Бу китабы тцрклцйя он ювлад бяхш етмиш

язиз атам вя анамын - Бахшяли Гяляндяр оьлу

вя Сяриййя Тащир гызынын унудулмаз хатирясиня

итщаф едирям.

Рамиз ЯСКЯР

МАЩМУД КАШЬАРИНИН

«ДИВАНЦ ЛЦЬАТ-ИТ-ТЦРК»

ЯСЯРИ ЦЗРЯ БИБЛИОГРАФИК

ВЯ ГРАММАТИК

Э Ю С Т Я Р И Ж И

БАКЫ - 2008

2

Аврасйа Йазарлар Бирлиьи Йайынлары

Дил Араштырмалары Дизиси: 3

Азярбайжан Милли Елмляр Академийасы Фолклор Институту Елми Шурасынын

гярары иля няшр олунур

Елми редактор: АМЕА-нын мцхбир цзвц, Тцрк Дил Гурумунун фяхри цзвц, ямякдар елм хадими, филолоэийа елмляри доктору, профессор Тофиг ЩАЖЫЙЕВ Ряйчиляр: профессор Щцсейн Исмайылов профессор Язизхан Танрыверди профессор Мяммядяли Гыпчаг профессор Мящяррям Мяммядли Рамиз ЯСКЯР. Мащмуд Кашьаринин «Диванц лцьат-ит-тцрк» ясяри цзря библиографик вя грамматик эюстярижи. Бакы, 2008, 192 сящ. Дащи тцрк дилчиси вя енсиклопедисти Мащмуд Kашьаринин «Диванц лцьат-ит-

тцрк» ясяри дцнйа дилчилик елминин ян гядим вя ян мющтяшям нцмуняляриндян биридир. Тцрк дцнйасынын вя тцрколоэийа елминин ян парлаг, ян ящямиййятли ясяри олан «Ди-ванц лцьат-ит-тцрк» йалныз тцрк дили вя ядябиййатынын дейил, еляжя дя тцрк тарихинин, тцрк мядяниййятинин, тцрк мянявиййатынын вя психолоэийасынын тядгиги цчцн мисилсиз мянбя, битмяз-тцкянмяз гайнагдыр. Бу шащ ясяр щаглы олараг мин ил бундан яввялки тцрк дцнйасынын енсиклопедийасы, тцрклцйцн айнасы, Мащмуд Kашьари ися тцркчцлцйцн вя тцрколоэийанын баниси сайылыр.

Китабда Мащмуд Кашьари вя «Диванц лцьат-ит-тцрк» щаггында мцхтялиф юлкя-лярдя вя диллярдя йазылмыш 1.300-дян артыг елми ясярин библиографийасы вя «Диван»ын грамматик эюстярижиси верилмишдир.

Китаб дилчиляр, ядябиййатчылар, али мяктяблярин филолоэийа факцлтяляринин тялябяляри цчцн нязярдя тутулур.

Арзу вя ирадларынызы бу цнвана эюндяря билярсиниз:

ramizasker@yahoo.com IСБН 978‐9952‐29‐058‐6

 © Рамиз Яскяр, 2008

3

ИЧИНДЯКИЛЯР: Ихтисарларын сийащысы ..................................................... 4 Дцнйа дилчилик елминин шащ ясяри ................................ 6 Библиографик эюстярижиляр ............................................. 20 1. Азярбайжан дилиндя ................................................ 20 2.Тцрк дилиндя ............................................................. 37 3. Юзбяк дилиндя .......................................................... 68 4. Уйьур дилиндя .......................................................... 70 5. Газах дилиндя .......................................................... 72 6.Тцркмян дилиндя ...................................................... 73 7. Татар дилиндя ........................................................... 83 8. Башгырд дилиндя ....................................................... 83 9. Тажик дилиндя .......................................................... 83 10. Фарс дилиндя ........................................................... 83 11. Чин дилиндя ............................................................ 83 12. Йапон дилиндя ....................................................... 86 13. Рус дилиндя ............................................................ 86 14. Инэилис дилиндя ........................................................ 112 15. Алман дилиндя ....................................................... 115 16. Франсыз дилиндя ...................................................... 118 17. Италйан дилиндя ....................................................... 118 18. Мажар дилиндя ....................................................... 118 «Диванц лцьат-ит-тцрк»цн грамматик эюстярижиси вя онун ящямиййяти ................................... 119 Грамматик эюстярижиляр .............................................. 126 А) Адлардан вя феллярдян исим йараданлар ................ 126 б) Адлардан вя феллярдян сифят йараданлар ................. 145 ж) Сай йараданлар ........................................................ 152 ч) Явязлик йараданлар ................................................. 153 д) Адлардан вя феллярдян зярф йараданлар .................. 158 е) Адлардан вя феллярдян фел йараданлар .................... 160 я) Кюмякчи нитг щиссяляриня аид оланлар ..................... 182

4

ИХТИСАРЛАРЫН СИЙАЩЫСЫ: АДД – Автореферат докторской диссертации. АКД – Автореферат кандидатской диссертации. АН СССР – Академия Наук СССР. ДАН-В – «Доклады Академии Наук», серия В. Изв. АН – Известия Академии Наук. ЗТ – «Зарубежная тюркология» (сборник). НАА – «Народы Азии и Африки» (журнал). ОГН – «Отделение гуманитарных наук» (серия). ОЛЯ – «Отделение литературы и языка» (серия). СВ – «Советское востоковедение» (сборник). СТ – «Советская тюркология» (журнал). ТС – «Тюркологический сборник». АМ – «Асиа Маъор» (ъурнал). ББ – Билимсел Билдирилер (елми мярузяляр). ДД – «Дил Дерэиси» (ъурнал). ИА – «Ислам Ансиклопедиси». КЖс – «Кюрюси Жсома» (ъурнал). КСз – «Келети Сземле» (ъурнал). МК – «Милли Кцлтцр» (ъурнал). МТ – «Милли Тетеббулар» (ъурнал). ТД – «Тцрк Дили» (ъурнал). ТДА – «Тцрк Дцнйасы Араштырмалары» (ъурнал). ТДАЙ-Б–Тцрк Дцнйасы Араштырмалары Йыллыьы-Бцллетен. ТДК – Тцрк Дил Куруму. ТК – «Тцрк Кцлтцрц» (ъурнал). ТКАЕ – «Тцрк Кцлтцрцнц Араштырма Енститцсц». ТМ – «Тцркийат Межмуасы» (ъурнал). ТТК – Тцрк Тарищ Куруму. ТЙ – «Тцрк Йурду» (ъурнал).

5

УАЪ – «Урал-Алтаисжще Ъащрбцжщер» (ъурнал). УЪб – «Унэарисжще Ъащрбцжщер» (ъурнал). ХДИЪ – Шинжанг дашун илмий ъурнили (Синтсзйан Универси-

тетинин Елми Ясярляри). ДД – Докторлуг диссертасийасы. ДДА – Докторлуг диссертасийасынын авторефераты. НД – Намизядлик диссертасийасы. НДА – Намизядлик диссертасийасынын авторефераты.

6

ДЦНЙА ДИЛЧИЛИК ЕЛМИНИН ШАЩ ЯСЯРИ Бу ил илк тцрк енсиклопедисти, дащи дилчи, филолог, етнограф

вя мядяниййятшцнас Мащмуд Kашьаринын анадан олмасынын 1.000 иллик йубилейи УНЕСЖО-нун гярары иля бцтцн дцнйада гейд олунур.

Орта ясрляр дюврцнцн ян нящянэ дювлятляриндян бири, та-рихдя илк тцрк-ислам дювляти олан Гараханиляр империйасыны гу-ран ханяданын цзвц Мащмуд Кашьари щямин империйанын ба-ниси Кюл Билэя хаганын сяккизинжи нясилдян тюрямяси, тахт-таж цчцн хцсуси тярбийя едилян, Гарахани щюкмдарлары сийащысында доггузунжу сырада тахта чыхажаг вялиящд шащзадя олмушдур. О, 1008-жи илдя Кашьар шящяринин йахынлыьындакы Опал кяндиндя дцнйайа эялмиш, мцхтялиф мядрясялярдя мцкяммял тящсил алмыш, рийазиййат, щесаб, щяндяся, астрономийа, кимйа, дил, ядябиййат, тарих, жоьрафийа, фялсяфя, щцгуг, тябабят, илащиййат, педагоэика, психолоэийа, щярб сяняти, мянтиг, сийасят, етика вя саир елм сащя-ляриндя дярин биликляр газанмышдыр. Бундан башга, о, етногра-фийа иля дя йахындан марагланмыш, идман вя яйлянжя ойунлары, кулинарийа вя мусиги, эейим вя бязяк яшйалары, тижарят, овчулуг, балыгчылыг вя атчылыг, сяняткарлыг, якинчилик вя щейвандарлыг кими сащяляря вагиф олмуш, яряб, фарс, бюйцк ещтимала эюря, щям дя соьд вя йунан диллярини мцкяммял шякилдя юйрянмиш, бу дилляр-дя йазылмыш бядии, елми ядябиййаты, Фяраби, ибн Сина, Бируни ки-ми дцщаларын, йунан, щинд, Чин мцяллифляринин ясярлярини оху-мушдур.

Мащмуд Кашьари халг щяйатына хцсуси мараг эюстярмиш, щяля эянж йашларында икян тцрк еллярини башдан-баша долашмыш, эяляжяк китабы цчцн дил, ядябиййат, тарих, жоьрафийа, етнографийа сащясиндя зянэин материал топламышдыр.

Мащмуд Kашьари 30-дан йухары тцрк лящжясини, о жцмля-дян оьуз, гыпчаг, карлуг, бульар, арьу, кянчяк, уьрак, йаба-ку, йямяк, бячяняк, ытлык, кай, чиэил, тухсы, чумул, басмыл, кючя,

7

сувар, уч, барсьан, хаганиййя, татар, тцркмян, чарук, башьырт, сюэцт, йаьма, уйьур лящжялярини, тцрк олмайыб тцркжя билян-данышан тцбцтлярин, хотянлярин вя диэяр халгларын диллярини бцтцн инжяликляриня гядяр юйрянмиш вя юзцнцн мяшщур ясяри «Диванц лцьат-ит-тцрк»дя якс етдирмишдир. Бурада кцлли мигдарда яряб-жя, ара-сыра фарсжа, чинжя вя щинджя мисаллар верилмишдир. Бир сюз-ля, «Диван»да 40-а йахын дил вя лящжя иллцстрасийа олунмушдур. Тцрк дилляринин лексикасына, грамматик гурулушуна даир бу на-дир мялуматлар бу диллярин тарихи инкишаф йолуну излямяк, тарихи грамматикасыны тяртиб етмяк бахымындан сон дяряжя мцщцм ящямиййят дашыйыр. «Диван» Азярбайжан дили цчцн дя чох мцщцм гайнагдыр.

Мащмуд Kашьари «Диван»да тцрк ядябиййаты вя шифащи халг йарадыжылыьы цчцн мисилсиз ящямиййят дашыйан 318 сав, йяни аталар сюзц вя мясял, дейим, кялам вя афоризм (онлардан 26-сы ДЛТ-дя ики, 6-сы цч дяфя тякрар едилир) вермишдир. Бунлар тцркля-рин дцнйаэюрцшцнц, милли яхлаги-мяняви дяйярлярини, щяйат ща-дисяляриня мцнасибятини, бир сюзля, узун ясрлярин мцшащидя вя тяжрцбяси нятижясиндя йаранан халг фялсяфясини якс етдирир, эянж-ляря ибрятамиз юйцдляр ашылайыр.

ДЛТ-дяки шеир нцмуняляри ися (цмуми щяжми 764 мисра олан 289 бянд вя бейт) тцрк бядии тяфяккцрцнцн бцтцн инжялийи-ни вя зярифлийини ортайа гойур. Бурада бюйцк тцрк хаганы Алп Яр Тонганын (Яфрасийабын) юлцмцня щяср олунмуш цряк парча-лайан мярсийя, тяркян хатуна хитабян йазылмыш дуйьу йцклц бяндляр, ашиганя-лирик парчалар, ов вя саваш сящнялярини, тябият лювщялярини якс етдирян ясасян 7-8 щежалы лаконик шеирляр юз мцкяммяллийи вя ифадя васитяляринин зянэинлийи иля инсаны щейран едир.

Ясярдя онларжа сийаси, игтисади, щярби термин, ад, цнван, мяишят яшйаларындан, ятриййат вя ипяк нювляриндян тутмуш палто, плаш, ялжяк, щятта цтц барядя ян мцхтялиф мялуматлара, йцзляржя щейван вя битки, силащ вя чальы алятинин адына раст эялирик. Kитабда 200-дян артыг дярман нювц, 30-дан чох хястялик ады, тягрибян 40 йемяк вя ички ресепти, 30-дан чох ипяк чешиди юз як-сини тапмышдыр. Бцтцн бунлар тцрк мядяниййят тарихи вя етно-графийасы бахымындан бюйцк дяйяр дашыйан билэилярдир.

8

ДЛТ-йя ялавя едилмиш йуварлаг дцнйа хяритяси дя бюйцк ящямиййятя маликдир. Бу, илк тцрк хяритясидир. Баласаьун шящя-рини мяркяз олараг гябул едян, диаметри 17,75 см олан бу хяри-тядя мигйас тятбиг едилмямиш, паралел вя меридианлар эюстярил-мямишдир. Лакин буна бахмайараг онун хята пайы чох аздыр. Мясялян, Kашьарла Йаркяндин арасы 8 мм олараг верилмишдир. Бу да эерчяк мясафяйя (195 км) нисбятдя 1:25.000.000-луг бир мигйаса уйьун эялир. Бу хяритядя жящятляр вя жоьрафи йюнляр, тцрк елляринин вя юлкялярин жоьрафи ардыжыллыьы, щятта екватор вя шимал гцтбц, даьлар вя чайлар, сящралар вя дянизляр тясвир едил-мишдир. Хяритядя ады «ярзи-Азярабадган» кими эюстярилян Азяр-байжанын жоьрафи мювгейи вя гоншулары да юз яксини тапмышдыр. Мин ил яввялки тцрк дцнйасынын жоьрафийасынын дягиг тясвирини верян бу хяритя юз дюврц цчцн идеал сайыла биляр.

«Диванц лцьат-ит-тцрк»цн ясас мятнини 1072-74-жц иллярдя Тцркцстанда йазан Мащмуд Кашьари юз доьма юлкясиндя баш верян сарай чеврилишляри, дахили чякишмяляр вя мцщарибяляр цзцндян ислам дцнйасынын пайтахты Баьдада цз тутмаг мяж-буриййятиндя галмышдыр. О, 1075-77-жи иллярдя ясяр цзяриндя Баьдадда тамамлама вя редактя ишляри апармышдыр. Мцяллифин ислам хялифясиня тягдим етдийи «Диванц лцьат-ит-тцрк»дя тягри-бян 8 мин сюз верилмишдир, бунлардан 782-си мцхтялиф бойлара мяхсус лящжя сюзляридир.

Узун мцддят Баьдадда галан Мащмуд Кашьари нящайят юз вятяниня дюнмцш, Опалда мядряся ачараг орада дярс демиш вя 1105-жи илдя щямин кянддя 97 йашында вяфат етмиш, Гарахани-ляря мяхсус аиля мязарлыьында дяфн олунмушдур. Бурада халгын бюйцк мящяббятля «Щязряти Мювлана Шямсяддин Ялламя» ад-ландырдыьы вя ясрлярдян бяри зийарят етдийи Мащмуд Kашьаринин тцрбяси Сябцк Тякин, Алп Тякин, Kылыч Буьра хан вя диэяр Га-рахани улуларынын, о жцмлядян анасы Биби Рябиййя Щиникянин (хатунун) гябри иля йанашы йерляшир.

Мащмуд Кашьаринин «Диванц лцьат-ит-тцрк» ясяри орта тцрк дюврцнцн шащ ясяри, мин ил яввялки тцрклцйцн енсиклопе-дийасы, айнасыдыр. Щямин дюврцн диэяр мющтяшям ясярляриндян - мювзу етибариля гящряманлыг дастанлары олан «Дядя Гор-гуд»дан вя «Манас»дан, дидактик «Гутадьу Билиэ» поема-

9

сындан фяргли олараг «Диван» бирбаша тцрк дилиня, ядябиййата, фолклора, тарихя, жоьрафийайа, мядяниййятя, етнографийайа аид-дир.

Мцяллифин юз ялиля йаздыьы дюрд нцсхядян щеч бири бизя эя-либ чатмамышдыр. «Диван»ын елм аляминя мялум олан йеэаня нцсхяси яслян Жянуби Азярбайжанын Савя шящяриндян олан, Шама (Дямяшгя) йерляшян сойдашымыз Мящяммяд ибн Ябу Бякр ибн Ябу-л-Фятщ яс-Сави, сцммя яд-Димяшги (йяни сонра Дямяшгдя йашайан) тяряфиндян Мащмуд Kашьаринин юз авто-графындан 200 ил сонра кючцрцлян нцсхядир. Бу эцн биз бу гий-мятли ясярля таныш олмаьымыза эюря мящз она боржлуйуг. Ясярин ялйазмасы щазырда Фатищдяки (Истанбул) Миллят китабханасынын каталогунда Ар.4189 нюмря алтында гейдя алынараг мцщафизя олунур.

Ясяр 1914-жц илдя мяшщур китабсевяр Яли Ямири тяряфиндян тясадцфян тапылмыш, Османлы империйасынын баш назири Тялят Па-шанын щимайяси алтында танынмыш алим Рифят Килисли тяряфиндян 1915-17-жи иллярдя мятбяя цсулу иля няшр едиляряк тцрколоэийанын ян бюйцк вя зянэин мяхязи кими шющрят газанмышдыр. Жащан-шцмул тцрк мядяниййятинин ян парлаг нцмуняляриндян бири олан «Диван» даща сонра алман (Карл Броккелманн), тцрк (Бясим Аталай; Сечкин Ярди вя Сяраб Туьба Йуртясяр), юзбяк (Салищ Мцтяллибов), уйьур (12 няфярлик щейят), инэилис (Роберт Данкофф вя Жеймс Келли), газах (Яскяр Егеубай), Чин (коллектив), фарс (Щцсейн Дцзэцн), Азярбайжан (Халид Сяид Хожайев; Рамиз Яскяр) вя рус дилиня (Ялибяй Рцстямов; Зифа-Аулийа Ауезова; Рамиз Яскяр) тяржцмя олунмушдур.

«Диван» цмумиййятля 21 дяфя мцхтялиф дилляря тяржцмя едилмиш, бунлардан икиси йарымчыг галмыш, икиси йандырылмыш, цчц чапа лайиг эюрцлмямиш, бири сийаси сябябляр цзцндян няшр олунмамыш, 11 тяржцмя ишыг цзц эюрмцшдцр. Бир тяржцмя чап просесиндядир, диэяри ися юз няшрини эюзляйир. Щазырда ДЛТ-нин гырьыз вя тцркмян дилляриня тяржцмяси цзяриндя иш апарылыр, Тцркийядя тцрк дилиня йени бир тяржцмя щяйата кечирилир.

ДЛТ-нин тяржцмяси иля мяшьул олдуьу цчцн 4 тяржцмячи (Х.С.Хожайев, Кутлуь Шевки, Мящяммяд Яли, Ящмяд Зийаи) тцрк дцшмянляри тяряфиндян гятля йетирлмиш, бири (Исмайыл Да-

10

моллам) мцяммалы шякилдя дцнйасыны дяйишмиш, бири ися (Яскяр Егеубай) эярэин иш реъими цзцндян вахтсыз вяфат етмишдир. «Ди-ван» шящидляринин мцгяддяс рущу гаршысында сайьы иля баш яйи-рик. Бюйцк, няжиб вя гящряман Тцрк Милляти саь олсун!

М.Ф.Кюпрцлц ДЛТ-нин тцрколоэийа цчцн мцстясна ящя-миййятини бу сюзлярля ифадя етмишдир: «Кашгарлы Мащмудун яся-ри садяжя бир лцьят дейил, тцрк лящжяляри вя онларын фонетик хцсу-сиййятляри, морфлоэийасы ... щаггында узун мцддят тядгиг едиля-жяк бир мялумат мянбяйидир»1.

Танынмыш диваншцнас А.Н.Кононов «Диван»ын дяйярини ашаьыдакы шякилдя ифадя етмишдир: «Мащмуд Кашьаринин Лцьяти сюзцн там мянасында бир сыра тцрк дилляринин фонетикасы, грам-матикасы вя лексикасы цзяриндя чох мараглы вя чох инжя мцшащи-дялярин гызыл хязинясидир, хаганиййя (гарахани) тцркляри, тцркмянляр, оьузлар, йаьмалар, чиэилляр, гырьызлар щаггында ми-силсиз лингвистик, етнографик, фолклор, жоьрафи, тарихи мялуматлары бизя чатдыран йеэаня ясярдир. Бцтцн бу зянэинликляри юйрянмяк илк тцрколог, лексикограф вя лингвист, етнограф вя фолклорчу, жоьрафийашцнас вя тарихчи, юлмяз «Тцрк дилляринин лцьяти» ясяри-нин мцяллифи Мащмуд Кашьаринин хатирясиня ян йахшы ещтирам оларды»2.

Т.И.Щажыйев ися ясярин ящямиййятини бу шякилдя хцлася ет-мишдир: «Мащмуд Кашьаринин «Диванц лцьат-ит-тцрк» китабы щям щяжм, щям мязмун, щям дя йазылма тарихи етибариля тцрколоэийанын ян бюйцк, ян гиймятли, ян гядим ясяридир. Тцрк дцнйасынын бу мющтяшям абидясинин, эеж дя олса, Азярбайжан дилиня тяржцмяси вя няшри, филолоэийамызын елми дювриййясиня да-хил едилмяси, тядгигатчылара, эениш зийалы вя охужу кцтлясиня чат-дырылмасы юлкямизин елми-мядяни щяйатында мцщцм щадисядир.

Бу надир лцьят-енсиклопедийа сайясиндя гядим йазылы аби-дяляримизин даща дцзэцн охунмасы вя анлашылмасы, милли мядя-ниййятимизин бир чох мцщцм жящятляринин даща йахшы юйрянил-мяси вя гавранылмасы мцмкцн олажагдыр. ДЛТ мин ил бундан яввялки дилимизин, тарих вя мядяниййятимизин ян дяйярли, ян баш-лыжа мянбяйи вя мяхязи кими елмимиздя тамамиля йени цфцгляр 1 М.Ф.Кюпрцлц. Тцрк Дили ве Едебийаты Щаккында Араштырмалар. Истанбул: 1934, с. 42. 2 А.Н.Кононов. Махмуд Кашгарский и его «Дивану лугат ит-тюрк». СТ, 1972, № 1, с. 16-17.

11

вя истигамятляр ачмаьа, даща эениш, даща ящатяли вя даща дярин арашдырмалар апармаьа кюмяк едяжякдир»1.

Мащмуд Кашьаринин анадан олмасынын 1.000-жи ил-дюнцмц мцнасибятиля Тцркийянин мядяниййят назирлийи, ТИКА, Тцрк Дил Гуруму, бир сыра университетляр мцхтялиф тядбирляр ке-чирмяйи планлашдырмышлар. Анкарада йерляшян Аврасийа Йазар-лар Бирлийи ися Мащмуд Кашьаринин буэцнядяк тапылмамыш «Ки-табц жяващир ин-нящви фи лцьат-ит-тцрки» ясярини тапан шяхся 1.000 жцмщуриййят алтыны юдцл вериляжяйини бяйан етмишдир.

Щюрмятли устадым, щяр ишдя даим мяня мяняви дястяк олан, юз кюмяйини вя дяйярли мяслящятлярини ясирэямяйян Азяр-байжан Милли Елмляр Академийасынын мцхбир цзвц, Тцрк Дил Гурумунун фяхри цзвц, ямякдар елм хадими, Бакы Дювлят Университети тцрколоэийа кафедрасынын мцдири, милли тцрколоэи-йамызын вижданы вя байрагдары, филолоэийа елмляри доктору, про-фессор Тофиг Щажыйевин тювсийяси вя исрары иля Мащмуд Кашьа-ринин 1.000 иллик йубилейиня тющфя олараг «Диванц лцьат-ит-тцрк»дян бящс едян ян мцщцм китаб, монографийа вя елми мягалялярин библиографик эюстярижисини щазырламаьы юз ющдямя эютцрдцм. Тофиг мцяллим беля бир вясаитя жидди ещтийаж дуйул-дуьуну вя бунун тцрколоэийа елми, тцрк дили вя мядяниййяти гаршысында мцщцм хидмят олажаьыны тялгин етдийи цчцн мян бу аьыр, цзцжц ишя эиришдим, Мащмуд Кашьари вя «Диван» щаггын-да мцхтялиф иллярдя вя юлкялярдя 18 дилдя (Азярбайжан, тцрк, уйьур, юзбяк, газах, тцркмян, татар, башгырд, фарс, тажик, Чин, йапон, рус, инэилис, франсыз, алман, италйан вя мажар) гялямя алынмыш 1.300-я гядяр елми ядябиййат топладым. Онлардан там минини сечяряк бир нечя ай яввял «Мащмуд Кашьаринин 1.000 иллийик йубилейиня 1.000 библиографик эюстярижи»2 адлы китабы тяртиб етдим. Бу вясиля иля мцяллимим вя достум Тофиг Щажыйевя юз дярин миннятдарлыьымы изщар етмяк истяйирям. Щяр бир елми яся-римдя олдуьу кими, бурада да бцтцн уьурлар она, гцсурлар мяня аиддир.

1 Т.И.Щажыйев. Редактордан. Мащмуд Кашьари. Диванц лцьат-ит-тцрк. Тяржцмя едян вя няшря щазырлайан Рамиз Яскяр. Бакы: Озан, 2006, Ы жилд, с. 7. 2 Рамиз Яскяр. Мащмуд Кашьаринин 1.000 иллик йубилейиня 1.000 библиографик эюстярижи. Бакы: МБМ, 2008, 96 с.

12

Бу эюстярижиляр арасында танынмыш диваншцнас алимлярдян М.Ф.Кюпрцлц, Я.Жяфяроьлу, М.Ш.Цлкцташыр, М.Мансуроьлу, Н.Щажыеминоьлу, Я.Б.Яржиласун, К.Броккелманн, Р.Данкофф, Ж.Келли, А.Н.Кононов, Т.А.Боровкова, Н.А.Баскаков, Я. Няжиб, Я.Тенишев, С.Мцтяллибов, Щ.Щясянов, Х.Нигматов, А. Курышъанов, Я.Жяфяр, Я.Дямирчизадя, Ф.Зейналов, М.Ширялийев, Ж.Жяфяров, В.Асланов, Т.Щажыйев, Е.Язизов, И.Вялийев вя баш-галарынын йаздыьы ясярляр хцсусиля дяйярлидир.

Тябии ки, эюстярижидяки бцтцн ясярляр доьрудан-доьруйа «Диванц лцьат-ит-тцрк»я аид дейилдир. Онларын бир гисми Гара-ханиляр империйасынын тарихиня, ХЫ ясрин ядяби-бядии мцщитиня, ДЛТ иля «йашыд» олан диэяр ясярляря (мясялян, «Гутадьу Билиэ»я вя йа «Дядя Горгуд» дастанларына), орта ясрляр Азярбайжан йазылы абидяляриня даир арашдырмалара, яски лцьятляря, щабеля грамматикайа аиддир. Бунлар ДЛТ-ни даща йахшы тящлил етмяк вя анламаг цчцн охужуйа лазым олан ясярлярдир.

ДЛТ иля баьлы буэцня гядяр Тцркийядя, Русийада, Ал-манийада, АБШ-да, Чиндя, Юзбякистанда, Азярбайжанда вя диэяр юлкялярдя апарылмыш бцтцн тядгигатлар, йазылмыш елми ясяр-ляр мяним тезликля чапдан бурахмаьы нязярдя тутдуьум «Мащмуд Кашьари вя онун «Диванц лцьат-ит-тцрк» ясяри» адлы монографийамда эениш шякилдя шярщ едилмишдир.

«Диванц лцьат-ит-тцрк» мювзусунда нювбяти вясаити, йяни ДЛТ-нин грамматик эюстярижисини щазырлайаркян ялимдяки бцтцн библиографик эюстярижиляри (тяхминян 1.300 ясяр) няшр ет-мяк гярарына эялдим. Инанырам ки, бу кичикщяжмли вясаит Мащмуд Кашьари вя онун юлмяз «Диванц лцьат-ит-тцрк» ясяри щаггында бундан сонра Азярбайжанда вя гардаш тцрк дювлят-ляриндя, щабеля башга юлкялярдя апарылажаг елми-тядгигат ишляри цчцн мцщцм гайнаг олажаг вя ясярин елми-мядяни мцщитдя популйарлашмасына вя диваншцнаслыьын инкишафына йардым едя-жяк.

Йери эялмишкян, ону да дейим ки, бу эюстярижиляря Азяр-байжан алимляринин даща чох ещтийажы вар. Чцнки диваншцнаслыг сащясиндя юлкямиздя жидди уьурлар газанылдыьыны сюйлямяк мцмкцн дейил. Бунун башлыжа сябябляриндян бири ДЛТ-нин мил-ли филолоэийамызын дювриййясиня эеж дахил едилмясидир. Йалныз

13

ону демяк кифайятдир ки, «Диван»ын Азярбайжан дилиндя няшри иши биздя Тцркийядякиндян тягрибян 60 ил, юзбяклярдян 40 ил, уйьурлардан 20 ил, газахлардан 10 ил сонра йериня йетирилмишдир. Щалбуки «Диван»ын Азярбайжан дилиндя няшр олунмамыш илк тяржцмяси ютян ясрин 30-жу илляриндя баша чатдырылмышдыр. Щямин дюврдя ДЛТ щаггында бязи тядгигатлар да апарылмышдыр.

Щяля 1924-жц илдя танынмыш ядябиййатшцнас Щяняфи Зей-наллы «Диван» вя Мащмуд Кашьари щаггында юз мцлащизялярини билдирмишдир1. 1926-жы илдя Бакыда кечирилян Ы Цмумиттифаг тцрколоъи гурултайда Бякир Чобанзадя (1893-1937) ДЛТ-нин материаллары ясасында тцрк лящжяляринин йахын гощумлуьу щаг-гында мярузя2 иля чыхыш етмишдир. О, Фярщад Аьайевля бирликдя йаздыьы тцрк грамматикасындан бящс едян китабында3 да йери эялдикжя «Диван»дан сюз ачмышдыр.

Щямин иллярдя АДУ-нун шярг факцлтясиндя чалышан Фяля-стин (бязи мянбяляря эюря Сурийа) мяншяли христиан яряб олан та-нынмыш алим ял-Жузи Бяндяли Сялиба (елм аляминдяки христиан ады: Пантелеймон Кристович Ъузе, 1871-1942) ДЛТ щаггында бир нечя санбаллы мягаля йазараг ясяри жидди шякилдя тядгиг ет-мишдир4. Бурайа С.Х. Хожайевин бир мягалясини5 дя ялавя етмяк лазымдыр. Мяшщур ядябиййатшцнас Ямин Абид дя ДЛТ барядя дяйярли фикирляр сюйлямишдир6. Бунлардан башга, мятбуатда чы-хан бязи йазылар ДЛТ-нин эениш охужу кцтлясиня таныдылмасы бахымындан мцщцм рол ойнамышдыр.

1937-жи илдя Х.С.Хожайевин ЧК тяряфиндян физики мящвин-дян сонра узун илляр Азярбайжанда «Диван» мювзусуна бир нюв табу гойулмуш, щеч бир тядгигат иши апарылмамышдыр. Йалныз

1 Щ.Зейналлы. Сечилмиш ясярляри. Бакы: Йазычы, 1983, с. 127. 2 Б.Чобанзаде. О близком родстве тюркских наречий. Ы Всесоюзный тюркологический съезд. 26 февраля–5 марта 1926 г. Баку: 1926, с. 96-102. 3 Б.Чобанзадя, Ф.Аьазадя. Тцрк грамери. Бакы: 1929, 201 с. 4 П.К.Ъузе. Китаби-диванц лцьат-ит-тцрк. Дядя Горгуд. Елми-ядяби топлу. Бакы: 2006, № 1, с. 96-105; йеня онун: Тщесаурус Линэуарум Туркожум. Известия восточного факультета Азер-байджанского гос. университета. Востоковедение, Ы, 1926, с. 74-94; ЫЫ, 1927, с. 27-35. 5 Х.С.Ходжаев. «Дивани лугати тюрк» Махмуда Кашгарского. Труды Азербайджанского филиала АН СССР, серия лингвистическая, Баку: 1936, № 31, с.105-112. 6 Я.Абид. Щежа вязнинин тарихи. «Маариф ишчиси» ъурналы, 1927, № 3, с. 50-55.

14

1947-жи илдя азярбайжанлы тцркологлардан Й.З.Ширванинин Юз-бякистанда уйьур дилиндя бир мягаляси1 дярж едилмишдир

Бу вязиййят 1958-жи иля гядяр давам етмишдир. Щямин ил эюркямли алим Я.Жяфяр шяргшцнасларын Дашкянддя кечирилян Ы елми конфрансында Мащмуд Кашьаринин лингвистика тарихиндя илк дяфя тятбиг етдийи мцгайисяли-тарихи метод щаггында мярузя охумушдур2.

Бундан 6 ил сонра Я.Дямирчизадянин йахын мювзуда бир мягаляси дярж едилмишдир3. Бурада ДЛТ мцяллифинин дцнйа дил-чилийи тарихиндяки мцстясна мювгейи елми дялиллярля эюстярилмиш, тцрк дилляринин юйрянилмясиндя онун ролу вя хидмяти вурьулан-мышдыр. Цмумиййятля, Я.Дямирчизадя Азярбайжан ядяби дили тарихиндян, Дядя Горгуд дастанларынын дилиндян бящс едян ки-табларында тез-тез ДЛТ-йя мцражият етмиш, мцвафиг паралел вя мцгайисяляр апармышдыр4.

Ютян ясрин 60-жы илляриндя Г.Байрамовун5 вя Г.Гулийевин6 мягаляляри чап олунмушдур.

Ясярин 900 иллик йубилейи яряфясиндя юлкямиздя диваншцнас-лыг сащясиндя бир жанланма йаранмыш, ДЛТ иля баьлы бир сыра йа-зылар гялямя алынмышдыр. Бунлардан М.Ширялийевин Мащмуд Кашьаринин диалектолоъи эюрцшлярини тящлил едян мягаляси7 хцсуси гейд олунмалыдыр. Алим бурада «Диван» мцяллифини дцнйада илк диалектолог кими характеризя етмиш, онун излядийи елми ме-тоду эюздян кечирмишдир. В.Асланов бир ясяриндя8 «Диван» иля Азярбайжан дили арасында мцгайисяляр апармыш, Ж.И.Жяфяров ДЛТ-дя алынма сюзляр, кянчяк вя арьу дилляри щаггында мяга- 1 Й.З.Ширвани. М.Кошьарий ва унинг «Девону луьотит турк» асари. «Шарк хакикати», Тошкент: 1947, № 3. 2 А.Джафар. Из истории применения сравнительно-исторического метода к изучению тюрк-ских языков. Материалы Ы научной конференции востоковедов. Ташкент: 1958, с. 856-862. 3 А.М.Демирчизаде. Сравнительный метод лингвиста ХЫ века М.Кашгарского. Изв.АН Азерб.ССР. Серия общественных наук. 1964, № 4, с. 45-55. 4 Я.М.Дямирчизадя. Азярбайжан ядяби дилинин тарихи. Ы щисся. Бакы: Маариф, 1979, 268 с., йеня онун: «Китаби-Дядя Горгуд» дастанларынын дили. Бакы: Елм, 1999, 140 с. 5 Г.А.Байрамов. М.Кашьаринин «Дивани-лцьят ит-тцрк» ясяриндя тцрк дилляри-нин фразеолоъи ващидляри. АДУ-нун Елми ясярляри, дил вя ядябиййат серийасы, Бакы: 1966, № 5, с. 18-26. 6 Г.Кулиев. О форме внительного падежа сюзин, теwесин в тексте «Диванц луэат-ит-тцрк» М.Кашгари. СТ, 1970, № 4, 67-70. 7 М.Ш.Ширалиев. Махмуд Кашгарский как диалектолог. СТ, № 1, 1972, с. 24-30. 8 В.И.Асланов. «Дивану лугат ит-тюрк» М.Кашгари и азербайджанский язык. СТ, 1972, № 1, с. 61-74.

15

ляляр1 гялямя алмыш, Е.Язизов ися дилимиздя гядим диалектлярин излярини ДЛТ-йя истинадян арашдырмышдыр2.

Диэяр йазылардан С.Х.Хожайев щаггында Я.Тащирзадянин бир мягалясини3, щямин мювзуда Я.Шамилин цч мягалясини4 гейд етмяк лазымдыр.

Танынмыш тцркологлардан мярщум Ф.Зейналов «Диван»ла ардыжыл мяшьул олмушдур. О, ДЛТ-йя щяср олунмуш мягалясин-дя вя китабында5 Мащмуд Кашьари вя «Диван» щаггында дол-ьун мялумат вермиш, орта вя йени тцрк дюврцндян бящс едян ясярляриндя6 ися тез-тез ДЛТ-йя мцражият етмишдир.

Бундан сонра бязи дярслик вя елми-популйар няшрлярдя ДЛТ барядя аз-чох билэи верилмяйя башланмышдыр. Мясялян, П. Хялилов али мяктяблярин филолоэийа факцлтяляри цчцн нязярдя ту-тулан дярсликляриндя7, Я.Сяфярли вя Х.Йусифовун8, К.Вялийевин9 китабларында, Анарын «Мин беш йцз илин оьуз ше’ри» адлы анто-

1 Ж.И.Жяфяров. Гядим эянжяк дили. Тцрк дилляринин тарихи вя диалектолоэийасы проблемляри. Бакы: 1986, с. 13-18; йеня онун: М.Кашгаринин «Дивани-лцьят ит-тцрк» ясяриндя алынма сюзляр. Тцрк дилляринин лексик-морфолоъи гурулушу. Бакы: 1981, с. 55-70; йеня онун: М.Кашгаринин «Дивани лцьят ит-тцрк» ясяриндя алынма сюзляр. Тцрк дилляринин йазылы абидяляриня даир тядгигляр. Бакы: 1985, с. 32-38; йеня онун: Гядим арьу дили. Дилчилик жоьрафийасы, тарихи диалектолоэийа вя тцрк дилляринин тарихи проблемляри. Елми ясярлярин тематик мяжмуяси. Бакы: 1982, с. 79-84. 2 Е.Язизов. Азярбайжан дилиндя гядим диалектлярин изляри (М.Кашьари «Диван»ынын материаллары ясасында). Бакы Университетинин хябярляри, щуманитар елмляр серийасы. 1996, № 1, с. 5-14; йеня онун: Азярбайжан дилинин тарихи диалектолоэийасы: диалект системинин тяшяккцлц вя инкишафы. Бакы: Бакы Университети няшриййаты, 1999, 352 с.; йеня онун: М.Кашьари лцьяти вя ХЫ ясрин тцрк диа-лектляри. Сюз хязиняси. Бакы: Маариф, 1995, с. 88-93; йеня онун: М.Кашьари лцьятиндяки ики шерин мянбяйи. «Тцрколоэийа», 2003, № 1-2, с. 17-19; йеня онун: ХЫ ясрин тцрк диалектляри. «Хязяр» ъурналы, 1993, № 3, с. 87-90. 3 А.Тагирзаде. Халид Саид Ходжаев. СТ, 1988, № 3, с. 96-97. 4 А.Шамил. Щалит Саид: Юмрцнц Ортак Тцрк Кцлтцрцне Адайан Адам. Йом (Тцрк дцнйасы мядяниййят дярэиси-рцблцк). 2007, сайы 6, с. 60-74; йеня онун: Щалит Саид’ин Умумтцрк Дилинин ве Кцлтцрцнцн Корунмасында Ролц. Улусларарасы Асйа ве Кузей Африка Чалышмалары Конэреси ИЖАНАС-38. 10-15 Ейлцл 2007, Анкара: Билдири Юзетлери, с. 3-4; йеня онун: Халид Сяид. Фило-лоэийа арашдырмалары топлусу, 2003, сайы 19, с. 36-52. 5 Ф.Р.Зейналов. М.Кашьари вя онун «Диванц лцьат-ит-тцрк» ясяри. АДУ-нун Елми Хябярляри, Бакы: 1971, № 5, 18-26; йеня онун: Гядим тцрк йазылы абидяляри. Бакы: АДУ няшри, 1980, 96 с. 6 Ф.Р.Зейналов. Тцрк дилляринин мцгайисяли грамматикасы. Ы. Бакы: 1974, 142 с.; йеня онун: Тцрк дилляринин мцгайисяли грамматикасы. ЫЫ. Бакы: 1975, 131 с.; йеня онун: Тцрк дилляринин мцгайисяли грамматикасы. Ы. Бакы: 2008, 354 с.; йеня онун: Тцрколоэийанын ясаслары. Бакы: 1981, 348 с. 7 П.Хялилов. ССРИ халглары ядябиййаты. ЫЫ. Бакы: Маариф, 1977, с. 10-12; с. 81-82; йеня онун: Тцрк халгларынын вя шярги славйанларын ядябиййаты. Ы. Бакы: Маариф, 1994, с. 92-95. 8Я.Сяфярли, Х.Йусифов. Гядим вя орта ясрляр Азярбайжан ядябиййаты. Бакы: Маариф, 1982, с. 24. 9 К.Вялийев. М.Кашьарлы. Сюзцн сещри. Бакы: Йазычы, 1986, с. 181-189.

16

лоэийасында1, Н.Жяфяровун «Тцрк халглары ядябиййаты» мцнтя-хябатында2 М.Кашьаринин «Диван»ындан сюз ачылмышдыр. Х.Короьлу да юз ясярляриндя3 «Диван»дан бящс етмиш, Алп Яр Тонга (Яфрасийаб) образынын тцрклярдяки вя фарслардакы бядии тяжяссцмцндян, тарихи-дастани мащиййятиндян сюз ачмыш, бир сыра мараглы фикирляр иряли сцрмцшдцр.

Эюрцндцйц кими, ютян ясрин 80-жи илляринин орталарына гя-дяр юлкямиздя «Диван» барядя щеч бир монографийа вя диссер-тасийа йазылмамышдыр. Бу сащядя илк аддым кими А.Рящимовун намизядлик диссертасийасы4 тягдирялайигдир.

«Диван»ын юйрянилмясиндя Азярбайжан Милли Елмляр Академийасы Нясими адына Дилчилик Институтунун ямякдашлары-нын ролу айрыжа вурьуланмалыдыр. Онлар ДЛТ-нин дилчилик сащя-синдяки дяйяри, тцрколоэийадакы ящямиййяти барядя мцхтялиф сяпкили елми ясярляр йазмышлар. Бу мянада А.Ялизадянин бирбаша ДЛТ-йя щяср олунмуш мягаляляри5 юз елми сиглятиня эюря хцсу-силя сечилир. Р.Ейвазованын эюркямли Азярбайжан шаири Кишвяри-нин «Диван»ы иля М.Кашьаринин вя Я.Няваинин йарадыжылыьы ара-сында апардыьы паралелляр вя ясяр щаггында тядгигаты6 диггяти даща чох жялб едир.

2001-жи илдя Азярбайжанда ДЛТ щаггында ики моногра-фийа ишыг цзц эюрмцшдцр. Бунлардан бири Я.Жащанэирин гялями- 1 Гашгарлы Мащмуд. Мин беш йцз илин оьуз ше’ри (антолоэийа). Тяртибчи, юн вя сон сюзлярин мцяллифи Анар. Бакы: Азярбайжан няшриййаты, 1999, с. 41-44. 2 Н.Жяфяров. Тцрк халглары ядябиййаты. Бакы: Шашоьлу, 2006, Ы жилд, с. 36-146. 3 Х.Г.Короглы. Алп Эр Тонга и Афрасияб по Ю.Баласагуни, М.Кашгари и другим авторам. СТ, 1970, № 4, с.108-115; его же: Взаимосвязи эпоса народов Средней Азии, Ирана и Азер-байджана. М.: 1983, 336 с.; йеня онун: Оьуз гящряманлыг епосу. Бакы: Йурд, 1999, 243 с. 4 А.Рагимов. «Дивану лугат-ит-тюрк» М.Кашгари и лексика азербайджанского языка. АКД, Баку: 1985, 26 с. 5 А.Ялизадя. Биринжи Тцрколоъи Гурултай вя Мащмуд Кашьарлынын «Дивани лцьяти-тцрк» ясяри. «Тцрколоэийа», 2006, № 2, с. 97-103; йеня онун: Мащмуд Кашьари вя онун «Дивани лцьяти-тцрк» ясяри. АМЕА-нын Хябярляри, 2004, № 3-4, с. 53-64; йеня онун: Мащмуд Кашьаринин «Дивани лцьяти-тцрк» ясяри вя елми цслуб. Фиолоэийа мясяляляри: нязяриййя вя методика. ЫЫЫ бу-рахылыш, Бакы: 1995; йеня онун: Проф. Я.Дямирчизадя вя «Дивани лцьяти-тцрк» ясяри. Педагоъи Университетин Хябярляри. Бакы: 2001; йеня онун: Дивани луэати-тцрк wорк афтер Мащмуд Касщ-эари. «Азербайджан и азербайджанцы». Баку: 2003, № 3-4. 6 Р.Ейвазова. Кишвяри «Диван»ынын дили (морфолоъи хцсусиййятляр). Бакы: Елм, 2005, 370 с.; йеня онун: Мащмуд Кашьаринин «Диванц лцьат-ит-тцрк» ясяриндяки бир нечя етноним вя топо-нимлярин ареаллары. Орта яср ялйазмалары вя Азярбайжан мядяниййяти тарихи проблемляри. ЫЫЫ республика елми-нязяри конфрансы материаллары. Бакы: Юрняк, 1992, с. 70-73; йеня онун: Орта яср ядяби дил ялагяляринин Кишвяри ясярляриндя тязащцрц. Бакы: Елм, 1999, 293 с.; йеня онун: Язык «Диван»а Кишвери (морфологические особенности). АКД, Баку: 1977, 32 с.

17

нин мящсулудур1. Ясяр тцрколоэийада чох аз юйрянилмиш бир са-щяйя–лингвистик поетикайа щяср едилмишдир. Бу мянада тядгига-тын мцстясна ящямиййяти вя шяксиз уьуру вурьуланмалыдыр. Мцяллиф бурада ДЛТ-дяки бядии мятнляри ятрафлы тящлил етмишдир. А.Хялилин «Мащмуд Kашгарлынын «Тцрк дилляринин диваны китабы»нда ядяби мятнляр»2 адлы монографийасы да мараг доьурур. Даща сонра щямин мювзуда намизядлик диссертасийа-сы йазан вя щямкары Я.Жащанэирдян фяргли олараг юз тядгигат-ларында йалныз аталар сюзлярини тящлил едян алим ДЛТ-дяки паре-миолоъи ващидляр барядя хейли мягаля дя3 гялямя алмыш, 2006-жы илдя «Яски тцрк савларынын семиотикасы»4 китабыны няшр етдирмиш-дир. Бу ясяр дя юз йцксяк елми сявиййяси иля сечилир.

Артыг М.Кашьари вя «Диван» орта мяктяблярин йухары си-нифляринин дярс програмына5 дахил едилмишдир, университетлярин филолоэийа факцлтяляриндя хцсуси курс кими тядрис олунур.

Севиндирижидир щалдыр ки, эянж тядгигатчылар да ДЛТ-йя мараг эюстярирляр. Бу сащядя Ж.Казымовун6 вя Ш.Щясянлинин7 гяляминдян чыхмыш йазылары гейд етмяк олар.

Азярбайжанда ДЛТ иля ялагядар чап олунан бязи мягаля-ляр бу сятирлярин мцяллифиня мяхсусдур. Онун «Диван»ын Азяр- 1 Я.Жащанэир. Гядим тцрк ядябиййатынын лингвистик поетикасы (М.Кашьарлынын «Диванц лцьат-ит-тцрк» ясяриндяки бядии нцмуняляр ясасында). Бакы: Елм, 2001, 168 с. 2 А.Хялил. М.Kашьаринин «Тцрк дилляринин диваны китабы»нда ядяби мятнляр. Бакы: 2001, 182 с. . 3 А.Хялил. М.Kашгарлынын «Китаби дивани лцьят-ит тцрк» ясяриндя паремиолоъи ващидлярин струк-тур-семантик тящлили. НДА, Бакы: 2005, 30 с.; йеня онун: «Дивани лцьят-ит тцрк»цн паремиолоъи фонду вя тяркиб елементляри. АШХЯТ, Бакы: 2005, № 16, с. 89-93; йеня онун: ДЛТ-дя паре-миолоъи мятнлярин тядгигиня даир. АШХЯТ, Бакы: 2005, № 13, с. 159-189; йеня онун: ДЛТ-дя паремиолоъи ващидлярин семиотик структуруна даир. АШХЯТ, Бакы: 2005, № 14, с. 165-177; йеня онун: М.Кашгарлынын елми фяалиййятиндя фолклоршцнаслыьын йери. «Дядя Горгуд» топлусу, Бакы: 2002, № 4, с. 44-57; йеня онун: М.Кашгарлынын фолклоршцнаслыг фяалиййяти. АШХЯТ, Бакы: 2002, № 11, с. 91-100. 4 А.Хялил. Яски тцрк савларынын семиотикасы. Бакы: Сяда, 2006, 164 с. 5 Мащмуд Гашгарлы. Азярбайжан дили. Х синиф. Бакы: 2005, с. 24. 6 Жащид Казымов. Мащмуд Кашгарлынын «Диван»ында щидронимляр. Тядгигляр. Бакы: 2007, с. 108-113; йеня онун: Мащмуд Кашгарлынын «Диван»ында оьуз бойлары. Елми ахтарышлар. ХХВЫЫ. Бакы: Сяда, 2006, с. 134-139; Мащмуд Кашгарлынын «Диван»ында ономастик терминляр. Тер-минолоэийа мясяляляри. Бакы: 2007, с. 159-164; йеня онун: Мащмуд Кашгарлынын «Диван»ын-дакы топонимлярин Азярбайжан яразисиндяки изляри. Ономастика. Елми-ономастик ъурнал. Бакы: 2008, № 1-2, с. 154-161; Мащмуд Кашгарлынын «Диванц лцьат-ит-тцрк» ясяриндя Мангышлак, Манкянд вя Мангуз топонимляри. Таьыйев охулары. Бейнялхалг елми конфранс, Бакы: 1-2 ийун 2006-жы ил, с. 142-145. 7 Шябням Щясянли. М.Кашьаринин «Диванц лцьат-ит-тцрк» абидясиндя ишлянян терминляр. Терми-нолоэийа мясяляляри, Бакы: 2006, с. 68-74; йеня онун: Тцрк дцнйасынын илк енсиклопедийасы. Тядгигляр, 2006, № 1, с.6-12.

18

байжан дилиня тяржцмясиня йаздыьы юн вя сон сюзляр, шярщ, гейд вя изащлар, гялямя алдыьы мягаляляр, маэистр пилляси цчцн тяртиб етдийи програмлар, мятбуат сящифяляриндя чыхышлары ясярин елми даирялярдя вя эениш охужу кцтляси арасында популйарлашдырылмасы мягсяди эцдцр.

«Диван»ын ана дилимизя тяржцмясинин чапдан чыхмасы елми вя ижтимаи даирялярдя бюйцк севинжля гаршыланмыш, бир сыра елм вя мядяниййят хадимляри бу мцнасибятля мятбуатда вя медиа органларында чыхыш етмишляр. Онлар тцрклцйцн вя тцрколоэийанын шащ ясяринин Азярбайжан дилиня чеврилмясини милли мядяниййяти-мизин байрамы кими гиймятляндирмишляр1.

ДЛТ-нин азярбайжанжа няшринин Азярбайжан Йазычылар Бирлийинин Натяван адына клубунда, АМЕА Фолклор Институ-тунда, Бакы Славйан Унивеситетиндя, Анкарада Аврасийа Йа-зарлар Бирлийиндя, Тцрк Дил Курумунда тягдимат мярасимляри-нин кечирилмяси, Бакынын бцтцн телеканалларында, 2007-жи илин апрелиндя ТРТ-Инт каналында хцсуси верилишляр верилмяси, АзТВ-дя икищиссяли «Мащмуд Кашьари» филминин чякилмяси дя гейд олунмалыдыр.

Щазырда Азярбайжанын али мяктябляриндя вя елми гурум-ларында бирбаша ДЛТ иля баьлы бир нечя намизядлик вя докторлуг диссертасийасы, диплом вя бурахылыш ишляри йазылыр, мцхтялиф тядги-гатлар апарылыр. Лакин эюрцляжяк ясас ишляр щяля юндядир.

Бурада верилян библиографик эюстярижиляр дилляря эюря тясниф едилмиш вя ялифба сырасы иля дцзцлмцшдцр.

Бу эюстярижилярин няшри цчцн Елми Шуранын гярарыны чыха-ран АМЕА Фолклор Институтуна, институтун директору, китаба мцсбят ряй верян профессор Щцсейн Исмайылова, диэяр ряйчиляря –профессорлар Язизхан Танрывердийя, Мяммядяли Гыпчаьа вя Мящяррям Мяммядлийя дя тяшяккцрц юзцмя борж билирям.

Айрыжа, бу библографик эюстярижинин няшри иля баьлы мятбяя хяржлярини юз цзяриня эютцрян Аврасийа Йазарлар Бирлийиня, Бир- 1 Анар. Мядяниййятимизин бюйцк байрамы. «Ядябиййат» гязети, 17 11.2006; йеня онун: Рамиз Яскяря ачыг мяктуб. «525-жи гязет», 17.11.2006; И.Аббасов. Тцрклцйцн шащ ясяри Азярбайжан дилиндя. «Халг гязети», 24.11.2006; А.Нябийев. Тцркцн гызыл китабы. «Азярбайжан» гязети, 24.06.2007; З.Зийа. С. Дямирялин щядиййяси. «Експресс», 9.11.2006; П.Гулийева. «Диванц луьат-ит-тцрк» Азярбайжан дилиндя. Бцллетен. Азярбайжанда Ататцрк Мяркязинин рцблцк няшри. Бакы: АзАтаМ, 2007, № 4 (20), с. 27-30.

19

лийин дяйярли башканы, тез-тез мяня телефон ачараг ишин эедиши иля марагланан язиз достум Др. Йагуб Дялиюмяроьлуна сонсуз миннятдарлыьымы чатдырмаг истяйирям. Онун бу хидмяти щеч заман унудулмайажаг вя даим шцкранла анылажаг.

Мяня мцхтялиф юлкялярдя апарылан тядгигатлар, йерли ки-табханалардакы ясярляр барядя мялуматлар эюндярян, мяни йени чыхан елми ядябиййатла фасилясиз тяжщиз едян язиз достларым Доч. Др. Хялил Бала (Истанбул Университети), Доч. Др. Яркин Ямятя (Анкара Университети), Сейфяддин Алтайлыйа (ТРТ), АБШ-да тящсил алан кичик гардашым Яли Яскяря (Жон Мейсон Университе-ти, Вашингтон), АзярТАЖ-ын Орта Асийа цзря хцсуси мцхбири Гулу Кянэярлийя вя диэяр достлара црякдян тяшяккцр едирям.

Бу няжиб ишдя мяни дястякляйян щяр кяс мяняви бахымдан ейнян мяним гядяр бу эюстярижлярин щяммцяллифидир.

Рамиз ЯСКЯР.

Бакы, 15 ийул 2008-жи ил.

   

20

    

БИБЛИОГРАФИК ЭЮСТЯРИЖИЛЯР Азярбайжан дилиндя: 1. Аббасов И. Тцрклцйцн шащ ясяри Азярбайжан дилиндя // Халг

гязети, 24 нойабр 2006. 2. Абдуллайев Я.З. Кюмякчи нитг щиссяляри. Бакы: АДУ няш-

риййаты, 1958, 49 с. 3. Абид Я. Щежа вязнинин тарихи // Маариф ишчиси, 1927, № 3, с.

50-55. 4. Адилов М.И. Азярбайжан дилиндя тяглиди сюзляр. Бакы: АДУ

няшри, 1979, 96 с. 5. Анар. Мядяниййятимизин бюйцк байрамы//Ядябиййат гязети,

17 нойабр 2006. 6. Анар. Рамиз Яскяря ачыг мяктуб // 525-жи гязет, 17 нойабр

2006. 7. Ахундов А.А. Мцасир Азярбайжан дилинин фонетикасы. Бакы:

Маариф, 1984, 390 с. 8. Ахундов А.А. Мцасир Азярбайжан дилинин тарихи фонетикасы.

Бакы: АДУ няшри, 1973, 112 с. 9. Ахундов А.А. Цмуми дилчилик. Дилчилийин тарихи, нязяриййяси

вя методлары. Бакы, Маариф, 1979, 254 с. 10. Азярбайжан дилинин диалектолоъи атласы. Бакы: Елм, 1990,

284 с. 11. Азярбайжан дилинин диалектолоъи лцьяти. Бакы: 1964, 466 с. 12. Азярбайжан дилинин Муьан групу диалект вя шивяляри. Ба-

кы:1955, 261 с 13. Азярбайжан дилинин Нахчыван групу диалект вя шивяляри. Ба-

кы: 1962, 362 с. 14. Азярбайжан дилинин гярб групу диалект вя шивяляри. Бакы:

1967, 352 с.

21

15. Азярбайжан дилинин грамматикасы. Бакы: ЕА няшриййаты, 1960, 324 с.

16. Баласагуни Йусиф Хасс Щажиб // АСЕ, ж. 1, Бакы: 1976, с. 582.

17. Баласагунлу Йусиф. Гутадгу Билик. Хошбяхтлийя апаран елм. Тяржцмя едянляр: К.Вялийев, Рамиз Яскяр. Бакы: Азярняшр, 1994, 492 с. (сятри тяржцмя).

18. Баласагунлу Йусиф. Гутадгу Билик. Тяржцмя едян: Хялил Рза Улутцрк. Бакы: Эянжлик, 1998, 336 с. (поетик тяржцмя).

19. Байрамов Г.А. Мащмуд Кашьаринин «Дивани-лцьят ит-тцрк» ясяриндя тцрк дилляринин фразеолоъи ващидляри // АДУ-нун Елми ясярляри, дил вя ядябиййат серийасы, Бакы: 1966, № 5, с. 18-26.

20. Бещбудов Сейфи. «Китаби-Дядя Горгуд»да исим щалларынын мцвазилийи // Китаби-Дядя Горгуд». Бакы: Елм, 1999, с. 240-241.

21. Бяйдили Ж. Тцрк мифолоъи сюзлцйц. Бакы, Елм, 2003, 418 с. 22. Будагова З.И., Щажыйев Т.И. Азярбайжан дили. Бакы: Елм,

1992, 200 с. 23. Жащанэир Ясяд. Гядим тцрк ядябиййатынын лингвистик поети-

касы (М. Кашьарлынын «Диванц лцьат-ит-тцрк» ясяриндяки бя-дии нцмуняляр ясасында). Бакы: Елм, 2001, 168 с.

24. Жавадова М. Шащ Исмайыл Хятаинин лексикасы. Бакы: Елм, 1977, 216 с.

25. Жяфяров Ж.И. Гядим арьу дили//Дилчилик жоьрафийасы, тарихи диалектолоэийа вя тцрк дилляринин тарихи проблемляри. Елми ясярлярин тематик мяжмуяси. Бакы: АДУ няшри, 1982, с. 79-84.

26. Жяфяров Ж.И. Гядим эянжяк дили//Тцрк дилляринин тарихи вя диалектолоэийасы проблемляри. Бакы: АДУ няшри, 1986, с.13-18.

27. Жяфяров Ж.И. М.Кашьаринин «Дивани лцьят ит-тцрк» ясяриндя алынма сюзляр (фарс вя яряб сюзляри) // Тцрк дилляринин лексик-морфолоъи гурулушу. Бакы: АДУ няшри, 1981, с. 55-70.

28. Жяфяров Ж.И. М.Кашьаринин «Дивани лцьят ит-тцрк» ясяриндя алынма сюзляр (щинд вя Чин сюзляри) // Тцрк дилляринин йазылы абидяляриня даир тядгигляр. Бакы: АДУ няшри, 1985, с. 32-38.

22

29. Жяфяров Н. Азярбайжаншцнаслыьа эириш. Бакы: АзАтаМ, 2002, 602 с.

30. Жяфяров Н. Жянуби Азярбайжанда ядяби дил: нормалар, цслублар. Бакы: Елм, 1990, 126 с.

31. Жяфяров Н. Епосдан китаба. Бакы: Маариф, 1999, 205 с. 32. Жяфяров Н. Тцрк халглары ядябиййаты. Бакы: Чашыоьлу, 2006,

Ы жилд, с. 36-146. 33. Жяфяров С. Мцасир Азярбайжан дили. Бакы: Маариф, 1982,

216 с. 34. Жялилов Ф.А. Азярбайжан дилинин морфонолоэийасы. Бакы:

Маариф, 1988, 287 с. 35. Жялилов Ф.А. Тцрк дилляриндя сифят дяряжяляринин морфоно-

лоэийасы // Тцрк дилляринин гурулушу вя тарихи. Бакы: АДУ няшри, 1983, с. 116-123.

36. Чобанзадя Бякир. Тцрк-татар лисаниййатына мядхял. Яряб графикалы ялифбадан латын графикасына чевирян вя йени китабын тяртибчиси Нуридя Новрузова. Бакы: Азполиграф, 2006, 180 с.

37. Чобанзадя Б., Аьазадя Ф. Тцрк грамери. Бакы:1929, 201 с. 38. Дямирчизадя Я. Азярбайжан ядяби дилинин тарихи. Ы щисся.

Бакы: Маариф, 1979, 268 с. 39. Дямирчизадя Я. Азяри ядяби дили тарихи. Бакы: 1967, 85 с. 40. Дямирчизадя Я.М. «Китаби-Дядя Горгуд» дастанларынын

дили. Бакы: Елм, 1999, 140 с. 41. Дямирчизадя Я.М. Мцасир Азярбайжан дили. Бакы: Маариф,

1984, 308 с 42. Дямирчизадя Я.М. Мцасир Азярбайжан дилинин фонетикасы.

