Radiologija

RADIOLOGIJA1. KARDIOVASKULARNOG SISTEMA2. RESPIRATORNOG SISTEMA3. GASTROINTESTINALNOG SISTEMA4. KOŠTANO-ZGLOBNOG SISTEMA

HILANDARAss dr J.Šaponjski

1. RADIOLOGIJA KARDIOVASKULARNOG SISTEMA

D’

D G

G’

Tr2Tr1

Tr Th

RA

VCS(Asc.A)

T

A

PA

A.AL

LV

Ass dr Jovica Šaponjski

Metode rendgen dijagnostike kardiovaskularnog sistema

RENDGEN ANATOMIJA SRCA

• Kimografija (napuštena)• Teleradiografija - telekardiografija• Rendgenoskopija• Kateterizacija srca i

angiokardiografija

Stavovi

• stojeći• sedeći• ležeći

Telekardiografija

Položaji

• PA - posteroanteriorni• I kosi - prednji desni

kosi• II kosi - prednji levi

kosi• LP - levi (D-L) profil

Distanca Fo-F 2m; centralni zrak - visina spinoznog nastavka 6 Th


Posteroanteriorni /PA/ položaj

RVLV

PA

A.AL

A

RA

VCS(Asc.A)

T

- 50°; DG’ - longitudinalni prečnik, D’G - bazalni prečnik

D’

D G

G’

Tr2Tr1

Tr Th

RA

VCS(Asc.A)

T

A

PA

A.AL

LV

RENDGEN ANATOMIJA

SRCA

I kosi (prednji desni) položaj

LVRV

PT

AL.PA

D.PALA

RA

VCI

Procena uvećnja LA I LV

LA


II kosi (prednji levi) položaj

LV

LA

AVCS

T

L.Br

L.PAA

RV

RAR.PA

RV

RA

LV

LA

L.Br

A

T

AR.PA

Procena promena svih srčanih šupljina


Levi (D-L) profilni položaj

RV

PT

Ao

Tr

LV

LA

R.PAS

Procena uvećnja LA i RV


> 50° poprečno položeno srce

< 50° koso položeno srce

(Dextropositio cordis)

konstitucija, insipirijum, astmatični st., emfizem, pneumotorks

ekspirijum, Tu abdomena, ascit,hepatosplenomegalija, trudnoća, gojaznost

Sinistropositio cordis

urođeno 20%, patološka stanja (potiskivanje, privlačenje)

Položaj srca


Dextrocardio

Situs viscerum inversus


Privlačenje - atractio cordis

Potiskivanje

Fibrotoraks, pleuroperikard. adhezije, atelektaza

Pleuralni izliv, pneumothorax, tumori


Veličina srca Transverzalni prečnik srca

Transverzalni prečnik grudnog koša

normalno povećano

omanje

malo

veliko

bovino

Torako-kardijalni indeks( 1.97 : 2.05 )

=


• Urođeno malo srce (konstitucija)

• Prividno malo srce (vertikalno srce, nisko položena dijafragma, emfizem, astmatižni status)

• Patološko - stečeno malo srce– hipovolemija (dehidracija, hemoragični

šok)– hronične bolesti (maligne bolesti, hronična

TBC, malnutricija, Adisonova bolest)

• Bovino srce (levi rub sud. srčane senke doseže do lateralnog torakalnog zida)

Veličina srcaRENDGEN ANATOMIJA

SRCA

Cor

bovinum


• L-D šant - ASD; anomomalna plu}na venska drenaà; ruptura

aneurizme sinus Valsalve u RA; atrio - ventrikularni kanal

• Insuficijencija RV - cor pulmonale; hroni~na insuficijencija levog srca;

mitralna stenoza; Falloot tetralogija

• Mb. Ebstein

• Pulmonalna arterija - trikuspidna stenoza / atrezija

• Carcinoid sy, miksom RA, endomiokardna fibroza

• Sindrom hipoplazije levog srca

• Koronaro-pretkomorska fistula

Uvećanje desne pretkomore (AD)

Rendgenologija bolesnog srca

Uvećanje desne pretkomore (RA)

Anomalna plućna venska drenaža

Koronaro - atrijalna fistula

Carcinoid Sy

RA RV

RARCa

RA

an.pl.v. v.azygos


• INSUFICIJENCIJA LEVOG SRCA• MITRALNA STENOZA - Ca+; plućna hipertenzija;

uvećana RV (reumatska bolest) • MITRALNA INSUFICIJENCIJA - izražena dilatacija

LA; uvećana LV (reumatska bolest, ruptura hordi, disf. papilarnih miši}a); ekstremna dilatacija LV (kongest. ins. levog srca, bolest aortne valvule, koarktacija)

• KARDIOMIOPATIJA • L-D šant - hiperkinetski pulmonalni protok ( VSD,

PDA, aorto-pulmonalni prozor, koronarne fistule, ASD /reverz/ )

• Miksom LA - rtg znaci mitralne stenoze, Ca+ na

fluoroskopiji


Uvećanje leve pretkomore (AS)

• HRONI^NA INSUFICIJENCIJA LEVOG SRCA - kardiomiopatija; mitralna insuficijencija

• MITRALNA MANA - Ca+ valvule; pl. veno-kapilarna hipertenzija; hemosideroza

• FALLOOT TETRALOGIJA , PSEUDOTRUNCUS ARTERIOSUS - VSD; infund. pulmon. stenoza, hipertrofija RV; “jašuća aorta”; u 25% desni aortni luk

• PULMONALNA STENOZA - izolovana ili udružena mana; poststenotična dilatacija kod valvularne stenoze

• COR PULMONALE - hronična obstruktivna plućna bolest; difuzna intersticijska fibroza; imunološke bolesti; multiple stenoze PA

• L-D šant - VSD; PDA; ASD; hiperkinetski protok• D-L šant - transpozicija; Falloot trilogija; M. Ebstein • PULMONALNA ATREZIJA ( udružena sa trikuspidna insuficijencija.)

- transpozicija; ASD; “common ventricle”• TRIKUSPIDNA INSUFICIJENCIJA• SINDROM HIPOPLAZIJE LEVOG SRCA• INFARKT RV

Uvećnje desne komore (VD)


• KONGESTIVNA SRČANA INSUFICIJENCIJA - plućna venska kogestija; pleuralne efuzije

• MIOKARDNA ISHEMIJA, AMI - koronarne Ca+ (linearne, izvijugane); akinezija ili diskinezija (pseudoaneurizma) anter./later. zida LV; Ca+ u zidu tromba

• HIPERTENZIJA - dilatacija i izboženost LV, elongacija i dilatacija aorte

• AORTNA INSUFICIJENCIJA - reumatska bolest; endokarditis; Lues; disekantna aneurizma; Marfan-ov sindrom (bikuspidna valvula)

• AORTNA STENOZA ( poststenotična dilatacija aorte) - reumatska bolest; Ca+ iznad bazalnog prečnika na telekardiografiji

• KOARKTACIJA - proširen medijastinum, znak “3”, uzure rebara

• MITRALNA INSUFICIJENCIJA• KARDIOMIOPATIJAa• L-D šant - PDA; VSD; aortopulmonalni prozor


Uvećanje leve komore (VS)

• NORMALNA VASKULARIZACIJA PLU]A - idiopatska dilatacija PA; aneurizma

• SMANJENA PLU]NA VASKULARIZACIJA - pulmonalna valvularna stenoza• POJAÂNA PLU]NA VASKULARIZACIJA- ARTERIJSKA PLUĆNA

HIPERTENZIJA-hiperkinetski protok -L-D šant ( ASD, VSD, PDA, parcijalna anomalna plućna venska drenaža, koronarna art. fistula, aortopulmonalni prozor, ruptura aneurizma sinus Valsalve)

• POJAČANA PLU]NA VASKULARIZACIJA-VENSKA PLUĆNA HIPERTENZIJA - mitralna mana; kongestivna srčana insuficijencija

• DILATACIJA PA SA SMANJENOM PERIFERNOM VASKULARIZACIJOM- Eisenmenger Sy; Cor pulmonale; mitralna mana sa arterijskom plu}nom hipertenzijom

• POVEĆANJE MINUTNOG VOLUMENA - anemia; thyreotoxicosis; a-v fistula; polycytemia vera; trudnoća; Pickwick sy.

