Evropska unija

Konferencija za predstavljanje projekta

Podrka uvoenju nacionalnog programa za

rano otkrivanje raka u Srbiji

26. septembar 2011

Hotel Hyatt Regency, Beograd

Ministarstvo zdravlja

Republike Srbije

RANO OTKRIVANJE RAKA DOJKE

U SRBIJI

Prof.dr Zoran Rakoevi

Institut za onkologiju i radiologiju Srbije

EPIDEMIOLOGIJA TUMORA - svet

Svojom uestalou i visokom smrtnou maligne bolesti su u vrhu epidemiolokih studija

Poseban su problem u razvijenim industrijalizovanim zemljama sa veim delom stanovnitva starije dobi kod koga postoji vei rizik oboljevanja od malignih bolesti

Prema SZO (1990.god.) godinje od malignih bolesti oboli u svetu preko 10 miliona ljudi, godinje umire oko 5 miliona ljudi

INCIDENCA MALIGNIH BOLESTI

EPIDEMIOLOGIJA TUMORA - Srbija

Procenjuje se da je u evropskom regionu u 2008. godini evidentirano priblino 3.2 miliona novoobolelih i 1.7 miliona osoba umrlih od raka

U Srbiji je 2000. godine ukupan broj obolelih od malignih bolesti bio oko 150.000 sa procenom da ih je u 2010. godini bilo oko 200.000 obolelih

EPIDEMIOLOGIJA TUMORA - Srbija

U Srbiji se belei relativno visoka incidenca i mortalitetod malignih tumora:

incidenca 33.000 novoobolelih

mortalitet 21.000 umrlih

2008. godine standardizovana stopa incidence malignih bolesti kod mukaraca je 401.6 a kod ena 326.3, proseno 357.5 (na 100.000 stanovnika)

2008. godine standardizovana stopa mortaliteta od malignih tumora kod mukaraca je 262.3 a kod ena 158.9, proseno 204.4 (na 100.000 stanovnika)

EPIDEMIOLOGIJA TUMORA - Srbija

Najee maligne bolesti kao i uzroci umiranja u Srbiji gotovo su identine sa vodeim malignim bolestima i uzrocima umiranja u veini zemalja u razvoju

U naoj zemlji vodee maligne bolesti kod mukaraca su: Rak plua (25%)

Kolona i rektuma (11%)

Prostate (7%)

Mokrane beike (6%)

eluca (5%)

Prostate

EPIDEMIOLOGIJA TUMORA - Srbija

U naoj zemlji vodee maligne bolesti kod ena su: Karcinom dojke (25%)

Karcinom grlia materice (10%)

Kolorektalni karcinom (8%)

Karcinom plua (7%)

Karcinom uterusa i ovarijuma (preko 10%)

EPIDEMIOLOGIJA TUMORA - Srbija

U naoj zemlji vodei uzrok smrti od malignih bolesti su:

Kod mukaraca - karcinom plua (25%)

Kod ena karcinom dojke pa zatim karcinom plua

U naoj zemlji godinje od raka dojki:

Oboli neto manje od 4000 ena (i do 40 mukaraca) a

umire oko 1600 ena

Za ogromnu veinu malignih bolesti nisu poznati neposredni uzronici za njihovu pojavu, iako se zna za veliki broj predisponirajuih faktora

Zbog toga je znaajno otkriti malignu bolest na vreme, kada je velina lezija to manja, jer se sa poveanjem tumorske mase, gotovo geometrijskom progresijom smanjuje mogunost izleenja, samo leenje je kompleksinije a anse za izleenje neizvesnije

Maligni tumori dojke su, za razliku od nekih drugih maligniteta, dobar primer kako pravovremena dijagnoza doprinosi uspenom izleenju

OSNOVNE OSOBINE TUMORA

SVRHA SKRININGA

Smanjenje smrtnosti odnosno produenje ivota obolelog postie se

ranim otkrivanjem bolesti kada je mogunost izleenja potpuna

ZNAAJ SKRININGA

Koji su proseni stadijumi bolesti u trenutku dijagnoze raka dojke?

