Radioaktivnost u životnoj sredini Federacije Bosne i ... · Centar za zaštitu od zračenja . Radioaktivnost u životnoj sredini . Federacije Bosne i Hercegovine za 2013. godinu

Centar za zaštitu od zračenja

Radioaktivnost u životnoj sredini Federacije Bosne i Hercegovine

za 2013. godinu

Sarajevo, juni, 2014.

Radioaktivnost u životnoj sredini Federacije Bosne i Hercegovine za 2013.

2


Sadržaj

SAŽETAK .......................................................................................................... 7 ABSTRACT ........................................................................................................ 7 PREDGOVOR .................................................................................................... 8 1. UVOD ........................................................................................................... 11 2. PROGRAM MONITORINGA ........................................................................ 12 3. UZORKOVANJE I PRIPREMA UZORAKA ................................................. 13

3.1 NEOBRADIVA ZEMLJA ................................................................................. 13 3.2 POVRŠINSKA VODA .................................................................................... 13 3.3 VODA ZA PIĆE ............................................................................................ 14 3.4 HRANA ..................................................................................................... 14 3.5 ZRAK ........................................................................................................ 15 3.6 SPOLJAŠNJE ZRAČENJE .............................................................................. 15

4. METODE MJERENJA.................................................................................. 17 4.1 GAMASPEKTROMETRIJSKA METODA ............................................................. 17 4.2 SPEKTROMETRIJA ALFA ČESTICA ................................................................. 17 4.3 MJERENJE BETA ČESTICA GAS PROTOČNIM JONIZACIONIM PROPORCIONALNIM BROJAČEM ...................................................................................................... 18 4.4 MJERENJE SPOLJAŠNJEG JONIZIRAJUĆEG ZRAČENJA .................................... 18

4.4.1 Mjerenje prostornog doznog ekvivalenta Hx(10) ............................... 18 4.4.2 Mjerenje personalnog doznog ekvivalenta Hp(10) ............................ 18

5 KOMENTAR REZULTATA MJERENJA ....................................................... 20 5.1 NEOBRADIVA ZEMLJA ................................................................................. 20 5.2 POVRŠINSKA VODA .................................................................................... 20 5.3 VODA ZA PIĆE ............................................................................................ 21 5.4 HRANA ..................................................................................................... 22

5.4.1 Mlijeko .............................................................................................. 22 5.4.2 Dječija hrana .................................................................................... 22 5.4.3 Mladi sir ............................................................................................ 22 5.4.4 Meso i riba ........................................................................................ 23 5.4.5 Žitarice ............................................................................................. 23 5.4.6 Povrće .............................................................................................. 23 5.4.7 Voće ................................................................................................. 23 5.4.8 Kompozitni uzorak ............................................................................ 23

5.5 TRAVA ...................................................................................................... 23 5.6 ZRAK ........................................................................................................ 24 5.7 SPOLJAŠNJE ZRAČENJE .............................................................................. 24

5.7.1 Prostorni dozni ekvivalent, Hx(10) .................................................... 24 5.7.2 Personalni dozni ekvivalent, Hp(10) .................................................. 25

3


6 PROCJENA EFEKTIVNE GODIŠNJE DOZE ............................................... 26 6.1 PROCJENA EFEKTIVNE GODIŠNJE DOZE USLIJED UNUTRAŠNJE EKSPOZICIJE UNOSOM RADIONUKLIDA 137CS I 90SR INGESTIJOM .............................................. 26 6.2 PROCJENA EFEKTIVNE GODIŠNJE DOZE USLIJED UNUTRAŠNJE EKSPOZICIJE UNOSOM RADIONUKLIDA 137CS INHALACIJOM ...................................................... 27 6.3 PROCJENA EFEKTIVNE GODIŠNJE DOZE USLIJED SPOLJAŠNJE EKSPOZICIJE ..... 27