Dilatacija pulmonalnog trunkusa


• DILATACIJA VCS - CVP (Centralni Venski Pritisak) ( tamponada, izliv ili konstriktivni perikarditis ); neoplazme; medijastinalma fibroza; medijastinalni emfizem; mediastinitis; limfadenopatija; tromboza; VCSP

(Vena Cava Superior Persistens)

• DILATACIJA V. Azygos/hemiazygos - CVP ; insuf. RV; portna hipertenzija; trikuspidna insuficijencija; tromboza VCS / VCI; interruption VCI (azygos continuation); trudnoća

• PROMINENTNA ASCENDENTNA AORTA ILI LUK - aneurizma aorte ili sinusa Valsalve; aortna mana; aortitis; ateroskleroza; hipertenzija; cistična nekroza medije (Sy. Marfan); disekantna aneurizma; PDA; anomalije aortnog luka (desni, dvostruki aortni luk, art.luzorija, koarktacija, pseudokoarktacija, cervikalni luk)

• DILATACIJA, KINKING, ANEURIZMA SUPRAAORTNIH GRANA

Proširenje medijastinumaRendgenologija bolesnog srca

Urođene srane mane

Atrijalni septum defekt - ASD

Tipovi ASD-a:

a) ostium secundum: posledica velikog foramena ovale ili neadekvatnog rasta septuma sec; šant >50% minutnog volumena O.P.

b) ostium primum: nerazvijeni endokardni jastučići (kaud. A sept.; kran.V sept.; ant.kusp.

MV ant. kusp. MV; sept.kusp.TrV ). Mana se sastoji od: nisko postavljenog ASD, rascep

ant.kusp.MV, rascep sept.kusp.TrV. Simptomi: rano. Često udružena sa MI. pluć. hipert.Udruženost sa VSD-om 1) parcijalni atrioventr. kanal; 2) kompletni atrioventr. kanal

c) sinus venosus: patološka komunikacija između plućnih i kardinalnih vena; Česta

anomalna drenaža PV u AD.

d) sinus coronarius-Raghib: perzistira gornja leva vena kava koja se uliva u AS

Incidenca: 10% svih urođenih mana Simptomatolologija: oskudna, zamor i infekcije gornjih disajnih puteva nakon 4o g.

Urođene srčane mane Atrijalni septum defekt - ASD

a) ostium secundum

c) sinus venosusd) sinus coronarius-Raghib

b) ostium primum

Urođene srčane mane


Rtg ASD-ostium secundum: Dilatacija RV i RA; prominira pulzatorno naglašena PA; izraèna plućna vaskularna šara - “dance hilare”; “mala aorta”

RV

RA

PA

LV

LA



ASD-ostium primum :dilatacija RV, LV; uvećanje RA, LA;naglašena PA (“ dance hilare” )pojačana plućna vaskularna šara;Angiografski znak: “goose neck” (VS + Ao)

ASD- sinus venosus


Anomalna plućna venska drenaža (APVD)

Parcijalna APVD: jedna ili više vena u RA ili VCI ( “scimitar Sy” )

Totalna APVD: sve vene u RA: a) suprakardijalni tip ( u VCS); b) kardijalni tip (u RA

ili sinus coronarius ); c) infrakardijalni ( u umbilikalnu venu ili venu porte )

APVD - ulivanje plućnih vena u neku od šupljina desnog srca (RA, RV, VCS, VCI)

RA

an.pl.v. Rtg APVD:

1. Senka koja prati RA i gubi u senci dijafragme;

2. Srčana senka - znak “8” ili “sneška belića”


Ventricular septal defect (VSD)

Incidenca: 25% svih urođenih srčanih mana

Tipovi VSD-a:

a) Perimembranozni VSD

b) Mišićni VSD -Roger -

c) Suprakristalni - ispod valvule TrV

d) A-V kanal - zadnji deo septuma

(posledica defekta endokardnih jastučića)

Klinička slika: respiratorne infekcije,,< tolarancija napora, zaostajanje u rastu.Plućna hipertenzija sa cijanozom reverzni tok krvi (Sy Eisenmenger).Terapija : - hirurška korekcija

- med. th ili translpantacija (Sy Eisenmenger)


Ventricular septal defect (VSD)

RV

VSD

A. VSD- bez plućne hipertenzije: 1) uvećan RV; 2) dilatirana PA; 3) “igra hilusa”,

Naglašena plućna vask. šara (prati se do periferije); 4) uzan “vaskularni struk”

B. VSD- sa plućnom hipertenzijom: 1) uvećan RV; 2) uvećan LV; 3) naglašena PA;

4) arterije naglo gube kalibar - u lateralnoj trećini hemitoraksa se ne raspoznaju arterije

LV

A B


Ductus arteriosus persistens (DAP)

Klinička slika: dugo asimptomatska;razvoj plućne hipertenzije

Rtg DAP-a:

a) a.dugme naglašenob) uvećana LVc) dilatirana PA (“dance hilare”)d) pojačana plućna vaskularna šara

Rtg DAP-a (plućna vask.obstr.bolest):

a) uvećana RV

b) znaci plućne hipertenzije

Fenestra aorto-pulmonalis: defekt zadnjeg zida PA i prednjeg zida Ao asc.Ponaša se kao DAP; lokalizuje se odmah ispoda.scl.sin.


PA

RV

Šant D-L

Urođne srčane maneDuctus arteriosus persistens (DAP)

PA

Angiografija - kateterizacija: - promena O2 u PA i desnim srčanim šupljinama

- kontrastni prikaz ductusa iz aorte (L-D šant) ili iz RV (D-L šant)

- položaj katetera liči na slovo “fi”-

Šant L-D

RV

Retke uro|ene sr~ane maneAnomalija razvoja aortnog luka

Desni aortni luk

Rtg :

•Ao se sa desne strane KS-a, (anomalni razvoj vaskularnog prstena).

•Moguće anaomalije ishodišta grana luka aorte

Retke urođene srčane mane

Desni aortni luk

Rtg:Slika kao u ogledalu; normalno kod situs inversus-a;

često udružena sa drugim anomalijama (tetralogija Fallot i dr.)

Koarktacija aorteRendgenologija aorte

Incidenca: 6% svih uro|enih manaTežina bolesti zavisi od razvijenosti kolaterala- Edwards-ov postulat (nema kolaterala- te{ka insuficijencija)

a.Mamaria int

a. Toracica lat..

a. Intercostalis ant.a. Intercostaslis post.

A. epigastr. inf.

a. Lumbalis

Spinalna art . + a.Adamkijevič ( ic,lumb.)a.scapularis+a.cervic.

Tipovi koarkatacije:

a) postduktalna b) preduktalna

c) potpuna atrezija

d) jukstaduktalna

Koarktacija aorte

VS

Rendgenologija aorte

Uzure:

obostrane - tipična (distalno od a.Sub.sin) sa desne strane - (zahvaćena a.Sub.sin) sa leve strane - (tipična lokal.+ a.Lusoria)

RTG znaci koarktacije aorte: Uvećana-hipetrofična LK, uzure rebara (3-8 ) -Rősler, proširena senka vaskularne

peteljke, znak “3”, Lianov znak - otisak na jednjaku Aortografija: Stenoza u predelu istmusa aorte



PTA koarktacije

ITA

Pre PTA

Post PTA

Retke uro|ene sr~ane mane

Trikuspidna atrezija

Rtg: Srčana senka uvćano na računVS; aortna konfiguracija srca.

Aortna atrezija

Rtg: Srčana senka uvećana na račun desne komore; naglašene plućne veneDK

LK

Ao


Izolovana stenoza valvule arterije pulmonalis

Rtg : uvećnje VD; uvećanje AD; dilatirana i pulzatorno naglašena AP; redukovana plućna šaraKlinički: dugo se dobro podnosi Th: operativna / balon komisurotomija


Izolovana stenoza valvule arterije pulmonalis

1. 2. 3. 4.

5. 6. 7. 8.

