and they are not pleased with their finan-cial situation. Their views are rather traditional.

37

Consumers guided by the brand (14.6%) – They think that products of repu- »table brands are better. They prefer to have one expensive thing than a lot of cheap ones. Sales or promotions do not encourage them directly to buy something. The price of a product is of significantly less importance than the quality and the brand. They frequently buy new brands to find out what they are like. They like new products.

Economical consumers (15.3%) – They can manage their money well, they »spend it reasonably and their financial decisions are always well-thought-out. They do not like to be in debt. They want to have control over their own money and be insured for every occasion, even if their budget is not very big. The price is not the decisive factor for them either. Quality is also important.

Consumers who like buying (14.6%) – They love shopping and spend their money »spontaneously on things which they sometimes do not need. They derive pleas-ure from both buying clothes, cosmetics, magazines, small things, gadgets and groceries. They are quite willing to buy high-quality brand products. They like wearing fashionable clothes and attach a lot of importance to looking young.

Consumers open to novelty (10.4%) – They like new products, they are willing »to buy and test new products – beverages, groceries. They frequently buy new brands to find out what they are like. They always look for new experiences. They derive pleasure from shopping, in particular, from buying clothes. They want to be up-to-date with the latest fashion.

Polish consumers have been changing over the years, especially over the past decade. They are becoming more and more demanding and have more and more opportunities.

Recent results of the “social diagnosis” have shown that Poles are becoming happier – they are interested in themselves and their own problems. They did not feel the effects of the economic crisis very strongly. They are pleased that they can make their own decisions about their life – how to live, how to spend their free time, where to live. They perceive their status from the angle of their own experience. Polish society is still “aspiring”. Also, two social groups are emerging – the richer one whose income is rising and the poorer one – older peo-ple with poorer education and lower income. These observations will undoubt-edly affect the development of markets for various products21).

21) Chce nam się żyć, rozmowa z Januszem Czapińskim na temat wyników Diagnozy społecznej [We feel like living,

a conversation with Janusz Czapiński on the results of the Social Diagnosis], Polityka nr 9/2011, pp. 18-20.

38

Technological factors

Technologies have a fundamental influence on the development of society and economic growth depends on the number of new technologies introduced. Un-fortunately, Poland is not one of leading innovative countries. This results from low expenditure on research and development activity (0.61 GDP), among other things. Low governmental expenditure on R&D projects does not encourage en-trepreneurs to invest in scientific research. According to EUROSTAT, internal expenditure on research and development work (R&D) in Poland constituted 0.92% of the expenditure recorded in the EU-27 countries in 2008, while in 2009 it amounted to 0.89%. In 2008, Poland ranked 22nd among EU countries as re-gards the index of the intensity of R&D work, which was three times lower in Poland than for the entire European Union22). As regards expenditure per 1 in-habitant in 2008, Poland ranked 17th with the amount of 20.3 euros/inhabitant among the EU-27 countries, where the mean value of expenditure amounted to 61.2 euros/inhabitant23).

Entities operating in the GDP divisions included high technology, which con-stituted 2.4% of the active businesses in industrial processing in 2009, with the number of employees of over 9 persons. In this population, 14.2% of businesses were included in divisions of medium-high technology. Entities from the divi-sion, “Production of computers, electronic and optical products”, constituted a vast majority of entities belonging to the high technology sector 24).

In 2009, hi-tech companies were innovative in 43.0%, 21.3% of them conducted their own research and development work and the average expenditures on R&D work in entities, which incurred such expenditures, amounted to PLN 2,747.

The share of employees working in high-tech services and other knowledge-based market services in the total number of persons working in services with high- and low-knowledge intensity amounted to 14.7% in 2009. In 2009, com-pared to 2008, there was an increase in the share of export of high -tech products in the total export (from 4.3% to 5.7%) and the import of high-tech products in the total import (from 9.9% to 11.8%).25)

Low R&D expenditures result in a low number of patent applications filed in Po-land. In 2009, Poland filed only 4.5 patent applications per 1 million inhabitants

22) Nauka i technika w Polsce w 2009 roku [Science and technology in Poland in 2009], Central Statistical Office, Sta-

tistical Office in Szczecin, Warsaw 2011, p. 82.

23) Nauka i technika w Polsce w 2009 roku [Science and technology in Poland in 2009], op. cit. 82

24) Nauka i technika w Polsce w 2009 roku [Science and technology in Poland in 2009], op. cit., p. 339

25) Nauka i technika w Polsce w 2009 roku [Science and technology in Poland in 2009], op. cit, p. 344

39

to the European Patent Office. Despite progress in this area in recent years (in 2000, there were just 1.11 patents per one million of inhabitants), the distance from highly developed countries is huge – there are 196 patent applications filed per one million of inhabitants in the EU15 countries. 26).

Low technological level of the Polish economy should gradually improve, first of all, as a result of international contacts, and also owing to the possibility of co-funding R&D activity from EU funds.

The gap between Poland and the most developed countries still needs to be bridged. Implementation of the results of R&D work and, in consequence, new technologies can reduce this gap. Industrial design can also be an important element of increasing competitiveness, which has been becoming more and more important in Poland in recent years.

2.2. The SWOT analysis in areas affecting consumer behaviour

The SWOT analysis was performed within the project (strengths and weaknesses as well as opportunities and threats) in areas affecting the market and consumer behaviour. The situation in agriculture, education, access to and use of structural funds, economy, science (research and development sphere) and in society were analysed. In each area, specific phenomena and trends can be observed.

In each thematic scope, factors having a positive or negative influence on con-sumer behaviour were identified, which can translate into the demand for spe-cific types of products

The following strengths and weaknesses and opportunities and threats were distinguished in the individual thematic areas:

26) Eurostat – http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_OFFPUB/KS-SF-08-107/EN/KS-SF-08-107-EN.PDF

40

Table 2

SWOT analysis of economic conditions in Poland

Strengths Weaknesses

Poland’s membership in the EU; –Growing income, –Poland’s investment attractiveness –Developing sector of small and medium-sized –companies – increasing entrepreneurshipFavourable economic situation at the time of the –crisis (the level of public sector debt was not high, the exports and the GDP ratio was considerably lower than in the neighbouring countries, which is why the Polish market went through this crisis more smoothly than other countries),Well-developing Polish stock exchange which at- –tracts capital;

Low saving rates and, as a result, low domestic –capital;Emigration of young people; –Poland’s low attractiveness for immigrants; –Low social capital, inability to cooperate; –Separation of the world of science, which is not –predisposed to cooperation;

Chances Threats

The necessity for creating attractive conditions for –immigrants (strengthening the job market);A decade of economic growth, faster economic –growth than in Western Europe (due to still sig-nificant differences at the remuneration level be-tween Poland and Western Union);Prevention of incurring excessive debt by house- –holds, encouragement to save;Development of innovativeness, entrepreneurship, –as based on the use of knowledge; Cooperation between business and the academic world;A radical improvement in the educational system –– assuming not only getting a degree, but, first of all, relevant cultural formation;

A split in the EU market; –A global economic crisis connected with govern- –mental debt and not debt in the private sector;Coming close to the remuneration level in West- –ern Europe – Poland is losing the economic ad-vantage attracting investors;

Source: Own Survey

Two scenarios are possible for the economy: A positive scenario includes a grad-ual development of Polish economy, leading to social prosperity, and, as a result, satisfied and more affluent consumers. They want to have fun, have more leisure time, so they are entertainment-oriented and want to rest, also in an active way.

Global brands may play a lesser role – the buyer’s demand for individualised products adapted to specific needs will grow. The consumer will look for new, innovative and varied products.

If negative economic changes occur, consumers, especially ageing ones, may become frustrated.

Buyer will be moderately well-off (remuneration at the level of 50% of Western market remuneration), they will be able to afford a lot of goods, but without en-thusiasm, without pleasure – the trade sector will be based on rational values, focusing mostly on prices – no new products, new solutions or innovations will

41

be searched. In this case, brands will lose their importance and discount stores and mass production will develop.

These phenomena may be accompanied by greater social stratification and com-mon emigration of young people.

Table 3

SWOT analysis of social and demographic conditions in Poland


Life extension, higher quality of life, extension of –pensioners’ age, longer activity, longer purchas-ing power;Identification of Poles with their nation, with the –land and, on the other hand, being interested in the world and mobility (especially foreign travel);Strong family and friendship ties; –Industriousness of Poles. –

Ageing society (a growing number of pensioners, in- –efficient pension system, higher social welfare costs);A bureaucratic system of state administration; –Dependence of social trends on numerous factors, –which cannot be fully predicted, e.g. the state’s policy;Dependence on new technologies (computer, the –Internet) – lack of independence, risk of crippling various activities, e.g. as a result of a breakdown;Globalisation of lifestyle – popularisation of models –from other countries, interpenetration of cultures.

Chances Threats

Governmental incentive programme aimed at in- –creasing the birth rate;Monitoring of reforms which have been intro- –duced (their adjustment, control);Return to tradition, familiarity, nature, resulting from –satiety with modernity, globalisation – development of regional products, agritourism farms, etc.;The need for individualism, separation from glo- –balisation – development of products, individual-ised design;Flow of cultural models resulting from easy com- –munication, making it possible to change wrong cultural habits;Raising the quality, competitiveness of products –and services provided by Polish companies, in-vesting in development, innovativeness;Reform of science – building relations between –scientific institutions and the industry;Development of business ethics – learning to re- –spect competitors, employees.

Inability to cooperate, to take combined social –efforts;Conflicting competition; –Fight between administration and enterprises, –constituting a barrier for development.

Source: Own Survey

The ageing of society can be observed, the pensioner age is longer, people have fewer children and the number of one- or two-person households is growing.

As far as cultural trends are concerned, various forms of regionalism are reborn – the use of internal habits as a market force opposing global trends (e.g. the slow food trend).

42

On the other hand, society is becoming more and more mobile – changes of the place of stay, foreign trips, migration connected with changing a job, etc., are more frequent.

A lot of persons focus on specific topics (thematic groups), using new technolo-gies (the Internet) and electronic sources of information.

As far as work is concerned, people are employed for a longer period of time, but the place of work changes more often. The attitude of Polish people to work has also changed – self-organisation of work has occurred (working at many places, professional multi-functionalism, regulating one’s working time, e.g. half a year spent working, half a year spent travelling). Poles have gained emotional dis-tance to professional work.

‘Because you can even be a sought-after employee, but then a crisis occurs and suddenly

it turns out that I’m just not needed anymore and I have to take it into account somehow

in my life. So I also need to have some distance. Because if I don’t have this distance, also

emotional distance, as regards my work, then I suffer a lot, (…), in a double way. This is

also one of the reasons for problems with unemployed people – they just break down, they

have experienced such a trauma and it just blocks them and their possibilities (…), also

creative ones, makes it impossible to change their attitude, their role. If I assume that it

cannot be taken for granted, (…) I have a healthy attitude towards my role, I think this is

a very healthy attitude. I have to do it as well as I can, but it does not mean that it is the

end of the world, right? I have to have a slightly cynical attitude to it so that the costs con-

nected with the loss, failure, are not too big, also in emotional terms, right? Because this

is very painful and very costly for a person’ (Prof. Ireneusz Krzemiński)

We will still observe the transfer of Polish workers to EU countries. On the other hand, it will become necessary to bring workers to Poland to the simplest jobs.

The structure of Polish society will remind more of Western societies, it will be more diverse (social contrasts, income contrasts, stratification). The number of the so-called “blue collar” workers will decrease, and the middle class will develop.

The organisation of leisure time will be more and more important. As the market becomes more saturated with various kinds of goods, society becomes richer, work will not be getting more important, but the leisure time (travel, foreign trips, spending time outside the city, on the allotment, in a summer house, etc.)

The role of the city will increase in making available attractive and active forms of spending leisure time (more sports centre, covered skiing routes, etc.). The traditional readership may be on the decrease on the other hand.

