Evropska unija

Konferencija za predstavljanje projekta

“Podrška uvođenju nacionalnog programa za

rano otkrivanje raka u Srbiji”

26. septembar 2011

Hotel „ Hyatt Regency”, Beograd

Ministarstvo zdravlja

Republike Srbije

RANO OTKRIVANJE RAKA DOJKE

U SRBIJI

Prof.dr Zoran Rakočević

Institut za onkologiju i radiologiju Srbije

EPIDEMIOLOGIJA TUMORA - svet

Svojom učestalošću i visokom smrtnošću maligne bolesti su u vrhu epidemioloških studija

Poseban su problem u razvijenim industrijalizovanim zemljama sa većim delom stanovništva starije dobi kod koga postoji veći rizik oboljevanja od malignih bolesti

Prema SZO (1990.god.) godišnje od malignih bolesti oboli u svetu preko 10 miliona ljudi, godišnje umire oko 5 miliona ljudi

INCIDENCA MALIGNIH BOLESTI

EPIDEMIOLOGIJA TUMORA - Srbija

Procenjuje se da je u evropskom regionu u 2008. godini evidentirano pribliţno 3.2 miliona novoobolelih i 1.7 miliona osoba umrlih od raka

U Srbiji je 2000. godine ukupan broj obolelih od malignih bolesti bio oko 150.000 sa procenom da ih je u 2010. godini bilo oko 200.000 obolelih

EPIDEMIOLOGIJA TUMORA - Srbija

U Srbiji se beleţi relativno visoka incidenca i mortalitetod malignih tumora:

incidenca 33.000 novoobolelih

mortalitet 21.000 umrlih

2008. godine standardizovana stopa incidence malignih bolesti kod muškaraca je 401.6 a kod ţena 326.3, prosečno 357.5 (na 100.000 stanovnika)

2008. godine standardizovana stopa mortaliteta od malignih tumora kod muškaraca je 262.3 a kod ţena 158.9, prosečno 204.4 (na 100.000 stanovnika)

EPIDEMIOLOGIJA TUMORA - Srbija

Najčešće maligne bolesti kao i uzroci umiranja u Srbiji gotovo su identične sa vodećim malignim bolestima i uzrocima umiranja u većini zemalja u razvoju

U našoj zemlji vodeće maligne bolesti kod muškaraca su: Rak pluća (25%)

Kolona i rektuma (11%)

Prostate (7%)

Mokraćne bešike (6%)

Ţeluca (5%)

Prostate

EPIDEMIOLOGIJA TUMORA - Srbija

U našoj zemlji vodeće maligne bolesti kod ţena su: Karcinom dojke (25%)

Karcinom grlića materice (10%)

Kolorektalni karcinom (8%)

Karcinom pluća (7%)

Karcinom uterusa i ovarijuma (preko 10%)

EPIDEMIOLOGIJA TUMORA - Srbija

U našoj zemlji vodeći uzrok smrti od malignih bolesti su:

Kod muškaraca - karcinom pluća (25%)

Kod ţena – karcinom dojke pa zatim karcinom pluća

U našoj zemlji godišnje od raka dojki:

Oboli nešto manje od 4000 ţena (i do 40 muškaraca) a

umire oko 1600 ţena

Za ogromnu većinu malignih bolesti nisu poznati neposredni uzročnici za njihovu pojavu, iako se zna za veliki broj predisponirajućih faktora

Zbog toga je značajno otkriti malignu bolest na vreme, kada je velična lezija što manja, jer se sa povećanjem tumorske mase, gotovo geometrijskom progresijom smanjuje mogućnost izlečenja, samo lečenje je kompleksinije a šanse za izlečenje neizvesnije

Maligni tumori dojke su, za razliku od nekih drugih maligniteta, dobar primer kako pravovremena dijagnoza doprinosi uspešnom izlečenju

OSNOVNE OSOBINE TUMORA

SVRHA SKRININGA

Smanjenje smrtnosti odnosno produţenje ţivota obolelog postiţe se

ranim otkrivanjem bolesti kada je mogućnost izlečenja potpuna

ZNAČAJ SKRININGA

Koji su prosečni stadijumi bolesti u trenutku dijagnoze raka dojke?