Klinički: dugo se dobro podnosi Th: operativna; balon komisurotomija

1. u obliku kupole 2. u obliku levka 3. infundibuluarna, bez promene valvula 4. Kombinovana 5. stenoza anulusa sa hipoplazijom valvula 6. Hipoplazija valvula i trunkusa AP 7. Koarltacija trunkusa AP 8. Koarktacija grana AP

Urođene srčane maneTruncus arteriosus communis (TAC)

Tipovi TAC: 1. Jedan krvni sud koji se odmah deli na PA i Ao; 2. obe PA izlaze sa zadnjeg zida TAC ; 3. obe PA izlaze sa lateralnog zida TAC

Klinička slika: cijanoza

Angiografska slika: zajednički krvni sud od koga se odvaja Ao i PA

Pseudotruncus arteriosus : jedan krvni sud - aorta, atrezija AP, vaskularizacija pluća iz DAPi bronhijalnih arterija

TAC

AoPA

LV

Urođene srčane mane Bilogia - Fallot Pato-anatomski supstrat: umerena stenoza PA; ASD

(CSV-crista supraventricularis)

Rtg Bilogije-Fallot: Apex eleviran; levi donji srčani luk izdužen,strm; PA prominira.Angiokardiografija:Valvularna pulmonalna stenoza; TrV - zalisci pomereni kaudalno; infundibulum normalan,“inflow tract”- izdužen; ASD

CSV

Urođene srčane mane Trilogija - Fallot

Pato-anatomski supstrat: valvularna (ili subvalvularna) stenoza PA; ASD; hipertrofija VD;

Rtg Trilogije-Fallot: RA uvećan; naglašen luk PA; vremenom LA, luk LV- mali; plućna vaskularna šara oskudna.Angiokardiografija (kateterizacija): promena saturacije u LA (šant L-D i D-L); proširema RV i PA (postenotično);infundibularna hipertrofija; valvularna pulm. stenoza;ASD; nekada proširen LA.

RVRV

Ao

ASD

LV

LA


Tetralogija - Fallot


Pato-anatomski supstrat:

1. Infundibularna (ili kombinovana) stenoza PA

2. VSD (suprakristalni)

3. Dekstropozicija aorte (nejednaka podela truncusa arteriosusa)

4. Hipertrofija RV

Udruženost T.Falloot:desni aortni luk, koarktacija grana PA, anomalije koronarnih arterija

Urođene srčane mane Tetralogija - Fallot

Rtg Tetralogije-Fallot: RV uvećan; mala PA; plućna oligemija;srce izgleda “klompe”. Angiokardiografija ( kateterizacija): D-L šant od rođenja; trabekulirana RV;VSD;”direktno” punjenje aorte.Terapija: 1) Op.Blelok-Tausing (prox.a.scl-APs.) 2) Woterson-Culi (Ao-AP-fenestra); 3)Glen ( VCS-Apd; 4) totalna (rešava se VSD i stenoza AP); Pentalogija Fallot: tetralogija Fallot + ASD

RVLV

Ao PA

D-L šant

Retke uro|ene sr~ane mane Transpozicije velikih krvnih sudova

Normalan embrio razvoj:RV desno od LV ( D-petlja);Ao desno od AP (D-odnos); normalno =D petlja - D odnos

KLASIČNA KOMPLETNA TRANSPOZICIJA

Moguće kombinacije:• D-petlja L-odnos - normalne komore,transpozicija KS• L-petlja D-odnos - transpozicija komora, normalni KS• L-petlja L-odnos - transpozicija komora i KS

Transpozicije komora

Transpozicije velikih krvnih sudova

Retke urođene srčane mane

Transpozicije velikih krvnih sudova

Korigovana transpozicija : L-petlja D-odnos; normalna hemodinamika

Klasična kompletna transpozicija: D ili L-petlja L-odnos;

• Rtg slika: kardiomegalija, > ili < plućna šara (zavisno od postojanja stenoze

valvule PA), uzan “vaskularni struk”.

• Kateterizacija: teška hiposaturacija krvi.

• Angiografija: Procena karakters komora i odnos sa krvnim sudovima.

• Terapija: Palijativna (Rashkind); Totalna (Mustard) (od perikarda se pravi

levak ; veći otvor oko šupljih vena, a manji oko AV ušća komore koja nosi AP);

“Switch” korekcija velikih arterija

Retke uro|ene sr~ane maneVena Cava Sinistra Persistens

V.azygos kontinuitet

Rtg: VCSP sa leve strane KS-a

Stenoza perifernih grana AP

Morbus EbsteinRendgenologija bolesnog srca

Rtg: srce u celini uvećano; desna kontura izbočena i izdužena kranijalno;leva kontura zaobljena; nenaglašena PA. Kateterizacija: svi pritisci ( AD,VD, AP,VCI) približno isti; Angiografija: pomerena TrV kaudalno, uvećanAS, smanjen VD (nekada udružena sa ASD tip II) ; insuf TrV.

TrV

Incidenca : 1% svih urođenih srčanih mana

Mitralna stenoza Mitralna insuficijencija4 - 4.5 cm 2cm

RTG

Venska plućna hipertenzija, hemosideroza

Aortno dugme “malo”

Dilatacija LA

Hipertrofija RV

Kratak luk LV

Kalcifikacija m.v.

Aortno dugme povećano

Dilatirana LV

Dilatiran AS

Hipertrofija RV


Rendgenologija bolesnog srca Mitralna stenoza

PA

AS

VSAS

RTG mitralne stenoze:Uvećan LA, izražen “plućni zaliv” ( proširen infundibulum LA i stablo PA), aortno dugme malo, luk LK skraćen - strmo se spušta ka dijafragfmi, hilusi prođireni. U profilu: Jednjak potisnut uvećanim LA

reumatska bolest

PA

A.LALA

Mitralna stenozaRendgenologija bolesnog srca

LA

PA

LA

LV

reumatska bolest, ruptura hordae, disfunkcija papilarnog mišića, endokarditis, ishemična bolest srca, kongenitalne anomalije

Mitralna insuficijencija


LA

LV

LA

disfunkcijapapilarnih mišića

Rendgenologija bolesnog srca Mitralna insuficijencija

RTG mitralne insuficijencije:Uvećana leva komora (VS) i pretkomora (AS), aortno dugme normalno ili smanjeno, mogu se uočiti kalcifiati na valvuli. Hilusi naglašeni, plućna staza.Terminalna faza - cor bovinum.

AS

VS

Cor bovinum

Rendgenologija bolesnog srca Mitralna mana

Plućni edem Cor bovinum

Aortno srce

RTG aortne stnoze / insuficijencije:

• uvećana-hipetrofična LV

• produbljen srčani zaliv

• aorta dilatirana ( post-stenotična

dilatacija kod AoS - širok ili uzna vrat )

• kalcifikcije na mestu aornih zalistaka


Tipovi aortne stenoze

• Aortna mana

• Koarktacija

• Art. hipertipertenzija

• Sy Marphan

• Aortitis


RTG aortne stenoze:Uvećana leva komora , postenotično proširenje aorte - “jet” fenomen, kalcifikati na zaliscima, uvećana VS potiskuje jednjak ispunjen barijumom.Aortografija: Aorta ascendens proširena, u sistoli slika “kupe”.

VS

kalcifikacije.

VS

Aortna stenoza

Rendgenologija bolesnog srcaAortna insuficijencija

Bjork-Shily valvula

RTG aortne insuficijencije:• Izražena dilatacija LV• Dilatirana ushodna aorta• Produbljen srčani zaliv

Aortografija: •Dilatacija ushodne aorte • Regurgitacija kontrasne krvi.

Kombinovana mana ( kombinovana mitralna i aortna mana )


RTG :

Uvećan VS (sužen retrosternalni prostor) i AS ( potisnut jednjak), hilusi uvećani, naglašena plućna vaskularna šara, hemosideroza.

AoV

MV

VS

AS

AoV

MVTrV


Sy Marphan ( Marfanova aneurizma )

TRG marfanove aneurizme:Uvaćana VS, proširena aorta ascendens (profilni snimak).Aortografija: Dilatacija (anuloectasio) ushodne aorte, izgled ”fiorentinske boce”; aortna regurgitacija

Bolesti perikarda

• Pericarditis exsudativa - > 250ml ( kongestivna srčana insuicijencija, kolagenoze, infekcije, Dressler sy, trauma, tumori, uremia, krv.diateza, idiopatski).

Rtg - sferični lukovi, oštri kardiodijafragmalni uglovi, transverzlni prečnik srca iznad dijafragme, povećana srčana senka, svetla pluća

• Pericarditis constrictiva - ( infekcija, TBC, radiaciona terapija, trauma, idiopatski ).Rtg - kalcifikacije, srce smanjeno, kod dekompenzacije ušće v.azygos


Pericarditis exsudativa

Pericarditis calcificans

Hydropneumopericard

Rendgenologija bolesnog srca Bolesti perikarda

Miopatsko srce

A) Primarne kardiomiopatije - Dilatativne kardiomiopatije -R T G: povećana

srčana senka, trouglastog oblika, širokom bazom na dijafragmi, < EF LV ( < 45% ), “ragbi lopta”, plućna venska kongestija dekompenzacije -alveolarni plućni edem

- Hipertrofična kardiomiopatije (opstruktivna) - komorski grad

ijent - Restriktivna kardiomiopatija


B) Sekundarne kardiomiopatije (zapalenjske, degenertivne, metaboličke)

Dilatativna kardiomiopatija

Biopsija RV Opstruktivna kardiomiopatija

Mitralna miopatska srca


Miopatsko srce

Plućna oligemijaPulmonalna valvularna stenoza

Dilatacija pulmonalne valvule

PA

LV

ARV

RV


Falloot tetralogiaInfund. stenoza

PA projekcija: uvećana srčana senka; uvećano stablo PA; uvećana DP Profilni snimak: ispunjen retrosternalni prostor

Rtg plućnog srca:

Patološki nalaz

Akutno i hronično plućno srce


• Plućno srce – sindrom obolenja različite etiologije, patofiziologije i klinike

(poremećaji resp. sistema, pl. tromboembolizam, pr. pl. hipertenzija)

PLUĆNA HIPERTENZIJA

• Fiziologija plućne cirkulacije

Plućni arterijski i venski pritisci se povećavaju od gornjih ka donjim delovima pluća zbog delovanja sile gravitacije.