43

Table 4

SWOT analysis of agricultural conditions in Poland


Migration of a larger number of persons to rural –areas, growth of suburbs, change of the nature of rural areas, which take over some urban char-acteristics;Improvement in infrastructure (roads, transport) –making it easier to get to rural areas (the emer-gence of the possibility to commute to work from very distant places in a shorter period of time);

The scattered spatial development does not –support the development of villages in the con-text of assuming urban characteristics (lack of concentration of houses around the main street does not promote the creation of shops, service facilities, restaurants, etc.);Lack of activity on the part of the young genera- –tion in the countryside, which would make it nec-essary to modify the structure of rural areas;

Chances Threats

A decreasing number of persons living off the land; –Rural areas will have similar consumer needs to –the city – the change of character and mentality of rural population, development of extra-agricul-tural sectors in rural areas (trade, services);Change of the characteristics of rural consumers –

– Consumers will be more aware and their needs will become more similar to urban consumers;Disappearance of civilisation differences between –urban and rural areas, an increase in the number of educated people in rural areas;Treating farms as enterprises – an analysis of –broadly understood surroundings (consumers and their needs, competition surroundings, market niches, etc.), adjusting the production on a given farm to the context of the surroundings;

Strong dependence of the agricultural sector on –politics;The end of budget perspective 2007-2013 – the –method of calculating farming subsidies, which is, at present, very favourable for Poland (according to the surface area, and not production);Farms are not prepared for the implementation of –cross-compliance principles (norms of good prac-tice of keeping farms clean, good manufacturing and hygienic practices);European Union subsidies consolidate the obso- –lete model of agriculture, which does not force farmers to engage in developmental activities

Source: Own Survey

An analysis of the factors listed above makes it possible to forecast that differ-ences between “rural” and “urban” consumers will disappear. Life in the coun-try will remind more and more of the life in the city, various types of goods and services will be more available, and inhabitants of rural areas will more and more often run non-agricultural companies.

The number of persons dealing with agricultural production, which will result from the influx of urban inhabitants to rural areas, as well as from the necessary restructurisation of agricultural production. As a result, consumer needs will necessitate the development of infrastructure intended to deliver goods and services of everyday use.

‘There will be such a situation in the country that, first of all, people who will have to

start to treat farms as enterprises will stay in the country. This means they will realise

that everybody lives off selling something, so they need to do everything to start earning

profits on that farm. If I can’t make money selling agricultural products, like selling food,

I will want to change it, to start gain profit from something else, not from a farm. This will

44

certainly be made easier by the common economic policy, not only the agricultural policy,

that is the economic policy and the policy of entrepreneurship development, public aid or

those funds, and so on. ‘ (Prof. Małgorzata Duczkowska-Piasecka)

Experts forecast that rural areas will become open to foreign investors, who will also expect that appropriate infrastructure and a set of services available in the nearest area. New jobs will be created in services, and inhabitants of rural areas will expect access to services and products previously unavailable.

‘The percentage of people involved in agricultural production will decrease. They may stay

in the countryside because the EU policy is aimed at preventing rural areas from becom-

ing deserted, so we can avoid developments taking place in third-world countries, where

46% of the population live in cities with over ten million of inhabitants and the rest of the

country is deserted and it is difficult to say whether this is a steppe, a desert, or whether

this should be called the countryside. So this development is supposed to be equal in this

sense, so these centres of urbanisation are created at numerous places, so that the offices

of urban communes concentrate the development in a way, which will make it possible to

call this place a small time in 20 years. ‘ (Prof. Małgorzata Duczkowska-Piasecka)

The remaining farms will become specialised – farms will become businesses, where the production will be adjusted to the market needs.

It is predicted that the number of educated people will rise in the countryside, as education will be necessary to conduct business activities.

The development of specialised consulting services for farmers concerning the methods of running a farm/enterprise, changes what is needed to be introduced to conduct effective activities in the market to respond to its needs.

‘This means the problem lies in the communication, information and these business-re-

lated services need to be developed. And this is the next area to be developed until 2030.

All kinds of agency, all kinds of means of information for consumers, for businessmen, etc.

We are talking about early warning systems in enterprises. Big companies will survive,

because they have these systems, but the small ones... Business-consulting organisations

should be established and they should prepare such systems. The problem is how to make

an entrepreneur want to buy such advice. To make a farmer want to buy such consulting

services and not think that they should get them for free. This is a problem, the head is the

problem. An hour of consulting services for farmers in Denmark costs as much as half of

a pig. How many farmers in Poland will be willing to pay so much? And this is why Danish

agriculture looks the way it looks. It happens thanks to consulting services. That’s how

it’s going to look.‘ (Prof. Małgorzata Duczkowska-Piasecka)

Also, civilisation differences existing between the city and the country will disappear.

‘He will go to the city when he wants to go to an exhibition, to the theatre, to the museum

(…). With the child to a science park. He will go there. But he will want the so-called

45

basic services, which he still needs to get from the city, e.g. the hairdresser, to be avail-

able where he lives. The post office, hairdresser, a bus stop, a shop, to buy a newspaper,

to get some information, right? So that such things are available where he lives.’ (Prof.

Małgorzata Duczkowska-Piasecka)

Table 5

SWOT analysis of the operation of structural funds in Poland


High level of EU funds granted to Poland; –Generating demand, economic development –thanks to EU funds;Good management of EU funds bu some local –governments;

The use of funds is too provisional, without long- –term thinking (some local governments); – Struc-tural funds from the budget for the years 2007-2013 have been exhausted.

Chances Threats

Good management of EU funds starting further –developmental mechanisms;EU funds creating an opportunity for the develop- –ment of Polish science and making Poland more modern;New EU creating an opportunity for the develop- –ment of education, environmental protection,Development of consumer organisations – con- –sumers will be more aware and better informed;

Differentiated use of EU funds may lead to greater –differences between richer and poorer regions;Lower EU subsidies in the next years; –It will be possible to use subsequent EU subsidies –only for education, development of science, envi-ronmental protection and not the development of infrastructure (e.g. roads);The end of the 2007-2013 funds will weaken the –demand for various goods, which may weaken the economy;

Source: Own Survey

The use of structural funds has influenced and will continue to influence numer-ous areas, among other things the development of science and environmental protection

EU subsidies within the new budget perspective intended for individual spheres will make it possible to provide additional funds to the research and develop-ment sector. As a result, the innovativeness level should become higher, and the science sector should become open to the economy sector to a larger extent. Close relations between science and business should be created.

‘Because it is certain that we will not get such big money anymore. That’s the first thing.

But the next thing is different. It is almost certain that this money will be intended for

different purposes. That will have to spend the majority of this money on the development

of knowledge, innovation, and environmental protection. And not on sewage systems,

gasification, construction of wells, etc. ’

‘I am not popular in my field again. Because if politicians criticise that if the pocket is open

to research and development, the richer countries will get to it, I don’t agree with it. I am

of the opposite opinion. If our farmers have started getting money, so perhaps, finally, we,

as scientists, will start getting money for science. Perhaps, science will move forward in

46

this way. Perhaps we will be attractive and we will be able to reach for EU money. Big EU

money. Perhaps we will be attractive and we will look for partners who will want to do

some scientific enterprises with us. I look at it in an optimistic way, because these objec-

tives have been set, these are modern goals, these are modern places of work, all kinds

of information, all kinds of consulting, all kinds of agency. These are not jobs using the

spade. It’s time to move away from the spade. It’s time to make money using your head

and not just the spade. These objectives are constructed in such a way to start everything

that is called knowledge-based development.’ (Prof. Małgorzata Duczkowska-Piasecka)

Owing to environmental protection funds, environmentally-friendly solutions will become more popular and they will be more accessible (e.g. solar collectors, household sewage treatment plants, eco-friendly means of transport).

Emphasis will be placed on the protection of natural areas and the eco-friendly atti-tude will make it possible to develop agritourism farms and ecological production.

There will be more green spaces in cities.

Table 6

SWOT analysis of educational conditions in Poland


Co-funding of particular majors, training, includ- –ing teacher training from EU funds;Polish students obtain better and better test re- –sults when they leave primary school, middle school and secondary school.Polish students obtain better and better results, as –compared with students from other countries (the PISA test – Programme for International Student Assessment ),A large number of college students (every other –person aged 18-24 is at college/university)

Low level of higher education (especially some –private schools);Big difference between the level of teaching be- –tween some schools of higher education;Fall of vocational schools – vocational schools –were very expensive for the country, but they were not adjusted to market needs.

Opportunities Threats

Analysis of tasks, which contemporary people are –going to face and translate them into curricula;Education in the area of skills and not only theory –(school preparing for making consumer choices, teaching communicative skills, work in groups);Re-birth of vocational schools in an altered form –

– Training for jobs which are needed;Reforming the teaching profession – increasing –its value, prestige, remuneration (the teacher as a link in the market, preparing new generations of human capital);Creation of supplementary education system for –adults;Decentralisation of education – handbooks, meth- –ods of teaching will be selected locally;Standardisation of teaching – all students must be –prepared to take the same tests;

Changes in the Teacher’s Charter are blocked by –trade unions, inhibiting the development of edu-cation;Inequality in access to education – there is still –a connection between social background and education;In Poland, more often than in other EU countries, –supplementary education is received mostly by young people, better educated and better-off;Older people receive supplementary education –less frequently, which may lead to their exclusion from the job market;

Source: Own Survey

47

People will keep on learning and supplement their knowledge all life – constant education will become a necessity. As a result, educational offer for adults will be developed.

‘But people will learn more and more and this supplementary education should be a well-

designed offer. So people at various life stages can receive the kind of knowledge they

need at this stage.’ (Prof. Ireneusz Białecki)

The method of education and scope of knowledge should be adjusted to contem-porary requirements – practical knowledge is necessary, e.g. the ability to make decisions, including consumer decisions.

‘School and education should be even more flexible and be more in touch with the envi-

ronment. So that young people really thought what they will need in life. This means that

they should be able to handle various tasks in their lives, which they are going to face

now and in 20 years’ time. Because education should prepare people for future life and

professional work. Better analysis of tasks which people are going to face in their lives

and translate it into their curricula and teaching.’

‘However, people need to be prepared. As I said before, so they won’t be manipulated by

the market and advertising, which is becoming more and more aggressive. So that when

they want to buy shoes, they will buy shoes and not Power Control. So they know how they

are manipulated. We give up control over ourselves. Education should defend us, prepare

us so we can avoid doing it.’ (Prof. Ireneusz Białecki)

E-learning will play a more and more important role, especially in higher educa-tion (however, stationary universities will remain available due to attractive stu-dent life around them). New teaching technologies will be used more widely.

The role of modern teaching will grow, including pre-school education. School should develop creativity.

Due to unlimited amounts of information, specialist knowledge will become more important. Specialist consulting services will develop. Experts will pro-vide advice in numerous spheres, also in the planning of the educational path.

‘The amount of knowledge is growing and this knowledge will be more and more special-

ised. This is business and you can make money out of it, there are more and more experts

on various things. And this will develop. There are more and more consulting specialists’

(Prof. Ireneusz Białecki)

‘The more mass-oriented higher education becomes, there should also be some intellec-

tual centres at the highest level, also in science. These should be some centres, centres of

advanced studies.’ (Prof. Ireneusz Białecki)

It is necessary to focus on the development of education, also supplementary education (including also the development of specialist knowledge), and access to information, knowledge and education in numerous fields and at various stages of life (also consumer education, access to expert knowledge, consulting).

48

‘When Michał Boni says in this report that human capital needs to be increased, my answer

is: a radical improvement in the educational system is the only effective tool. Because

one needs to shape these people somewhere. It is always like that in the world that, for

example, classical music is liked by some percentage of people. And in the world, ninety

percent, I mean, in a civilised country, at least half the people will recognise Beethoven’s

9th Symphony, right? And in Poland, in ring tones, it is entitled the European Union

Anthem.’ (Prof. Witold Orłowski)

Providing consumers with knowledge that the price should not be the only crite-rion of selection is an important component of consumer education An educated consumer will also use other factors, e.g. the methods of production (whether they are environmentally friendly), or a broadly understood design (style, ma-terial, ergonomics, intuitive operation, etc.). Conscious consumers will prefer more expensive, but higher quality products.

‘And information for consumers to make them change is absolutely fundamental. Abso-

lutely fundamental. Our consumers today do not have this information. That is why they

have become attached to the price criterion and that’s it. Because they don’t realise that

not in all cases, the price may be decisive or should be decisive. That is why, we already

have sayings, which are used even by poorer consumers: “I can’t afford to buy cheap”,

right?’(Prof. Małgorzata Duczkowska-Piasecka)

Table 7

SWOT analysis of conditions for the development of science in Poland


-Co-funding research and research infrastructure –using EU funds;

-Under-estimation, underfunding of science; low –expenditure on research and development from the budget sector;Low expenditure on R&D on the part of enterpris- –es; low innovativeness;Low earnings of scientists and scholars, especially –in the area of humanities;Ineffective use of human capital in science; –Loosening of scientific life – fewer high-quality –scientific magazines, discussion groups, scientific environments capable of exerting pressure, for-mulating patterns, expectations;Ineffective model of actions supporting commer- –cialisation of test results.