Бакы: АДПИ-нин няшри, 1960, 147 с. 43. Дямирчизадя Я.М. ХЫ яср дилчиси Мащмуд Кашьаринини

мцгайисяли методу. Азярбайжан Дювлят Педагоъи Институ-тунун Елми ясярляри. ХЫ серийа, Бакы: 1966, № 1, с. 77-102.

44. Ейвазова Р. Кишвяри «Диван»ынын дили (морфолоъи хцсу-сиййятляр). Бакы: Елм, 2005, 370 с.

45. Ейвазова Р. Мащмуд Кашьаринин «Диванц лцьат-ит-тцрк» ясяриндяки бир нечя етноним вя топонимлярин ареаллары//Орта яср ялйазмалары вя Азярбайжан мядяниййяти тарихи проблем-ляри. ЫЫЫ республика елми-нязяри конфрансы материаллары. Бакы: Юрняк, 1992, с. 70-73.

23

46. Ейвазова Р. Орта яср ядяби дил ялагяляринин Кишвяри ясярля-риндя тязащцрц. Бакы: Елм, 1999, 293 с.

47. Ябу Щяййан ял-Яндялуси. Китаб ял-идрак ли-лисан ял-ятрак (Тцрк диллярини дяркетмя китабы). Ярябжядян тяржцмя едян З.М.Бцнйадов. Бакы: Азярняшр, 1992, 115 с.

48. Ял-Жащиз ябу Осман бин Бящр. Тцрклярин фязилятляри. Тяр-жцмя едян вя гейдлярин мцяллифи Мяммядщясян Гямбярли. Бакы: 2001, 80 с.

49. Ялийев Й. Гядим тцрк (руник) йазылы абидяляринин дили диа-лектфювгц (ядяби) щадися кими. НДА, Бакы: 1999, 28 с.

50. Ялийев Й. Гядим тцрк (руник) йазылы абидяляринин дили. Бакы: Нурлан, 2004,182 с.

51. Ялизадя А. Биринжи Тцрколоъи Гурултай вя Мащмуд Кашьар-лынын «Диванц лцьат-ит-тцрк» ясяри // Тцрколоэийа, 2006, № 2, с. 97-103.

52. Ялизадя А. Мащмуд Кашьари вя онун «Диванц лцьат-ит-тцрк» ясяри // АМЕА-нын Хябярляри, 2004, № 3-4, с. 93-104.

53. Ялизадя А. Мащмуд Кашьаринин «Диванц лцьат-ит-тцрк» ясяри вя елми цслуб // Филолоэийа мясяляляри: нязяриййя вя ме-тодика, ЫЫЫ бурахылыш, Бакы: 1995.

54. Ялизадя А. Проф. Я.Дямирчизадя вя «Диванц лцьат-ит-тцрк» ясяри // Педагоъи Университетин Хябярляри. Бакы: 2001, с. 53-54.

55. Ялизадя А.Ж. Азярбайжан дилинин йазылы абидяляриндя исмин йюнлцк щалынын морфолоъи хцсусиййятляри щаггында // Азяр-байжан ЕА-нын Хябярляри, ядябиййат, дил вя инжясянят серий-асы. 1986, № 1, с. 113-116.

56. Ялизадя С. «Шцщяданамя»дя адлар (исим, сифят, сай, явязлик). НД, Бакы: 1965, 280 с.

57. Ялизадя З.Я. Мцасир Азярбайжан дилиндя модал сюзляр. Ба-кы: 1965, 148 с.

58. Ясэяр Яфзяляддин, Гыпчаг Мяммядяли. Тцрк саваш сяняти. Бакы: Йазычы, 1996, 176 с.

59. Яскяр Рамиз. «Диван» ня заман вя щарада йазылмышдыр // Мащмуд Кашьари. Диванц лцьат-ит-тцрк. Бакы: Озан, 2006, Ы жилд, с. 28-30.

24

60. Яскяр Рамиз. DLT-dя яvяzlik // Филолоэийа мясяляляри. 2007, № 7, с. 112-121.

61. Яскяр Рамиз. DLT-dя felин шяkillяri // Азярбайжан Дилляр Университетинин Елми Хябярляри. 2008, № 1, с. 59-65.

62. Яскяр Рамиз. DLT-dя иsmин щал категорийасы // Дил вя ядя-биййат. Бейнялхалг елми-нязяри ъурнал. Бакы: 2008, № 1 (61), с. 73-76.

63. Яскяр Рамиз. ДЛТ-дя исмин кямиййят категорийасы // Тяд-гигляр. 2007, № 4, с. 175-179.

64. Яскяр Рамиз. DLT-dя исмин mяnsubиййят вя xяbяrлик кате-горийалары // Щуманитар елмлярин юйрянилмясинин актуал про-блемляри. Али мяктяблярарасы елми мягаляляр мяжмуяси. Ы бу-рахылыш. Бакы: 2008, с. 28-31.

65. Яскяр Рамиз. DLT-dя kюмякчи nитг hissяляри // Азярбайжан Дилляр Университетинин Елми Хябярляри. 2008, № 2, с. 71-77.

66. Яскяр Рамиз. DLT-dя say // Филолоэийа мясяляляри. 2008, № 1, с. 229-237.

67. Яскяр Рамиз. DLT-dя sifяt // Щуманитар елмлярин юйрянил-мясинин актуал проблемляри. Али мяктяблярарасы елми мягаля-ляр мяжмуяси. ЫЫ бурахылыш. Бакы: 2008, с. 17-22.

68. Яскяр Рамиз. DLT-dя zaman katегорийасы // Тцрколоэийа, 2007, № 3-4, с. 58-65.

69. Яскяр Рамиз. DLT-dя zяrf // Дил вя ядябиййат. Бейнялхалг елми-нязяри ъурнал. Бакы: 2008, № 2 (62), с. 65-66.

70. Яскяр Рамиз. «Диван»ын тапылмасы // Мащмуд Кашьари. Диванц лц-ьат-ит-тцрк. Бакы: Озан, 2006, Ы жилд, с. 43-46.

71. Яскяр Рамиз. «Диван»ын гурулушу // Мащмуд Кашьари. Диванц лц-ьат-ит-тцрк. Бакы: Озан, 2006, Ы жилд, с. 30-31.

72. Яскяр Рамиз. «Диван»ын тяржцмяляри // Мащмуд Кашьари. Диванц лцьат-ит-тцрк. Бакы: Озан, 2006, Ы жилд, с. 34-43.

73. Яскяр Рамиз. «Диван»ын йазылдыьы дювр вя мцщит//Мащмуд Кашьари. Диванц лцьат-ит-тцрк. Бакы: Озан, 2006, Ы жилд, с. 11-19.

74. Яскяр Рамиз. «Диванц лцьат-ит-тцрк» ясяриндя явязлийин ис-тифадя олунмасы. Щуманитар елмлярин юйрянилмясинин актуал

25

проблемляри. Али мяктяблярарасы елми мягаляляр мяжмуяси. ЫЫЫ бурахылыш. Бакы: 2008, с. 55-61.

75. Яскяр Рамиз. «Диванц лцьат-ит-тцрк»дя щежа гялибляри. Ономастика. Елми-ономастик ъурнал, Бакы: 2008, № 3, с. 143-146.

76. Яскяр Рамиз. «Диванц лцьат-ит-тцрк»ля баьлы бязи билэиляр // Елми ахтарышлар (фолклоршцнаслыг: филолоэийа, фялсяфя, тарих, инжясянят вя нязяриййя аспектляри). Бакы: Сяда, 2007, ХХХВ, с. 9-15.

77. Яскяр Рамиз. «Диванц лцьат-ит-тцрк»ц зикр едян мянбяляр // Филолоэийа мясяляляри. 2007, № 8, с. 161-165.

78. Яскяр Рамиз. «Диванц лцьат-ит-тцрк»цн дяйяри // Филолоэийа мясяляляри. 2008, № 2, с. 75-83.

79. Яскяр Рамиз. «Диванц лцьат-ит-тцрк»цн дилинин бязи юзяллик-ляри. Гыса грамматик очерк // Мащмуд Кашьари. Диванц лц-ьат-ит-тцрк. Бакы: Озан, 2006, ЫЫ жилд, с. 344-396.

80. Яскяр Рамиз. «Диванц лцьат-ит-тцрк»цн гурулушу. АШХЯТ, ХХЫВ. Бакы: 2007, с. 24-32.

81. Яскяр Рамиз. «Диванц лцьат-ит-тцрк»цн тапылмасы тарихчяси //Елми ахтарышлар (фолклоршцнаслыг: филолоэийа, фялсяфя, тарих, инжясянят вя нязяриййя аспектляри). Бакы: 2007, ХХХЫЫЫ, с. 46-49.

82. Яскяр Рамиз. «Диванц лцьат-ит-тцрк»цн тядгиги тари-хи//«Ортаг тцрк кечмишиндян ортаг тцрк эяляжяйиня» В улус-ларарасы фолклор конфрансынын материаллары. Бакы: 2007, с. 509-518.

83. Яскяр Рамиз. «Диванц лцьат-ит-тцрк»цн йазылдыьы дювр вя мцщит // Филолоэийа мясяляляри. 2007, № 6, с. 345-354.

84. Яскяр Рамиз. Дцнйа дилчилик елминин корифейи // Мащмуд Кашьаринин 1.000 иллик йубилейиня 1.000 библиографик эюстяри-жи. Бакы: МБМ, 2008, с. 5-11.

85. Яскяр Рамиз. Ясяри зикр едян мянбяляр//Мащмуд Кашьари. Диванц лцьат-ит-тцрк. Бакы: Озан, 2006, Ы жилд, с. 30-31.

86. Яскяр Рамиз. Иглимдян-иглимя, тягвимдян - тягвимя. Бакы: Ишыг, 1987, 103 с.

87. Яскяр Рамиз. Гейдляр вя шярщляр // Мащмуд Кашьари. Ди-ванц лцьат-ит-тцрк. Бакы: Озан, 2006, Ы жилд, с. 501-504.

26

88. Яскяр Рамиз. Гейдляр вя шярщляр // Мащмуд Кашьари. Ди-ванц лцьат-ит-тцрк. Бакы: Озан, 2006, ЫВ жилд, с. 747-748.

89. Яскяр Рамиз. Гутадьу Билиэ. Бакы: Елм, 2003, 320 с. 90. Яскяр Рамиз. «Гутадьу Билиэ» поемасынын Орта Асийада,

Азярбайжанда вя Чиндя тядгиги тарихиндян // Филолоэийа мя-сяляляриня даир тематик топлу. Бакы: 2002, № 3-4 (22-23), АДПУ-нун няшри, сящ. 95-100.

91. Яскяр Рамиз. «Гутадьу Билиэ» поемасынын лексикасы // Дя-дя Горгуд топлусу, Бакы: 2002, № 2 (4), АДПУ-нун няшри, с. 34-36.

92. Яскяр Рамиз. «Гутадьу Билиэ»дя адлар // Шяргшцнаслыьын актуал проблемляри. Проф. Васим Мяммядялийевин йубиле-йиня щяср едилмиш республика елми конфрансынын материаллары. Бакы: 2002, сящ. 136-139.

93. Яскяр Рамиз. «Гутадьу Билиэ»дя явязлик // Тядгигляр. Проф. В.И.Аслановун 75 иллик йубилейиня щяср олунмуш елми кон-франсын материаллары. Бакы: Елм, 2003, с. 168-171.

94. Яскяр Рамиз. «Гутадьу Билиэ»дя явязлик («Китаби-Дядя Горгуд»ла мцгайисядя) // Щ.Я.Ялийев вя Азярбайжан фило-лоэийасы. Бакы: БДУ няшри, 2003, с. 239-248.

95. Яскяр Рамиз. «Гутадьу Билиэ»дя исмин щал категорийасы // Гафгаз Университетинин Елми ясярляри. Бакы: 2002, № 10, с. 31-41.

96. Яскяр Рамиз. «Гутадьу Билиэ»дя исмин кямиййят катего-рийасы // Бакы Университетинин Елми ясярляри, щуманитар се-рийа. Бакы: 2002, № 4, с. 28-32.

97. Яскяр Рамиз. «Гутадьу Билиэ»дя сифят // Тядгигляр. 2. АМЕА Нясими адына Дилчилик Институту. 2003, с. 117-124.

98. Яскяр Рамиз. «Гутадьу Билиэ»: тцрк ядябиййатында мюв-гейи // Дядя Горгуд ъурналы. Бакы: 2003, № 2, с. 40-46.

99. Яскяр Рамиз. М.Кашьари «Диван»ынын тяржцмяляри // Бакы Университетинин Хябярляри, щуманитар елмляр серийасы. Бакы: 2006, № 2, с. 126-133.

100. Яскяр Рамиз. Мащмуд Кашьари вя онун «Диванц лцьат-ит-тцрк» ясяри // Ядябиййат гязети, 19 нойабр 2006.

101. Яскяр Рамиз. Мащмуд Кашьари вя онун «Диванц лцьат-ит-тцрк» ясяри. (Азярбайжанжа няшриня юн сюз) // Мащмуд

27

Кашьари. Диванц лцьат-ит-тцрк. Бакы: Озан, 2006, Ы жилд, с. 8-52.

102. Яскяр Рамиз. Мащмуд Кашьари вя онун «Диванц лцьат-ит-тцрк» ясяринин юйрядилмясиня даир // Азярбайжан мяктяби, 2007, № 6, с. 37-42.

103. Яскяр Рамиз. Мащмуд Кашьаринин «Диванц лцьат-ит-тцрк» ясяриндя исимляр. Терминолоэийа мясяляляри, 2008, № 1, с. 127-133.

104. Яскяр Рамиз. Мащмуд Кашьаринин щяйаты // Мащмуд Кашьари. Диванц лцьат-ит-тцрк. Бакы: Озан, 2006, Ы жилд, с. 20-28.

105. Яскяр Рамиз. Мащмуд Кашьаринин щяйаты // Фолклоршц-наслыг мясяляляри. ВЫ бурахылыш. Бакы: Нурлан, 2007, с. 34-40.

106. Яскяр Рамиз. Мащмуд Кашьаринин «Диванц лцьат-ит-тцрк» ясяриндя фе’лин тясрифлянмяйян формалары//Ономастика. Елми-ономастик ъурнал. Бакы: 2008, № 1-2, с. 106-113.

107. Яскяр Рамиз. Няшрдя тятбиг едилян ялифба//Мащмуд Кашьари. Диванц лцьат-ит-тцрк. Бакы: Озан, 2006, с. 43-45.

108. Яскяр Рамиз. Мащмуд Кашьаринин 1.000 иллик йубилейиня 1.000 библиографик эюстярижи. Бакы: МБМ, 2008, 96 с.

109. Яскяр Рамиз. Орта яср тцрк йазылы абидяляри // Тцрколоэийа кафедрасынын маэистр пилляси цчцн фянн програмлары. Бакы: Бакы Университети няшри, 2005, с. 81-87.

110. Яскяр Рамиз. Тцрк кцлтцр тарихи // Тцрколоэийа кафедра-сынын маэистр пилляси цчцн фянн програмлары. Бакы: Бакы Университети няшри, 2005, с. 145-152.

111. Яскяр Рамиз. Йусиф Баласаьунлунун «Гутадьу Билиэ» ясяри // Тцрколоэийа кафедрасынын маэистр пилляси цчцн фянн програмлары. Бакы: Бакы Университети няшри, 2005, с.139-143.

112. Яскяр Рамиз. ЫЫ жилдя юнсюз // Мащмуд Кашьари. Диванц лцьат-ит-тцрк. Бакы: Озан, 2006, ЫЫ жилд, с. 17-30.

113. Яскяр Рамиз. ЫЫЫ жилдя юнсюз // Мащмуд Кашьари. Диванц лцьат-ит-тцрк. Бакы: Озан, 2006, ЫЫЫ жилд, с. 7-8.

114. Яскяр Рамиз. ЫВ жилдя юнсюз // Мащмуд Кашьари. Диванц лцьат-ит-тцрк. Бакы: Озан, 2006, ЫВ жилд, с. 7-13.

28

115. Яскяров Рамиз. Йусиф Баласаьунлунун «Гутадьу Билиэ» поемасында адлар (Азярбайжан дили иля мцгайисядя). НД, Бакы: 2004, 180 с.

116. Яскяров Рамиз. Йусиф Баласаьунлунун «Гутадьу Билиэ» поемасында адлар (Азярбайжан дили иля мцгайисядя). НДА, Бакы: 2004, 28 с.

117. Яски тцрк йазылы абидяляри мцнтяхябаты. Тяртиб едян: Я. А.Гулийев. Бакы: Бакы Университети няшриййаты, 1993, 280 с.

118. Язизов Е. Азярбайжан дилиндя гядим диалектлярин изляри (М.Кашьари «Диван»ынын материаллары ясасында) // Бакы Университетинин хябярляри, щуманитар елмляр серийасы. 1996, № 1, с. 5-14.

119. Язизов Е. Азярбайжан дилинин тарихи диалектолоэийасы: диа-лект системинин тяшяккцлц вя инкишафы. Бакы: Бакы Университе-ти няшриййаты, 1999, 352 с.

120. Язизов Е. М.Кашьари лцьяти вя ХЫ ясрин тцрк диалектляри // Сюз хязиняси. Бакы: Маариф, 1995, с. 88-93.

121. Язизов Е. М.Кашьари лцьятиндяки ики шерин мянбяйи // Тцрколоэийа, 2003, № 1-2, с. 17-19.

122. Язизов Е. ХЫ ясрин тцрк диалектляри // Хязяр ъурналы, 1993, № 3, с. 87-90.

123. Фцзули. Сечилмиш ясярляри. Бакы: Азярняшр, 1958, 435 с. 124. Щажыйев К. Азярбайжан дилиндя нида. Бакы: Нурлан, 2005,

215 с. 125. Щажыйев К. Азярбайжан дилиндя хцсуси нитг щиссяляри. Ба-

кы: Чашыоьлу, 1999, 164 с. 126. Щажыйев Т.И. Азярбайжан ядяби дили тарихи, Бакы: 1976, 156

с. 127. Щажыйев Т.И. Азярбайжан дилинин йазыйа гядярки изляри

щаггында. Азярбайжан филолоэийасы мясяляляри. Бакы: Елм, 1983, с. 24-35.

128. Щажыйев Т.И. Дядя Горгуд: дилимиз, дцшцнжямиз. Бакы: Елм, 1999, 216 с.

129. Щажыйев Т.И. -дцрцр, -тцрцр шякилчисинин мяншяйиня даир // Тцрк дилляринин тарихи морфолоэийасына даир арашдырмалар. Бакы: Бакы Университети няшриййаты, 1990, с. 63-66

29

130. Щажыйев Т. Тцрколоэийанын бащадыры. Мащмуд Кашьари // Диванц лцьат-ит-тцрк. Бакы: Озан, 2006, ЫЫ жилд, с. 7-16.

131. Щажыйев Т. Редактордан // Мащмуд Кашьари. Диванц лцьат-ит-тцрк. Бакы: Озан, 2006, Ы жилд, с. 7.

132. Щажыйев Т.И., Вялийев К.Н. Азярбайжан дили тарихи. Бакы: Маариф, 1983, 187 с.

133. Щажыйев Т., Мяммядов И. «Китаби-Дядя Горгуд»ун изащлы лцьяти // «Китаби-Дядя Горгуд» енсиклопедийасы, Ы ж., Йени няшрляр еви, Бакы: 2000, с. 112-214.

134. Щясянли Ш. М.Кашьаринин «Диванц лцьат-ит-тцрк» абидя-синдя ишлянян терминляр // Терминолоэийа мясяляляри, 2006, с. 68-74.

135. Щясянли Ш. Тцрк дцнйасынын илк енсиклопедийасы // Тядгиг-ляр, 2006, № 1, с. 6-12.

136. Щцсейнов А.Я. Азярбайжан диалектолоэийасы. Бакы: АПИ няшри, 1979, 90 с.

137. Щцсейнзадя М. Мцасир Азярбайжан дили. Бакы: Маариф, 1983, 320 с.

138. Хялил А. «Дивани лцьят-ит тцрк»дя тцркчцлцк идейасы // «Ортаг тцрк кечмишиндян ортаг тцрк эяляжяйиня» ЫЫ улусла-рарасы фолклор конфрансынын материаллары. Бакы: 2004, с. 11-12.

139. Хялил А. «Дивани лцьят-ит тцрк»цн паремиолоъи фонду вя тяркиб елементляри // АШХЯТ. Бакы: 2005, № 16, с. 89-93.

140. Хялил А. ДЛТ-дя паремиолоъи мятнлярин тядгигиня даир // АШХЯТ. Бакы: 2005, № 13, с. 159-189.

141. Хялил А. ДЛТ-дя паремиолоъи ващидлярин семиотик структу-руна даир // АШХЯТ. Бакы: 2005, № 14, с. 165-177.

142. Хялил А. Яски тцрк савларынын семиотикасы. Бакы: Сяда, 2006, 164 с.

143. Хялил А. Мащмуд Кашгарлы: шяхсиййяти вя ирси // «Интернет вя интеллект» ъурналы, Бакы: 2001, № 1.

144. Хялил А. Мащмуд Kашгарлынын «Тцрк дилляринин диваны китабы»нда ядяби мятнляр. Бакы: Сяда, 2001, 182 с.

145. Хялил А. Мащмуд Кашгарлынын елми фяалиййятиндя фолклор-шцнаслыьын йери // Дядя Горгуд топлусу, Бакы: 2002, № 4, с. 44-57.

30

146. Хялил А.Мащмуд Кашгарлынын фолклоршцнаслыг фяалиййяти // АШХЯТ. Бакы: 2002, № 11, с. 91-100.

147. Хялил А. Паремиолоъи мятнин структуруна даир («Дивани лцьят-ит тцрк»дя паремиолоъи мятнляр цзря) // Структур-семиотик арашдырмалар. Бакы: 2002, № 2, с. 73-98.

148. Хялил А. Савларын мяняви контексти // «Ортаг тцрк кечми-шиндян ортаг тцрк эяляжяйиня» ЫЫЫ улусларарасы фолклор кон-франсынын материаллары. Бакы: 2005, с. 53-56.

149. Хялилов А.С. Мащмуд Kашгарлынын «Китаби дивани лцьят-ит црк» ясяриндя паремиолоъи ващидлярин структур-семантик тящлили. НДА, Бакы: 2005, 30 с.

150. Хялилов Б. Тцрколоэийайа эириш. Бакы: 2006, 384 с. 151. Хялилов П. ССРИ халглары ядябиййаты. ЫЫ. Бакы: Маариф,

1977, с. 10-12; с. 81-82. 152. Хялилов П. Тцрк халгларынын вя шярги славйанларын ядя-

биййаты. Ы. Бакы: Маариф, 1994, 342 с. 153. Хялилов Рза. Яряб алими ял-Жузи Бяндяли Сялиба Мащмуд

Кашьаринин «Диванц лцьат-ит-тцрк» китабы щаггында // Дядя Горгуд. Елми-ядяби топлу. Бакы: 2006, № 1, с. 95.

154. Хялилов Р. Сайлар. Бакы: Азярняшр, 1978, 73 с. 155. Хялилов Ш.Х. «Ясрарнамя»нин дили. Бакы: Елм, 1988, 182 с. 156. Хялилов Ш. Орта яср Азярбайжан ядяби дилиндя щал катего-

рийасы вя онун тарихи инкишафы // Азярбайжан филолоэийасы мя-сяляляри. ЫЫ бурахылыш. Бакы: Елм, 1991, с. 215-229.

157. Хятаи Шащ Исмайыл. Ясярляри. Бакы: Азярняшр, 1975, Ы жилд, 412 с.

158. Исламов М.И. Тцрк дилляриндя явязлик. Бакы: Елм, 1986, 204 с.

159. Исрафил Щцсейн. Алп Яр Тонга (Астиаг, Яфрасийаб...) та-рихдя вя бядии ядябиййатда. Бакы: Нурлан, 2007, 256 с.

160. Ъузе П.К. Китаби-диванц лцьат-ит-тцрк // Дядя Горгуд. Елми-ядяби топлу. Бакы: 2006, № 1, с. 96-105.

161. Ъузе П.К. Китаби-диванц лцьат-ит-тцрк // Маариф вя мядя-ниййят. Бакы: 1925, № ЫЫЫ.

162. Камал Рцстям. «Китаби-Дядя Горгуд»: архаик ритуал семантикасы. Бакы: Елм, 1999, 72 с.

31

163. Кашьари Мащмуд. Диванц лцьат-ит-тцрк. Тяржцмя едян вя няшря щазырлайан Рамиз Яскяр. Бакы: Озан, 2006, Ы жилд, 512 с.

164. Кашьари Мащмуд. Диванц лцьат-ит-тцрк. Тяржцмя едян вя няшря щазырлайан Рамиз Яскяр. Бакы: Озан, 2006, ЫЫ жилд, 400 с.

165. Кашьари Мащмуд. Диванц лцьат-ит-тцрк. Тяржцмя едян вя няшря щазырлайан Рамиз Яскяр. Бакы: Озан, 2006, ЫЫЫ жилд, 400 с.

166. Кашьари Мащмуд. Диванц лцьат-ит-тцрк. Тяржцмя едян вя няшря щазырлайан Рамиз Яскяр. Бакы: Озан, 2006, ЫВ жилд (индекс), 752 с.

167. Казымов Жащид. Мащмуд Кашгарлынын «Диван»ында щид-ронимляр // Тядгигляр. 1. Бакы: 2007, с. 108-113.

168. Казымов Жащид. Мащмуд Кашгарлынын «Диван»ында оьуз бойлары // Елми ахтарышлар. ХХВЫЫ. Бакы: Сяда, 2006, с. 134-139.

169. Казымов Жащид. Мащмуд Кашгарлынын «Диван»ында ономастик терминляр // Теминолоэийа мясяляляри. Бакы: 2007, с. 159-164.

170. Казымов Жащид. Мащмуд Кашгарлынын «Диван»ындакы топонимлярин Азярбайжан яразисиндяки изляри // Ономастика. Елми-ономастик ъурнал. Бакы: 2008, № 1-2, с. 154-161.

171. Казымов Жащид. Мащмуд Кашгарлынын «Диванц лцьат-ит-тцрк» ясяриндя Мангышлак, Манкянд вя Мангуз топоним-ляри // Таьыйев охулары. Бейнялхалг елми конфранс, Бакы: 1-2 ийун 2006-жы ил, с. 142-145.

172. Казымов Жащид. Тарихи ономастик лексикада шаманизмин изляри (Мащмуд Кашгарлынын «Диванц лцьат-ит-тцрк» лцьяти ясасында) // Тядгигляр. 3. Бакы: 2006, с. 311-317.

173. Казымов Исмайыл. «Советскайа тйукролоэийа» ъурналынын Мащмуд Кашьарлыйа щяср едилмиш сайы. Йени дювр гязети, 16 феврал 2008.

174. Казымов Исмайыл. ХЫ йцзиллийин тцрк ономастикасынын формал тясвири // Мцасир дилчилийин проблемляри. Бакы: 2005, с. 125-126.

32

175. Казымоьлу Сейран. Жащизин ядяби эюрцшляри. Бакы: Елм, 2005, 204 с.

176. Китаби-Дядя Горгуд. Щ.Араслы няшри. Бакы: Азярняшр, 1962, 176 с.

177. Китаби-Дядя Горгуд. Ф.Зейналов, С.Ялизадя няшри. Бакы: 1988,265 с

178. «Китаби-Дядя Горгуд» енсиклопедийасы. Бакы: Йени няшр-ляр еви, 2000, Ы жилд, 624 с.

179. «Китаби-Дядя Горгуд» енсиклопедийасы. Бакы: Йени няшр-ляр еви, 2000, ЫЫ жилд, 568 с.

180. «Китаби-Дядя Горгуд»ун изащлы лцьяти. Бакы: Елм, 1999, 204 с.

181. Кононов А.Н. Русийада тцрк дилляринин юйрянилмяси тари-хи (1917-жи иля гядяр). ССРИ-дя тцрк филолоэийасы (1917-1967). Тяржцмя едянляр: К.В.Няриманоьлу, Я.Аьакишийев. Бакы: Чинар-Чап, 2006, 352 с.

182. Короьлу Х. Оьуз гящряманлыг епосу. Бакы: Йурд, 1999, 243 с.

183. Гашгарлы Мащмуд. Азярбайжан дили. Х синиф. Бакы: 2005, с. 24.

184. Гашгарлы Мащмуд. Мин беш йцз илин оьуз ше’ри (антоло-эийа). Тяртибчи, юн вя сон сюзлярин мцяллифи Анар. Бакы: Азярбайжан няшриййаты, 1999, с. 41-44.

185. Гядим тцрк абидяляриня даир материаллар. Бакы: 1993, 60 с. 186. Гядим тцрк абидяляринин дилиндян семинар мяшьяляляри.

Бакы: АПИ-нин няшри, 1988, 77 с. 187. Гящряманов Жащанэир. Нясими ясярляринин тянгиди мятни-

нин тяртиби//Нясими. Ясярляри. Ы ж., Бакы: Елм, 1973, с. 5-84. 188. Гыпчаг Мяммядяли. Кямиййят анлайышынын дилдя ифадяси.

Бакы: Елм, 2000, 456 с. 189. Гыпчаг Мяммядяли. Тцрк сай системи. Бакы: Йазычы, 1996,

132 с. 190. Гулийев Ябцлфяз Аман оьлу. Мащмуд Кашьари // Варлыг,

ХВ, 89/2, Тещран: 1993, с. 19-28. 191. Гулийева Пярвин. «Диванц луьат-ит-тцрк» Азярбайжан ди-

линдя // Бцллетен. Азярбайжанда Ататцрк Мяркязинин рцб-лцк няшри. Бакы: АзАтаМ, 2007, № 4 (20), с. 27-30.

33

192. Гулийева Йагут. Мащмуд Кашьаринин «Диванц лцьат-ит-тцрк» ясяриндя тцрк дилляри, онларын жоьрафи вя елми бюлэцсц //Елми ахтарышлар, ХХХЫВ, Бакы: Нурлан, 2007, с. 157-162.

193. Гумилйов Л.Н. Гядим тцркляр. Тяржцмя едянляр: В.Гулийев, В.Щябибоьлу. Бакы: Эянжлик, 1993, 536 с.

194. Гурбанова М.Я. Азярбайжан йазылы абидяляриндя ишаря явязликляри // Тцрк дилляринин йазылы абидяляриня даир тядгигляр. Елми ясярлярин тематик мяжмуяси. Бакы: АДУ няшри, 1985, с. 83-86.

195. Мащмуд Кашьари // АСЕ, жилд 6, Бакы: 1982, с. 395. 196. Мащмуд Кашьари. Диванц лцьат-ит-тцрк. Дядя Горгуд.

Елми-ядяби топлу. Бакы: 2006, № 4, с. 172-174. 197. Мяммядли М.Я. Азярбайжан дили шивяляриндя исмин

грамматик категорийалары. Бакы: Елм, 2003, 264 с. 198. Мяммядов М.Я. Азярбайжан дили шивяляриндя исмин

грамматик категорийалары. ДДА, Бакы: 2006, 48 с. 199. Мяммядов Й. Орхон-Йенисей абидяляриндя адлар. Ы. Ба-

кы: АПИ-нин няшри, 1979, 114 с. 200. Мяммядов Й. Орхон-Йенисей абидяляриндя адлар. ЫЫ.

Бакы: АПИ-нин няшри, 1981, 111 с. 201. Мяммядова Е. М.Кашьаринин «Диванц лцьат-ит-тцрк»

ясяриндя феллярдя нюв категорийасы (мяжщул вя гайыдыш нюв-ляр) // Филолоэийа мясяляляри, 2008, № 1, с. 207-215.

202. Мящяррямов А.М. Гядим тцрк йазылы абидяляринин дили. Бакы: АПИ-нин няшри, 1976, 48 с.

203. Мясищи. Вярга вя Эцлша. Бакы: Азярняшр, 1977, 228 с. 204. Мирзя Мющсцн. Мащмуд Кашьари // Маариф вя мядя-

ниййят, 1927, сайы 7-8. 205. Мирзя Мющсцн. Мащмуд Кашьари // Йени йол гязети, 1924. 206. Мирзязадя Щ. Азярбайжан дилинин тарихи грамматикасы.

Бакы: Азярбайжан Университети няшриййаты, 1990, 376 с. 207. Мирзязадя Щ.И. Азярбайжан дилинин тарихи морфолоэийасы.

Бакы: 1962, 368 с. 208. Мцасир Азярбайжан дили. ЫЫ. Морфолоэийа. Бакы: ЕА няшри,

1980, 510 с. 209. Нябийев А. Азярбайжан халг ядябиййаты. Ы щисся. Бакы:

Туран, 2002, 680 с.

34

210. Нябийев А. Тцркцн гызыл китабы // Азярбайжан гязети, 24 ийун 2007.

211. Нясими. Сечилмиш ясярляри. Бакы: Азярняшр, 1973, 676 с. 212. Низамцлмцлк. Сийасятнамя. Бакы: Елм, 1989, 212 с. 213. Новрузов М. Гядим алят щалына даир//Тцрк дилляринин гу-

рулушу вя тарихи. Бакы: АДУ няшри, 1983, 124-128. 214. Новрузов М. Мякани щаллар // Азярбайжан филолоэийасы

мясяляляри. ЫЫ бурахылыш. Бакы: Елм, 1984, с. 116-124. 215. Оьуз групу тцрк дилляринин мцгайисяли грамматикасы. ЫЫ

щисся. Морфолоэийа. Бакы: Елм, 1986, 134 с. 216. Юэял Бащяддин. Тцрк мифолоэийасы. Тяржцмя едян Рамиз

Яскяр. Бакы: МБМ, 2006, 626 с. 217. Ряжябли Я.Я. Дилчилик тарихи. Бакы: Маариф, 1987, 538 с. 218. Ряжябли Я.Я. Эюйтцрк дилинин морфолоэийасы. Бакы: 2002,

476 с. 219. Ряжябли Я.Я. Гядим тцрк йазылы абидяляринин дили. Ы. Бакы:

Нурлан, 2006, 648 с. 220. Ряжябли Я.Я. Гядим тцркжя-азярбайжанжа лцьят. Бакы:

АМЕ няшриййаты, 2001, 192 с. 221. Ряжябли Я.Я. Улу тцркляр. Бакы: Нурлан, 2003, 319 с. 222. Ряжябов Я., Мяммядов Й. Орхон-Йенисей абидяляри.

Бакы: Йазычы, 1993, 400 с. 223. Рящимоьлу А. М.Кашьарлынын «Диванц лцьат-ит-тцрк» яся-

ри вя «Китаби-Дядя Горгуд». Дядя Горгуд-1300 // Бакы Университетинин Хябярляри, щуманитар елмляр серийасы, 1999, № 1-2, с. 298-307.

224. Рящимов А. Азярбайжан дили цчцн асемантикляшмиш бязи кюк морфемлярин изащында Мащмуд Кашьари «Диван»ынын ролу // Азярбайжан филолоэийасы мясяляляри. Бакы: Елм, 1984, с. 66-69.

225. Рящимов А. Мащмуд Кашьаринин «Диванц лцьат-ит-тцрк» ясяри вя Азярбайжан дилинин лексикасы. НД, Бакы: 1985, 172 с.

226. Рящимов А. Мащмуд Кашьаринин «Диванц лцэат-ит-тцрк» ясяри вя мцасир Азярбайжан ядяби дили//Азярбайжан али мяк-тябляри аспирантларынын В республика елми конфрансы мярузя-ляринин тезисляри. Бакы: 1982.

35

227. Рящимов А. Мащмуд Кашьаринин «Дивани-лцэяти-тцрк» ясяри вя ХЫ-ХЫЫЫ ясрляр Азярбайжан дилинин лексик тяркиби// Азярбайжан ЕА аспирантларынын елми конфрансынын материал-лары. Ы китаб, Бакы: Елм, 1983.

228. Рящимов А. Мащмуд Кашьаринин «Дивани-лцэяти-тцрк» ясяри вя Азярбайжан дилинин диалектляри//Азярбайжан ЕА ас-пирантларынын елми конфрансынын материаллары. ЫЫ китаб, Бакы: Елм, 1984.

229. Рящимов А. «Китаби-Дядя Горгуд» дастанларында вя М. Кашьари «Диван»ында ишлянмиш бязи сюзляри щаггында// Азярбайжан ЕА Хябярляри, ядябиййат, дил вя инжясянят сери-йасы, Бакы: 1984, № 2, с. 89-91.

230. Рящимов А. «Мидийа» вя «маь» сюзляринин мяншяйи щаг-гында // Азярбайжан филолоэийасы мясяляляри. Бакы: Елм, 1983, с. 154-159.

231. Рцстямов Р. Азярбайжан дили диалект вя шивяляриндя фе’л. Бакы: Азярбайжан ССР ЕА няшриййаты, 1965, 318 с.

232. Рцстямов Р.Я. Мцасир тцрк дилляриндя кюмякчи нитг щис-сяляри (кечид просеси). Бакы: БДУ няшриййаты, 1996, 220 с.

233. Рцстямов Р.Я. Мцасир тцрк дилляриндя кюмякчи нитг щис-сяляри (кечид просесляри). Филолоэийа елмляри доктору алимлик дяряжяси алмаг цчцн тягдим едилмиш елми мярузя. Бакы: 1997, 68 с.

234. Садыгов Б. Азярбайжан дилинин тарихи грамматикасындан хцсуси курс. Бакы: АПИ-нин няшри, 1977, 104 с.

235. Сейидов М.М. Азярбайжан мифик тяфяккцрцнцн гайнаг-лары. Бакы: Йазычы, 1983, 326 с.

236. Сейидов М.М. Азярбайжан халгынын сойкюкцнц дцшцняр-кян. Бакы: Йазычы, 1989, 496 с.

237. Сейидов М.М. Гам-шаман вя онун гайнагларына цмуми бахыш. Бакы: Эянжлик, 1994, 232 с.

238. Сейидов Й. Азярбайжан дилинин грамматикасы. Морфоло-эийа. Бакы: Бакы Университетинин няшри, 2006, 368 с.

239. Сейидов Й.Нясиминин дили. Бакы: Азярбайжан няшриййаты, 1996, 268 с

36

240. Серебренников Б.А., Щажыйева Н.З. Тцрк дилляринин мц-гайисяли-тарихи грамматикасы. Тяржцмя едян: Т.И.Щажыйев. Бакы: Сяда, 2002, 380 с.

241. Сяфярли Я., Йусифов Х. Гядим вя орта ясрляр Азярбайжан ядябиййаты. Бакы: Маариф, 1982, с. 24.

242. Сцмяр Фаруг. Оьузлар. Тяржцмя едян: Рамиз Яскяр. Ба-кы: Йазычы, 1992, 432 с.

243. Şamil Яли. Xalid Səid // Filologiya araшdыrmalarы toplusu, 2003, № 19, s. 36-52.

244. Ширялийев М.Ш. Азярбайжан диалектолоэийасынын ясаслары. Бакы: 1968, 420 с.

245. Шцкцрлц Я. Гядим тцрк йазылы абидяляринин дили. Бакы: Маариф, 1993, 302 с.

246. Танрыверди Я. «Дядя Горгуд китабы»нын дил мюжцзяси. Бакы: Нурлан, 2008, 184 с.

247. Танрыверди Я. «Китаби-Дядя Горгуд»да шяхс адлары. Бакы: Елм, 1999, 157 с.

248. Танрыверди Я. «Китаби-Дядя Горгуд»ун сюз дцнйаыы. Ба-кы: Нурлан, 2007, 456 с.

249. Танрыверди Я. ХВЫ яср гыпчаг (половес) дилинин грамма-тикасы. Бакы: 2000, 119 с.

250. Тящмязов З. Мцасир Азярбайжан дилиндя кюмякчи нитг щиссяляринин тяснифи. НДА, Бакы: 2008, 20 с.

251. Тцрк дилляринин тарихи морфолоэийасына даир арашдырмалар. Бакы: БДУ няшри, 1990, 88 с.

252. Вялийев Камил. Мащмуд Кашьарлы // Сюзцн сещри. Бакы: Йазычы, 1986, с. 181-189.

253. Вурьун Сямяд. Сечилмиш ясярляри, Бакы: Елм, 1985, Ы жилд, 448 с.

254. Йусифов М. Оьуз групу тцрк дилляринин мцгайисяли фоне-тикасы. Бакы: Елм, 1984, 152 с.

255. Йусифов М. Тцрколоэийайа эириш. Бакы: Нурлан, 2000, 430 с.

256. Закир Г.Б. Сечилмиш ясярляри. Бакы: Йазычы, 1984, 384 с. 257. Зейнал Сярдар. Бякир Чобанзадянин «Тцрк грамери» ясяри

// Т.И.Щажыйев-70. «Филолоэийанын актуал проблемляри» мюв-

37

зусунда елми-нязяри конфрансын материаллары. Бакы: 2006, с. 154-172.

258. Зейналлы Щ. Сечилмиш ясярляри. Бакы: Йазычы, 1983, 320 с. 259. Зейналов Ф.Р. Гядим тцрк йазылы абидяляри (орта дювр).

Бакы: АДУ няшри, 1980, 96 с. 260. Зейналов Ф.Р. Мащмуд Кашьари вя онун «Диванц лцьат-

ит-тцрк» ясяри // АДУ-нун Елми Хябярляри, Бакы: 1971, № 5, 18-26.

261. Зейналов Ф.Р. Мцасир тцрк дилляриндя ядат вя модал сюз-ляр. Бакы: АДУ, 1965, 68 с.

262. Зейналов Ф.Р. Мцасир тцрк дилляриндя кюмякчи нитг щисся-ляри. Бакы: Маариф, 1971, 312 с.

263. Зейналов Ф.Р. Мцасир тцрк дилляриндя гошмалар. Бакы: АДУ, 1964, 48 с.

264. Зейналов Ф.Р. Тцрк дилляринин мцгайисяли грамматикасы. Ы щисся (фонетика, лексика, морфолоэийа). Бакы: МБМ, 2008, 354 с.

265. Зейналов Ф.Р. Тцрк дилляринин мцгайисяли грамматикасы. Ы щисся (адлар), Бакы: АДУ няшри, 1974, 142 с.

266. Зейналов Ф.Р. Тцрк дилляринин мцгайисяли грамматикасы. ЫЫ щисся (фе’лляр), Бакы: АДУ няшри, 1975, 131 с.

267. Зейналов Ф.Р. Тцрколоэийанын ясаслары. Бакы:1981, 348 с. 268. Зийа Зейнал. Сцлейман Дямирялин щядиййяси//Експресс гя-

зети, 9 нойабр 2006. 269. ХЫЫЫ-ХВЫ ясрляр Азярбайжан ше’ри. Бакы: Елм, 1984, 543 с.

Тцрк дилиндя: 270. Абдурращим Щасан. Кашэарлы Мащмуд’ун Мезары ве

Мимари Йапысы // ТК, сайы 268, Аьустос 1985, с. 544-547. 271. Абдурразак Эюкче Йцкселен. Кашэарлы Мащмуд’ун

Саьладыьы Билэилере Эюре Он Биринжи Йцзйылда Тцрк Дцнйа-сында Сосйо-Ленэуистик Дурум // Кашэарлы Мащмуд ве Дюнеми Семпозйуму. Анкара: 2008, Билдири Юзетлери, с. 11.

272. Абдурращман Варис. Диванц Луэати’т-Тцрк’теки Тцрк Иллеринин Чаьдаш Чин Кайнаклары иле Мукайесеси ве Деьер-

38

лендирилмеси. Йцксек Лисанс Тези, А.Ц. Сосйал Билимлер Ен-ститцсц, Анкара: 1997, 137 с.

273. Ажароьлу Тцркер. Озанлар ве Йазанлар. Истанбул: 1967, 96 с.

274. Адалыоьлу Щасан Щцсейин. ХЫ Йцзйылда Кашэар’дан Баьдад’а Тцрк Дцнйасынын Сийаси Дуруму//Кашэарлы Мащ-муд ве Дюнеми Семпозйуму. Анкара: 2008, Билдири Юзет-лери, с. 11-12.

275. Аэащ Сырры Левенд. Тарищ Бойунжа Тцрк Дили // ТДАЙ-Б, 1965, с. 129-147.

276. Аэащ Сырры Левенд. Тцрк Едебийаты Тарищи. Анкара: ТТК, 1984, 666 с.

277. Ащмедов Токтосун. Кашэарлы Мащмуд’ун Диванц Луэ-ат’ит-Тцрк’ц ве Чаьдаш Кырэыз Дили // Диванц Луэати’т-Тцрк Билэи Шюлени Билдирилери. Анкара: 7-8 Майыс 1999, ТДК, с. 96-101.

278. Акалын Мещмет. Тарищи Тцрк Шивелери. Анкара: 1979, 276 с.

279. Акар Али. Диванц Луэат’ит-Тцрк иле Анадолу Аьызларын-дакы Ортак Унсурлар Цзерине Бир Денеме//Диванц Луэа-ти’т-Тцрк Билэи Шюлени Билдирилери. Анкара: 7-8 Майыс 1999, ТДК, с. 106-129.

280. Акарпынар Р.Бащар. Тцрк Кцлтцрцнцн Йазылы Кайнакла-рындан Бири: Диванц Луэат-ит-Тцрк; Тцркийе’де Есер Цзе-ринде Йапылмыш Чалышмаларла Илэили Кыса Бир Инжелеме // Каш-эарлы Мащмуд ве Дюнеми Семпозйуму. Анкара: 2008, Билдири Юзетлери, с. 12.

281. Акын И.Бещчет. Бцйцк Тцрк Филолоэ ве Тцрколоьу Каш-эарлы Мащмут // Копуз Дерэиси, сайы 4, 1943.

282. Акын И.Бещчет. Диванц Луэат-ит-Тцрк Мцеллифи // Караинжи Дерэиси, сайы 6, 1943.

283. Акын И.Бещчет. Мцслцман-Тцрк Щарекетлеринин Мцъдежи-си: Кашэарлы Мащмут // Оркун Дерэиси, сайы 55, 19 Касым 1951.

284. Аккайа Мусалища. Диванц Луэат-ит-Тцрк’теки Тцрк Щалк Едебийаты Юрнеклери. Тцркийат Енститцсц Тцрколоъи Тези, № 325.

39

285. Аккайа М.Шцкрц. Истилащ (Терим) Тарамалары: Диванц Луэат-ит-Тцрк // ТД, сайы 3, Теммуз 1933, Анкара.

286. Аккойунлу Зийат. Кашэарлы Мащмуд’ун Диванц Луэат-ит-Тцрк’ц Щаккында Базы Нотлар//Кашэарлы Мащмуд ве Дюнеми Семпозйуму. Анкара: 2008, Билдири Юзетлери, с. 12.

287. Акматалийев Абдылдажан. Кашэарлы Мащмуд ве Кырэыз Едебийаты // Кашэарлы Мащмуд ве Дюнеми Семпозйуму. Анкара: 2008, Билдири Юзетлери, с. 13.

288. Аксакал Али. Юлцмцнцн 60. Йылында Китап Досту Али Емири Ефенди // ТК, сайы 250, 1984, с. 25-28.

289. Аксой Юмер Асым. Эазиантеп Аьзында Атасюзлери // ТД [Беллетен], сайы 78, 1941, с. 82-112.

290. Акцн Юмер Фарук. Кашэарлы Мащмуд // ДИА, Истанбул: 2002, ж. 25, с. 9-15.

291. Алтынташ Айтен. Диванц Лцэат-ит-Тцрк’теки Тыбби Билэилер // ТДА, 25 Аьустос 1983, с. 136-148.

292. Аманоьлу Ебцлфез Кулы. Диванц Лцэат-ит-Тцрк’теки Киши Адлары Цзерине // Ататцрк Цниверситеси Тцркийат Араштырма-лары Енститцсц Дерэиси, сайы 15, Ерзурум: 2000, с. 5-13.

293. Арат Решит Ращмети. Ески Тцрк Шиири. Анкара: 1986, 506 с. 294. Арат Решит Ращмети. Кутадэу Билиэ. Ы. Метин. Истанбул:

1947, ЛЫХ+ 656 с. 295. Арат Решит Ращмети. Кутадэу Билиэ. ЫЫ. Чевири. Анкара:

1947, ХХВЫЫЫ+ 477 с. 296. Арат Решит Ращмети. Кутадэу Билиэ. ЫЫЫ. Индекс. Истанбул:

1979, ХЙ+565. 297. Артам Нуреттин. Диванц Луэат-ит-Тцрк ве Дилимизин Зен-

эинлиьи // Улус, 3 Теммуз 1940. 298. Артам Нуреттин. Диванц Луэат-ит-Тцрк (жилт: 2) ве

Тцркченин Бир Щусусийети // Улус, 5 Шубат 1941. 299. Артам Нуреттин. Кашэарлы Мащмуд’а Эюре Тцрк // Улус,

13 Щазиран 1940. 300. Асым Нежиб. Ески Савлар. Истанбул: 1338-1343 (щ), Евкаф

Матбаасы, 59 с. 301. Асым Нежиб. Ески Савлар // Едебийат Факцлтеси Межмуасы,

1338 (щ), сайы 2, с. 153-159.

40

302. Асым Нежиб. Ески Савлар // Едебийат Факцлтеси Межмуасы, 1338 (щ), сайы 4, с. 312-328.

303. Асым Нежиб. Ески Савлар // Едебийат Факцлтеси Межмуасы, 1338 (щ), сайы 5, с. 421-435.

304. Асым Нежиб. Ески Савлар // Едебийат Факцлтеси Межмуасы, 1338 (щ), сайы 6, с. 487-502.

305. Аскер Рамиз. Диванц Луэат-ит-Тцрк Истатистиклери // Каш-эарлы Мащмуд ве Дюнеми Семпозйуму. Анкара: 2008, Билдири Юзетлери, с. 13-14.

306. Аскер Рамиз. ДЛТ’нин ДТС’де Йансымасы//Улусларарасы Асйа ве Кузей Африка Чалышмалары Конэреси ИЖАНАС-38. Анкара: 10-15 Ейлцл 2007, Билдири Юзетлери Китабы, с. 9-10.

307. Аскер Рамиз. Кутадэу Билиэ’де Девлет Йюнетижилери // Азербайжан Мустакилликтен Сонра. Бейнелщалк Конферансын Материаллары. Баку: 3-4 Март 2003, с. 288-291.

308. Аскер Рамиз. Кутадэу Билиэ’ин Дили ве Келиме Щазинеси Цзерине // Кутадэубилиэ Дерэиси, сайы 4, Еким 2003, с. 283-298.

309. Аскер Рамиз. Кутадэу Билиэ’ле Илэили Йанлыш Йорумлар // Проф. Др. Мещмет Сарайа Армаьан. Тцрк Дцнйасына Ба-кышлар. ДА Йайынлары, Истанбул: 2003, с. 117-123.

310. Ашчы Уфук Дениз. Кашэарлы Мащмуд’ун ве W.Радлофф’ун Сюзлцкчцлцьц // Кашэарлы Мащмуд ве Дюнеми Семпозйу-му. Анкара: 2008, Билдири Юзетлери, с. 15.

311. Ата Айсу. Диванц Луэат-ит-Тцрк’цн Орта Чыкыш Неденле-ринден Бири де Кур’ан Тержцмелери ми? // Кашэарлы Мащ-муд ве Дюнеми Семпозйуму. Анкара: 2008, Билдири Юзет-лери, с. 16.

312. Аталай Бесим. Диванц Луэат-ит-Тцрк Тержцмесинин Тен-киди Долайысыйле Бай Атыф Тцзцнер’е Тешеккцр Едеркен // Йени Сабащ, 4, 5, 17 Еким 1940.

313. Аталай Бесим. Диванц Луэат-ит-Тцрк Тержцмеси Долайы-сыйле Дил Сцзцлмелерине Даир Дцшцнжелер // Тан, 27 Аьустос 1940.

41

314. Аталай Бесим. Диванц Луэат’ин Тенкиди Мцнасебетийле М.Нури Ердоьана Жевап // Йени Сабащ, 2, 6, 7 ве 8 Ейлул 1940.

315. Аталай Бесим. Юнсюз. Диванц Луэат-ит-Тцрк Тержцмеси. Чевирен: Бесим Аталай. Анкара: 1939, Ы жилт, с. В-ХХХВЫ.

316. Аталай Бесим. Тцрк Дили Кураллары. Анкара: 1931, 110 с. 317. Айэцн Вейсел. Кашэарлы Мащмуд, Баласаэунлу Йусуф ве

Низамц’л Мцлк’е Эюре Тцрк Ордусу. Йцксек Лисанс Тези. Гази Цниверситеси Сосйал Билимлер Енститцсц. Анкара: 2006, 105 с.

318. Баьжы Кемал. Диванц Луэат-ит-Тцрк Чинде Илк Кез Уй-эуржа Йайынданды // Миллийет-Актцалите. 17 Нисан 1983.

319. Баьдаш Жащит. ДЛТ’деки Шиирлерде Исмин Щал Еклеринин Кулланылышы // Илми Араштырмалар. Истанбул, 2001, сайы 11, с. 29-40.

320. Банарлы Н.С. Ресимли Тцрк Едебийаты Тарищи (Дестанлар Девринден Заманымыза Кадар). Истанбул: 1987, Ы ж., 634 с.

321. Банэуоьлу Тащсин. Кашэари’ден Нотлар. Ы: Уйэурлар ве Уйэуржа Цзерине // ТДАЙ-Б, 1958, с. 87-113.

322. Банэуоьлу Тащсин. Кашэари’ден Нотлар. 2: Оьузлар ве Оьузели Цзерине // ТДАЙ-Б, 1959, с. 1-26.

323. Банэуоьлу Тащсин. Кашэари’ден Нотлар, 3: Оьуз Лещчеси Цзерине // ТДАЙ-Б, 1960, с. 23-48.

324. Бартщолд W.W. (Ачыклама: М.Ф.Кюпрцлц). Ислам Меде-нийети Тарищи. Анкара: 1984, ХХЫВ+367 с.

325. Бартщолд W.W. Кутадэу Билиэ`ин Зикреттиьи Буьра Щан Кимдир? // Кутадэу Билиэ. Тыпкыбасым. Ы. Вийана Нцсщасы. Истанбул, 1942, с. 112-114.

326. Барщтолд W.W. Орта Асйа Тцрк Тарищи Щаккында Дерс-лер. Анкара: ТТК, 1975, 390 с.

327. Баскаков Н.А. Каращанлы Тцркчесинде Ески Тип Йцклем Цзерине – Кашэарлы Мащмуд’ун Диванц Лцэат-ит-Тцрк Есеринин Есасында // ТДК, ББ, Анкара: 1975, с. 401-404.

328. Баттал-Таймас А. Диванц Луэат-ит-Тцрк Тержцмеси // ТМ, ВЫЫ-ВЫЫЫ, 1940-42, с. 212-252.

329. Баттал-Таймас А. Диванц Луэат-ит-Тцрк Тержцмеси // ТМ, ХЫ, 1954, с. 75-100.

42

330. Баттал-Таймас А. Диванц Луэат-ит-Тцрк Тержцмеси // Йени Сабащ, 6 Аьустос 1940.

331. Баттал-Таймас А. Диванц Луэат-ит-Тцрк’те Тцрк ве Тцркче Маналарына Эелен Сюзлери Насыл Анламалы? // ТЙ, ж. ХХВЫ, 1942, с. 89-93.

332. Баттал-Таймас А. Диванц Луэат-ит-Тцрк // Варлык, сайы 202, 1 Аралык, 1941.

333. Байат Фузули. Диванц Луэат-ит-Тцрк’те Тенэричилик вейа Эюк Тенэри Дини // Кашэарлы Мащмуд ве Дюнеми Сем-позйуму. Анкара: 2008, Билдири Юзетлери, с. 16.

334. Байрактар Несрин. Кашэарлы Мащмуд’да Модерн Дил Би-лиминин Излери // Кашэарлы Мащмуд ве Дюнеми Семпозйу-му. Анкара: 2008, Билдири Юзетлери, с. 16-17.

335. Бекин Ащмет Рыза. Чинде Кашэарлы Мащмут ве Диванц Луэат-ит-Тцрк Иле Илэили Араштырмалар // ДД, сайы 33, Тем-муз, 1995, с. 56-59.

336. Бейдили Желал. Тцрк Митолоъиси. Ансиклопедик Сюзлцк. Ан-кара: Йурт китап-йайын, 2004, 630 с.

337. Биктаэирова Зубайда. Кашэарлы Мащмуд’ун Диванц Луэат-ит-Тцрк’деки Атасюзлеринин Юрнеклери // Кашэарлы Мащмуд ве Дюнеми Семпозйуму. Анкара: 2008, Билдири Юзетлери, с. 17.

338. Билэе Рифат (Килисли). Билдиклерим // Йени Сабащ, 30 Ейлцл 1945; 4, 7, 11, 14, 18 Касым 1945.

339. Билэе Рифат (Килисли). Диванц Луэат-ит-Тцрк Тержцмеси Мцнасебетийле // Йени Сабащ, 9-10 Ейлул 1940.

340. Билэе Рифат (Килисли). Диванц Луэат-ит-Тцрк’цн Башындакы Макале // ТМ, ж. ВЫ, Истанбул: 1939, с. 355-358.

341. Билэе Рифат (Килисли). Диванц Луэат-ит-Тцрк’цн Телифи Та-рищи // ТМ, ж. ВЫ, Истанбул, 1939, с. 358-360.

342. Билэе Рифат (Килисли). Диванц Луэат-ит-Тцрк ве Емири Ефенди // ТК, сайы 88, Шубат 1970, с.253-270.

343. Билэинер Енэин. Йасак Кентлере Эирдик // Щцррийет, 12 Ка-сым 1984.

344. Бир Дилсевер Проф. Фындыкоьлу ве Кашэарлы Мащмут // ТД, сайы 183, Аралык 1966, с. 236-238.

43

345. Биртек Ферит. Ен Ески Тцрк Савлары. Диванц Луэат-ит-Тцрк’тен Дерлемелер. Анкара: 1944, 118 с.

346. Боратав Пертев Наили. Кашэарлы Мащмуд: Диванц Луэат-ит-Тцрк // Цлкц, сери 2, сайы 16, 16 Майыс 1942, с. 21.

347. Боз Ердоьан. Диванц Луэат-ит-Тцрк’те Белирли ве Белирсиз Несне Йапылары // Тцркисщ Студиес, Волуме 31/Wинтер 2008, с. 236-241.

348. Бозкаплан Шериф Али. Диванц Луэат-ит-Тцрк’те +Ла- // Тцрколоъи Араштырмалары, Осман Недим Туна Армаьаны, ж. 2, сайы 4, Ерзинжан: Бащар 2007, с. 109-120.

349. Бозкурт Фуат. Диван’да Дил ве Дилбилэиси Чюзцмлемелери // Кашэарлы Мащмуд ве Дюнеми Семпозйуму. Анкара: 2008, Билдири Юзетлери, с. 18.

350. Брожкелманн Жарл. Диванц Луэат-ит-Тцрк Тержцмеси Щаккында // Тцрк Амажы, йыл 1, 1 Ейлул 1942, с. 103-108.

351. Брожкелманн Жарл. Диванц Луэат-ит-Тцрк’теки Щалк Шиир-лери. Ы. // Тцркцн Межмуасы, 1936, сайы 6, с. 54-69.

352. Брожкелманн Жарл. Диванц Луэат-ит-Тцрк’теки Щалк Шиир-лери. ЫЫ. // Тцркцн Межмуасы, 1936, сайы 7, с. 65-72.

353. Брожкелманн Жарл. Диванц Луэат-ит-Тцрк’теки Щалк Шиир-лери. ЫЫЫ. // Тцркцн Межмуасы, 1936, сайы 8, с. 65-72.

354. Брожкелманн Жарл. Диванц Луэат-ит-Тцрк’теки Щалк Шиир-лери. ЫВ. // Тцркцн Межмуасы, 1937, сайы 9, с. 1-8.

355. Брожкелманн Жарл. Диванц Луэат-ит-Тцрк’теки Щалк Шиир-лери. В. // Тцркцн Межмуасы, 1937, сайы 10, с. 32-40.

356. Брожкелманн Жарл. Диванц Луэат-ит-Тцрк’теки Щалк Шиир-лери. ВЫ. // Тцркцн Межмуасы, 1937, сайы 11, с. 29-32.

357. Брокжелманн Жарл. Ески Тцркистан Щалк Едебийаты // Едебийат Факцлтеси Межмуасы, Истанбул: 1339, сайы 23, с. 108-117.

358. Буьра Мещмет Емин. Диванц Луэат-ит-Тцрк 880 Йашын-да // Тцркистан Дерэиси, сайы 1, Нисан 1953, с. 5-10.

359. Буьра Мущаммет Емин. Шарки Тцркистан Тарищи. Анка-ра: 1987, 662 с.

360. Жафероьлу Ащмет. Диванц Луэат-ит-Тцрк’цн Сонундаки Ен Кадим Тцрк Жищан Щаритасы // Цлкц Дерэиси, сайы 52, 1937, с. 315-316.

44

361. Жафероьлу Ащмет. Илк Тцрк Дилжиси Кашэарлы Мащмуд. Истанбул: 1938, 26 с

362. Жафероьлу Ащмет. Кашьарлы Мащмуд. Истанбул:1970, 62 с 363. Жафероьлу Ащмет. Кашьарлы Мащмуд. Истанбул:1985, 42 с 364. Жафероьлу Ащмет. Кашьарлы Мащмуд’а Эюре Акраба Ад-

лары // ТД, сайы 253, Еким 1972, с. 23-26. 365. Жафероьлу Ащмет. Каращанлылар Деври Тцрк Едебийаты.

Анкара: 1976. 366. Жафероьлу Ащмет. Тцрк Дили Тарищи. Истанбул: 1958, Ы жилт,

ВЫЫЫ + 184 с. 367. Жафероьлу Ащмет. Тцрк Дили Тарищи. Истанбул: 1964, ЫЫ

жилт, ХВ+ 256 с. 368. Жафероьлу Ащмет. Тцркчемиздеки -ьыл ве -эил Емир Еки //

ТДАЙ-Б, Анкара: 1971, с. 1-10. 369. Жанполат Мустафа. Эцнцмцзде Кутадэу Билиэ ве Ди-

ванц Луэати’т-Тцрк // Тцрк Диллери Араштырмалары, жилт 14, Истанбул: 2004, с. 31-34.