Alveolarni pritisci su konstantni u celim plućima.

Ventilacija pluća se povećava od donjih ka gornjim delovima pluća; stepen promene je manji nego kod perfuzije pluća - za 2-3 puta.



2. bolesti koje utiču na pokretljivost grudnog košaa. kifoskolioza b. torakoplastika c. fibroza pleure d. neuromišićna slabost e. sleep apnea sindromi f. idiopatska hipoventilacija

3. bolesti plućnog vaskularnog stablaa. primarne bolesti zida arterije b. tromboze c. embolije

1. bolesti koje utiču na protok vazduha kroz disajne puteve

a. HOBP b. cistična fibroza c. kongenitalni razvojni defekti d.

infiltrativne i granuloma-tozne bolesti: idiopatska fibroza plu}a, sarkidoza, pneumokonioze, skleroderma, mešovita bolest vezivnog tkiva, SLE, RA, polimiozitis, eozinofilni granulomi, radijacija e. bolest velikih visina

Etiologija:



Plućna hipertenzija (I)


Povećanje sistolnog pritiska u PA > 40 mmHg• Primarna P.H.• Sekundarna P.H.

– Arterijska P.H. (USM sa šantom); Dg-kateterizacija, biopsija, PHyp=otpor > 25 Wood jedinica.1. Pretrikuspidna (ASD, APVD) – povoljna prognoza

2. Posttrikuspidna (VSD, DAP) – nema involucije zidova arteriola, loša prognoza

– Kapilarna P.H. Redukcija pl.venske mreže (ekstravaskularne: TBC, emfizem, fibroza).

– Venska P.H. (Mitralna mana, Cor triatriatum, okluzije VP); Wedge prekapilarni pritisak = 20mmHg (blaga), od 20-30mmHg (umerena), >30mmHg (izražena P.H.)

Simptomi: dispnea, zamor, resp. infekcije, hemoptizije, cijanoza, sinkopa

Plućna hipertenzija (II)


I) hipertrofija medije II) hipertrofija medije,

proliferacija intime III) hipertrofija medije,

fibrozna promena intime

IV) pleksiformne lezije V) plućna

emosideroza VI) fibrinoidna nekroza

zida arteriola

OPERABILNA NEOPERABILNA

STEPENI PLUĆNE HIPERTENZIJE

Edvards & Hit

Plućna hipertenzija (III)


b) Kapilarna plućna hipertenzijaeRedukcija pl.venske mrežu ( ekstravaskularne : TBC, emfizem, fibroza)c)Venska plućna hipertenzijaNastaje kod prepreka u VP ( MtrM, cor triatriatum, okluzije VP); prekapilarni pritisak (wedge) =20 mmHg (blagi); 20-30 mmHg (umerni); >30 mmHg ( izraženi znaci plućne hipertenzije).

Simptomi: dispnea, zamor, respiratorne infekzije, hemoptizije, cijanoza, sinkopaRtg plućne hipertenzije:

a) uvečana srčana senka (kada postoji L-d šant)

b) proširene centralne

grane AP

c) “dance hilare”

d) grane plućne arterije

vijugaveperiferija pluća “prazna”

Rendgenologija aorteAneurizma aorte

Etiologija: aterosleroza, hipertenzija, cistina medionekroza, sifilis, aortitis, trauma, dr.

Mehanizam nastanka

Klinička podela:

1. Disekantne aneurizme

2. Prave aneurizme

3. Lažne aneurizme

Rendgenologija aorte

po De Bakey - u Po Dailiy -u

Tip I Tip II Tip III

Disekantne aneurizme - podela

Tip A Tip B

Klinika: intenzivan bol; smrtnost (80% ); pravilan lumen-int. “flap”

Th: tip “A“- hirurško; tip “B”- konzervativno

Disekantneaneurizme

Rendgenologija aorte Aneurizma aorte

Intimalni Flap

Disekantneaneurizme


Intimalni Flap


Prava aneurizma Lažna aneurizma

Prave aneurizme: klinički “nema”;Dg: radiološka (nativna rendgenografija,UZ, CT, MR, angiografija );Th: konzervativna ili hirurška (nagli rast, >5 cm, bol)

La`ne aneurizme: trauma-laceracija na istmusu aorte;Dg: rendgengrafija, angiografija; Th: hirurška

Primarni tumori srca (I)

Rentgenologija bolesnog srca

Učestalost: 0.0017 - 0.28%Tip: Benigni: miksom ( najčešće na peteljci u AS; mehaničkim dejstvom oštećuje kuspis; insuficijencija); rabdomiom; angiom; teratom; lipom i dr. Maligni: rabdomiosarkom, fibrosarkom, liposarkom.

hemangiom

hemangiom

hemangiosarkomRtg: kompresija na srčane šupljine, “defekt u punjenju”, pomeranje koronarnih arterija, patolo{ka vaskularizacija, ev. insuficijencija zalistka

Miksom

Primarni tumori srca (II)


Ruptura i aneurizma sinusa Valsavle


Vrste sinusa : levi; desni; nekoronarni Aneurizme: a) kongenitalne b) posttraumatskeRupture: desni sinus rupturira u VD (L-D) Aortografija: kontrast iz aorte ispunjava VD

Ao

VD

2. RADIOLOGIJA RESPIRATORNOG SISTEMA


Metode rendgen dijagnostike respiratornog sistema

Rendgenologija respiratornog sistema

Rendgenografija pluća (PA i profil) Rendgenskopija pluća

•Wallgrenov položaj (plućni vrh)•Krojzfuchs-ov fenomen•Williamsov fenomen( zaostajanje hemidijafragme)•Paradoksni pokreti (Müllerov ogled)•Kienböckov fenomen ( promena nivoa tečnosti)•Klaćenje medijastinuma (Holznecht-Jacobson)

Rtg u lordotočnom položaju (AP; < 30º telo sa kasetom ) Tomografija pluća (planigrafija, stratigrafija), fluorografija CT, MR, angiografije (DSA), flebografije, bronhografije, pneumoperitoneum, pneumomedijastinum,

Metode rendgen dijagnostike respiratornog sistema


Rendgenografija pluća

• Rtg film osteljiviji od oka

• 10 x više detalja od Rtg skopije

• Metod izbora – deca, trudnice

Rendgenoskopija pluća

• Metod izbora u praćenju dinamike

• Prostorna lokalizacija

• Mogućnost izvođenja različitih ogleda

Rendgenologija respiratornog sistemaPA snimak pluća

1. “linija propratnica” os CL2. “fossa rhomboidea”3. senka a.scl.sin4. vratno rebro, sinostoza5. Znak “dvocevke”6. oko{tavanje hrskavica

7. Incizure8. “linija propratnica” II rebra9. Znak v.azygos10. “Svetli plu}ni mantil”

Fo-fm = 180cm

Kasete:

35.6x35.635.6x4324x3030x40

1. 5 cm

10-14.9 mm

Exp - ins. ekskurzija dijafragme = 9 cm 1cm

VIVII

Rendgenologija respiratornog sistemaProfilni snimak pluća

RV

PT

A

T

LV

LA

R.PAS

1. “Zadnja trahealna linija” (2-4mm)2. “perikardna linija”3. incizure

Retrosternalni prostor

Retrokardijalniprostor


Rendgen anatomija pluća

bronhogram

=69-73º

(v.azygos)

1. kateter2. pl.vene3. A.S.

v.azygos

1. clavicula2. v.azygos3-5. sternum

Rendgenologija respiratornog sistemaSegmenti pluća ( desno plućno krilo)

anterior posterior lateralis medialis

I. gornji lobus : 1. Segmentum apicale; 2. Segmentum posterius 3. Segmentum anteriusII srednji lobus: 4. Segmentum laterale; 5. Segmentum medijaleIII donji lobus: 6. Segmentum apicale; 7. Segmentuma basale mediale (cardiacum) 8. Segmentum basale anterius; 9. Segmentum basales laterale 10. Segmentum basale posterius R.D.Sinelnikov,1979