7. ZAKLJUČAK ............................................................................................... 29 8. LITERATURA .............................................................................................. 30

4


PRILOG 1- Plan monitoringa Tabela 4 Plan monitoringa životne sredine u FBiH za 2013. godinu ............................ 33 PRILOG 2- Rezultati mjerenja Tabela 5: Analiza radion radionuklida ukleida u zemlji Sarajevo 2013. ........................ 38 Tabela 6: Analiza radionuklida u zemlji Mostar 2013 ................................................... 38 Tabela 7: Analiza radionuklida u zemlji Bihać 2013 ..................................................... 38 Tabela 8: Analiza radionuklida u zemlji Tuzla 2013 ...................................................... 39 Tabela 9: Analiza radionuklida u zemlji Livno 2013 ...................................................... 39 Tabela 10: Analiza radionuklida u zemlji Jajce 2013 .................................................... 39 Tabela 11: Analiza radionuklida u zemlji Gradačac 2013 ............................................. 40 Tabela 12: Analiza radionuklida u zemlji Sanski Most 2013 ......................................... 40 Tabela 13: Analiza radionuklida u zemlji Zenica 2013 .................................................. 40 Tabela 14: Analiza radionuklida u zemlji Stolac 2013 .................................................. 41 Tabela 15: Analiza radionuklida u površinskoj vodi rijeka Bosna 2013. ....................... 43 Tabela 16: Analiza radionuklida u površinskoj vodi rijeka Neretva 2013. ..................... 43 Tabela 17: Analiza radionuklida u površinskoj vodi Jadransko more 2013. ................. 43 Tabela 18: Analiza radionuklida u vodi za piće Sarajevo 2013. ................................... 45 Tabela 19: Analiza radionuklida u vodi za piće Mostar 2013. ....................................... 45 Tabela 20: Analiza radionuklida u vodi za piće Livno 2013. ......................................... 45 Tabela 21: Analiza radionuklida u vodi za piće Tuzla 2013. ......................................... 46 Tabela 22: Analiza radionuklida u vodi za piće Bihać 2013. ......................................... 46 Tabela 23: Analiza radionuklida u trajnom mlijeku (Tuzlanska mljekara) 2013. ........... 48 Tabela 24: Analiza radionuklida u trajnom mlijeku (Sarajevska mljekara) 2013. .......... 48 Tabela 25: Analiza radionuklida u dječijoj hrani 2013. .................................................. 48 Tabela 26: Analiza radionuklida u povrću 2013. ........................................................... 49 Tabela 27: Analiza radionuklida u povrću 2013. ........................................................... 49 Tabela 28: Analiza radionuklida u voću 2013. .............................................................. 49 Tabela 29: Analiza radionuklida u voću 2013. .............................................................. 50 Tabela 30: Analiza radionuklida u siru, mesu i ribi 2013. ............................................. 50 Tabela 31: Analiza radionuklida u kompozitnom uzorku 2013. .................................... 50 Tabela 32: Analiza radionuklida u travi Mostar 2013. ................................................... 52 Tabela 33: Analiza radionuklida u travi Sarajevo 2013. ................................................ 52 Tabela 34: Analiza radionuklida u travi Tuzla 2013. ..................................................... 52 Tabela 35: Analiza radionuklida u travi Livno 2013. ..................................................... 53 Tabela 36: Analiza radionuklida u travi Bihać 2013. ..................................................... 53 Tabela 37: Analiza radionuklida u travi Zenica 2013. ................................................... 53 Tabela 38: Analiza radionuklida u travi Sanski Most 2013. .......................................... 54 Tabela 39: Analiza radionuklida u travi Jajce 2013. ..................................................... 54 Tabela 40: Analiza radionuklida u travi Stolac 2013. .................................................... 54 Tabela 41: Analiza radionuklida u travi Gradačac 2013. .............................................. 55 Tabela 42: Analiza radionuklida u zraku Sarajevo 2013. .............................................. 57 Tabela 43: Prostorni ekvivalenti doze gama zračenja TL dozimetri 2013. ................... 59 Tabela 44: Brzina prostornog ekvivalenta doze gama zračenja MFM sonde 2013. ..... 61 PRILOG 3- Rezultati mjerenja uzoraka hrane i vode za piće, na zdravstvenu ispravnost - radioaktivnost Tabela 45: Zdravstvena ispavnost hrane-radioaktivnost .............................................. 65 Tabela 46: Zdravstvena ispavnost vode-radioaktivnost ................................................ 73