370. Жанполат Мустафа. Кашэарлы Мащмуд ве Етимолоъи // Ди-ванц Луэати’т-Тцрк Билэи Шюлени Билдирилери. Анкара: 7-8 Майыс 1999, ТДК, с. 19-29.

371. Жийлан Ферщат. Кашэарлы Мащмут. Тцркченин Илк Алиминин Эерчек Йашам Юйкцсц. Истанбул: 2006, 512 с.

372. Жлаусон Сир Эерард. Ески Тцркче Цзерине Цч Нот // ТДАЙ-Б, 1966. Анкара: 1966, с. 1-18.

373. Жумаэулов Четин. Кашэарлы Мащмуд’ун Диванц Луэат-ит-Тцрк Есериндеки Базы Антропонимлерин Кырэызистан’ын Епиэрафик Абиделеринде Йансымасы // Кашэарлы Мащмуд ве Дюнеми Семпозйуму. Анкара: 2008, Билдири Юзетлери, с. 18-19.

374. Жошкун Али Осман. Кашэарлы Мащмуд ве Милийетчилик Меселеси // ТК, сайы 226, Шубат 1982, с. 237-240.

375. Чаьатай Саадет. Диванц Луэат-ит-Тцрк’те Букук // ТД, сайы 253, Еким 1972, с. 53-55.

376. Чаьатай Саадет. Диванц Луэат-ит-Тцрк’те Инанчла Илэили Сюзлер // ББ, 1972, ТДК, Анкара: 1975, с. 385-391.

377. Чакмак Тцлай. Чин’де Танэ Дюнеми Шиири иле Диванц Луэати’т-Тцрк’теки Манзум Парчаларын Каршылаштырылмасы.

45

Доктора Тези, А. Ц., Сосйал Билимлер Енститцсц, Анкара, 1995, 320 с.

378. Чатыккаш Ата. Тцрк Диллери Луэатчилиьи ве Базы Тцркче Луэатлер // ТДА, 41, Нисан 1986, с. 207-251.

379. Ченели Илщан. Диванц Луэати’т-Тцрк’те Щайван Адлары // ТКА, сайы 11-14, 1973-1975. Анкара: 1975, с. 99-122.

380. Четин Алтан. Кашэарлы Мащмуд’дан Йарарланан Бир Мемлцк Тарищчисинин Оьузлара Даир Вердиьи Билэилер // Каш-эарлы Мащмуд ве Дюнеми Семпозйуму. Анкара: 2008, Билдири Юзетлери, с. 19.

381. Четин Енэин. Диванц Луэати’т-Тцрк’теки Йийежек Адлары ве Бу Адларын Тцркийе Тцркчесиндеки Эюрцнцмлери // Чу-курова Цниверситеси Сосйал Билимлер Енститцсц Дерэиси. 2005, сайы 2, с. 185-200.

382. Чичекли Али. Кашэарлы Мащмут. Диванц Луэат-ит-Тцрк. Истанбул: 1970.

383. Чифтчи Муса. Кашэарлы Мащмуд’ун Дил Юьретим Йюнтеми Цзерине // В Улусларарасы Тцрк Дили Курултайы Билдирилери. Ы. Тцрк Дил Куруму Йайынлары, Анкара: 2004, с. 571-596.

384. Чобаноьлу Юзкул. Диванц Луэат-ит-Тцрк’те ’Тцрк’ ве ’Ютеки’ Каврамсаллаштырмалары Цзерине Теспитлер // Кашэарлы Мащмуд ве Дюнеми Семпозйуму. Анкара: 2008, Билдири Юзетлери, с. 19.

385. Данишменд Исмаил Щами. Диванц Луэат-ит-Тцрк // Жум-щурийет, 15 Ожак 1942.

386. Дедеоьлу Бещчет. Кашэарлы Мащмут Щаккында Библийо-эрафйа // Чаьры, сайы 11 (105), Еким 1966, с. 4-8.

387. Делибашы Али Сцща. Тцрк Дили Щаккында Дцшцнжелер: Ди-ванц Луэат-ит-Тцрк’цн Тержцмеси Мцнасебетийле // Жум-щурийет, 6 Аьустос 1940.

388. Делиюмероьлу Йакуп. Кашэарлы Мащмут 1000 Йашында вейа 2008 Кашэарлы Мащмут Йылы // Кардеш Калемлер, сайы 6, Щазиран 2007, с. 80-89.

389. Демирел Сцлейман. Сунуш. Мащмуд Кашьари // Диванц лцэат-ит-тцрк. Тяржцмя едян вя няшря щазырлайан Рамиз Яс-кяр. Бакы: Озан, 2006, Ы жилд, с.5-6.

46

390. Дилачар А. Жарл Брожкелманн // ТД, сайы 5, Теммуз 1956, с. 612-624.

391. Дилачар А. Кашэарлы Мащмуд’ун Кишилиьи // ДД, сайы 33, Теммуз 1995, с.7-9

392. Дилачар А. Кашэарлы Мащмуд’ун Кишилиьи // ТД, сайы 253, Еким 1972, с. 20-26.

393. Дилачар А. Рифат Билэе (1876-1953) // Дилжилере Сайэы. Ан-кара: 1966, с. 99-101.

394. Дилачар А. Кутадэу Билиэ Инжелемеси. Анкара: 1995, 208 с 395. Дил Дерэиси Мащмут Кашэарлы Юзел Сайысы. Сайы 33, 1995,

с. 793. 396. Дилчин Жем. 11. Йцзйыл Тцрк Шиири ве Аруз // Кашэарлы

Мащмуд ве Дюнеми Семпозйуму. Анкара: 2008, Билдири Юзетлери, с. 20.

397. Дилчин Дещри. Арап Алафабесине Эюре Диванц Луэат-ит-Тцрк Дизини. Анкара: 1957, 448 с.

398. Динчер Аслыщан. Диванц Луэат-ит-Тцрк’теки Йемек Адла-ры Цзерине // Кашэарлы Мащмуд ве Дюнеми Семпозйуму. Анкара: 2008, Билдири Юзетлери, с. 20.

399. Диванц Луэат-ит-Тцрк Тержцмеси. Чевирен: Бесим Аталай. Анкара: Ы, 1939, ХХХВЫ+530 с.

400. Диванц Луэат-ит-Тцрк Тержцмеси. Чевирен: Бесим Аталай. Анкара: ЫЫ, 1941, 366 с.

401. Диванц Луэат-ит-Тцрк Тержцмеси. Чевирен: Бесим Аталай. Анкара: ЫЫЫ, 1943, 452 с.

402. Диванц Луэат-ит-Тцрк Дизини. Ендекс. Йазан: Бесим Аталай. Анкара: ЫВ, 1943, ЛХ+868 с.

403. Диванц Луэат-ит-Тцрк. Дизини. Анкара:1972, ХХЫЫ+168 с 404. Диванц Луэат-ит-Тцрк. Тыпкыбасым. Анкара: 1941, 638 с. 405. Диванц Луэат-ит-Тцрк. (Тыпкыбасымы). Kцлтцр Баканлыьы

Йайынлары, Анкара: 1990, 638 с. 406. Диванц Луэати’т-Тцрк Билэи Шюлени Билдирилери. Анкара: 7-8

Майыс 1999, ТДК, 146 с. 407. Диздароьлу Щикмет. Кашэарлы Мащмут // ТД Беллетен,

сери 3, сайы 10-11, 1947, Истанбул: 1948, с. 43-45. 408. Донук Абдулкадир. Ески Тцрк Девлетлеринде Идари-Ас-

кери Унван ве Теримлер. Истанбул: 1998, X+109 с.

47

409. Донук Абдулкадир. Кцлтцр Тарищи Ачысындан Диванц Луэат-ит-Тцрк’цн Деьерлендирилмеси // ДД, сайы 33, Тем-муз 1995, с. 65-69.

410. Донук Абдулкадир. Тцрк Девлетинде Щакимийет Анлайышы // ТЕД, сайы ХХЫ, йыл 1979-1980, Истанбул: с. 44-56.

411. Донук Абдулкадир. Тцрк Щцкцмдары. Истанбул: 1990, 595 с.

412. Дурэут Щцсейин. Каращанлы ве Щарезм Тцркчеси Есерле-ринде Исмин Щаллери. Доктора Тези. Чанаккале Онсекиз Майыс Цниверситеси, Сосйал Билимлер Енститцсц. Чанаккале, 1999, с. 59-75.

413. Дцзэцн Щцсейин. Диванц Луэат-ит-Тцрк’цн Фарсча Чеви-риси // Кашэарлы Мащмуд ве Дюнеми Семпозйуму. Анкара: 2008, Билдири Юзетлери, с. 20.

414. Ежкманн Ъанос. Чаьатайжа // Тарищи Тцрк Шивелери. Ан-кара: 1998, с. 211-245.

415. Ежкманн Ъанос. Щарезм Тцркчеси // Тарищи Тцрк Шивелери. Анкара: 1998, с. 173-210.

416. Ежкманн Ъанос. Ислами Орта Асйа Тцрк Едеби Дилинин Юзелликлери // ТДА, сайы 57, Аралык 1988, с. 193-201.

417. Еэеубайев Аскар. Ески Тцрк Едебийаты Мирасындакы Ми-толоъик ве Щалк Кцлтцрлери иле Илэили Акымлар, Тарищи ве То-понимик Ефсанелер, Адландырмалар // Диванц Луэати’т-Тцрк Билэи Шюлени Билдирилери. Анкара: 7-8 Майыс 1999, ТДК, с. 62-71.

418. Екберзаде Шащмар. Дивану Луэати’т-Тцрк ве Тцрк Ма-невийаты // Диванц Луэати’т-Тцрк Билэи Шюлени Билдирилери. Анкара: 7-8 Майыс 1999, ТДК, с. 57-61.

419. Ел-Жащиз. Щилафет Ордусунун Менкыбелери ве Тцрклерин Фазилетлери. Чевири ве Ачыклама: Рамазан Шешен. Анкара: 1967, 108 с.

420. Елчин Шцкрц. Кашэарлы Мащмут ве Кавак Аьажы // ТК, сайы 359, Март 1993, с. 149-151.

421. Екер Сцер. Диванц Луэат-ит-Тцрк’те ’Иранлы’ Каврамы // Кашэарлы Мащмуд ве Дюнеми Семпозйуму. Анкара: 2008, Билдири Юзетлери, с. 20.

48

422. Екрем Еркин. Каращанлы Девлетинин Ады Меселеси // Каш-эарлы Мащмуд ве Дюнеми Семпозйуму. Анкара: 2008, Билдири Юзетлери, с. 21.

423. Емет Еркин. Диванц Луэат-ит-Тцрк ве Уйэур Аьызлары // Кашэарлы Мащмуд ве Дюнеми Семпозйуму. Анкара: 2008, Билдири Юзетлери, с. 21.

424. Емет Еркин. Доьу Тцркистан ве Чинде Диванц Луэат-ит-Тцрк Цзерине Йапылан Дил ве Едебийат Араштырмалары // ДД, сайы 33, Теммуз 1995, с. 60-64.

425. Емре Ащмет Жеват. Ески Тцрк Кошуьу ве Сес Дцзени // ТД Беллетен, сер. 3, сайы 45, Касым 1945, Анкара: 1945, с. 338-341.

426. Ерарслан Кемал. Дивану Луэат-ит-Тцрк’де Аруз Везнийле Йазылмыш Шиирлер // ТАДЙ-Б, 1991, с. 113-117.

427. Ерарслан Кемал. Сюзлцк Чалышмаларында Диванц Луэат-ит-Тцрк’цн Юнеми // Кашэарлы Мащмуд ве Дюнеми Сем-позйуму. Анкара: 2008, Билдири Юзетлери, с. 22.

428. Ержиласун Ащмет Бижан. Алп Ер Тонэа’йа Аит Базы Сюзлер // ТК, Шубат, 1976, сайы 160, с. 220-222.

429. Ержиласун Ащмет Б. Башланэычтан Йирминжи Йцзйыла Тцрк Дили Тарищи. Анкара: 2006, 486 с.

430. Ержиласун Ащмет Б. Диванц Луэат’т-Тцрк’де Цнлц Узун-лукларыйла Илэили Кайытлар//Диванц Луэати’т-Тцрк Билэи Шюлени Билдирилери. 7-8 Майыс 1999, Анкара: ТДК, с. 51-54.

431. Ержиласун Ащмет Б. Диванц Луэати’т-Тцрк’ц Коруйан Аиле // Йени Оркун, Ейлул 2003, с. 26-28.

432. Ержиласун Ащмет Б. Диванц Луэати’т-Тцрк’ц Коруйан Аиле // Йени Оркун, Еким 2003, с. 28-30.

433. Ержиласун Ащмет Б. Каращанлы Деври Тцрк Едебийаты // Бцйцк Тцрк Класиклери. Ы, Истанбул: 1985, с. 114-179.

434. Ержиласун Ащмет Б. Кашэарлы Мащмуд ве Диванц Луэа-ти’т-Тцрк // Бцйцк Тцрк Класиклери. Ы. Истанбул: 1985, с. 118-131.

435. Ержиласун Ащмет Б. Кашэарлы Мащмуд’ун Мцзиплиьи // Кашэарлы Мащмуд ве Дюнеми Семпозйуму. Анкара: 2008, Билдири Юзетлери, с. 22.

49

436. Ержиласун Ащмет Б. Кутадэу Билиэ Эрамери. Фиил. Анка-ра: 1984, 196 с.

437. Ержиласун Ащмет Б. Макалелер. Анкара: 2007, 752 с. 438. Ержиласун Ащмет Б. Илк Мцслцман Девлетлеринде Дил ве

Едебийат // Тцрклер, ж. 5, Анкара: 2002, с. 759-783. 439. Ержиласун Ащмет Б. Кашэарлы Мащмуд’да –са/се Еки //

ДД, сайы 33, Теммуз 1995, с. 65-59. 440. Ержиласун Ащмет Б. Тцркчеде Емир ве Истек Кипи Цзерине

// ТД, сайы 505, Ожак 1999, с. 3-9. 441. Ержиласун Билэе. Диванц Луэат-ит-Тцрк’тен Модерн Еде-

бийата//Кашэарлы Мащмуд ве Дюнеми Семпозйуму. Ан-кара: 2008, Билдири Юзетлери, с. 22.

442. Ердоьан Мещмет Нури. Диванц Луэат-ит-Тцрк Тержцмеси Мцнасебетийле // Йени Сабащ, 28 Аьустос1 Ейлул 1940.

443. Ерен Щасан. Советскайа Тйурколоэийа Дерэисинин Ди-ванц Луэат-ит-Тцрк Юзел Сайысы // ТД, сайы 253, Еким 1972, с. 121-124.

444. Ейцбоьлу Исмет З. Тцрк Дилинин Етимолоъи Сюзлцьц. Ис-танбул, 1991, 782 с.

445. Фындыкоьлу Зийаеттин Фащри. Дил Сосйолоъиси ве Мащмуд-у Кашьари. Ы. // Тцрк Йурду Дерэиси, сайы 9, Аьустос 1966.

446. Фындыкоьлу Зийаеттин Фащри. Дил Сосйолоъиси ве Мащмуд-у Кашьари. ЫЫ. // Тцрк Йурду Дерэиси, сайы 10, Ейлул 1966.

447. Эабаин Аннемарие вон. Жодех Жуманижус’ун Дили // Та-рищи Тцрк Шивелери. Анкара: 1998, с. 67-109.

448. Эабаин Аннемарие вон. Ески Тцркче // Тарищи Тцрк Шиве-лери. Анкара: 1998, с. 29-66.

449. Эабаин Аннемарие вон. Ески Тцркченин Эрамери. Анка-ра: 1988, 313 с.

450. Эаланти Аврам. Ески Савларын Ексиклиьи // Едебийат Факц-лтеси Межмуасы, 1339 (щ), йыл 2, сайы 6.

451. Эарипер Жафер - Кцчцкжошкун Йасемин. Орщун Абиделе-ринден Диванц Луэат-ит-Тцрк’е Коллектиф Билинжин Иншасы ве Сцреклилиьи // Кашэарлы Мащмуд ве Дюнеми Семпозйуму. Анкара: 2008, Билдири Юзетлери, с. 22.

452. Эенжан Тащир Неъат. Диванц Луэат-ит-Тцрк // ТД, сайы 250, 1972, с. 304-309.

50

453. Эенжан Тащир Неъат. Диванц Луэат-ит-Тцрк’те Дил Курал-лары // ТД, сайы 253, Еким 1972, с. 27-52.

454. Эенжан Тащир Неъат. Диванц Луэат-ит-Тцрк’те Тцркчцлцк ве Юз Тцркче Севэиси // ББ, 1972, ТДК, Анкара: 1975, с. 475-478.

455. Эенжан Тащир Неъат. Кашэарлы Мащмуд’ун Юз Тцркчежи-лиьи // ТД, сайы 249, 1972, с. 192-195.

456. Эенч Решат. Каращанлы Девлет Тешкилаты. Истанбул: 1981, 265 с.

457. Эенч Решат. Каращанлылар Тарищи // Эенел Тцрк Тарищи. 2. Анкара: 2002, с. 693-716.

458. Эенч Решат. Кашэарлы Мащмуд’а Эюре ХЫ Йцзйылда Тцрк Дцнйасы. Анкара: 1997, 412 с.

459. Эенч Решат. Кашэарлы Мащмуд’а Эюре ХЫ Йцзйылда Тцрк Иллеринин Сийаси ве Етник Дуруму // ТКА, ж. 11-14, Анкара: 1973-75, с. 176-213.

460. Эенч Решат. Кашэарлы Мащмуд’а Эюре ХЫ Йцзйылда Тцрклерде Зираат // ДД, сайы 33, Теммуз, 1995, с. 76-91.

461. Эенч Решат. Кашэарлы’дан Анадолуйа Узанан Кцлтцр Деьерлермиз // Диванц Луэати’т-Тцрк Билэи Шюлени Билдириле-ри. Анкара: 7-8 Майыс 1999, ТДК, с. 7-9.

462. Эенчбойажы Мелек. Али Амири Ефенди ве Диванц Луэат-ит-Тцрк // Кашэарлы Мащмуд ве Дюнеми Семпозйуму. Ан-кара: 2008, Билдири Юзетлери, с. 22-23.

463. Эенэ Сщимин. Чинде Тцрколоъи Араштырмалар // Йени Тцркийе Дерэиси, сайы 43, 2002, с. 114-119.

464. Эезэин Щаккы Сцща. Диванц Луэат-ит-Тцрк // Вакит, 9 Ейлул 1940.

465. Эолден П.Б. Кара-Щанлыларын Меншеи // Билэе. 1999, сайы 21, с. 35-36.

466. Эюкалп Зийа. Тцрк Меденийети Тарищи. Истанбул: 1976, 416 с.

467. Эюкчеоьлу Мустафа. Диванц Луэати’т-Тцрк ве Кыбрыс Тцрклеринин Диллеринде Йашайан Сюзжцклер // Диванц Луэа-ти’т-Тцрк Билэи Шюлени Билдирилери. Анкара: 7-8 Майыс 1999, ТДК, с. 72-77.

51

468. Эюкйай Орщан Шаик. Диванц Луэат-ит-Тцрк ве Алп Ер Тунэа // ТД, сайы 253, Еким 1972, с. 56-59.

469. Эюмеч Садеттин. Диванц Луэат-ит-Тцрк’те Эечен Йер Адлары // Кашэарлы Мащмуд ве Дюнеми Семпозйуму. Ан-кара: 2008, Билдири Юзетлери, с. 23-24.

470. Эцл Бцлент. Ески Тцрк Тарым Теримлеринин Метафорлу Кулланымлары Цзерине // Кашэарлы Мащмуд ве Дюнеми Семпозйуму. Анкара: 2008, Билдири Юзетлери, с.24.

471. Эцленсой Тунжер. Диванц Луэат-ит-Тцрк ве Кутадэу Би-лиэ’деки Моьолжа Келимелер Цзерине // ТКА, ж. 22, Анкара: 1984, 90-103.

472. Эцленсой Тунжер. Диванц Луэат-ит-Тцрк’ц Йениден Окумак // Кашэарлы Мащмуд ве Дюнеми Семпозйуму. Анкара: 2008, Билдири Юзетлери, с. 24.

473. Эцленсой Тунжер. Доьу Анадолу Аьызлары ве Диванц Луэати’т-Тцрк // В Миллетлерарасы Тцрколоъи Конэреси. Ис-танбул: 23-28 Ейлул 1985. Теблиьлер. 1. Тцрк Дили. Жилт 1, Ис-танбул: 1985, с. 107-115.

474. Эцлмеден Невщис. Кашэарлы Мащмут ве Тцркчцлцьц // Емре Дерэиси, сайы 23, Март 1966, с. 11-13.

475. Эцлсцн Арифе. Диванц Луэат-ит-Тцрк’те Кадын ве Онун Дцнйасы // Кашэарлы Мащмуд ве Дюнеми Семпозйуму. Анкара: 2008, Билдири Юзетлери, с. 25.

476. Эцнай Турэут. Тцрк Щалк Шииринде Илк Дейишме Юрнекле-ри // Шцкрц Елчин Армаьаны. Анкара: 1983, с. 43-46.

477. Эцнай Турэут. Йазылышынын 900. Йылдюнцмцне Доьру Ди-ванц Луэат-ит-Тцрк // ТК, сайы 100, Шубат 1971, с. 298-302.

478. Эцней Фатма Шащан. Диванц Луэат-ит-Тцрк’те Фиилден Тцремиш Исимлер ве Сыфатлар: Сюздизимсел ве Анламбилимсел Бир Инжелеме//Кашэарлы Мащмуд ве Дюнеми Семпозйуму. Анкара: 2008, Билдири Юзетлери, с. 25-26.

479. Эцрсой-Наскали Емине. Диванц Луэати’т-Тцрк’де Бир Курт Авы ве Анадолудаки Шекли//Диванц Луэати’т-Тцрк Бил-эи Шюлени Билдирилери. Анкара: 7-8 Майыс 1999, ТДК, с. 55-56.

480. Щажыеминоьлу Нежметтин. Каращанлы Тцркчеси Эрамери. Анкара: 2003, 214 с.

52

481. Щартманн Мартин. Диванц Луэат-ит-Тцрк’е Аит Биркач Мцлащаза // МТ, сайы 4, 1916, с. 167-170.

482. Щасан Зейнеп. Чин’де Кашэарлы Мащмуд ве Диванц Луэат-ит-Тцрк Цзерине Йапылан Чалышмалар // Кашэарлы Мащмуд ве Дюнеми Семпозйуму. Анкара: 2008, Билдири Юзетлери, с. 26.

483. Щазаи Эйюрэй. Эенел Лексокоэрафйа Ачысындан Кашэарлы Мащмут Щаккында Дцшцнжелер // ББ, 1972, ТДК, Анкара: 1975, с. 419-424.

484. Щазийева Эцзелийе. Тцрк Диллеринде Доьа Кцлтлерийле Илэили Еркек Адларынын Типолоъик Бирлиьи // Кашэарлы Мащмуд ве Дюнеми Семпозйуму. Анкара: 2008, Билдири Юзетлери, с. 27.

485. Щидайет Нуранийе. Чин Кайнакларына Эюре Каращанлылар (840-1231). Йцксек Лисанс Тези. Щажеттепе Цниверситеси, Сосйал Билимлер Енститцсц, Анкара, 1992, 87 с.

486. Щидайет Нуранийе. Kаращанлылар Девринде Уйэур Щалк Едебийаты // Доьу Тцркистанын Сеси–Шарки Тцркистан Авазы, 1991, № 4, с.27-29.

487. Щункан Юмер Сонер. Кашэарлы Мащмут Дюнеминде Цлкенин Идари Йапысы ве Сийаси Олайларына Бир Бакыш. Каш-эарлы Мащмуд ве Дюнеми Семпозйуму. Анкара: 2008, Билдири Юзетлери, с. 28.

488. Щцсейиноьлу Али Шамил. Кашэарлы Мащмуд’ун Диванц Луэат-ит-Тцрк Есерини Тцркчейе Илк Чевирен Тержцман // Кашэарлы Мащмуд ве Дюнеми Семпозйуму. Анкара: 2008, Билдири Юзетлери, с. 28-29.

489. Щцсейинов Эайса. Бир Систем Оларак Ески Тцрк Едебийа-ты ве Кашэарлы Мащмуд’ун Диванц Луэати’т-Тцрк Адлы Есе-ри // Диванц Луэати’т-Тцрк Билэи Шюлени Билдирилери. Анкара: 7-8 Майыс 1999, ТДК, с. 78 83.

490. Ышытман Исщак Рефет. Дил Курултайы Долайысыйле: Тцркче Ичин Бир Конферанс. Кцтащйа: 1932, 16 сайфа.

491. Ибращим Щасан. Кашэарлы Мащмуд’ун Мезары ве Мимари Йапысы // ТК, сайы 268, Аьустос 1985, с. 544-547.

53

492. Ибрайев Шакир. Кашэарлы Мащмуд Дюнеминде Едеби Эе-ленек//Кашэарлы Мащмуд ве Дюнеми Семпозйуму. Анка-ра: 2008, Билдири Юзетлери, с. 29.

493. Илайдын Щикмет. Диван’ла Илэили Базы Эюзлемлер ве Дцшцнжелер // ДД, сайы 33, Теммуз 1995, с. 49-55.

494. Илайдын Щикмет. Диван’ла Илэили Базы Эюзлемлер ве Дцшцнжелер // ТД, сайы 253, Еким 1972, с. 96-103.

495. Илтебир Абдулщеким Баки. Kашьарлы Мащмут, Диванц Лцэат-ит-Тцрк ве Доьу Тцркистан // ДД, сайы 33, Теммуз 1995, с. 30-43.

496. Инан Абдулкадир. Диванц Луэат-ит-Тцрк’те Датиф Щали // ТД, сайы 26, Касым 1953, с. 80-81.

497. Инан Абдулкадир. Диванц Луэат-ит-Тцрк’те Шаманизм Иле Илэили Келимелер // ТК, сайы 100, Шубат 1971, с. 293-297.

498. Инан Абдулкадир. Диванц Луэат-ит-Тцрк’те Шаманизм Иле Илэили Келимелер // Макалелер ве Инжелемелер. 2. Анкара, 1991, с. 317-321.

499. Инан Абдулкадир. Тцрк Йазы Дили Тарищинден Нотлар // ТК, Анкара: сайы 57, 1967, с. 653-659.

500. Инайет Алимжан. Диванц Луэат-ит-Тцрк’те Доьумла Илэили Юрф, Адет ве Ритцеллер//Кашэарлы Мащмуд ве Дюнеми Сем-позйуму. Анкара: 2008, Билдири Юзетлери, с. 30.

501. Изэи Юзкан. Уйэурларын Сийаси ве Кцлтцрел Тарищи. Анка-ра, 1987, 154 с.

502. Кабаташ Орщан. Диванц Луэати’т-Тцрк’тен Тцркийе Тцркчесине // ТДАЙ-Б, ж. 1-2, сайы 44, Анкара: 2001, с. 147-161.

503. Качалин Мустафа С. Диванц Луэати’т-Тцрк // ДИА, Истан-бул: 1994, ж. 9, с. 446-449.

504. Кадашева Карлыэаш. Кашэарлы Мащмуд’ун Диванц Луэат-ит-Тцрк Есеринде Булунан Келимелерин Тцрк Дилини Юьрен-медеки Юнеми//Кашэарлы Мащмуд ве Дюнеми Семпозйу-му. Анкара: 2008, Билдири Юзетлери, с. 30.

505. Кафалы Мустафа. Диванц Луэат-ит-Тцрк’цн Тарищи Жоьрафйа Бакымындан Кайнак Оларак Деьерлендирилмеси // ДД, сайы 33, Теммуз 1995, с. 92-93.

54

506. Кафесоьлу Ибращим. Тцрк Милли Кцлтцрц. Истанбул: 1984, 445 с.

507. Кафесоьлу Ибращим. Ески Тцрк Дини. Анкара: 1980, 130 с. 508. Кара Абдулващаб. Диванц Луэат-ит-Тцрк’ц Булан Али

Емири Ефендинин Щайаты ве Шащсийети // Кардеш Калемлер, сайы 3, Март 2007, с. 74-77.

509. Карабулут Ферщат. Дцнйа Дилбилими Тарищи Ичинде Диванц Луэат-ит-Тцрк’цн Йери ве Юнеми // Кашэарлы Мащмуд ве Дюнеми Семпозйуму. Анкара: 2008, Билдири Юзетлери, с. 31.

510. Каращан Акартцрк. Диванц Луэат-ит-Тцрк’е Эюре Чиэил Лещчеси ве Каращанлы Йазы Дили иле Илишкиси // Кашэарлы Мащ-муд ве Дюнеми Семпозйуму. Анкара: 2008, Билдири Юзет-лери, с. 31-32.

511. Каращан Лейла. Йцклеме (Ажжусативе) ве Илэи (Эенитиве) Щалы Еклери Цзерине Базы Дцшцнжелер // 3. Тцрк Дили Курул-тайы Билдирилери. Анкара: 1999, с. 605-611.

512. Каримов Эулам. Едебийатта Кашэарлы Мащмут Имэеси Цзерине // Кашэарлы Мащмуд ве Дюнеми Семпозйуму. Анкара: 2008, Билдири Юзетлери, с. 32.

513. Каримова Сурайо. Х-ХЫ Йцзйылда Орта Асийа’да Билим // Кашэарлы Мащмуд ве Дюнеми Семпозйуму. Анкара: 2008, Билдири Юзетлери, с. 32-33.

514. Картал Ащмет. Диванц Луэати’т-Тцрк Цзерине Бир Библи-йоэрафйа Денемеси // ТК, сайы 366, ХХХЫ, с. 624-636.

ان لغات الترکديو آتاب .515 رىغش اكد بن الحسين الموحم [Мащмуд бин ел-Щцсейин ел-Кашьари. Китабу Диваны Луэати’т-Тцрк. Dar цl-Хilafet-i Aliye, Matbaa-yi Amиre, cilди еввел, Истанбул: 1333, 436 + 12 s. (Р.Килисли няшри, 1. жилд, 1915)].

ديوان لغات الترک آتاب .516 رىغش اكحسين الد بن الموحم [Мащмуд бин ел-Щцсейин ел-Кашьари. Китабу Диваны Луэати’т-Тцрк. Dar цl-Хilafet-i Aliye, Matbaa-yi Amиre, cilди сани, Истанбул: 1333, 294 + 25 с. (Р.Килисли няшри, 2. жилд, 1915)].

ديوان لغات الترک آتاب .517 رىغش اكد بن الحسين الموحم [Мащмуд бин ел-Щцсейин ел-Кашьари. Китабу Диваны Луэати’т-Тцрк. Dar

55

цl-Хilafet-i Aliye, Matbaa-yi Amиre, cilди салис, 1335, Ис-танбул: 347 + 8 s. (Р.Килисли няшри, 3. жилд, 1917)].

518. Kашэарлы Мащмуд. Диванц Луэати’т-Тцрк. Чевири, Уйар-лама, Дцзенлеме. Щазырлайанлар: Сечкин Ерди, Серап Туьба Йуртесер. Истанбул: Кабалжы, 2005, 725 с.

519. Кашэарлы Мащмут // Ана Британнижа, жилт 13, Истанбул: 1992, с. 59.

520. Кашэарлы Мащмут // Бцйцк Ансиклопеди, жилт 2, Истанбул: 1980, с. 990.

521. Кашэарлы Мащмут // ДИА Тцркийе Дийанет Вакфы Ислам Ансиклопедиси, жилт 25, Анкара: 2002, с. 9-15.

522. Кашэарлы Мащмут // Эелишим Щажеттепе Ансиклопедиси, жилт 6, Истанбул: 1986, с. 2298-2299.

523. Кашэарлы Мащмут // Тцрк Ансиклопедиси, жилт 21, Анкара: 1974, с. 389-392.

524. Кашэарлы Мащмут // Тцрк Дили ве Едебийаты Ансиклопеди-си, жилт 2, Истанбул: 1977, с. 353-356.

525. Кашэарлы Мащмут // Тцрк Дили ве Едебийаты Ансиклопеди-си, жилт 5, Истанбул: 1982, с. 216-217.

526. Кашэарлы Мащмут // Йени Тцрк Ансиклопедиси, жилт 5, Ис-танбул: 1985, с. 1476.

527. Кашэарлы Султан Мащмут. Бцйцк Тцрк Билэини Кашэарлы Мащмут’ун Кишилиьи ве Тцрклцк Билинжи // ДД, сайы 33, Ан-кара: Теммуз 1995, с. 10-15.

528. Кашэарлы Султан Мащмут. Бцйцк Тцрк Билэини Кашэарлы Мащмут’ун Кишилиьи ве Тцрклцк Билинжи // ТК, сайы 420, Ан-кара: 1997, с. 193-200.

529. Кашэарлы Султан Мащмут. Kашэарлы Мащмуд’ун Мезары // Доьу Тцркистанын Сеси–Шарки Тцркистан Авазы, 1985, сайы 78, бет 51-53.

530. Келлй Ъамес М. Диванц Луэат-ит-Тцрк’цн Йени Баскысы Цзерине // ТД, сайы 253, Еким 1972, с. 104-109.

531.Кылыч Щцсейин. Диванц Луэат-ит-Тцрк’теки Фиилден Фиил Йа-пан Еклер // ИД, ж. 5, сайы 57, Анкара: 1966, с. 10-11.

532. Кылыч Щцсейин. Диванц Луэат-ит-Тцрк’теки Фиилден Фиил Йапан Еклер // ИД, ж. 5, сайы 58 Анкара: 1966, с. 12-13.

56

533. Кылыч Щцсейин. Диванц Луэат-ит-Тцрк’теки Фиилден Фиил Йапан Еклер // ИД, ж. 5, сайы 60, Анкара: 1966, с. 10-11.

534. Кылыч Рцйа. Тцрклерин Исламийети Кабулцнде Тасаввуфун Ролц: Эенел Бир Бакыш Денемеси // Кашэарлы Мащмуд ве Дюнеми Семпозйуму. Анкара: 2008, Билдири Юзетлери, с.33.

535. Кожаэюз Самим. Диванц Луэат-ит-Тцрк ве Щожам Килисли Рифат Билэе // ТД, сайы 250, Теммуз 1972, с. 319-322.

536. Кожаоьлу Тимур. Модерн Дилбилими Ачысындан Диванц Луэати’т-Тцрк’е Бир Бакыш // Диванц Луэати’т-Тцрк Билэи Шю-лени Билдирилери. Анкара: 7-8 Майыс 1999, ТДК, с. 47-50.

537. Кожатцрк Васфи Мащир. Бцйцк Тцрк Едебийаты Тарищи. Анкара: 1964, с. 22-35.

538. Кононов А.Н. Сон Йылларда ССЖБ’де Тцрколоъи Араш-тырмалары // ТДАЙ, 1964, Анкара: с. 113-126.

539. Кононов А.Н. Совйетлер Бирлиьи’нде Кашэарлы Мащ-муд’ун Диван’ыны Кону Алан Араштырмалар // ББ, Анкара: 1975, с. 393-399.

540. Кононов А.Н. Совйетлер Бирлиьи’нде Кашэарлы Мащ-муд’ун Диван’ыны Кону Алан Араштырмалар // ТДАЙ, Ан-кара: 1978, с. 181-190.

541. Кононов А.Н. Совйетлер Бирлиьи’нде Кашэарлы Мащ-муд’ун Диван’ыны Кону Алан Араштырмалар//Манас Уни-верситеси Сосйал Билимлер Дерэиси Тцрколоъи Юзел Сайысы, ЫЫ китап, Бишкек: 2004, с. 147-152.

542. Кононов А.Н. СССБ’деки Тцрк Филолоъиси (1917-1967) // Манас Университеси Сосйал Билимлер Дерэиси Тцрколоъи Юзел Сайысы, ЫЫ китап, Бишкек: 2004, с. 153-181.

543. Конуксевен Мустафа. Кутадэу Билиэ ве Мащмуду Каш-эари’йе Эюре Девлет Идаресинин Есас Пренсиплери. Лисанс Те-зи, И.Ц. Едебийат Факцлтеси, Тарищ Бюлцмц, Истанбул, 1968, 44 с.

544. Коркмаз Зейнеп. Анадолу Аьызларынын Етник Йапы иле Илишкиси Соруну // ТДАЙ-Б, Анкара: 1988, с. 21-32.

545. Коркмаз Зейнеп. Кашэарлы Мащмуд ве Билинчли Бир Ана-дили Севэиси // Кашэарлы Мащмуд ве Дюнеми Семпозйуму. Анкара: 2008, Билдири Юзетлери, с. 34.

57

546. Коркмаз Зейнеп. Кашэарлы Мащмут ве Диванц Луэат-ит-Тцрк // МК, ж. 2, сайы 10, Март 1981, с. 15-19.

547. Коркмаз Зейнеп. Кашэарлы Мащмут ве Оьуз Тцркчеси // ТД, сайы 253, Еким 1972, с. 3-19.

548. Коркмаз Зейнеп. Кашэарлы Мащмут ве Оьуз Тцркчеси // Тцрк Дили Цзерине Араштырмалар, жилт 1, ТДК, Анкара: 1995, с. 241-253.

549. Коркмаз Зейнеп. Оьуз Тцркчесинин Тарищи Эелишме Сцречлери ве Диванц Луэати’т-Тцрк // ТД, сайы 570, Щазиран 1999, с. 459-470.

550. Коркмаз Зейнеп. Оьуз Тцркчесинин Тарищи Эелишме Сцречлери ве Диванц Луэати’т-Тцрк’деки Илк Юрнеклери//Ди-ванц Луэати’т-Тцрк Билэи Шюлени Билдирилери. Анкара: 7-8 Майыс 1999, ТДК, с. 10-18.

551. Коркмаз Зейнеп. Тцркийе Тцркчеси Эрамери (Шекил Билэи-си). Анкара: 2003, ТДК, 1224 с.

552. Кошай Щамит Зцбейир. Диванц Луэат-ит-Тцрк’теки Терим-лерден Юрнеклер//ББ, 1972, ТДК, Анкара: 1975, с. 479-496.

553. Козаноьлу Ж.Мущиттин. Диванц Луэат-ит-Тцрк’цн Му-каддемеси // Ержийес Дерэиси, сайы 19, с. 559.

554. Кюпрцлц[заде] М.Ф. Диванц Луэат-ит-Тцрк // МТ, 1915, ж. 2, сайы 5, с. 381-383.

555. Кюпрцлц[заде] М.Ф. Милли Кцлтцрцмцзцн Ески Бир Абиде-си: Диванц Луэат-ит-Тцрк // Жумщурийет, 24 Нисан 1933.

556. Кюпрцлц[заде] М.Ф. Милли Кцлтцрцмцзцн Ески Бир Абиде-си: Диванц Луэат-ит-Тцрк // Жумщурийет, 1 Майыс 1933.

557. Kюпрцлц М.Ф. Kаращанлылар вейа Щаканийе Девлети // Тцркийе Тарищи. Истанбул, 1923, жилт 1, с. 106-120.

558. Кюпрцлц М.Ф. Кай Кабилеси Щаккында Йени Нотлар // Беллетен, сайы 33, с. 435-444.

559. Кюпрцлц М.Ф. Тцрк Дили ве Едебийаты Щаккында Араш-тырмалар. Истанбул: 1934, с. 33-44.

560. Кюпрцлц М.Ф.Тцрк Едебийаты Тарищи. Истанбул: Ютцкен, 1986, XXIY+437 с.

561. Кюпрцлц М.Ф. Тцрк Едебийатында Илк Мутасаввыфлар. Анкара: 1984, 415 с.

58

562. Кюпрцлц М.Ф. Тцрк Едебийатынын Меншелери // МТ, ЫЫ/ЫВ, 1331 (щ), с. 71-73.

563. Курэан Шцкрц. Диванц Луэат-ит-Тцрк Цзерине // ТД, сайы 253, Еким 1972, с. 60-80.

564. Ласзло Ф. Каьан ве Аилеси // Тцрк Щукук Тарищи Дерэиси, ж. Ы, Анкара: 1944, с. 37-50.

565. Лиэети Л. Билинмейен Ич Асйа. Анкара: 1986, 362 с. 566. Маден Музаффер. Кашэар ве Ютеси // Эези Нотлары, Анылар

ве Дцшцнжелер. Истанбул: 1994, с. 70-76. 567. Мащмудов Щузиащмет. Диванц Луэати’т-Тцрк’теки Ата

Сюзлери ве Онларын Буэцнкц Версийонлары // Диванц Луэат-и’т-Тцрк Билэи Шюлени Билдирилери. Анкара: 7-8 Майыс 1999, ТДК, с. 84-89.

568. Манас Университеси Сосйал Билимлер Дерэиси. Тцрколоъи Юзел Сайысы. Ы Китап, Сайы 11, Бишкек: 2004, 260 с.

569. Манас Университеси Сосйал Билимлер Дерэиси. Тцрколоъи Юзел Сайысы. ЫЫ Китап, Сайы 11, Бишкек: 2004, 274 с.

570. Мансуроьлу Междут. Каращанлыжа // Тарищи Тцрк Шивелери, Анкара: 1979, с. 141-182.

571. Мансуроьлу Междут. Тцркчеде -ьай, -эей Еки ве Тцре-мелери // Ъеан Денй Армаьаны, Анкара: 1958, с. 171-183.

572. Мансуроьлу Междут. Тцркчеде -ьу Екинин Фонксийонлары // ТМ, жилт Х, Истанбул, 1953, с. 341-348.

573. Мансуроьлу Междут. Тцркчеде -мыш Екинин Фонксийон-лары // Фуат Кюпрцлц Армаьаны, Истанбул: 1953, с. 345-350.

574. Мансуроьлу Междут. Тцркчеде -тачы Екинин Фонксийон-лары // ТДЕ, сайы 12, Истанбул: 1956, с. 105-108.

575. Мещран Азиз. Диванц Луэат-ит-Тцрк’теки -сА Йапым Еки Цзерине // Кашэарлы Мащмуд ве Дюнеми Семпозйуму. Анкара: 2008, Билдири Юзетлери, с. 34.

576. Мирзаоьлу Ф.Эцлай. Диванц Луэат-ит-Тцрк Ышыьында Мцзикал Ижра Ортамлары // Кашэарлы Мащмуд ве Дюнеми Семпозйуму. Анкара: 2008, Билдири Юзетлери, с. 35.

577. Мунэан Эцлер. Тцркчеде Фииллерден Йапылмыш Исимлерин Морфолоъик ве Семантик Йюнден Инжеленмеси. Истанбул: Симурэ, 2002.

59

578. Мусабайев Э.Э. Кашэарлы Мащмуд’ун Йашамы Цзерине Йени Верилер // ТД, сайы 253, Еким 1972, с. 110-120.

579. Мусабайев Э.Э. Кашэарлы Мащмуд’ун Йашамы Цзерине Йени Верилер // ДД, сайы 33, Теммуз 1995, с. 20-29.

580. Мутий Ибращим, Османов Мирсултан. Кашэарлы Мащ-муд’ун Йурду, Щайаты ве Мезары Щаккында // Билиэ. Эцз 2002, сайы 23, с. 189-208.

581. Мутий Ибращим. Уйэур Тцрклери’нин Ислам’ы Кабул Еттик-лери Илк Дюнемлердеки Ислам Медреселери // Доьу Тцрки-стан’ын Сеси, йыл 23, сайы 66, 2006, с. 41-52.

582. Надир Илщан–Шенел Мустафа. Диванц Луэат-ит-Тцрк’е Эю-ре Ав, Авжылык ве Щайванжылыкла Илэили Келимелер ве Каврам Аланлары // Тцркисщ Студиес, Волуме 31/Wинтер 2008, с. 259-277.

583. Налбант Мещмет Вефа. Диванц Луэат-ит-Тцрк Эрамери-Ы. Исим. Истанбул: Билэе Оьуз, 2008, 293 с.

584. Налбант Мещмет Вефа. –ДУК Еки ве Диванц Луэат-ит-Тцрк’те –ДУК Екли Эюрцлен Эениш Заман Чекими // Тцрколоъи Дерэиси, ХВ жилт, сайы 1, Анкара: 2002.

585. Налбант Мещмет Вефа. Евет Келимесинин Кюкени Цзерине // Дил ве Едебийат Араштырмалары Семпозйуму. Анкара: 2003, с. 109-117.

586. Налбант Мещмет Вефа. Кутадэу Билиэ’те Зарф Тамлайан-лары ве Бунларын Дерин Йапысы. Йцксек Лисанс Тези. Па-муккале Цниверситеси, Сосйал Билимлер Енститцсц, Денизли, 1999.

587. Налбант Мещмет Вефа. Сюзжцклере Тцркче Бакан Бир Кюкен Билимжи: Кашэарлы Мащмуд ве Юдцнчлеме Сюзжцклер Цзерине Йаптыьы Кюкен Билэиси Чалышмалары // Кашэарлы Мащмуд ве Дюнеми Семпозйуму. Анкара: 2008, Билдири Юзетлери, с. 35.

588. Найыр Йашар Наби. Диванц Луэат-ит-Тцрк Тержцмеси До-лайысыйле. Ы. // Варлык, сайы 209, 15 Март 1942, с. 394-395.

589. Найыр Йашар Наби. Диванц Луэат-ит-Тцрк Тержцмеси До-лайысыйле. ЫЫ. // Варлык, сайы 210, 1 Нисан 1942, с. 418-419.

590. Найыр Йашар Наби. Диванц Луэат-ит-Тцрк Тержцмеси До-лайысыйле. ЫЫЫ. // Варлык, сайы 211, 15 Нисан 1942, с. 447-448.

60

591. Нешет Аднан. Кашэарлы Мащмут ве Есери. Ырмак Дерэиси, 1928, сайы 15, с.

592. Нисанбайев Абдумалик. Мащмут Кашэари’нин Сосйолоъик Фелсефеси//Кашэарлы Мащмуд ве Дюнеми Семпозйуму. Анкара: 2008, Билдири Юзетлери, с. 35-36.

593. Нури Абдцлащат. Атасюзлери. Кастамону Вилайет Мат-баасы, 1334-1339 (щ).

594. Олэун Ибращим. Кашэарлы Мащмут’та Тцрклцк Билинжи // ТД, сайы 253, Еким 1972, с. 81-86.

595. Онан Билэинер. Диванц Луэати’т-Тцрк’цн Дил Юьретим Йюнтемлери ве Дцнйа Филолоъисине Каткылары Бакымындан Бир Деьерлендирилмеси // Тцрклцк Билими Араштырмалары, 2003, сайы 13, с. 425-445.

596. Оркун Щцсейин Намык. Ески Тцрк Йазытлары. Анкара: 1987, 962 с.

597. Оркун Щцсейин Намык. Диванц Луэат-ит-Тержцмеси. Йени Сабащ, 27 Аьустос 1940.

598. Оркун Щцсейин Намык. Диванц Луэат-ит-Тцрк’е Назаран Щакан // Дерэащ Дерэиси, сайы 8, Аьустос 1337 (щ).

599. Оркун Щцсейин Намык. Ески Тцрк Адетлери // Дерэащ Дерэиси, сайы 10, Ейлул 1337 (щ).

600. Оркун Щцсейин Намык. Ески Тцрк Итикатлары // Дерэащ Дерэиси, сайы 12, Еким 1337 (щ).

601. Оркун Щцсейин Намык. Ески Тцрклерде Тебабет, Милли Ойунлар, Щарп // Дерэащ Дерэиси, сайы 23, Март 1338 (щ).

602. Оркун Щцсейин Намык. Кашэарлы Мащмут Щаккында // Варлык, сайы 168, Анкара: 1940, с. 605-606.

603. Оркун Щцсейин Намык. Милли Тцрк Йемеклери // Дерэащ Дерэиси, сайы 20, Шубат 1338 (щ).

604. Оркун Щцсейин Намык. Тарищте Тцрк Кадынлыьы. Дерэащ Дерэиси, сайы 22, Март 1338 (щ).

605. Ормушев Асан. Кашэарлы Мащмуд’ун Диванц Луэат-ит-Тцрк Сюзлцьцнцн Тарищи Кайнак Оларак Юнеми // Кашэарлы Мащмуд ве Дюнеми Семпозйуму. Анкара: 2008, Билдири Юзетлери, с. 36-37.

61

606. Орузбайева Бйубина. Мащмут Кашэари’нин Диван’ы ве Кырэыз Дил Тарищинин Базы Сорунлары // ББ, 1972. ТДК, Ан-кара: 1975, с. 447-453.

607. Юэел Бащаддин. Тцрк Кцлтцр Тарищине Эириш. Ы-ЫХ жилтлер, Истанбул: 1985-1987.

608. Юэел Бащаддин. Тцрк Кцлтцрцнцн Эелишме Чаьлары. Ис-танбул: 1971, 788 с.

609. Юэел Бащаддин. Тцрк Митолоъиси. ТТК, Анкара: ж. 1, 1971, 644 с.

610. Юэел Бащаддин. Тцрк Митолоъиси. ТТК, Анкара: ж. 2, 1995, 610 с.

611. Юэел Бащаддин. Тцрклерде Девлет Анлайышы. Анкара: 1982, 392 с.

612. Юлмез Мещмет. Кашэарлы Мащмуд’ун Кабри ве Йурду // Тцрк Диллери Араштырмалары, жилт 14, Истанбул: 2004, с. 207-240.

613. Юзбай Мурат - Меланлыоьлу Дениз. Йабанжылара Тцркче-нин Юьретиминде Темел Илкелер ве Диванц Луэат-ит-Тцрк // Кашэарлы Мащмуд ве Дюнеми Семпозйуму. Анкара: 2008, Билдири Юзетлери, с. 37.

614. Юздемир Ащмет. Тцрк Дцнйасынын Ен Бцйцк Китабы Ди-ванц Луэат-ит-Тцрк ве Али Емири Ефенди // ДД, сайы 33, Теммуз 1995, с. 16-19.

615. Юздемир Неби. Каршылаштырмалы Кцлтцр Билими Араштырма-лары ве Диванц Луэат-ит-Тцрк’цн Улуслар Арасы Илишкилер Бойуту // Кашэарлы Мащмуд ве Дюнеми Семпозйуму. Анкара: 2008, Билдири Юзетлери, с. 37-38.

616. Юзкырымлы Атилла. Кашэарлы’йа Эюре Тцрклерде Аскерлик // ТД, сайы 253, Еким 1972, с. 87-95.

617. Юзмен Мещмет. Диванц Луэати’т-Тцрк’те ве Кутадэу Билиэ’де аймак Фиилийле Курулан Долайсыз Анлатым Жцмле-лери Цзерине // Тцрк Диллери Араштырмалары, жилт 14, Истанбул: 2004, с. 67-77.

618. Пристак О. Каращанлылар (840-1212) // ИА, ж. ВЫ, Истанбул: 1952, с. 251-273.

619. Притсак О. Мащмут Кашэари Кимдир? // ТМ, ж. Х, 1951-53, Истанбул: 1953, с. 243-246.

62

620. Расонй Л. Тарищте Тцрклцк. Анкара: ТТК, 1993, 420 с. 621. Реижщл Карл. Диванц Луэат-ит-Тцрк’цн Кащраманлык Шиир-

лери ве Орта Асйа’да Йашайан Тцрклерин Щалк Дестаны // Кашэарлы Мащмуд ве Дюнеми Семпозйуму. Анкара: 2008, Билдири Юзетлери, с. 38.

622. Сафа Пейами. Тцркченин Ен Бцйцк Аныты // Жумщурийет, 21 Щазиран 1940.

623. Сакаоьлу Саим. Бир Библийоэрафйа Цзерине // Чаьры, ж. 12, сайы 110, Конйа: 1 Март 1967, с. 16-21.

624. Сакаоьлу Саим. Диванц Луэати’т-Тцрк Библийоэрафйасына Йени Илавелер // ТКА, ХЫ-ХЫВ, 1975, с. 270-280.

625. Сакаоьлу Саим. Дивану Луэати’т-Тцрк’деки Атасюзлеринин Анадолудаки Излери // Диванц Луэати’т-Тцрк Билэи Шюлени Билдирилери. Анкара: 7-8 Майыс 1999, ТДК, с. 36-46.

626. Сакаоьлу Саим. Диванц Луэати’т-Тцрк’цн Щалк Едебийаты Ачысындан Ташыдыьы Деьер // Ататцрк Цниверситеси Фен-Едебийат Факцлтеси Едебийат Билимлери Дерэиси, сайы 13, Ер-зурум: 1985, с. 301-319.

627. Сакаоьлу Саим. Караман Аьзына Диванц Луэати’т Тцрк Ачысындан Бир Йаклашым. Тарищ Бойунжа Тцрк Дили Билэи Шюлени // Барыш Дили Тцркче. Караман, 1314 Майыс 1997, Анкара: 1998, с. 122-129.

628. Сарыщанов Мамед Дурды. Кашэарлы Мащмуд’ун Диванц Луэати’т-Тцрк Есеринин Тцрлменистанда Юьренилмеси ве Кулланылышы // Диванц Луэати’т-Тцрк Билэи Шюлени Билдирилери. Анкара: 7-8 Майыс 1999, ТДК, с. 96-101.

629. Сарыщанов Мамметдурды. Кашэарлы Мащмуд’ун Ди-ван’ындакы Оьуз-Тцркменже ве Чаьдаш Тцркмен Дили // Кашэарлы Мащмуд ве Дюнеми Семпозйуму. Анкара: 2008, Билдири Юзетлери, с. 38.

630. Сарыйев Берды. Кашэарлы Мащмуд’ун Диван Сюзлцьц ве Буэцнкц Тцркменже // Кашэарлы Мащмуд ве Дюнеми Семпозйуму. Анкара: 2008, Билдири Юзетлери, с. 38-39.

631. Серткайа Осман Фикри. Сон Булунан Белэелер Ишыьында Кашэарлы Мащмуд’ун Щайаты Щаккында Йени Билэилер // Ди-ванц Луэати’т-Тцрк Билэи Шюлени Билдирилери. Анкара: 7-8 Майыс 1999, ТДК, с. 130-144.

63

632. Сев Эцлсев. Диванц Луэати’т-Тцрк’те Икилемелер // ТД, ж. 88, сайы 463, Анкара: 2004, с. 497-510.

633. Сезер Енэин. Диванц Луэат-ит-Тцрк’цн Инэилизже Чевириси // ТД, ж. 45, сайы 372, Анкара: 1982, с. 377-378.

634. Солак Фащри. Доьу Тцркистан Иле Илэили Тцркийеде Йапылан Тезлер // Доьу Тцркистанын Сеси – Шарки Тцркистан Авазы, сайы 65, Истанбул: с. 43-53.

635. Сойсал Метин. Чин’ден Эелен Щабер // Щцррийет, 3 Нисан 1983.

636. Сцмер Фарук. Оьузлар (Тцркменлер). Тарищлери-Бой Теш-килаты-Дестанлары. Анкара: 1967, 532 с.

637. Шащин Щатиче. Диванц Луэат-ит-Тцрк’те ер- Филли // Кашэар-лы Мащмуд ве Дюнеми Семпозйуму. Анкара: 2008, Билди-ри Юзетлери, с. 39.

638. Шамил Али. Щалит Саид: Юмрцнц Ортак Тцрк Кцлтцрцне Адайан Адам // Йом (Тцрк Дцнйасы Меденийет Дерэиси). Баку: 2007, сайы 6, с. 60-74.

639. Шамил Али. Щалит Саид’ин Умумтцрк Дилинин ве Кцлтцрц-нцн Корунмасында Ролц // Улусларарасы Асйа ве Кузей Африка Чалышмалары Конэреси ИЖАНАС-38. Анкара: 10-15 Ейлцл 2007, Билдири Юзетлери Китабы, с. 34.

640. Шаполйо Енвер Б. Кашэарлы Мащмуд // Иллер ве Беледийелер Дерэиси, 17 (186), Нисан 1961, с. 115-116.

641. Шещсувароьлу Б.Н. Кашэарлы Мащмуд ве Тцрклцье Щиз-метлери // Тержцман, 1 Нисан 1968.

642. Шещсувароьлу Лцтфц. Асйа’нын Бин Йыллык Канидил Кашэарлы Мащмуд // Радйо Телевизйон Дерэиси, Март 2007, сайы 24, с. 46-47.

643. Шен Серкан. Анлам Ийилешмеси ве Кютцлешмесине Диванц Луэати’т-Тцрк Меркезли Юрнеклер // ТД, сайы 591, Анкара: Март 2001, с. 268-275.

644. Талу Ержцменд Екрем. Диванц Луэат-ит-Тцрк // Сон Поста, 26 Щазиран 1940.

645. Тавкул Уфук. Диванц Луэат-ит-Тцрк’те Сосйал Табака-лашмайа Даир Терминолоъи // Кашэарлы Мащмуд ве Дюнеми Семпозйуму. Анкара: 2008, Билдири Юзетлери, с. 39.

64

646. Текели Севим. Илк Ъапонйа Щаритасыны Чизен Тцрк Кашэар-лы Мащмут // Ертем Дерэиси, сайы 3, Ейлул 1985, с. 645-651.

647. Текели Севим. Илк Ъапонйа Щаритасыны Чизен Тцрк Кашэар-лы Мащмут // ТА, ХХЫ, с. 389-392.

648. Текели Севим. Илк Ъапонйа Щаритасыны Чизен Тцрк Кашэар-лы Мащмут // ТДЕА, ЫЫ, с. 353-356.

649. Текин Талат. Каращанлылар Дюнеми Тцрк Шиири // ТД, сайы 409, Ожак 1986, с. 81-157.

650. Текин Талат. Орщон Тцркчеси Эрамери. Истанбул: 2003, 272 с.

651. Текин Талат. Тцрк Диллеринде Биринжил Узун Цнлцлер. Ан-кара: 1995, 192 с.

652. Терес Ерсин. Диванц Луэат-ит-Тцрк ве Будист Уйэур Ме-тинлеринде Ортак Биркач Сюзжцк Цзерине//Улусларарасы Асйа ве Кузей Африка Чалышмалары Конэреси ИЖАНАС-38. Анка-ра: 10-15 Ейлцл 2007, Билдири Юзетлери Китабы, с. 142.

653. Терес Ерсин. Диванц Луэат-ит-Тцрк ве Будист Уйэур Ме-тинлеринин Сюзварлыьы бакымындан Каршылаштырылмасы. Йцксек Лисанс Тези. Йылдыз Текник Цниверситеси, Сосйал Билимлер Енститцсц. Истанбул, 2006, 813 с.

654. Терес Ерсин. Диванц Луэат-ит-Тцрк’тен Сечмелер. Истан-бул: 2007, 142 с.

655. Тевфикоьлу Мущтар. Али Емири Ефенди. Анкара: Кцлтцр Баканлыьы Йайынлары, 1989, 206 с.

656. Тщомсен W. Чюзцлмцш Орщон Йазытлары. Анкара: 1993, 240 с.

657. Тщури Ъозсеф. Он Дюрлцнжц Асыр Сонларына Кадар Тцрк Дили Йадиэарлары // МТ, сайы 4, 1331 (щ), с. 81-133.

658. Тимурташ Фарук. Тарищ Ичинде Тцрк Едебийаты. Истанбул: 1981, 263 с

659. Тоэан Зеки Велиди. Диванц Луэат-ит-Тцрк’цн Телиф Сенеси Щаккында//Атсыз Межмуасы, сайы 16, Аьустос 1932, с.77-80.

660. Тоэан Зеки Велиди. Ески Тцрк ве Моьолларын Щариталары ве Щаритажылыьы Меселелерине Даир Нотлар. Ы. Мащмут Каш-эаринин Щаритасы // Копуз Дерэиси, сайы 5, Аьустос 1939.

661. Тоэан Зеки Велиди. Мащмут Кашэари’йе Аит Нотлар // Ат-сыз Межмуасы, сайы 17, Ейлул 1932, с. 133-136.

65

662. Тоэан Зеки Велиди. Каращанлылар (840-1212). Истанбул: 1967 Йылы Дерс Нотлары, 145 с.

663. Тоэан Зеки Велиди. Тарищте Усул. Истанбул: 1969, 350 с. 664. Тоэан Зеки Велиди. Умуми Тцрк Тарищине Эириш. Истан-

бул: 1946, ж. 1, с. 57-60, 81-82. 665. Токер Мустафа – Кайа Емел. Диванц Луэат-ит-Тцрк’те

Эечен Щасталык ве Орэан Адларынын Татар Тцркчеси иле Анадолу Тцркчесиндеки Дурумларынын Каршылаштырмалы Чюзцмлемеси // Кашэарлы Мащмуд ве Дюнеми Семпозйу-му. Анкара: 2008, Билдири Юзетлери, с. 40.

666. Топрак Фунда. Диванц Луэат-ит-Тцрк’те Иштеш Чатылы Фиил-лерден Йола Чыкарак Тцркчеде Иштешлик Каврамынын Фонк-сийонлары // Кашэарлы Мащмуд ве Дюнеми Семпозйуму. Анкара: 2008, Билдири Юзетлери, с. 40.

667. Туран Фикрет. Тцрк Дили ве Кцлтцрцнцн Ислам Меденийе-тине Еклемленмеси Сцрежинде Диванц Луэат-ит-Тцрк’те Йансытылан Тцрк Кимлиьи // Кашэарлы Мащмуд ве Дюнеми Семпозйуму. Анкара: 2008, Билдири Юзетлери, с. 41.

668. Туран Осман. Илиэ Унваны Щаккында // ТМ, сайы ВЫЫ-ВЫЫЫ, 1940-42, с. 192-199.

669. Туран Осман. Теркен Унваны // Тцрк Щукук Тарищи Дер-эиси, Ы, 1944, с. 67-73.

670. Туран Осман. Тцрк Жищан Щакимийети Мефкуреси Тарищи. Ы ж., Истанбул: 1995, ХХ+216 с.

671. Туран Осман. Тцрк Жищан Щакимийети Мефкуреси Тарищи. ЫЫ ж., Истанбул: 1995, ХЫЫЫ+347 с.

672. Туран Осман. Тцрк Жищан Щакимийети Мефкуреси Тарищи. Истанбул: 1978, 628 с.

673. Туран Шекцр. Уйэур Тцрклери Едебийаты // Тцрк Дцнйасы Ел Китабы. 3. жилт, Едебийат, Анкара: 1992, с. 769-778.

674. Турсун Емин. Каращанлыжа ве Щотан Дийалекти // ТДА, ЫЫ, 1983, с. 18-28.