Rendgenologija respiratornog sistemaSegmenti pluća (levo plućno krilo)

I. gornji lobus : 1. Segmentum apicale; 2. Segmentum posterius 3. Segmentum anterius 4. Segmentum lingulare superius; 5. Segmentum lingulare inferiusIII donji lobus: 6. Segmentum apicale; 8. Segmentum basale anterius; 9. Segmentum basales laterale 10. Segmentum basale posterius ev. 7. (Segmentum basale mediale (cardiacum))

anterior posterior lateralis medialis

R.D.Sinelnikov,1979


Plućna polja

I. Vrh pluća( tuberculum costae II - donji rub clv)

II. Gornje plućno polje( d.rub clv - d. rub pred. okr.II rebra)

III. Srednje plućno polje(d. rub pred. okr. II rebra- d. rub pred. okr. IV rebra)

IV. Donje plućno polje ( ispod d. rub-a pred. Okr.IV rebra )lateralno medijalno

I

II

III

IV

Tok pregleda


Osnove rendgenološke dijagnostike patoloških

promena u plućima (I)

LO

V

I

H

O

LOKALIZACIJA

OBLIK

VELIČINA

INTENZITET

HOMOGENOST

OGRANIČENOST

ZAPAMTI !!

1. LOKALIZACIJA u odnosu na: 1) plućna polja; 4) medioklavikularnu liniju; 7) hilus; 2) segmente; 5) interkostalni prostor; 8) traheju; 3) kostofrenični sinus 6) srce

- znak siluete (FELSONOV znak): parakardijalna senka : ne briše konturu srca (zadnji delovi pluća, medijastinum, pleura) ; briše konturu srca (desno srednji režanj, levo lingula)

2. OBLIK: a) okrugle senke (solitarne,multiple): 1) tumori pluća (maligni,benigni);

2) zapaljenske promene (TBC, granulom, pneumonia ,apsces, izliv); 3) infektivne promene (bakterije, gljivice, ehinokok) 4) druga oboljenja (ciste, granulomi, AV fistula, sekvestar, infarkt plu}a, trauma)


promena u plućima (II)



promena u plućima (III)b) trouglaste senke: 1) parenhimski (plućni) trougao (pneumonija, atelektaza, infarkt pluća) 2) pleuralni trougao (medijatinointerlobarni izliv)

c) prstenaste senke (solitarne, multiple): 1) glathih tankih ivica (benigne promene, ciste, bule) 2) debelih neravnih ivica (maligne) ( sa ili bez hidro-aeričnog nivoa)

d) linearne senke: 1) pločaste atelektaze (Fleischerove linije); 2) septalne : I. Kerley A (vrh, intersticijski edem, hemosideroza, lympfangitis itd); II. Kerley B (zadebljala interlobarna septa - mitralna stenoza,insuficijencija); III. Keley C (intersticijaska bolest); 3) tubularne (“tramvajske šine” - patološki izmenjen bronh); 4) pleuralnog porekla ; 5) vretenaste; 6) milijarne ; 7) negativan (vazdušni) bronhogram (Felson-ov znak): pneumonija,,neobstr.atelektaza, fibroza, edem,sarkoidoza…..),

1..2.



promena u plućima (IV)3. VELIÎNA SENKE:a) do 3 mm - milijarne ili mikronodusneb) 3-5 mm - makronodusne c) 5mm - 3 cm - kru`ne ili okrugled) >3 cm - tumorske

4. INTENZITET:poredi se sa mekim tkivima ili kostima ( polusenke)a) mrlje b) pega ( kalcijumske gustine)

5. HOMOGENOST:

6. OGRANIČENOST:a) oštrob) neoštroc) “umbilikacija” - suspektan malignitet


Oboljenja traheobronhijalnog sistema ( I )Rendgenologija respiratornog sistema

Trahea:

1. Tracheobronchomegalia - (Sy Mounier-Kunh): atrofija elastičnih vlakana

2. Tracheobronchomalacia3. Stenoza traheje4. Tumori traheje

Bronh:

1. Bronhogene ciste2. Strana tela

3. Trahealni bronh

4. Bronho pulmonalna sekvestracija

5. Bronhiektazije

6. Tumori bronha tracheobronchomegalia

Ø>30 mm

Retenciona cista

Morfologija: cilindrične, fuziformne, cistične, sakularneRtg: nespecifična, trakaste senke - (Y ili V) ili “ tram lines”, cistične - “saće”, “lastina gnezda”,

Bronhografija: distalni deo - “ogoljeno stablo”, cistične - “grozd ili lastino gnezdo”

KARTAGENEROV SINDROM: situs viscerum inversus totalis, bronhiektazije, sinusitis (defekt cilijarnog aparata - odsustvo dineina)


Bronhiektazije


Bronhopulmonalna sekvestracija

Tip: intralobarana: zajedničku visceralnu pleuru sa ostatkom dela pluća ekstralobarna: zasebna visceralna pleuraRtg nalaz: jasno ograničena senka (bez komunikacije); nejasna, sa nivoom (komunnicira)Aortografija: sistemska komunikacija nutritivna(e) arterija(e) iz aorte

Rendgenologija respiratornog sistema Pneumoniaa) lobularna pneumonia (bronhopneumonia)b) lobarna pneumoniac) intersticijalna pneumonia

Bronhopneumonia

Proces polazi iz terminalnih bronhiola, zahvata ceo acinus, i susedne na preskok

RTG slika: nehomogena mrljasta - mrljasto-trakasta senka, bazal. lokalizacija

- Mrljasta senka - zapaljenski izliv u acinus;

- Trakasta senka – intralum. peribronhijalni

proces bez negativnog bronhograma.

Ditmar-Rumpertov trougao: rub srčane senke, prečaga, hipotenuza hilus- kostodijafragalni ugao.

Ditmar-Rumpertovtrougao


Lobarna pneumoniaLokalizacija: uglavnom bazalno, započinje u alveolama, širenje koz Cohnove prostore, zahvata ceo lobus

Etiologija: pneumokok, streptokok, stafilokok, pseudomonas, hemofilus

Stadijumi razvoja:

I stadijum – aktivna hiperemija (smanjena prozračnost)

II stadijum – crvena hepatizacija (eksudat i fibrin u alveolama, homogena senka)

III stadijum – siva hepatizacija (raspad Er, Le, nehom. Senka

IV stadijum – rezolucija (raspad fibrina, mrljasto-trakasta nehomogena senka)


Lobarna pneumonia

Rendgenologija respiratornog sistema Lobarna

krupozna pneumonia

obostrana krupozna pnemonia

Streptokokna pnemoniapseudomonas

Pneumonia

Oboljenje parenhima plu}a

Pneumonia

Kružna pneumonia

Mycoplasma pneumonia

Pseudomonas

Pneumonia

Virusna pneumonia

RTG:

Primarno intersticijska; alveolarna komponenta; mrežasta senka

Oboljenje parenhima pluća

Apergilom

(Aspergillus fumigatus, flavus; niger)

RTG:

Kružna senka unutar prstenaste senke;“gljivična lopta”

Virusna pneumonia

Ehinokokus pluća

RTG: 1) kružna, ovalna Tu senka, jasno ograničena; 2) pri inspirijumu - ovalan oblik (Escudero-Neuman-ov znak); 3) u senci dijafragme - znak “ zalazećeg sunca”; 4) O2 između peri i ektociste - prskanje periceiste-Zhebe; 5) hidropneumocista - ev. “ćerke ciste”; 6 O2 izme|u membrane i periciste - znak “arkade”- Ivanišević 7) smežurana opna na dnu ciste-pokretna - Cumbov znak; 8) membrana na površini tečnog sadržaja - Camalot-ov znak;

Oboljenje parenhima pluća

Oboljenje parenhima plućaApsces pluća

Def.: Lokalizovano gnojno oboljenje pluća praćeno nekrozom i kolikvacijom

Ventilatorni poremećaji u plućimaAtelektaza

Tip: opstrukciona (resorptivna); adhezivna; kompresiona; pločasta (Fleischerove linije) Rtg: jasno ograničena promena; poštuje anatomske granice; slika “mlečnog stakla”; sužen hemitoraks; medijastinum na bolesnu stranu; elevirana hemidijafragma

“ Golden S ”

Oboljenja pleure

1. Pneumotoraks

Oboljenja pleure

2. Pleuralni izliv

Rtg: vidljiv ( 200 - 250ml); mobilan; >IV i.c. prostora-pomera medijastinum na zdravu stranu;

>II i.c. -“pleuralni prozor”;

3. Mesoteliom

Oboljenja medijastinuma

hematom

LIMFOGRANULOMATOZA

Intersticijska bolest pluća

ARDS

ARDS: akutna teška respiratorna insufucujencijaEtiologija: trauma; septikemija; imuno. deficit; postop OP; radijaciona bolest; metabolički proces Rtg: slika mlečnog stakla; alveolarni edem; mrljaste senke (centralno, periferno); veća ognjišta; slabo naglašen pulmonalni luk; srčana senka nije uvećana.