Chances Threats

Opening of science to cooperation with other sec- –tors (industry, business);Higher education reform; –Creation of elite universities/majors; –Better selection for scientific positions; –Instant transfer of information – international da- –tabase of scientific articles from which all publica-tions can be downloaded.

Ineffective reforms of the system of organising –and finding scientific research in Poland – Polish science has no chances for development and con-tribution to an increase in innovativeness;Potential is wasted by allowing capable scientists –to leave the scientific path;Too little use of science for practical purposes. –

Source: Own Survey

49

Owing to the development of the research and development sphere, new tech-nologies are used for the creation of, e.g. “portable offices”, multi-functional tel-ephones. Most devices will be wireless (e.g. upon entering a room, the phone or computer will be turned on automatically).

The “virtual world” will develop – consumers will be provided with sophisticat-ed entertainment: four-dimensional games replacing reality, films during which you don’t just watch 3D images, but can also smell odours, feel tastes, etc.

Services will become more important – even more people are going to work in this sector due to automation of production (robots).

Science should develop for the economy and should serve the market – scientific achievements should be used for practical purposes, e.g. lead to the develop-ment of medicine, biology and biogenetics.

However, the development of technology depends on the level of research, which is funded not only from the state’s budget, but, first of all, by companies. In coun-tries with the highest level of development, the most innovative ones, money spent on science mostly comes from private funds. Unfortunately, the level of R&D expenses is low in Poland and – as opposed to innovative countries – budg-etary expenses predominate. Research conducted by research institutions does not always correspond to the needs of entrepreneurs. Despite the theoretically developed system of technology transfer centres between the sector of science and economy, it is not effective.

Research expenses – just like money spent on designing new products – are still treated as costs and not as investments. At present, in the fast-changing world, it is knowledge and creativity that are the most important “goods”.

The Polish consumer and design of the future 3.

52

3. The Polish consumer and design of the future

3.1. Phenomena which are going to influence the consumer of the future

Forecast changes and trends, which are already being observed, will bring about particular consequences in consumer behaviour (different needs) and, as a re-sult, they will affect the re-organisation of the broadly understood surroundings. This will concern products and services attributed to specific spheres – public sphere, home and leisure time. In the result of the panel discussion, experts defined changes occurring in the individual spheres of life – the identified char-acteristic phenomena of each sphere.

Changes in the public sphere

The public sphere includes the following areas27): health, education, sport, communication and transport. This is permanent and movable equipment of public spaces, new technologies, education/rehabilitation toys, specialist equip-ment, accessories, special clothing, means of public and specialist transport. The state, local government organisations, mass users (particular communities, groups of people) are the buyers of these products and services.

According to experts and specialists taking part in the panel discussions, the fol-lowing phenomena influence and will influence the public sphere and products which are connected with it:

virtualisation;a)

disappearance of differences between the city and the country;b)

society ageing process;c)

increase in healthcare costs;d)

development of preventive medicine;e)

„f) just in time learning”.

Virtualisationa)

Owing to new technologies, the public sphere is beginning to operate in the virtual space to a larger extent. It is no longer necessary to visit banks, offices or museums in person. Medical examinations can be performed virtually, and even some surgeries take place in this way – the patient is at a different place than the team of doctors managing the surgery.

27) http://www.iwp.com.pl/projekty_dobry_wzor_sfer_publiczna, [28.02.2011]

53

Owing to such solutions, services are more widely available and more common, and the costs of gaining knowledge, information or services are lower than in the case of traditional methods. It is no longer necessary to go places.

Thus, the public sphere is shrinking and it is being limited, while the virtual sphere is expanding. However, this phenomenon can be accompanied by dis-appearance of social ties and some persons can be excluded from the digital world. Besides, it is easier to manipulate people on the Internet and information, which can be found there, is not always reliable. Addiction to technology and the risk of system failure and insufficient security of data can also be dangerous.

On the other hand, owing to the transfer of numerous services to the web, they become more available to persons living outside the largest centres – virtual communication develops.

Disappearance of differences between the city and the countryb)

Cities grow bigger and bigger, their surface areas are expanding. A lot people commute to work from small towns or villages. Rural areas lose their original character and they become suburbs.

As a result, improved road and transport infrastructure and greater access to services can be observed. Thus, the quality of life of a larger and larger number of persons occurs – civilisation opportunities become equal.

On the other hand, differences in the surrounding area disappear, and big city centres often become depopulated and they become just a place of work.

Moving to the country can be accompanied by the phenomenon of inhibited de-velopment resulting from the eco-trend and “forcing” the rural areas to remain a kind of “ethnographic museum”.

These changes can also result in the closing down of shops and service facilities, entertainment centres in city centres. They will move to the outskirts, where it is easier to get for the inhabitants of suburban and rural areas.

Ageing societyc)

Polish society will be getting older and a lower number of births will be an accompanying phenomenon.

As a result, a change in the mentality of older persons will occur – they will live longer and at the same time, they will want to use available possibilities of spending free time (increased activity). At the same time, in connection with this phenomenon, we will observe a growing dependence of these people on the public sphere, e.g. in relation to health protection, rehabilitation and care.

54

A sudden increase in healthcare costs, inefficiency of the pension system and deficiencies in the job market may constitute a threat connected with ageing society. So we can observe the phenomenon of economic migration and intellec-tual migration – bringing labour force from outside Poland (services, which are provided by Poles today, can be provided by foreigners in the future).

The necessity of preparing infrastructure and a new market of services for the elderly may arise.

Increase in healthcare costsd)

The increase in costs may be connected with a sudden development of the re-search sector and the development of medical services. Their quality will be higher but the costs may rise. This can be accompanied by the phenomenon of the stratification of society – not everybody will be able to use the highest stand-ard of services. More demanding attitudes on the part of service providers and patients are another threat which has been identified in this area.

Preventive medicinee)

We should observe an increasing awareness that it is necessary to take care of one’s health – moving from treatment to prevention. The production of healthy food may develop, services connected with taking care of health (sports, recrea-tion, appropriate diet).

Development of preventive medicine will make it more common and available. This will improve the availability of traditional healthcare (in connection with greater importance of preventive medicine, fewer people will need to use medi-cal services).

In this case, it will also be possible to observe social stratification – different lev-els of awareness as regards taking care of one’s health, prevention and different funds to be spent on preventive treatment.

On the other hand, negative phenomena connected with excessive care of one’s health include overusing dietary supplements and overtraining.

Just in time learningf)

It will be possible to observe the phenomenon of learning only what is necessary and only when it is necessary (e.g. going to a meeting we are looking informa-tion concerning the subject matter of this meeting on the Internet).

The learning time will become shorter, the education costs will be reduced as access to information is common. More emphasis will be placed on specialist knowledge. The importance of skill acquisition will become more important

55

(cooperation in a group, how to use information, etc.), rather than theoretical knowledge (knowledge understood as information). On the other hand, such an approach will lead to a situation, in which knowledge is gained in a selec-tive manner, well-read people with a versatile education will become more rare, which may lower the level of culture.

In summary, the functions of the public sphere will change by being moved to the virtual world. This will apply to every sphere of life – work, health, education and other types of learning.

Services connected with entertainment, transport services (in the city and out-side the city) will become more important and the role of the city space will change (new sports and recreational facilities, places for remote work).

Changes in the work sphere

The work sphere is the permanent and movable equipment of the work environ-ment: offices, conference rooms, reception desks, rest and refreshment rooms for employees, as well as systemic solutions, new technologies, office accessories, means of transport, special clothing28).

In the work zone, according to the participants of the project, the following in-creasing phenomena will be observed:

Development of virtual offices;a)

Establishment of creative offices;b)

Digitalisation of information;c)

Emergence of new jobs.d)

Virtual officea)

It is connected with moving away from work in traditional offices – work is per-formed on-line, remotely, at any place (e.g. at home).

In this way, it is possible to save time and money (e.g. commuting to the office). It is also an opportunity for disabled people and for people living outside urban areas.

On the other hand, it is necessary to introduce information protection systems and the degree of control over the performed work can be reduced. Social ties become looser – limited contacts with colleagues, working on one’s own.

28) http://www.iwp.com.pl/projekty_dobry_wzor_sfera_pracy [28.02.2011]

56

Creative officeb)

Traditional, often monotonous office spaces will be replaced with creative offices, combining work with rest (e.g. Google office).

Such an approach can increase the effectiveness of work, although there may be a risk of distracting employees. Employees may also become dependent on their place of work – they will not want to leave it because of comfortable conditions, the ability to work and relax at the same place and due to remote access and unlimited communicative possibilities. On the other hand, the establishment of creative offices is a challenge for designers, who need to combine the work sphere with the rest sphere in an effective way.

Digitalisationc)

Owing to the widespread adoption of documents in electronic format, full infor-matisation of work may occur.

Office spaces can become smaller (owing to electronic archives), and equipment can become smaller and smaller. Digitalisation shortens the road from design to implementation. It is an opportunity to develop newer services and technologies.

On the other hand, digitalisation may be connected with a loss of jobs and total dependence on information systems and machines (no human factor). This can also be connected with data loss.

New jobsd)

Development of technology, new trends, changing consumer needs will gener-ate the need for new jobs and specialisations. Not only developers of new tech-nologies, the so-called implementors, will be needed, but also suppliers of new services capable of providing the necessary knowledge to the consumer.

Strong competition for employees will appear (finding appropriate people in new specialisations). At the same time, those who will not be able to keep up with market changes will be left behind (resistance, fear of change, trade unions restricting the development, etc.)

Creative sectors will also develop. The creative sector in the nearest decade is going to be one of the fastest developing markets of the global economy. According to the UN, Poland has a leading position in the export of creative goods, especially in the area of industrial design. Thus, the role of designers should be more and more important.29).

29) http://biznes.gazetaprawna.pl/artykuly/531331,polscy_designerzy_napedzaja_biznes.html [15.07.2011]

57

Changes of ways of using leisure time.

In the case of the “leisure time” sphere, the following can be observed:

Increased activity;a)

Development of tourism;b)

Globalisation.c)

Increased activitya)

In connection with extended lifetime, and improvement in its quality, we spend time outside home more and more often, doing sport, engaging in recreational activities and taking care of one’s health in the broad sense.

It is connected with lifestyle changes, which can be perceived as an opportunity for development of sectors of economy connected with sports and activity (sports equipment, sports clothes, sports facilities, agritourism farms). An increase in activity levels may contribute the social integration (which is becoming looses due to different working conditions). Also, small, compact sports equipment in-tended for home use may be developed.

Tourismb)

Tourism affects both the development of infrastructure and the development of the economy. It may ensure improvement of the standard of living of people liv-ing in tourist regions. The development of tourism for elderly people (integra-tion) is also an opportunity.

On the other hand, tourists have higher and higher requirements – they want to travel faster and in better and better conditions. An increase in the number of tourists, passengers may have a negative effect on the environment.

Travelling is also connected with the necessity of ensuring safety. In this case, new technologies are both an ally and an enemy (terrorists use more and more modern technologies).

The phenomenon of “colonising” some areas may also be connected with tour-ism – properties bought in areas attractive for tourists.

Globalisationc)

It can be treated as part of tourism – it makes it possible to travel further dis-tances more quickly and easily (e.g. seeing the Niagara Falls will no longer be an expedition, but just a trip).

Means of transport are quicker and more comfortable. The world “has decreased”, quick exchange of not only information, but also intercultural exchange occurs.

58

The phenomenon of globalisation means also quick exchange of knowledge and offers the possibility of spreading new trends and ideas. Changes – both posi-tive and negative – occur very quickly in many countries at the same time. The consumer has access to many products owing to the global network.

Changes in the home sphere

Particular phenomena will occur in the home sphere, just like in the other spheres. They will be connected with:

The increasing role of technology in the home space;a)

„Eco” fashion;b)

Changing the home functions.c)

Development of technologya)

Increased importance of technology in the home space is connected with infor-matisation, household automation disappearance of traditional household chores (e.g. everything is connected to the wi-fi, full communication between devices).