U Srbiji je to u fazi kada je veličina tumorske mase između 2 i 5 cm i kada u više od 50% ţena već postoje lokalne ili udaljene metastaze

STADIJUM BOLESTI – PRE SKRININGAza zemlje okruţenja

Srbija (uţa): 48% lokalna bolest (cela Srbija 35%)

52% inoperabilna (43% lokalno-regionalna i 9% metastatska)

Slovenija: 41% lokalna bolest

59% inoperabilna (47% lokalno-regionala i 12% mestastatska)

Hrvatska: 42% lokalna

59% inoperabilna (47% lokalno-regionalna i 11% metastatska)

STADIJUM BOLESTI – SA SKRININGOMrazvijene zemlje

Kanada:

75% pacijenata se javi lekaru u početnom stadijumu

Švedska:

kod ţena između 40 i 74 godine starosti smrtnost smanjena za 63%(u odnosu na deo populacije koja nije imala skrining)

(Tabar I., et all. Cancer 2001,9:1724-31)

Samo u 30% ţena se tumor otkriva u fazi kada je njegova veličina do 2 cm

Broj ţena kod kojih je tumor nepalpabilan, odnosno, da se mamografski otkriva je zanemarljiv

Shodno fazi bolesti u kojoj se ţena obraća lekaru, pod uslovom da je tumor operabilan, kod svega 20

do 45% ţena rade se poštedne operacije

PROGNOZA BOLESTI

Kada je veličina tumora manja od 1 cm, dakle radi se o nepalpabilnoj leziji, period od 10 godina preţivi ili se izleči preko 97% ţena

Kao loko-regionalna proširena bolesta sa palpabilnim l.n. u pazuhu (N2 pojedinačni) 70% ţena preţivljava 10 g

Kao loko-regionalna poširena bolest sa konglomeratima limfnih ćvorova (N2 fiksirani) -50% ţena preţivljava 10 g

Metastatska bolest - svega 20% ţena preţivi 10 godina (manje od 10% preţivi 2 godine ako su metastaze prisutne na kostima i u jetri)

POSLEDICE

Praktično otkriven kada je njegovo lečenje najskuplje (hirurgija, heimioterapija, radioterapija)

Najjeftinije lečenje u ranoj fazi bolesti dok je nepalpabilan (hirurgija, radioterapija, eventualna adjuvantna terapija)

Inoperabilan, cena lečenja nije najviša ali su socijalni momenat i posledice nenadokadive

EKONOMSKI ASPEKT

Lokalna bolest

troškovi lečenja

hirurgija 700 do 1 000 eura

radioterapija 1 500 eura

Ukupno: 2 500 eura

Uznapredovala bolest

troškivi lečenja:

prelaze 34 000 eura

ORGANIZACIJA SKRININGA

Definisanje zakonskih uslova

- Republička stručna komisija za skrining raka dojke (2009)

- Posebna radna grupa za sprovođenje programa za rano otkrivanje i skrinig raka dojke (2009)

Priprema materijalnih resursa

Stvaranje i obuka kadrova

Animiranje stanovništva

Stabilno finansiranje (FOND)

MATERIJALNI RESURSI

Predviđeno formiranje 110 do 120 mamografski jedinica Sada je i definitivno da će tokom 2011. godine, uz angaţovanje

Ministarstva zdravlja ali i donacija Evropske Unije i Vlade Japana biti dostignut broj potrebnih mamografskih jedinica

Skrining jedinica na 13 000 stanovnika (mamografi, sistemi za prezentaciju slike, sistemi za kontrolu kvaliteta)

Donacija Vlade Japana Donacija EU

TRENUTNO STANJE

Sada je izvesno da tehnička opremljenost neće izostati već se kao potencijalno ograničavajući faktor u realizaciji projekta moţe pojaviti broj kvalifikovanih radiologa

Pomak: jedan radiolog na 37.500 stanovnika

Procena je da ima

20-tak radiologa - preko 500 mamografija za godinu dana (oko 2.2% radiologa)

- 30-tak radiologa je završilo bazični dvomesečni kurs edukacije (3.2% radiologa)

- ne više od 15 radiologa koji se bave isključivo analizom mamografija ili obavlja radiološke preglede dojki

50-tak radioloških tehničara

DEMOGRAFSKA DISTRIBUCIJA - SRBIJA

Vojvodina 350.670

Zapadni, istočni,

centralni i juţni region 640.064

Beograd 289.893

ukupno: 1.304.627