Intersticijska bolest pluća: bolest potpornih struktura

pluća; Rtg: mrežoliki crtež; sa ili bez nodusnih senki; difuzno; “mutno staklo”; makro i mikrocistične promene (“saćasta pluća”); oko debeo fibrozni zid.

Rendgenologija respiratornog sistema Tumori pluća (I)Benigni tumori: adenom, hamartom, fibrom, hondrom, angiom, lejomiom, hemodektom

Semimaligni tumori: Karcinoid ( pluripotentne, nediferentovane epitelne ćelije; spori rast Tu;do 3 cm; jasno ograničen; komplikacije: atelektaza, maligna alteracija);

Mikrocelularni Ca bronha (izrazito maligni Tu)

Hamartom: (lobuliran; ”popcorn”, hrskavica) Adenom Neurinom

Tumori pluća (II) Primarni tumori: Ca bronha (planocelularni), bronhoalveolarni (adenoCa) , sarkomi;

- centralni tip (75% - glavni, lobarni, segmentni bronh)

- periferni tip (25%)


Centralni Ca pluća

Ca bronha:kružna, solitarna senka jedan ili dva izdanka;“corona radiata”

Ca bronha - kolaps pluća

ograničen -”mišiji rep”


Tumori pluća (III)

Ca plućnog vrha

Pancoast - Tobias tumor:- Claude-Bernar-Hornerov sy (ptoza, mioza, enoftalmus)- anhidroza; hiperoleoza liza- bol u ramenu- liza rebara

periferni Ca pluća

periferni Ca pluća

diseminovani alveolarni Ca

Bronhoalveolarni Ca1. solitaran, kružna senka, nejasno ograničen; intenzivniji centar Tu

2. mikronodusne (milijarne)

3. segmentne, lobarne senke

bronhoalveolarni Ca

ekskavirani Tu

Tumori pluća (IV)


Tumori pluća (V) - sekundarni tumoriRendgenologija respiratornog sistema

Putevi širenja:

a) hematogen (drenažni sistem VCI i VCS; sistem a.M.S i I (Gaster-Colon-Pankreas) jetra; Rektum VCI; periferni Ca jetra) b) limfogen c) per continuitatem

3.RADIOLOGIJA GASTRO-INTESTINALNOG TRAKTA


paretički ileus

Nativni abdomen

kalcifikovana gušterača

kalcifikovana ž.kesaSy Chilaiditi

http://www.google.com/imgres?imgurl=http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/thumb/a/a4/Pneumoperitoneum.jpg/543px-Pneumoperitoneum.jpg&imgrefurl=http://didiaskforitstat.blogspot.com/2007/04/pneumoperitoneum.html&h=135&w=122&sz=34&tbnid=1OMx0LaAdoYJ:&tbnh=135&tbnw=122&prev=/images%3Fq%3DPneumoperitoneum%2Bx%2Bray%2Bimages&sa=X&oi=image_result&resnum=1&ct=image&cd=3

Hipofarinks i vratni deo jednjaka: A) valekule;

B) epiglotis; C) Kilianova usta; D) piriformni sinus

Ezofagogastrični spoj: 1) ampula; 2) gastro-ezofagealni vestibulum; 3) dijafragma; 4) ko-nstriktor kardije; 5) donji ezofagusni sfinkter

Jednjak u PDK: A-otisak luka Ao; B-otisaklevog bronha; E-Epifrenična ampula; AC-atrium cardiacum; G-Gubarovljeva valvula

B

Rendgen dijagnostika GIT-a

Rendgen dijagnostika oboljenja jednjaka

Normalna Rtg

Luk Ao

L.bronh

LP

Ca

AhalazijaAtrezija

trakcioni

pulzioni

epifrenični

intramuralni Zenker-ov div.

Divertikuloza (vrste):

pulzioni; trakcioni; trakciono-pulzioni; funkcionalni faringoezofagusna; epibronhijalna; epifrenična

Variksi

Variksi (Rtg skija - “brojanica”):donje 2/3 - portna hipertenzija: vv coronariae ventriculi i vv. oesophagicae ;gornja 1/3- opstrukcija VCI: iznad ulivanja v. azygos

Rendgen dijagnostika oboljenja želuca i duodenuma

Gastritis: linearne erozije sluznice

Mb Menetrier: debeli, izvijugani nabori

Zollinger-Ellison-ov Sy:hiperaciditet; peptički ulkusi;ostrva pankreasnog tkiva

Divertikulum

Rendgen dijagnostika oboljenja želuca i duodenumaUlcus ventriculi I

Ulkus (DK) “Niša” na maloj krivini“Niša” na maloj krivini sakontralateralnim spazmom


Ulcus ventriculi II

Znak “kokarde”

Konvergencija naboraprema ulkusnoj “niši”

“Haudekova niša”(barijum,tečnost, vazduh)

postulkusni ožiljak (“peščani sat”)

Ulcus velike krivinesa okolnim edemom

Rendgen dijagnostika oboljenja želuca i duodenumaTumori

Limfom

Ca - polipoidni tumor

Fibrom fundusa

Skirusni Ca


Dva akutna peptička ulkusa

Divertikul

Ulcus bulbi duodeni


Polip

Stenozirajući Ca

Normalan rendgen nalaz tankog i debelog creva

Tanko crevoDebelo crevo

Rektum

Rendgen patologija tankog creva

Meckel-ov divertikul

Malapsorpcionisindrom

Divertikuloza

Rendgen dijagnostika oboljenja tankog creva

Askaris

Tumori tankog creva

Karcinom tankog creva

polip

limfom

Ulcerozni kolitis debelog creva

Rana faza UK; (mnogobrojni plitki ulcusi)

hronična reparaciona faza UK

Atrofija sluznice kolona

Kronova bolest

mnogobrojni ulcusistenotična faza

Divertikuloza debelog creva

Tumori debelog creva

polip

Ca pankreasa-infiltracija

Ca debelog creva - “ogrizak jabuke”

RADIOLOGIJA KOŠTANOG SISTEMA


• Cevaste kosti:

- duge kosti (ekstremiteti)

- kratke kosti (kosti ručja, nožja)

• Pljosnate kosti: karlica, rebra

• Nepravilne kosti: kosti lica, baze lobanje

• Pršljenska tela: kičmeni stub

Rtg koštanog sistema: anatomska podela

1. Radiografija: simetrične kosti – 2 snimka; snimci u 2 projekcije; zglob sa zglobnim okrajkom

2. Radioskopija: repozicija u ortopediji

3. Tomografija – frontalna i transverzalna

4. Makrografija

5. Radioizotopska scintigrafija: funkc. metoda (fiziologija metabol. P); skrining – onkologija (rana detekcija meta promena - 6 meseci od Rtg).

6. CT i MR : procena operabilnosti Tu;

7. Angiografija: indirektna procena vaskularizacije

8. Rtg dijagnostika zglobova: artrografija, meniskografija, diskografija

Rendgenski pregled koštanog sistema

1. Kostna supstanca (tela ossea)

• korteks (kortikalis) – površni sloj, uzdužne lamele

• kompakta – tvrđi sloj, lamele oko sistema Haverzovih kanala (dijafize d. cevastih kostiju, tabule pljosnatih kostiju)

• spongioza – pljosnate i kratke kosti, epifize dugih kostiju (sunđerast izgled)

2. Periost – uočljiv u patološkim stanjima: zapalenje, trauma, Tu; periostalne naslage (> osteoblastna aktivnost) 1. lamele, 2. nepravilna, jasno ograničena amorfna masa, 3. spikule

3. Kostna srž – u medularnom kanalu i spongiozi

Građa kosti

dijafiza

metafiza

epifiza

spongioza

Kompakta

Kortikalis

periost

Promene u kostnoj građi I

1. ATROFIJA – poremećaj u stvaranju osteoidnog tkiva i sekundarnog deponovanja Ca ++, P (demineralizacija ili dekalcinacija).