Less time is devoted to household duties, more time can be spent on leisure ac-tivities (modern devices do our work for us). Budget optimisation occurs – usu-ally modern devices are more economical than manual work. New technologies increase the standard of living. Owing to new technologies, disabled people are also no longer excluded (e.g. modern household appliances for disabled people, working on-line). The number of modern appliances may lead to the develop-ment of devices integrating several functions.

Technologies can have a negative effect on social integration (the loosening of family ties). Besides, total dependence on technology and energy will result in limiting independence and creativity (we will be able to do fewer and fewer things on our own).

Eco styleb)

Everyday life in the ECO style will no longer be a fashion, it will become a stand-ard. It will be more and more affordable (hybrid cars, solar collectors, household sewage treatment plants, etc.).

This may contribute to the limitation of environmental degradation. Increased popularity of the “Eco” style may contribute to the development of the province (striving to go beyond big agglomerations), development of environmentally oriented sectors of economy (e.g. hybrid cars) and lead to equal opportunities in rural areas (buying residences in rural areas, settling there, working on-line).

59

Changing home functionsc)

Home is becoming a multi-functional place combining family life, leisure and work (remote work on-line).

Less time is devoted to commuting and work at home can be more comfortable. It is possible to adjust the workplace to one’s own preferences (the possibility of working in optimal conditions). Such an arrangement makes it possible to work for several companies on a number of projects.

Interior decoration will also change – new technologies and materials will be used. Home space will need to fulfil many functions.

Besides, technological solutions, which are now treated as innovative, will be more and more popular, e.g. intelligent glass panes which darken, heat collec-tors and other solutions favouring rational use of resources.

The change of home functions may contribute to the change in the arrangement of the home space (separating a place for work, but, on the other hand, introduc-tion of the home style to office equipment, adapting furniture, development of the market for multi-functional devices).

In the social area, the balance between work and home can be disturbed (de-voting too much time to work and the other way round) and contacts with other people may be limited (employees, family members, friends).

Regardless of the spheres and the most characteristic changes occurring in each of them, “common” phenomena can be observed, which result from the use of new technologies, e.g. mobility, activity on the Internet.

Mobility applies to both the place of work (it is possible to work at any place), moving (also virtual) between various places of work (it is possible to work at several places), and between various places of residence.

Mobility connected with professional work limits, to some extent the size and number of necessary devices, thus, allowing for reduction of office spaces.

Mobility also extends the job market (a global village is created), although, on the other hand, competition increases in this market. High mobility may result in lack of stabilisation and loose social ties.

Changing the place of residence is connected with greater activity, being open to the world and less dependence on the place of work (working on-line, working on projects).

This phenomenon may prevent people from becoming attached to the surround-ings and limit their identification with a place where they stay.

60

Together with the development of Internet technologies, the activity on the In-ternet also rises, e.g. by expressing opinions by users of products and services. Portals for exchanging opinions are created. Owing to them, good products and services will increase their share in the market and poor ones will lose it. This will allow greater market transparency and will decrease the role of brands.

Meta trends

In their analysis of individual trends, experts decided that some meta-trends could be observed. These trends include interpenetration of spheres, the grow-ing role of specialisation in selected fields and cooperation between specialists from various fields, as well as popularisation of specialist knowledge.

Interpenetration of spheresa)

Owing to the use of more and more modern technologies, spheres which used to be distant and separate begin to interpenetrate one another. They are be-ginning to co-exist and fulfil various functions. They divide into work and home and leisure time, learning and commercial market, into business and scientific research, into the city and the country.

The development of technology, virtual communication interpenetrate all spheres, combining them and allowing them to influence one another.

Figure 1

Co-existence and interpermeation of all spheres of life

Source: Own Survey

PUBLIC SPHERE

WORK

LEISUREHOME

61

Specialisation and cooperationb)

Owing to the growing role of specialisation in selected areas new branches of knowledge are created – they are highly specialist. The creation of new, special-ist majors is the next step, and, in consequence, groups of specialists will be created (knowledge integration centres), which will deal with specific projects together (e.g. science-business cooperation). This will make it possible to ex-change knowledge and skills in an effective manner.

A change in the structure of offices will occur in the public sphere – it will not be necessary to go to several offices – it will be possible to settle all matters at one counter (also virtually).

Co-creation workshops can be an example here – the process of product develop-ment, in which all participants of the technological process take part.

Specialist knowledge is spread owing to broad access to information and the development of technology, e.g.:

in medicine (by development of home medical devices, providing basic diag- »nostic information),

in construction and architecture (by the development of technology, of soft- »ware, which makes it possible to design a house on one’s own, plan individual stages of project implementation, etc.).

3.2. Priorities for the consumer of the future

Four scenarios were developed during panel discussions – two for the home and leisure spheres and the public sphere and work. In each case, a negative and a positive scenario was proposed.

The conditions for implementation of the positive scenario in each zone include:

permanent economic development; »improved competitiveness; »improved infrastructure; »knowledge-based development. »

The following factors were adopted for the negative variant:

permanently negative birth rate; »poor economic growth; »ineffectual authorities wasting public funds. »

62

Home and leisure – scenario I - positive

“Individualists’ visions – I get what I want”

Meeting the conditions for economic development, greater affluence of consu-mers and the extension of the scope of their needs, wishes, dreams and aspirations will result in greater importance of a single consumer.

A departure from mass products will occur in many areas – the place of living, spending leisure time, the way of eating, lifestyle.

The consumer will be ready to pay more for individualised products, by which they will be distinguished. Trends connected with individualism and additional trends, e.g. eco, may develop more effectively.

To fully satisfy consumer needs, global brands will offer individualized products. The base of products will remain the same, but, e.g. the way of finishing them, will depend on the individual recipient – the colour, type of material etc. The consumer will have a sense of buying something new that has been prepared specially for them. They will feel they are co-authors of this product. At present, some individualised products are already available (e.g. Toyota Aygo and vari-ous colour versions – flowers, patterns, Nike shoes which can be designed on the Internet), but personalisation and individualisation will enter also the FMCG sphere, e.g. by individual packagings.

Due to the higher importance of being distinguished, niche products and serv-ices may become more popular (e.g. organisation of a trip to a particular place, at a specified time and under specified conditions). The importance of specialist knowledge will increase.

In the home space, and also at work, improvement in aesthetics is expected – various materials, individual arrangements, colour adaptation to consumer preferences and needs, e.g. the floor with a specific colour and texture.

Global brands can also “pretend” to be local brands – in accordance with another defined trend – localism and the eco-trend (e.g. majonez Babuni [Grandma’s mayonnaise).

Eco-trends, which may accompany increased consumer individualisation, such consumers will pay more attention to their individualised needs, they will contrib-ute to the development of bicycle transport and products and services connected with it. The construction of appropriate infrastructure will also be necessary.

The extension of leisure time, development of interests, return to nature will make gardening fashionable, and, as a result, sets of products necessary to do such a hobby (e.g. light tools, specially for women, made of modern materials).

63

Apart from that, modern landscaping solutions are becoming more popular. They are based on modern technologies – garden watering control, water streams. Humidity sensors and automatic fertilisation systems will become more com-mon. Such solutions can be used by both professionals and amateurs.

Gardens will also reflect their users’ personality. As far as houses are concerned, the boundaries between the house and the garden may become blurred – new types of lighting, multi-functional furniture will appear in the garden. The gar-den will be a place for rest, entertainment and also work.

In cities, where space may be limited, mini-gardens will be created and they will fulfil the function of a place for rest.

Customers’ expectations will result in the development of intelligent marketing aimed at creating needs and tastes.

The role of elites in the creation of new products may decrease – the consumer shall make the decision.

We will observe development of communities around brands and products and the formation of task-oriented communities, focused on the implementation of specific tasks and projects, attracting experts from various fields (the role of design is significant in the creation of virtual identification for individual communities).

Flats in the year 2030 will be more interactive. New technologies do not only mean energy-saving household appliances, but also the possibility of controlling them from any place, e.g. by using a mobile phone. Technological advancement will be reflected in numerous other products or “services” available at home, e.g. smart glass panes which darken if there is too much sunlight, household labora-tory (e.g. a toilet with a built-in urinalysis system, informing about any irregu-larities), refrigerators with bar code readers checking best-before dates with In-ternet access, giving the possibility of doing shopping. Household devices will be integrated and they will be controlled using miniaturised equipment.

If this scenario is implemented, an individual person will be a constant point of reference. This will be a single consumer who will divide their time into units – time during the day will be devoted to work, house, entertainment. This will happen due to the interpenetration of the house and work spheres, mobility and the possibility of remote management and remote work. The Internet will be available at any time and any place by means of various devices. People will more between these spheres freely.

64

Individual methods of teaching will develop in the case of education. Teaching aids helping to perform experiments will be created; the latest technologies will be used.

The “domestication” of technology, interior design and arrangements, suggested use of specific materials will be the designer’s role. It is the designer who, attempt-ing to meet the consumer’s need for individualism will suggest solutions ensuring, at the same time, appropriate profitability of production to the manufacturer.

In summary, this positive scenario includes an increase in prosperity and economic

growth, which will cause various technical novelties to become more commonly used in

our everyday life, both at home and in leisure time, to such an extent that they will be

cheap and more commonly used and, secondly, our way of using home will change. This

will also affect the design (…) these objects will be nicer,(…) their form and function will

be in harmony.’ (Maciej Świrski)

Home and leisure – scenario II negative

Mass production in the global village (Anthill)

Society will be poorer due to the necessity of increased costs of keeping pension-ers. There will be no room or possibilities for creation of individualised products. Mass products and services will return. This will apply to every sphere – living in identical blocks of flats, similar equipment, similar arrangement, mass enter-tainment, uniform services, uniform packagings.

The ethno-trend can be one distinguishing element, which, however, will not result from fashion or style, but from defending traditions. It will be manifested in some products and in the lifestyle – the creation of closed social and ethnic groups.

Due to financial possibilities of both consumers and the state, the standard of pub-lic services will be significantly lowered (e.g. road transport will develop instead of fast trains, due to the lack of possibility of ensuring appropriate infrastructure).

The construction will be standardised, a lot of people will live in similar build-ings, equipped with ecological devices and only if they are cheap.

The return to tradition will be observed, but it will not result from the willing-ness to become separated from modernity, but from the necessity resulting from inhibited development.

Blurred boundaries between family life, social life and work and the develop-ment of multi-functional objects will also result not from comfort, but from the necessity to reduce costs (employers wanting to lower costs will want their em-ployees to work from home)

Devices will not be automated.

65

Such a scenario will also be a challenge for designers, who will create identical, mass-produced things and they will pay attention to maximum usability, func-tionality and the price.

The creation of common spaces – functional and inexpensive can also be a challenge for design. They will constitute places of mass entertainment.

Work/public sphere – scenario I - positive

“Kaleidoscope – a friendly space for living and working”

Permanent economic development, improvement in competitiveness, develop-ment of infrastructure and development of knowledge society, work effectiveness, its increased efficiency and, in consequence, people will have more leisure time.

The development of technology will take place in the work sphere and public sphere (e.g. Internet access ensured at any place). The work sphere and the public sphere will also interpenetrate – it will be possible to perform remote work from any place – in a park, in a cafe, and those places will be arranged in a manner ensuring con-sumers maximum comfort (infrastructure, equipment, materials, Internet access).

Various kinds of services will be developed:

The development of financial consulting for the elderly (so they are less de- »pendent on the state and the family);

The development of home sales – buying on-line (with a simultaneous devel- »opment of consulting services at the shop);

The development of home preventive medicine (the public sphere will provide »devices monitoring health at home) – which will be particularly important with the growing number of elderly persons living on their own.

An emphasis will be placed on educating specialists, who will guarantee the satisfaction of individual expectations.

Public transport is going to develop – modern transport will cause a reduction in the number of cars used. People will turn to bicycles, scooters to a greater extent.

A well-developed strategy of pro-family policy will facilitate access to initial education (daycare centres, kindergartens). Small children will be taken care of in small groups and educational toys will help teachers to develop the creativity of the youngest children.

The participation of private companies in the public sphere will be bigger (healthcare, private prisons, family-type children’s homes), raising the quality of these services.

66

To ensure safety for oneself and one’s family, a monitoring system will be devel-oped, which will be adjusted to the needs of defined recipients.