675. Тцлцжц Сцлейман. Диванц Луэат-ит-Тцрк’те Кадын Ичин Кулланылан Сюзлер // ТДА, сайы 16, Шубат 1982, с. 149-168.

676. Тцрк Дили. Диванц Луэат-ит-Тцрк Юзел Сайысы. Сайы 253, Еким 1972, с. 4-124.

66

677. Тцрк Дцнйасы Ел Китабы. Жоьрафйа-Тарищ. Ы жилт, Анкара: 1992,544 с.

678. Тцрк Дцнйасы Ел Китабы. Едебийат. ЫЫЫ ж., Анкара: 1992, 778 с.

679. Тцрк О. Кемалеттин. Футбол, Поло, Бокс ве Диванц Лу-эат-ит-Тцрк // Беден Тербийеси ве Спор Дерэиси, сайы 24, Ара-лык 1940.

680. Тцрк О. Кемалеттин. Тцрк Дили ве Диванц Луэат-ит-Тцрк // Йени Межмуа, сайы 82, 20 Сонтешрин 1940.

681. Тцркай Кайа. Кашэарлы’дан Эцнцмцзе Эелен Атасюзлери // ТДАЙ-Б, 1980-1981, с. 39-42.

682. Тцркай Кайа. Кашэарлы’нын Дерледиьи Йансыма Сюзжцклер // Юмер Асым Аксой Армаьаны, ТДК, Анкара: 1978, с. 241-257.

683. Тцркче Сюзлцк. 10. Баскы, Анкара: 2006, 2244 с. 684. Тцркмен Фикрет. Эцнцмцз Щалк Шииринде Кулланылан Ше-

кил ве Тцрлерин Диванц Луэати’т-Тцрк’деки Илк Юрнеклери // Диванц Луэати’т-Тцрк Билэи Шюлени Билдирилери. Анкара: 7-8 Майыс 1999, ДТК, с. 30-35.

685. Тцзцнер Атыф. Диванц Луэат-ит-Тцрк Тержцмеси Мцнасе-бетийле Бесим Аталайы Тебрик Едеркен // Йени Сабащ, 12, 13, 16, 17, 18, 20, 22, 23 Аьустос 1940.

686. Учар Ердем – Йенер Мустафа Левент. Ески Тцркчеде Илк Щежедеки Цнлцлер Меселеси ве Диванц Луэат-ит-Тцрк // Кашэарлы Мащмуд ве Дюнеми Семпозйуму. Анкара: 2008, Билдири Юзетлери, с. 41.

687. Улучай М. Чаьатай. Илк Мцслцман Тцрк Девлетлери. Ис-танбул: 1977, ХВЫ + 336 с.

688. Узун Н. Е., Узун Л.С., Аксан Й.К., Аксан М. Тцркийе Тцркчесинин Тцретим Еклери Бир Дюкцм Денемеси. Анка-ра: 1992, хх с.

689. Цлкцташыр М. Шакир. Бцйцк Тцрк Дилжиси Кашэарлы Мащ-мут. 2. баскы, Анкара: 1972, 225 с.

690. Цлкцташыр М. Шакир. Бцйцк Тцрк Дилжиси Кашэарлы Мащ-мут. Йурт Сеси, сайы 67, Анкара: 1946.

67

691. Цлкцташыр М. Шакир. Диванц Луэат-ит-Тцрк’цн Фолклор ве Етноэрафйа Бакымындан Теткикине Даир Бир Тежрцбе // Бар-тын Эазетеси, 29 Щазиран 1931.

692. Цлкцташыр М. Шакир. Кашэарлы Мащмут. Анкара: 1962, 22 с.

693. Цлкцташыр М. Шакир. Кашэарлы Мащмут // Улус, 11 Шубат 1966.

694. Цшенмез Емек. Диванц Луэат-ит-Тцрк’те Эечен Дини Келимелер Цзерине//Кашэарлы Мащмуд ве Дюнеми Семпоз-йуму. Анкара: 2008, Билдири Юзетлери, с. 41-42.

695. Цшенмез Емек. Каращанлы Тцркчесинин Сюз Варлыьы // Улусларарасы Асйа ве Кузей Африка Чалышмалары Конэреси ИЖАНАС-38. Анкара: 10-15 Ейлцл 2007, Билдири Юзетлери Ки-табы, с. 138.

696. Ва-Ну. Бесим Аталай’ын Луэат-ит-Тцрк Тержцмеси // Ак-шам, 27 Щазиран 1940.

697. Вуружу Икбал. Тцрк Бирлиьи Перспектифинден Кашэарлы Мащмуд’у Йени Бир Окума Денемеси // Кашэарлы Мащ-муд ве Дюнеми Семпозйуму. Анкара: 2008, Билдири Юзет-лери, с. 42.

698. Йалткайа Шерафеддин. Kешфц’з-Зцнун. Истанбул: 1941, жилт 1, с. 808.

699. Йасин Йцсцпжан. Кашэарлы Мащмуд’а Эюре Тцрклерде Щарп // Кашэарлы Мащмуд ве Дюнеми Семпозйуму. Ан-кара: 2008, Билдири Юзетлери, с. 42-43.

700. Йылдырым Дурсун. Чок Баьламлы Бир Метин: Диванц Лу-эат-ит-Тцрк ве Ыслык Чалан Ок // Кашэарлы Мащмуд ве Дю-неми Семпозйуму. Анкара: 2008, Билдири Юзетлери, с. 43.

701. Йылмаз Нуран. 11. Йцзйыл Мцслцман Дцнйасындакы Дин Анлайышынын Диванц Луэат-ит-Тцрк’теки Йансымалары // Каш-эарлы Мащмуд ве Дюнеми Семпозйуму. Анкара: 2008, Билдири Юзетлери, с. 43-44.

702. Wанэ Йуан-Хин. Чин’деки Уйэур Дийалектлери Араштырма Тарищи. Анкара, 1994, 134 с.

703. Wанэ Йуан-Хин Гинг Зщоу Зщенэ. Чин’де Диванц Лу-эати’т-Тцрк Цзерине Йапылан Чалышмалар // Чеврен Билим Кцлтцр Дерэиси, ж. 18, сайы 81-82, Приштине: 1991, с. 107-112.

68

704. Зекийев Мирфатищ. Чок Ески Тцрклер ве Онларын Исламжа Меденийети // Кашэарлы Мащмуд ве Дюнеми Семпозйуму. Анкара: 2008, Билдири Юзетлери, с. 44.

705. Зекийев Мирфатищ. Кашэарлы Мащмут ве Тцрк Бойларынын Етник Бирлиьини Олуштурма Чабалары // Диванц Луэати’т-Тцрк Билэи Шюлени Билдирилери. Анкара: 7-8 Майыс 1999, ТДК, с. 90-95.

706. Зиеме Петер. Кашэари ве Тцркче Турфан Метинлери // ББ, 1972, ТДК, Анкара: 1975, с. 463-468.

707. Зцлфикар Щамза. Терим Сорунлары ве Терим Йапма Кыла-вузу. Анкара: 1991.

708. Зцлфикар Щамза. Цнлемлер ве Сес Йансымалы Келимелер // Тцрк Эрамеринин Сорунлары. ЫЫ. Анкара: 1999, с. 492-495.

Юзбяк дилиндя:

709.Абдуллойев Ф. «Девону луьотит турк» асарида уьуз ком-

понентининг урни масаласи // Узбек тили ва адабийоти, 1971, № 5, бет 51-56.

710.Алийев А. «Девону луьотит турк»даги айрым аффиксларнинг Наманган группа шеваларида кулланиши // Узбек тили ва ада-бийоти, 1971, № 5, бет 68-70.

711.Буронов М. Чорвачилик лексикасидан // Узбек тили ва ада-бийоти, 1971, № 5, бет 70-81.

712.Фитрат А. Анг аски турк адабийоти намуналари. Самар-канд-Тошкент: 1927, 128 бет.

713.Фитрат А. Аски узбек адабийоти намуналари. Самарканд-Тошкент: 1928, бет 18-27.

714.Фозилов Е. Махмуд Кошьарий «Девони» нашрларинги кийа-сий таткик етиш таърибаси. ББ, 1972, Анкара: 1975, бет 457-462.

715.Фозилов Е. Махмуд Кошьарий ва унинг «Девон»и // Узбек тили ва адабийоти. Тошкент: 1971, № 5, бет 34-39.

716.Фозилов Е. Шаркнинг машхур филолглари Махмуд Кошьарий, Абу Хаййон, Ъамолиддин Туркий. Тошкент: Фан, 1971, 80 бет.

69

717.Иброхимов С., Асомуддинова М. ХЫ асрдаги туркий тиллар-да касб-хунар атамалари ва уларнинг «Девону луьотит турк»да акс етиши // Узбек тили ва адабийоти, 1971, № 5, бет 57-62.

718.Ишойев А. «Девону луьотит турк» ва узбек шевалари // Уз-бек тили ва адабийоти, 1971, № 5, бет 63-67.

719.Ъуманийозов Р. Солих Муталлибов // Узбек тили ва адабийо-ти. Тошкент: 1969, № 1, бет 79-81.

720.Кононов А.Н. Махмуд Кошьарий ва унинг «Девону луьотит турк» асари // Узбек тили ва адабийоти, 1972, № 1, бет 31-38.

721.Кононов А.Н. Махмуд Кошьарий ва унинг «Девону луьотит турк» асари // Узбек тили ва адабийоти, 1972, № 2, бет 29-35.

722.Махмуд Кошьарий. Туркий Сузлар Девони (Девону луьотит турк). Таръимон ва нашрга тайарловчи С.М.Муталлибов. Тош-кент: Фан, 1960, Ы том 500 бет.

723.Махмуд Кошьарий. Туркий Сузлар Девони (Девону луьотит турк). Таръимон ва нашрга тайарловчи С.М.Муталлибов. Тош-кент: Фан, 1961, ЫЫ, том, 428 бет.

724.Махмуд Кошьарий. Туркий Сузлар Девони (Девону луьотит турк). Таръимон ва нашрга тайарловчи С.М.Муталлибов. Тош-кент: Фан, 1963, ЫЫЫ том, 466 бет.

725.Махмуд Кошьарий. Туркий Сузлар Девони (Девону луьотит турк). Ь.Абдурахмонов ва С.Муталлибовлар иштироки ва тахрири остида. Тошкент: Фан, 1967, ЫВ том (индекс), 543 бет.

726.Махмуд Кошьарий // Узбек Совет Енсиклопедийаси. Тош-кент, 1976, том ВЫЫ, бет 91-93.

727.Махмудов К. Грамматик курсаткич // Махмуд Кошьа-рий. Туркий Сузлар Девони (Девону луьотит турк). Тошкент: Фан, 1967, ЫВ том (индекс), с. 406-476.

728.Муталлибов С.М. Девону луьотит турк ва унинг таръимаси // Узбек тили ва адабийоти, 1971, № 5, бет 40-44.

729.Муталлибов С.М. Махмуд Кошьарийнинг «Девону луьотит турк» асари хакида. Известия АН УзССР, 1947, № 4, бет 27-30.

70

730.Муталлибов С.М. Морфологийа ва лексика тарихидан кыскача очерк. Тошкент, 1959, 210 бет.

731.Муталлибов С.М. ХЫ аср йозма йодигарликларида фел кате-горийаси. Тошкент, 1955, 81 бет.

732.Муталлибов С.М. ХЫ асрнинг буйук филологлари ва уларнинг нойоб асарлари // Махмуд Кошьарий. Туркий сузлар девони –Девони луьотит турк. Таръимон ва нашрга тайорловчи С.М. Муталлибов. Тошкент: Фан, 1960, Ы том, бет 7-39.

733.Нигматов Щ. ХЫ асрдаги туркий тилларнинг М.Кошьарий та-манидан килинган таснифи // Узбек тили ва адабийоти, 1969, № 4, бет 51-53.

734.Узбек адабийоти тарихи. Тошкент: Фан, 1978, Ы том, 328 бет.

735.Валийев У.Н. «Девону луьотит турк»да -чы/-чи аффикси туьри-сида // Узбек тили ва адабийоти, 1964, № 3, бет 74-76.

736.Хасанов Х. Махмуд Кошьарий. Хайоти ва географик ме-роси. Тошкент: 1963, 83 бет.

Уйьур дилиндя:

737.Абдушцкцр Мущяммят Имин. Баласаьуннинг орни мясилиси

щяккидя // ХДИЪ, 1995, № 4, бет 1-21. 738.Ащат Аблимит. Уйьур тилидики бир канчя исимлярнинг тарихий

мянбиси тоьрисидя // ХДИЪ, 1986, № 1, бет 30-50. 739.Арзийев Руслан. «Кутаьду Билик» вя унинг лексика-стилис-

тикилик алащидиликлири. Алмута: 1966, 226 бет. 740.Арзийев Руслан. Уйьур тили. Алмута: Мектеп, 2006, 448

бет. 741.Атаклик уйьур алими Мяхмут Кяшкяри вя унинг юлмяс ясяри

«Тцркий тыллар диваны» // Кяшкяри Мяхмут. Тцркий Тиллар Ди-вани - Диванц лцьат-ит-тцрк]. Црцмчи: Хялик няшрийити, 1981, том Ы, бет 1-69.

742.Айуп Турсун. Кядимки уйьур тили окушлуки. Бейъин: 1998, 382 бет.

743.Айуп Турсун. «Кяшкяр тили» тоьрисидя мцлащизя // Тцркий тыллар тяткикати. 3. Бейъин: 1990, бет 19-50.

71

744.Баки Абдулщяким. Уйьур тилидики сюзлярни тцрэя бюлцш прин-сиплири // Тыл вя Тяржцмя ъурнили, 1983, № 1, бет 40-58.

745.Ершидинов Батыр. Уйьур классиклери ижадийитинде дастан ъан-ры. Алмута: 1988, 168 бет.

746.Щажы Нур Щажы. Караханилярнинг кискичя тарихи. Црцмчи: Шинжанг Хялик Няшрийити, 1984, 207 бет.

747.Щямдулла Ревейдулла. Диванц лцьат-ит-тцрк вя фолклор // ХДИЪ, 1987, № 4.

748.Исийев Д. Уйьур тарихи. Алмута: 1995, 174 бет. 749.Имин Турсун. Хаканийя тили вя Хотян шевиси // Тцркий тыллар

тяткикати. 2. Бейъин: 1983, бет 21-44. 750. انى ديو تيلالر ترآى قه شقه رى مه هموت ديوان لغات الترک - [Кяшкяри

Мяхмут. Тцркий Тыллар Дивани - Диванц лцьат-ит-тцрк]. Црцмчи: Хялик няшрийити, 1981, том Ы, 62+687 бет.

751. انى ديو تيلالر ترآى قه شقه رى مه هموت ديوان لغات الترک- [Кяшкяри Мяхмут. Тцркий Тыллар Дивани - Диванц лцьат-ит-тцрк]. Црцмчи: Хялик няшрийити, 1983, том ЫЫ, 533 бет.

752. انى ديو تيلالر ترآى قه شقه رى مه هموت ديوان لغات الترک - [Кяшкяри Мяхмут. Тцркий Тыллар Дивани - Диванц лцьат-ит-тцрк]. Црцмчи: Хялик няшрийити, 1984, том ЫЫЫ, 612 бет.

753.Курбан Вяли. Бизнинг тарихий йезиклиримиз. Црцмчи: 1986, 255 бет.

754.Лан Йин. «Кутадьу Билик» вя шярик-ьярип мядянийити. Црцмчи: 1994, 368 с.

755.Мцтий Ибращим, Осман Мирсултан. Мяхмут Kяшкярининг йурти, щяйати вя мязари тоьрисидя // Тарым ъурнили, 1984, сан 3, бет 9-25.

756.Мцтий Ибращим, Осман Мирсултан. Мяхмут Kяшкярининг йурти, щяйати вя мязари тоьрисидя // Уйьур тили бойичя текшц-рцшляр. Алмута: 1988, бет 141-148.

757.Ращман Абдукярим. «Диванц лцьат-ит-тцрк»дин шаман диниэя караш // ХДИЪ, 1987, № 3.

758.Рузи Аблимит. Алим Мяхмут Кяшкярий вя унинг «Диванц луьат-ит-тцрк» намлык китабы // ХДИЪ, ижтимаий пян кисми, 1981, № 1, бет 17.

759.Садвакасов Гожяхмят. Илмий ямэякляр. Алмута: Алем, 2000, 320 бет.

72

760.Садвакасов Гожяхмят. Мяшщцр «Дивану луьят-ит тцрк-нинг» уйьурчя тяржимиси щяккидя // Илмий ямэякляр. Алмута: Алем, 2000, бет 205-215.

761.Ширвани Йусиф Зийа. Мяхмут Кяшкяри вя унинг «Дивану лцэат-ит-тцрк» ясяри // Шарк щакикати, Ташкянт: 1947, № 3.

762.Талипов Туьлукжан. Щазирки заман уйьур тили. Фонетика вя лексика. Црцмчи: 1986, 364 бет.

763.Талипов Туьлукжан. Щазирки заман уйьур тили. Морфоло-эийа вя синтаксис. Црцмчи: 1986, 456 бет.

764.Турьун Алмас. Kядимки уйьур ядябийити. Kяшкяр: 1988, 376 бет.

765.Турьун Алмас. Уйьурлар. Алмута: 1992, том 1, 224 бет. 766.Турьун Алмас. Уйьурлар. Алмута: 1993, том 2, 230 бет. 767.Уйьур классик ядябиййит тарихи. Црцмчи: 2001, 298 бет. 768.Уйьур тили мясилилири. Црцмчи: 1984, 751 бет. 769.Уйьуршунаслик бойичя тяткикатлар. Алмута: 2002, 219 бет. 770.Зийаий Яхмят. Тарихий мерас–«Кутадьу Билиэ» туьрисидя

мцщакимя вя бяйан // «Кутадьу Билиэ» щяккидя бяйан. Ы. Кяшкяр: 1986, бет 1-69.

Газах дилиндя:

771.Байпаков К., Нцръанов А. Цлы ъибек ъолы ъяне ортаьасырлык

Казакстан. Алматы: 1992, 208 бет. 772.Бекетайев К., Ибатов Е. Махмут Кашкари. Тцби бир тцрки

тили (Диуани лцьат-ит-тцрик). Алматы: 1993, 192 бет. 773.Ябдирахманов А. Махмуд Кашкари ъяне ономастика мя-

селелери//Казакстан мектеби, Алматы: 1971, № 10, с. 88-91. 774.Кашкари Махмут. Тцрик сюздиги (Диуани лцьат-ит-тцрик).

Аударьан, альысюзи мен ьылыми тцсцниктерин ъазып баспаьа дайындаьан А.К. Егеубай. Алматы каласы: Хант баспасы, Ы том, 1997, 592 бет.

775.Кашкари Махмут. Тцрик сюздиги (Диуани лцьат-ит-тцрик). Аударьан, альысюзи мен ьылыми тцсцниктерин ъазып баспаьа дайындаьан А.К. Егеубай. Алматы каласы: Хант баспасы, ЫЫ том, 1997, 528 бет.

73

776.Кашкари Махмут. Тцрик сюздиги (Диуани лцьат-ит-тцрик). Аударьан, альысюзи мен ьылыми тцсцниктерин ъазып баспаьа дайындаьан А.К. Егеубай. Алматы каласы, Хант баспасы, ЫЫЫ том, 1998, 600 бет.

777.Казак ядяби тилинин тарихи кюкдери. Алмута: Ьылым, 1989, 256 бет.

778.Керимов Я., Досмухамеди Х. М.Кашкаридин «Диуан»ын тцнгцш зерттеуши // Изв. АН Каз. ССР, серия филологиче-ская, 1992, № 6, бет 31-43.

779.Кцришъанов Я. Турки дилдеринин ен альаш зеттейли ъайында (М.Кашкари енбеэинин 900 йылдыьында) // Изв. АН Каз. ССР, серия общественная, 1972, № 1, бет 89-91.

780.Махмут Кашкари // Казак Совет Енсиклопеадийасы. Алма-ты, 1975, том ВЫЫ, бет 533.

781.Шялекенов У. Кум баскан кала. Алматы: 1992, 120 бет.

Тцркмян дилиндя: 782.Абытов Б. Мащмыт Кашэарлы – юз дюврцнинг бейик алымы //

«Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 99.

783.Аэайев К. Мащмыт Кашэарлынынг сюлцэинде тцркмен щас атлары // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжы-дыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 98-99.

784.Ахаллы С. Мащмыт Кашэарлынынг сюзлцэи вя тцркмен дили. Ашгабат: Ылым, 1958, 208+5 с.

785.Аманэулийева Э. Мащмыт Кашэарлынынг «Диваны луэатит-тцрк» есери ве ондакы щалк едебийатынынг нусэалары // «Мащ-мыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щал-кара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 129-130.

786.Аманова О. Мащмыт Кашэарлынынг «Диванында» ютен за-ман ортак ишлик йасайан кябир эошулмалар щакында//«Мащ-мыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щал-кара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с.116-117.

74

787.Аннанепесов Щ., Эадамов Э. Мащмыт Кашэарлынынг сюз-лцэинде дерман юсцмликлер ве лукманчылык адалэалары // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 94.

788.Аразов А. Мащмыт Кашэарлынынг “Диваны луэатит-тцрк” есерининг фонетикасы // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 103-104.

789.Ашйаров Т., Чаканов Щ. Мащмыт Кашэарлынынг ишинде эео-эрафик маэлуматлар // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 149-150.

790.Атаъанова О., Чарыйева О. Мащмыт Кашэарлы ве онунг «Диваны луэатит-тцрк» есерининг тцркмен тарыщыны юврен-мекдяки ящмийети // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 70-71.

791.Атайев Ъ. Тцркмен дилининг алтын щазынасы // «Мащмыт Каш-эарлы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 147.

792.Атайев М. Мащмыт Кашэарлынынг “Диваны луэатит-тцрк” китабы эадымы тцрки щалкларын едеби йадыэярлиэидир // «Мащ-мыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалк-ара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 128-129.

793.Атайева Э. Мащмыт Кашэарлынынг “Диваны луэатит-тцрк” китабында оьузларын ынанчлары щакында маэлуматлар // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 89.

794.Атдайев Е. Мащмыт Кашэарлы ве щалк педаэоэикасы//«Мащ-мыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щал-кара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 91-92.

795.Атдайев С. Мащмыт Кашэарлынынг дюредижилиэинде тцрки эащрыман Алп Яр Тонганынг кешби // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы мас-лащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 150-151.

75

796.Бабайева Э. Милли айратынлыкларымызы ювренмякде Мащмыт Кашэарлынынг сюзлцэинин ящмийети // «Мащмыт Кашэарлы тцр-колоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслаща-ты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 89-90.

797.Балтайев А. Эадымы саклардан эалан етноэрафики излер ща-кында // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландыры-жыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 152.

798.Баймырадов А. Мащмыт Кашэарлынынг сюзлцэи ве эцндоьар епосынынг шащырана кюклери // «Мащмыт Кашэарлы тцрколо-эийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 80-81.

799.Баймырадов Б. Мащмыт Кашэарлынынг “Диванында” ве бейлеки чешмелерде Афрасийабынг умумулашдырылан кешби // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 126.

800.Байрамов К. Мащмыт Кашэарлынынг “Диванында” оьузлар ве гарлыклар щакында // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмы-ны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с.72.

801.Байрамова Ъ. Мащмыт Кашэарлынынг сюзлцэинде ащлак би-лими ве едеп кайдалары щакында // «Мащмыт Кашэарлы тцрко-лоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 155-156.

802.Беэлийев М. Мащмыт Кашэарлынынг “Диваныныг” сюзлцк ди-зими // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжы-дыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 99-100.

803.Бекъяйев Т. Мащмыт Кашэарлынынг сюзлцэиндяки кяр-щцняр сюзлери ве щязирки заман тцркмен дилиниг фразеолоэийасы // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 102.

804.Бердыйев Б., Ъумайева М. Мащмыт Кашэарлынынг “Диваны” тцркмен дилининг сюз йасалышынынг йолларынынг бири барада // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы

76

Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 108.

805.Боръакова К. Мащмыт Кашэарлынынг сюзлцэиндяки эошэулар // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» ат-лы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 138-139.

806.Чаррыйев М. Мащмыт Кашэарлынынг мирасы ве тцркмен еде-бийаты // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландыры-жыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 137.

807.Есенмедова А. Мащмыт Кашэарлынынг сюзлцэи ве тцркмен дилининг морфолоэийасы // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ыл-мыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 109-110.

808.Эаъаров Н., Сащыдов Т. Мащмыт Кашэарлы ве Меркези Ази-йадакы тцрки щалклар // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмы-ни есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 59-60.

809.Эаррыйева А. Мащмыт Кашэарлынынг “Диваны луэатит-тцрк” сюзлцэинде тцркмен щалкынынг фолклор-епики мырасы//«Мащ-мыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щал-кара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 84.

810.Эелдийев Э. Щязирки заман оьуз-тцркмен накылларынынг Мащмыт Кашэарлынынг “Диваны лугатит-тцрк” есериндяки ну-сэасы // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжы-дыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 77-78.

811.Эелдийева Ш. Мащмыт Кашэарлынынг “Тцрки диллеринг дива-ны” мющцм едеби чешмедир // «Мащмыт Кашэарлы тцрколо-эийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 123-124.

812.Эылыъов Р. Мащмыт Кашэарлынынг “Диваныны” тцркмен дили-не теръиме етмеэин теърибеси ве меселелери // «Мащмыт Каш-эарлы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 159-160.

813.Эубайев А., Щанмырадов Э. Кашэар – кервен йолларынын чатрыэындакы шящердир // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ыл-

77

мыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 56-57.

814.Эумманова Э. “Диваны луэатит-тцрк” ве “Кутадэу Билиэ” // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» ат-лы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 140-141.

815.Эурбанов Щ.Д. “Диваны луэатит тцрк” тцркменлеринг орта асыр тарыщынынг, етноэрафийасынынг ве филолоэийасынынг чеш-меси щюкмцнде // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 66-67.

816.Эурбанэелдийев Ъ. Мащмыт Кашэарлынынг ишинде гарлык, йаьма, чиэил бойлары щакда // «Мащмыт Кашэарлы тцрколо-эийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 69-70.

817.Эурбанэелдийев О. Мащмыт Кашэарлынынг “Диваны луэатит-тцрк” китабында сюз йасалыш барада // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы мас-лащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 115.

818.Эурбанназаров Р. Мащмыт Кашэарлынынг сюзлцэиндяки оьуз-тцркмен пящимлери // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашга-бат: 21-22 байдак 2008, с. 136-137.

819.Эузучыйева Э. Тцркмен накылларынынг кюклерини юврен-мякдя Мащмыт Кашэарлынынг сюзлцэининг щызматы // «Мащ-мыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щал-кара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 79-80.

820.Эцъцков С. Мащмыт Кашэарлынынг “Диваны луэатит-тцрк” есеринде алкышлар ве дилеэлер // «Мащмыт Кашэарлы тцрколо-эийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 86-87.

821.Эцндоьдыйев А. Мащмыт Кашэарлынынг картасы // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 61-62.

822.Щатамов Ъ. Мащмыт Кашэарлы щорматлы унванлар (титуллар) щакында // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасланды-

78

рыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 67-68.

823.Щыдыров Сапармырат. Дцнйя дил билимининг тцкенмез щазы-насы // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжы-дыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 74-75.

824.Щыдыров Сейитмяммет. Мцнг йыл озал доэлан дювцрдеши-миз // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжы-дыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 157-158.

825.Ылмяммедов Р. Кашэарлынынг, Щалил ибн Ащмединг ве За-мащшарынынг сюзлцклерининг усул айрантылыклары // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 104-105.

826.Илйасова Эурбанжемал. Мащмыт Кашэарлынынг “Диваны луэатит-тцрк” китабындакы аьы нусэалары // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы мас-лащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 82.

827.Илйасова Эцлбащар. Мащмыт Кашэарлынынг “Диваны луэатит-тцрк” ишинде милли линэвистик дяплер // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы мас-лащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 114.

828.Исмайылова Н. “Тцрки Диллеринг Диваны” ылмы чешме щюк-мцнде // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландыры-жыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 92.

829.Ъанбеков К. Тцркмен дилине деэишли арап дилли эолйазмалар // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» ат-лы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 148-149.

830.Ъумайев Ч. Мащмыт Кашэарлынынг “Диванында” саз сунга-ты билен баьланышыклы сюзлер // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашга-бат: 21-22 байдак 2008, с. 93-94.

831.Ъумайев Ш. Мащмыт Кашэарлынынг “Диваны луэатит-тцрк” сюзлцэи тцркмен дилинин тарыщыны ювренмеэин мющцм чеш-месидир // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландыры-

79

жыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 106.

832.Кайумова А. Мащмыт Кашэарлыда эейимлер билен баьланы-шыклы сюзлер // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есаслан-дырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 бай-дак 2008, с. 100-101.

833.Кыйасова Э., Мяммедов А. Мащмыт Кашэарлынынг сюзлц-эининг ылмы-чеперчилик эыматы щакында // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы мас-лащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 120-121.

834.Кюмекова Э. Мащмыт Кашэарлынынг “тцркмен” сюзцне берйян дцдцшдириши ве тарыщы чешмелердяки маэлуматлар // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 88-89.

835.Кулыйев Ч. Едебийат теорийасы ве “Диваны луэатит-тцрк” // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 141-142.

836. «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, 392 с.

837.Мямметъумайев А. Мащмыт Кашэарлынынг “Диваны луэа-тит-тцрк” сюзлцэинде “кю:лцэ” сюзцнинг дцшцндирилиши // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 107-108.

838.Мущадова Э. Мащмыт Кашэарлынынг “Диванында” сюз йа-сайлы эошулмалар // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 113.

839.Мущаммедов А. Мащмыт Кашэарлынынг “Диваны луэатит-тцрк” есери ве ”Эадымы тцрк сюздцэи” // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы мас-лащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 118.

840.Мусайев Э., Оразмущаммедова Э. Мащмыт Кашэарлы ве тцркмен щалкынынг тарыщы // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа

80

ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашга-бат: 21-22 байдак 2008, с. 65.

841.Мустаков Р. Мащмыт Кашэарлы ве тцркмен едебийаты // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 131.

842.Мустакова Ъ., Назаров А. Тцркмен сюзлцкшынаслыьынынг юсцш йолы // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасланды-рыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 133-134.

843.Нартыйев Н., Мырадов А. Мащмыт Кашэарлынынг “Диваны” тарыщы сюзшынаслыьынг чешмесидир // «Мащмыт Кашэарлы тцрко-лоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 78-79.

844.Назарова Й. Мащмыт Кашэарлынынг сюзлцэинде шай-сеп ве безеэ адалэалары // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 90-91.

845.Нурбадова Э. Мащмыт Кашэарлынын “Диваны” ылым-билим ве онунг ящмийети щакында // «Мащмыт Кашэарлы тцрколо-эийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 131-132.

846. Нурмущаммедов А. Мащмыт Кашэарлынынг “Диваны” тцркмен дилининг чекимли фонемаларыны шющлелендирйян ил-кинжи чешмедир // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есас-ландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 112-113.

847. Нурыйев Н. Алы Емири ве онунг ылым дцнйясиндяки щыз-матлары // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландыры-жыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 111-112.

848. Нурыйева Э. Мащмыт Кашэарлынынг “Диванындакы” шыэыр-лар ве онларын тематикасы // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашга-бат: 21-22 байдак 2008, с. 139-140.

849. Нурыйева О. Мащмыт Кашэарлынынг “Диванында” щал ишлик шекиллери // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасланды-

81

рыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 117-118.

850. Пенъийев М. Мащмыт Кашэарлы тцрки диллеринг классифика-сийасыны есасландырыжыдыр // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыни есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашга-бат: 21-22 байдак 2008, с. 103.

851. Петъикова М. Мащмыт Кашэарлынынг “Диванында” сыпат йасайлы -лы, -ли эошулмасынын уланлышы барада // «Мащмыт Каш-эарлы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 115-116.

852. Ращманкулов Ф. Мащмыт Кашэарлынынг “Диваны” щалк дюредижилиэининг чешмесидир // «Мащмыт Кашэарлы тцрколо-эийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 85-86.

853. Режепов Р. Ески тцркмен едебийаты. Ашгабат: Ылым, 1991, с. 188-248.

854. Розийева А. Мащмыт Кашэарлынынг сюзлцэинде уланылйан атларынг тематик баьлыэы // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашга-бат: 21-22 байдак 2008, с. 92-93.

855. Сарыйев Б. Мащмыт Кашэарлынынг сюзлцгинде тцркме-ноьуз-тцрк етноэенез цсбуржлуьы // «Мащмыт Кашэарлы тцр-колоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслаща-ты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 63-64.

856. Сейидов Н. Тцркменлерде мцче йыллары щакындакы рова-йатлар ве онунг Мащмыт Кашэарлынынг китабындакы бир нус-эасы // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжы-дыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 83.

857. Сометова М. “Тцрки Диллерин Диваны” есеринде Зцлкар-нейн щакдакы маэлуматлар // «Мащмыт Кашэарлы тцрколо-эийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 153-154.

858. Сюйеэов М. Эадымы аланларынг дилини щайсы йол билен ди-келдип бойлар? // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есас-ландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 97-98.

82

859. Шыщыйева О. Мащмыт Кашэарлынынг сюзлцэинде эадым син-тактик эурулушларынг эюрнцшлери // «Мащмыт Кашэарлы тцрко-лоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 113-114.

860. Тяъимов А. “Диваны луэатит-тцрк” китабындакы шащырйана-лык // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 137-138.

861. Туваков М. Перщат Жийланынг “Кашэарлы Мащмут” ро-манында дювцр ве шащсыйет // «Мащмыт Кашэарлы тцрколо-эийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 135-136.

862. Тцркмен ядябийатынын тарихы. Ашгабат: Ылым, 1975, Ы том, 480 с.

863. Йаьшымырадов Э. Мащмыт Кашэарлынынг «йоь» сюзцне дцшцндириши ве онунг щязирки заман йас дяплерине эатнашыьы // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» ат-лы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 84-85.

864. Вейисов Б. Мащмыт Кашэарлы ве щязирки заман тцрколо-эийасы // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландыры-жыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 145-146.

865. Йаэмуров М. Мащмыт Кашэарлы ве онунг дилимиз цчин еден улы щызматлары // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 157.

866. Йазэулыйев А. Арап дилининг Мащмыт Кашэарлы сюзлцэине тясири // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжы-дыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 156-157.

867. Йусубов Щ. Мащмыт Кашэарлы “етрек” сюзцнинг етимо-лоэийасы барада // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 124-125.

83

Татар дилиндя: 868. Мяхмцтов Х. Мянэялек йадыкйар. Казан: Татар Китап

няшрийаты, 2002, 127 бет. 869. Мяхмцтов Х. Борыньылар яйткян сцзляр (ВЫЫ-ХВЫЫ йюз-

тюрки татар йадыкйарлеринде афоризмнар). Казан: Фикер, 2002, 256 бет.

870. Татар ядябийаты тарихы. Казан: Татар Китап няшрийаты, 1984, Ы том, 567 бет.

Башгырд дилиндя:

871. Шярипова З.Й. Бороньо тюрки йазма комарткылары. Мях-

мцт Кашкарининг «Дивани люьят ят-тюрк» ясяре // Башкорт ядябийаты тарихы. Юфю: Башкорт Китап няшрийаты, 1990, Ы том, бет 43-46.

Тажик дилиндя:

872. Чорейев Т.М. Мащмуд бин ял-Щцсейн ял-Кашэари вя

«Диванц луьат-ит-тцрк». Дцшянбя: 1990.

Фарс дилиндя: رىغش اق د الموحم ديوان لغات الترک تبريز نشر اختز .873 [Мащмуд ял-

Кашьари. Дивану лцьат-ит-тцрк. Тяржцмя едян Щцсейн Дцз-эцн. Тябриз: Яхтяр няшриййаты, 2004, 628 с.].

Чин дилиндя:

874. Жщен Сщи Минг. Жонэ Ту Тсзце Йуй Датсыдйан Кан

Wей Wу Ер Йц «Р» Де Йан-Биан [«Диванц лцьат-ит-тцрк»я эюря уйьур дилиндяки «р» самитинин дяйишмяси щаггында]. ХДИЪ, 1985, № 4, бет 60-65.

875. Жщен Зонэ Зщен. Ту Тсзце Йуй Датсыдйан Зщонэ Де Йан-Йу [«Диванц лцьат-ит-тцрк»дяки аталар сюзляри]. Мин-Зу Йу-Wен [«Милли азлыгларын дилляри» ъурналы], 1980, № 4.

84

876. Жщен Зонэ Зщен. Жонэ Ту Тсзце Йуй Датсыдйан Зонэ Йу Ту-Ъуе Щуи-Эу Сщи-Ди Ъи Минэ-Су Йан-Ъиу Йоу-Эуан Де Зи Лиао [«Диванц лцьат-ит-тцрк»дя тцрклярин вя уйьурла-рын тарихи, жоьрафийасы вя адятляринин тядгигиня даир материал-лар]. Хи-Беи Мин-Зу Wен-Жонэ [«Шимал-гярб милли азлыг-ларыны арашдырма топлусу»], 1984, № 2; Хи-Беи Мин-Зу Хуе-Бао [«Шимал-гярб милли азлыглар институтунун ъурналы»], 1985, № 1.

877. Жщен Зонэ Зщен. Жонэ Ту Тсзце Йуй Датсыдйан Кан Ка-Ла-Щан Wанг-Жщао Де-Wиен Зы [«Диванц лцьат-ит-тцрк»я эюря Гарахани дювлятинин йазысына даир бир арашдыр-ма]. Зщонэ-Эуо Мин-Зу Эу-Wен-Зы [«Милли азлыгларын гядим абидяляринин тядигиги»], 1984.

878. Эенэ Сщи-Мин. Ка-Ла-Щан Wанэ-Жщао Wен-Хиан [Га-раханиляр дюврцня аид мятнляр]. Зщонэ-Йанэ Мин-Зу Хуе-Йуан Хуе-Бао [«Мяркязи Милли Азлыглар Институтунун ъур-налы»], 1978, № 1-2-3.

879. Щажы Нур Щажы. Ши-Йи (ХЫ) Ши-Ъи Wей-Wу Ер-Зу Йу-Йан Хуе-Ъиа Ма-Ще-Му-Де Ка-Ши-Эе-Ли [ХЫ яср дилчиси Мащ-муд Кашьари]. «Хинъианэ Эязити», 2.05.1980.

880. Щу Зщен-Щуа, Эенэ Сщи-Мин. Ту Тсзце Йуй Датсыдйан Ъие-Сщао [«Диванц лцьат-ит-тцрк» щаггында мялумат]. «Хинъианэ ядибийити» ъурнили, 1964, № 4.

881. Лиао Зе-Йу. Ту Тсзце Йуй Датсыдйан Зщонэ Де Мин-Ъиан Жщуан-Сщуо [«Диван»дакы халг яфсаняляри щаггында]. Хин-Ъианэ Мин-Зу Wиен-Хуе Йан-Ъиу [«Синтсзйан милли аз-лыглары ядябиййат арашдырмалары» ъурналы], 1985, № 3.

882. Ли Ъинэ Wей. Ту Тсзце Йуй Датсыдйан Йу-Фа Хинэ-Сщи Суо-Йин-Сщи [«Диванц лцьат-ит-тцрк»дяки грамматик кате-горийалар щаггында]. Ка-Сщи Сщи-Фан Хуе-Йуан Хуе-Бао [«Кашьар Маариф Институтунун ъурналы»], 1981, № 1.

883. Ли Зенэ-Хианэ, Ли-Ъинэ Wей. Ту Тсзце Йуй Датсыдйан Ъи-Ги Йан-Ъуи Гинэ-Куанэ [«Диванц лцьат-ит-тцрк» вя онун тядгиги щаггында]. Ту-Сщу Пинэ-Ъие [«Китаб тянгиди вя рекламы» ъурналы], 1980, № 4.

85

884. Луи Йи-Танэ. Щан-Йи Ту-Щуи-Йу Бе-Сщи Ба-Ли [Чинжя мятнлярдя растланан Бе-ши Ба-ли (Бешбалык) сюзцнцн изащы]. Биан-Зщенэ Хуе-Бао [«Сярщядляр сийасяти ъурналы»], 1968, № 7.

885. Луи Йи-Танэ. Туф-Ъуе Ке-Щан Сщи Хи-Као [Тцрк хаган-лары шяжярясинин изащы]. Биан-Зщенэ Йан-Ъиу-Суо Ниан-Бао [«Сярщядляр сийасяти институтунун иллийи»], 1976, № 7.

886. Мцтий Ибращим. Ту Тсзце Йуй Датсыдйан Ъи-Ги Зуо-Зще Ма-Ще-Му-Де Ка-Ши-Эе-Ли [«Диванц лцьат-ит-тцрк» вя онун мцяллифи Мащмуд Кашьари]. Баи-Ке Зщи-Сщи [«Енсик-лопедик мялумат ъурналы»], 1984, № 1.

887. Ниьмят Мингжани. Ту Тсзце Йуй Датсыдйан Йу Хиан-Даи Ща-Са-Ке-Йу Де Эуан-Хи [«Диван»ын дилинин мцасир газах дили иля ялагяси]. Хин-Ъианэ Сще-Щуи Ке-Хуе [«Синтсзйан ижтимаи елмляр ъурналы»], 1981, № 1; 1982, № 1.

888. Ниу Ру-Жщенэ. Ту Тсзце Йуй Датсыдйан Ди-Йи-Ъуан Зщонэ-Йа Ди-Минг Йан-Ъуи. [«Диванц лцьат-ит-тцрк»цн Ы жилдиндя верилмиш Орта Асийа йер адлары щаггында]. Хи-Беи Сщи-Ди [«Шимал-гярб чаь ъурналы»], 1987, № 2.

889. Рящман Абдукерим. Тан Ту Тсзце Йуй Датсыдйан Зщонэ Суо-Йин Шщи-Эе Де Зще-Хуе Ъиа-Зщи [«Диванц лцьат-ит-тцрк»дяки шеирлярин фялсяфи дяйяри щаггында]. ХДИЪ, 1983, № 3.

890. Ту Тсзце Йуй Датсыдйан, ديوان لغات الترک [Диванц лцьат-ит-тцрк], Бейъин: Миллятляр няшрийити, 2002, Ы жилд, 554 бет.

891. Ту Тсзце Йуй Датсыдйан, ديوان لغات الترک [Диванц лцьат-ит-тцрк], Бейъин: Миллятляр няшрийити, 2002, ЫЫ жилд, 378 бет.

892. Ту Тсзце Йуй Датсыдйан, ديوان لغات الترک [Диванц лцьат-ит-тцрк], Бейъин: Миллятляр няшрийити, 2002, ЫЫЫ жилд, 442 бет.

893. Хиао Зщонэ-Йи. Йце-Тан Ту Тсзце Йуй Датсыдйан Ъи-Ги Йан-Ъиу Зщонэ Де Ъи-Эе Wиен-Ти Ъианэ-Тан Ту Тсзце Йуй Датсыдйан Щан Wен Йи-Минэ Де Гуе-Динэ [«Диванц лцьат-ит-тцр»цн тядгигинин бязи проблемляри вя ясярин адынын Чин дилиня тяржцмясинин дягигляшдирилмяси щаггында]. Йу-Йуан Йу Фан-Йи [«Дил вя тяржцмя» ъурналы], 1985, № 2.

86

894. Зщанэ Эуанэ-Да. Эуанэ-Йу Ма-Ще-Му-Де Ка-Ши-Эе-Ли Де Ту Тсзце Йуй Датсыдйан-Щуи Йу Ъианэ-Йу Жи-Сщу Ве Йуан-Хинэ Ди-Ту [Мащмуд Кашьаринин «Диванц лцьат-ит-тцрк» ясяриндяки йуварлаг дцнйа хяритяси щаггын-да]. Зщонэ-Йанэ Мин-Зу Хуе-Йуан Хуе-Бао [«Мяркязи Милли Азлыглар Институтунун ъурналы»], 1978, № 2.

895. Зщу Зщинминг. Wей Wу Ер Йц Ли Де Хан Йц Ъие Си [Уйьур дилиндя Чин дилиндян алынма сюзляр]. Зщонэ Эуо Йу-Wен [«Чин дилляри ъурналы»], 1965, № 5, с. 12-25.

Йапон дилиндя:

896. Фужимото Катсуъи. Мафумудо Кашуэари Торуко-Арабу-

эо Житен но Щойа-ку Чиме-ибен [Мащмуд Кашьаринин тцркжя-ярябжя лцьятинин йапон дилиня тяржцмяси: йер адлары гисми]. Тозаи-эакужутсу Кенкйц-жо Ищо, 5, 1957, с. 36-48.

897. Щанеда Акира. Кашуэари то Торуко-Арабу-эо Житен [Кашьари вя онун тцркжя-ярябжя лцьяти]. Иваи-щакуши Коки Кинен Тенсеки Рон-шу, 1963, с. 521-526.

898. Суми Щийедоши. Чуо Асиа Торуко-эо: Кашуэару-Щоэен но Кенкйу (Орта Асийа тцркжяси: Кашьар шивяси щаггында арашдырмалар). Токйо: Рйубин-шок-йоку, 1944, с. 52-56.

Рус дилиндя:

899. Абдуллаев Х. Построение народных пословиц в произ-

ведении «Диван лугат ат-тюрк» // «Мащмыт Кашэарлы тцр-колоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслаща-ты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 355.

900. Абдиназимов Ш. М.Кашгари–основоположник тюркско-го языкознания // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 388-389.

901. Абдыл Гапур М.А. Вклад Махмуда Кашгари в развитие тюркского языкознания // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа

87

ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашга-бат: 21-22 байдак 2008, с. 306-307.

902. Абдурахманов Г.А. Исследование по старотюркскому синтаксису. ХЫ в. М.: 1967, 210 с.

903. Абдурахманов Г. К вопросам перевода и исследования «Диван лугат ат-тюрк» М.Кашгари // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы мас-лащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 388.

904. Абдурахманов Г.А., Шукуров Ш.Ш. Грамматический очерк старотюркского языка ХЫ века. Махмуд Кошьарий. Туркий Сузлар Девони (Девону луьотит турк). Тошкент: Фан, 1967, ЫВ том (лугат-индекс), с. 479-525.

905. Абибулла М. К вопросу об изучении в Китае творчества Махмуда Кашгарлы // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмы-ны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 356-357.

906. Агаджанов С.Г. Государство сельджукидов и Средняя Азия в ХЫ-ХЫЫ вв. М.: Наука, 1991, 303 с.

907. Агаджанов С.Г. Очерки истории огузов и туркмен Сред-ней Азии в ЫХ-ХЫЫЫ вв. Ашхабад, Ылым, 1969, 295 с.

908. Агаджанов С.Г. Сельджукиды и Туркмения в ХЫ-ХЫЫ вв. Ашхабад, Ылым, 1973, 163 с.

909. Адилов М. Почему «Диван лугат ат-тюрк» дошел до нас в единственном экземпляре // «Мащмыт Кашэарлы тцрколо-эийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 277.

910. Азизов С. Астрономические сведения в «Диван лугат ат-тюрк» М.Кашгари. // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 380-381.

911. Ализаде С.Г. Именные части речи в «Шухаданаме». АКД, Баку: 1966, 27 с.

912. Алниязов А. Синтаксические особенности пословиц и поговорок в «Диван лугат ат-тюрк» // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы мас-лащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 276.

88

913. Алпатов В.М. Махмуд Кашгарский и когугакуся // Тцр-колоэийа, 1999, № 1-4, с. 20-26.

914. Аразов А.. Фонетика “Диван лугат ат-тюрк” М.Кашгари //«Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 336.

915. Аристов Н.А. Заметки об этническом составе тюркских племен и народностей и сведения об их численности // Живая старина, год ЫВ, вып. ЫЫЫ-ЫВ, СПб.: 1896, с. 277-456.

916. Асланов В.И. «Дивану лугат ит-тюрк» Махмуда Кашга-ри и азербайджанский язык // СТ, 1972, № 1, с. 61-74.

917. Ауэзова З.-А.М. Введение//Махмуд ал-Кашгари. Диван Лугат ат-Турк. Перевод и предисловие З.-А.М.Ауэзовой, индексы Р.Эрмерса. Алматы: Дайк-Пресс, 2005, с. 3-5.

918. Ауэзова З.-А.М. Предисловие//Махмуд ал-Кашгари. Ди-ван Лугат ат-Турк. Перевод и предисловие З.-А.М.Ауэзо-вой, индексы Р.Эрмерса. Алматы: Дайк-Пресс, 2005, с. 6-50.

919. Ауэзова З.А. Тюркские образы всевластного времени в «Диван лугат ат-тюрк» // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашга-бат: 21-22 байдак 2008, с. 278.

920. Ахаллы С. Словарь Махмуда Кашгарского и туркмен-ский язык. АКД, Ашхабад: 1958, 21 с.

921. Ахмад Нисар. Махмуд Кашгари–гений-новатор // «Мащ-мыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щал-кара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 310.

922. Аширов А. “Словарь тюркских языков” М.Кашгари – важный источник по изучению этнографии тюркских на-родов // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландыры-жыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 301-302.

923. Бабаяров Г., Кубатин А. К освещению истории тюрк-ских народов в произведениях Бируни и Кашгари // «Мащ-

89

мыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щал-кара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 296.

924. Билал Угуз. Махмуд Кашгари–великий ученый Востока //«Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 307.

925. Бобоев Ф. Проблема жанра поэтических текстов «Диван лугат ат-тюрк» // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 352-353.

926. Бавдинов Р. Тюркский языковый космос и феномен М.Кашгари // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есас-ландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 382.

927. Байрамов Г.А. Фразеологические единицы в тюркских языков в словаре Махмуда Кашгарского «Диван лугат ат-турк»//Ученые записки Азербайджанского государствен-ного университета. Серия языка и литературы, 1966, № 3, с. 3-12.

928. Баласагунский Юсуф. Благодатное знание. Перевод С.Н.Иванова. М.: 1983, 560 с.

929. Балчык Мустафа. Махмуд Кашгари – выдающийся уче-ный Центральной Азии // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашга-бат: 21-22 байдак 2008, с. 285-286.

930. Бартольд В.В. Баласагун // Сочинения, т. ЫЫЫ, М.: Наука, 1965, с. 355-357.

931. Бартольд В.В. Двенадцать лекций по истории турецких народов Средней Азии // Сочинения, т. В, М.: Наука, 1968, с. 19-195.

932. Бартольд В.В. Илек-ханы // Сочинения, т. ЫЫ, ч. 2, М.: изд-во восточной лит-ры, 1963, с. 519-520.

933. Бартольд В.В. История культурной жизни Туркестана// Сочинения, т. ЫЫ, ч. 1, М.: изд-во восточной лит-ры, 1963, с. 169-392.

90

934. Бартольд В.В. История турецко-монгольских народов// Сочинения, т. В, М.: Наука, 1968, с. 196-229.

935. Бартольд В.В. История Туркестана // Сочинения, т. ЫЫ, ч. 1, М.: изд-во восточной лит-ры, 1963, с. 109-162.

936. Бартольд В.В. Обзор содержания словаря Махмуда Кашгарского и выписки к нему (фонд 86, опись 1, № 181).

937. Бартольд В.В. Очерк об истории Семиречья//Сочинения, т. ЫЫ, ч. 1, М.: изд-во восточной лит-ры, 1963, с. 23-106.

938. Бартольд В.В. Туркестан в эпоху монгольского нашест-вия // Сочинения, т. Ы, М.: изд-во восточной лит-ры, 1963, 760 с.

939. Бартольд В.В. Тюрки. (Историко-этнографический об-зор) // Сочинения, т. В, М.: Наука, 1968, с. 576-595.

940. Баскаков Н.А. Введение в изучение тюркских языков. М.: 1962, 176 с.

941. Баскаков Н.А. Введение в изучение тюркских языков. М.: Высшая школа, 1969, 384 с.

942. Баскаков Н.А. Историко-типологическая морфология тюркских языков: структура слова и механизм аглютина-ции. М.: Наука, 1979.

943. Баскаков Н.А. Историко-типологическая характеристика структуры тюркских языков. Словосочетание и предло-жение. М.: Наука, 1975, 287 с.

944. Баскаков Н.А. К этимологию огуз, огуз каган // СТ, 1982, № 1, с. 88-90.

945. Баскаков Н.А. Каракалпакский язык. М.: изд-во АН СССР, 1951, 411 с.

946. Баскаков Н.А. Причастие -ды/-ты в тюркских языках // Труды Московского института востоковедения, 1951, вып. 6, с. 205-217.

947. Баскаков Н.А. Роль уйгуро-карлукского языка караха-нидского государства в развитии литературных тюркских языков средневековья // СТ, 1970, № 4, с. 13-19.

948. Баскаков Н.А. Тюркская лексика в «Слове о полку Иго-реве». М., Наука, 1985, 2008 с.

91

949. Баскаков Н.А. Тюркские языки. М.: изд-во восточной лит-ры, 1960, 247 с.

950. Благова Г.Ф. К теории тюркского склонения // СТ, 1978, № 5, с.3-9.

951. Благова Г.Ф. К теории тюркского падежного склонения. //«Тезисы докладов Ы Международного сипозиума ученых соц. стран на тему: «Теоретические проблемы восточного языкознания», ч. Ы, М.: 1977, с. 33-35.

952. Благова Г.Ф. Тюркское склонение в ареально-историческом освещении (юго-восточный регион). М.: Наука, 1982, 304 с.

953. Богородицкий В.А. Законы сингармонизма в тюркских языках. Казань: 1927.

954. Бомбачи А. Тюркские литературы//Введение в историю и стиль. ЗТ, вып. Ы, М.: 1968, с. 191-193.

955. Боровкова Т.А. Грамматический очерк языка «Дивану лугат ит-тюрк». АКД, 1966, 15 с.

956. Боровкова Т.А. К вопросу о долготе гласных в языке «Дивану лугат ит-тюрк» Махмуда Кашгари // Тюркологи-ческая конференция в Ленинграде 7-10 июня 1976 г. Тези-сы докладов, Ленинград: 1967, с. 12-13.

957. Боровкова Т.А. О губных согласных в «Дивану лугат ит-тюрк» // ТС, М.: 1966, с. 24-27.

958. Боровкова Т.А. О фонетической терминологии в Слова-ре Махмуда Кашгарского//Изв. АН СССР, ОЛЯ, 1966, № 6, с. 528-531.

959. Боровкова Т.А. Относительно первого издания Словаря Махмуда Кашгарского // НАА, 1964, № 5, с. 133-135.

960. Бубенок А. Печенеги и огузы-тюрки в Саркеле // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 282-285.

961. Буниятов З.М. Гарс ан-Нима ас-Саби и Камал ад-Дин ибн ал-Фувати об истории Караханидов. // Письменные памятники Востока. Историко-филологические исследо-вания, 1974. М.: Наука, 1981, с. 5-10.

92

962. Валидов Джемаль. О словаре турецких языков Махмуда Кашгарского // Вестник Научного Общества Татароведе-ния. Казань: 1927, № 7, с. 107-112.

963. Валитова А.А. К вопросу о классовой природе Караха-нидского государства // Труды Киргизского филиала АН СССР, Фрунзе: т. 1, вып. 1, 1943, с. 127 -136.

964. Велиев И.Д. Форма выражения прошедшего времени в «Дивану лугат ит-тюрк» // Ученые записки АГУ. Серия язык и литературы, 1968, № 5..

965. Галиев А. Самоидентификация тюрков по “Диван лугат ат-тюрк” М.Кашгари // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ыл-мыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 303-306.

966. Гарипов Т.М. Кыпчакские языки Урало-Поволжья // Опыт синхронической и диахронической характеристики. М.: 1979..

967. Гарипов Т.М. Махмуд Кашгари и кыпчакские языки Урало-Поволжья // СТ, 1972, № 1, с. 47-51.

968. Григорьев Г.Г. Kараханиды в Мавераннагре по Тарихи-Мунедджимбаши, СПб.: 1874, 18 с.

969. Гулиев А. Самоидентификация тюрков по «Диван лугат ат-тюрк» Махмуда Кашгари // «Мащмыт Кашэарлы тцрколо-эийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 303-306.

970. Гулиев Т. Стихосложение в «Диване» Махмуда Кашгар-лы // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 359-360.

971. Гулиева Я. Махмуд Кашгарлы об огузах // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 293-294.

972. Гюрсес И. Тема единства в произведении М.Кашгари «Словарь тюркских языков» // «Мащмыт Кашэарлы тцрко-лоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 379-380.

93

973. Давидович Е.А. Вопросы хронологии и генеалогии Ка-раханидов второй половины ХЫЫ в.//Средняя Азия в древ-ности и средневековье. М.: Наука, 1977, с. 177-187.

974. Давидович Е.А. Нумизматические материалы для хро-нологии и генеалогии среднеазиатских караханидов// Тру-ды ГИМ, вып. ХВЫ (Нумизматический сборник), М., 1957, с. 91-119.

975. Давидович Е.А. О двух караханидских каганатах // НАА, 1968, № 1, с. 67-76.

976. Даулетов А. К вопросу о природе и функции сингармо-низма в тюркских языках и труды М.Кашгари // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ыл-мы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 373-374.

977. Демирчизаде А.М. Сравнительный метод лингвиста ХЫ века Махмуда Кашгарского // Известия АН Азерб. ССР. Серия общественных наук. 1964, № 4, с. 45-55.

978. Демирчизаде А.М. Сравнительный метод Махмуда Каш-гари // СТ, 1972, № 1, с. 31-42.

979. Джафар А. Из истории применения сравнительно-исторического метода к изучению тюркских языков // Ма-териалы Ы научной конференции востоковедов. Ташкент: 1958, с. 856-862.

980. Джолдасбеков М. Древнетюркские литературные па-мятники и их отношение казахской литературе. АКД, Ал-ма-Ата: 1969, 26 с.

981. Дмитриев Н.К. Грамматика башкирского языка. М.-Л.: изд-во АН СССР, 1948, 267 с.

982. Доерфер Г. Махмуд Кашгари об аргу и халаджах // СТ, 1987, № 1, с. 37-44.

983. Древнетюркский словарь. Под ред. В.М.Наделяева, Д.М. Насилова, Э.Р.Тенишева, А.М.Щербака. Ленинград: 1969, 676 с.

984. Егеубаев А. Идейно-художественное влияние поэмы «Кутадгу Билиг» Юсуфа Баласагунского на развитие ка-захской литературы. АКД, Алма-Ата: 1989, 24 с.

94

985. Елгеади М.А. Литературное наследие М.Кашгари – кла-дезь мировой культуры // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашга-бат: 21-22 байдак 2008, с. 275.

986. Жузе П.К. К выяснению значения слова «тат»//Известия Азербайджанского ГНИИ, т. Ы, вып. 3, Баку: 1930, с. 11-15.

987. Жузе П.К. Тщесаурус Линэуарум Туркожум // Известия восточного факультета Азерб. государственного универ-ситета. Востоковедение, Ы, 1926, с. 74-94.

988. Жузе П.К. Тщесаурус Линэуарум Туркожум // Известия восточного факультета Азерб. государственного универ-ситета. Востоковедение, ЫЫ, 1927, с. 27-35.

989. Захир М.Н. Махмуд Кашгари о туркменах // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 303.

990. Ибрагимов С., Асамуддинова М. Отражение профессио-нальной терминологии в «Дивану лугат-ит-тюрк» и «Ку-тадгу Билиг» // СТ, 1972, № 1, с. 114-122.

991. Ибрагимов С.К., Храковский В.С. Махмуд Кашгари о расселении племен на территории Казахстана // Вестник АН Каз. ССР, 1958, № 11, с. 93-98.

992. Ибрагимов С.К., Храковский В.С. Материалы из исто-рии образования казахского языка // Известия АН Каз. ССР, серия истории, археологии и этнографии, 1959, вып. 2 (10), с. 94-100.

993. Исхакова Н. Внительный падеж в словосочетаниях «Ди-ван»а Махмуда Кашгари // СТ, 1977, № 1, с. 94-97.

994. Исламов М.И. Древные формы личных местоимений в диалектах и говорах азербайджанского языка // СТ, 1972, № 3, с.16-28.

995. Исламов М.И. Местоимения в диалектах и говорах азер-байджанского языка. АДД, Баку, 1973, 75 с.

996. Исследования по сравнительной грамматике тюркских языков. Морфология, М.: 1956, 335 с.

997. Исмаилзаде Н. Великий ученый-энциклопедист огузо-тюркского мира // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны

95

есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 386.

998. Исова Л. Историографический аспект исследования на-следия М. Кашгари // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 377-378.

999. Исоматов М. Сведения М.Кашгари об этнониме «тад-жик» в контексте современных исследований // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 376-377.

1000.Казембек М. Общая грамматика турецко-татарского языка. Казань, 1846, 457 с.

1001.Кайдаров А.Т. Уникальный лексикографический труд // Вестник АН Каз. ССР, вып. 2, 1960, с. 109-111.

1002.Канаатов Т. Применеие поэтических форм эпохи М. Кашгари в детском стихосложении // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы мас-лащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 361.

1003.Kараев О. Историко-географические данные, сообщае-мые Махмудом Кашгари // СТ, 1972, № 1, с. 111-113.

1004.Kараев О. История Kараханидского каганата. Фрунзе: 1983, 301 с.

1005.Караев О. Земля тогузогузов, карлуков, хазлажия, хил-хия, кимаков и киргизов по карте аль-Идриси // Арабо-персидские источники о тюркских народах. Фрунзе: Илим, 1973, с. 4-48.

1006.Каримов К. Категория падежа в языке «Кутадгу Билиг». АКД. Ташкент: 1962, 26 с.

1007.Каримов К., Умаров Э. Салих Муталлибов. СТ, 1980, № 3, с. 106-107.

1008.Картабаева Е. М.Кашгари и эпоха “мусульманского ре-нессанса” // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есаслан-дырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 бай-дак 2008, с. 312-313.

1009.Картал А. Вклад Махмуда Кашгари в мир науки // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы

96

Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 335.

1010.Кервенов Т. Повествования и притчи, использованные М.Кашгари в “Дивану лугат ат-тюрк” // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы мас-лащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 320.

1011.Кляшторный С.Г. Древнетюркские рунические памят-ники. М.: Наука, 1964, 215 с.