- Generalizovana (metabolički, hormonski poremećaji, hemoragije, senilna atrofija)

- Lokalizovana (infektivni agens u blizini patološkog procesa – TBC zgloba, inaktivnost, imobilizacija)

• Osteoporoza: < broj i funkcionalnih osteoblasta; metafize, spongioza staklasta; kompakta i kortikalis istanjeni.

Osteomalacija: osteoidno tkivo se ne prožima krečnim solima;

Osteoliza: produbljivanje procesa atrofije – razaranje kostne građe defekti;

Ivične promene – uzure, karijes; Centralne promene - ciste, kaverne (sol.meta plazmocitom, absces, TBC osteomijelitis, osteoklastom, ehinokokus, sklerodermija)

Promene u kostnoj građi II

2. HIPERTROFIJA - > stvaranje kostnog tkiva ili sporija resorpcija; Osteoskleroza - spongioskleroza: koštanog tkiva u kompakti, korteksu i spongiozi (gubitak gra|e – eburnizacija); Endostoza: koštanog tkiva na unutrašnjem delu kompakte, sužen medularnni kanal; Periostoza: koštanog tkiva u predelu periosta (trauma, upala, neoplazme, avitaminoza); Oblik – spikule, amorfna masa, lisnata forma; Raspored – politopne, generalizovane; osteofiti i egzostoze

3. DISTROFIJA (pahiostoza) – koštano tkivo zamenjeno novim (fiboznim) tkivom – (M. Paget, M. Recklinghausen); promena oblika i građe koštanog tkiva; koštana struktura se ne raspoznaje.

4. NEKROZA – Izumiranje kosti sa stvaranjem sekvestra (okolo svetla zona granulacionog tkiva), sa ili bez taloženja Ca++ soli.

hiperparatireoidna osteodistrofija

Rahitisalimentarna osteodistrifija

Osteoporoza stara~ka osteomalacija

spondiloza

Promene oblika i veličine kostiju

1. AGENEZIJA - nedostaje zametak kosti; 2. APLAZIJA (anostoza) - normalno zametnuta kost se ne

razvija ili se razvija deo kosti (duge kosti).3. HIPERPLAZIJA - rast dela ili cele kosti (i mekih tkiva);

falange – Mb. Addisoni.4. HIPOPLAZIJA - rast kostiju (skraćenje, istanjenost,

deformacije);5. HIPEROSTOZA - pojačan rast hrskavice i/ili koštanog

tkiva; kosti neproporcionalno i izdužene; 6. HIPOSTOZA - rast hrskavice i/ili k.tkiva; kosti nežne,

slabe građe; 7. ANOSTOZA - osteolitičko razaranje normalno razvijene

kosti (Tu, meta);8. EDOSTOZA - naduv kosti; spongioza metafiza i epifiza

(ciste, fibrozna displazija, osteoklastom);

SinistozaVratno rebro

• Vrsta traume oblik i vrsta frakture (savijanje, kompresija, torzija, trakcija, ablacija, penetracija, frakture zbog premora (marš fraktura)

• Traumatske (otvorene, zatvorene) i patološke frakture;• Potpune: poprečne, uzdužne, spiralne, zvezdaste; • Nepotpune: fisura – nepotpun prekid kontinuiteta, infrakcija;

Rtg znaci preloma• Frakturna pukotina (svetlina koja zahvata celu širinu kosti ili jedan deo –

fisura);• Prekid kontinuiteta kosti (“frakturna stepenica”)• Dislokacija fragmenata: ad longitudinem (promena duìne kosti), ad latus

(pomeranje u stranu), ad axin (angulacija); fractura impacta (utiskivanje frakturnih delova), subperiostalna fraktura ( “oblik zelene grane”, mlađi, šatorasto izbočenje, sačuvan periost ), multifragmentarne, kompresivne (pršljensko telo),

• Kalus - fraktura u sanaciji; vibrozna veza fragmenata – pseudoarthrosis, bez kalusa – neoarthrosis, osteoporoza (M. Sudeck).

Fraktura kostiju – delimični ili potpuni prekid kontinuiteta kosti

fractura radii loco tipico

Pseudoartroza

“marš“ fraktura

Fractura vertebrae

Moguće komplikacije nakon frakture kostiju

Povrede zglobova• Kontuzija: direktno dejstvo sile; nagnječenje periartikularnoih mekih

tkiva;

• Uganuće (dystorsia): indirektno dejstvo sile; oštećenje zlobne vreće i ligamenata, intaktni hrskavica i koštani okrajak; Rtg: deponovanje Ca++ (hematom, zgl.čahura, ligament); avulzione frakture;

• Iščašenja (luxatio): poremećaj odnosa zgl. površina zgl.okrajaka;

Luxatio completa – potpuni gubitak kontakta dve zgl.površine;

Luxatio incompleta – delimično izmeštanje zgl.površina, mestimično dodirivanje;

Luxatio habitualis – ponavljanje luksacije bez traume;

Iščašenja (luxatio):

Luksacije zgloba kuka

(prednje, zadnje, medijalne, lateralne)

Traumatske luksacije (retko);

Patološke luksacije (destr. i inflamat.bol);

Kongenitalna lukasacija (displazija) – usporen razvoj i osifikacija, slabost ligamenata;

Rtg: prekid cervikoobturatorne linije ( Menar-Šentonova linija: spoj medijalne linije vrata femura i medijalni rub obturat. foramena )

Menar-Šentonova cerviko - obturatorna linija

Osteomijelitis

Zapalenje kostne srži – osim medularnog kanala zahvata sve koštane

elemente; mlađe životno doba, muški pol (3x);

Etiologija: staphyloc.aureus (80%); staphyloc.albus;streptococcus;

Nastajanje: hematogeno širenje (metastatski); direktno iz spolj.sredine

(flegmona, povrede);

Lokalizacija: metafize femura, tibije, fibule ( predeo kolena, retko zhva-

ćen zglob); solitarna lezija (multipla 5%); širenje gnojnog procesa iz k.srži duž

medularnog kanala i kroz Haversove kanale do periosta subperiostalni apsces odvajanje periosta, nekroza proliferacija granulaciog tkiva demarkira

deo nekroti~ne kosti – sekvestar; osteoskleroza oko nekrotičnog žarišta sa periost-

alnom reakcijom;

Osteomijelitis1. Akutna faza: septikemija; bez Rtg promena, otok mekih tkiva; u 3. nedelji Rtg – mrljasta atrofija (sitna osteolitična ognjišta) sa Sudek-ovom atrofijom distalno;

2. Subakutna faza: periostalna reakcija (amorfne mase) sa atrofijom-hipertofijom kosti demarkiranje;

3. Hronična faza: sekvestar sa svetlom zonom (kostna razgradnja i granul.tkivo) fistule;

4. Faza sanacije: endostalna skleroza – kost zadebljana, neravnih kontura, bez normalne strukture eburnizacija – ( slika starog drveta ); Posebni oblici: abscessus Brodi ( proks.dijafiza tibije, bez simptoma, ovalno rasvetljenje sa sklerotičnim rubom)

Komplikacije: arthritis, epyphysiolitis, smetnje u rastu, fraktureDif.dg: osteoartikularna TBC, Ewing-ov Sa.

Osteomijelitis

hro

nič

ni o

steo

mij

elit

is

Osteomijelitis

TBC kostiju i zglobova

Osteoartikularni proces; hematogena diseminacija; mlađi uzrast; Lokalizacija: kičmeni stub, zglobovi kuka i kolena;

Sinovitis gnojne mase; nekroza i kolikvacije apscesi - kaverne

sa destrukcijom k.tkiva; karijes i hladni apscesi; nedostaje periostalna reakcija;

Rtg - osteoarticularna TBC

1. Atrofija (osteoporoza) epifiza i suphondralne uzure; 2. Kružna rasvetljenja u epifizama – kaverne

3. Razvoj uzura i karijesa; suženje zglobnog prostora, osteoporoza;

otok mekih tkiva; suženje – liza epifiza fibrozna ili koštana ankiloza.

TBC kostiju i zglobova

Rtg – spondylitis specifica (donji Th. i gornji L. pršljenovi, atl.-occipit. zglob)

1. Zahvaćena dva susedna pršljena (neravnine ili centr.osteolize) suženje ineterv. prostora;

2. Eksudativni oblik: osteoliza pršlj. tela (smanjen promer – klinast oblik); Produktivne promene - skleroza pršljena;

3. Hladni apsces ( “bisage”; pomeranje m.psoasa; retrofaringelani otok).

Dif. Dg: metastaze (nedostaje pršlj.blok, sačuvani interv.prostori, ravan ređe klinasto izmenjen pršljen, sa destrukcijom, blag “gibus”)

Rtg – spina ventosa – dečiji uzrast; kratke cevaste kosti prstiju; vretenast naduv sa osteolit.ognjištima, izražena periostoza, otok m. tkiva.