Investing in research and development and involving companies in cooperation with scientists will make it possible to develop new materials, technologies allowing for designing better and better products.

Work/Public Sphere – scenario II negative

Greyness of life

Lack of development, depopulation and ineffectual authorities wasting public funds cause negative market changes. The consumers’ purchasing power will decrease, the price criterion will be decisive while selecting products. The com-petition in the market is also going to decrease – only those who offer products at the lowest prices will remain.

People will not be mobile – lack of mobility between the city and the country-side, lack of mobility between the home sphere and the work sphere. Houses will be too small to work in them and the country will not ensure infrastructure enabling remote work The economy will not be based on knowledge sectors, so potential consumers will have lower-paid jobs.

The urban-rural consumer will not emerge, either, as people will not be able to afford to move outside the city and commute to work.

Flats will look the same in ageing infrastructure. City centres will become depop-ulated and they will not be used, e.g. for entertainment (cinemas, theatres shops).

There will be no services or goods connected with pleasure, entertainment, lei-sure time activities.

The situation of the ageing society will be getting worse and worse – medical services or healthcare will not develop.

The public sphere will become extended – the administration will grow as the only certain place of employment.

The greyness of life will be accompanied by frustration, social stratification and fear of the future.

Such a scenario is also a challenge for design and designers, who will need to design cheap objects, fulfilling their usability functions to the maximum degree (perfected, maximum functionality).

‘The market will shrink under these conditions, cheaper versions, limited products, no

transport development, no additional services (e.g. additional information at bus stops).’

(the summing-up panel, Prof. Małgorzata Duczkowska-Piasecka),

67

‘People will not move anywhere because they won’t be able to afford it, they will not be mo-

bile, they will be living in ageing infrastructure, city centres will not become depopulated,

they may become slum-like, social stratification will become greater.’ (Prof. Krzysztof

Meissner),

‘We must remember that ageing society means also ageing rural areas, these are peo-

ple with primary and lower education in 70% and when they enter the ageing age and

they will have some living needs, will they be prone to buy it all or will they just want

a normal table, a normal bed, because they need to sleep comfortably, they need to sit

down, eat, etc.? As far as design is concerned, new traditional goods will be needed.’ (Prof.

Małgorzata Duczkowska-Piasecka)

3.3. Expert evaluation of consumer trends and opportunities for design development

Verification of the theses by means of the Delphi method was the next stage of the foresight study, Consumer of the Future 2030. It is used in group commu-nication processes, in areas of knowledge, in which the existing information is incomplete, unclear or uncertain. Presentation of feedback about statistical opinion of the group after each cycle is a characteristic feature of Delphi.

As a result of thematic panels (public sphere and work and home and leisure), a survey containing 15 theses was prepared. The survey also included questions about the evaluation of their validity, lead time, the influence on design, actions necessary to implement the theses, effects of their implementation and barriers to their implementation. The questions contained in the survey also concerned the respondent’s level of expert knowledge about a given topic. The data ob-tained were analysed statistically.

The study was performed using the CAWI technique and it concerned the vision of consumer development until the year 2030, with special attention paid to the role of industrial design in this development.

The study was divided into two stages. The survey was sent in electronic format to 580 experts. 166 responses were obtained in the first round of the Delphi study, and 128 responses were received in the second round.

Experts taking part in the panels prepared a set of theses. A questionnaire was enclosed with the theses. The questionnaire contained questions concerning:

The respondent’s level of knowledge on a given topic (from each thesis); »The expected time of the performance of the thesis; »The significance of the thesis; »

68

The influence on the industrial design development. »

Experts – respondents also defined:

Actions necessary for the implementation of the thesis:1.

Integrated information and communication systems; »Research and development work; »Use of economic instruments; »Introduction of new legal regulations; »Development of user-friendly technologies; »System reform; »Social education; »Basic studies; »Improvement of the technology transfer process. »

Results which may occur if the thesis is performed:2.

Increased importance of Poland’s economy in the international arena;3.

Increased spatial and social coherence in the country; »Increased employment; »Increased competitiveness of domestic economy; »Improvement of health condition; »Improvement of the quality of citizen life; »Improvement of the conditions of citizen life; »Beneficial influence on the natural environment. »

Barriers which may prevent the thesis from being preformed:4.

Education/qualifications; »Technical possibilities; »Social acceptance; »Legal regulations; »Economic calculation; »Lack of funding; »Acceptance by entrepreneurs; »Acceptance by decision makers. »

69

Thesis 1

Satiety with “serial” products will lead to changes in points of reference and consumer preferences. Consumers will try harder to distinguish products which will be used to emphasise their exceptional personality and uniqueness.

Diagram 8

Results of expert qualitative study pertaining to thesis 1

Source: Own Survey

The majority of experts (42%) predicts that this thesis will be performed before 2020 and it is significant for designing products. A trend consisting in the popu-larisation of individualised and personalised products will influence the accel-eration of the development of design.

18%

42%

28%

9%

3%

0 20 40 60 80

Never

After 2030

Before 2030

Before 2020

Before 2015

0 20 40 60 80

I don't know

No, it is notsignificant

Yes, it issignificant

0 20 40 60 80

It won't affectits development

Yes, it will slow downits development

Yes, it will accelerateits development 72%

16%

13%

73%

6%

20%

When will this thesis be implemented in your opinion?

Do you think this thesis is significant? Do you think this thesis will affect development of industrial design?

Actions necessary to implement the thesis.Average on the scale: 0–100 (no) – 10 (yes)

Effects of thesis implementation.Average on the scale: 0–100 (no) – 10 (yes)

Barriers to thesis implementation.Average on the scale: 0–100 (no) – 10 (yes)

0 1 2 3 4 5 6 7

Introduction ofnew legal regulations

System reform

Basic studies

Use of economicinstruments

Social education

Integrated informationand communication

systems

Research anddevelopment work

Improvement ofthe technology

transfer process

Development ofuser-friendy

technologies

0 1 2 3 4 5 6 7

Increased spatialand social coherence

in the country

Increased importanceof Poland's economy inthe international arena

Beneficial influenceon the natural

environment

Improvementof health condition

Increasedcompetitiveness

of domestic economy

Increased employment

Improvementof the qualityof citizen life

Improvementof the conditions

of citizen life

0 1 2 3 4 5 6 7

Legal regulations

Acceptanceby decision makers

Education/qualifications

Acceptanceby entrepreneurs

Social acceptance

Lack of funding

Technical possibilities

Economic calculation 6,5

6,3

6,1

6

5,9

5,8

5,6

4,9

4,8

5,6

5,5

5,3

5,1

5

4,9

4,8

4,6

6,3

6,2

6

6

5,4

5,4

5

4,9

70

Thesis 2

The more uniform and appropriated by modern technologies our world becomes, the consumers are going to feel the desire to return to tradition, familiarly and to nature.

Diagram 9


Source: Own Survey

Respondents (78%) decided this thesis was important and that it had a positive effect on the development of design. They decided that it might be implemented before 2020.

10%

41%

37%

8%

5%

0 20 40 60 80

Never

After 2030

Before 2030

Before 2020

Before 2015

0 20 40 60 80

I don't know



0 20 40 60 80




13%

9%

57%

3%

30%


Is this thesis significant in your opinion?

Do you think this thesis will affect development of industrial design?




0 1 2 3 4 5 6 7

System reform



systems

Basic studies


transfer process

Researchand development work


Development ofuser-friendy

technologies

Social education

0 1 2 3 4 5 6 7



of domestic economy



in the country

Improvement of theconditions of citizen life



environment


0 1 2 3 4 5 6 7


Legal regulations




Social acceptance

Lack of funding


6,3

6

5,9

5,8

5,7

5,7

5,6

5,4

6,6

6,6

6,5

6,4

5,4

5,3

5,3

4,9

6,5

6,3

6,2

6

5,9

5,6

5,5

5,4

71

Thesis 3

The home space is going to evolve towards a “multi-functional” home, where the boundaries between family life, social life and work will be blurred to a certain extent. The sectors of furniture, objects and multi-functional devices are going to develop.

Diagram 10


Source: Own Survey

This thesis was assessed as significant by the majority of experts (68%). They thought it had a considerable influence on the acceleration of design develop-ment (80%). The thesis may already be implemented before the year 2020 (43%).

9%

43%

29%

15%

4%

0 20 40 60 80

Never

After 2030

Before 2030

Before 2020

Before 2015

0 20 40 60 80

I don't know



0 20 40 60 80




16%

16%

80%

5%

16%







0 2 4 6 8

System reform


Basic studies


Social education


systems



transfer process

Developmentof user-friendy

technologies

0 2 4 6 8


in the country



environment




of domestic economy


Improvement of thequality of citizen life

0 2 4 6 8


Legal regulations



Social acceptance

Lack of funding



7,1

6,8

6,8

6,5

6,4

5,9

5,6

5,3

6,1

6,1

5,4

5,2

5

5

4,9

4,9

6,6

6,5

6,3

6,1

6,1

5,7

5,4

5,4

72

Thesis 4

The number of the inhabitants of rural areas will grow due to the migration of city inhabitants. At the same time, the number of inhabitants of rural areas making their living off the land will decrease. This will result in the creation of a new consumer type, the so-called “country-city” who will have totally differ-ent needs from country inhabitants to date.

Diagram 11


Source: Own Survey

This thesis was regarded as significant (75%). The opinions about the influence of the thesis on design development were divided. Over a half (52%) decided that it will not influence the development of design; however, over 40% were of a dif-ferent opinion (that it will accelerate the development of design).

14%

45%

28%

11%

2%

0 20 40 60 80

Never

After 2030

Before 2030

Before 2020

Before 2015

0 20 40 60 80

I don't know



0 20 40 60 80




11%

14%

41%

7%

52%







0 2 4 6 8

Basic studies



System reform

Improvementof the technology

transfer process


Socia education


systems


technologies

0 2 4 6 8



of domestic economy



in the country

Beneficial influence onthe natural environment



Improvement ofthe quality of citizen life

0 2 4 6 8


Legal regulations



Social acceptance


Lack of funding


6,4

6,3

6,3

6,2

5,8

5,5

5,5

5,4

6,1

6,1

6,1

5,6

5,3

4,9

4,7

4,7

6,5

6

5,8

5,8

5,3

5,2

5,1

5

73

Thesis 5

The consumer of the future will use very advanced technologies both in the sphere of entertainment and in the home space (automation and informatisation of house-hold activities). This will result in the loosening of family and social ties and the

“impairment” of some skills (some activities, which used to be performed manu-ally, will not be learned or consolidated, as they will be performed by machines).

Diagram 12


Source: Own Survey

The majority of the experts thought this thesis was significant (81%). 36% of the respondents thought the thesis would be implemented before the year 2030. Infor-matisation and automation of household activities will, according to the experts, have a significant influence on the acceleration of design development (70%)

0 20 40 60 80

Never

After 2030

Before 2030

Before 2020

Before 2015

0 20 40 60 80

I don't know



0 20 40 60 80




6%

13%

70%

12%

19%




12%

29%

36%

19%

5%




0 2 4 6 8


System reform

Basic studies

Social education




systems


transfer process


technologies

0 2 4 6 8



in the country





of domestic economy



of citizen life

0 2 4 6 8

Legal regulations




Social acceptance

Lack of funding

Economic calculation

Technical possibilities 7,6

7,3

7,2

7,1

6,9

6,8

6,4

5,9

5,8

5,9

5,9

5,2

5

4,9

4,9

4,8

4,6

6,9

6,8

6,7

6,5

6,2

6

5,7

5,3

74

Thesis 6

Materials and devices in the home space will be more and more eco-friendly. This trend will apply to: construction materials, devices (e.g. installation of solar panels, small sewage treatment plants, etc.) and the lifestyle (life in accordance with nature, eco-friendly food).

Diagram 13


Source: Own Survey

This thesis was considered to be extremely significant (90%) and its implementation is expected to take place before the year 2030 (over half of the respondents thinks that it will be implemented already before the year 2020). Undoubtedly, the devel-opment of eco-friendly solutions will also affect the design development (81%)

0 20 40 60 80

Never

After 2030

Before 2030

Before 2020

Before 2015

0 20 40 60 80

I don't know



0 20 40 60 80




5%

5%

81%

5%

13%




9%

54%

30%

5%

2%




0 2 4 6 8

System reform

Basic studies



systems



transfer process


Social education


technologies

0 2 4 6 8


in the country




of domestic economy



of citizen life



0 2 4 6 8




Social acceptance

Legal regulations



Lack of funding 7,8

7,8

7,6

7,4

7,3

7,2

7,1

6,8

6,7

7,8

7,4

7,3

7,3

6,1

6,1

6

6

7,4

7,3

7,2

6,7

6,7

6,6

6,6

6,2

75

Thesis 7

Due to the migration of people to the countryside, the process of the so-called “sucking out” of city centres will occur. The city centre will be a place for work, where people will come in the morning and leave in the afternoon. It can be expected that shops, catering facilities, places of entertainment will be closed down in city centres.