1012.Кляшторный С.Г. История тюркского населения Вос-точного Туркестана//Восточный Туркестан глазами рус-ских путешественников. Алма-Ата: 1988, с. 44-58.

1013.Кляшторный С.Г. Эпоха «Кутадгу Билиг» // СТ, 1970, № 4, с. 82-86.

1014.Кляшторный С.Г. Эпоха Махмуда Кашгарского // СТ, 1972, № 1, с. 18-23.

1015.Кондратьев В.Г. Очерк грамматики древнетюркского языка. Ленинград: 1970, 165 с.

1016.Кононов А.Н. Грамматика современного турецкого ли-тературного языка. М.-Л.: 1956, 569 с.

1017.Кононов А.Н. Грамматика узбекского литературного языка. М.-Л.: 1960, 446 с.

1018.Кононов А.Н. Грамматика языка тюркских рунических памятников (ВЫЫ-ХЫ вв.). Ленинград: 1980, 255 с.

1019.Кононов А.Н. Изучение «Дивану лугат ит-тюрк» Мах-муда Кашгарского в СССР. СТ, 1973, № 1, с. 3-9.

1020.Кононов А.Н. История изучения тюркских языков в Рос-сии: дооктябрский период. Л.: Наука, 1982, 360 с.

1021.Кононов А.Н. Махмуд Кашгарский и его «Дивану лугат ит-тюрк» // СТ, № 1, 1972, с. 3-17.

1022.Кононов А.Н. Махмуд Кашгарский и его «Словарь тюркских языков» // Филология и история стран зарубеж-ной Азии и Африки. Тезисы. Ленинград: 1965, с. 25-27.

1023.Кононов А.Н. Поэма Ю.Баласагунского «Благодатное знание» // Юсуф Баласагунский. Благодатное знание. М.: Наука, 1983, с. 495-517.

97

1024.Кононов А.Н. Родословная туркмен. Сочинине Абу-л Гази хана Хивинского. М.: изд-во АН СССР, 1958, 190+94 с.

1025.Кононов А.Н. Способы и термины определения стран света // ТС, 1974. М.: 1978, с. 72-89.

1026.Кононов А.Н. Тюркская филология в СССР. 1917-1967. М.: Наука, 1968, 48 с.

1027.Кононов А.Н., Нигматов Х.Г. Махмуд Кашгарский о тюркских языках // «История лингвистических учений: Средневековый Восток». Ленинград: Наука, 1981, с. 130-142.

1028.Короглы Х.Г. Алп Эр Тонга и Афрасияб по Юсуфу Ба-ласагуни, Махмуду Кашгари и другим авторам//СТ, 1970, № 4, с. 108-115.

1029.Короглы Х.Г. Взаимосвязи эпоса народов Средней Азии, Ирана и Азербайджана. М.: Наука, 1983, 336 с.

1030.Короглы Х. Г. Древнетюркская литература // СТ, 1988, № 5,с.16-21.

1031.Короглы Х.Г. Узбекская литература. М.:1977, с. 75-86. 1032.Котвич В. Исследования по алтайским языкам. М.: 1962,

371 с. 1033.Кочетов А.Н. Буддизм. М.: 1968, 175 с. 1034.Кочнев Б.Д. К идентификации некоторых ранне-караха-

нидских титулов и лакабов // История и археология Сред-ней Азии. Ашхабад, Ылым, 1978, с. 220-225.

1035.Кочнев Б.Д. Шаш (Чач) и Илак при Караханидах (по ну-мизматическим материалам) // Древняя и средневековая культура Чача. Ташкент, Фан, 1979, с. 110-166.

1036.Кулиев Г.К. О форме винительного падежа сюзин, те-wесин в тексте «Диванц луэат-ит-тцрк» Махмуда Кашгари // СТ, 1970, № 4, 67-70.

1037.Курышжанов А. Из истории исследования сочинения Махмуда Кашгарского//Труды Института Языкознания АН Каз.ССР, т. ЫЫЫ, 1963, с. 182-189.

1038.Курышжанов А. Махмуд Кашгари о кыпчакском языке // СТ, № 1, 1972, с. 52-60.

98

1039.Курышжанов А. О первой исследовательской работе по тюркским языкам (к 900-летию труда Махмуда Кашгари) // Известия АН Каз. ССР, СО, 1972, № 1, с. 79-81.

1040.Кучкартаев И. Лексика «Дивану лугат-ит-тюрк» Махму-да Кашгари и современный узбекский литературный язык // СТ, 1972, № 1, с. 83-90.

1041.Кучкартаев И. О глаголах речи в «Дивану лугат ит-тюрк» Махмуда Кашгари//«Вопросы узбекской и русской филологии». Труды ТашГУ, вып. 412, Ташкент: 1971, с. 3-15.

1042.Кыпчак Мамедали. Категория падежа в тюркских язы-ках. Баку: изд-во БГУ, 1994, 152 с.

1043. Лебиб С.М.А. Роль «Диван лугат ат-тюрк» в развитии тюркских языков // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 341.

1044. Ма Пинлан. Изучение саларского языка по «Словарю тюркских языков» // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 330.

1045. Мажитов С. М.Кашгари и геополитический код тюрк-ского мира // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есас-ландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 314-315.

1046. Малов С.Е. Автореферат: Древнетюркская письмен-ность // Рефераты научно-исследовательских работ за 1944 г. Изв. АН СССР, ОЛЯ, М.: 1945, 4 с.

1047. Малов С.Е. Енисейская письменность тюрков. М.-Л.: 1952, 116 с.

1048.Малов С.Е. К истории и критике «Жодех Жуманижус» // Изв. АН СССР, ОГН, 1930, № 5, с. 347-375.

1049.Малов С.Е. Мир Алишер Навои в истории тюркских ли-тератур и языков Средней и Центральной Азии // Изв. АН СССР, ОЛЯ, 1947, т. 6, вып. 6, с. 475-480.

1050.Малов С.Е. Образцы древнетурецкой письменности с предисловием и словарем. Ташкент: 1926, 84 с.

99

1051.Малов С.Е. Памятники древнетюркской письменности. Тексты и исследования. М.,-Л.: 1951, 452 с.

1052.Малов С.Е. [Рец. на:] Фитрат. Образцы древнетюркской литературы. На узбекском языке // ЗКВ, т. 3, вып. 1, 1928, с. 213-217.

1053.Мамадалиев Х.. Гарлыки в ХЫ-ХЫЫ вв. и их описание в “Словаре” М.Кашгари // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашга-бат: 21-22 байдак 2008, с. 333-334.

1054.Мамедов М. Тенгри и его воспевание в «Диван лугат ат-тюрк» Махмуда Кашгари // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашга-бат: 21-22 байдак 2008, с. 362-363.

1055.Махмуд Кашгари. БСЭ, изд. 3, т. 15, М.: 1974, с. 324. 1056.Махмуд ал-Кашгари. Диван Лугат ат-Турк. Перевод и

предисловие З.-А.М.Ауезовой, индексы Р.Эрмерса. Алма-ты: Дайк-Пресс, 2005, 1288 с.+2 с. вкл.

1057.Махмудов К. Грамматический указатель//Махмуд Кош-ьарий. Туркий Сузлар Девони (Девону луьотит турк). Тош-кент: Фан, 1967, ЫВ том (индекс), с. 406-476.

1058.Махпиров В.У. Антропонимы в «Дивану лугат ит-тюрк» и «Кутадгу Билиг» // СТ, 1979, № 4, с. 22-28.

1059.Махпиров В.У. Некоторые этимологии антропонимов, этнонимов и топонимов по Махмуду Кашгарскому // Вестник АН Казахской ССР, 1980, № 11.

1060.Махпиров В.У. Собственные имена в памятнике ХЫ в. «Дивану лугат ит-тюрк» Махмуда Кашгарского. АКД, Алма-Ата:1980, 26 с

1061.Махпиров В.У. Тюркские топонимы в «Дивану лугат ит-тюрк» // СТ, 1983, № 1, с. 34-39.

1062.Мелиоранский П.М. Памятник в честь Кюль-Тегина // ЗВОРАО, т. ХЫЫ, вып. ЫЫ-ЫЫЫ, СПб.: 1899, с. 1-144.

1063.Мифологический словарь. М.: 1991, 736 с. 1064.Мусаев К. Лексика тюркских языков в сравнительном

освещении. М.: Наука, 1975, 358 с.

100

1065.Мусабаев Г.Г. Некоторые сведения о жизни Махмуда Кашгари // Исследования по тюркологии. Алма-Ата: 1969, с.48-62.

1066.Мусабаева З.М. Омонимы в «Дивану лугат ит-тюрк» Махмуда Кашгарского. АКД, Фрунзе: 1975, 51 с.

1067.Муталлибов С.М. О словаре Махмуда Кашгарского «Дивану лугат-ит-тюрк» // Известия АН Узб. ССР, 1947, № 4, с. 25-30.

1068.Муталлибов С.М. Филолог ХЫ в. Махмуд Кашгарский и его произведение «Дивану лугат ит-тюрк» // Материалы Ы Всесоюзной конференции востоковедов в Ташкенте, 4-11 июня 1957 г., Ташкент: 1958, с. 884-892.

1069.Муталлибов С.М. Махмуд Кашгарский // «Вопросы ме-тодов изучения истории тюркских языков», Ашхабад: 1961, с. 109-112.

1070.Муталлибов С.М. «Дивану лугат ит-тюрк» Махмуда Кашгарского (Перевод, комментарии, исследования), АДД, Ташкент: 1967,75 с.

1071.Мутъий Ибрагим, Осман Мирсултан. О родине, жизни и гробнице М.Kашгарского // СТ, 1987, № 4, с. 79-89.

1072.Мухлисов Ю. Об уйгурском переводе «Дивану лугат-ит-тюрк // СТ, 1972, № 1, с. 150.

1073.Наджип Э.Н. Историко-сравнительный словарь тюрк-ских языков ХЫВ века. М.: 1979, 479 с.

1074.Наджип Э.Н. Исследования по истории тюркских язы-ков ХЫ-ХЫВ вв. М.: 1989, 284 с.

1075.Наджип Э.Н. Кыпчакско-огузский литературный язык мамлюкского Египта ХЫВ века. АДД, М.: 1965, 52 с.

1076.Наджип Э.Н. О некоторых недостатках в изучении исто-рии тюркских языков // СТ, 1970, № 6, с. 48-55.

1077.Наджип Э.Н. О диалектном составе словаря Махмуда Кашгари // Всесоюзная тюркологическая конференция. Тезисы. Алма-Ата: 1976.

1078.Наджип Э.Н. О средневековых литературных традициях и смешанных письменных тюркских языках // СТ, 1970, № 1, с. 87-92.

101

1079.Наринбаев А.Н. Из истории общественной мысли древ-ных и средневековых уйгуров. Бишкек: 1994, 188 с.

1080.Назирова Х. Спортивная лексика в “Диван лугат ат-тюрк” М. Кашгари // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 339.

1081.Насери М. Махмуд Кашгари и его эпоха // «Мащмыт Ка-шэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 291-292.

1082.Насилов В.М. Древнеуйгурский язык. М.: изд-во вост. лит-ры, 1963, 124 с.

1083.Насилов В.М. Язык орхоно-енисейских памятников. М.: изд-во восточной лит-ры, 1960, 87 с.

1084.Насилов В.М. Язык тюркских памятников уйгурского письма ХЫ-ХВ вв. М.: 1974, 45 с.

1085.Насирова М. Влияние “Диван лугат ат-тюрк” на средне-вековую лексикографию // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашга-бат: 21-22 байдак 2008, с. 337-338.

1086.Нигматов Х.Г. Залоги глагола в восточно-тюркском языке ХЫ-ХЫЫ вв. // СТ, 1973, № 1, с. 46-61.

1087.Нигматов Х.Г. Махмуд Кашгарский о взаимовлиянии тюркских и иранских языков // «Иранская филология», М.: 1969, с. 101-104.

1088.Нигматов Х.Г. Морфология тюркского глагола по мате-риалам Словаря Махмуда Кашгарского. АКД, Ленинград: 1970, 24 с.

1089.Нигматов Х.Г. Морфология языка восточно-тюркских памятников ХЫ-ХЫЫ веков (по материалам сочинений Юсуфа Баласагунского, Махмуда Кашгарского и Ахмеда Югнакского). АДД, Баку: 1978, 48 с.

1090.Нигматов Х.Г. Некоторые особенности тюркских автор-ских примеров в «Диван»е Махмуда Кашгари // СТ, 1972, № 1, 100-102.

102

1091.Нигматов Х.Г. О глагольных корях типа СГС и СГ по материалам Словаря Махмуда Кашгарского // СТ, 1970, № 3, с. 39-44.

1092.Нигматов Х.Г. О классификации тюркских племенных языков Махмудом Кашгарским // «Письменные памятни-ки и проблемы истории культуры народов Востока», Ле-нинград: 1969, с. 144-147.

1093.Нигматов Х.Г. Опрощение в тюркских глагольных кор-нях по материалам Словаря Махмуда Кашгарского// «Фи-лология и история стран зарубежной Азии и Африки». Те-зисы. Ленинград: 1965, с. 27-29.

1094.Нигматов Х.Г. Отыменные основообразования тюркско-го глагола в ХЫ в. // СТ, 1971, № 3, с. 33-42.

1095.Нигматов Х.Г. Принципы описания морфологии восточ-но-тюркского языка // СТ, 1973, № 6, с. 27-35.

1096.Нигматов Х.Г. Соотношение категорий времени и на-клонения в тюркском глаголе // СТ, 1970, № 5, с. 51-57.

1097.Нигматов Х.Г. Соотношение категорий падежа и при-надлежности в языке тюркских памятников ХЫ-ХЫЫ вв. // СТ, 1977, № 4, с. 16-24.

1098.Нигматов Х.Г. Соотношение частей речи в восточно-тюркском языке ХЫ-ХЫЫ вв. // СТ, 1975, № 1, с. 41-54.

1099.Орузбаева Б.О. Словарь Махмуда Кашгари как источник для изучения лексики киргизского языка в историческом плане // СТ, 1972, № 1, с. 43-46.

1100.Осмоналиева Б. Об отражении лексики киргизского языка в Словаре Махмуда Кашгарского «Дивану лугат-ит-тюрк» // СТ, 1972, № 1, с. 97-99.

1101.Пахратдинов Ю. Махмуд Кашгарлы и каракалпакский фольклор. // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есаслан-дырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 бай-дак 2008, с. 311.

1102.Пекер Х. Религиозные термины в сочинении Махмуда Кашгари // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасланды-рыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 329.

103

1103.Первый Всесоюзный тюркологический съезд. 26 февра-ля – 5 марта 1926. Баку: 1926, 432 с.

1104.Плоских В. М.Кашгари из Барсхана к проблеме иссле-дования караханидских памятников Иссык-Куля // «Мащ-мыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалк-ара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 279.

1105.Рагимов А.Р. «Дивани-лугати-тюрк» Махмуда Кашгари и лексика азербайджанского языка. АКД, Баку: 1985, 26 с.

1106.Рагимов М.Ш. «Дивану лугат-ит-тюрк» Махмуда Каш-гари и древнетюркские элементы в диалектах и говорах азербайджанского языка // СТ, 1972, № 1, с. 75-82.

1107.Раджабов А.А. Язык орхоно-енисейских памятников древнетюркской письменности. Морфология. АКД, Баку: 1967, 27 с.

1108.Раджабов А. Музыкально-теоретическая мысль эпохи М.Кашгари и ее значение в истории культуры народов Ближнего и Среднего Востока. // «Мащмыт Кашэарлы тцрко-лоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 290.

1109.Рамстедт Г.И. Введение в алтайское языкознание. Мор-фология. М.: изд-во иностранной лит-ры, 1957, 254 с.

1110.Расих М.С. Махмуд Кашгари и литература тюркоязыч-ных народов // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есас-ландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 366.

1111.Резолюция Всесоюзной тюркологической конференции, посвященной 900-летию труда Махмуда Кашгарского «Дивану лугат-ит-тюрк». Фергана, 9 октября 1971 года. СТ, 1972, № 1, с. 156-157.

1112.Розен В. Рассказ Хилаля ас-Саби о взятии Бухары Богра-ханом//ЗВОРАО, 1888, том ЫЫ, вып. ЫЫЫ и ЫВ, с. 272-275.

1113.Рустамий С. Тюркологические термины М.Кашгари // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 376-377.

104

1114.Рустамов А. О переводе «Дивану лугат ит-тюрк» на рус-ский язык. СТ, 1972, № 1, с. 129-139.

1115.Рясянен М. Материалы по исторической фонетике тюркских языков. М.: изд-во иностранной лит-ры, 1955, 222 с.

1116.Сабыр Абдул. Махмуд Кашгари и тюркология. // «Мащ-мыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щал-кара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 389.

1117.Садвакасов Г.С. Изучение уйгурского языка в СУАР КНР // СТ, 1985, № 2, с.81-85.

1118.Садвакасов Г.С. Мяхмут Кяшкярий. Тцркий тиллар дивани. СТ, 1983, № 5, с. 96-98.

1119.Садыков Касимжон. Языковые особенности «Кутадгу Билиг». АДД, Ташкент: 1987, 26 с.

1120.Садр ад-Дин Али ал-Хусайни. Ахбар уд-Даулат ус-Селджукиййа (Зубдат ат-Таварих). Издание текста, пере-вод, введение, примечания и приложения З.М.Буниятова. М.: Наука, 1980, 273 с.

1121.Саидбобоев З. Историография изучения карты мира Махмуда Кашгари // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 289-290.

1122.Сатарбаев А. Концепция тюркских народов о природе в «Диване» Махмуда Кашгари // «Мащмыт Кашэарлы тцрко-лоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 297-298.

1123.Сейтова Д. Махмуд Кашгари великий ученый своей эпохи // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландыры-жыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с.281.

1124.Серебренников Б.А. Из истории звуков и форм тюрк-ских языков // СТ, 1974, № 6, с. 3-17.

1125.Серебренников Б.А., Гаджиева Н.З. Сравнительно-историческая грамматика тюркских языков. М.: Наука, 1986, 303 с.

105

1126.Список слов с языковыми и диалектными пометами по словарю Махмуда Кашгарского. Приложение Ы. // Древне-тюркский словарь. Ленинград: Наука, 1969, с. 644-648.

1127.Сравнительно-историческая грамматика тюркских язы-ков. Морфология. М.: Наука, 1988, 560 с.

1128.Сравнительно-историческая грамматика тюркских язы-ков. Фонетика. М.: Наука, 1984, 484 с.

1129.Стеблева И.В. Арабо-персидская теория рифмы и тюр-коязычная поэзия // ТС, М.: 1966, с. 246-254.

1130.Стеблева И.В. К анализу типа повествования в поэти-ческих текстах «Диван лугат ат-турк» Махмуда ал-Кашгари // Туржолоэижа. Ленинград: Наука, 1976, с. 319-324.

1131.Стеблева И.В. К вопросу формирования образной сис-темы лирики в классической тюркоязычной поэзии // Проблемы исторической этики литератур Востока. М.: 1988, с. 176-188.

1132.Стебелева И.В. О происхождении жанра туюг // ТС, М.: 1970, с. 135-147.

1133.Стеблева И.В. Поэзия тюрков ВЫ-ВЫЫЫ веков. М.: Наука, 1965,147 с

1134.Стеблева И.В. Развитие тюркских поэтических форм в ХЫ в. М.: 1971, 299 с.

1135.Стеблева И.В. Рифма в тюркоязычной поэзии ХЫ века // СТ, 1970, № 1, с. 93-99.

1136.Стеблева И.В. Связь формы и содержания в жанре туюг //Теория жанров литератур Востока. М.: Наука, 1985, с. 45-58.

1137.Стеблева И.В. Синкопирование слов в поэтических тек-стах «Диван лугат ат-тюрк» Махмуда Кашгари // ТС, 1971, М.: 1972, с. 206-212.

1138.Сулейменова Б.А. О состоянии исследования языка древнетюркских и средневековых памятников в Казах-стане // СТ, 1970, № 6, с. 96-101.

106

1139.Тагирзаде А Древнетюркский лексико-грамматический пласт в диалектах и говорах азербайджанского языка. АКД, Баку: 1983, 24 с.

1140.Тагирзаде А. Халид Саид Ходжаев // СТ, 1988, № 3, с. 96-97.

1141.Тенишев Э.Р. О наддиалектной природе языка караха-нидско-уйгурского литературного языка // «Социальная и функциональная дифференциация литературных языков». М.: Наука, 1977, с. 67-78.

1142.Тенишев Э.Р. Тюркская историческая диалектология и Махмуд Кашгарский // СТ, № 6, 1973, с. 54-61.

1143.Тенишев Э.Р. Тюркские языки в эпоху Махмуда Каш-гарского // «Древнетюрская письменность». Алма-Ата: 1971, с. 20-21.

1144.Тенишев Э.Р. Указатель грамматических форм к «Дива-ну лугат ит-тюрк» Махмуда Кашгарского//Труды Инсти-тута Языкознания АН Каз. ССР, т. ЫЫЫ, Алма-Ата: 1963, с. 190-212.

1145.Тенишев Э.Р. Языки древне- и среднетюркских пись-менных памятников в фукциональном аспекте//ВЯ, 1979, № 2, с. 80-90.

1146.Толстов С.П. Города гузов//Советская этнография, 1947, № 3, с. 55-102.

1147.Томанов М. Махмуд Кашгари // «Великие ученые Сред-ней Азии и Казахстана ЫХ-ХЫХ вв.». Алма-Ата: 1964, с. 153-166.

1148.Тугушева Л. «Дивану лугат ит-тюрк» Махмуда Кашгар-ского и его связи с раннесредневековой тюркоязычной литературой // СТ, 1988, № 1, с. 86-94.

1149.Тухлиев Бокижан. Поэтика «Кутадгу Билиг» Юсуфа Хас Хаджиба. АКД, Ташкент: 1983, 18 с.

1150.Тюркмен Фикрет. Этнонимы в произведении «Диван лугат ат-тюрк» // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 365.

1151.Тюркологический сборник. 1974. М.: Наука, 1978, 304 с.

107

1152.Тюркологический сборник. 1975. М.: Наука, 1978, 280 с. 1153.Тюркское языкознание в СССР за семьдесят лет // СТ,

1987, № 5, с. 3-38. 1154.Умаров Э.А. О двух омонимах в «Диван»е Махмуда

Кашгари // СТ, 1972, № 1, с. 103-105. 1155.Умняков И.И. Самая старая турецкая карта мира ХЫ в. //

Труды Самаркандского госинститута им. А.М.Горького, вып. Ы, Самарканд: 1940, с. 103-132.

1156.Усманов Х. Древние истоки тюркского стиха. Казань, 1984, 149 с.

1157.Фазылов Э.И. Знаменитые восточные филологи: Мах-муд Кашгари, Абу Хаййан, Джамал-ад-дин Турки. Таш-кент: 1971, 80 с.

1158.Фазылов Э.И. Огузские языки в трудах восточных фи-лологов ХЫ-ХВЫЫЫ вв. // СТ, 1971, № 4, с. 83-97.

1159.Фазылов Э.И. Об изданиях и издателях «Диван»а Мах-муда Кашгари // СТ, 1972, № 1, с. 140-149.

1160.Фазылов Э.И. Первый тюркологический съезд в Анкаре // СТ, 1973, № 1, с. 131-136.

1161.Фазылов Э.И., Данилова Л.В. Всесоюзная тюркологиче-ская конференция, посвященная 900-летию труда Махму-да Кашгарского «Дивану лугат-ит-тюрк» // СТ, 1972, № 1, с. 151-155.

1162.Фазылов Э.И., Расулова Н. Языкознание в Узбекистане за последние годы // СТ, 1971, № 1, с. 82-89.

1163.Федоров М.Н. Баласагун при Караханидах (по данным нумизматики) // Изв. АН Кирг.ССР, 1975, № 2, с. 87-94.

1164.Федоров М.Н. Из истории взаимоотношений Карахани-дов и Сельджукидов до образования Сельджукского госу-дарства. (Историко-нумизматический экскурс) // Общест-венные науки в Узбекистане, 1966, № 8, с. 53-55.

1165.Федоров М.Н. К истории Караханидов второй четверти ХЫ века // Общественные науки в Узбекистане, 1965, № 3, с. 48-54.

108

1166.Федоров М.Н. Клад Караханидских дирхемов начала ХЫ века из Ташкента // История матеральной культуры Узбе-кистана, вып. 5, 1965, с. 96-111.

1167.Федоров М.Н. Новые данные к политической истории государства Караханидов. (Опыт историко-нумизматиче-ского исследования) // Общественные науки в Узбекиста-не, 1965, ЫЫ, с. 51-53.

1168.Федоров М.Н. Новые факты из истории Караханидов первой четверти ХЫ века в свете нумизматических данных // Из истории культуры народов Узбекистана. Ташкент, 1965, с. 45-55.

1169.Федоров М.Н. О политической истории Узгенда конца Х-ХЫ вв. (По данным караханидской нумизматики) // Изв. АН Кирг.ССР, 1973, № 1, с. 90-97.

1170.Федоров М.Н. Очерк истории Караханидов второй чет-верти ХЫ века (по нумизматическим данным)//История матеральной культуры Узбекистана, вып. 7, 1966, с. 134-150.

1171.Федоров М.Н. Политическая история Караханидов в конце Х - в начале ХЫ вв. // Нумизматика и эпиграфика. 1972, т. Х, с. 131-154.

1172.Федоров М.Н. Ферганский клад караханидских дирхе-мов // Советская археология, 1968, № 3, с. 221-227.

1173.Хай Фэн. Вклад великого ученого-филолога Махмуда Кашгарлы в историю Китая // «Мащмыт Кашэарлы тцрколо-эийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 287-288.

1174.Хайитметов А. О древней поэзии тюрков (по материа-лам «Дивану лугат-ит-тюрк» Махмуда Кашгари) // СТ, 1972, № 1, с. 123-128.

1175.Халидов А.Б. «Диван лугат ит-тюрк» в сравнительном освещении с его арабским прототипом // СТ, 1984, № 4, с. 85-90.

1176.Халил А. К структурному анализу паремиологических единиц кипчакского происхождения в книге «Дивану лу-гат ат-турк» М.Кашгарского // Материалы ЫЫЫ научной

109

конференции «Лингвистическое кавказоведение и тюрко-логия: традиции и современность». Карачаевск: 2004.

1177.Халил А. О знаковой природе пословичных изречений (по текстам пословичных изречений из книги «Диван лу-гат ат-турк» Махмуда Кашгарского) // Елми ахтарышлар. Ба-кы: 2001, ЫЫЫ топлу, с. 180-184.

1178.Халил А. О пословичной семиотической системе (по текстам пословичных изречений из книги «Диван лугат ат-турк» Махмуда Кашгарского) // Елми ахтарышлар. Бакы: 2001, В топлу, с. 156-160.

1179.Халлыев К. Изучение научного наследия М.Кашгари в Узбекистане // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есас-ландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 384-385.

1180.Хамидов Х. Отражение лексики каракалпакского языка в “Словаре тюркских языков” М.Кашгари // «Мащмыт Каш-эарлы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 332-333.

1181.Хамраев М.К. Основы тюркского стихосложения. Алма-Ата: 1963, 214 с.

1182.Хамраев М.К. Пламя жизни (О системе стихосложения тюркских народов). Ташкент: 1988, 254 с.

1183.Хаят Хан Азамат. История тюркских народов в труде Махмуда Кашгари // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 295.

1184.Хасанов Х. Географическое наследие ученых Средней Азии. АДД, Ташкент: 1967, 47 с.

1185.Хасанов Х. Нерасшифрованная надпись на карте Мах-муда Кашгарского // Известия АН СССР, серия географи-ческая, 1964, № 6, с. 107-108.

1186.Хасанов Х. Среднеазиатский филолог-географ ХЫ века //Известия Узбекистанского филиала Всесоюзного гео-графического общества, т. В, Ташкент: 1960, с. 91-100.

110

1187.Хасанов Х. Ценный источник по топонимике Средней и Центральной Азии // Топонимика Востока. Труды сове-щания. М.: 1962, с. 31-36.

1188.Ходжаев Х.С. «Дивани лугати тюрк» Махмуда Кашгар-ского // Труды Азербайджанского филиала АН СССР, се-рия лингвистическая, Баку: 1936, № 31, с. 105-112.

1189.Ходжаев Х.С. «Дивани лугати тюрк» Махмуда Кашгар-ского // СТ, 1988, № 3, с. 97-103.

1190.Ходжиев А. Адаптация арабской лингвистической лите-ратуры в «Диван лугат ат-тюрк» М.Кашгари // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 286-287.

1191.Ху Чжен-хуа. «Диван лугат ат-тюрк» в Китае // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 274.

1192.Худайбергенов М., Ханматов М. Употребление некото-рых слов из “Диван”а М.Кашгари в туркменском и кара-калпакском языках // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 342.

1193.Чакыр Р. Названия домашних животных в «Словаре тюркских языков» «Махмуда Кашгари // «Мащмыт Кашэар-лы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 363-364.

1194.Четин И. Объяснение понятия «мудрость» в «Словаре тюркских языков» // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 358.

1195.Чобанзаде Б. О близком родстве тюркских наречий // Ы Всесоюзный тюркологический съезд. 26 февраля-5 марта 1926. Баку: 1926, с. 96-102.

1196.Черкасский М.А. Тюркский вокализм и сингармонизм. М.: Наука, 1965, 142 с.

1197.Шамгунов Р. Век великих событий, великих людей и великих творений // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны

111

есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 354.

1198.Ширалиев М.Ш. Махмуд Кашгарский как диалектолог // СТ, № 1, 1972, с. 24-30.

1199.Щербак А.М. Грамматика староузбекского языка. М.-Л.: изд-во АН СССР, 1962, 271 с.

1200.Щербак А.М. Грамматический очерк языка тюркских текстов Х-ХЫЫЫ вв. из Восточного Туркестана. М.-Л.: 1961, 201 с.

1201.Щербак А.М. О тюркском вокализме. Тюркологические исследования, М.-Л.: изд-во АН СССР, 1963, с. 24-40.

1202.Щербак А.М. Очерки по сравнительной морфологии тюркских языков (глагол). Ленинград: 1981, 181 с.

1203.Щербак А.М. Очерки по сравнительной морфологии тюркских языков (имя). Ленинград: 1981, 191 с.

1204.Щербак А.М. Очерки по сравнительной морфологии тюркских языков (наречие, служебные части речи, изо-бразительные слова). Ленинград: Наука, 1987, 151 с.

1205.Щербак А.М. Сравнительная фонетика тюркских язы-ков. Ленинград: Наука, 1970, 204 с.

1206.Щербак А.М. Тюркский консонантизм. ВЯ, М.: 1964, № 5, с. 16-35.

1207.Эйвазова Р.Г. Язык «Диван»а Кишвери (морфологиче-ские особенности). АКД, Баку: 1977, 32 с.

1208.Эмет Эркин. «Диван» Махмуда Кашгари на уйгурском и китайском языках // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 383.

1209.Эрмерс Р.Й. Морфологический анализ в «Диван лугат ат-тюрк» М.Кашгари // «Мащмыт Кашэарлы тцрколоэийа ыл-мыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 275-276.

1210.Юдже Нури. Основные причины, побудившие М.Каш-гари к написанию «Диван лугат ат-тюрк» // «Мащмыт Каш-эарлы тцрколоэийа ылмыны есасландырыжыдыр» атлы Щалкара ылмы маслащаты. Ашгабат: 21-22 байдак 2008, с. 275.

112

Инэилис дилиндя: 1211. Ализаде А. Диванц луэат-ит-тцрк wорк афтер Мащмуд

Касщэари // «Азербайджан и азербайджанцы». Баку: 2003, № 3-4.

1212. Барат Кащар. Жентрал Асиа Реадер: Редисжоверй оф Щис-торй. Неw Йорк-Лондон: 1994, пп. 77-81.

1213. Барат Кащар. Дисжоверй оф Щистрой: Тще Буриал Сите оф Касщэарли Мащмут // Аажар Буллетин, ЫЫ/3, Жоннежтижут: 1989, пп. 9-22.

1214. Бартщолд W. W. Тще Буэщра Кщан, ментионед ин тще Кутадэу Билик // Булл. оф тще Сжоол оф Ориентал Студиес, 1922, ЫЫЫ, пп. 151-158.

1215. Биран М. Гаракщанид Студиес. А Виеw фром тще Гара Кщитаи Едэе // Жащиерс д’Асие Жентрале, 9, 2001.

1216. Босwортщ Ж.Е. Илек-кщанс ор Каракщандис // Тще Енжйжлопедиа оф Ислам. Леиден-Лондон, Неw ед., 1971, вол. ЫЫЫ, пп. 1113-1117.

1217. Жще Сщиминэ. Тще Студй оф Уйэурс Жщинесе Теажщинэ ин Хинъианэ // Улусларарасы Асйа ве Кузей Африка Чалышмалары Конэреси ИЖАНАС-38. 10-15 Ейлцл 2007, Анкара: Билдири Юзетлери Китабы, с. 138.

1218. Жщен Даъун. Хинъианэ Тодай. Беиъинэ, 1988, пп. 75-76. 1219. Жлаусон Сир Эерард. Ан Етимолоэижал Дижтионарй оф Пре-

Тщиртеентщ Жентурй Туркисщ. Охфорд: 1972, 48+989 п. 1220. Данкофф Р. Касщэщари он тще Трибал анд Кинсщип Орэа-

низатион оф тще Туркс // Аржщивум Оттоманижум. ЫВ, 1972, пп. 23-43.

1221. Данкофф Р. Касщэщари он тще Белиефс анд Суперститионс оф тще Туркс // Ъоурнал оф Америжан Ориентал Сожиетй, 95.1, 1975, пп.68-80.

1222. Данкофф Р. Тще Алехандер романже ин тще Диwан Лу-эщат ат-Турк // Щуманиора Исламижа, Ы, 1973, пп. 233-244.

1223. Данкофф Р. Он натуре ин Каракщаниде Литературе. Ъоур-нал оф Туркисщ Студиес, 4, 1980, пп. 27-35.

113

1224. Данкофф Р. Гаракщанид Литературе анд тще Беэиннинэс оф Туржо-Исламиж Жултуре//Жентрал Асиан Монументс (ед. Щасан Б. Паксой). Истанбул, 1992, пп. 73-80.

1225. Данкофф Р. Соме Нотес от тще Миддле Туркиж Элоссес// Ъоурнал оф Туркисщ Студиес, 5, 1981, пп. 41-44.

1226. Данкофф Р. Техтуал Проблемс ин Кутадэу Билиэ//Ъоурнал оф Туркисщ Студиес, 3, 1979, пп. 88-89.

1227. Девреух Роберт. Ал-Касщэщари анд Еарлй Туркисщ Ислам. МW, ХЛЫХ, 1959, пп. 133-138.

1228. Девреух Роберт. Мащмуд ал-Касщэщари анд щис Диwан. МW, ЛЫЫ, 1962, пп. 87-96.

1229. Доерфер Эерард. Данкофф Р.–Келлй Ъ. Мащмуд ал-Kасщэщари. Жомпендиум оф тще Туркиж Диалежтс. Парт 1 // УАЪб, вол. 4, 1984, пп. 276-278 (ряй).

1230. Доерфер Эерард. Данкофф Р.–Келлй Ъ. Мащмуд ал-Kасщ-эщари. Жомпендиум оф тще Туркиж Диалежтс. Парт 2-3 // УАЪб, в. 5, 1985, пп. 297-298 (ряй).

1231. Ещренсвард Улла. А Пилэримаэе то тще Моселеум оф Мащмуд ал-Касщэари // Свенска Форскнинэсинститут и Ис-танбул Медделанден. 1992, № 17, пп. 64-72.

1232. Есин Емел. Тонэа ве Юдлек Он Касщэщарис Версион оф Афрасиаб / Тонэа Алп Ер Епиж // ТУБА, 10, Щарвард Уни-верситй, 1986, с. 97-109.

1233. Щазаи Э. Ал-Касщэщари // ЕИ, 1979, вол. 4, пп. 699-701. 1234. Камбери Долкун. Тще Щометовн анд Мастерприеже оф

Мущаммад Гасщгари//Кашэарлы Мащмуд ве Дюнеми Семпозйуму. Анкара: 2008, Билдири Юзетлери, с. 30-31.

1235. Келлй Ъ. Касщэщари, Мащмуд ал-. // Енжйжлопедиа оф Аси-ан Щисторй. Неw Йорк: 1988, ЫЫ, п. 277.

1236. Келлй Ъ. Он дефининэ Дщу ал-Арбаа // Ъоурнал оф Амери-жан Ориентал Сожиетй, 91. 1, 1972, пп. 132-136.

1237. Келлй Ъ. Ремаркс он Касщэщари’с Пщонолоэй. Ы. Линэуи-стик Терминолоэй // УАЪ, № 44, 1972, пп. 179-193.

1238. Келлй Ъ. Ремаркс он Касщэщари’с Пщонолоэй. ЫЫ. Ортщо-эрафй // УАЪ, № 45, 1973, пп. 144-162.

114

1239. Келлй Ъ. Ремаркс он Касщэщари’с Пщонолоэй. ЫЫЫ. Струж-туре оф тще Диwан // УАЪ, № 48, 1976, пп. 151-158.

1240. Мащмуд ал-Kасщэщари. Жомпендиум оф тще Туркиж Диа-лежтс (Диwан Луэщат ат-Турк). Едитед анд Транслатион wитщ Интродужтион анд Индижес бй Роберт Данкофф ин жоллабора-тион wитщ Ъамес Kеллй. Щарвард: парт Ы, 1982, пп. ХЫ+ 416.

1241. Мащмуд ал-Kасщэщари. Жомпендиум оф тще Туркиж Диа-лежтс (Диwан Луэщат ат-Турк). Едитед анд Транслатион wитщ Интродужтион анд Индижес бй Роберт Данкофф ин жоллабора-тион wитщ Ъамес Kеллй. Щарвард: парт ЫЫ, 1984, пп. ЫЫЫ+381.

1242. Мащмуд ал-Kасщэщари. Жомпендиум оф тще Туркиж Диа-лежтс (Диwан Луэщат ат-Турк). Едитед анд Транслатион wитщ Интродужтион анд Индижес бй Роберт Данкофф ин жоллабора-тион wитщ Ъамес Kеллй. Щарвард: парт ЫЫЫ, 1985, п. 337+ мижрофижще.

1243. Рона-Таш А. Мащмуд ал-Kасщэщари. Жомпендиум оф тще Туркиж Диалежтс (Диwан Луэщат ат-Турк). Едитед анд Транслатион wитщ Интродужтион бй Роберт Данкофф ин жолла-боратион wитщ Ъамес Kеллй. АОФ, ХЛ, 1986, с. 335-339.

1244. Росси Етторе. А нот то тще Манусжрипт то тще Диwан Лу-эщат ат-Турк // Жщристериа Ориенталиа, Праща: 1956, пп. 280-285.

1245. Сжщюнинэ Жлаус. Он соме унжлеар, доубтфул анд жонтра-дижторй пассаэес ин Мащмуд ал-Касщэщарис Диwан Луэщат ат-Турк // Тцрк Диллери Араштырмалары, жилт 14, Истанбул: 2004, с. 35-56.

1246. Текин Талат. А Эраммар оф Оркон Туржиж. Блооминэ-тон: 1968, 419 п.

1247. Йусуф Кщасс Щаъиб. Wисдом оф Ройал Элорй (Кутадэу Билиэ). А Турко-Исламиж Миррор оф Принжес. Транслатед, wитщ ан интродужтион анд нотес бй Роберт Данкофф. Университй оф Жщикаэо Пресс, 1983, ВЫЫЫ+281 п.

115

Алман дилиндя: 1248. Берэстрассер Э. Дас Ворбилд вон Касжщэщари’с Диван

Луэщат ат-Тцрк // Ориенталисжще Литературзеитунэ, ХХЫВ, 1921, № 7-8, пп. 154-155.

1249. Брожкелманн Жарл. Алттцркестанисжще Волкспоесие. Ы. // Асиа Маъор. Берлин: 1923, пп. 3-24.

1250. Брожкелманн Жарл. Алттцркестанисжще Волкспоесие. ЫЫ. // Асиа Маъор. Пробебанд (Щиртщ Фестсжщрифт), Анниверисарй Волуме, вол. 1, Леипзиэ, 1924, пп. 24-44.

1251. Брожкелманн Жарл. Алттцркестанисжще Волксwеисеит//Ост-асиатисжще Зеитсжщрифт, ВЫЫЫ, 1919-20, пп. 49-73.

1252. Брожкелманн Жарл. Эесжщижщте дер Арабисжще Литтератур. Ерстер Супплементбанд. Леиден: 1936, пп. 195-196.

1253. Брожкелманн Жарл. Щофспражще ин Алттцркестан // Донум Наталижум Сжщирен. 1929, пп. 222-227.

1254. Брожкелманн Жарл. Мащмуд ал-Касжщэщари’с Дарстел-лунэ дес Тцркисжщен Вербалаус//КСз, ХВЫЫЫ, 1918-19, пп. 29-49.

1255. Брожкелманн Жарл. Мащмуд ал-Kасжщэщари цбер дие Спражщен унд Стамме дер Тцркен им ХЫ Ъащрщундерт // КЖс Аржщивум, Ы, 1921, пп. 26-40.

1256. Брожкелманн Жарл. Миттелтцркисжщер Wортсжщатз нажщ Мащмуд Касжщэщари’с Диван Луэщат ат-Тцрк. Библиотщежа Ориенталис Щунэарижа, Будапест-Леипзиэ: 1928, ВЫ+252 п.

1257. Брожкелманн Жарл. Миттелтцркисжщер Wортсжщатз нажщ Мащмуд Касжщэщари’с Диван Луэщат ат-Тцрк // УЪб, Бер-лин: 1930, Щефт 4, пп. 448-450.

1258. Брожкелманн Жарл. Натурлауте им Миттелтцркисжще // УЪб, 1928, ВЫЫЫ, Щефт 314, 1919-20, пп. 256-265.

1259. Брожкелманн Жарл. Волкскундлижщес аус Алттцркестан // Асиа Маъор, ЫЫ, пп. 110-124.

1260. Брожкелманн Жарл. Юсттцркисжще Эрамматик дер Исла-мисжщен Литературспражщен Миттеласиенс. Леиден: 1954, 8+429 п.

116

1261. Доерфер Эерард. Мащмуд ал-Касщэщари, Арэу, Жща-ладсжщ // УАЪб, 7, 1987, пп. 105-114.

1262. Доерфер Эерард. Еине сондербаре Стелле беи Мащмуд ал-Касщэщари // ЖАЪ, 31, 1987, пп. 199-208.

1263. Эабаин Аннемарие вон. Алттцркисжще Эрамматик. Леип-зиэ: 1950, 302 п.

1264. Эандъеи Т.Цберближк цбер ден вор- унд фрцщисламисжщен Версбау // Дер Ислам. Бд. 33. Щ. 1-2, Берлин: 1957.

1265. Эрюнбежщ Кааре. Дер Тцркисжще Спражщбау. Жопенща-эуе: 1936, 182 п.

1266. Эрунзел Ж. Ентwурф еинер верэлеижщенден Эрамматик дер Алтаисжщен Спражщен. Леипзиэ: 1895.

1267. Щартманн Рижщард. Брожкелманн Ж. Миттелтцркисжщер Wортсжщатз нажщ Мащмуд ал-Касжщэщари’с Дивану Луэщат ат-Тцрк // ЗДМЭ, 76, 1930.

1268. Щауенсжщилд М. Дие Тиербезеитунэен беи Мащмуд ал-Касжщэщари. Еине Унтерсужщунэ аус спражщ инд култур-щисторисжщер. Wиессбаден: Отто Щаррассоwитз, 2003, 246 п.

1269. Щерманн Алберт. Дие алтесте Тцркисжще Wелткарте (1076 н. Жщ.) // Имаэо Мунди, 1935, пп. 21-28.

1270. Щофманн Щелмут. Дие Гарлуг ин дер тибетисжщен Литера-тур // Ориенс, 1950, вол. 3, № 2, пп. 190-208.

1271. Щоммел Ф. Зу ден Алттцркисжщен Сприжщwюртерн // Асиа Майор, Анниверисарй Волуме, 1924, пп. 182-193.

1272. Кюпрцлц М.Ф. Зур Кеннтнис дер Алттцркисжщен Титулатур // КсзА, Будапест-Леипзиэ, 1935, Бд. 1, Щефт Х, пп. 330-338.

1273. Краелитз Ф.В. Брожкелманн Ж. Миттелтцркисжщер Wортсжщатз нажщ Мащмуд ал-Касжщэщарис Дивану Луэщат ат-Тцрк // WЗКМ, 36, Wиен: 1929, пп. 331-333.

1274. Мансуроьлу Междут. Дас Каражщанидисжще // Пщилолиэиае Туржижае Фундамента. Ы, Wиесбаден: 1959, пп. 87-112.

1275. Мейер И.Р. Касжщэщари унд Еиниэе Проблеме дер Вокал-ланэе им Тцркисжщен//ББ, 1972, Анкара: 1975, пп. 425-430.

1276. Миллер Конрад-Щаенслер Щеинрижщ. Wелткарте вон ал-Касжщэщари // Сериа Маппе А, волуме 5, 1931.

117

1277. Притсак О. Дие Kаражщаниден (мит еинер эенеалоэисжщен Тафе’л) // Дер Ислам, Бд. 31, Щефт 1,1953, пп. 17-68.

1278. Притсак О. Дие Kаражщанидесжще Стреитфраэен. 1-4 // Ори-енс, вол. ЫЫЫ, Леиден: 1950, № 2, пп. 209-228.

1279. Притсак О. Касжщэщарис Анэабет цбер дие Спражще дер Болэарен//ЗДМЭ, Бд. 34, Wиесбаден: 1959, пп. 92-116.

1280. Притсак О. Гара. Студие зур Тцркисжщен Режщтссймболик //60. Доьум Йылдюнцмц Мцнасебетийле Зеки Велиди Тоэа-на Армаьан. Сймболае ин щонорем З.В.Тоэан. Истанбул: 1950-1955, с. 239-263.

1281. Пристак О. Вон ден Карлук зу ден Каражщаниден // ЗДМЭ, Бд. 26, Wиесбаден: 1951, пп. 270-300.

1282. Ражщмати Э.Р. Брожкелманн Ж. Миттелтцркисжщер Wортсатз нажщ Мащмуд ал-Касжщэщарис Дивану Луэщат ат-Тцрк // УЪб, Х/4, 1930, пп. 448-450.

1283. Радлофф W. Алттцркисжще Студиен // Изв. АН, СПб.: 1911, № 5-6, пп. 427-452.

1284. Радлофф W. Пщонетик дер Нюрдлижщен Тцркиспражщен. Ле-ипзиэ: 1882, 318 п.

1285. Радлофф W. Зур Эесжщижщте дес Тцркисжщен Вожал-сйстемс // Изв. АН, СПб.: 1914, т. 14, № 4, пп. 452-462.

1286. Расанен Мартти. Версужщ еинес етймолоэисжщен Wюртер-бужщс дер Тцркспражщен. Щелсинки, 1969, 16+533 п.

1287. Тцркисжще Wелткарте вон ал-Касжщэари // Исламиж Эео-эрапй. Едитед бй Фуат Сезэин. Институте фор тще Щисторй оф Арабиж-Исламиж Сжиенсе ат тще Ъ.W.Эоетще Унисерситй, Вол. 241, 1994, Франкфурт ам Маин, пп. 142-148.

1288. Васмер Р. Зур Мцзкунде дер Гаращаниден // Миттелу-нэен дес Семинарс фцр ориенталисжще Спражщен ан дер (Кю-ниэлижщен) Ф.-Wилщелмс-Университат зу Берлин. 1930, Абт. 2, Ъэ. ХХХЫЫЫ, пп. 83-104.

1289. Зиеме Петер. Касжщэщари унд дие Тцркисжщен Турфан Техте // ББ, 1972, ТДК, Анкара: 1975, пп. 469-474.

118

Франсыз дилиндя: 1290. Базин Лоуис. Лес датес де редажтион ду Диван де Касэари

// АОЩ, ВЫЫ/2-3, 1957, пп. 21-25. 1291. Бомбажи Алессио. Щистоие де ла Литтературе Тургуе. Трад.

пар. И. Меликофф, префаже де Л.Базин. Парис: 1968, 68-75 пп. 1292. Жафероьлу А. Ла Литтературе де л’епогуе дес Каракщани-

дес // Пщилолиэиае Туржижае Фундамента. ЫЫ, Wиесбаден: 1964, пп. 267-275.

1293. Эренард М.Ф. Ла леэенде де Саток Боэщра Кщан ет л’щисторие // ЪА, 1900, Сер. 9, т. ХВ, пп. 5-79.

1294. Котwижс W. Лес Прономс данс лес ланэуес алтаигуес. Кракоw: 1936, 80 п.

1295. Тщомсен W. Сур ле системе дес жонсоннес данс ла ланэуе Оуиэоуре // КСз, 1901, ЫЫ, № 4, пп. 241-259.

Италйан дилиндя:

1296. Бомбажи А. Сториа делла литтература Туржа, далл антижо

имперо ди Монэолиа алл одиерна Туржиа. Милано: 1956, пп. 91-106.

1297. Бомбажи А. Сториа делла литтература Туржа. Милано: 1962, п. 91-97.

1298. Бонелли Луиэи. Дел Кутадэу Билик, Поема Туржо делл ХЫ сеж. // Аннали дел Р.Институто Ориентале ди Наполи: ВЫ, 1933, пп. 3-38.

Мажар дилиндя: 1299. Жзеэледи К. Кажзэари фюлдраъзи невеищез // Маэйар Нйелв,

ЛЫХ, 1963 [Кашьаринин ясяриндяки жоьрафи адлар]. 1300. Неметщ Эйула. Сандор желйа // Кюрюси Сзома. Будапест:

1936, пп. 13-16. 1301. Тщурй Ъозеф. Тюрюк нйелвемлекек а ХЫВ сзакат веэеиэ

[ХЫВ ясрин сонуна гядярки тцрк дили йадиэарлары]. Будапест: 1903, пп.12-13.

119

    

«ДИВАНЦ ЛЦЬАТ-ИТ-ТЦРК»ЦН ГРАММАТИК ЭЮСТЯРИЖИСИ

ВЯ ОНУН ЯЩЯМИЙЙЯТИ

Азярбайжанда няшр олунан елми китабларда бир гайда ола-раг индекс верилмир. Йалныз сон дюврлярдя бязи ясярлярин индекси дя щазырланараг китабларын сонуна ялавя едилир. Щалбуки бунсуз ясярин елми дяйяри хейли ашаьы дцшцр. Чцнки индекс олмадан охужу китабда ады чякилян вя ону марагландыран щяр щансы мцяллиф, тарихи шяхсиййят, тайфа, йер ады вя с. дярщал тапмаг им-канына сащиб олмур, бунун цчцн бцтцн китабы вяряглямяк мяжбуриййятиндя галыр, долайысы иля китабдан сямяряли шякилдя истифадя едя билмир.

Юлкямиздя, тяяссцф ки, ясярлярин грамматик эюстярижисини щазырламаг да дябдя дейил. Бунун сябяби щяр шейдян яввял он-дадыр ки, грамматик эюстярижи щазырламаг чох аьыр, цзцжц, щят-та мяшяггятли ишдир. Икинжиси, бязи алимлярин фикринжя, грамматик эюстярижи юзлцйцндя елми дейил, техники ишдир вя она сярф едилян вахта, енеръийя вя зящмятя дяймяз. Цчцнжцсц, бу типли эюстяри-жиляр эянж тядгигатчылары тянбялляшдирир, щазыра назир едир, онла-рын ахтарыш щявясини азалдыр, аз гала, елмдян узаглашдырыр. Мян бу дцшцнжяляри пайлашмырам.

Мялум олдуьу кими, бу ил дащи тцрк дилчиси Мащмуд Кашьаринин 1.000 иллик йубилейи бцтцн дцнйада гейд едилир. Бир ящли-гялям вя тцрколог олараг мян дя бу байрама юз тющфями вермяк цчцн бязи лайищяляри эерчякляшдирмяйя чалышдым. Язиз мцяллимим вя бюйцк достум профессор Тофиг Щажыйевин тюв-сийяси иля «Мащмуд Кашьаринин «Диванц лцьат-ит-тцрк» ясяринин морфолоэийасы» мювзусунда докторлуг ишими битирдим вя мц-дафияйя тягдим етдим. Нязярдя тутулан плана уйьун олараг ясярин рус дилиня тяржцмясини, щабеля «Мащмуд Кашьари вя онун «Диванц лцьат-ит-тцрк» ясяри» адлы монографийамы да

120

няшриййата вердим. Цмид едирям ки, бу илин сонуна гядяр, йяни йубилей баша чатмадан бунлар ишыг цзц эюряжяк.

Бир нечя ай бундан яввял «Мащмуд Кашьаринин 1.000 ил-лик йубилейиня 1.000 библиографик эюстярижи»1 адлы ясяри чап ет-дирмишдим. Бу илин май айында Анкарада Щажяттяпя Универси-тети Тцркиййат Арашдырмалары Институту тяряфиндян кечирилян «Мащмуд Кашьари вя дюнями» адлы бейнялхалг симпозиумда мцхтялиф юлкялярдян эялян щямкарларым бу эюстярижини бюйцк марагла гаршыладылар. Даща сонра щямин мювзуда ахтарышлары давам етдиряряк Мащмуд Кашьари вя онун «Диван»ы барядя мцхтялиф диллярдя вя дюврлярдя йазылмыш тягрибян 1.300 ясярин адыны ещтива едян йени эюстярижини диваншцнасларын истифадясиня тягдим етмяк фикриня дцшдцм. Щям дя эенишляндирилмиш библио-график эюстярижи иля грамматик эюстярижини ейни китабда бирликдя вермяк гярарына эялдим. Зяннимжя, бу, алимляр вя мцтяхяссис-ляр цчцн даща ращат вя сямяряли олажаг.

«Диванц лцьатиттцрк»цн грамматик эюстярижиси ясярдя иш-лянмиш исим, сифят, сай, явязлик, зярф вя фелляри ямяля эятирян шя-килчиляри ящатя едир. Бурада ясас мягсяд ХЫ ясрдя тцркжянин сюзйаратма вя сюздцзялтмя имканларыны эюстярмяк, дилин зян-эинлийини вя гцдрятини, грамматик ифадя васитяляринин эенишлийини эюзляр юнцня сярмякдир.

Илтисаги дил олмаг етибариля тцрк дилляриндя сюздцзялдижи шя-килчилярин сайы олдугжа чохдур. Мясялян, Н.Узун, Л.Узун, Й. Аксан вя М.Аксан чаьдаш тцрк дилиндя бу гябилдян 191 шякил-чи2, Щямзя Зцлфцгар тягрибян 170 шякилчи3 олдуьуну билдирмиш-ляр. Биз Зейняб Коркмазын мцасир тцрк дилинин морфолоэийасы-на щяср олунмуш фундаментал китабында сюздцзялдижи шякилчиля-рин цмуми сайыны 193 олараг тясбит етдик ки, бунлардан 61-и ад-лардан исим дцзялдир4.

Тябии ки, чаьдаш тцрк дилляриндя Шярг, Гярб мяншяли бир сы-ра алынма шякилчиляр дя вардыр. Мясялян, Азярбайжан ядяби ди-линдя яряб мяншяли -иййя (сящ+иййя), -иййят (жям+иййят), -иййат 1 Рамиз Яскяр. Мащмуд Кашьаринин 1.000 иллик йубилейиня 1.000 библиографик эюстярижи. Бакы: МБМ, 2008, 96 с. 2 Н.Е.Узун, Л.С.Узун, Й.К.Аксан, М.Аксан. Тцркийе Тцркчесинин Тцретим Еклери Бир Дю-кцм Денемеси. Анкара: 1992, с. 23. 3 Щамза Зцлфикар. Терим Сорунлары ве Терим Йапма Кылавузу. Анкара: 1991, с. 48. 4 Зейнеп Коркмаз. Тцркийе Тцркчеси Эрамери (Шекил Билэиси). Анкара: 2003, ТДК, с. 33-136.

121

(ядяб+иййат), -ат, -ят (тядгиг+ат, гяфл+ят), -и, -ви (елм+и, лцья-+ви), фарс дилиндян кечмя -дар (щейван+дар), -кеш (зящ-мят+кеш), -шцнас (тябият+шцнас), -стан (эцл+ц+стан) кими чох-лу шякилчи, Шярг вя Гярб мяншяли -изм (сосиал+изм), -ист (матери-ал+ист) кими шякилчиляр, на- (на+разы), ба- (ба+хябяр), би- (би+-вяфа), анти- (анти+фашист), а- (а+нормал) кими юншякилчиляр вя с. мювжуддур.

С.Жяфяров шякилчиляри сюздцзялдижи (лексик-грамматик) вя сюздяйишдирижи (грамматик-лексик, грамматик) олмагла ики група бюлцр1. Бу бюлэц ДЛТ цчцн дя мягбулдур. Лакин биз бурада сырф техники сябябляря эюря щямин груплары фяргляндирми-рик вя щамысыны бирликдя веририк.

«Диван»да мцхтялиф шякилчиляр васитясиля ейни кюкдян йа-ранан сюзляр кифайят гядярдир. Яйанилик наминя бир нечя мисал эюстяряк: баш кюкцндян баш+ак «тямрян, ох башлыьы» (Ы, 380), баш+ьак «сцмцк чыхынтысынын цстц» (Ы, 457), баш+ьан «халгын башчысы; бюйцк бир балыг» (Ы, 430), баш+ьыл «башы аь» (Ы, 464), баш+ыл «башы аь» (Ы, 392), баш+мак «айаггабы» (Ы, 454), баш+-нак «зирещсиз вя дибилгясиз адам» (Ы, 454), баш+тар «ораг» (Ы, 444) сюзляри вя с. йараныр. Еляжя дя юл- кюкцндян юл+мяс «юл-мяз» (ЫЫЫ, 48), юл+цэ «юлц» (Ы, 65), юл+цм (ЫЫ, 110), юл+цт «юлдцрмя» (Ы, 124) сюзляри, кыс- кюкцндян ися кыс+ьа «гыса» (ЫЫ, 40), кыс+ьач «кялбятин, гысьач» (Ы, 444), кыс+ыь «щябс; сыхынты» (Ы, 377), кыс+ыр «гысыр» (ЫЫЫ, 80), кыс+мак «цзянэинин ики йанын-да олан гайыш; илэякли ип, кямянд» (ЫЫ, 225), кыс+рак «гысраг, мадйан» (ЫЫЫ, 83) кими сюзляр мейдана эялир.

Бу типли мисалларын сайыны исмляр, фелляр, сифятляр цзря истяни-лян гядяр артырмаг олар.

Чаьдаш тцркжядя фелдян исим йарадан шякилчилярин сайы 51 олараг щесабланмышдыр2. Зейняб Коркмазын щямин китабында бу рягям 79-дур3. Гядим вя орта тцрк дюврцня аид мятнлярдя феллярдян исим дцзялдян шякилчиляр дя чохдур. Мясялян, Анне-мари фон Габен яски тцркжядя фелдян исим йарадан 31 шякилчи4,

1 С.Жяфяров. Мцасир Азярбайжан дили. Бакы: Маариф, 1982, с. 155-157. 2 Э.Мунэан. Тцркчеде Фииллерден Йапылмыш Исимлерин Морфолоъик ве Семантик Йюнден Инже-ленмеси. Истанбул: Симурэ, 2002, с. 47. 3 Зейнеп Коркмаз, щямин ясяр, с. 67-109. 4 Аннемари вон Эабаин. Ески Тцркченин Эрамери. Анкара: 2000, с. 51-55.

122

Тялят Тякин ися Орхон абидяляриндя 26 шякилчи1 олдуьуну йаз-мышдыр. Няжмяддин Щажыеминоьлу гараханлыжада бу гябилдян 17 шякилчинин2 варлыьындан сюз ачмыш, Роберт Данкофф вя Жеймс Келли ися ДЛТ-дя 13 шякилчи3 гейдя алмышлар. Бизим грамматик эюстярижидя адлардан исим йарадан шякилчилярин миг-дары 30-дан артыг, феллярдян исим йарадан шякилчилярин сайы ися 25-дян чохдур.

Зейняб Коркмазын щямин китабына эюря, чаьдаш тцркжядя адлардан фел йарадан 26 шякилчи4, феллярдян фел йарадан 27 шякилчи мювжуддур 5. Ящмяд Бижан Яржиласун «Гутадьу Билиэ»дя феля щяср олунмуш монографийасында феллярдян фел дцзялдян 21 шя-килчи эюстярмишдир6. Тягрибян 13 мин мисра олан бу ирищяжмли бядии ясярдя морфолоъи бахымдан ситуатив мягамларын чохлуьу диггяти жялб едир вя орада бцтцн шякилчиляря раст эялмяк мцм-кцндцр. ДЛТ-дя ися мисаллар бир гайда олараг ЫЫЫ шяхсин тякин-дя верилир вя мяхсусян эюстярилмямишся, мцвафиг мисаллар тап-маг чох чятиндир. Бизим тяртиб етдийимиз эюстярижидя бу рягям адлардан фел йарадан шякилчиляр цзря 40-а йахын, феллярдян фел йарадан шякилчиляр цзря ися 50-дян артыгдыр.

«Диван»да адлардан сифят йаратмада тягрибян 15, фелляр-дян сифят дцзялтмядя 15 шякилчи, зярфлярин ямяля эялмясиндя ися 7 шякилчи иштирак едир.