Osteoartikularna TBC TBC

TBC

Hronično progredijentno zapalenje; M; starije ž.doba;

Karlica, lobanja, kičma – mono-, oligo-, poliostotska;

Kl.slika zavisi od lokalizacije i opsega promena;

Rtg: I faza (osteoporoza, osteoliza); II faza (hiperostoza, skleroza, periostoza, anarhična građa (mozaik);

Rtg lobanje: sunđerasta kostna građa, zadebljanje diploe i tabule eksterne; “vunena kapa”.

Klini~ka slika: bolovi, patološke frakture, krv - al.fosfataze.

Paget sarkom – 2-10%.

Supkortikalna skleroza

M. Paget (ostitis deformans)

Mozaična anarhična

građa

M. Paget

Primarne koštane ciste

Primarne koštane ciste – šupljine pokrivene mezotelom, ispunjene sadržajem;

Etiologija: nejasna - trauma krvnih sudova; distrofični ili metabolički poremećaji;

Lokalizacija: metafize dugih cevastih kostiju;

Rtg: jasno, ekcentrično rasvetljenje, bez promene u okolini; lak naduv kosti;

Aneurizmatska cista – stanjen korteks, ugnut u stranu, trabekulacija u cisti; kičma, karlica.

Dif.Dg: sekundarne ciste, benigni Tu

ASEPTIČNE NEKROZE – nepoznat uzrok (trauma, vaskularna teorija); mlađe ž.doba, kada nisu epifize srasle; epifize, apofize, hrsk.ploče, pljosnate, kratke kosti;

M. Perthes – As.osteonekroza glave femura; jednostrano; osteoporoza, skleroza fragmentacija, deformacija gl.femura , skraćen izadebljan vrat sa coxa vara; razvoj deform. artroze; Spontani bolovi, otežan hod;

Alban-Kochler-ova bolest: navikularna kost tarzusa

Friberg-Kochler-ova bolest: glavica II metatarzalne kosti

Kienbock-ova bolest: os lunatumOsgood-Schlatter-ova bolest: apofiza tibijeCalveova bolest – vertebra plana necrotica

M. Scheurmann – juvenilna kifoza

M. Konig – osteochondrosis dissecans (eifiza femura, humerusa

M. Perthes

Benigni i semimaligni tumori kostiju

Često se javljaju, kl.značaj – kompresija na okolno tkivo hirurgija,

Nastaju od svih elemenata koštanogtkiva; ne metastaziraju, ne recidiviraju;

1. Tumori koji stvaraju kost: osteom, osteoidni osteom, osteoblastom*

2. Tumori koji stvaraju hrskavicu: osteohondrom*, hondrom*, hondroblastom, hondromiksoidni fibrom

3. Tumori iz ćelija vezivnog tkiva: osteoklastom*, neosteogeni fibrom

4. Tumori vaskularnog porekla: hemangiom, limfangiom, glomus tumor

5. Tumori nervnog porekla: neurofibrom, ganglioneurinom, neurinom (schwannom)

6. Tumori periostalnog porekla: periostalni desmoid7. Druge vrste: desmopidni fibrom, hordom*, adamantinom*

OSTEOM - Benigni Tu; kosti lobanje i paranazalne šupljine; cevaste kosti;

Kost sačuvane građe i ne menja oblik;

Rtg: jasno ograničeni, spongiozne ili kompaktne građe; u kosti (endostomi) ili prominiraju van (egzostomi);

Kompresija na susedne organe.

HONDROM – Semimaligni Tu; falange, karlica*, femur, humerus;

Lobulirana građa hrsk.tkiva, česte Ca++

Rtg: jasno ograničeni, negomogene mekotkivne senke, Ca++ (osteohondrom) i deformacija kosti; razvoj u kosti (enhondromi) ili van kosti (ekhondromi);

Kompresija na susedne organe, recidivi.

Enhondromkalcifikacije

Endostom

HEMANGIOM – benigni Tu; kavernozni (kičmeni pršljen) i ređi kapilarni (metafize cevastih kostiju);Zahvata Th. ili Lumb. pršljen - ređe dva; sačuvan oblik;

Rtg: aksijalno raspoređena trabekularna spongiozna građa (hipert. atrofija), ređe cistična rasvetljenja; interv.prostor obično sačuvan;

Pereze, paraplegije, promene senzibiliteta;

OSTEKLASTOM – semimaligni Tu; distalna epifiza femura i radijusa; proksimalna epifiza tibije i humerusa;

Rastom menja oblik i građu kosti; bez destrukcije;

Rtg: jasno ograničeno, multipla rasvetljenja (mehur sapunice), ciste odeljene lamelama; naduv kosti; bez periostalne reakcije i skleroze;

Bolovi, lokalna t °.

OSTEOSARKOM - Poreklo iz matriksa kosti ili od osteoblasta,metafize donjih ekstremiteta (>50%);

Rtg – atrofične promene; nalik osteomijelitisu;

1. Osteolitični oblik – atrofija do osteolize; potpuni gubita k.građe (tabula rasa); razoren i trnoliko odignut korteks (Codman-ov znak); veliki otok m.tkiva i plaže novostvorene kosti;

2. Osteosklerotični – kondenzacija-skleroza spongiozne građe (neoformacije različitog

oblika); između očuvani delovi kosti; periostalne naslage sa odlubljivanje periosta(spikule); manji otok m.tkiva;

Bol, bled lividan otok fiksiran za kost; SE; al.fosfataze; brza evolucija; meta 1 godini (pluća);

EWING-ov SARKOM- iz ćelija kostne srži; ekspanzivan, destruktivan; dečiji uzrast; centralni delovi dijafiza cevastih kostiju;

Rtg:

- Atrofična, osteolitična ognjišta, “izmoljčan” izgled kosti, nalik osteomojelitisu; periostalna reakcija ( listanje periosta – “lukovica”, vretenast izgled dijafize kosti ) sve do potpune destrukcije; zglobovi intaktni;

- Odsustvo endostalne kostne reakcije

( kalcifikovanih ili osifikovanih delova );

- Rano metastaziranje u drugim kostima; radiosenzitivan, po zračenju – remineralizacija i osifikacija Tu masa ( “kost u kosti” )

Ubrzan kliniški tok, bolovi, znaci zapalenja; limfadenopatija;

EWING - ov SARKOM

MULTIPLI MIJELOM -PLASMOCITOM – maligno obolenje kostne moždine, starije ž.doba; brojna Neo osteolitična ognjišta; stvaraju se istovremeno; lobanja, kičma, d.cevaste kosti; PL.: u jednoj kosti, benigniji;

Rtg: kružna, jasno ograničena homogena rasvetljenja – multipla osteolitična ognjišta, bez osteosklerotične kostne reakcije (patološke frakture); k.pršljen – osteoliza ili trakast (mrežast) izgled sa klinastom destrukcijom.

Dif.dg: osteolitične metastaze;

Reumatski bolovi, anemija, slabost; u mokraći Bence-Jonesova belančevina; u punktatu sternuma plazma ćelije; SE; hiperglobulinemija i hiperalbuminemija; Komplikacije u bubrezima, plućima ili pojava amiloidoze (Rtg – endostalna i periostna reakcija)

MULTIPLI MIJELOM -PLASMOCITOM

METASTATSKI TUMORI KOSTIJU –

Meta u kostima nastaju per continuitatem ili hematogeno (ćelijski embolus);

1. Putem šupljih vena (kavalni tip) – primarni filtar su pluća;

2. Putem portne vene (primarni filter jetra; drugi su pluća; Tu GIT-a);

3. Putem plućnih vena (filtri kapilari velikog krvotoka)

Rtg: Osteolitične meta (rasvetljenja kosti sa destrukcijom i lizom kosti, bez otoka, sačuvan zglobni prostor; bez endostalne reakcije): Tu dojke, pluća, prostate, š.žlezde, bubrega; Osteoplastične meta (osteoskleroza – “slonova kost”, kost uvećana), sačuvan oblik prš.tela: Tu prostate, dojke;

Dg: pukcija srži, nalaz kalcemije, > alk. i kis. fosfataze, scintigrafija

Osteolitičnae meta

Osteoplastične meta

Patologija kičmenog stuba

Spndiloza sa spondilolistezomSkolioza

BEOGRAD

Documents

Radiologija