Diagram 14


Source: Own Survey

The majority of the experts decided that this thesis was significant (72%); how-ever, in their opinion, it would not have a greater influence on the acceleration of design development (25%). The experts thought it was possible that the thesis would be implemented before the year 2030.

0 20 40 60 80

Never

After 2030

Before 2030

Before 2020

Before 2015

0 20 40 60 80

I don't know



0 20 40 60 80




13%

63%




10%

26%

34%

15%

16%

72%

16%

13%




0 2 4 6 8

Basic studies

System reform



Social education



transfer process


systems


technologies

0 2 4 6 8



of domestic economy



in the country



of citizen life



0 2 4 6 8

Legal regulations




Lack of funding


Social acceptance


6,2

6,1

6

5,7

5,4

5,4

5,3

5

5,4

5,3

5,3

5,1

4,7

4,4

4,4

4,3

6,5

6

6

5,9

5,7

5,5

5,3

5,3

76

Thesis 8

The city will evolve towards the satisfaction of consumer needs mostly at the rest and leisure level, which is going to replace its role as an industrial and manufac-turing centre. The city will also become more eco-friendly (a lot of green areas, environmentally-friendly means of transport).

Diagram 15


Source: Own Survey

This thesis was regarded as significant by the majority of experts (77%). How-ever, it will be necessary to wait for a longer time for its implementation (38% of experts thought that it would be implemented no earlier than before the year 2030). Over half of the respondents (62%) thought that the thesis presented above would affect the acceleration of design development.

0 20 40 60 80

Never

After 2030

Before 2030

Before 2020

Before 2015

0 20 40 60 80

I don't know



0 20 40 60 80




9%

29%




6%

21%

38%

24%

10%

77%

12%

12%

77

Thesis 9

The purchasing power of the consumer will decrease and the price criterion will be very important while selecting products. The brand as such will lose its importance and discount stores and mass production will be flourishing. In the social and demographic context, considerable bitterness, pessimism and migra-tion as well as greater social stratification can be expected.

Diagram 16


Source: Own Survey

This thesis, regarded as significant by almost the majority of the experts, was consid-ered to constitute a barrier for design development (59% of responses). Almost half of the respondents thought that the thesis will be implemented before the year 2020.

0 20 40 60 80

Never

After 2030

Before 2030

Before 2020

Before 2015

0 20 40 60 80

I don't know



0 20 40 60 80




59%

27%




19%

49%

20%

1%

12%

77%

12%

12%




0 2 4 6 8

Basic studies


technologies

Socia education


systems



transfer process


System reform


0 2 4 6 8




of citizen life



in the country



of domestic economy


0 2 4 6 8


Lack of funding

Legal regulations




Social acceptance


5,3

5

4,9

4,9

4,9

4,9

4,9

4,9

3,5

3,4

3,4

3,2

3,2

3,2

3,2

3,1

5,9

5,7

5,4

5,3

5,2

5,2

5,1

5,1

78

Thesis 10

Economic development will result in social prosperity, society will become more affluent, services focusing on satisfaction of needs, leisure and activity will de-velop. In rich society, global brands will play a less significant role and the de-mand for individualised products adapted to specific needs will grow.

Diagram 17


Source: Own Survey

The economic development will be, according to the experts, very significant for the development of design (It will accelerate its development). The experts predict that this thesis will be implemented before the year 2020.

0 20 40 60 80

Never

After 2030

Before 2030

Before 2020

Before 2015

0 20 40 60 80

I don't know



0 20 40 60 80




6%

13%




10%

44%

29%

12%

5%

77%

10%

13%




0 2 4 6 8


System reform

Basic studies

Socia education



transfer process


systems



technologies

0 2 4 6 8


in the country





of domestic economy




of citizen life

0 2 4 6 8

Legal regulations




Social acceptance


Lack of funding

Economic calculation 7

6,6

6,6

6,6

6,6

6,4

6

5,6

5,5

6,4

6,3

6

5,9

5,7

5,5

5,3

5,2

6,8

6,7

6,4

6

5,9

5,9

5,8

5,5

79

Thesis 11

Education will evolve towards specialist knowledge and the development of skills vs knowledge. The future will belong to those who will constantly learn and gain new experience. The educational sector for adults is going to develop and e-learning will become particularly popular.

Diagram 18


Source: Own Survey

This thesis, which according to the majority of the experts, will be implemented before the year 2020, it is significant for design and it will accelerate its develop-ment (55%).

0 20 40 60 80

Never

After 2030

Before 2030

Before 2020

Before 2015

0 20 40 60 80

I don't know



0 20 40 60 80




3%

41%




18%

59%

18%

4%

2%

82%

8%

10%




0 2 4 6 8

Basic studies

System reform




Social education


transfer process


technologies


systems

0 2 4 6 8



in the country





of domestic economy



of citizen life

0 2 4 6 8



Legal regulations

Social acceptance




Lack of funding 7,6

7,5

7,4

7,3

7,1

6,9

6,6

6,6

6,4

6,3

6,1

6

5,9

5,7

5,6

5,6

5,4

6,9

6,7

6,7

6,6

6,3

6,1

6,1

6,1

80

Thesis 12

The development of information and technological infrastructure will result in a shrinking public sphere. It will be possible to settle a vast majority of mat-ters without leaving home. As a result, changes in the ways of communication between people will occur – virtual communication will occur and the role of interpersonal communication will be diminished.

Diagram 19


Source: Own Survey

The development of information and technological infrastructure will be signifi-cant for design. Over half of the respondents (51%) decided that it will acceler-ate its development, but over 40% think that it will not affect design. Experts thought that the thesis will be implemented before the year 2020.

0 20 40 60 80

Never

After 2030

Before 2030

Before 2020

Before 2015

0 20 40 60 80

I don't know



0 20 40 60 80




8%

41%




14%

52%

23%

8%

2%

84%

10%

6%




0 2 4 6 8

Basic studies

System reform


Introductionof new legal regulations

Social education



technologies


transfer process


systems

0 2 4 6 8




in the country



of domestic economy


environment



of citizen life

0 2 4 6 8




Legal regulations


Social acceptance

Lack of funding

Technical possibilities 7,7

7,5

7,5

7,1

7

6,9

6,7

6,2

6,1

5,8

5,8

5,2

5,1

4,9

4,8

4,7

4,5

7,1

6,8

6,7

6,6

6,4

6,4

6,1

5,9

81

Thesis 13

In the future, we should expect an aging population society. New services will be developed, which will focus on satisfying the needs of this group of people (design-ing simple objects, development of services targeted at this group). This will lead to higher employment and it will stimulate the economy. At the same time, owing to medical advancements and healthier lifestyle, future pensioners will be healthier and more active, which may result in savings in the social welfare sphere.

Diagram 20


Source: Own Survey

This thesis will be implemented before the year 2030 (49% of responses). It will be significant for design and it will accelerate its development.

0 20 40 60 80

Never

After 2030

Before 2030

Before 2020

Before 2015

0 20 40 60 80

I don't know



0 20 40 60 80




10%

29%




6%

26%

49%

11%

8%

84%

7%

9%




0 2 4 6 8

Basic studies


systems



transfer process


System reform



technologies

Social education

0 2 4 6 8



in the country


environment


of domestic economy




of citizen life


0 2 4 6 8



Social acceptance

Legal regulations



Lack of funding


6,9

6,9

6,8

6,8

6,7

6,6

6,6

6,2

6,6

6,5

6,3

5,9

5,4

5,3

5,2

5

6,8

6,7

6,4

6,3

6,2

6,2

5,9

5,9

82

Thesis 14

Polish society’s ageing process will have negative consequences connected with the increase of costs in the area of social welfare. The state and the taxpayer will bear the burden of keeping a large number of pensioners by a relatively low number of persons (there will be two working persons per one pensioner, currently it is 3 per-sons). Not only pension benefits will rise, but also healthcare costs will be higher.

Diagram 21


Source: Own Survey

Almost all respondents (91%) decided that this thesis was significant. Almost half of them thought that it will be implemented before the year 2030 and over 1/3 of them – that it will take place already before 2020. Over half of the respond-ents stated that this thesis will not affect design development.

0 20 40 60 80

Never

After 2030

Before 2030

Before 2020

Before 2015

0 20 40 60 80

I don't know



0 20 40 60 80




33%

51%




12%

35%

45%

8%

1%

91%

5%

4%




0 2 4 6 8

Basic studies


transfer process


systems



technologies

Social education



System reform

0 2 4 6 8


of domestic economy



in the country



of citizen life




0 2 4 6 8




Social acceptance


Lack of funding

Legal regulations


6,6

6,4

6,2

5,6

5,6

5,4

5,3

5,2

3,9

3,8

3,7

3,6

3,6

3,5

3,3

3,3

6,3

6,2

5,9

5,7

5,7

5,6

5,4

5,1

83

Thesis 15

Preventive medicine and the trend connected with taking care of one’s health will develop. It will extend lifetime and improve the quality of life. Products and services connected with this sphere will develop: clubs, private coach services, equipment for exercises, dietary supplements market. The development in this area will also have a positive effect on the economic situation.

Diagram 22


Source: Own Survey

This thesis was regarded as significant by over 3/4 of the respondents, and – ac-cording to almost half of the experts – it will already be implemented before the year 2020. This will affect design development.

0 20 40 60 80

Never

After 2030

Before 2030

Before 2020

Before 2015

0 20 40 60 80

I don't know



0 20 40 60 80




7%

29%




16%

47%

31%

4%

2%

76%

13%

12%




0 2 4 6 8



systems

System reform

Basic studies


transfer process




technologies

Social education

0 2 4 6 8



in the country


of domestic economy




of citizen life



0 2 4 6 8



Legal regulations


Social acceptance



Lack of funding 7,1

6,8

6,5

6,3

6,3

6,1

6,1

6

5,7

7,2

6,7

6,7

5,9

5,8

5,5

5,2

5,1

6,9

6,5

6,3

6,3

6

5,7

5,7

5,5

84

Summary

The most important analyses concern changes in the market and design development.

The analysis of thesis validity assessment from the point of view of the market was performed on the basis of the distribution of expert responses in relation to the “significant” notion.

Theses concerning Polish society ageing and negative consequences are connected with higher social welfare costs (91%) – in the public sphere and the thesis concerning the use of eco-friendly materials and devices in the home space (90%). Almost every fourth respondent (37%) decided that the implementation of the thesis concerning more and more eco-friendly household appliances will have been implemented by 2020. The lack of technical and financial possibilities were regarded as barriers. In the majority of cases, it was decided that the eco-trend will contribute to the development of design.

Over 80% of the respondents thought that significant theses included: the theses concerning the “shrinking” of the public sphere in connection with the develop-ment of information and technological infrastructure, development of services for the ageing society, development of lifelong education and the use of newer and newer technologies in every sphere of consumer life.

The thesis concerning the limitation of the role of the public sphere – according to 37% of the respondents will be implemented before the year 2020, according to 23% – before 2015 and according to 21% – before the year 2030.

The thesis concerning the changing of home functions (multi-functional home) and the blurred boundaries between family life, social life and work was the least significant for the respondents (68%); however, at the same time, it also re-ceived the highest percentage of “I don’t know” responses). The respondents also thought that it will be implemented before the year 2020 (38%) and 2030 (28%).

None of the theses were regarded as insignificant by more than 16% of the respond-ents. It seems that some behavioural trends, changes and directions are perceived and numerous forecasts may come true if some specific conditions are met.

It can also be observed that the respondents do not always notice the potential for design development resulting from the changing social and economic situa-tion (e.g. from the society ageing process).

85

Table 8

List of theses under analysis in the expert study

Thesis No. Thesis

1 Satiety with “serial” products will lead to changes in points of reference and consumer pref-erences. Consumers will try harder to distinguish products, which will be used to emphasise their exceptional personality and uniqueness.