Айры-айры нитг щиссяляри вя йа бюлмяляр цзря бахдыгда, шя-килчилярин мигдар етибариля чохлуьу диггятимизи жялб едир. Мяся-лян, «Диван»да сифятин йаранмасы чаьдаш дилимиздя олдуьундан хейли фярглянир. Бурада сифятляр -лыь, -лиэ, -луь, -лцэ, -сыз, -сиз, -суз, -сцз, -лык, -лик, -лук, -лцк, -кы, -ки, -дак, -дцк, -да+кы, -дя+ки, -ал, -ял, -ыл, -ил, -ул, -цл, -ьыл, -кил, -кин, -кцл, -чыл, -чил, -сыь, -сиь, -сак, -сяк, -сук, -сцк, -ьак, -эяк, -аьу, -яэц, -яз, -цз, -ряк, -ут, -цт, -ру, -мул, -сал, -чын, -ь, -ыь, -иэ, -уь, -цэ, -к, -ык, -ик, -ук, -цк, -ынч, -инч, -унч, -цнч, -нчу, -ынчы, -инчи, -унчу, -цнчц, -(ы)нчыь, -

1 Талат Текин. Орщон Тцркчеси Эрамери. Истанбул: 2003, с. 90-94. 2 Нежметтин Щажыеминоьлу. Каращанлы Тцркчеси Эрамери. Анкара: 2003, с. 18-27. 3 Мащмуд ал-Касщэщари. Жомпендиум оф тще Туркиж Диалежтс (Диwан Луэщат ат-Турк). Еди-тед анд Транслатед wитщ Интродужтион анд Индижес Роберт Данкофф ин жоллаборатион wитщ Ъа-мес Келлй. Щарвард: парт ЫЫЫ, 1985, п. 317-318. 4 Зейнеп Коркмаз, щямин ясяр, с. 33-136. 5 Зейнеп Коркмаз, щямин ясяр, с. 33-136. 6 Ащмет Бижан Ержиласун. Кутадэу Билиэ Эрамери. Фиил. Анкара: 1984, с. 21-45.

123

(ы)нчак, -ьун, -ьын, -эин, -кун, кын, -кин, -ьак, -ьук, -друк, -лак, -ляк, -ма, -мя, -ьа, -эя, -йук, -йцэ, -ын, -ин, -ун, -цн, -нак, -ьыл, -у, -аьан, -яэян -п, -м вя саир шякилчиляр васитясиля йараныр ки, бун-лардан бир чоху мцасир дилимиздя ишлянмир.

ДЛТ-дя фел, хцсусян дя фелин тясрифлянмяйян нювц мцасир дилимиздян бязи хцсусиййятляри иля сечилир. Щяр шейдян яввял щя-мин дюврдя щярякят адлары индикиндян даща зянэин олмуш, ща-зырда ишлядилян -мак, -мяк вя -ыш, -иш, -уш, цш шякилчиляри иля йанашы -ык, -ыь, -иэ вя -ьу, -эц, -сыь, -сиэ, -суь, -сцэ шякилчиляри дя щярякят адлары йаратмышдыр.

Фели сифятлярдя дя бязи фяргляр мцшащидя олунур. Бурада да шякилчилярин чохлуьу вя зянэинлийи диггяти жялб едир. Мисал цчцн, «Диван»да ишлянмиш -дук, -дцэ, -ьу, -эц, -ку, -кц, -ынды, -инди, -унды, -цнди, -дачы, -дячи, -тачы, -тячи, -ьучы, -эцчи, -кучы, -ыьсак, -иэсяк, -ьлы, -ыьлы, -иэли, -уьлу, -цэли, -ьлык, -элик, -ыьлык, -иэлык, -ыьсы, -иэси, -ьсык, -эсик, -ьулук, -эцлцк, -ьусуз, -эцсцз, -ынды, -инди, -унди, -цнди шякилчиляри мцасир дилимиздя йохдур, -асы, -яси, -р, -ар, -яр, -ыр, -ир, -ур, - цр, -мас, -мяс, -мыш, -миш, -ан, -ян, -ьан, -эян, шякилчиляри ися мцштярякдир. Явязиндя -ажаг, -яжяк, -малы, -мяли, -дыьы, -дийи, -дуьу, -дцйц шякилчиляри иля йаранан фели сифят формалары ДЛТ-дя эюрцнмцр.

Фели баьламалара эялинжя, бурада да фяглиликляр вя бянзяр-ликляр мцшащидя олунур. Мясялян, ДЛТ-дя ишлянмиш фели баьла-ма шякилчиляриндян -ьалы, -калы, -эяли дилимиздя ишлянмир, -ьынча, -эинчя шякилчиси ися дилимиздяки -(й)ынжа, (й)инжя, -(й)ун-жа, -(й)цнжя, щабеля -дыгжа, -дикжя, -дугжа, -дцкжя шякилчиляринин ек-вивалентидир. «Диван»да интенсив истифадя олунан -п, -ып, -ип, -уп, -цп вя -ыбан, -ибян, -убан, -цбян шякилчиляри Азярбайжан дили цчцн дя характерикдир, щятта йазылы абидяляримиздя бунларын -убаны, -цбяни варианты да вар. Фели баьлама йарадан -а, -я, -у, -ц щям дилимиз, щям дя ДЛТ цчцн мцштярякдир, -лашу, -ляшц вя -мадщып, -мядщип шякилчиляри ися Азярбайжан дилиня йабанчыдыр.

Биз бурада кюмякчи нитг щиссяляриня тохунмаг фикриндя дейилдик. Чцнки ДЛТ-дя кюмякчи нитг щиссяляри шякилчилярдян даща чох хцсуси сюз груплары васитясиля ифадя олунмушдур. Ан-жаг «Диван»да якс олунмуш гошма, баьлайжы, ядат вя нидалар, щабеля вокативляр, модал, тяглиди вя предикатив сюзляр индикин-дян ясаслы сурятдя фяргляндийиня эюря, онлары да эюстярижийя да-

124

хил етмяк гярарына эялдик. Мясялян, ДЛТ-дяки лайу, ляйц гош-масы, азу бюлцшдцрмя баьлайыжысы, абанг вя калы шярт баьлайыжысы дилимизя йаддыр.

Ясярдяки ядатлардан чоху (чу, чц, шу, шц, ла, йямя, йана, йангыла, чак, мат, мят, ярки, яринч, йямц, кядщ, мя, ап) Азяр-байжан дилиндя щеч вахт ишлянмямишдир, йалныз бязи ядатлар (та-кы, дакы, уш, -мы, -мц) йазылы абидяляримиздя мцшащидя олунур.

ДЛТ-дяки ясил нидаларын (ва, аwа аwа, яссис, ащ, ач, кы, ай) вя хитаб чалары дашыйан нидаларын (ува, илял, йащ, ав вя с.) якся-риййятиндян дилимиздя истифадя едилмямишдир. Ясярдяки вокатив-ляр дя (тащ-тащ, чущ-чущ, кащ-кащ, чяк-чяк, чилик-чилик, щяч-щяч, тушу-тушу, оп-оп, юп-юп, уш-уш вя и. а.) дилимизин лцьят тяркибиндя олмамышдыр.

Бундан башга, «Диван»дакы модал сюзляр (абалы, айлук-айлук) дилимизя хас дейил, тяглиди сюзляр (кцрт кцрт, карч-курч, быч быч, каь куь, сарт-сурт) ися дилимизя формал бахымдан уйьундур.

«Диван»дакы бар, йок, тяэцл, ямяс / ярмяс предикатив сюз-ляри жцзи имла фярги иля дилимиздя дя ишлянмишдир.

Бцтцн бунлары мцасир Азярбайжан дили иля, йазылы абидяля-римиз, диалект вя шивяляримизля мцгайися етмяк, фяргли вя бянзяр жящятляри цзя чыхармаг бахымындан системли грамматик эюстя-рижи чох бюйцк ящямиййят дашыйыр. Онун нцмунясиндя башга мцщцм ясярлярин эюстярижисини щазырламаг, апарылажаг елми-тяд-гигат ишлярини асанлашдырмаг вя сцрятляндирмяк мцмкцндцр. Бу мянада тцрколоэийанын ян мцщцм, ян гядим вя ирищяжмли ясяри олан «Диванц лцьат-ит-тцрк»цн грамматик эюстярижиси дил-чилийимиз цчцн мцгайисяли арашдырмаларда база, еталон ролуну ойнайа биляр. ДЛТ ана дилимизя тяржцмя олундугдан сонра бцтцн цмумтцрк вя Азярбайжан йазылы абидяляринин тядгиги заманы алимляр щюкмян «Диван»а мцражият едир, юз аргумент вя фярзиййялярини бу ясяря истинадян ясасландырырлар. Биз инанырыг ки, бу грамматик эюстярижи дя мцтяхяссислярин кюмяйиня чата-жаг.

Тябии ки, фундаментал тцрколоъи арашдырмалар цчцн тякжя «Диванц лцьат-ит-тцрк»цн грамматик эюстярижиси кифайят дейил. Тезликля тцркжянин оьуз групунун шащ ясяри «Китаби-Дядя Горгуд»ун, карлуг групунун инжиси «Гутадьу Билиэ»ин, еляжя

125

дя даща гядим дил йадиэарларындан Орхон-Йенисей абидяляринин вя «Алтун йарук»ун грамматик эюстярижиляри дя щазырланараг милли филолоэийамызын елми дювриййясиня дахил едилмялидир. Азяр-байжанда «Алтук йарук» цзря щеч бир иш эюрцлмямяси ися елми-миз цчцн баьышланмаз бир гцсурдур.

Бизим тяртиб етдийимиз бу эюстярижидя 930-дан артыг шякилчи вя сюз вардыр. Шцбщясиз ки, дилчилийимиздя илк тяжрцбя кими бу иш нюгсан вя чатышмазлыглардан да хали дейилдир. Бязи шейляр диг-гятдян йайынмыш, унудулмуш, йахуд йанлыш изащ едилмиш ола би-ляр. Затян, йанлышлар илк тяжрцбянин нахышы, илклярин юз сащясиндя жыьыр ачмасы ися онларн юзяллийи вя эюзяллийидир. Вахт ютдцкжя илкляр бир гайда олараг даща чох миннятдарлыг дуйьусу иля ха-тырланыр. Биз ися ясла тяшяккцр эюзлямир, йалныз хошэюрцйя сыьыны-рыг. Бу ишдя тярифя вя тягдиря шайан ня варса, щамысы язиз уста-дым, Азярбайжанда тцркчцлцйцн вя тцрколоэийанын байрагда-дары щюрмятли Тофиг Щажыйевя аиддир.

Грамматик эюстярижиляр нитг щиссяляриня эюря сола чыхынтылы шякилдя гара шрифтля ардыжыл дцзцлмцш вя ейни група дахил олан ики, цч, дюрд вя даща артыг вариантлы шякилчилярин бир-бириндян аралы дцшмямясиня фикир верилмишдир. Бу заман щяр шякилчинин йаратдыьы нитг щиссяси вя кюмякчи нитг щиссяси, онларын дахилин-дяки бюлмяляр дя курсивля эюстярилмиш, даща сонра мцвафиг ми-саллар (бязян яряб ялибасы иля дя) верилмишдир. Бязи шякилчилярин гаршысындакы нцмунялярин чохлуьу диггяти жялб едя биляр. Бу да щямин шякилчинин йаратдыьы мяна групларынын чохлуьу иля ялагя-дардыр. Биз щяр мяна групуна даир бир нцмуня вермяк истядик. Бир бюлмядя ейни жцр ики шякилчи эюрдцкдя онлардан биринин ад-лардан, диэяринин феллярдян дцзялтмя сюз йаратдыьыны нязяря ал-маг лазымдыр. Эюстярижидя мисаллар вя шякилчиляр бир-бириня + ишаряси иля баьланмышдыр.

Тядгигатчылара уьурлар арзусу иля,

Рамиз ЯСКЯР. Бакы, 25 ийун 2008-жи ил.

126

    

ГРАММАТИК ЭЮСТЯРИЖИЛЯР а) Адлардан вя феллярдян исим йараданлар:

-çı isim, اياقجی ayak+çı «təmirçi, qalayçı» (III, 267), يزغجی yazığ+çı «mirzə, katib» (III, 54), ترغجی tarığ+çı «əkinçi» (III, 227), ايشجی ış+çı «işçi» (I, 455), امدوجی umdu+çı «dilənçi» (I, 197), اقجی ok+çı «oxçu» (II, 209), اقجی aw+çı «ovçu» (I, 132), ساقجی saw+çı «peyğəmbər; elçi» (III, 155), .tapuğ+çı «xidmətçi» (I, 377) تبغجی

-çi isim, تيمجی tim+çi «şərabçı, meyxanaçı; əyyaş» (III, 141), ييجی yi+çi «dərzi» (II, 33), برکجی börk+çi «papaqçı» (II, 72), امجی əm+çi «həkim» (III, 236), کجمجی küsəm+çi «zülmkar» (III, .ötük+çi «minnətçi» (II, 166) اتکجی ,(129

-lık isim, اقيلق akı+lık «cömərdlik» (III, 169), شلقاد adaş+lık «dostluq» (I, 204), اشلق aş+lık «aşxana, mətbəx; buğda» (I, -ta ترغلق ,yan+lık «heybə, dağarcıq» (III, 46) ينلق ,(174rığ+lık «taxıl anbarı» (I, 480).

-lik isim, کقزلک köwəz+lik «ərköyünlük, şıltaqlıq» (I, 484), اسکلک isig+lik «sevgi, məhəbbət, eşq» (I, 207), الکلک əlig-+lik «əlcək» (I, 208), ترلک tər+lik «təri əmən keçə, palan» (I, بتکلک ,(461 bitik+lik «yazı ləvazimatı» (I, 484), ازلک iz+lik «çarıq» (I, 167), اجلک iç+lik «keçə, palan» (I, 167), ججکلک çəçək+lik «çiçəklik, gülüstan» (I, 484), کبکلک kəpək+lik «kəpək saxlanan yer» (I, 484), جرلك çər+lik «vaxt» (I, 338), سمزلک ,kəpəz+lik «pambıq bitən yer» (I, 483) کبزلکsəmiz+lik «köklük» (I, 483).

-luk isim, سقلق suw+luk «sarıq, çalma, əmmamə» (II, 247), تلقا ot+luk «axur» (I, 162), اتنکلق otunq+luk «odunluq, odun damı» (I, 214), بزلق buz+luk «buzluq, buzxana, içində buz

127

saxlanan yer» (I, 453), جمشلق çumuş+luk «ayaqyolu, həla» (I, 480), تقرلق tawar+luk «mal qoyulan yer» (I, 480), الغلق uluğ+luk «ululuq, böyüklük» (I, 205), اجزلق uçuz+luk «ucuzluq» (I, 205).

-lük isim, edhgü+lük «yaxşılıq» (I, 117), üzüt+lük «xəsislik» (I, 206), tünq+lük «baca, pəncərə» (III, 31), sögüt+lük «söyüdlük, söyüd bitən yer» (I, 482), tüş+lük «düşərgə» (I, 461), təmür+lük «dəmir əridilən, süzülən yer» (I, 483), kün+lük «günlük, gündəlik» (I, 464), çöküt+lük «boyda balacalıq» (I, 482).

-lığ isim, اتلغ انی تلدردی at+lığ anı tuldurdı = atlı ona çarpdı (II, =alım+lığ berim+ligdin üzlüşdi الملغ بيرملکدن ازلشدی ,(189borc sahibi ilə borclu ödəşdilər (I, 276), Bakır+lığ «Balasağuna yaxın bir yerin adı» (I, 474).

-lig isim, berim+lig «borclu» (I, 276), kapağ+lığ «bakirə» (I, 475), tum+lığ kəlip kapsadı = soyuq, şaxta hər yanı تملــغ کلب قبسدیqapladı (I, 451).

-luğ isim, çaruk+luğ «oğuzlardan bir boyun adı» (I, 475), ulayund+luğ «bir oğuz boyu» (I, 128).

-lüg isim, کرکلک körk+lüg «gözəl, görkəmli» (I, 360). -daş isim, قنکداش قدش kanq+daş ka+daş =atabir qardaşlar (III,

و ترتارقنکداش قما ارور اکدش ار ,(330 kanq+daş kuma urur, ikdiş örü tartar = atabir qardaşlar bir-birinə paxıllıq edər və çox dalaşar, anabir qardaşlar isə bir-birinə kömək edərlər (III, 330), karın+daş «qardaş, qarındaş, eyni bətndən çıxan» (I, 405), kol+daş «qoldaş, dost» (I, 449).

-dəş isim, könqül+dəş «sirdaş, könüldaş» (I, 405), yer+dəş «həmyerli» (I, 405), əmik+dəş «süd qardaşı» (I, 405), tü+dəş «həmrəng» (I, 404).

-diş isim, ik+diş «anabir qardaş» (III, 330). -k isim, orta+k «ortaq» (I, 163), botu+k «köşək, dəvə balası, bo-

tux» (III, 207). -ak isim, yol+ak «yol, iz, cığır» (III, 24), yul+ak «bulaq» (III, 23),

baş+ak «ox və ya nizənin ucuna keçirilmiş dəmir, ucluq» (I,

128

380), oğl+ak «oğlaq, çəpiş» (I, 179), yaz+ak «otlaq» (III, 22).

-ək isim, tün+ək «zindan, həbsxana; hərfən: «qaranlıq yer» (I, 406), ərk+ək «erkək» (I, 172), öz+ək «belin iç qismində olan damar» (I, 139).

-lağ isim, tarığ+lağ «tarla, darı, toxum əkilən yer» (I, 478), turuğ+lağ «durulacaq yer; düşərgə» (I, 478), yay+lağ «yay-laq» (I, 63) kış+lağ «qışlaq» (I, 63), kuş+lağ «quşların çox olduğu yer» (I, 452), suw+lağ «heyvan suvarılan yer, yalaq, musluq» (I, 452).

-lək isim, ödh+lək «zaman, zəmanə, fələk» (I, 115). -dam isim, yor+dam (dilimizdə: yol-yordam, şifahi nitqdə). -dəm isim, اردم بشی تيل ər+dəm başı tıl = ərdəmin başı dildir (I,

169). -tam isim, بير اقتم يير bir ok+tam yer = bir ox atımı yer, bir ox mə-

safəsi (I, 169). -təm isim, ال يمشقا برتم بردی ol yumuşka bir+təm bardı = o, elçiliyə

elə bir dəfəlik getdi, I, 466), üs+təm «yəhərə, kəmər başına, toqqalara işlənən qızıl, gümüş, inkrustasiya» (I, 169).

-çak isim, orun+çak «əmanət» (I, 204), bağır+çak «eşşək çulu» (I, 479), kabır+çak «tabut» (I, 479), karın+çak «qarışqa». Oğuzca. «قرنجا karınça» da deyilir (I, 479).

-çək isim, tərin+çək «qolsuz qadın geyimi» (I, 485), kün+çək «günəşdən qoruyan yaxa, yaxalıq» (I, 463), pür+çək «birçək; insanın kəkili, atın yalı» (I, 461).

-çık isim, sığır+çık «sığırçın quşu» (I, 479). -çuk isim, kudhur+çuk «qız uşaqlarının düzəltdikləri kukla,

bəbə(k)» (I, 479), oğul+çuk «ana bətni» (I, 204), baka+çuk «qurbağa, çömçəquyruq» (III, 214), kaya+çuk «ətirli bir bitki, türfə yarpağı, zəfəran» (I, 173), yan+çuk «pul və ya tütün kisəsi» (III, 46).

-çük isim, کنجک kün+çük «yaxa, yaxalıq» (I, 463). -ç isim, انج ana+ç «hamının anasıymış kimi özünü sevdirən,

uşaqlıqdan böyük bir dərrakə göstərən qız uşağı» (I, 125), اتج

129

ata+ç «özünü xalqın böyüyü kimi aparan uşaq» (I, 125), اکج əkə+ç «özünü hamıya bacı kimi sevdirən, uşaqıqdan dərrakə və zirəklik göstərən qız» (I, 125), Yenisey abidələrində əgə+ç «bibi» (Y, 41) variantı da var.

-aç isim, اکی قجنکار بشی بير اشجتا بشماس iki koçnqar başı bır aş+aç+ta pışmas=iki qoçun başı bir qazanda qaynamaz (III, 330).

-əç isim, بکج bək+əç «təkinlərin titulu» (I, 364), بکج bəg+əç «bəyciyəz» (I, 364), کزج köz+əç «parç, piyalə» (I, 365), کذج ködh+əç «parç, piyalə», arğuca (I, 366).

-ıç isim, قش قلج قنقا سغماس koş kıl+ıç kınka sığmas = qoşa qılınc qına sığmaz (I, 365), aş+ıç «qazan, tava» (I, 125).

-iç isim, کتج köt+iç «söyüş» (I, 365). -uç isim, تقج tok+uç «çörək» (I, 364). -aş isim, ادش ad+aş «arxadaş, dost» (I, 131). -kı isim, اتاقی ata+kı «atacığım, atacan» (III, 203), اناقی ana+kı

«anacığım, anacan» (III, 203). -kıya isim, اغلقيا oğul+kıya «oğulcuğaz» (III, 167), kız+kıya قيز قيا

«qızcığaz» (III, 167), mənqlig kara tuz+kıya = ey xalcığazı olan əsmər (III, 312).

-kiyə isim, ارکيا ər+kiyə «ərciyəz, kişiciyəz» (III, 167), ييرکيا yer+kiyə «yerciyəz» (III, 167), بيرنک منکا سوزکيا berinq manqa söz+kiyə = mənə (bircə) sözciyəz veriniz (III, 312), يلـــــــقن yalwın tutar köz+kiyə = şirin üzlü, gözciyəzi əfsunlu تتار کزکينا(III, 312).

-duruk isim, سقلدرق sakal+duruk «çənənin altından keçərək papağı başda saxlayan ipək qaytan» (I, 500), بيندروق boyun+duruk «boyunduruq» (III, 175), قللدرق Kalal+duruk «kişi adı» (I, 500), ينکلدرق yanqal+duruk «yapıncının arxasına, boynuna tikilmiş bir keçə parçası; kukulet, başlıq» (III, 336).

-dürük isim, کزلدرک közül+dürük «at quyruğundan hörülən, ağrıyan gözə qoyulan müalicəvi tor» (I, 500), کملدرک kömül+dürük «atın sinəsindən keçən qayış» (I, 500).

130

-türük isim, جنشترک çiniş+türük «Çində bitən bir meyvə» (I, 500). -tık isim, قلتق kıl+tık «saçda olan kəpək» (I, 460). -tuk isim, قلتق kot+tuk «qoltuq» (I, 460). -unq isim, اتنک ot+unq «odun» (ot «od» sözündəndir, I, 191). -ünq isim, کلنک köl+ünq «gölməçə, su yığıntısı» (köl «göl»

sözündəndir, III, 322). -xan isim, برخان bur+xan «büt, buddist heykəli» (I, 428), ترخان

tar+xan «islamdan öncə verilən bir ad, ləqəbdir, bəy demək-dir», arğuca (I, 428).

-kan isim, جبقان çıp+kan «innab» (I, 439), قراقان kara+kan «dağda bitən bir ağac növü» (I, 439), يقرقن yakrı+kan «fınıq boyda qırmızı meyvəsi olan bir bitki» (III, 54).

-kən isim, يتيکان Yeti+kən «Böyük Ayı bürcü» (III, 39), اتوکان Ötü+kən «Tatarıstan çöllərində bir yer adı» (I, 194).

-ğan isim, sar+ğan «şoran yerlərdə bitən bir ot» (I, 430), sağız+ğan «saxsağan» (I, 491), arpa+ğan «arpaya bənzər bitki, başağı olan, dəni olmayan bitki» (I, 195), baş+ğan «çəkisi əlli ritldən yüz ritlədək olan böyük balıq; xalqın başçısı» (I, 430).

-gən isim, tənqri+gən «alim, bilgin adam» (III, 327), çüm+gən «çəmənlik, ayrıq otu» (I, 434).

-ğa isim, kar+ğa «qarğa» (I, 420), sarıç+ğa/sırıç+ğa «çəyirtkə» (I, 469), kobur+ğa «bayquş» (I, 469), yımırt+ğa «damarı ol-mayan ispanaq, gül kələmi kimi təzətər tərəvəz; xiyar kimi kövrək olan nəsnə» (I, 373), yumurt+ğa «yumurta» (I, 373), yorınç+ğa «yonca» (III, 373).

-gə isim, çəkür+gə «çəyirtkə» (I, 470). -lan isim, ars+lan «aslan» (III, 358), burs+lan «bəbir» (III, 362). -dak isim, bağır+dak «lifçik, önlük» (I, 479). -duk isim, burun+duk «buruntax» (I, 479). -lak isim, bağır+lak «bağırtlak deyilən quş» (I, 480), kaşğa+lak

«qaşqaldaq» (I, 498), kız+lak «qaraquş deyilən bir quşdur, quyruğu qırmızı olur; ağacdələn» (I, 459).

131

-dıç isim, sağ+dıç «dost, sağdış» (I, 444), suğ+dıç «qışda dostlar arasında növbə ilə düzəldilən şülən, gəzmə ziyafəti» (I, 444), saw+dıç «qələmçələrdən hörülərək içinə meyvə və buna bənzər şeylər qoyulan nəsnənin adı; səbət, sələ» (I, 444).

-ağu isim, قراغو kır+ağu=qırov. Soyuq gecələrdə düşür (I, 437), ,tak+ağu «toyuq» (I تقاغو ,buz+ağu «buzov» (I, 437) بزاغو بقاغو ,tum+ağu «timov, nəzlə, qrip» (I, 438) تماغو ,(438buk+ağu «qandal», oğruların qollarına vurulur (I, 437).

-əgü isim, کزاکو کيماس ازون بلسا الک köz+əgü uzun bolsa, əlig köyməs = maşa uzun olsa, əl yanmaz (I, 438), کراکو kər+əgü = türkmənlərin dilində «çadır» deməkdir, köçərilərə görə, «qışlıq ev» mənasına gəlir (I, 438).

-ağut isim, alp+ağut «təkbaşına düşmənə hücum edən igid, yenil-məz güləşçi, bahadır, pəhləvan», (I, 199), ur+ağut «qadın, arvad» (I, 194).

-(a)muk isim, kara+muk «buğda içində bitən qaramuq» (I, 468), kızl+amuk «qızılca, qızılcaya bənzər sivilcələr» (I, 498), çıça+muk «çəçələ barmağın yanındakı barmaq, üzük barmağı, adsız barmaq» (I, 468), oğul+muk «üstünə tir atılmaq üçün uzadılmış düz dirək» (I, 205) sol+amuk «sola-xay, solaq» (I, 468).

-kın isim, cəm şəkilçisi, kız kır+kın «cariyələr» (I, 340). Kır+kın sözü kız sözü ilə (r<z əvəzlənməsi) əlaqədardır.

-nak isim, kır+nak «cariyə. Yabaku, kay, çomul, basmıl, oğuz, yəmək və qıpçaq dillərində» (I, 459). Kır+kın sözününün si-nonimidir. (Burada da r<z əvəzlənməsi var).

-sak isim, kuruğ+sak «mədə, qursaq» (I, 479). -suk isim, bağır+suk «bağırsaq» (I, 479), tolar+suk «ayaq dabanı»

(I, 479). -düz isim, kün+düz «gündüz» (I, 447). -danq isim, ol+danq «padoş, çarığın altı» (I, 176). -dənq isim, iz+dənq «balıq ovunda işlədilən tor növü» (I, 176). -dınq isim, ay+dınq «aydın, ay işığı» (I, 177). -ğak isim, baş+ğak «sümük çıxıntısının üstü» (I, 457).

132

-gük isim, üb+gük «şanapipik, hop-hop quşu», çigilcə (I, 171), səmür+gük «bülbülə bənzər bir quş» (II, 285), kös+gük «göz qaytarmaq üçün üzüm bağlarına və bostanlara qoyulan müqəvva, bostan oyuğu» (II, 284).

-ça isim, karın+ça «qarışqa» (I, 479), ka+ça «qab» (III, 202), ka-ka+ça «qab-qacaq» (III, 202), bar+ça «bütün, hamısı» (I, 414).

-çə isim, ne+çə «neçə, nə qədər» (III, 209). -mak isim, بشمق baş+mak «başmaq». Oğuzca (I, 454). -tar isim, بشتر baş+tar «oraq». Arğuca (I, 444). -mən isim, کوزمان köz+mən «közdə bişirilən çörək» (I, 435). -ma isim, bulğa+ma «bulama, yağsız, dadsız bulamac» (I, 471),

kıy+ma «əriştə» (III, 170), tut+ma «sandıq» (I, 425) -mə isim, süz+mə «keş» adlanan yağsız quru pendir, ayran

süzməsi» (I, 426), kəs+mə «pərçəm, yal, kəkil» (I, 426), tüg+mə «düymə» (I, 426), tiz+mə «şalvarın bağı, torbanın ağız bağı və buna bənzər nəsnələr» (I, 426).

-mak isim, çak+mak «qov, çaxmaq» (I, 456), boğ+mak «köynək düyməsi; boyunbağı, sinəbənd, gərdəbənd» (I, 454), kıs+mak «üzəngi qayışı, kəmənd» (I, 459, 460), yar+mak «pul» (III, 130), tokı+mak «toxmaq» (III, 173), udh+mak «şəyird, davamçı, ustasına uyan» (I, 162), tar+mak «yırtıcı heyvanların pəncəsi, caynaq» (I, 455).

-mək isim, tür+mək «yemək, dürmək» (I, 461), iç+mək «quzu dərisindən tikilmiş kürk» (I, 195).

-man isim, سقمان sık+man «üzüm sıxma mövsümü» (I, 435), قرمان kur+man «sadaq, oxdan, ox qabı» (I, 435), بتمان bat+man «batman, ağırlıq ölçüsü» (I, 435).

-mən isim, سکمان sök+mən «savaşda qoşun səflərini sökən, yaran igidlərə verilən ləqəb» (I, 435), ارتمان ört+mən «örtmə, talvar, çardaq, dam» (III, 358).

-mış isim, اسقمشا ساقغ قمغ سوڤ کرنور usuk+mış+a sakığ kamuğ suw körünür = susamışa ilğım [sərab] bütün su görünər (I, 239).

133

-miş isim, کربا يمش körpə ye+miş = təzə meyvə (I, 413), ميل يمش mayıl ye+miş = yetişmiş şaftalı və qovun kimi meyvələrin çürüməyə, xarab olmağa üz tutması (III, 166).

-ç isim, ساقنج sakın+ç «sıxıntı (III, 293), اننج inan+ç (I, 190), نجقا awın+ç «ovunma» (I, 189), اکنج ökün+ç «peşmanlıq» (I, üçlü+ç اجلج ,yükün+ç «namaz, ibadət» (I, 223) يکنج ,(189«başları bir dəmirlə birləşdirilərək üç çubuqla düzəldilən dovşan tələsi» (I, 159).

-əç isim, تجا ət+əç «uşaqların cöyüz-cöyüz oynadıqları çökək» (I, .köm+əç «külə basdırılaraq bişirilən çörək» (I, 366) کمج ,(125

-üç isim, کمج köm+üç «dəfinə, xəzinə, gömü» (I, 366), انج en+üç «gözə enən pərdə, katarakt» (I, 126).

-ınç isim, اذکو قلنج edhgü kıl+ınç = xoş əxlaq (III, 324). -inç isim, səw+inç «sevinc» (III, 323). -unç isim, امنج تنکريکا um+unç tənqrigə = ümid tanrıyadır, tanrıdan

mədəd (III, 384). -ünç isim, بو ايشکا نا اکنج کراک bu işkə nə ög+ünç kərək = bu işlə

öyünməyə nə gərək var (I, 189), ürk+ünç «hürkmə, vahimə, xaos» (I, 284).

-ş isim, oyna+ş «oynaş, başqa biri ilə sevişən» (I, 180). -ış isim, at+ış «atış, atışma» (I, 130), alk+ış «alqış, dua etmək,

kimisə öymək, yaxşılıqlarını saymaq» (I, 161), karğ+ış «qargış, bəddua, lənət» (I, 449).

-iş isim, تکش təg+iş «mübadilə, dəyişmə» (I, 372). -uş isim, تقش tok+uş «toqquşma» (I, 63), قجش koç+uş

«qucaqlaşma, qucuşma» (I, 372), ارش ur+uş «vuruş, vuruşma» (I, 63), اقش uk+uş «zəka, dərrakə, ağıl» (I, 131).

-üş isim, سکش sög+üş «söyüş, söyüşmə» (I, 372), الش ül+üş «bölüşdürmə, pay, hissə» (I, 132).

-m isim, ييم ye+m «yemək, təam» (III, 147). -ım isim, اذرم adhr+ım «yəhərin altına iki tərəfdən qoyulan keçə»

(I, 169), سرم sar+ım «filtr, mayenin süzülməsi üçün qabların ağzına gərilən ipək qumaş» (I, 396), يذم yadh+ım «döşək, yayğı» (III, 25), بر بيجم قاغون bir bıç+ım kağun = bir dilim

134

qovun (I, 394), بير سغم سوت bir sağ+ım süt = bir sağım süd (I, -korkunç kıy+ım boldı = qorxunc qıyım ol قرقنج قيم بلدی ,(369du, böyük dəhşət yaşandı (III, 166), ال المن الدی ol al+ım+ın aldı = o, borcunu aldı (I, 220).

-im isim, تام کرم tam kər+imi = divara gərilən örtü (I, 396), بير تلم bir tiz+im بير تزم ينجو ,bir til+im ət = bir dilim ət (I, 396) اتyinçü = bir düzüm mirvari (I, 395), ماکر əgr+im «suyun toplandığı, qaynadığı və girdablandığı yer» (I, 169), بير اکم يير bir ək+im yer (I, 143), الملغ بيرملکدن ازلشدی alımlığ ber+-im+ligdin üzlüşdi = borc sahibi ilə borclu ödəşdi (I, 276).

-um isim, بير ارم ات bir or+um ot = bir çəngə ot, bir xorum ot (I, بير ارترمی سوڤ ,(143 bir ər tur+umı suw = bir adam boyu dərinlikdə su (I, 395), بير يغرم اون bir yoğr+um un = bir xəmirlik, bir yoğrum un (III, 47), قونم kon+um «yurd, oy-maq» (II, 133).

-üm isim: ابم مون بير bir öp+üm mün = bir qurtum şorba (I, 142), bir yügr+üm yer = bir dəfəyə qət ediləcək qədər بير يکرم ييرyer (III, 47), öl+üm «ölüm» (I, 143).

-ın isim, اقـن ak+ın «axın» (III, 41). -in isim, اسن əs+in əsdi = əsinti, külək əsdi (I, 218), کلن kəl+in

«gəlin» (I, 403), اکن ək+in «şum» (I, 145). -un isim, بلن يلندی bul+un yolundı = əsir buraxıldı, azad edildi (III,

78). -ün isim, تکن tüg+ün «düyün» (I, 399), تتن tüt+ün «duman, tüstü»

(I, 399). -t isim, ال قوی دن قرت سغدی ol koydan kuru+t soğdı=o, qoyun-dan

qurut əldə etdi (II, 43), يغرت قيلدی yoğur+t koyuldı= yoğurt, qatıq qatılaşdı (III, 185), برت ber+t «ağanın hər il öz köləsindən aldığı vergi (I, 351).

-ıt isim, sığ+ıt «ağlama, sızlama, sıtğama» (I, 353). -it isim, kir+it «qıfıl» (I, 364). -ut isim, bas+ut «kömək, arxa» (I, 361).

135

-üt isim, yet+üt «qoşuna göndərilən əlavə kömək» (II, 282), kedh+üt berdi = hörmət əlaməti olaraq xələt, paltar verdi (I, 354), köç+üt «at» (I, 363), ög+üt «öyüd» (III, 155).

-ğ isim, يرغ yara+ğ «fürsət, imkan» (III, 20), يماغ yama+ğ «ya-maq» (III, 32).

-k (ق ka) isim, يرق yorı+k «xasiyyət, rəftar, gedişat» (III, 22). -k (ک ke) isim, تالک tilə+k «dilək, arzu» (I, 410), استک قبدی istə+k

kopdı = istək yarandı (I, 179). -ak isim, kuç+ak «quçaq, ağuş» (I, 383). -ək isim, ər biç+ək kikçürdi = adam bıçaqları bir-birinə sürtdü (II,

206), tüw+ək «silah növü»; tüw- «tüpür-» kökündəndir, tüf+əng də bu sözdəndir, yaş söyüd ağacının və ya buna bənzər ağacın qabığı boru şəklində çıxarılır, sərçələri vurmaq üçün içinə yumru daş qoyularaq atılır» (I, 388).

-ık isim, kat+ık «tutmac yeməyinə sirkə və yoğurtla birlikdə tökülən nəsnə, qatıq» (I, 383).

-ik isim, ال قلن تبک تبدی ol kulın təp+ik təpdi=o, qulunu təpiklədi (I, 387).

-uk isim, kon+uk «qonaq, müsafir» (I, 385), tan+uk «şahid» (II, 61), bıç+uk «kəsilmiş bir şeyin yarısı» (I, 379).

-ük isim, yit+ük «itik, itən şey» (III, 24), kedh+ük «yapıncı, yağmurluq, plaş» (I, 390).

-ığ isim, قرغ kor+ığ «bəylərin və ya başqalarının qoruğu» (I, 377), ayt+ığ «sual» (I, 174).

-ig isim, تزک tiz+ig «sıra, səf, düzüm, cərgə» (I, 387), bil+ig «bi-lik, elm» (I, 368).

-uğ isim, قشغ koş+uğ «şeir, qəsidə» (I, 377), تبغ tap+uğ «sitayiş, ibadət; xidmət, qulluq» (I, 375), تتغ tut+uğ «rəhin, girov; əfsun, sehr» (I, 375), يرتغ yort+uğ «daim xaqanın yanında olan adamlar, məiyyət» (III, 43).

-üg isim, سرک sür+üg «sürü» (I, 389), اتک üt+üg «ütü» (I, 137), öl+üg «ölü» (I, 65).

-ğa isim, kap+ğa «iri qapı, darvaza, qala qapısı» (I, 420).

136

-gə isim, bil+gə «alim, filosof» (I, 422), ö+gə «müşavir, yaşlı və ağıllı adam» (I, 154).

-ğı isim, yum+ğı «topa» (III, 37). -gi isim, ter+gi «süfrə, dəstərxan» (I, 423), təz+gi «qaça-qaç,

vahimə» (I, 423). -ğu isim, bıç+ğu «mişar» (I, 63), sor+ğu «qan alan alət, neştər» (I,

66). -gü isim, ber+gü «vergi, borc» (I, 422), bilə+gü «bülöv» (I, 438),

kül+gü «gülüş, yumor» (I, 160), kedh+gü «geyim, paltar» (I, 424), bəl+gü «bəlgə, nişan, əlamət» (I, 422).

-ür+gə isim, kös+ür+gə «köstəbək, çöl siçanı cinsindən bir hey-van» (I, 470), çək+ür+gə «çəyirtkə». Oğuzca. Digər türklər çəyirtkə uçmazdan əvvəl ona belə deyirlər (I, 470).

-ür+gü isim, kəs+ür+gü «dağarcıq» (I, 470), tüş+ür+gü «qolun çaya qarışan ağzı, dəyirmandan çaya axan su» (I, 470), köt+ür+gü «götürgə, onunla bir şey götürülən nəsnə» (I, 470), süp+ür+gü «süpürgə» (I, 470).

-nqu isim, سلنکو sal+nqu «sapand» (III, 328), قلنکو kal+nqu «suyun üstündə durmaq, suyun üzünə çıxmaq» (III, 328).

-nqü isim, کزنکو köz+nqü «güzgü, ayna» (III, 328). -ğaç isim, قسغاج kıs+ğaç «qısqac, kəlbətin» (I, 444), غاجقش kuşğaç

«sərçə quşu» (I, 444), قسغاج kus+ğaç «kiçik, qara bir heyvandır, adamı dişləyir», oğuzca (I, 444).

-ğuç isim, بجغوج bıç+ğuç «qayçı, hər hansı bir şeyi kəsən nəsnə» (I, 442), يغرغوج yuğur+ğuç «oxlov» (I, 473), sar/a/+ğuç «qadın yaşmağı, qadın örtüsü» (III, 196), tut+ğuç «qəlyanal-tı, bir azca yemək» (I, 442).

-kaç isim, sar+kaç «qaramuq otu, kasnı, yabanı hindibaya bənzər bir ot» (I, 443).

-küç isim, ör+küç «qadınların başındakı saç hörgüsü, topası» (I, 159), ör+küç «sacayağı» (I, 159).

-ğak isim, tut+ğak «avanqard, önçü kəşfiyyat bölüyü» (I, 454), yat+ğak «keşikçi, mühafiz, qarovul» (III, 43), yapuş+ğak

137

«tikanlı bir ot, pıtrax» (III, 51), tar+ğak «daraq» (I, 454), or+ğak «oraq» (III, 45), kap+ğak «qapaq» (I, 458).

-gək isim, tür+gək «boğça» (II, 284), kür+gək «qar təmizləyən kürək» (II, 284).

-ğuk isim, تبزغق تبزدی tapuz+ğuk tapızdı = tapmaca tapdırdı (II, 180), kay+ğuk «qayıq» (I, 235).

-gük isim, əs+gük «xalta, itin boynuna keçirilən halğa» (II, 284). -ğan isim, sıç+ğan «siçan» (III, 243), tawış+ğan «dovşan» (I,

354). -gən isim, kösür+gən «köstəbəyin bir növü» (I, 494). -kan isim, sakır+kan «siçovul» (I, 493), yoğur+kan «yorğan» (I,

243). -sığ isim, kün bat+sığ «günbatar, qərb» (I, 450). -suğ isim, kün toğ+suğ «gündoğar, şərq» (I, 450), tut+suğ

«vəsiyyət» (I, 450). -di isim, ög+di ol ərig kanıtğan = tərif o adamı həmişə vəcdə

gətirir, coşdurur (I, 489), təg+di «gəlinin ata evini ziyarət etməsi» (III, 217).

-du isim, sın+du «qayçı, dərzi qayçısı» (I, 415), um+du «dilək, istək, umu, umunc» (I, 184).

-ti isim, sök+ti «kəpək» (I, 413). -tu isim, yar+tu «yonqar, talaşa» (III, 33), sok+tu «kolbasa» (I,

413). -tü isim, ik+tü «əldə bəslənən heyvan, əhliləşmiş heyvan», ikit-

«eyitmək, tərbiyə etmək sözündəndir» (I, 174). -çək isim, bilin+çək «oğrunun əlində tutulan əşyayi-dəlil» (I, 485). -çuk isim, sarma+çuk «bir əriştə növü» (I, 498). -çük isim, bürün+çük «şal, kəlağayı» (I, 247), ör+çük «kəkil» (I,

166). -maç isim, tut+maç «xəngəl» (I, 442), قغرماج koğur+maç

«qovurğa» (I, 473), ققرماج kawur+maç «qovurğa» (I, 473), kıy+maç börk = tiftikdən [keçi tiftiyindən] قيمج برکhazırlanan ağ papaq (III, 171).

138

-məç isim, yörgə+məç «bağırsaq içində bişirilən bir yemək növü» (III, 54).

-rak isim, top+rak «torpaq» (I, 454), bat+rak «ucuna bir ipək parçası taxılan mizraq» (I, 452), kıs+rak «qısraq, madyan» (I, 459).

-çu isim, اقنجو akın+çu «axınçı, gecə ikən düşməni basan əsgər» (I, 190, nadir hallarda).

-çü isim, köm+çü «dəfinə, yatır, xəzinə» (I, 415), yörgən+çü «sarıq, dolaq; yorğan, bürüncək» (II, 336).

-a isim, uw+a «bir yemək adı» (I, 154). -ı isim, tol+ı «dolu, buzlu yağış» (I, 195), yaz+ı «çöl, yazı» (I,

191). -u isim, yak+u «yağmur yapınçısı, plaş» (III, 214). -ü isim, sünq+ü «süngü» (I, 357), sər+ü «rəf, taxça, tərək» (III,

210). -mur isim, yağ+mur «yağış, yağmur» (I, 170). -nək isim, ter+nək «yığıncaq, toplantı, dərnək» (I, 461). -lar cəm şəkilçisi, يبلشدی اراغت الر يوزن urağut+lar yüzin yıplaşdı

=qadınlar bir-birlərinin üzünə ip salaraq epilyasiya etdilər (III, 114), الب الر ککرشدی alp+lar kökrəşdi = igidlər nərə çəkdilər (II, 228).

-lər cəm şəkilçisi, بکالر بيربيرکا يغقتی bəg+lər bir birgə yağıktı = bəylər bir-birinə yağı oldular (III, 72).

-la cəm şəkilçisi, turğan uluğ ış+la+ka=böyük iş+lər+ə qalxışan, tergi urup aş+la+ka=yemək+lərə süfrə açıb, tumluğ kadır kış+la+ka=soyuq, sərt qış+lara (qarşı çıxan adam), kodhtı ərig umduru=xalqı ümid içində qoydu (II, 73).

-lə cəm şəkilçisi, təgür məninq sawımı bilgə+lə+gə, ay=ey, mənim sözümü bilgə+lərə yetir (III, 158).

-an cəm şəkilçisi, اغالن اتکتی oğl+an ətikti=oğlan ətə-qana doldu, tonbullaşdı, böyüdü (I, 240).

-ən cəm şəkilçisi, توبلک ارن tüplüg ər+ən=soylu adamlar, əsalətli kişilər (III, 128).

139

-t cəm şəkilçisi, teg+it «تکين tegin» sözünün cəmidir. Lüğəvi mənası «kölə» deməkdir, sonra xaqan oğullarına unqun [ünvan] olmuşdur. Bu, qaydaya zidd bir cəmdir» (I, 362).

-z cəm və qoşalıq şəkilçisi, اکزاغالن ikki+z oğlan = ekiz uşaq (I, 198). DLT yazılan dövrdə öz əski funksiyasını itirmişdir.

-ğun cəm şəkilçisi, قذن قذناغن kadhın kadhna+ğun = qayın, qayna-talar. Kürəkənlər üçün söylənir, ard-arda, qoşa söylənir (I, 499).

-kın cəm şəkilçisi, kız kır+kın «cariyə+lər» (I, 340). -(n)ınq yiyəlik hal şəkilçisi, تقغاج خانک ترقوسی تلم Tawğaç xan+

nınq turkusı təlim=Tabğaç xanının ipəyi çoxdur (I, 421). -(n)inq yiyəlik hal şəkilçisi, برننک ارتق böri+ninq ortak=qurdun

ovu ortaqdır (I, 431), küni+ninq külinə təgi yağı = günü gününün külünə qədər düşməndir (III, 221).

-(n)unq yiyəlik hal şəkilçisi, قزغونک يغاج باشندا kuzğun+unq yığaç başında = quzğunun ovu isə ağac başındadır (I, 431).

-(n)ünq yiyəlik hal şəkilçisi, تون کونک قرشيسی ال tün kün+ünq karşısı ol = gecə gündüzün qarşısı, ziddidir (I, 419).

-ka yönlük hal şəkilçisi, يالوجقا القش بيرکل yalavaç+ka alkış bergil =Məhəmməd peyğəmbərə salavat çevir (I, 161), kuruk kaşuk ağız+ka yaramas = quru qaşıq ağıza yaramaz (I, 348), kuruğ söz kulak+ka yakışmas = quru söz qulağa yaraşmaz (I, 348), tağ tağ+ka kawuşmas = dağ dağa qovuşmaz (III, 153).

-gə yönlük hal şəkilçisi, ol bəg+gə alkış berdi = o, bəyə alqış etdi, dua etdi (I, 161), kişi kişi+gə kawuşur = insan insana qovuşar (III, 153), tör+gə keç = yuxarı başa keç (I, 130), ol əw+gə barığsadı = o, evə getmək istədi (III, 293).

-a yönlük hal şəkilçisi, ol məni atam+a oxşatdı=o məni atama oxşatdı, bənzətdi (I, 292), usukmış+a sakığ kamuğ suw körünür = susamışa ilğım tamam su görünər (I, 239).

-ə yönlük hal şəkilçisi, məninq közüm+ə nənq ilərdi = mənim gözümə bir şey ilişdi, göründü (I, 229), ol məninq közüm+ə sakıdı =o mənim gözümə xəyal kimi göründü (I, 247).

140

-ra istiqamət hal şəkilçisi, بشرا ققلدی baş+ra kakıldı = nə isə başa qaxıldı, qaxınc oldu (II, 158).

-rə istiqamət hal şəkilçisi, تتغ کوزرا، تکانک تبرا tatığ köz+rə, tikənig tüb+rə=tatın gözünə, tikanın dibinə vur (II, 277).

-ru istiqamət hal şəkilçisi, ال منک تبارو کلدی ol məninq taba+ru kəldi = o mənim tərəfimə gəldi (I, 436), ار يقارو تردی ər yo-ka+ru turdı = adam ayağa qalxdı (II, 209).

-ar istiqamət hal şəkilçisi, غارکندا اشی يکسبن يوقارا kündə ışı yüksəbən yok+ar ağar = onun işi gündən-günə yüksələr, hər-fən: yuxarı yüksələr (I, 337).

-r istiqamət hal şəkilçisi, قلغل انکر اغرلــــق kılğıl anqa+r ağırlık = ona hörmət elə (I, 175), بک انکارات بيردی bəg anqa+r ot berdi = bəy ona ağı verdi, onu zəhərlədi (I, 110), من منکر ايدم mən munqa+r aydım = mən buna söylədim (III, 316).

-karu (ka+ru) istiqamət hal şəkilçisi, يغی قارو کـرش قردم yağı+ka+ru kiriş kıldım = düşmənə qarşı ox-yayımı çəkdim, hücum etdim (II, 117).

-kerü (ke+rü) istiqamət hal şəkilçisi, امکاک کروالنـدی əmgək+ kə+rü ulındı = əzaba, sıxıntıya düçar oldu (I, 249).

-ğaru (ğa+ru) istiqamət hal şəkilçisi, قش يايــغرو سقلنور kış yay+ğa+ru söwlənür = qış yaya pıçıldayır (III, 254).

-gerü (ge+rü) istiqamət hal şəkilçisi, انـدا بلب تنکريكرو تبغــــن اتار an-da bolup tənqri+gerü tapğın ötər=orada tanrıya ibadət borcu-nu ödər (III, 235).

-ığ təsirlik hal şəkilçisi, ار اشغ تتغندی ər aş+ığ tatğandı=adam aşı dadlı hesab etdi (II, 242), لندیال قيزغ سنک ol kız+ığ sinqilləndi = o, qızı özünə bacı saydı (III, 354).

-ig təsirlik hal şəkilçisi, الب ارک يقرتما alp ər+ig yawrıtma = alp adamı pisləmə (I, 195), يکت لرک اشــــلتو yigitlər+ig işlətü = igidləri işlədərək (I, 293).

-uğ təsirlik hal şəkilçisi, ار قشغ امجالدی ər kuş+uğ əməçlədi= adam quşu nişan aldı (I, 319).

-üğ təsirlik hal şəkilçisi, ال سوزک انکالدی ol söz+üg anqladı =o, sözü anladı (I, 312).

141

-ı təsirlik hal şəkilçisi, təgür məninq sawım+ı=çatdır mənim sözümü (III, 158), kizləp tutar tayım+ı = gizlər mənim dayçamı (III, 68), alktı məninq yayım+ı = məhv elədi yayımı (III, 184), sürdi məninq koyum+ı = qoyunlarımı sürüb apardı (II, 122), kaz takı kordayım+ı = qazımı, ördəyimi (II, 190), aldı Turumtayım+ı = Turumtay adlı qulumu aldı (II, 138).

-nı təsirlik hal şəkilçisi,ol bu at+nı ağırlandı = o bu atı bahalı he-sab etdi (I, 314), کنج انا سن امدی kənç anası+nı əmdi = uşaq anasını əmdi (I, 221).

-ni təsirlik hal şəkilçisi, bəg+ni yağı basdı = yağı bəyi basdı, basqın elədi (I, 44), ər+ni yel tokıdı = adamı yel çarpdı, yel toxundu (III, 247).

-n təsirlik hal şəkilçisi, ol kız+ı+n əgətlədi = o, qızını cariyə sahibi etdi, qızına cariyə verdi (I, 319), oğl+ı+n ışka tığrattı=oğlunu işə həvəsləndirdi (II, 317), ol at+ı+n tigrətti=o, atını fınxırdaraq, kişnədərək sürdü (II, 317), ol anqar köz+i+n alarttı = o ona gözünü bərəltdi (III, 369).

-da yeirlik-çıxışlıq hal şəkilçisi, تشک سقدا بلکرار teşük suw+da bəlgürər = deşik suda bəlli olar (I, 387), ال انی تاغدا ييلتی ol anı tağ+da yaylattı = o onu dağda yaylatdı (II, 337), تلدا جقار اذکو ,tıl+da çıkar edhgü söz = dildən çıxar yaxşı söz (III, 160) سوز kuz+da kar əksüməs, koy+da قويدا ياغ اکسوماس قزدا قاراکسوماسyağ əksüməs = quzeydən qar, qoyundan yağ əskik olmaz (I, ,bu at an+da yeg =bu at ondan yaxşıdır (III بو ات اندا ييک ,(340 yoğurkan+da artuk adhak يغرقندا ارتق اذق کسلسا اشيور ,(146kösülsə, üşiyür = ayaq yorğandan artıq uzadılsa, üşüyər (II, 159).

-də yeirlik-çıxışlıq hal şəkilçisi, ارک يق کندا kün+də irük yok = günəşdə çat olmaz (I, 138), بکدا قيق يق bəg+də kıyık yok = bəydə sözdən dönmək olmaz (I, 138), يزيدا بری اليسا اقدا ات yazı+da böri ulısa əw+də ıt bağrı tartışur= çöldə بغری ترتشورqurd ulasa, evdə qurda acıyan köpəyin bağrı sızlar (III, 238),

ماذک کشيدا ييکبل بلمش ياک bilmiş yek bilmədük kişi+də yeg = tanıdığın şeytan tanımadığın adamdan yaxşıdır (III, 159), کنی

142

köni barır keyikninq közin+də بررکيک نک کوزندا اذن باشی يوقadhın başı yok = düz gedən geyikin gözündən başqa yarası yoxdur (III,152), ار افکا سندا ارلدی ər öpkəsin+də ürüldi = adam qəzəbindən şişdi, (I, 242).

-ta yeirlik-çıxışlıq hal şəkilçisi, من بوايشتا الندم mən bu ış+ta ulındım = mən bu işdən usandım, bezdim (I, 249), ار ايشتا بشتی ترندی ər ış+ta buştı tarundı = adam işdən bezdi, sıxıldı (II, 166), ال

قدردیبو ايشتا ol bu ış+ta kudurdı = o bu işdə çox çalışdı, işin üstünə düşdü (II, 112).

-dan çıxışlıq hal şəkilçisi, anı suw+dan keçürdi = onu sudan keçirdi (II, 179), ər tağ+dan kıdhı ıldı = adam dağdan aşağı endi (I, 221), ol kümüş altun+dan çöktürdi = o, qızıldan gümüşü ayırdı (II, 194).

-dən çıxışlıq hal şəkilçisi, ol ər ol özin kişi+dən abıtğan = o adam özünü hər kəsdən gizləyəndir (I, 208), köz+dən yırasa, könqül+dən yəmə yırar = gözdən iraq olan könüldən də uzaq olar (III, 317).

-dın çıxışlıq hal şəkilçisi, ol məni suw+dın keçrükli ərdi = o məni sudan keçirənlərdən idi (II, 183), tağ+dın inildi= dağdan enildi (II, 154).

-din çıxışlıq hal şəkilçisi, küç el+din kirsə = zorakılıq (məcazi:) qapıdan girsə (II, 46).

-dun çıxışlıq hal şəkilçisi, اتک تيشی بوزدن سزالدی anınq tışı buz+-dun sızladı = onun dişi buzdan sızladı (III, 267), ال منی ارندن ol məni orun+dun turğurdı = o məni yer[im]dən ترغردیdurğuzdu (II, 191).

-dün çıxışlıq hal şəkilçisi, انکدن بردی ال مندن ol məndən önq+dün bardı = o məndən öncə getdi (I, 114 ).

-tan çıxışlıq hal şəkilçisi, ال اذکونی يقالقتن اذردی ol edhgüni yaw-lak+tan ədhirdi = o, yaxşını pisdən, düzü əyridən, xeyiri şərdən ayırdı (I, 228).

-tən çıxışlıq hal şəkilçisi, ترو تنکلک تن جقار törü tünqlük+tən çıkar = törə bacadan çıxar (II, 46).

143

-tın çıxışlıq hal şəkilçisi, təgmə yanqak+tın budun aklışdı = hər tərəfdən xalq axışdı (I, 277), ər ış+tın tıdhındı = adam işdən qaçındı (II, 166).

-tin çıxışlıq hal şəkilçisi, kişi alası iç+tin, yılkı alası taş+tın = adamın alası içində, heyvanın alası çölündədir (I, 155).

-ın alətlik hal şəkilçisi, al+ın arslan tutar = al ilə aslan tutular (I, 148), kuş kanat+ın, ər at+ın = quş qanadı ilə, ər atı ilə (I, 109), yılkı yaz+ın atlanur=ilxı yazda atlaşır, at olur (I, 309), tıl+ın tügmişni tış+ın yazmas = dillə düyülən dişlə açılmaz, dilin vurduğu düyünü diş aça bilməz (II, 48).

-in alətlik hal şəkilçisi, küç+in oyuk tutmas = güc ilə oyuq tutul-maz (I, 148), kınqır köz+in bakıştılar = qızğın gözlə baxışdılar (I, 365), kılıç kınka küç+in sığdı = qılınc qına güclə sığdı (I, 365), olar iç+in etişdilər = onlar öz aralarında barışdılar (I, 143), bilig+in uluğlukka təgdim = biliklə ululuğa çatdım (II, 123).

-un alətlik hal şəkilçisi, kamuğ tolm+un tokıştılar = bütün silah-larla vuruşdular (I, 365), süsi ot+un oruldı = (düşmən) əsgəri ot kimi biçildi (I, 242).

-ün alətlik hal şəkilçisi, kılsa küç+ün bolmas anı tok, bay = onu güclə tox və zəngin etmək olmaz (III, 224).

-lıkın (-lık+ın) alətlik hal şəkilçisi, kutkı+lık+ın tapınğıl = səmimiyyətlə xidmət et (II, 162).

-ligin (-lig+in) alətlik hal şəkilçisi, isiz+li+gin kəlmə = şərlə gəlmə (II, 123).

-lügün (-lüg+ün) alətlik hal şəkilçisi, edhgü+lüg+ün kəl = xeyirlə gəl (II, 123), bakkıl anqar edhgü+lüg+ün = ona yaxşılıqla bax (I, 186).

-lə alətlik hal şəkilçisi, tüzün bir+lə uruş, utun bir+lə üstərmə =xoşxasiyyət adamla lap vuruş, alçaq adamla yarışma, çünki qabarar, pislik edər (I, 262), kanığ kan bir+lə yumas = qanı qanla yumazlar (III, 157), ol əwin tawar bir+lə toşğurdı = o, evini malla doldurdu (II, 191).

-m mənsubiyyət şəkilçisi, ol məni ata+ma oxşatdı = o məni atama oxşatdı, bənzətdi (I, 292).

144

-ım mənsubiyyət şəkilçisi, eşyək ayur baş+ım bolsa, sundırıda suw içgəymən = eşşək deyər ki, bircə başım salamat olsun, də-nizdən su içərəm (I, 472), məninq kız+ım = mənim qızım (I, 340), məninq kur+ım uluğ = mənim məqamım yüksəkdir (I, 339), bəg oğrında məninq ış+ım etildi = bəyin dövləti sayə-sində işim düzəldi (I, 126).

-im mənsubiyyət şəkilçisi, məninq əlig+im taruska təgişdi = mənim əlim tavana dəydi, çatdı (II, 134), kaşınmak məninq yin+im əmritti = qaşınmak mənim bədənimi qıdıqlandırdı (I, 292).

-um mənsubiyyət şəkilçisi, munq+um məniniq bilinqə = mənim əzabımı, nələr çəkdiyimi biləsən (III, 313), ol məninq oğl+um ol = o mənim oğlumdur (I, 112).

-üm mənsubiyyət şəkilçisi, ol məninq köz+üm+ə sakıdı = o mənim gözümə xəyal kimi göründü (I, 247).

-y+üm (nadir hallarda) mənsubiyyət şəkilçisi, kükü+y+üm kəldi = bibim gəldi (III, 217).

-nq mənsubiyyət şəkilçisi, yağı+nq taba titrü bakıp bügdə+nq bilə=düşməninin tərəfinə düz bax, xəncərini itilə (III, 249)

-ınq mənsubiyyət şəkilçisi, bu ışta səninq tablağ+ınq barmu= bu işdə sənin razılığın, rizan varmı (I, 450).

-inq mənsubiyyət şəkilçisi, səninq kəzik+inq kəldi = sənin sıran, növbən çatdı (I, 391).

-unq mənsubiyyət şəkilçisi, səninq barğ+unq kaçan = sənin getməyin, səfərin nə zamandır (II, 84).

-ünq mənsubiyyət şəkilçisi, könql+ünq nə tək = sənin könlün necədir (III, 317).

-sı mənsubiyyət şəkilçisi, anınq ata+sı (III, 201), kız ana+sı birlə yıp əgrişti=qız ip əyirməkdə anası ilə yarışdı (I, 273).

-ı mənsubiyyət şəkilçisi, anınq baş+ı ağrıdı= onun başı ağrıdı (I, 301), anınq tawar+ı üpləndi = onun malı yağmalandı, talan edildi (I, 288), kündə ış+ı yüksəbən yokar, ağar =işi gündən-günə yüksələr (I, 337), xan ış+ı bolsa, katun ış+ı kalır = xanın işi olanda, xatunun işi təxirə salınır (I, 407), ehdgü ər sünqügi ərir, at+ı kalır = yaxşı adamın sümüyü çürüyər, adı qalar (III, 319), könqli köyüp, kan+ı kurıp = könlü yanıb,

145

qanı quruyub (II, 199), aş tatığ+ı tuz = aşın dadı duzdur (III, 34), anınq oğl+ı = onun oğlu (III, 201).

-i mənsubiyyət şəkilçisi, anınq köz+i öşərdi=onun gözü qaraldı (I, 229), bu ər ol köz+i öşərgən = bu, aclıqdan daim gözü qara-lan adamdır (I, 211), ölüg yüz+i tumluğ=ölü üzü soyuqdur (I, 45), anınq yin+i ərkəkləndi = onun tükü ürpərdi (I, 332), anınq küç+i köwrədi = onun gücü azaldı (III, 257), anınq əw+i üşəldi = onun evi axtarıldı, arandı (I, 244), ər söz+i bir, ədhər kök+i üç = kişi sözü bir olar, yəhər bağı üç (II, 279).

-miz mənsubiyyət şəkilçisi, اذمز يرليغی idhi+miz yarlığı = tanrı-mızın əmri, buyruğu (I, 152).