5


SLIKE Slika 1. Lokacije uzorkovanja neobradive zemlje ......................................................... 37 Slika 2. Lokacije uzorkovanja riječne vode ................................................................... 42 Slika 3. Lokacije uzorkovanja vode za piće .................................................................. 44 Slika 4. Lokacije uzorkovanja trave .............................................................................. 51 Slika 5. Lokacije uzorkovanja zraka .............................................................................. 56 Slika 6. Lokacije mjerenja apsorbovane doze TL dozimetrima ..................................... 58 Slika 7. Mjerenja brzine doze MFM gama sondama ..................................................... 60

6


SAŽETAK Prezentirani su podaci mjerenja radioaktivnosti u uzorcima životne sredine za teritorij Federacije Bosne i Hercegovine. Pored prirodnih radionuklida detektovani su i vještački radionuklidi 137Cs i 90Sr, prisutni kao posljedica nuklearnih testova i akcidenta u Černobilu.

Proračunata doza uslijed spoljašnjeg ozračenja pokazuje da se ona nalazi na nivou iz prethodnih godina kao i publikovanih vrijednosti zemalja u regionu.

Proračunate doze uslijed unutrašnjeg ozračenja konzumacijom hrane koja sadrži 137Cs i 90Sr za različite starosne skupine pokazuju da nisu prekoračene granice unosa vještačkih radionuklida 137Cs i 90Sr u organizam.

Proračunate doze uslijed unutrašnjeg ozračenja inhalacijom 137Cs za različite starosne skupine pokazuju da nisu prekoračene granice unosa vještačkih radionuklida 137Cs u organizam.

ABSTRACT Radioactivity measurements of environmental samples for the territory of the Federation of Bosnia and Herzegovina are presented. In adition to natural radionuclides, manmades 137Cs and 90Sr were detected, originating from global contamination as consequence of nuclear test explosions and Chernobyl accident.

Calculated dose from external exposure is within previously published values of countries in the region.

Calculated doses from internal exposure due to ingestion of food contaning 137Cs and 90Sr, for the population of different age, are less than relevant dose limits and annual limit of intake for ingestion.

Calculated doses from internal exposure due to inhalacion of 137Cs, for the population of different age, are less than relevant dose limits and annual limit of intake for ingestion

7


PREDGOVOR Zavod za javno zdravstvo FBiH (ZZJZFBiH) je utemeljen Zakonom o zdravstvenoj zaštiti iz 1997. godine (Sl.n. FBiH 29/97), a na osnovu Zakona o zdravstvenoj zaštiti koji je donio parlament Federacije BiH 22. juna 2010 godine. ZZJZFBiH je zdravstvena ustanova koja između ostalih poslova „vrši monitoring radioaktivnosti biosfere” (član 116).

2007. godine donesen je «Zakon o radijacijskoj i nuklearnoj sigurnosti u Bosni i Hercegovini» (Službeni glasnik BiH 88/07).

Do danas nisu doneseni propisi na državnom nivou o monitoringu radioaktivnosti u životnoj sredini, koji bi uključivali i Pravilnik o mjestima i vremenskim intervalima sistematskog sadržaja radionuklida u životnoj sredini, ranom otkrivanju i obavještavanju radioaktivne kontaminacije životne sredine u BiH.