2 The more uniform and appropriated by modern technologies our world becomes, the more the consumers are going to feel the desire to return to tradition, familiarly and to nature.

3 The home space is going to evolve towards a “multi-functional” home, where the bounda-ries between family life, social life and work will be blurred to a certain extent. The sectors of furniture, objects and multi-functional devices are going to develop.

4 The number of inhabitants of rural areas is going to grow due to the migration of city dwell-ers, at the same time, the number of people living off the land will decrease. This will result in the creation of a new consumer type, the so-called “country-city” who will have totally different needs from country inhabitants to date.

5 The consumer of the future will use very advanced technologies both in the sphere of enter-tainment and in the home space (automation and informatisation of household activities). This will result in the loosening of family and social ties and the “impairment” of some skills (some activities which used to be performed manually will not be learned or consolidated, as they will be performed by machines).

6 Materials and devices in the home space will be more and more eco-friendly. This trend will apply to: construction materials, devices (e.g. installation of solar panels, small sewage treatment plants etc.) and the lifestyle (life in accordance with nature, eco-friendly food).

7 Due to the migration of people to the countryside, the process of the so-called. “sucking out” of city centres will occur. The city centre will be a place for work, where people will come in the morning and leave in the afternoon. It can be expected that shops, catering facilities, places of entertainment will be closed down in city centres.

8 The city will evolve towards the satisfaction of consumer needs mostly at the rest and leisure level, which is going to replace its role as an industrial and manufacturing centre. The city will also become more eco-friendly (a lot of green areas, environmentally-friendly means of transport).

9 The purchasing power of the consumer will decrease and the price criterion will be very important while selecting products. The brand, as such, will lose its importance and dis-count stores and mass production will be flourishing. In the social and demographic context, considerable bitterness, pessimism and migration as well as greater social stratification can be expected.

10 Economic development will result in social prosperity, society will become more affluent, services focusing on the satisfaction of needs, leisure and activity will develop. In a rich society, global brands will play a less significant role and In rich society, global brands will play a less significant role and the demand for individualised products, adapted to specific needs will grow.

11 Education will evolve towards specialist knowledge and the development of skills vs knowl-edge. The future will belong to those who will constantly learn and gain new experience. The educational sector for adults is going to develop and e-learning will become particularly popular.

12 The development of information and technological infrastructure will result in a shrinking public sphere. It will be possible to settle a vast majority of matters without leaving home. As a result, changes in the ways of communication between people will occur – virtual com-munication will occur and the role of interpersonal communication will be diminished.

86

Thesis No. Thesis

13 In the future, we should expect aging population society. New services will be developed which will focus on satisfying the needs of this group of people (designing simple objects, development of services targeted at this group). This will lead to higher employment and it will stimulate the economy. At the same time, owing to medical advancements and healthier lifestyle, future pensioners will be healthier and more active, which may result in savings in the social welfare sphere.

14 Polish society’s ageing process will have negative consequences connected with the in-crease of costs in the area of social welfare. The state and the taxpayer will bear the burden of keeping a large number of pensioners by a relatively low number of persons (there will be two working persons per one pensioner, currently it is 3 persons). Not only pension benefits will rise, but also healthcare costs will be higher.

15 Preventive medicine and the trend connected with taking care of one’s health will develop. It will extend lifetime and improve the quality of life. Products and services connected with this sphere will develop: clubs, private coach services, equipment for exercises, dietary supple-ments market. The development in this area will also have a positive effect on the economic situation.

Source: Own Survey

Diagram 23

Ranking of theses in order of importance

Source: Own Survey

The analysis of the influence of the thesis implementation was conducted on the basis of the distribution of the responses of experts as regards the statement that the implementation of a given thesis “will accelerate the development of industrial design”.

0 20 40 60 80 100

I don't knowNo, it isn't significantYes, it is significant

Thesis 3

Thesis 7

Thesis 1

Thesis 4

Thesis 15

Thesis 10

Thesis 9

Thesis 8

Thesis 2

Thesis 5

Thesis 11

Thesis 13

Thesis 12

Thesis 6

Thesis 14 91% 5% 4%

90% 5% 5%

84% 10% 6%

84% 7% 9%

82% 8% 10%

81% 6% 13%

78% 13% 9%

77% 12% 12%

77% 12% 12%

77% 10% 13%

76% 13% 12%

75% 11% 14%

72% 16% 13%

72% 16% 13%

68% 16% 16%

87

Diagram 24

Ranking of theses in order of influence on industrial design

Source: Own Survey

According to the respondents, the following factors will affect the development of industrial design: eco-trend manifested in both the lifestyle and in the con-struction industry, the need of satisfying closely defined consumer needs (prod-uct individualisation) and changing home into a multi-functional place (despite the fact that the respondents found the latter to be the least significant).

The respondents decided that the development of design might be slowed down by decreasing purchasing power of consumers, and the price criterion will become more important while selecting products. The brand, as such, will become less important and discount stores and mass production will will be flourishing (59%).

The majority of the respondents thought that the process of the so-called “suck-ing out” of city centres will not affect the design development (63%) and over half of them were also of the opinion that it will not be influenced by factors, such as the increasing numbers of inhabitants of rural areas and the appearance of the “country-city” consumer (52%) or society ageing and the state’s greater burden resulting from pensions and healthcare costs (52%).

The trend connected with return to tradition and nature may slow down the de-velopment of design – according to only 13% of the respondents. The thesis con-cerning the common use of the latest technologies by consumers in every area of

0 20 40 60 80 100

It will not affect its developmentIt will slow down its developmentIt will accelerate its development

Thesis 9

Thesis 14

Thesis 7

Thesis 4

Thesis 12

Thesis 11

Thesis 2

Thesis 13

Thesis 8

Thesis 15

Thesis 5

Thesis 1

Thesis 3

Thesis 10

Thesis 6 81% 5% 13%

81% 6% 13%

80% 5% 16%

73% 6% 20%

70% 12% 19%

64% 7% 29%

62% 9% 29%

61% 10% 29%

57% 13% 30%

55% 3% 41%

51% 8% 41%

41% 7% 52%

25% 13% 63%

16% 33% 51%

15% 59% 27%

88

their life (home, entertainment sphere) obtained a similar low index connected with the limitation of the role of the design (12%).

In summary, it should be added that although not all of the trends described above will lead to a significant development of industrial design, the majority of them are certain to change consumer needs, which will have to be taken into consideration by both designers and entrepreneurs. For this reason, persons specialising in the development of new products and services should observe all trends and changes which are going to appear in the Polish market.

Main conclusions from the study 4.

90

Main conclusions from the study

The studies and trend analyses, which were performed as well as expert discus-sions, showed that consumer behaviour in the future will be connected, on the one hand, with the economic situation and with the development of technology, common access to it and its availability. The last two factors are closely connected with the rate of economic development and the ability to create and adapt new solutions, which, in turn, is connected with the participation of knowledge “in-dustries” in the creation of the creation of GDP. The chain of connections be-tween the intellectual capital (creative employees), scientific research, business and society constitutes a condition for more rapid development.

Assuming the developmental trend in the economy and more and more common use of the latest technological solutions, it can be expected that the division into spheres (home sphere, public sphere, sphere of services) will begin to disappear and consumer actions, which not so long ago were attributed to the individual areas, will no longer be so obvious. Differences between the individual spheres will become blurred. People are becoming more and more mobile and this trend will be on the increase. People will travel between home and work, places of en-tertainment – during the day and also between various places of stay. It can be concluded that time will be divided into units spent at specific places or doing specific activities. The individual consumer with their specific needs will be the starting point for designing products, houses, public spaces and services and all kinds of products.

Consumers will more and more often be creators of products, they will want to co-create them, adapting them to their expectations and notions. They will be-come “prosumers”. It will, in particular, apply to young people, who frequently change their styles and likings, who have lived in the world of highly developed technology. It is those new people who become more and more dependent on these technologies and they expect newer and newer life-facilitating solutions.

Changes occurring in the individual spheres of life and thematic area will have specific consequences for design. The user will become or will want to become co-creator the product. We will more and more often deal with prosumers, i.e. more than just consumers. The prosumer (producer –consumer), a notion coined by Toffler, is a person who does not only have knowledge about favourite products and services, but it is a person who want to actively participate in their creation30).

30) http://www.internetstandard.pl/news/136802/Prosument.czyli.aktywny.konsument.html [27.06.2011]

91

Products will be more and more modified and co-created by the recipient, taking into account their individual needs and preferences. Consumer opinions will become much more important and it will be possible to spread their knowledge owing to a larger and larger number of Internet forums and portals.

It will be possible to observe the phenomenon of the convergence of products and services. The product will be the carrier of services (e.g. the service of send-ing photos) – it will be necessary to develop a product that will make this service available. The person designing a service will know that it is necessary to de-velop a product, which will make this service available.

The added value of products and services will become more important. High com-petitiveness of products/services will make it necessary to win customers by provid-ing additional services, e.g. installation of a device in the car, which will inform about a breakdown and the car location as an addition to the insurance package).

Owing to new technologies and the change in the organisation of life, the private sphere and work sphere will interpenetrate. Remote working will become popu-lar, so office spaces will decrease. No separate home and office furniture will be designed, there is only furniture combining both functions, which will make it possible to reduce manufacturing costs. The role of the city in developing places, where it is possible to work, e.g. parks and cafes, will gain significance.

Design will be adapted to various needs and cultures (also to the cultures of im-migrants arriving in Poland)

However, these are consumer trends. They later translate into design trends and design

trends translate into particular sectors and business benefits in particular sectors. And

the understanding of how consumer trends translate into design trends is much more

complex. This is a specific skill which some people just do not have. The majority do not

have (President of the Institute of Industrial Design, Beata Bochińska).

In the future, consumers will be more educated and will have more and more access to information. Their choices will be guided not only by the prices, but also by additional values of products or services, including those satisfying their design needs. If the positive scenario is implemented, customers will be able to incur higher costs to obtain a well-designed product.

Thirty years ago, Toffler’s forecasts were revolutionary. At present, numerous forecasts predicting how technologies will more and more interfere with every-day operation (e.g. city management). According to the JWT advertising agency,

92

the eat, pray, tech trend is currently the most distinct31). New technological solu-tions are becoming part of the still new areas of life (health – portable devices with Internet access, electronic entertainment, e-books). Futurologists, as well as engineers, designers and marketing specialists work on newer and newer solutions – e.g. on the possibility of tracking persons and offering promotions to them if they are close to the shop (geolocation), devices registering life without our participation (e.g. cameras for people suffering from Alzheimer’s disease), advertising carriers responding to eyeball movement or extension of the real world using virtual elements (the Augment Reality technology -AR). There are ideas of personal fabricators – devices wtich help to produce any subassemblies on the basis of designs developed using a personal computers. It allows for de-veloping products, which a big company will not be interested in or ones which are not profitable for business. This may be particularly important for the poor-est areas of the world, deprived of other possibilities of satisfying needs (e.g. water quality control devices). SuchFab Labs can also be used at schools – the present-day generation entering adulthood is no longer capable of living “with-out technology” – without access to the Internet and without numerous elec-tronic devices.

Technological progress used in numerous areas of life will be inevitable – in medicine (e.g. various types of implants), in the public sphere (real-time city management, services created independently by inhabitants, electric cars), at home (remotely controlled devices, intelligent houses, “emotional” architecture – houses with numerous sensors, responding to the users’ behaviour and emo-tions) architecture).

Regardless of the fact of whether we will observe constant technological progress or whether satiety with technologies will make people return to nature, the role of design and designers will be constantly on the rise – due to the rise in the manufacturers’ awareness (building the competitive advantage through design), to the limited resources, due to possibilities of using various materials. And first of all, due to more and more precise consumer needs .

Futurologists’ predictions concerning the scope of use of the latest solutions also confirm greater and greater interpenetration of all spheres of life. Additionally, optimally designed surroundings in these zones will also be a challenge for designers.

31) za. Hatalska N., Raport z teraźniejszości, Cywilizacja 2.0, Świat po rewolucji informatycznej [Report on the

present day, Civilization 2.0, The world after information revolution], Polityka, Special Edition , 8/2011, p. 53.