-ımız mənsubiyyət şəkilçisi, at+ımız «atımız» (I, 341), -umuz mənsubiyyət şəkilçisi, bizinq anda bir çart alğu+muz bar =

bizim onda bir az alacağımız var (I, 351) -nqız mənsubiyyət سزنک تبغجی sizinq tapuğçı[nqız] = sizin xidmət-

çi[niz] (I, 377). -ları mənsubiyyət şəkilçisi, تباالدی الری قـــذش kadhaş+ları tabaladı =

[onun] qohumları tənə vurdu (III, 288). -ləri mənsubiyyət şəkilçisi, اشــــلتو لرک يکت yigit+ləri işlətü= [bi-

zim] igidləri işlədərək (I, 293). -mən xəbər şəkilçisi, sundırıda suw içgəy+mən = dənizdən su içə-

rəm (I, 472). -sən xəbər şəkilçisi, kimsən = sən kimsən (I, 359). -dim xəbər şəkilçisi, mən anda ər+dim = mən orada idim (I, 171),

mən unamas ər+dim, ol məni unattı = mən bu işə razı deyil-dim, o məni razı saldı (I, 257).

-dinq xəbər şəkilçisi, kanda ər+dinq =sən harada idin (I, 415). -di xəbər şəkilçisi, ol məninq birlə ər+di = o mənimlə birlikdə idi

(I, 424).

b) Adlardan və fellərdən sifət yaradanlar: -lığ sifət, اتلغ ار at+lığ ər = atlı adam (I, 161), ا تلغ اڤ ıt+lığ əw =

köpəkli ev (I, 162), اغرلغ ار ağır+lığ ər = sayılan, əzizlənən, ağırlanan adam (I, 202), بدک بغرلغ bedük bağır+lığ= ciyəri,

146

bağrı böyük, məcazi: cəsur (I, 366), yeti baş+lığ yıl bükə = yeddi başlı əjdaha (III, 214).

-lig sifət, امکلک اشالر əmik+lig işlər = əmzikli, əmizdirən qadın (I, 208).

-luğ sifət, اتلغ تاغ ot+luğ tağ = otlu dağ (I, 161), قبغلغ اڤ kapuğ+luğ əw = qapılı ev (I, 475).

-lüg sifət, اکی يزلک ار iki yüz+lüg ər = ikiüzlü adam (III, 46), کذکلککريماس اليماس، کفج لک kedhük+lüg öliməs, küfəç+lig

küriməs=yapıncılı adam islanmaz, qantarğalı at özündən çıxmaz (III, 238), کلک کشیکوجلک بل küç+lüg bilək+lig kişi =güclü-biləkli adam (I, 485), کرکلوک کشی کا سوز کلير körk+lüg kişigə söz kəlir = gözəl qıza söz gələr (I, 336).

-sız sifət, ارقا سيز الب جريک سيوماس arka+sız alp çərig sıyumas= arxasız alp qoşun basmaz (I, 183), ارباسز ات اشوماس arpa+sız at aşumas = arpasız at çöl aşmaz (I, 183).

-siz sifət, اسزيزی برقرار əs+sis yüzi burkurar = solğun üzü bürüşər (II, 199).

-suz sifət, يازقسز بلماس يکت yigit yazuk+suz bolmas = igid günahsız olmaz (III, 23).

-süz sifət, اوت تتنسز بلماس ot tütün+süz bolmas = od tüstüsüz olmaz (III, 23).

-lık sifət, اجقلق يير oçak+lık yer = ocaq yeri (I, 205), kaşık+lık «qaşıqlıq, qaşıq düzətmək üçün ayrılan material» (I, 481).

-lik sifət, اشکلک يغاج eşik+lik yığaç = astana düzəltmək üçün hazırlanan ağac (I, 207), بو يغاج ال قبغقا ترکلک bu yığaç ol kapuğka tirəklik = bu ağac o qapıya dirək üçün hazırlan-mışdır (I, 486).

-luk sifət, قنقلق اڤ konuk+luk əw = qonaq üçün ayrılan ev (I, 481).

-lük sifət, یاتکلک سغر ətük+lük sağrı = məst tikmək üçün ayrılan tumac (I, 207).

-kı sifət, قنقی ار kut+kı ər = təvazökar, həlim adam (I, 422), ازاقی uza+kı bilgə ança aymış = keçmiş zaman بلکا انجا ايميشbilgəsi belə demiş[dir] (I, 153).

-ki sifət, انکدنکی يلغ önqdün+ki yalığ = yəhərin ön qaşı (III, 21), .kidin+ki yalığ = yəhərin arxa qaşı (III, 21) کيدنکی يلغ

147

-dak sifət, يلندق ار yalın+dak ər = çılpaq adam (III, 51). -dük sifət, کمدک سنکوک kəm+dük sünqük = sıyrılmış, əti yeyilmiş,

gəmirilmiş sümük (I, 463). -da+kı sifət, داکی تقاغو اجغنماقلين اذرکلی اقيزيداقی س yazı+da+kı süwlin

ədhərgəli əw+də+ki takağu ıçğınma = çöldəki qırqovulu axtararkən barı evdəki toyuqdan olma (I, 437), يقاداقی يلغاغالی = yaka+da+kı yalğağalı əlig+də+ki ıçğınur الکداکی اجغنورyaxadakı, yaxaya tökülən yemək yalanırkən əldəki boşqab düşər (III, 274).

-də+ki sifət, اقداکی بزاغو اکوز بلماس əw+də+ki buzağu öküz bolmas = evdəki buzovdan öküz olmaz (I, 437), الکنداکی نانکنی ييردا əligin+də+ki nənqni yerdə urdı = əlindəki nəsnəni yerə اردیqoydu (I, 217).

-druk sifət, يلدرق نانک yal+druk nənq = cilalı ləyən kimi parlayan nəsnə (III, 372), يلدرق اشالر yal+druk işlər = süslü, sığallı qadın (III, 372).

-lak sifət, يقلق کشی yaw+lak kişi = bədxasiyyət adam (III, 44). -lək sifət, تالک يلقی tül+ək yılkı = qış tükünü tökən heyvan (I, 410). -al sifət, ققال برن kıw+al burun = düz, düzgün burun (I, 410). -əl sifət, تکال الغل tük+əl alğıl = tam al, hamısını al (I, 410). -ıl sifət, بشل قوی baş+ıl koy = başında ağı olan, qaşqa qoyun (I,

,yaş+ıl önqlüg ton = yaşıl rəngli don ياشل انک لک تون ,(392paltar (I, 114), قزل منکزلک kız+ıl mənqizlig = qırmızı bənizli (III, 316).

-il sifət, اکل کشی ök+il kişi = çox adam (I, 142). -ul sifət, يسل تاغ yas+ul tağ = yastı dağ (III, 25), بغرل قوی boğr+ul

koy = boğazı ağ qoyun (I, 464). -ül sifət, بکرل ات bögr+ül at = böyürləri ağ at. Alaca qoyuna və

başqa heyvanlara da belə deyilir (I, 464). -ğıl sifət, بشغل يلقی baş+ğıl yılkı = başı ağ heyvan (I, 464), قرغل ار

kır+ğıl ər = saçına qır düşmüş adam, orta yaşlı adam» (I, 465).

-ğul sifət, قزغل ات kız+ğul at = rəngi boz ilə qır arasında olan at (I, 465).

-kil sifət, يبکل تون yip+kil ton = ərğüvan rəngində paltar» (III, 47).

148

-kin sifət, yip+kin yaşıl yüzkəşip = bənövşəyi-yaşıl üzə çıxıb (I, 394).

-kül sifət, ترتکل اڤ tört+kül əw = dördkünc ev (III, 362), üç+kül «üçbucaq, üç bucağlı nəsnə» (I 168).

-çıl sifət, يغمرجل يير yağmur+çıl yer = yağmuru çox olan yer (III, 56).

-çil sifət, بجل ييرت tüp+çil yer = daim boranlı yer (III, 56), ايکجل ig+çil = uzun müddət xəstə olan adam (III, 56).

-sığ sifət, قلسغ ار kul+sığ ər = qula bənzəyən adam (III, 136), بو bu karı ol oğlan+sığ = bu qocanın xasiyyəti قری ال اغالنسغuşaq kimidir (III, 136).

-sig sifət, بو ار ال بکسک bu ər ol bəg+sig = bu adamın xasiyyəti bəyinkinə bənzəyir (III, 136), بو اغل ال ارسک bu oğul ol ər+sig = bu uşağın xasiyyəti ərlərin xasiyyətinə bənzəyir (III, 136).

-sak sifət, بغرسق کشی bağır+sak kişi = rəhmdil, müşfiq adam (I, ol ər ol tawar+sak = o adam mal hərisidir ال ار ال تقرساق ,(479(II,74), تبغساق ار tapuğ+sak ər = xidmət sevən adam, II, 182).

-sək sifət, بو اراغت ال ارساک bu urağut ol ər+sək = bu qadın ər, kişi düşkünüdür (II, 74), ارسک اشالر ər+sək işlər = ortalığa düşmüş pozğun qadın, fahişə (I, 166).

-suk sifət, تنکسق نانک tanq+suk nənq = qəribə şey, heyrət ediləcək şey. Bir adamın çox nadir hallarda tapdığı nəfis yeməyə də .tanq+suk aş deyilir (III, 331) تنکسق اش

-ğak sifət, kadhır+ğak «çox işləmək üzündən əldə yaranan qabar, [ağac kimi qabar]» (I, 479, قذز kadhız «ağac qabığı» sözündən, I, 370, qabar ağacın qabığına bənzədilmişdir).

-gək sifət, müngüz+gək «çox işləməkdən dolayı əldə yaranan qa-bar, [sümük kimi qabar]» (III, 335, qabar منکز münqüz, III, 316 sözünə bənzədilmişdir), kidhiz+gək «təzəliyi, təravəti gedən, keçələşmiş qovun [keçə kimi qovun]» (II, 285, کذز kidhiz «keçə» deməkdir).

-ağu sifət, قرنغو ار karn+ağu ər = xaşal adam (I, 471). -əgü sifət, شکواتر kərş+əgü at = kürək sümüyünün altında yağırı

olan at (I, 471), سنکرکو ات sənqr+əgü at = əngi xəstəliyi olan at (III, 335), iç+əgü «qabırğa sümüklərinin daxili tərəfində

149

olan şeylərin adı; içalat» (I, 193), inə+gü «göbək qarşısında olur, qulunca bənzər bir xəstəlikdir» (I, 193).

-əz sifət, köw+əz «məğrur, şıltaq, ərköyün» (I, 339). -uz sifət, yaf+uz «pis, acıqlı, yavuz» (yawa sözündən, III, 18),

kudh+uz «dul qadın, məcazi: quduz» (I, 370). -rək sifət, ət+rək «ət rənginə çalan» (I, 165). -ut sifət, يشت نانک yaş+ut nənq = gizli şey (III, 16). -üt sifət, بکت bək+üt «gizli», يشت بکت yaş+ut-bək+üt şəklində

qoşa deyilir (III, 16). -ru sifət, ال يشرو کلدی ol yaş+ru kəldi = o, gizlin gəldi (III, 34),

.yaş+ru ış = gizli iş (III, 34) يشرو ايش-mul sifət, بيمل ات boy+mul at = boynunda ağlıq olan at (III, 172). -sal sifət, ارسل سج ar+sal saç = qızıla çalan saç (I, 168). -nak sifət, بشنق ار baş+nak ər = başında dəbilqəsi, əynində zirehi

olmayan əsgər (I, 454). -çın sifət, balık+çın «balıqcıl, balıq yeyən quş» (I, 487). -ğ sifət, قرغ يغاج اکلماس kuru+ğ yığaç əgilməs = quru ağac əyilməz

(I, 244), ال قاتغ نانکنی کقشتی ol katı+ğ nənqni kəwşətti = o, qatı nəsnəni yumşaltdı (II, 323).

-ığ sifət, بشغ اش pış+ığ aş = bişmiş yemək (I, 375). -ig sifət, سلک ار sil+ig ər = təmiz, incə, yaraşıqlı adam (I, 390). -uğ sifət, اذغ ار udh+uğ ər = oyanıq, huşyar adam (I, 133). -üg sifət, يکرک ات yügr+üg at = qaçağan at, yüyrək at (III, 46). -k (ق ka) sifət, يراق يير yıra+k yer =uzaq yer (III, 32). -k (ک ke) sifət, نجا يتک بجاک ارسااوزسابن ينوماس neçə yiti+k biçək

ərsə, öz sapın yonımas = bıçaq nə qədər iti olsa da, öz sapını yonmaz (I, 386).

-ık sifət, بشق ات pış+ık ət = bişmiş ət (I, 380). -ik sifət, تزک کشی təz+ik kişi = işdən qaçan adam (I, 387). -uk sifət, يتق نانک yat+uk nənq = atılan, unudulan hər şey (III, 21),

تغـدی يرق يلدوزی ,yat+uk kişi = tənbəl adam (III, 21) يتق کشیtoğdı yar+uk yulduzı = doğdu parlaq ulduzu (I, 160), يرق يير yar+uk yer = aydınlıq yer (III, 22).

-ük sifət, تشک کشی tüş+ük kişi = işdən-gücdən qaçan, avara adam (I, 388), بدک تقی bəd+ük təwi = böyük dəvə (I, 386), سرتک

150

,sürt+ük işlər=özünü sürtüşdürən, sürtük qadın (I, 462) اشالر .süz+ük suw=süzülmüş su (I, 389) سزک سوڤ

-ınç sifət, النج يول ul+ınç yol = düz olmayan, qıvrılan yol (I, 189). -inç sifət, ترکنج يول təz+ginç yol = qıvrım yol (III, 334). -unç sifət, قرقنج قيم بلدی kork+unç kıyım boldı = qorxunc qıyım

oldu, böyük dəhşət yaşandı (III, 166). -ünç sifət, kül+ünç «gülünc» (III, 324). -nçu sifət, اذنجو سج ıdhı+nçu saç = kişinin sonradan buraxılan,

uzadılan saçı (I, 190). -nçü sifət, کزلنجو کلندا kizlə+nçü kəlində = gizli şey gəlində olar,

çünki o, yaxşı şeyləri əri üçün saxlayar (III, 227). -ınçu sifət, اتنجو نانک at+ınçu nənq = atılan nəsnə (I, 190), اقنجو

اقنجو ,aw+ınçu nənq = ovunulan, alışılan şey (I, 190) نانکaw+ınçu = cariyə (məcazi mənada, I, 190).

-inçü sifət, اتنجو نانک it+inçü nənq = itilən [itələnən] nəsnə (I, 190).

-(ı)nçığ sifət, يرسنجغ نانک yars+ınçığ nənq = pis, iyrənc, murdar şey (III, 56), قش بالسی قسنجغ، ات باالسی اخشنجغ kuş balası kus+ınçığ, ıt balası oxşa+nçığ = quş balası iyrənc, it balası qucağa alıb oxşanacaq qədər gözəl olur (III, 218).

-(ı)nçak sifət, بسنجق ار bas+ınçak ər=zəif görünən adam, önəm ve-rilməyən adam (I, 479).

-ğun sifət, tut+ğun «tutulan, yaxalanan, dustaq, əsir» (I, 430). -ğın sifət, قجغن ار kaç+ğın ər = qaçan adam (I, 71). -gin sifət, جقکن اش çiw+gin aş = doyuran, yağlı aş. Heyvanları kö-

kəldən bir ota da جقکين ات çiw+gin ot deyilir (I, 434), کقکن اش kəw+gin aş = doyurmayan aş. Bu, جقکن çiw+gin sözünün an-tonimidir. Heyvanları doyurmayan qüvvəsiz ota da کقکن ات kəw+gin ot deyilir (I, 434).

-kun sifət, سوڤ ترقون tur+kun suw = durğun su (I, 432). -kın sifət, برقن کشی bar+kın kişi = heç bir vəchlə yolundan sapdı-

rılmayan adam (I, 432). -kin sifət, ترکن سوڤ tər+kin suw = yığılmış su (I, 434), اجکن ار

iç+kin ər = düşməndən olduğu halda qaçıb bu tərəfə sığınan və amanda olan adam (I, 170), اشکن تبراق eş+kin toprak = axıb enən, üyünən, eşilən torpaq (I, 170).

151

-ğak sifət, سجغاق کشی saç+ğak kişi = malını saçan adam (I, 457), .yum+ğak tənə = yuvarlaq danə (III, 45) يمغاق تنا

-ğuk sifət, uç+ğuk «uçuq, çökük, xaraba» (I, 162). -gək sifət, تزکاک ار təz+gək ər = işdən və ya işə bənzər şeydən

qaçan, çəkinən adam (II, 284). -ma sifət, بجما يرينجغا bıç+ma yorıncğa = biçmə yonca (I, 424), قتما

.kat+ma yuğa = ufalanmış çörək (I, 426) يوغا-mə sifət, تبراق اکما ök+mə toprak = yığma torpaq (I, 187), ارما سج

ör+mə saç = hörmə saç (I, 187), کجرما اجق köçür+mə oçak = bir yerdən başqa yerə köçürülən ocaq (I, 470).

-ğa sifət, يريغا ات yorı+ğa at = yorğa at (I, 170). -gə sifət, بير تلکا ات bir til+gə ət = bir dilim ət (I, 423). -yuk sifət, اسايق ار usa+yuk ər = qəflətdə olan, qafil adam (I, 213),

.bulğa+yuk suw = bulanıq su (III, 175) بلغيق سوڤ-yüg sifət, ögrə+yüg «alışılan şey, ənənə, görənək» (I, 213). -ın sifət, قلن بلتغ تبی سرار kal+ın bulutuğ tüpi sürər = qalın buludu

boran qovar (III, 206). يقن يير yak+ın yer = yaxın yer (I, 144). -un sifət, اتون برال استرما ut+un birlə üstərmə = alçaq adamla

yarışma (I, 262), تولن اای tol+un ay = on dörd gecəlik ay, do-lunay (I, 148), بو ار ال ازون يشاغو bu ər ol uz+un yaşağu = uzun yaşamaq bu adaın haqqıdır (III, 38).

-ün sifət, توزن برال ارش tüz+ün birlə uruş = düzgün, xoşxasiyyət adamla vuruş (I, 262).

-ğıl sifət, bıç+ğıl «çat, çatlaq, çatlamış» (I, 464), ترغل يلقی tarğıl yılkı deyilir ki, belində ağlı-qaralı zolaqlar olan alacalı hey-van deməkdir. Bu sifət atdan başqa hər heyvana şamildir (I, 465).

-u sifət, سغرق تلوکزليــو sağrak tol+u köz ləyü = sürahi dolu göz ki-mi (I, 165).

-ağan sifət, ا برغانال ار ال اقک ol ər ol əwgə bar+ağan = o adam evə çox, daim gedəndir (II, 73)

-əgən sifət, ال کشی ال بيزکا کلکان ol kişi ol bizgə kəl+əgən =o adam bizə çox, daim gələndir (II, 73), بو ارال تلم سجک اجرکان bu ər ol təlim süçik içür+gən =bu adamın adəti başqasına şərab içirtməkdir (I, 211), بو اشال ال تلم يب اکرکان bu işlər ol təlim yıp əgir+gən = bu qadın çox ip əyirəndir (I, 211).

152

-p sifət, müqayisə dərəcəsi (qeyri-oğuzlarda) کب کوک köp kök = gömgöy, tünd göy (I, 342), سب سرغ sap sarığ = sapsarı, tünd sarı (I, 342), يب يزی yap yazı = [tam açıqlıq, çöllükbiyaban] (I, 342).

-m sifət, müqayisə dərəcəsi (oğuzlarda) کم کوک köm kök = gömgöy, tünd göy (I, 342).

-rak sifət, müqayisə dərəcəsi, ازراق انـــــکر اکنکل az+rak anqar öküngil = ona az heyfsilən, az üzül (III, 314).

-rək sifət, müqayisə dərəcəsi, uluğ+rak «daha ulu» (Kutadğu Bi-lig, 1830), kız+rak «daha bahalı» (KB, 1724).

süm sifət, müqayisə dərəcəsi, süm süçik nənq «şipşirin şey» (I, 349).

tüm sifət, müqayisə dərəcəsi, tüm kara at «dümqara, zil qara at» (I, 348), tüm toruğ at «dümdoru at» (I, 348).

çim sifət, müqayisə dərəcəsi, çim yik ət «lap yaş ət» (I, 349), çim öl ton «lap yaş paltar» (I, 349).

təs sifət, müqayisə dərəcəsi, تس T ə s mübaliğə ədatıdır [şəkilçisidir]. Oğuzca. Oğuzlar yuvarlaq bir nəsnə barədə mübaliğə etmək istədikdə تس تکرما təs təgirmə deyirlər ki, bu da «dəsdəyirmi, yupyumru» mənasını verir (I, 341).

-ün sifət, müqayisə dərəcəsi, اندن اوستن andan üst+ün = ondan yuxarı, ondan üstün (I, 170).

-ın sifət, müqayisə dərəcəsi, ast+ın «aşağı» (I, 170), alt+ın «aşağı» (I, 170).

-rə sifət, müqayisə dərəcəsi, ال اندن اسرا اول ol andan is+rə ol = həqiqətən o ondan aşağı və sonradır (I, 185).

-şin sifət, müqayisə dərəcəsi, ککشين نانک kök+şin nənq = göyümsov nəsnə, (I, 430).

c) Say yaradanlar:

-nç say, اکنج نانک iki+nç nənq = ikinci nəsnə (III, 384), يکرمنج yi-

girmi+nç = iyirminci (I, 189). -inç say, برنج نانک bir+inç nənq = birinci nəsnə (III, 323), بيشنج

beş+inç = beşinci (I, 189). -ünç say, تورتنج tört+ünç = dördüncü (I, 189).

153

-unç say, اننج يرماق on+unç yarmak = onuncu pul (I, 190). -ndi say, اکندی نانک iki+ndi nənq = ikinci nəsnə (I, 196), بکالر بير

-bəglər bir iki+ndi birlə ağışdı = bəylər bir اکندی برال اغشدیbirlərini qovmaqda yarışdılar (I, 235), بوذن بير اکندينک اقالرن-budun bir iki+ndininq əwlərin örtəşdi = xalq bir ارتشدیbirinin evlərini yandırdı (I, 269).

-gü say, برينکالرا کيکو barınqlar iki+gü = ikiniz gedin (II, 66). -lə say, ال سيماساکي بير تلکو تريسن bir tilkü tərisin iki+lə soymas =

bir tülkünün dərisi iki dəfə soyulmaz (III, 230). -a say, numerativ söz, بير قتا ايدم bir kat+a aydım = bir dəfə dedim

(III, 207), قج قتابردنک تقار kaç kat+a berdinq tawar = neçə yol davar verdin (I, 476), قج قتا ايدم kaç kat+a aydım =neçə dəfə dedim (I, 337).

ç) Əvəzlik yaradanlar:

mən şəxs əvəzliyi, من انی ابسادم mən anı öpsədim = mən onu öpmək

istədim (I, 302). məninq şəxs əvəzliyi, ال منک تقارغ ستردی ol məninq tawarığ

satturdı = o mənim malımı satdırdı (II, 195). manqa şəxs əvəzliyi, ال منکا ات بغشالدی ol manqa at bağışladı =o

mənə at bağışladı (III, 295). məni şəxs əvəzliyi, ال منی اغزالدی ol məni oğuzladı = o məni

oğuz saydı (I, 322). mini şəxs əvəzliyi, والس کوزبلنار مينی ا bulnar mini ulas köz =

əsir edər məni xumar göz (I, 130). məndə şəxs əvəzliyi, منــدا تنر قرغالج məndə tınar karğılaç =

məndə dinər qaranquş (I, 499). məndən şəxs əvəzliyi, ال مندن انکدن بردی ol məndən önqdün

bardı = o məndən əvvəl getdi (I, 114). məndin şəxs əvəzliyi, ال مندن يجندی ol məndin yaçandı = o

məndən utandı, həya etdi (III, 76). bən şəxs əvəzliyi, Türklər «mən bardum», suvarlar, qıpçaqlar və

oğuzlar isə «bən bardum» deyirlər (I, 105). sən şəxs əvəzliyi, türklər « سن sən» deyirlər (III, 343), attın əmdi

sən tönqül = atdan indi gəl sən dön, vaz keç (I, 142).

154

səninq şəxs əvəzliyi, سنک ساب کلدی səninq sap kəldi = sənin sıran, sənin növbən gəldi (III, 148).

sanqa şəxs əvəzliyi, من سنکا کلکسادم mən sanqa kəligsədim = mən sənin yanına gəlmək istədim (III, 259).

sa şəxs əvəzliyi, سا اير من sa ayur mən = sənə deyirəm (III, 200).

səni şəxs əvəzliyi, من سنی کرکسادم mən səni körügsədim = mən səni görmək istədim (I, 306).

səndə şəxs əvəzliyi, ر موسندا يرماق با səndə yarmak bar mu = səndə pul varmı (III, 149).

səndən şəxs əvəzliyi, سنــــــدا قجر سندالج səndən kaçar sundılaç = səndən qaçar at quşu (I, 499).

sin şəxs əvəzliyi, سين S i n: sən. Kənçək dilində... Kənçək dilində çox zaman sözlər kəsrə ilə deyilir» (III, 143).

biz şəxs əvəzliyi, بز کلديمز biz kəldimiz = biz gəldik (I, 340). bizninq şəxs əvəzliyi, بوبزنک اوزکشی اول bu bizninq öz kişi = bu

bizim qohumdur, yaxın adamdır (I, 119). bizgə şəxs əvəzliyi, بو نانک ال بزکا کرکلک bu nənq ol bizgə

kərəklig = bu nəsnə bizə lazımlıdır, gərəklidir (I, 484). bizni şəxs əvəzliyi, بزنی تتما آج bizni tutma aç = bizi ac saxlama

(I, 442). siz şəxs əvəzliyi, سيز siz (III, 132). sizinq şəxs əvəzliyi, غجیايـغل سزنک تب اتنـــرينکی تبغ ayğıl: sizinq

tapuğçı ötnür yenqi tapuğ = de ki, sizin xidmətçi yeni əmrə müntəzirdir (I, 377).

sizgə şəxs əvəzliyi, من سيزکا کلکلی من mən sizgə kəligli mən = mən sizə gəlmək üzrəyəm (I, 74).

sizdə şəxs əvəzliyi, ســــزدا بلريقغ sizdə bulur yakığ = sizdə tapar məlhəmi (I, 405).

ol şəxs əvəzliyi, ال انک برال تيشدی ol anınq birlə tayışdı=o onunla sürüşməkdə yarışdı (III, 183).

anınq şəxs əvəzliyi, اننک منکزی اغدی anınq mənqzi ağdı = onun rəngi dəyişdi (I, 134).

anı şəxs əvəzliyi, ل انی اقتا يزتردیا ol anı okta yazturdı = o onu ox atmaqda yanıltdı, çaşdırdı, uddu (III, 107),

155

anqa şəxs əvəzliyi, ال انکا يغاج يرتردی ol anqa yığaç yarturdı = o ona ağac yardırdı (III, 107).

anqar şəxs əvəzliyi, ال انکر يستق يستادی ol anqar yastuk yastadı = o ona yastıq söykədi (III, 271).

anda şəxs əvəzliyi, بزنک اندا بير جرت الغومز بار bizinq anda bir çart alğumuz bar = bizim onda bir az alacağımız var (I, 351).

andan şəxs əvəzliyi, اندن ايدم andan aydım = ondan sonra söylədim (I, 171).

andın şəxs əvəzliyi, ال اندن کسدی ol andın küsdi = o ondan küsdü (II, 40).

olar şəxs əvəzliyi, االربوايشغ اقشتيالر olar bu ışığ ukuştılar = onlar bu işi anlayıb başa düşdülər, bu işi düşündülər (I, 235).

olarda şəxs əvəzliyi, دا قوی سيق الاالر olarda koy sık ol = onlarda qoyun azdır (III, 137).

bu işarə əvəzliyi, بو اراغت ال يتيکو bu urağut ol yənigü = bu qadın doğmaq üzrədir (III, 38), اژن بو bu ajun = bu dünya (I, 144), ,bu böz eni neçə = bu bezin eni nə qədərdir (I بو بوز اينی نجا bu uğur ol böri ulığu = indi qurdun بو اغر ال بری اليغو ,(122ulaşma vaxtıdır (I, 193), bu ış osuğı mundağ بوايش اسغی مندغ= bu işin dəyişməsi belədir (I, 133).

munı işarə əvəzliyi, امـدی منی النک əmdi munı alınq = indi bunu alın (III, 322).

munu işarə əvəzliyi, مونو munu = bu, bunu deməkdir (III, 223). bunı işarə əvəzliyi, بونی اتم دن خمارو بلدم bunı atamdan xumaru

buldım = bunu mən atamdan miras buldum, bu mənə atam-dan miras qalmışdır (I, 436).

munqar işarə əvəzliyi, منکار ايدم munqar aydım = buna söylədim (III, 325).

munda işarə əvəzliyi, ال مندا ال ol munda ol = o buradadır (I, 416).

mundın işarə əvəzliyi, ال مندن برغسق تکل ol mundın barığsak təgül = o buradan getməyi planlaşdırmamışdı (II, 75).

ol işarə əvəzliyi, ال ار ال يقالق تقشغان ol ər ol yawlak tokuşğan = o adam yaman çarpışan, davakar adamdır (I, 492), ال اژن ol ajun = o dünya, axirət (I, 144).

156

anı işarə əvəzliyi, ال انی کشيدن ابيدی ol anı kişidin abıttı=o onu hamıdan saxladı, gizlətdi (I, 257).

anda işarə əvəzliyi, من اندا اردم mən anda ərdim = mən orada idim (I, 171).

andan işarə əvəzliyi, اندن اوستن andan üstün = ondan yuxarı, ondan üstün (I, 170).

bular işarə əvəzliyi, لکانبوالر بوذن ال تتجی تر bular budhun ol tutçı terilgən = bunlar hər zaman [bir yerə] toplaşan bir boydur (I, 493).

eylə işarə əvəzliyi, ايال E y l ə: elə, öylə. Oğuzca. قلغل ايال eylə kılğıl = elə et (I, 174), ال انکر ايال بيردی ol anqar eylə buyurdu =o ona elə buyurdu (III, 182).

andağ işarə əvəzliyi, اتارکيم ارک اندغ andağ ərig kim utar = belə əri kim udar (I, 246), ال اندغ اردی ol andağ ərdi = o elə oldu, elə idi (I, 217).

mundağ işarə əvəzliyi, اش مندغ قيل uş mundağ kıl = iştə, belə et (I, کريکـی منـــدغ اقا ,(111 ögrəyügi mundağ ok = adət belədir ki (I, 213).

kamuğ qeyri-müəyyən əvəzlik, کسشدی تقار قمغ ارن ərən kamuğ ta-war kösəşdi = hamı mal istədi (II, 131), اذلک قمغ کــفردی ödhlək kamuğ küfrədi = zaman tamam zəiflədi (I, 166), ال ـــقق-kaklar kamuğ kölərdi = quru tamam göl oldu, tor رقمغ کالردیpaq bütünlüklə gölməçəyə dönlü (I, 230).

bar+ça qeyri-müəyyən əvəzlik, بری برجا الشدی böri bar+ça ulışdı =bütün qurdlar ulaşdı (I, 237), برجا کلدی الر bar+ça kəldilər =hamısı gəldilər (I, 414), بذون برجا سقلشدی budhun bar+ça sıklışdı = xalq tamam sıxışdı (II, 223).

təg+mə qeyri-müəyyən əvəzlik, تکما ينکاقتن بودن اقلشدی təg+mə yanqaktın budun aklışdı = hər tərəfdən xalq axışdı (I, 277), ار ər təg+mə kılınç kılındı = adam hər cür iş gördü تکما قلنج قلندی(II, 174), تکما ججک اکلدی təg+mə çəçək öküldi =hər bir çiçək yığıldı, bütün çiçəklər yığıldı (II, 278).

tük+əl qeyri-müəyyən əvəzlik, قالن تکال قمتـی kulan tükəl kumut-tı=bütün qulanlar coşdu (I, 256), تکال الغل tükəl alğıl = tam al, hamısını al, bütünlüklə al (I, 410), تکل ياغی تری تغدی tükəl

157

yağı töri toğdı = yağıların tozu qopdu, bütün yağılar qaçdılar (I, 445).

kim sual əvəzliyi, سوزن انک کيم تتار sözin anınq kim tutar = kim onu dinləyər (II, 144).

nə sual əvəzliyi, اغل ناتير بو bu oğul nə ter = bu uşaq nə deyir (I, 142).

neçə sual əvəzliyi, نجا يتک بجاک ارسا اوزسابن ينوماس neçə yitik biçək ərsə, öz sapın yonumas = bıçaq nə qədər iti olsa da, öz sapını yonmaz (I, 386), قجی نجا ال بلسا اذغ انجا يول بليرا awçı neçə al bilsə, adhığ ança yol bilir = ovçu neçə al, hiylə bilsə, ayı o qədər yol bilir (I, 132).

nətək sual əvəzliyi, بک برقی نتک bəg yorıkı nətək = bəyin xasiyyəti, rəftarı necədir (I, 379).

kayu (türkcə) sual əvəzliyi, kayu nənq = hansı şey (I, 105). xayu sual əvəzliyi, خيو xayu = hansı (III, 208). kanı sual əvəzliyi, اغلم قنی oğlum kanı =oğlum hanı, haradadır (III,

221). kanu (arğuca) sual əvəzliyi, kanu = hansı (I, 105). kaç sual əvəzliyi, kaç türlüg nənq = neçə növ əşya (I, 461), قج

,kaç yarmak berdi = neçə, nə qədər pul verdi (I يرماق بيردی337).

kaçan sual əvəzliyi, قجن کرسا انی ترک kaçan körsə anı türk = haçan görsə onu türk (I, 358).

kanda (türkcə) sual əvəzliyi, kanda ərdinq = harada idin (I, 415). xanda (oğuzca, qıpçaqca) sual əvəzliyi, خندا اردنک xanda ərdinq

=harada idin (III, 208). kəndü təyini/qayıdış əvəzliyi, ال کندو ايدی ol kəndü aydı = o özü

dedi (I, 416), يالن کندو اکريسين بلماس، تقی بوينن اکری تير yılan kəndü əgrisin bilməs, təwi boynın əgri ter = ilan öz əyriliyini bilməz, dəvənin boynu əyridir deyər (I, 185).

öz təyini/qayıdış əvəzliyi, ار اوز بتکن ترندی ər öz bitigin türündi = adam öz kitabını və ya məktubunu şəxsən özü dürdü, lülə şəklində bükdü (II, 167), اوز قرتنک قرتن öz kartınq kartan =öz yaranı sağalt; məcazi: həddini aşma (I, 248).

158

d) Adlardan və fellərdən zərf yaradanlar: -ın zərf, ســــــرنلقن ييغليو التن يغار saranlık+ın yığlayu altun yığar =

xəsislikdən aylayaraq altun yığar (I, 481), تقراقن کل tawrak+-ın kəl = tez gəl, davran gəl (I, 455), قتقـــــلقن تبنغل kutkılık+ın tapınğıl = səmimiyyətlə xidmət et (II, 162).

-in zərf, ترکن کل tərk+in kəl = tez gəl (I, 433), ال انی بجاکن سنجدی ol anı biçək+in sançdı = o onu bıçaqla vurdu, bıçaqladı (III, 364).

-un, zərf, süsi ot+un oruldı = (düşmən) əsgəri ot kimi biçildi (I, 242).

-ün zərf, بقل انکار اذکولکن bakkıl anqar edhgülüg+ün = ona yax-şılıqla bax (I, 186).

-la zərf, ال ايشغ ينکيال قلدی ol ışığ yanqı+la kıldı = o, işi yenidən gördü, təkrar başladı (III, 329), ايا قدش اغلنی جنال بغار uya kadaş oğlını çın+la boğar = qardaşı oğlunu gerçəkdən boğar (I, 150).

-yu zərf, kaldım könqül tumlı+yu = könlüm donaraq qaldım (III, 266), yırtın yaka urla+yu = yaxasını yırtıb bağıraraq (I, 237), sıkrıp üni yurla+yu = səsi tutulana qədər qışqıraraq (I, 237).

-yü zərf, Ağdı bulıt kökrə+yü, Yağmur, tolı səkri+yü, Kalık anı ügri+yü, Kança barır bəlgüsüz = Yüksəldi bulud kükrəyərək, Yağış, dolu səyriyərək, Hava onu sürüyərək, Hara gedir, bəlli deyil (I, 362), ulşıp ərən börlə+yü = ərənlər qurd kimi ulaşıb (I, 237).

-miş+çə zərf, تنال بلت ارتنسا اقلک اری کلدرمشجا بلور تنکدا بلت ارتنسا اقکا tünlə bulıt örtənsə, əwlük urı kəldür+mişçə يغی کرمشجا بلورbolur, tanqda bulıt örtənsə, əwgə yağı kir+mişçə bolur = axşam bulud qızarsa, qadın oğlan doğmuş kimi olur, dan üzü bulud qızarsa, evə düşmən girmişə bənzəyir (I, 284).

-ça zərf, ازاقی بلکا انجا ايميش uzakı bilgə an+ça aymış = keçmiş za-man bilgəsi belə demiş[dir] (I, 153), بو انک جا bu anınq ça = bu onun kimi (III, 199).

-çə zərf, ال منک جا ol məninq çə = o mənim kimi (III, 199). -ru zərf, ال يشرو کلدی ol yaş+ru kəldi = o, gizlin gəldi (III, 34), قذش

بقار kadhaş taba ıt kibi kınq+ru bakar تبا ات کبی قينــکرو

159

=qohum-qardaş tərəfə it kimi əyri baxar (III, 27), اقکا سقرو ,əwgə sok+ru kirdim = evə icazəsiz, gizlincə girdim (I کردم418).

-rü zərf, ال انکار تتروبقدی ol anqar tit+rü baktı = o ona dik baxdı, dik-dik baxdı (II, 289).

-sız+ın zərf, بک قلب تقرســزن tawar+sız+ın kalıp bəg = bəy sərvətsiz qalıb (I, 367).

-siz+in zərf, ارنسـزن امکيور ərən+siz+in əmgəyür = ərənsizlikdən əziyyət çəkir (I, 368).

-ın zərf, يلقی يزن اتلنــــور yılkı yaz+ın atlanur = ilxı yazda at olur, atlaşır (I, 309), وز کلکی ياين بلکولک küz kəligi yay+ın bəlgülüg = payızın gəlişi yaydan bəllidir (III, 160), ال قرقمغ ,ol kar kamuğ kış+ın inər = bütün qar qışda yağar (II قيشن انار213).

-lə zərf, تنال يرب کندز سقنور tün+lə yorup kündüz səwnür = gecə ikən yol gedən gündüz sevinər (III, 79).

-din zərf, انکدن نلک يلقرمدنک önq+din nələk yalwarmadınq = nədən öncə yalvarmadın (I, 476).

-dün zərf, انکدن يرت önq+dün yorıt = atını öndən sür (I, 176). -ın zərf, تيذين کلدی بو bu tıdh+ın kəldi = bu vaxtda gəldi, bu vaxt

gəldi (III, 168). -in zərf, ـيـدن تلـم اکندی kid+in təlim ökündi =sonra çox peşman oldu

(I, 246). ok zərf, امدی اق ايدم əmdi ok aydım = elə indicə dedim (I, 112), بيا

.baya ok kəldim = bayaq gəldim (I, 112) اق کلديم-ru zərf, ال نارو اتندی ol na+ru atındı = o, bir tərəfə atıldı,

yuvarlandı (I, 245), ال انکر يغرو يريماس ol anqar yağ+ru yorımas =o onun həndəvərinə yaxın getməz (III, 34).

-ra zərf, رتمغا سقی تشرا جقب تاغغ اتا tamğa suwı taş+ra çıkıp tağığ ötər = damğa suyu kənara çıxıb dağı ötər (I, 420).

-rə zərf, اق کيش اجرا جغل تغل قلدی ok kiş iç+rə çığıl-tığıl kıldı = ox sadaxda, oxdanın içində çığıl-tığıl etdi (I, 392), تکرا الــــب اکرلم təg+rə alıp əgrəlim = dövrəyə alıb mühasirə edək (II, 41).

-ru zərf, قنجا برسا يربز اترو کلر. يالن يربزدن قجار yılan yarpuzdın kaçar, kança barsa, yarpuz ut+ru kəlür = ilan yarpızdan qaçar, hara getsə, qabağına yarpız çıxar (III, 41).

160

-rü zərf, اج بروکل aç, bə+rü kəl = ey, bəri gəl (I, 110). -tın zərf, تکما ينکاقتن بودن اقلشدی təgmə yanqak+tın budun aklışdı

=hər tərəfdən xalq axışdı (I, 277). -ə zərf, کلــنکز ليو اقتمز kəndlər üz+ə çıktımız = şəhərlərin üstünə,

üzərinə çıxdıq (I, 353). -tən zərf, ترو تنکلک تن جقار törü tünqlük+tən çıkar = törə bacadan

çıxar (II, 46).

e) Adlardan və fellərdən fel yaradanlar: -a fel, ار قشالغ دا يزادی ər kışlağda yaz+a+dı = adam yayı qışlaqda

keçirdi (III, 80), ار اش اشادی ər aş aş+a+dı = adam yemək ye-di (III, 237).

-ə fel, ال انک تقارن کجادی ol anınq tawarın küç+ə+di = o onun malına əl qoydu, taladı (III, 240), ال مندا تنادی ol məndə tün+ə+di = o mənim yanımda gecələdi (III, 250).

-u fel, ار بيودی ər bay+u+dı = adam varlandı (III, 251). -ü fel, يير کينکودی yer kinq+ü+di = yer genidi, yer genişləndi (III,

344). -ı fel, برون قندی burun kan+a+dı = burun qanadı». Bir adamın

bədəninin hər hansı bir yeri qanasa, yenə belə deyilir. Əsli « انيدیق kan+ı+dı»dır (III, 251).

-i fel, ت ينيدیاراغ urağut yən+i+di = qadın doğdu (III, 82). -at fel, تای اتتی tay at+at+tı = day at oldu, atlaşdı (I, 250). -ət fel, قيز کرکتی kız körk+ət+ti = qız gözəlləşdi, görklü oldu (II,

324). -ut fel, ال انکار اقن ترتی ol anqar əwin tar+ut+tı = o ona evini dar

elədi (II, 296). -üt fel, بذتیال اغلنی ol oğlını büdh+üt+ti=o, oğlunu oynatdı (II,

296). -ar fel, تلقا الردی talka al+ar+dı = üzüm qızardı (I, 229), کوک بسردی

kök pus+ar+dı = göy dumanlandı, buludlandı, sis bürüdü (II, 113).

-ər fel, کوکردی نانک kög+ər+di nənq = nəsnə göyərdi, göy rəngini aldı (II, 118), کولردی سوڤ köl+ər+di suw = su gölləndi, yığıldı (II, 118).

161

-ğar fel, ال ات سقغردی ol at suw+ğar+dı = o, at suvardı (II, 200), ال .(ol məni at+ğar+dı = o məni ata mindirdi, I, 265 منی اتغردی

-gər fel, ال اتن اقکا اجکردی ol atın əwgə iç+gər+di = o, atını evə çəkdi (I, 266).

-ğır fel, يير تزغردی yer toz+ğır+dı = yerdən toz qopan kimi oldu (II, 191).

-gir fel, ol manqa kəl+gir+di = o mənim yanıma gəlmək istədi (II, 207).

-kar fel, ال انی منکقردی ol anı munq+kar+dı = o onu iztiraba, sıxıntıya saldı (III, 345).

-kər fel, ال ايشغ تبکردی ol ışığ tüp+kər+di = o, işin əslini, kökünü araşdırdı və izinə düşdü (II, 192).

-da fel, ال انی بغدادی ol anı bağ+da+dı = güləşdə onu sarmaya saldı, onun ayağına sarma verdi (II, 342).

-də fel, ال منی اندادی ol məni ün+də+di = o məni çağırdı, hayladı (I, 300).

-ta fel, بک انی اقتتی bəg anı ok+ta+t+tı = bəy ona ox atdırdı (I, 291).

-la fel, ال انی قرنالدی ol anı karın+la+dı = o onun qarnına vurdu (III, 302), ال انی اغزالدی ol anı oğuz+la+dı = o onu oğuz saydı, oğuzlara nisbət qıldı (III, 302), ال انی قلجالدی ol anı kılıç+la+dı = o onu qılıncladı, qılıncla vurdu (III, 302), بامق ,pamuk uruğ+la+dı = pambığı çiyiddən ayırdı (III ارغالدی tənqri məni ağır+la+dı = tanrı məni تنکری منی اغرالدی ,(302əzəzlədi» (III, 302), ار تاغدا ييالدی ər tağda yay+la+dı =adam dağda yayladı (III, 277), انکاک بزاغوالدی inqək buzağu+la+dı = inək buzov doğdu, buzovladı (III, 82), قش بالالدی kuş bala+la+dı = quş balaladı (III, 82).

-lə fel, ال انی بکرالدی ol anı bögür+lə+di = o onun böyrəyinə vurdu (III, 302), ال انی جکالدی ol anı çigil+lə+di = o onu çigillərə nisbət qıldı, çigil saydı (III, 302), يشقا ارتاالدیار ا ər ışka ertə+lə+di = adam işə erkən, ertədən başladı (I, 332), ارسالن ال قيزن ,arslan ənük+lə+di = aslan balaladı (I, 326) انکالدی ol kızın əgət+lə+di = o, qızına cariyə verdi, qızı ilə ər اکتالدیevinə cariyə göndərdi (I, 319).

162

-la+n fel, ار اتغ قيزلندی ər atığ kız+lan+dı = adam atı bahalı hesab etdi (III, 191), ال انی قيزلندی ol anı kız+lan+dı = o onu öz qızlarından biri saydı, öz qızları yerində tutdu (III, 191), تاغ ağ tıt+lan+dı = dağ şam ağacı ilə örtüldü, ağaclandı تيتلندی(III, 191), ار اتلندی ər at+lan+dı = adam atlandı, ata mindi (I, 288).

-lə+n fel, ار تلکولندی ər tilkü+lən+di = adam tülküləndi, yaltaqlandı (III, 194), کشی کربيلندی kişi kirpi+lən+di = adam sərtləşərək kirpi kimi büzüldü və qaş-qabaq tökdü (III, 193), ار برکلندی ər bürgə+lən+di = adam qəzəbindən birə kimi sıçradı, birələndi (III, 194).

-la+ş fel, االر اکی برال تتلشدی olar ikki birlə tat+laş+dı=onlar ikisi birlikdə tatca, farsca danışdılar (II, 215),ال اکی بال سجلشدی ol ikki bilə saç+laş+dı = onlar ikisi saçlaşdı (II, 222).

-lə+ş fel, ال منک برال کزلشدی ol məninq birlə köz+ləş+di =o mənimlə göz-gözə baxmaqda yarışdı (II, 229), ال منک برال اشلشدی ol məninq birlə iş+ləş+di=o mənimlə işdə yarışdı». Yardım da belədir (I, 276), االر اکی ارلشدی olar ikki ər+ləş+di=onlar ikisi ər olmaqda yarışdılar (I, 276).

-la+t fel, ال ات تزلتی ol ət tuz+lat+tı = o, ət duzlatdı (II, 326), ال انی ol ال اتن تغلتی ,ol anı taş+lat+tı = o onu daşlatdı (II, 326) تشلتیatın tağ+lat+tı = o, atını dağlatdı (II, 327), ال منکا اقق اقلتی ol manqa ıwık aw+lat+tı = o mənə geyik ovlatdırdı (I, 259).

-lə+t fel, ال انی سنلتی ol anı sən+lət+ti = o ona «sən» dedirtdi (II, -bu yer anı ig+lət+ti = bu yer onu xəs بو يير انی اکلتی ,(39tələndirdi (I, 295).

-sı fel, سرکا سقسدی sirkə suw+sı+dı = sirkənin tündlüyü azaldı (III, .üzüm açığ+sı+dı = üzüm turşudu (I, 307) ازم اجغسيدی ,(258

-si fel, اشج کنکرسيدی aşıç kənqir+si+di = qazanın dibi yandı, qa-zandan iy yüksəldi (I, 354).

-sin fel, ال بواقنی اقسندی ol bu əwni əw+sin+di = o bu evi öz evi saydı, oraya yerləşdi (I, 286), اغل ارسندی oğul ər+sin+di =uşaq böyüyüb kişiləşdi (I, 286).

163

-(a)dh fel, ار تملغقا بوذتی ər tumluğka bu+dh+tı = adam soyuqda buydu, dondu və öldü (III, 377), ينکلق اغلی يوقاذور، اذکواتی قلير yalnquk oğlı yok+adh+ur, edhgü atı kalır = adəm oğlu ölər, yaxşı adı qalar (III, 332).

-ədh fel, اغالن بلکاذتی oğlan bilg+ədh+ti = uşaq ağıllandı (II, 325), راغول ارذسا اتا تنو oğul ər+ədh+sə, ata tınur = oğul yetişsə, ata

dincələr (I, 250). -a fel, قبزادی kupz+a+dı = qopuz çaldı (I, 69). -ə fel, تبزادی təpz+ə+di = həsəd etdi (I, 69) -t fel, ترغ ارتی tarığ arı+t+tı = taxıl təmizlədi (I, 69), تون قرتی ton

kuru+t+tı = paltar qurutdu (I, 69). -çur fel, يغمر تمجردی yağmur tam+çur+dı = yağış səpələdi (II, 189). -çür fel, ال اکی ار ککجردی ol ikki ər kik+çür+di = o, iki adamı bir-

birinin üzərinə salışdırdı (II, 206). -çuk fel, ار تنجقتی ər tun+çuk+tı = adam tıncıxdı (II, 232), سغر

soğur tun+çuk+tı = ada dovşanı qış yuxusu üçün öz تنجقتیyuvasına çəkildi (II, 232).

-dı fel, ات الد الديدی at ul+dı+dı = at nalsız, yalınayaq qaldı (I, 300), ol kılıç kun+dı+dı = o, parlatğıcla qılınc ال قلج قنديدیparıldatdı (III, 253).

-di fel, ال ينجو اقديدی ol yinçü əw+di+di = o, inci yığdı, topladı (I, 300).

-ıl fel, məchul növ, بتک اقلدی bitik ok+ıl+dı = kitab oxundu (I, 244).

-il fel, məchul növ, سوڤ کجلدی suw keç+il+di = su keçildi (II, 158). -ul fel, məchul növ, کيک تتلدی keyik tut+ul+dı = geyik tutuldu (II,

146). -ül fel, məchul növ, کرلدی نانک kör+ül+di nənq = nəsnə görüldü (II,

159). -ın fel, məchul növ, بتک اقندی bitik ok+ın+dı = kitab oxundu (I,

248). -in fel, məchul növ, تری تلندی təri til+in+di = dəri uzununa zol-zol

kəsildi (II, 169).

164

-un fel, məchul növ, يتک بلندی yitük bul+un+dı = itik tapıldı (II, 165).

-ün fel, məchul növ, تزلندی يير tüzl+ün+di yer = yer düzləndi, hamarlandı (II, 244).

-la+l fel, məchul növ, کيک اقللدی keyik aw+la+l+dı=geyik ovlandı (I, 317), کنکلک بغمقللدی könqlək boğmak+la+l+dı= köynək düymələndi (III, 305).

-lə+l fel, məchul növ, قوی اتللدی koy ət+lə+l+di=qoyun ət edildi (I, ər tawarı üp+lə+l+di = adamın malı talan ار تقاری ابللدی ,(316edildi (I, 316), ايش اشللدی iş iş+lə+l+di = iş işləndi (I, 317).

-duk fel, məlum növ, بلدقتی نانک bul+duk+tı nənq = nəsnə tapıldı (II, 231).

-dük fel, məlum növ, بلماذک کشيدا ييک بلمش ياک bilmiş yek bilmə+dük kişidə yeg = tanıdığın şeytan tanımadığın adam-dan yaxşıdır (III, 159).

-ık fel, məlum növ, , يغی سنجقتی yağı sanç+ık+tı =düşmən yenildi, məğlub oldu (II, 232), اراجيقدی ər aç+ık+dı = adam acdı (I, 239).

-ik fel, məlum növ, تون کرکتی ton kir+ik+ti = paltar kirləndi (II, 143).

-uk fel, məlum növ, ييلقی يتقدی yılkı yut+uk+dı = ilxı quraqlıqdan lap arıqladı, bir dəri, bir sümük qaldı (I, 70), قلج تتقتی kılıç tut+uk+tı = qılınc paslandı (II, 143).

-ük fel, məlum növ, قوی بلکتی koy böl+ük+ti = qoyun bölüklərə ayrıldı (II, 144).

-n fel, qayıdış növ, ال سجن ترندی ol saçın tara+n+dı = o, saçını daradı, başqasının köməyi olmadan özü daradı (II, 166). .ər arı+n+dı = adam təmizləndi, yuyundu (I, 246) ارارندی

-ın fel, qayıdış növ, ال يرماقن الندی ol yarmakın al+ın+dı = o, pulunu başqasının köməyi olmadan özü aldı (I, 71).

-in fel, qayıdış növ, ار ايشن بلندی ər ışın bil+in+di = adam işini bildi (II, 165), ار يازقن بلندی ər yazukın bil+in+di = adam suçunu anladı, söylədi, boynuna aldı, etiraf etdi (I, 165).

165

-un fel, qayıdış növ, بک منی اغل تتندی bəg məni oğul tut+un+dı = bəy məni oğulluğa qəbul etdi (II, 165), ار کيک تتندی ər keyik tut+un+dı = adam təkbaşına geyik tutdu (II, 165), ال اوزن-ol özin ur+un+dı = o, bir işə peşman olduğu üçün öz ارندیözünü döydü (I, 246).

-ün fel, qayıdış növ, تکندی تکون ,ol tügün tüg+ün+di = o ال təkbaşına düyün düydü (II, 165), ال اوزن اکندی ol özin ög+ün+di = o özünü öydü, öyündü (I, 248).

-l fel, qayıdış növ, ار ترآا بيللدی ər tərkə bələ+l+di = adam tərə bələndi, tərə batdı, tərlədi (III, 189).

-ıl fel, qayıdış növ, اسرک اذلدی əsrük adh+ıl+dı = sərxoş ayıldı (I, 245).

-il fel, qayıdış növ, سوتلم ارکلدی sü təlim irk+il+di = çox əsgər top-landı (I, 284).

-ul fel, qayıdış növ, ييرايلدی yer oy+ul+dı = yer oyuldu, çuxurlaşdı (I, 279).

-ül fel, qayıdış növ, ار افکا سندا ارلدی ər öpkəsində ür+ül+di = adam qəzəbindən şişdi, qabardı (I, 242).

-ş fel, qarşılıqlı-müştərək növ, ال انکر اون الکشتی ol anqar un əlgə+ş+ti = o, un ələməkdə ona kömək etdi (I, 275).

-ış fel, qarşılıqlı-müştərək növ, ال منکا يير قزشدی ol manqa yer kaz+ış+dı = o mənə yer qazmaqda kömək etdi (II, 130), ال ol anınq birlə tawrat+ış+dı = o, davranmaqda انک برال تقرتشدی(hansımız daha sürətliyik deyə) onunla yarışdı (II, 341), ال ol anqar tügün yaz+ış+dı=o ona düyün انکار تکون يزشدیaçmaqda kömək etdi. Yarışma da belədir (III, 69).

-iş fel, qarşılıqlı-müştərək növ, ال منک برال ينجو تزشدی ol məninq birlə yinçü tiz+iş+di = o mənimlə inci düzməkdə yarışdı (II, 130).

-uş fel, qarşılıqlı-müştərək növ, ال منکا اڤ بزشدی ol manqa əw boz+uş+dı = o mənə çadır sökməkdə yardım etdi, evi sökməkdə kömək etdi (II, 130).

-üş fel, qarşılıqlı-müştərək növ, ال منک برال کرشدی ol məninq birlə kör+üş+di = o mənimlə göz-gözə gəldi (II, 129), ال منکا يير

166

,ol manqa yer tüz+üş+di = o mənə yeri düzəltməkdə تزشدیhamarlamaqda kömək etdi (II, 130).

-ruş fel, qarşılıqlı-müştərək növ, االر منک برال سقدا جمرشدی olar məninq birlə suwda çum+ruş+dı = onlar mənimlə birlikdə suya dalmaqda, cummaqda yarışdılar (II, 216), ال انکر قسماق ol anqar kısmak kıs+ruş+dı = o ona üzəngi qayışını قسرشدیqısaltmaqda, gödəltməkdə kömək etdi (II, 225).

-rüş fel, qarşılıqlı-müştərək növ, االر اکی تون کذرشدی olar ikki ton kedh+rüş+di = onlar ikisi bir-birinin paltarını geyindilər (II, 228).

-la+ş fel, qarşılıqlı-müştərək növ, االر اکی قنقلشدی olar ikki konuk +laş+dı = onlar ikisi bir-birinə qonaq oldular (II, 257).

-lə+ş fel, qarşılıqlı-müştərək növ, شدیال منک برال کزل ol məninq birlə köz+ləş+di = o mənimlə göz-gözə baxmaqda yarışdı (II, bir nənq birgə tənq+ləş+di = bir بير نانک بيرکا تنکلشدی ,(229nəsnə o biri ilə tənləşdi, bərabərləşdi (III, 345).

-t fel, icbar növ, ال قوزی بلتی ol kuzı bula+t+tı = o, quzunu qazanın buğunda bişirtdi (II, 302), ال کباک جلتی ol kəpək çıla+t+tı = o, kəpəyi islatdırdı (II, 302), ال بجاک بلتی ol biçək bilə+t+ti = o, bıçaq itilətdi (o, bıçağın itilənməsini və bülöv ağzına çəkilməsini əmr etdi, II, 302), تنتی ال قنقغ اقدا ol konukuğ əwdə tünə+t+ti=o, qonağı evdə gecələtdi (II, 304).

-ıt fel, icbar növ, بک انک بينن جبتی bəg anın boynın çap+ıt+tı = bəy onun boynunu vurdurdu (II, 293), ال انی قجتی ol anı kaç+ıt+tı = o onu qaçırtdı (II, 294).

-it fel, icbar növ, ال ترغ اکتی ol tarığ ək+it+ti = o, toxum əkdirdi (I, 255),

-ut fel, icbar növ, ال منکا يغرقان اشتی ol manqa yoğurkan aş+ut+tı =o mənim üstümə yorğan ötrdürdü, yorğan örtməyi əmr etdi (I, 253).

-üt fel, icbar növ, ار سجن يلتی ər saçın yül+üt+ti = adam saçını düzəltdirdi, təraş etdirdi (II, 307).

-ir fel, icbar növ, ياغنی تريکا سنکردی yağnı tərigə sinq+ir+di = yağı dəriyə hopdurdu, yedirtdi (III, 340).

167

-ur fel, icbar növ, ال انی قجردی ol anı kaç+ur+dı = o onu qaçırtdı (II, 120).

-ür fel, icbar növ, ال انی کجردی ol anı keç+ür+di = o onu keçirtdi (II, 120).

-ğur icbar növ, ال اتغ ترغردی ol atığ tur+ğur+dı = o, atı durdurdu, zəiflətdi, durğunlaşdırdı, arıqlatdı (II, 191).

-gür fel, icbar növ, ال اقکا بتک اتکردی ol əwgə bitik öt+gür+di = o, evə məktub yolladı (I, 266).

-kür fel, icbar növ, ال انکر ات تتکردی ol anqar ıt tüt+kür+di = o ona it(ini) qısqırtdı (II, 109).

-ğur+t fel, icbar növ, icbarın icbarı, من انی تذغرتم mən anı todh+ ğur+t+tum = mən onu doyurtdum (I, 254), انک اتن ارغرتی anınq atın ar+ğur+t+tı = onun atını yordurdu (I, 268).

-ğur+tur fel, icbar növ, icbarın icbarı, ارغرتردی ar+ğur+tur+dı = [yordurtdurdu] (I, 268).

-kür+tür fel, icbar növ, icbarın icbarı, اشکرتردی üş+kür+tür+di =[xatırlatdırdı] (I, 268).

-dur fel, icbar növ, ال منکا اتماکک ياغقا مندردی ol manqa ətməgig yağka man+dur+dı = o mənə çörəyi yağa batızdırdı (II, 208).

-dür fel, icbar növ, ال منکا ات مندردی ol manqa at mün+dür+di = o mənə at minməyi əmr etdi (II, 208).

-tur fel, icbar növ, من اندن يرماق التردم mən andan yarmak al+tur+dum = mən ondan pul aldırdım (I, 264).

-sık fel, təsirsiz fel, ارارسقدی ər ar+sık+dı = adam aldadıldı (I, 70). -sik fel, təsirsiz fel, قجغی ار يتسکتی kaçığay ər yet+sik+di = qaçan

adama yetildi (III, 115), ال اربلسکتی ol ər bil+sik+ti = o adamın gizlətdiyi şey və özü bilindi, faş oldu, üzə çıxarıldı (I, 71).

-suk fel, təsirsiz fel, ارسيسقدی ər soy+suk+dı = adama soyuq dəydi (I, 70), ار يغی قا تتسقدی ər yağıka tut+suk+dı = adam düşmənə əsir düşdü, tutuldu, yaxalandı (II, 231).

-uz fel, təsirli fel, ار سوڤ تمزدی ər suw tam+uz+dı = adam su damlatdı (II, 180).

168

-üz fel, təsirli fel, اراغت اغلنکا سوت امزدی urağut oğlınqa süt əm+üz+di = qadın uşağına süd əmizdirdi (I, 230).

-duz fel, təsirli fel, ال تقار الدزدی ol tawar al+duz+dı = o, malı əlindən aldırdı, onun malı soyuldu (II, 120).

-düz fel, təsirli fel, ال منکا ايش بلدزدی ol manqa ış bil+düz+di = o mənə iş bildirdi, öyrətdi (II, 212).

-tür fel, icbar növ, ال انکر يرماق اکتردی ol anqar yarmak ök+tür+di = o ona pul yığmağı əmr etdi (I, 263).

-mış fel, keçmiş zaman, اقکا برمش əwgə bar+mış = mənim xəbərim olmadığı halda evə gəlmiş (II, 77).

-miş fel, keçmiş zaman, ال منکا کلمش ol manqa kəl+miş = mənim xəbərim olmadan mənim yanıma gəlmiş (II, 77).