U Srbiji je to u fazi kada je veliina tumorske mase izmeu 2 i 5 cm i kada u vie od 50% ena ve postoje lokalne ili udaljene metastaze

STADIJUM BOLESTI PRE SKRININGAza zemlje okruenja

Srbija (ua): 48% lokalna bolest (cela Srbija 35%)

52% inoperabilna (43% lokalno-regionalna i 9% metastatska)

Slovenija: 41% lokalna bolest

59% inoperabilna (47% lokalno-regionala i 12% mestastatska)

Hrvatska: 42% lokalna

59% inoperabilna (47% lokalno-regionalna i 11% metastatska)

STADIJUM BOLESTI SA SKRININGOMrazvijene zemlje

Kanada:

75% pacijenata se javi lekaru u poetnom stadijumu

vedska:

kod ena izmeu 40 i 74 godine starosti smrtnost smanjena za 63%(u odnosu na deo populacije koja nije imala skrining)

(Tabar I., et all. Cancer 2001,9:1724-31)

Samo u 30% ena se tumor otkriva u fazi kada je njegova veliina do 2 cm

Broj ena kod kojih je tumor nepalpabilan, odnosno, da se mamografski otkriva je zanemarljiv

Shodno fazi bolesti u kojoj se ena obraa lekaru, pod uslovom da je tumor operabilan, kod svega 20

do 45% ena rade se potedne operacije

PROGNOZA BOLESTI

Kada je veliina tumora manja od 1 cm, dakle radi se o nepalpabilnoj leziji, period od 10 godina preivi ili se izlei preko 97% ena

Kao loko-regionalna proirena bolesta sa palpabilnim l.n. u pazuhu (N2 pojedinani) 70% ena preivljava 10 g

Kao loko-regionalna poirena bolest sa konglomeratima limfnih vorova (N2 fiksirani) -50% ena preivljava 10 g

Metastatska bolest - svega 20% ena preivi 10 godina (manje od 10% preivi 2 godine ako su metastaze prisutne na kostima i u jetri)

POSLEDICE

Praktino otkriven kada je njegovo leenje najskuplje (hirurgija, heimioterapija, radioterapija)

Najjeftinije leenje u ranoj fazi bolesti dok je nepalpabilan (hirurgija, radioterapija, eventualna adjuvantna terapija)

Inoperabilan, cena leenja nije najvia ali su socijalni momenat i posledice nenadokadive

EKONOMSKI ASPEKT

Lokalna bolest

trokovi leenja

hirurgija 700 do 1 000 eura

radioterapija 1 500 eura

Ukupno: 2 500 eura

Uznapredovala bolest

trokivi leenja:

prelaze 34 000 eura

ORGANIZACIJA SKRININGA

Definisanje zakonskih uslova

- Republika struna komisija za skrining raka dojke (2009)

- Posebna radna grupa za sprovoenje programa za rano otkrivanje i skrinig raka dojke (2009)

Priprema materijalnih resursa

Stvaranje i obuka kadrova

Animiranje stanovnitva

Stabilno finansiranje (FOND)

MATERIJALNI RESURSI

Predvieno formiranje 110 do 120 mamografski jedinica Sada je i definitivno da e tokom 2011. godine, uz angaovanje

Ministarstva zdravlja ali i donacija Evropske Unije i Vlade Japana biti dostignut broj potrebnih mamografskih jedinica

Skrining jedinica na 13 000 stanovnika (mamografi, sistemi za prezentaciju slike, sistemi za kontrolu kvaliteta)

Donacija Vlade Japana Donacija EU

TRENUTNO STANJE

Sada je izvesno da tehnika opremljenost nee izostati ve se kao potencijalno ograniavajui faktor u realizaciji projekta moe pojaviti broj kvalifikovanih radiologa

Pomak: jedan radiolog na 37.500 stanovnika

Procena je da ima

20-tak radiologa - preko 500 mamografija za godinu dana (oko 2.2% radiologa)

- 30-tak radiologa je zavrilo bazini dvomeseni kurs edukacije (3.2% radiologa)

- ne vie od 15 radiologa koji se bave iskljuivo analizom mamografija ili obavlja radioloke preglede dojki

50-tak radiolokih tehniara

DEMOGRAFSKA DISTRIBUCIJA - SRBIJA

Vojvodina 350.670

Zapadni, istoni,

centralni i juni region 640.064

Beograd 289.893

ukupno: 1.304.627