93

The world appreciates the importance of design and the role of designers. In Poland, on the other hand, despite growing importance of design, its full poten-tial has not been discovered yet. Some people still associate it with the narrow context of style, while the areas of designers’ activities are practically unlimited. It is worth focusing for a moment on an area, with which design is not associated right away – on rural areas. The rural consumer, as well as the new “urban-rural” consumer, also an entrepreneur with a farm, has greater and greater expecta-tions – they want a better life, appropriate infrastructure and access to services. This is an enormous challenge and opportunities for designers. On the other hand, the Delphi study showed that changes occurring in rural areas will not affect design. This may be a evidence of lack of awareness as regards the role of design and the possibility of taking advantage of the work of designers.

Therefore, it seems that education of a large number of social groups is necessary – politicians, decision makers, local government officials entrepreneurs, and also young people, as it would show not only the role of design, but, first of all, examples of the work of designers as regards various sectors and areas.

It is also worth activating Polish designers, frequently those who are the most successful abroad, in the spheres with the highest potential, which sometimes are not noticed by experts.

The shaping of one’s own surroundings, but also creation of material culture will be important. Designers may create the future – “the most important character-istic of good design is innovativeness”32).

32) Wzornictwo jakie mamy, wzornictwo jakiego potrzebujemy [Design we have and design we need], Design PL 2007.

94

Recommendations prepared at the Institute of Industrial Design

1. Recommendations for public institutions undertaking activity for the development of innovative economy and business-surrounding organisations

Preparation of systematic forecasts of trends and consumer needs in the con-a) text of their influence on the design of products and services. The results of this research should be made available to designers, entrepreneurs as well as to consulting and scientific institutions, which will make it easier to prepare accurate, long-term business strategies and will have a positive effect on the market success of domestic companies;

Making various tools of financial and consulting support available for projects b) connected with the preparation of general market forecasts of trends and con-sumer needs. The co-funding of such activities (in particular, if it is the first time a company has performed such research) will make entrepreneurs and designers aware what benefits are connected with it;

Launching and supporting various educational activities (postgraduate stud-c) ies, training, workshops, e-learning, conferences, exhibitions, etc.…), which will allow the interested parties to understand how changes of the environ-ment, trends and consumer needs affect the design of products and services. According to research, the demand for the so-called “just in time learning”, i.e. quick access to practical knowledge and skills will increase in the future;

Systematic adjustment of the method of providing public services to chang-d) ing trends and consumer needs. In accordance with the forecasts, taking into consideration ecological values, progressing virtualisation of life and new technical possibilities will be of primary importance in the years to come;

Supporting international cooperation between specialist centres (including e) research centres) to improve tools for forecasting trends and consumer needs.

2. Recommendations for entrepreneurs and providers of design services

Taking systematic actions aimed at becoming familiar with future trends and a) consumer needs (e.g. by ordering expert analyses or using professional tools or consulting services). This will make it possible to develop products, servic-es and business strategies which are better adjusted to the market situation;

95

The use of the growing educational offer in the area of the influence of chang-b) es of trends and consumer needs on design of products and services. In this way, entrepreneurs and designers will become more flexible and will adjust their actions to the changing market;

Involving future users of products and services and specialists from various c) fields (sociology, ethnographic research, trend forecasting, ergonomics, us-ability, etc.) in the design process;

It will be important to take into account additional services already in the d) product development process, this will increase the added value and will influence an increase in sales;

Taking into account the most important trends, which will affect consumer e) needs and, as a result, design in the design processes and during the devel-opment of long-term business strategies consumers. In accordance with the aforementioned forecast, taking into consideration values, such as ecology, virtualisation of life, new technological possibilities or individualisation of the offer, will be of primary importance in the years to come;

Adapting offices and the work sphere to the needs of the creative class (vir-f) tual offices, rest zones, creative spaces, etc.).

96

Experts participating in the project

Individual interviews were conducted with the following persons:

Beata Bochińska, President of the Institute of Industrial Design »

Prof. Małgorzata Duczkowska – Piasecka (agriculture, structural funds), »

Prof. Ireneusz Krzemiński (sociology), »

Prof. Ireneusz Białecki (education), »

Prof. Krzysztof Meissner (science), »

Prof. Witold Orłowski (economics), »

Prof. Jerzy Ginalski (design), »

Irena Kleniewska, Ph.D. (scientific and social relations), »

Anna Ostrowska, Ph.D. (cultural anthropology), »

President of the City of Wrocław Rafał Dutkiewicz (local government). »

The following persons took part in expert panels:

Work sphere/public sphere1.

Tomasz Perkowski (Foundation for Polish Science), »

Kuba Karliński (INNOVATIKA), »

Mariusz Turski (Akademickie Inkubatory Przedsiębiorczości – Academic En- »trepreneurship Incubators),

Michał Olszewski (Director of the European Funds Office), »

Maciej Zderkiewicz (e-learning.pl), »

Prof. Sławomir Gzell (Faculty of Architecture, Warsaw University of »Technology),

Jerzy Nagórski (Telecommunications), »

Luiza Marklowska (production of films and TV programmes of TVP), »

Wiesław Wyszogrodzki (banking, IT of the National Bank of Poland). »

97

Home and leisure sphere2.

Piotr Jabłoński (computer games), »

Sylwester Nowicki (architect), »

Mirosław Szeliga (Zelmer products development and reliability manager, »

Piotr Majewski (cultural expert, Warsaw School of Social Sciences), »

Daniel Zieliński (industrial designer, Academy of Fine Arts), »

Marek Gruchała (sanitary devices development manager, KOŁO), »

Adam Sobolewski (finishing materials for interiors). »The following persons took part in the finishing panel, summing up the study:

Prof. Małgorzata Duczkowska-Piasecka (agriculture, structural funds), »

Prof. Krzysztof Meissner (science), »

Prof. Ireneusz Białecki (education), »

Tomasz Perkowski, Ph.D. (Foundation for Polish Science), »

Maciej Zderkiewicz (e-learning.pl), »

Piotr Jabłoński (computer games), »

Sylwester Nowicki (architect), »

Wiesław Wyszogrodzki (banking, IT of the National Bank of Poland). »

98

Selected bibliographic items

Małgorzata Bogunia-Borowska, Marta Śleboda, Globalizacja i konsumpcja. Dwa dylematy

współczesności. [Globalisation and consumption. Two contemporary dilemmas.], Universi-

tas, Cracow 2003

Małgorzata Bombol, Bogdan Mróz, Nowe trendy w konsumpcji a zachowania polskich

konsumentów [New trends in consumption and the behaviour of Polish consumers], in: Ge-

nowefa Sobczyk (Ed.), Współczesny marketing. Trendy, działania. [Contemporary market-

ing. Trends, actions.] Polskie wydawnictwo Ekonomiczne, Warsaw 2008, p. 151 – 158

Sylwester Makarski, Pochodzenie produktu a decyzje nabywcze konsumentów [Origin of the

product and purchasing decisions of consumers], in: Genowefa Sobczyk (Ed.), Współczesny

marketing. Trendy, działania. [Contemporary marketing. Trends, actions.] Polskie wydawnict-

wo Ekonomiczne, Warsaw 2008, p. 338 – 345

John Neisbitt, Megatrendy [Megatrends], Zysk i S-ka, 1997

Wanda Patrzałek, Wzory konsumpcji w strukturze lokalnej a proces globalizacji [Consumption

patterns in the local structure and the process of globalisation], in: Genowefa Sobczyk (Ed.),

Współczesny marketing. Trendy, działania. [Contemporary marketing. Trends, actions.] Polskie

wydawnictwo Ekonomiczne, Warsaw 2008, p. 166 – 170

Faith Popcorn, The Popcorn Report, Harper Business, 1992

Faith Popcorn, Lys Marigold, Clicking, Harper Business, 1992

Izabela Sowa, Nowe zjawiska i tendencje w zachowaniu młodzieży po integracji z Unią

Europejską [New phenomena and tendencies in the behaviour of youth after integration

with the European Union], in: Genowefa Sobczyk (Ed.), Współczesny marketing. Trendy,

działania. [Contemporary marketing. Trends, actions.] Polskie wydawnictwo Ekonomicz-

ne, Warsaw 2008, pp. 201 – 207

Lucyna Witek, Produkty ekologiczne w świadomości konsumenta [Ecological products in the

consumer’s awareness], in: Zeszyty Naukowe Politechniki Rzeszowskiej, No 249, Zarządzanie

i Marketing, Book 13, Rzeszów 2008, pp. 509 – 518

Beata Zatwarnicka-Madura, Nowe trendy w zachowaniach konsumentów, ze szczególnym

uwzględnieniem segmentu kobiet [New trends in consumer behaviour, with special atten-

tion paid to the women segment], in: Zeszyty Naukowe Politechniki Rzeszowskiej, No 249,

Zarządzanie i Marketing, Book 13, Rzeszów 2008, pp. 519 – 524

Jolanta Zrałek, Ekologizacja jako przejaw nowych trendów w konsumpcji [Ecologisation as

a manifestation of new trends in consumption], in: Genowefa Sobczyk (Ed.), Współczesny

marketing. Trendy, działania. [Contemporary marketing. Trends, actions.] Polskie

wydawnictwo Ekonomiczne, Warsaw 2008, pp. 159 – 165

99

Stan zdrowia ludności Polski w 2004 r. [The health condition of people in Poland in 2004],

Central Statistical Office, Department of Social Statistics, Warsaw 2006

Praca a obowiązki rodzinne 2005 [Work and family duties], Central Statistical Office, De-

partment of Social Statistics, Warsaw 2006

Podstawowe informacje o rozwoju demograficznym Polski w latach 2000 – 2009 [Basic informa-

tion about demographic development in Poland in the years 2000 – 2009], Central Statistical

Office, material for the press conference on 28. 01. 2010

Budżety gospodarstw domowych w 2008 r. [Household budgets in 2008], Główny Urząd

Statystyczny (Central Statistical Office), Department of Labour and Living Conditions,

Warsaw 2009

Małgorzata Kosicka-Dębska, Jerzy Dębski, Żywność zmodyfikowana genetycznie – barie-

ry i możliwości rozwoju w opinii respondentów [Genetically modified food – barriers and op-

portunities for development in the respondents’ opinion], in: Stowarzyszenie ekonomistów

rolnictwa i agrobiznesu, Roczniki Naukowe, Volume X, Book 1, 2008

Leszek Talko, Przyjdzie do mnie facet w czerni [A man in black is going to approach me],

Gazeta Wyborcza Magazine 37, pp. 6-11, 2000

Predictions from Faith Popcorns’ Brain Reserve, 2010 The Year of Lo-Co (Local Cocoon-

ing), December 2009

Moderatorzy o kryzysie rok później, W poszukiwaniu trendów – materiały konferencyjne

[Moderators about the crisis a year later, Looking for trends – conference materials] PTBRiO

conference Consumer 2010, prepared by: Arek Wódkowski, Artur Nierychlewski CBOS,

Zdrowie i zdrowy styl życia w Polsce [Health and healthy lifestyle in Poland], a study report,

K/138/2007

CBOS, Dwie dekady przemian religijności w Polsce [Two decades of religious changes in

Poland], a study report, BS/120/2009

CBOS, Wiara i religijność Polaków dwadzieścia lat po rozpoczęciu przemian ustrojowych

[Faith and religiousness of Poles twenty years after the beginning of changes in the political

system], a study report, BS/34/2009

CBOS, Moralność Polaków po dwudziestu latach przemian [Morality of Poles after twenty

years of transformation], a study report, BS/40/2009

CBOS, Cele i dążenia życiowe Polaków [Objectives and aspirations of Polish people],

a study report, BS/69/2009

CBOS, Aktywność społeczne Polaków [Social activity of Polish people], a study report,

BS/10/2010

CBOS, Dobroczynność w Polsce [Charity in Poland], a study report, BS/15/2010

100

CBOS, Aktywność Polaków w organizacjach obywatelskich w latach 1998-2010 [Activity of

Poles in citizens’ organisations in the years 1998-2010], a study report, BS/16/2010

Jan Herbst, Marta Gumkowska, 3W: warto wiedzieć więcej: wolontariat, filantropia i 1% [It

is worth knowing more: volunteering, philanthropy and 1%]– study reports 2006 and 2007

Cyberchondria, czyli sieć źródłem chorób [Cyberchondira, i.e. the Internet as the source of

diseases], 27.11.2008

Documents

Raport "Konsument przyszłości - kierunki rozwoju wzornictwa przemysłowego w Polsce do roku 2030"