-dı fel, keçmiş zaman, ال جقماق جقدی ol çakmak çak+dı = o, çaxmaq çaxdı (I, 45), بک ايل الدی bəg el al+dı = bəy el aldı, ölkə tutdu (I, 220).

-di fel, keçmiş zaman, ا الندیکيک تزقق keyik tuzakka ilin+di = geyik tələyə düşdü (I, 250), تکما ججک اکلدی təgmə çəçək ökül+di = hər növ çiçək yığıldı (II, 278).

-tı fel, keçmiş zaman, کون بتی kün bat+tı = günəş batdı (II, 290), ال ,ol manqa bitik okıt+tı = o mənə kitab oxutdu (I منکا بتک اقتی közdən yaş sawruk+tı = gözdən yaş کوزدن ياش سقرقتی ,(255sovruldu (II, 232).

-ti fel, keçmiş zaman, ار سوڤ کجدی ər suw keç+ti = adam su keçdi (II, 120).

-r fel, indiki zaman, امالرمن əmlə+r mən = dərmanlayıram (I, 310). -ar fel, indiki zaman, اذنــــو کلب بقرمن udhnu kəlip bak+ar mən

=oyanaraq gəlib baxıram (III, 188). -ər fel, indiki zaman, سزکارمن sezik+ər mən = sezirəm (II, 144). -ır fel, indiki zaman, قنجا بريربلکوسوز kança bar+ır bəlgüsüz = hara

gedir, bilinmir, bilinməz (I, 362). -ir fel, indiki zaman, کلير kəl+ir = gəlir (I, 75). -ur fel, indiki zaman, من تنکريکا سغنورمن mən tənqrigə sığın+ur

mən = mən tanrıya sığınıram (II, 171).

169

-ür fel, indiki zaman, سزلتور من sizlət+ür mən = siz deyə xitab etdirirəm (II, 329).

-yur fel, indiki zaman, اکلر يمـا سقريور / ارات منــن يقريور ər at mənin yawra+yur, iglər yəmə sawrı+yur = ər və at məndə sağlam olur, xəstəliklər yenə azalır, seyrəlir (III, 254).

-yür fel, indiki zaman, کجايراذک منـــی üdhük məni küçə+yür = eşq mənə zülm edir (III, 240).

-ğay fel, qəti gələcək zaman, ال يا قرقای ol ya kur+ğay = o, yay qu-racaq (II, 82), ال اقکا برغای ol əwgə bar+ğay = o, evə gedəcək (II, 82).

-kay fel, qəti gələcək zaman, ال سوت ساغقای ol süt sağ+kay = o, süd sağacaq (II, 82).

-gəy fel, qəti gələcək zaman, ال منکا کلکای ol manqa kəl+gəy = o mənim yanıma gələcək (II, 82), ال يرماق تيرکای ol yarmak ter+gəy = o, pul yığacaq (II, 82).

-ğalır fel, yaxın gələcək zaman, من برغالر من mən bar+ğalır mən =mən getmək üzrəyəm, gedə-getdəyəm (II, 82), من ترغالر من mən tur+ğalır mən = mən qalxmaq üzrəyəm, qalxa-qalxdayam (II, 82), ال يا قرغالر ol ya kur+ğalır = o, yay qur-maq üzrədir, o indicə yay quracaq (II, 82).

-kalır fel, yaxın gələcək zaman, ال تاغقا اغقالر ol tağka ağ+kalır =o, dağa çıxmaq üzrədir, lap çıxa-çıxdadır (II, 82).

-gəlir fel, yaxın gələcək zaman, ال اقکا کرکا لر ol əwgə kir+gəlir = o, evə girmək üzrədir, girə-girdədir (II, 82), ال يرماق تيرکالر ol yarmak ter+gəlir=o, pul yığmaq üzrədir, yığa-yığdadır (II, 83).

-ar fel, qeyri-qəti gələcək zaman, قررمن kur+ar mən = quraram (II, 81, türklərdə), من يا قررن mən ya kur+ar+an = mən yay qura-ram (oğuzlarda, II, 82).

-ər fel, qeyri-qəti gələcək zaman, کلر kül+ər = gülər (türklərdə, II, ,mən kül+ər+ən = mən gülərəm (oğuzlarda, II من کلرن ,(6082).

-ır fel, qeyri-qəti gələcək zaman, برير bar+ır = gedər (II, 61).

170

-ir fel, qeyri-qəti gələcək zaman, من کلران mən kəl+ir+ən = mən gələrəm (oğuzlarda, II, 82).

-ur fel, qeyri-qəti gələcək zaman, ال يقارو ترر ol yokaru tur+ur = o, ayağa qalxar (II, 60).

-əyin fel, əmr şəkli, جيق ات کراين çık et kör+əyin = hələ bir səsin çıxsın görüm, kişisən, səsini çıxar (III, 137).

-alım fel, əmr şəkli, قـقـرلـــم اتـز اجـب ottuz içip kıkr+alım = üç dəfə içib qışqıraq (I, 198), قلقن سنکون جمشلم kalkan, sünqün çumş+alım = qalxanla, süngü ilə vuruşaq (I, 433), قينــب ينا ,kaynap, yana yumş+alım = qaynayıb yenə yumşalaq (I يمشلمقنلـمبـذرم قلـب ا ,(433 bədhrəm kılıp awn+alım = bayram edib ovunaq (I, 293).

-əlim fel, əmr şəkli, يقار قـبـب سکرلــم yokar kopup səgr+əlim = yuxarı tullanaq (I, 198), ارسلـن ليو ککرلــم arslan layu kökr+əlim = aslan kimi kükrəyək (I, 198), سقنلمقجتی سقنج kaçtı sakınç, səwn+əlim = qaçdı kədər, sevinək (I, 198), تکرا təgrə alıp əgr+əlim=dövrəyə alıb mühasirə edək الــــب اکرلم(II, 41), اتن تــــشب يکـرالم attın tüşüp yügr+əlim = atdan düşüb yüyürək (II, 41), لمققــــــرب اتغ کمش kıkrıp atığ kəmş+əlim = qışqıraraq at sürək (I, 433).

-ğıl fel, əmr şəkli, سقغرغل suwğar+ğıl = suvar, suvarginən (II, 66). -gil fel, əmr şəkli, اقکا کرکل əwgə kir+gil = evə gir, girginən (II,

.yarmak tər+gil = pul yığ, yığginən (II, 66) يرماق ترکل ,(66-kıl fel, əmr şəkli, تاغقا اغقل tağka ağ+kıl = dağa çıx, çıxginən (II,

سوت سغقل ,(66 süt sağ+kıl = süd sağ, sağginən (II, 66). -ınq fel, əmr şəkli, برنک barınq = gediniz (türklərdə nəzakət

forması, III, 322), امــــدی منی النک əmdi munı alınq = indi bu-nu alın (oğuzlarda, III, 322).

-inq fel, əmr şəkli, امکاک منک بلنک əmgək məninq bil+inq = əmək mənimdir, bunu bilin (oğuzlarda, III, 322).

-ınq+lar fel, əmr şəkli, برينکالرا کيکو bar+ınq+lar ikigü = ikiniz gedin (III, 322), کالر قمغبرين bar+ınq+lar kamuğ = hamınız gedin (III, 322).

171

-nq+ız fel, əmr şəkli, اقلــب منی قيمنکز awlap məni koyma+nq+ız =ovlayıb məni buraxmayınız (oğuzlarda nəzakət forması, II, ayık ayıp kayma+nq+ız = söz verib ايـــــق ايب قيمنکز ,(66sözdən qaçmayınız (oğuzlarda nəzakət forması, II, 66).

-sun fel, əmr şəkli, برسن نرو bar+sun naru = getsin o yana (II, ,yol oğur bol+sun = yol uğurlu olsun (I يول اغربلسون ,(204 kadhğu yəmə sawıl+sun = qayğı yenə قذغو يما سقلســـون ,(126sovulsun (I, 168).

-sün fel, əmr şəkli, کلسون kəl+sün = gəlsin (II, 80), اندک کشی تيتلسون əndik kişi titil+sün = axmaq adam ayılsın (I, 168), ايــل تـرو ,el törü yitil+sün = yurda nizam yayılsın (I, 168) يتلســــون ,toklı böri yetil+sün=quzu qurdla otlasın (I تـقلی بـری يتيلسون168).

-ma fel, əmr şəkli, الما alma = alma (I, 226), الما ılma = enmə (I, .bar+ma+sun = getməsin (II, 80) برماسون ,(226

-mə fel, əmr şəkli, کلماسون kəl+mə+sün = gəlməsin (II, 80). -ma+nq+lar fel, əmr şəkli, ربرمانک ال bar+ma+nq+lar = getməyin

(II, 80), ترمانکالر tur+ma+nq+lar = getməyin, qalxmayın (II, 80).

-sa fel, şərt şəkli, کراک بلسا قيز الير kərək bol+sa kız alır = lazım olsa qız, yəni bahalı alar (III, 322), انکدز بلسا ات الماس anqduz bol+sa, at ölməs = andız olsa, at ölməz (I, 175).

-sə fel, şərt şəkli, اما کلسا قت کلير uma kəl+sə, kut kəlir = qonaq gəlsə, qut gələr (I, 156), قلنک بيرسا قيز الير kalınq ber+sə kız alır = başlıq versə qız alar (III, 322), ام بلسا ار الماس im bil+ sə, ər ölməs = bəlgə bilsə ər ölməz (I, 112).

-sar fel, şərt şəkli, بشمسار بوز قش تتار buşma+sar boz kuş tutar = (ovçu) bezməsə boz quş tutar (II, 40).

-sər fel, şərt şəkli, ايقمسارارونک قش تتار ewmə+sər ürünq kuş tutar = tələsməsə ağ quş tutar (II, 40).

-sir fel, arzu şəkli, ار کلسردی ər kül+sir+di=adam özünü gülümsər göstərdi, II, 207).

-sa fel, arzu şəkli, ارقاغونسادی ər kağun+sa+dı = adamın ürəyi qo-vun istədi (I, 305), ال اق اتسادی ol ok at+sa+dı = o, ox atmaq

172

istədi (I, 302), دیار قبغ اجسا ər kapuğ aç+sa+dı = adam qapını açmaq istədi (I, 303).

-sə fel, arzu şəkli, ارجنشترکسادی ər çiniştürük+sə+di = adamın ürəyi çiniştürük istədi (I, 305), من انی ابسادم mən anı öp+sə-+dim = mən onu öpmək istədim (I, 302), ال سوڤ اجسادی ol suw iç+sə+di = o, su içmək istədi (I, 303).

-msin fel, arzu şəkli, ال بجاک بلمسندی ol biçək bilə+msin+di = o, özünü elə göstərdi ki, guya bıçaq itiləyir (II, 259),

-ımsın fel, arzu şəkli, ار سوف قا قرمسندی ər suwka kar+ımsın+dı =adam özünü boğazında su qalan kimi göstərdi (II, 259).

-imsin fel, arzu şəkli, ال اقکا کرمسندی ol əwgə kir+imsin+di = o, özünü guya evə girən kimi göstərdi (II, 259), ال يرماق ترمسندی ol yarmak tər+imsin+di = o, özünü guya pul yığan kimi gös-tərdi (II, 259).

-umsın fel, arzu şəkli, ال انی قجرمسندی ol anı kaçr+umsın+dı = o, gerçəkdən qaçırmadığı halda onu qaçırırmış kimi göründü (II, 260).

-ümsin fel, arzu şəkli, ال انک يا زقن کجرمسندی ol anınq yazukın keçr+ümsin+di = o, əslində bağışlamadığı halda onun güna-hını bağışlayan kimi göründü (II, 260).

-ası fel, lazım şəkli, بو يا قراسی اغر تکل bu ya kur+ası oğur təgül = bu, yay qurası zaman deyil (II, 83), بو تراسی يير تکل bu tur+-ası yer təgül = bu, durulası yer deyil (II, 83).

-əsi fel, lazım şəkli, ال بزکا کلسی بلدی ol bizgə kəl+əsi boldı =o bizə gələsi oldu (II, 84).

-ğu fel, vacib şəkli, بو يا قرغو اغر ارماس bu ya kur+ğu oğur ərməs =bu, yay qurmalı (quracaq, qurulacaq, qurası) vaxt deyil (II, 83).

-gü fel, vacib şəkli, رکو اوذ البو اقکا ک bu əwgə kirgü ödh ol = bu, evə girmə vaxtıdır (II, 84).

Qeyd: qısalıq naminə xəbər şəklini cədvəllə veririk – t.=türklər, o.=

oğuzlar deməkdir.

173

Cədvəl 1. DLT-də I-II-III şəxsdə (tək) xəbər şəklinin cədvəli Zaman Mən Sən Ol İndiki zaman

bar+ır mən kəl+ir mən

bar+ır sən kəl+ir sən

bar+ır ol kəl+ir ol

Nəqli keç./z.

bar+mış mən kəl+miş mən

bar+mış sən kəl+miş sən

bar+mış ol kəl+miş ol

Şühudi keç./z.

bar+dım (t.) bar+duk (o.)

bar+dınq (t.) bar+duk (o.)

bar+dı (t.) bar+duk (o.)

Gələcək zaman

bar+ğay mən kəl+gəy mən

bar+ğay sən kəl+gəy sən

bar+ğay ol kəl+gəy ol

Yaxın gəl./z.

bar+ğalır mən kir+gəlir mən

bar+ğalır sən kir+gəlir sən

bar+ğalır ol kir+gəlir ol

Müzare şəkli

bar+ır mən (t.) mən bar+an (o.) mən külər+ən (o.)

bar+ır sən (t.) sən bar+an (o.) sən külər+ən (o.)

bar+ır ol (t.) ol bar+an (o.) ol külər+ən (o.)

İnkar şəkli

bar+mas mən (t.-o.) bar+ma+du (o.)

barmas sən (t.-o.) bar+ma+du (o.)

ol bar+mas (t.-o.) bar+ma+du (o.)

Cədvəl 2. DLT-də I-II-III şəxsdə (cəm) xəbər şəklinin cədvəli Zaman Biz Siz Olar

İndiki zaman

bar+ır+ız kəl+ir+iz

bar+ır+sız kəl+ir+iz

bar+ır+lar kəl+ir+lər

Nəqli keç./z.

bar+mış+ız kəl+miş+iz

bar+mış+sız kəl+miş+siz

bar+mış+lar kəl+miş+lər

Şühudi keç./z.

bar+dı+mız (t.) bar+duk (o.)

bar+dı+nqız (t.) bar+duk (o.)

bar+dı+lar (t.) bar+duk (o.)

Gələcək zaman

bar+ğay biz kəl+gəy biz

bar+ğay siz kəl+gəy siz

bar+ğay olar (?) kəl+gəy olar

Yaxın gəl./z.

bar+ğalır+ız kir+gəlir+iz

bar+ğalır+sız kir+gəlir+siz

bar+ğalır+lar kir+gəlirlər

Müzare şəkli

bar+ır+ız (t.) biz bar+an (o.) biz kül+ər+ən (o.)

bar+ır+sız (t.) siz bar+an (o.) siz kül+ər+ən (o.)

bar+ır+lar (t.) olar bar+an (o.) olar kül+ər+ən (o.)

İnkar şəkli

bar+mas+mız (t.) bar+ma+du (o.)

bar+mas+sız (t.) bar+ma+du (o.)

bar+mas+lar (t.) bar+ma+du (o.)

-mak feli isim, məsdər, الماق al+mak = almaq (I, 220).

174

-mək feli isim, məsdər, بيرماک ber+mək = vermək (III, 177). -ık feli isim, hərəkət adı, منک يرقم نتک məninq yor+ık+ım nətək

=mənim gedişim, rəftarım necədir (II, 63), سنک يرقنک نتک səninq yor+ık+ınq nətək = sənin gedişin, rəftarın necədir (II, anınq yor+ık+ı nətək = onun gedişi, rəftarı انک يرقی نتک ,(63necədir (II, 63).

-ığ feli isim, hərəkət adı, انک ايش قلغی بلکولک anınq ış kıl+ığ+ı bəlgülüg = onun iş işləməsi məşhurdur (II, 63), سکل تنغی ارتق sökəl tın+ığ+ı artak = xəstənin nəfəs alması pisdir (II, 63).

-ig feli isim, hərəkət adı, انک يرماق تيرکی کور anınq yarmak tər+ig+i kör = onun pul yığmasını gör (II, 64), اتاز کلکی برکجيک taz kəl+ig+i börkçigə = keçəlin gələsi yeri börkçü, papaqçı dükanıdır (II, 64).

-ış feli isim, hərəkət adı, قجش بلسا قيا کرماس kaç+ış bolsa, kıya körməs = qaça-qaç olsa, heç kim bir-birinə baxmaz (I, 372), ol ışta çık+ış yok = o işdə bir çıxar, mənfəəət ال ايشتا جقش يوقyoxdur (I, 372).

-iş feli isim, hərəkət adı, کلش برش kəl+iş bar+ış «gediş-gəliş» (I, al+ış ber+iş = bir haqqı almaq, bir haqqı لش بيريش ,(373vermək (I, 132).

-uş feli isim, hərəkət adı, تقش اجـرا ارش بردم tok+uş içrə ur+uş ber-dim = savaşa girib vuruşdum (II, 118).

-üş feli isim, hərəkət adı, سکش sög+üş «söyüş, söymə, söyüşmə» (I, 372).

-ğu feli isim, hərəkət adı, سنک برغونک قجان səninq bar+ğu+nq kaçan = sənin getmən nə zamandır (II, 85), قتیمنک برغوم ي məninq barğum yaktı = mənim getməyim yaxınlaşdı (II, 85).

-sığ feli isim, hərəkət adı, kün bat+sığ «günbatar, qərb» (I, 450), -suğ feli isim, hərəkət adı, kün toğ+suğ «gündoğar, şərq» (I, 450). -an feli sifət, بران ال bar+an ol = gedəndir (oğuzlarda, I, 107), اران

uran = vuran (oğuzlarda, I, 107). -ğan feli sifət, ال ار ال اقکا برغان ol ər ol əwgə bar+ğan = o adam

evə çox gedəndir (II, 72), اردی اشن تترغان ərdi aşın tatur+ğan = aşını daddıran idi, qonaqpərvər idi (II, 110), ترغ ال کشی ال

175

ol kişi ol tarığ arıt+ğan = o adam durmadan buğda ارتغانarıtlayandır (I, 209), تنکری ال ييرک يرتغان tənqri ol yerig ya-rat+ğan = yeri yaradan tanrıdır (III, 52), اذغرغان udhğur+ğan = daim oyadan (II, 255), تذغرغان todhğur+ğan = daim doyu-ran (II, 255).

-gən feli sifət, ال اقن بزتکان ال ol əwin bəzət+gən ol = o, evini daim bəzədəndir (II, 309), ال اتغ کزتکان ال ol atığ közət+gən ol = o, daim atı gözətəndir (II, 309), کلسرکان ار külsir+gən ər = daima gülümsəyən ər (II, 255), ارلکان ک kül+gən ər = çox gülən, güləyən adam (II, 73), کقشنکان تقی kəwşən+gən təwəy = daim gövşəyən, gövüş gətirən dəvə (II, 255).

-ındı feli sifət, سجندی نانک saç+ındı nənq = saçılan, yayılan nəsnə (I, 439), قزندی تبراق kaz+ındı toprak = qazılmış torpaq (I, 439).

-indi feli sifət, کذندی تون kedh+indi ton = çox geyilən don, paltar, (I, 439).

-ündi feli sifət, سرندی ار sür+ündi ər = hər yerdən sürülən, sürgün olunan adam (I, 439),سزندی سوف süz+ündi suw = süzülmüş su (I, 439), انککمندی ن köm+ündi nənq = gömülmüş, basdırılmış nəsnə (I, 440).

-undı feli sifət, سلندی sul+undı kişinin arxaya doğru saldığı (ənsədə saxladığı) saç. Əsli «سلندی نانک sal+ındı nənq»dir, «salınan, buraxılan nəsnə» deməkdir. Bu, fəsih olmayan sözdür (I, 440).

-duk feli sifət, انک بردقی برمادقی بير anınq bar+dukı bar+ma+ dukı bir = onun varması ilə varmaması eyni şeydir (II, 65).

-düg feli sifət, انک کلدکی کلمدکی بير anınq kəl+dügi kəl+mə+dügi bir = onun gəlməsi ilə gəlməməsi eyni şeydir (II, 65), سنک = səninq kör+dügünq kör+mə+dügünq bir کردکنک کرمدکنک بيرsənin gördüyünlə görmədiyin birdir (II, 65), بلماذک بلمش ياک bilmiş yek bil+mə+dük kişidən yeg = tanıdığın کشيدا ييکşeytan tanımadığın adamdan yaxşıdır (III, 159).

176

-ğu feli sifət, بو يا قرغو اغر ارماس bu ya kur+ğu oğur ərməs = bu, yay qurulacaq vaxt deyil (II, 83), بو ترغو يير ارماس bu tur+ğu yer ərməs = bu, durulacaq yer deyil (II, 83).

-gü feli sifət, بو اقکا کرکو اوذ ال bu əwgə kir+gü ödh ol = bu, evə girmə vaxtıdır (II, 84), ال بزکا کلکو بلدی ol bizgə kəl+gü boldı = onun bizə gəlmə zamanı oldu (II, 84).

-ku feli sifət, بو تاغ اغقو ارماس bu tağ ağ+ku ərməs = bu, dağa çıxılacaq zaman deyil (II, 83).

-ası feli sifət, بو يا قراسی اغر تکل bu ya kur+ası oğur təgül = bu, yay qurası zaman deyil (II, 83), بو تراسی يير تکل bu tur+ası yer təgül = bu, durulası yer deyil (II, 83).

-əsi feli sifət, ال بزکا کلسی بلدی ol bizgə kəl+əsi boldı = o bizə gələsi oldu (II, 84).

-ındı feli sifət, سوڤاقندی ak+ındı suw = axan su (I, 196). -indi feli sifət, اکندی ترغ ək+indi tarığ = əkilən toxum (I, 196). -undı feli sifət, الندی نانک ul+undı nənq = ipin ağac gövdəsinə

dolandığı kimi dolanan nəsnə (I, 249). -ündi feli sifət, اکندی کشی ög+ündi kişi = öyülən adam (I, 196),

sür+ündi ər = hər yerdən sürülən, sürgün olunan سرندی ارadam (I, 439).

-daçı feli sifət, ال ار ات تغرامدجی ترور ol ər ət toğrama+daçı turur =o, ət doğramayan adamdır (III, 280).

-dəçi feli sifət, رورال يک يکالمدجی ت ol yük yükləmə+dəçi turur=o, yük yükləməyəndir (III, 280).

-taçı feli sifət, تتجی tut+taçı = tutan» (II, 292), ستجی sat+taçı = sa-tan, satıcı (II, 292), تقرتجی tawrat+taçı = tələsdirən, tələsdirici, davrandırıcı (II, 339).

-təçi feli sifət, تبرتجی təprət+təçi = tərpədən, tərpədici (II, 339). -ğuçı feli sifət, برغوجی bar+ğuçı = gedici, gedən (II, 70), ترغوجی

tur+ğuçı = duran, durucu (II, 70), يا قرغوجی ya kur+ğuçı = yay quran (II, 70), تقار قبغوجی tawar kap+ğuçı = mal qapan, qapıcı (II, 70), ات سقغرغوجی at suwğar+ğuçı = at suvaran (II, 70).

177

-güçi feli sifət, اقکا کرکوجی əwgə kir+güçi = evə girən (II, 70), ات يرماق تيرکوجی at sür+güçi = at sürən, minici (II, 70) سرکوجیyarmak ter+güçi = pul yığan, yığıcı (II, 70).

-kuçı feli sifət, تاغقا اغقوجی tağka ağ+kuçı = dağa çıxan (II, 70), .koy sağ+kuçı = qoyun sağan, sağıcı (II, 70) قوی سغقوجی

-ığsak feli sifət, ال اقکا برغساق ال ol əwgə bar+ığsak ol = o adam evə getmək arzusundadır (II, 74), ال مندا ترغساق ال ol munda tur+ığsak ol = o burada qalmaq arzusundadır (II, 74).

-igsək feli sifət, ال برو کلکساک اردی ol bərü kəl+igsək ərdi = o bəri gəlmək istəyəndi (II, 74), ال اقکاکرکساک ال ol əwgə kir+igsək ol=o, evə girmək diləyində olandı (II, 74), قار تيرکساک الال ت ol tawar ter+igsək ol = o, mal yığmaq istəyəndir (II, 74).

-ğlı feli sifət, ال ات تغرغلی ال ol ət toğra+ğlı ol = o, ət doğramağı nəzərdə tutmuşdur (III, 280), ال سنکا اغرغلی ال ol sanqa oğra+ğlı ol = o sənin yanına gəlməyi düşünür (III, 280).

-ığlı feli sifət, من سنکا برغلی من mən sanqa bar+ığlı mən = mən sənin yanına getməyi içimdə gizləmişdim (II, 75).

-igli feli sifət, ال منکا کلکلی ترر ol manqa kəl+igli turur =o mənim yanıma gəlmək arzusundadır (II, 75), نکا تقار برکلی الال م ol manqa tawar ber+igli ol = o mənə mal vermək qərarındadır (II, 76).

-uğlı feli sifət, ال مندا ترغلی ال ol munda tur+uğlı ol = o burada qalmağı içində qurmuşdu (II, 75).

-ügli feli sifət, ال منی سقدن کجرکلی اردی ol məni suwdın keçr+ügli ərdi = o məni sudan keçirənlərdən idi (II, 183).

-ğlık feli sifət, ال ات تغرغلی اردى toğra+ğlık ərdi = ət doğramaq onun haqqı idi (III, 280).

-ığlık feli sifət, ال ترغ ترتغلق ال ol tarığ tarıt+ığlık ol = əkinçilik etmək onun haqqıdır, o, əkinçilik etmək əzmindədir, niy-yətindədir (II, 308).

-iglık feli sifət, ال ات کزتکلک ال ol at közət+iglik ol = at gözətmək onun haqqıdır, o, at gözətmək əzmindədir (II, 309).

-ığsı feli sifət, ال تقرتغسی اردی ol tawrat+ığsı ərdi = o, adamı tələsdirəndi (II, 340).

178

-igsi feli sifət, تبرتکسی اردی təprət+igsi ərdi = o, adamı tərpədəndi (II, 340).

-ğsık feli sifət, تغراغسق اردی ال ات ol ət toğra+ğsık ərdi = ət doğramaq onun haqqı idi (III, 280), ال سنکا اغراغسق اردی ol sanqa oğra+ğsık ərdi = sənin yanına gəlmək onun haqqı idi (III, 280).

-gsək feli sifət, ال تقيکا يک يکلکساک ال ol təwəygə yük yüklə+gsək ol =o, dəvəyə yük yükləmək istəyir (III, 280).

-ğuluk feli sifət, ال مندا ترغلق اردی ol munda tur+ğuluk ərdi = bura-da qalmaq onun haqqı idi, o burada qalmağı nəzərdə tutmuşdu (II, 75), ال تنکريکا تبنغلق اردی ol tənqrigə tapın+ğuluk ərdi=o, tanrıya tapınma haqqı olan adamdı (II,75)

-gülük feli sifət, بک يازق کجرکلک اردی bəg yazuk köçür+gülük ərdi = günahı bağışlamaq bəyin haqqı idi (II, 75).

-güsüz feli sifət, ينقا ينا کرکسوز yınka yana kir+güsüz = artıq hinə girməyəyəcəklər (III, 13), قنجا بريربلکوسوز kança barır bəl+güsüz = hara gedir, bəlli deyil (I, 362), تملغ ينا کلکو ســز tumluğ yana kəl+güsüz = soyuq yenə gəlməyəcək (I, 179).

-r feli sifət, kayna+r öküz keçiksiz bolmas قينار اکز کجک سيز بلماس=coşqun su keçidsiz olmaz (I, 390).

-ər feli sifət, کالر ار قترندی kül+ər ər katrundı = gülən adam dayandı, gülməyini kəsdi (II, 249).

-mas feli sifət, يزماس اتم يغمر، ينکلماس بلکا ينکقو yaz+mas atım yağmur, yanqıl+mas bilgə yanqku = usta atıcı - yağış, yanılmaz bilgin isə əks-sədadır (III, 328).

-məs feli sifət, کا سوت بير سوڤ بيرماس suw ber+məs+kə süt ber = su verməyənə süd ver (III, 136) və s.

-mış feli sifət, قرمش يا kur+mış ya = qurulmuş yay (II, 76), قزمش کشی برمش ,kaz+mış arık = qazılmış arx (II, 76) ارق bar+mış kişi = getmiş adam (II, 77), قاب قترمش kotur+mış kap =boşal-mış, boş qab (II, 183).

-miş feli sifət, بلماذک کشيدا ييک بلمش ياک bil+miş yek bilmədük kişidə yeg=tanıdığın şeytan tanımadığın adamdan yaxşıdır

179

(III, 159), ار کلمش kəl+miş ər=gəlmiş adam (II, 77), کزتمش .közət+miş nənq=saxlanmış nəsnə (II, 183) نانک

-ğalı feli bağlama, اقی يلغاغالی الکداکی اجغوريقاد yakadakı yalğa+ğalı əligdəki ıçğınur = yaxadakı, yaxaya tökülən yemək yalanır-kən əldəki boşqab və ya yemək düşər (I, 286).

-kalı feli bağlama, تــتــشـقـلی يقشـتی tutuş+kalı yakıştı = tutuşmaq üçün yaxınlaşdı (I, 222).

-gəli feli bağlama, داکی تقاغو اجغنماقلين اذرکلی اقيزيداقی س yazıdakı süwlin ədhər+gəli əwdəki takağu ıçğınma = çöldə qırqovul axtararkən barı evdəki toyuqdan olma (I, 437).

-ğınça feli bağlama, اکزاذاقی بلغنجا بزاغو بشی بلسا ييک öküz adhakı bol+ğınça, buzağu başı bolsa, yeg=öküz ayağı olmaqdansa, buzov başı olmaq yaxşıdır (I, 130), الک تتغنجا ات تت əlig tut+ğınça ot tut = kaş əl tutacağın, zamin olacağın yerdə od tutaydın (II, 288).

-ginçə feli bağlama, جا بلماستکماکنجا انماس، تالمکن tikmə+ginçə önməs, tiləmə+ginçə bulmas = ağac dikmədikcə bitməz, arzu axtarmadıqca tapılmaz (II, 48), سوڤ کرماکنجا اتک ترتما suw körmə+ginçə ətük tartma = su görməmiş ayaqqabını çıxarma (III, 368), کلمکنجا قرا يلغا کجما قرا مونک kara munq kəlmə+ginçə Kara Yalğa keçmə = qara bəla gəlmədikcə Kara Yalğa aşırımını keçmə (III, 35).

-p feli bağlama, کزلـــب تتار تايمی kizlə+p tutar tayımı = gizlər, gizlədib saxlayar mənim dayçaımı (III, 68), قينــب ينا يمشلم kayna+p, yana yumşalım = qaynayıb yenə yumşalaq (I, 433), ,könqli köy+üp, kanı kurı+p = könlü yanıb کنکلی کيب قانی قربqanı quruyub (II, 199).

-ıp feli bağlama, تکرا الــــب اکرلم təgrə al+ıp əgrəlim = dövrəyə alıb mühasirə edək (II, 41), بـذرم قلـب اقنلـم bədhrəm kıl+ıp awnalım = bayram edib ovunaq (I, 293).

-ip feli bağlama, يتشو کلــب اغراق yetşü kəl+ip oğrak = oğraq gəlib yetişdi (III, 179).

-up feli bağlama, ارتــق بلب بلشدی ortak bol+up bilişdi = ortaq olub tanışdı (III, 68).

180

-üp feli bağlama, اتن تــــشب يکـرالم attın tüş+üp yügrəlim = atdan düşüb yüyürək (II, 41), يشماس امنب قوی ار تقی təwəy mün+üp koy ara yaşmas = dəvəyə minməklə qoyunlar arasında giz-lənmək olmaz (III, 60), ال منی کرب يشدی ol məni kör+üp yaşdı = o məni görüb gizləndi (III, 60).

-ibən feli bağlama, ارذمنی اکرنبن اشقا سرا ərdhəmini ögrən+ibən ışka sura = onun ərdəmini öyrənibən işə tətbiq et (I, 422), برجــن = barçın kedh+ibən təlü yuwğa bolup kal کذبن تلو يقغا بلب قالipək geyibən dəli və səfeh olub qal (III, 156).

-uban feli bağlama, يای بروبن ارکـزی yay bar+uban ərküzi, aktı akın mundızı = yaz gələndə qarqara və coşğun sellər axdı (I, 160).

-übən feli bağlama, اردم تال اکرنين بلما کقـاز ərdəm tilə, ögrən+übən bolma küwəz = ərdəm dilə, öyrənibən olma lovğa (I, 285).

-a feli bağlama, اتل سقی اقا تـــــــرور Ətil suwı ak+a turur = İtil suyu axaraq gedir, axır, hey axır (I, 141), قيا بتی ققا تــرور kaya tübi kak+a turur = qaya dibini döyərək durur, hey döyür (I, 141),

قا تــــرورببليق تليم balık təlim, bak+a turur = balıq çoxdur, baxaraq durur, hey baxır (I, 141),

-ə feli bağlama, ار سکا التردی ər sök+ə olturdı = adam dizi üstə oturdu (III, 217).

-u feli bağlama, قلنــو بلسا، قزل کذار kıln+u bilsə, kızıl kedhər = özünü sevdirməyi bacarsa, qızıl, qırmızı paltar geyər (I, 393), yaran+u bilsə, yaşıl kedhər = yaranmağı يرانو بلسا، يشل کذارbacarsa, yaşıl paltar geyər (I, 393).

-ü feli bağlama, کنـــــکل برو ييمدنک könqül ber+ü yaymadınq = könül verib meyl etmədin (III, 231).

-yu feli bağlama, تن کن ترب يغليو tün kün turup yığla+yu = gecəgündüz durub ağlayaraq (III, 240), کردی بدون قسنيو kirdi budhun kasna+yu=xalq içəri girdi titrəşərək (II, 229).

-yü feli bağlama, رنکلارتـــر تيو س ərtər te+yü səringil = keçər deyə səbr elə (III, 218), کـــلدی اسن اسنيو kəldi əsin əsnə+yü =gəldi əsinti əsərək (II, 229), قــــاذقا تکل اسنيو kadhka tükəl üsnə+yü = düz borana bənzəyərək (II, 229).

181

-laşu feli bağlama, ق اتی قزلشوال منک برال ا ol məninq birlə ok attı kız+laş+u = o, ortaya qız qoyaraq mənimlə ox attı (II, 227), ol at yarışdı məninq birlə ال ات يرشدی منک بيال تقشغانلشوtawışğan+laş+u=o, dovşandan mərc qoşaraq mənimlə at çapmaqda yarışdı (II, 231), برله اينادی يرقلشوانک anınq birlə oynadı yarık+laş+u = o onunla zirehi girov qoyaraq oyun oynadı (II, 257), ال منک برال اق اتی اتلشو ol məninq birlə ok attı at+laş+u = o mənimlə girov olaraq ortaya at qoyub ox atdı (II, 231).

-ləşü feli bağlama, ال منک برال اينادی ککرجکونلشو ol məninq birlə oynadı kökürçgün+ləş+ü = o mənimlə ortaya göyərçin qoya-raq oyun oynadı (II, 231), ال انک برالجکان اردی املشو ol anınq birlə çögən urdı üm+ləş+ü = o onunla şalvarını ortaya qoya-raq çovkan oynadı (I, 278).

-madhıp feli bağlama, بور بلماذب سرکا بلما bor bol+madhıp sirkə bolma = şərab olmadan sirkə olma (III, 130).

-mədhip feli bağlama, تنکالمذب بجماس tənqlə+mədhip bıçmas = yüz ölçmədən bir biçməz (I, 421), انکنی کذوريقن يـغق کرمذب ن yakın yağuk kör+mədhip nənqni ködhür = yaxını-yavuğu görmədən öz malını görər (III, 27).

-layu feli bağlama, تن کن ترب يغليو tün kün turup yığ+layu = gecə-gündüz durub ağlayaraq (III, 240), يمرليو ارکنــــن سوتن سغار yumur+layu erkənin sütin sağar = erkəndən toplayaraq südünü sağar (I, 389).

-ləyü feli bağlama, کــردی منـی امليو kördi məni əm+ləyü = məni sağaldaraq gördü (III, 266), بقتـــی منـکا امليو baktı manqa im+ləyü = mənə işarə edərək baxdı (III, 266).

-kən feli bağlama, ال کلر ارکان کردم ol kəlür ər+kən kördüm = onu gələrkən gördüm (I, 170), ال ار بريرارکان قدتی ər barır ər+kən kadıttı = adam gedir ikən qayıtdı (II, 295), منکا يرماق ol manqa yarmak berür ər+kən katrundı =o بيررارکان قترندیmənə pul verdiyi an, verirkən bundan vaz keçdi, çəkindi, qaçındı (II, 249).

182

ə) Köməkçi nitq hissələrinə aid olanlar: aşnu qoşma, من اندن اشنو کلدم mən andan aşnu kəldim = mən ondan

əvvəl gəldim (I, 188). burun qoşma, ال مندن برن بردی ol məndin burun bardı = o məndən

öncə gəldi (I, 397). basa qoşma, من اندا بسا کلدم mən anda basa kəldim = mən ondan

sonra gəldim (III, 212). kidin qoşma, ال انی کيدن اذغردی ol anı kidin odhğardı = o onu xeyli

düşündükdən sonra, bir az keçdikdən sonra anladı (I, 265). sonq qoşma, سن منک سنکدا کل sən məninq sonqda kəl = sən

məndən sonra gəl, arxamca, dalımca gəl (III, 311), بو سوز ,bu söz sonqında ayğıl = bu sözdən sonra söylə (III سنکندا ايغل311).

içrə qoşma, اغـزاجرا اغو سغدی ağız içrə ağu sağdı =ağzına zəhər tökdü (III, 298), کمـــی اجرا الدروب kimi içrə oldurup = gəmi içrə oturub (III, 220).

taba qoşma, قذش تبا ات کبی قينــکرو بقار kadhaş taba ıt kibi kınqru bakar = qohum-qardaş tərəfə it kimi kəc baxar (III, 27).

tabaru qoşma, ال منک تبارو کلدی ol məninq tabaru kəldi = o mənə tərəf gəldi (I, 436).

təgü qoşma, کلينا تکو يغی کنی نک künininq külinə təgü yağı = gününün külünə qədər düşmən (günü günüyə düşməndir, hətta birinin külü o birinin gözünə sovrular, III, 221).

bərü qoşma, اج بروکل aç, bərü kəl = ey, bəri gəl (I, 110). üzə qoşma, کـندلر ازا جقتمز kəndlər üzə çıktımız = şəhərlərin

üzərinə çıxdıq (I, 353), تغار اشياک ازا ارتلدی tağar eşyək üzə artıldı = dağarcıq eşşəyin belinə [taraz şəkildə] yükləndi (I, 279).

udhu qoşma, اذو کلدم من اننک mən anınq udhu kəldim = mən onun ardınca gəldim (I, 152).

layu qoşma, ارســـلن ليو ککردم arslan layu kökrədim = aslan kimi kükrədim (I, 184), تن اغری ليو يزکا بقـاراترک ا oğrı layu yüzgə

183

bakar = oğru kimi üzə baxar (I, 165), لـــــيو ار اقار ارژو arju layu ər awar = çaqqal kimi adam ovlar (III, 349).

ləyü qoşma, سغرق تلوکزليــو sağrak tolu köz ləyü = sürahi dolu göz kimi (I, 163).

ça qoşma, بو انک جا bu anınq ça = bu onun kimi (III, 199). çə qoşma, ال منک جا ol məninq çə = o mənim kimi (III, 199). uçun qoşma, اجن کلدم سنک səninq uçun kəldim = sənin üçün

gəldim (I, 143), بغزی اجون منکلنور boğzı uçun mənqlənür = boğazı (qarnı) üçün dən (yem) toplayır (II, 285).

birlə qoşma, بکالر برال ترشما .برال ارشما ,alplar birlə uruşma البالر bəglər birlə turuşma = alplar ilə vuruşma, bəylər ilə duruşma, bəhsə girmə (I, 232), ال انک برال ات يرشدی ol anınq birlə at yarışdı = o onunla at çapmaqda yarışdı (III, 69), قانغ قان برال ,kanığ kan birlə yumas = qanı qanla yumazlar (III يوماس ol məninq birlə öpüşdi =o mənimlə ال منک برال ابشدی ,(157öpüşdü (I, 230).

adhın qoşma, اذن A d h ı n «başqa» mənasında işlənən bir ədatdır [qoşmadır] (I, 143).

adhruk qoşma, اذرق A d h r u k oğuzca «başqa, ayrı» deməkdir. Digər türklər bu söz əvəzinə « اذن adhın» deyirlər. اذن کشی adhın kişi nənqi nənq sanmas = özgəsinin نانکی ننک سانماسmalı mal sayılmaz (I, 162).

ayruk qoşma, ايرق A y r u k «başqa» mənasında istifadə olunan sözdür. Oğuzca (I, 174).

ayru qoşma, ايرو A y r u «başqa, elə isə, deyilsə» mənasında bir sözdür. مونی تيال مسا سن ايرو نا کرک munu tiləməsə sən ayru nə kərək = bunu deyilsə, başqa nə istəyirsən (I, 184), کنی بررکيک

ک کوزندا اذن باشی يوقن köni barır keyikninq közində adhın başı yok = düz gedən geyikin gözündən başqa yarası yoxdur (III, 152).

adhnağu qoşma, اجرب ازنک اشارب / اغــــرق اغراشنکنی اذناغقا يذرما Ağruk ağır işinqni adhnağuka yüdhürmə, Açrup اذناغنی تذرماözünq öşərip adhnağunı todhurma = Çox ağır yükünü

184

başqasına yükləmə, Özünü aclıqdan taqətsiz edib başqasını doyurma (III, 65).

tək qoşma, تک t ə k: tək, elə-belə, sadəcə, heç nə istəmədən. تک tək kəldim = bir şey istəməyərək gəldim, heç bir arzum کلدمyoxdur, sadəcə gəldim (I, 346).

utru qoşma, ال منکا اترو ترندی ol manqa utru turundı = o mənə qarşı durdu, qarşı çıxdı (II, 167), انق اترو تتسا يوقا سانماس anuk utru tutsa yokka sanmas = hazır olan şey qabağa (qarşıya, yəni süfrəyə) qoyulsa, yox sayılmaz (I, 136).

azu bağlayıcı, ازوم ييکل ازو قاغون ييکل üzüm yegil, azu kağun yegil = üzüm, yaxud qovun ye (I, 153), تلکومو تغدی ازو بريمو tilkü mü toğdı, azu böri mü = tülkü doğuldu, yoxsa cavanar (I, رموسن ازو بريرموسنکلو ,(423 kəlür mü sən, azu barır mu sən = sən gəlirsən, yoxsa gedirsən (I, 153).

kalı bağlayıcı, کلسا قلی قتلغ يــــای kəlsə kalı kutluğ yay = gəlsə əgər qutlu yay (I, 148), جقمق جقب ايقسا قلی اذنور يال çakmak çakıp ewsə kalı udhınur yula = əgər çaxmaq çaxan tələssə, çırağı söndürər (III, 30), برکل تقی ازقلق قلســـا قلی اغرين kolsa kalı oğraban vergil takı azukluk = əgər yanına gələn olsa, ona azuqə də verginən (I, 301), قجســا قلی قرتلور kaçsa, kalı kurtu-lur = qaçsa, necə qurtular (III, 237), بو سن بو ايشغ قلی قلدنک bu sən bu ışığ kalı kıldınq = sən bu işi necə etdin (III, 219).

abanq bağlayıcı, ابنک سن برسا سن abanq sən barsa sən = əgər sən getsən (I, 191), کلسا ابنـــــک ترکنم kəlsə abanq tərkənim = gəlsə əgər tərkənim, xaqanım (I, 433), تتراردم / ابنک قلسام اذوبارب Abanq kolsam, udhı barıp, Tutar ərdim süsin tarıp سسن تـارب= Əgər istəsəydim dalınca gedib, Tutardım, qoşununu dağıdıb (I, 398).

çu ədat, برماجو barma çu = hələ getmə, hər halda getmə (III, 200). çü ədat, کل جو kəl çü = gəl, hələ gəl, hər halda gəl (III, 199). şu ədat, برغل شو barğıl şu = hələ get, getsənə (III, 202). şü ədat, کل شو kəl şü = hələ gəl, gəlsənə (III, 202). ok ədat, برغل اق barğıl ok = gedərsən ha, mütləq get (I, 112), امدی

بيا اق کلديم ,əmdi ok aydım = elə indicə dedim (I, 112) اق ايدم

185

baya ok kəldim = bayaq gəldim (I, 112), اکريکـی منـــدغ اق örgəyügi mundağ ok = adət də belədir ki (I, 213), ياز اق يی yaz ok ye = ancaq yazda, baharda ye (III, 22).

ök ədat, کال ارنی ا کلدر ol ərni ök kəldür = o adamın lap özünü gətir (I, 139).

la ədat, ال ال بردی ol bardı la = o getdi də bə (III, 203). lə ədat, ال کلدی ال ol kəldi lə = o gəldi də bə (III, 203, onun

getməsi, gəlməsi gerçəkləşdi). takı ədat, بير تقی يرماق takı yarmak ber =yenə pul ver (III, 214), ال

ات ين تقی بکرشور ,ol takı anda = o da oradadır (III, 214) تقی انداət, yin takı bəkrişür = ətlə bədən (hərfən: ət dəxi bədən) bərkiyir (III, 254), قی ازقلقبرکل ت bergil takı azukluk =üstəlik, azuqə ver (hərfən: verginən dəxi azuqə, I, 301), ييری تـــقیسجغان تقی ,yeri takı ağlak = yeri də ki şorandır (I, 455) اغالق .sıçğan takı sıkırkan = siçan və sığırkan (II, 261) سقرقان

dakı ədat, ردقی تتلقاايغـــــ uyğur dakı tatlaka=uyğurlara dəxi tatlara (I, 466), «Türklər «dəxi» mənasında «تقی takı», oğuzlar « دقی dakı» deyirlər» (II, 206).

yəmə ədat, ايشيــــن يما قجوردم eşin yəmə kaçurdum = yoldaşını isə qaçırtdım (I, 121), ــونقذغو يما سقلسـ kadhğu yəmə sawılsun = qoy qayğı sovulsun (I, 168), بذرج يمـا قدردی Budhraç yəmə kudırdı = Budhraç yenə qudurdu (I, 200), قمج يما کترر تقی يک təwi yük kötürsə, kamıç yəmə kötürür = dəvə yük کترسا götürsə, çömçəni də bərabər götürər (II, 111), ،کوزدن يراسا közdən yırasa, könqüldən yəmə yırar = gözdən کنکل دن يما يرارiraq olan köüldən də uzaq olar (III, 317), تينـــــــی يما اجکتی tını yəmə üçükti = səsi yenə qısıldı (II, 144), ،يلقسا يما ياغ اذکو yalksa yəmə yağ edhgü, köysə yəmə kün کويسا يما کون اذکوedhgü = bıqsa yenə yağ yaxşıdır, yaxsa yenə gün yaxşıdır (III, 375).

yana ədat, قينـب ينا يمشلم kaynap, yana yumşalım = qaynayıb yenə yumşalaq (I, 432), الــدب ينا قجتمز aldap yana kaçtımız= aldadıb yenə qaçdıq (I, 458), بلناب ينا اول قجــــــار bulnap yana

186

ol kaçar = əsir edib yenə qaçar (I, 130), ينا کلدم yana kəldüm = yenə gəldim, təkrar gəldim (III, 167).

yanqıla ədat, ال ايشغ ينکيال قلدی ol ışığ yanqıla kıldı = o, işi yeni-dən gördü, təkrar başladı (III, 329) və s.

çak ədat, جق ال اتنی تتغل çak ol atnı tutğıl = lap o atın özünü tut (I, çak amaçnı urğıl = lap [ta] nişangahı vur جق امجنی ارغل ,(345(I, 345).

uş ədat, تغمش کنی اش بتار toğmış küni uş batar = doğan günəşi bax belə batar (II, 152), اش مندغ قيل uş mundağ kıl = iştə, belə et (I, 111), اش کلدکم بو uş kəldügüm bu = indicə gəlmişəm, elə gəldiyim budur (I, 111), اقـــرکزم اش تنکز akar közüm uş tənqiz = gözüm lap dəniz kimi axar (II, 67).

mat ədat, ندغ متا andağ mat = məhz belə (I, 337), تلم بشلر يقلديمــت təlim başlar yuwıldımat = çox başlar belə yuvarlandı (I, 395), ,utğalımat oğraşur = məhz udmağa çalışır (I اتغـالـمت اغرشـور-yarğalı mat yörkəşür = məhz yarı يرغالمت يرکشــــــور ,(222laraq bir-birinə sarılır (I, 429).

mət ədat, ک يراکینکرمت ا kürmət anınq yürəgi = onun ürəyi belə cəsurdur (I, 340), کجی اننک کقلديمــت küçi anınq kəwildimət =onun gücü belə azaldı (I, 395), کلکا لمت ار کشور kəlgəlimət irkişür = məhz gəlmək üçün toplaşır (I, 340).

ərki ədat, ال کلرمو ارکی ol kəlirmü ərki = o gəlirmi ki, gəlirmi, görəsən (I, 187).

ərinç ədat, ال بردی ارنج ol ərinç bardı =o bəlkə getdi (III, 384), ال ,ol kəldi ərinç = o bəlkə gəldi, ola ki gələ (I, 189) کلدی ارنج yandı ərinç oğrağı = bəlkə fikrindən vaz ينـــدی ارنج اغرغیkeçdi (III, 63).

-mu ədat, بو اتمو bu atmu = bu, atmı (III, 204), بو ايتمو bu ıtmu =bu, itmi (III, 204), بردنکمو bardınqmu = vardınmı, getdinmi (III, 204).

-mü ədat, نکموکلد kəldinqmü = gəldinmi (III, 204), کلورموسن ازو kəlürmü sən, azu barırmu sən=gəlirsən, yoxsa بريرموسنgedirsən (I, 153), تلکومو تغدی ازو بريمو tilkü mü toğdı, azu böri mü = tülkü doğuldu, yoxsa cavanar (I, 423), سندا يرماق بار مو

187

səndə yarmak bar mu =səndə pul varmı (III, 149), الــب ارتنکا .Alp Ər Tonqa öldimü = Alp Ər Tonqa öldümü (I, 115) الديمو

yə+mü (يه yəh «yaxşı, bəli» + مو mü) ədat, سن برغل يمو sən barğıl, yəmü = sən get, yaxşımı (III, 30).

ayığ ədat, ايغ اذکو ayığ edhgü nənq = nə yaxşı şeydir (I, 149), ايغ .ayığ yawuz nənq = nə pis şeydir (I, 149) يقز نانک

kədh ədat, کذ ات kədh at = nə yaxşı at (I, 338), کذ نانک kədh nənq =nə yaxşı şey (I, 338).

mə ədat, بو نا ما يقز نانک ال nə mə yawuz nənq ol bu = bu nə qədər pis şeydir (III, 204), نا ما اذکو کشی ال nə mə edhgü kişi ol =o nə yaxşı adamdır (III, 204).

ap ədat, أب بواب اول ap bu, ap ol = bu deyil, o deyil; nə bu, nə o (I, 109).

va nida, وا نا تيرسن va, nə tersən = vay, nə deyirsən, vay olsun sənə! (III, 204).

yu nida, يو Y u: qadınlar bir şeydən utandıqları zaman deyirlər (III, 205).

awa awa nida, İnsan bir şeydən acı duysa, اقا اقا awa-awa deyər (I, 154). Bu da ərəblərin vaveyla nidasının ekvivalentidir.

əssis nida, تلکیاسزانک يک əssiz anınq yigitligi = heyif onun gəncliyinə! (I, 198).

aç nida, اج بروکل aç, bərü kəl = ey, bəri gəl (I, 110). kı nida, کل قی برو kı, bərü kəl = ey, bəri gəl (II, 303). ay nida, قنجا بردنک ای اغــل kança bardınq, ay oğul = hara getdin,

ay oğul (I, 142), تکر منک سا قمی بلکالکا ای təgür məninq sawı-mı bilgələgə, ay = ey, mənim sözümü bilgələrə yetir! (III, 158).

uva nida-xitab, اوا uva («hey, filankəs!» deyə birini çağıran adama «buyur» mənasında verilən cavab, I, 113).

iləl nida-xitab, الل iləl (bəylərə, xanlara «əfəndim, əmr edin» mənasında verilən cavab, I, 145).

yah nida-xitab, ات تت ,yah (bəli, yaxşı mənasında bir sözdür ياه at tut = atı tut deyilən zaman cavab verən şəxs ياه yah = yaxşı deyə cavab verir, III, 127).

188

əwət nida-xitab, اقت əwət «yaxşı, bəli» (yağma, tuxsı və qıpçaq-larda, I, 124).

əvət/əmət nida-xitab, اوت/امت əvət/əmət (oğuzlarda, I, 124). yəmət nida-xitab, يمت yəmət (türklərdə, I, 124). av/ay nida-xitab, او av (I, 113) və ای ay (əmr edənin əmrini saya

salmamağı bilirən «əh!» kimi bir söz, I, 114) və s. sak-sak! nida-xitab, سق سق S a k – s a k: qarovulun, keşikçinin

qalanı, atı qoruya bilməsi üçün oyaq qalmasını bildirən söz-dür. «سق سق sak-sak! = ayıq-sayıq olun!» deməkdir. Qoçaq və huşyar adama «ار سق sak ər» deyilir (I, 345).

zak-zak! nida-xitab, زق زق Z a k – z a k: qoçları kəllələşməyə təhrik edən sözdür (I, 345).

tək! nida-xitab, تک T ə k: تک تر tək tur = sus!. Oğuzca (I, 346). şük tur! nida-xitab, شک Ş ü k: bir susdurma ədatıdır. «Sus!»

mənasında türklər « شک تر şük tur!» deyirlər (I, 347). tah-tah vokativ, تاه تاه tah-tah (şahini çağırmaq üçün işlənir, III,

127). çuh-çuh vokativ, جوه جوه çuh-çuh (atı tərpətmək və azarlamaq

üçün çıxarılan səs, III, 127). kah-kah vokativ, ه کاهکا kah-kah (köpəyi çağırmaq üçün çıxarılan

səs, III, 127). çək-çək, çilik-çilik vokativ, جک جک çək-çək (I, 346) və جلک جلک

çilik-çilik (oğlağı çağırmaq, sürmək üçün deyilir, I, 389). həç-həç vokativ, هج هج həç-həç (baş alıb gedən atı yavaşıtmaq

üçün deyilir, I, 337). tuşu-tuşu vokativ, تشو تشو tuşu-tuşu (eşşəyi dayandırmaq üçün

deyilir, III, 212). op-op vokativ, اب اب op-op (eşşəyin ayağı sürüşdükdə deyilir, I,

109). uş-uş vokativ,, اش اش uş-uş (öküzü suvaran zaman çıxarılan səs, I,

111). öp-öp vokativ, اوب اوب öp-öp (bu söz özünü çox öyən, tərifləyən,

lakin dediyini isbat edə bilməyən adam haqqında deyilir, I, 117).

189

abalı, modal, ابالی A b a l ı: bir şey nadir görülən və nadir tapılan zaman söylənən söz (I, 193), heyrət deməkdir.

ayluk-ayluk modal, ايلق ايلق A y l u k - a y l u k: elə-elə (elədir) deməkdir. Oğuzca (I, 174), şübhəsiz, doğrudan deməkdir.

kürt-kürt yamsılama, ات اربانی کرت کرت ييدی at arpanı kürt kürt ye-di = at arpanı xırt-xırt yedi (I, 351).

karç-kurç yamsılama, ار ترمزنی قرج قرج ييدی ər turmuznı karç-kurç yedi = adam xiyarı xart-xurt yedi (I, 352).

buç-buç yamsılama, بـــج بج اترسمرکک buç buç ötər səmürgük = sərçə cik-cik ötər (II, 285).

danq-dunq yamsılama, دنک دنک اتی نانک danq dunq etti nənq = danq-dunq səsi çıxaran nəsnə (III, 311).

tanq-tunq yamsılama, تنک تنک اتی tanq tunq etti = danq-dunq səsi çıxardı (III, 311).

kağ-kuğ yamsılama, قاز قاغ قوغ اتی kaz kağ kuğ etti = qazlar qağ-quğ etdilər, çığırışdılar (III, 136).

sart-surt yamsılama, انک اذا قی سرت سرت قلدی anınq adhakı sart surt kıldı = onun ayağı fart-furt elədi (ayağın yaş ayaq-qabının içində çıxardığı səs, I, 352).

çat-çat yamsılama, جت جت اردی çat çat urdu = çat-çat vurdu (I, 336).

tus-tus yamsılama, تس تس اردی tus tus urdu = tıp-tıp vurdu (I, 342).

takır-takır yamsılama, ات اذاقی تقر تقر اتی at adhakı takır takır etti = at ayağı taqqır-taqqır səs çıxartdı (I, 367).

badar-badar yamsılama, بدر بدر يکردی badar badar yügirdi = tıpış-tıpış, apul-apul qaçıb getdi (I, 366).

bar predikativ, بار بقر يوق التون bar bakır, yok altun = var olan şey misdir, yox olan şey qızıldır (I, 366), قذغدا سوڤ بار ات برنی ,kudhuğda suw bar, ıt burnı təgməs = quyuda su var تکماسancaq itin burnu yetişmir (I, 377), انک تتغی بار anınq tutuğı bar = onun sehri var, o, sehirli, tilsimlidir (I, 375).

yok predikativ, ارک يق بکدا کندا قيق يق kündə irük yok, bəgdə kıyık yok = günəşdə çat olmaz, bəy də sözündən dönməz (I, 138),

190

,əsəndə əwək yok = sağlıqda tələsmək yoxdur اسندا ايقک يوقsəhhətlə zarafat olmaz (I, 138), ال ايشتا جقش يوق ol ışta çıkış yok = o işdə bir çıxar, mənfəət yoxdur (I, 372).

təgül predikativ, تکل T ə g ü l: deyil. Oğuzca. Bu söz arğuların ğ غ ,t ت d hərfini د dağ ol sözündən alınmışdır. Oğuzlar داغ الhərfini isə ک g etmiş, الف əlifi isə atmışlar» (I, 392). بو آت تسبو تراسی يير تکل ,bu at tas təgül=bu at pis deyil (I, 142) تکل bu turası yer təgül=bu, durulası yer deyil (II, 83).

dağ, dhağ predikativ, داغ، ذاغ D a ğ, d h a ğ: «yox, deyil» mənasındadır. « ال اندغ داغ ال ol andağ dağ ol = o elə deyil» deməkdir. Oğuzlar bunu arğulardan almış, « ذاغ ال dağ ol» sözünü təhrif edərək « تکل təgül» demişlər. Oğuzlarla arğular qonşudur, dilləri də bir-birinə qarışmışdır» (III, 154).

əməs/ərməs predikativ, يــــــــدم اسغ قلغو امس سن تقی يلقار aydım: asığ kılğu əməs, sən takı yalwar = dedim: xeyri yoxdur, istər yüz yalvar (I, 473), ارماس تقی بدک ارسا ميقی بدک təwəy bedük ərsə, mayakı bedük ərməs = dəvə böyük olsa da, qığı böyük olmaz (III, 165), بو ترغو يير ارماس bu turğu yer ərməs = bu, durula-caq yer deyil (II, 83).

anq-anq predikativ, انک A n q: «yox, deyil» deməkdir. Oğuzca-dır. Bir şeyi etmək üçün əmr alan adam «انک انک anq-anq» desə, «yox-yox» deməkdir (I, 114).

191

Рамиз ЯСКЯР. Мащмуд Kашьаринин «Диванц лцьат-ит-тцрк» ясяри цзря

библиографик вя гамматик эюстярижиси. Бакы, МБМ, 2008, 192 сящ.

Елми редактор

АМЕА-нын мцхбир цзвц, Тцрк Дил Гурумунун фяхри цзвц,

филолоэийа елмляри доктору, профессор Тофиг ЩАЖЫЙЕВ

Ряйчиляр

профессор Щцсейн ИСМАЙЫЛОВ профессор Язизхан ТАНРЫВЕРДИ

профессор Мяммядяли ГЫПЧАГ профессор Мящяррям МЯММЯДЛИ

Рамиз АСКЕР. Библиощэрапщиж анд Эрамматижал индехес фор

Жомпендиум оф тще Туркиж Диалежтс бй Мащмуд ал-Касщэщари. Баку, МБМ, 2008, 192 п.

Едитед бй

Проф.Др. Тофик ЩАЪИЙЕВ Ж.Мембер оф Натионал Ажадемй

оф Сжиенжес оф Азербаиъан, Щонорарй Мембер

оф Туркисщ Ланэуаэес Сожиетй

Ревиеwед бй Проф. Др. Щцсейн ИСМАИЛОВ

Проф. Др. Азизкщан ТАНРЫВЕРДИ Проф. Др. Маммедали КЫПЧАК

Проф. Др. Мущаррем МАММЕДЛИ

Рамиз АСКЕР. Библиографический и грамматический указатель к

«Дивану лугат ит-тюрк» Махмуда Kашгарского. Баку, МБМ, 2008, 192 стр.

Научный редактор

чл.-корр. НАН Азербайджана, почетный член Турецкого

Лингвистического Общества, профессор Тофик ГАДЖИЕВ

Рецензенты

профессор Гусейн ИСМАИЛОВ профессор Азизхан ТАНРЫВЕРДИ профессор Мамедали КЫПЧАК

профессор Мухаррем МАММЕДЛИ

192

   

Аврасйа Йазарлар Бирлиьи Йайынлары Дил Араштырмалары Дизиси: 3

---

Техники редактор вя дизайнер: АТИЛЛА

Kорректор: ЛЕЙЛА, АЙЛА

Чапа имзаланмышдыр: 11 ийул 2008-жи ил. Формат: 60х84.

Физики чап вяряги: 12. Сифариш № 128.

Тираъ: 500 нцсхя.

«МБМ» мятбяясиндя щазыр диапозитивлярдян истифадя олунмагла

чап едилмишдир.