ZZJZFBiH posjeduje i Licencu Državne regulatorne agencije za radijacijsku i nuklearnu sigurnost broj: 4-271-101/11, kojoim se Zavodu za javno zdravstvo FBiH izdaje odobrenje za obavljanje poslova tehničkog servisa iz oblasti radijacione zaštite, uključujući monitoring radioaktivnosti životne sredine.

Odlukom Vijeća ministara sa 52. sjednice Vijeća ministara Bosne i Hercegovine (12.06.2008.), zaključeno je da se produži primjena podzakonskih akata koje je RBiH preuzela od bivše SFRJ (Sl.l. RBiH br. 2/93 i 13/94, Sl.l. SFRJ br. 40/86, 8/87 i 31/89) do donošenja novih propisa predviđenih Zakonom o radijacionoj i nuklearnoj sigurnosti (Sl.n. BiH, 8/07).

Važeći akti od interesa za monitoring radioaktivnosti u životnoj sredini su: • Pravilnik o načinu sakupljanja, evidentiranja, obrađivanja, čuvanja,

konačnog smještaja i ispuštanja radioaktivnih otpadnih materija u čovjekovu sredinu (Sl.l. SFRJ, 40/86);

• Pravilnik o maksimalnim granicama radioaktivne kontaminacije čovjekove sredine i o obavljanju dekontaminacije (Sl.l. SFRJ, 8/87);

8


• Pravilnik o mjestima i vremenskim intervalima sistematskog sadržaja radionuklida u životnoj sredini, ranom otkrivanju i obavještavanju radioaktivne kontaminacije životne sredine, (Sl.l.SFRJ 84/91);

• Pravilnik o zaštiti od zračenja kod profesionalne ekspozicije i ekspozicije stanovništva ("Službeni glasnik BiH" broj 102/11).

Program monitoringa radioaktivnosti životne sredine kreiran je tako da su u njega ugrađene i preporuke relevantnih međunarodnih institucija, definisanih u slijedećim dokumentima:

• Evropske komisije o monitoringu radioaktivnosti u okolini (2000/473/Euratom Under Article 35 of the EURATOM Treaty, each Member State of the European Union is required to establish the facilities necessary to carry out continuous monitoring of the levels of radioactivity in the environment. Article 36 of the EURATOM Treaty also requires that data arising out of this programme be communicated periodically to the European Commission);

• Međunarodnim osnovnim sigurnosnim standardima za zaštitu od jonizirajućeg zračenja i sigurnosti radijacionih izvora Međunarodne agencije za atomsku energiju (IAEA, Safety Series No.115);

• Izvještaja 43-Principi monitoringa za radijacionu zaštitu stanovništva Međunarodne komisije za zaštitu od zračenja (ICRP, Report 43).

9


10


1. UVOD Izvještaj o radioaktivnosti životne sredine u FBiH za 2013. godinu predstavlja rezultat monitoringa radioaktivnosti životne sredine, kao organizovane aktivnosti sistematskog praćenja nivoa radioaktivnosti u životnoj sredini uspostavljenog 2004. godine.

Prirodna radioaktivnost prisutna je od trenutka formiranja zemlje, i načelno se sastoji od dvije komponente: kosmičke i terestijalne.

Prisustvo vještačke radioaktivnosti u životnoj sredini je posljedica čovjekovog djelovanja, a najizrazitija su testiranja nuklearnog oružja (u periodu od 1945 do 1980) i nuklarna katastrofa u Černobilu (1986.).

Ljudi su izloženi jonizirajućem zračenju od mnogih različitih izvora, a stepen izloženosti ovisi o tome gdje oni žive, koji su njihovi poslovi, kakav im je stil života i tako dalje. Više od 80% od ukupne prosječne izloženosti dolazi od prirodnih izvora.

Monitoring se radi zbog utvrđivanja prisustva radionuklida (prirodnog i vještačkog porijekla) u životnoj sredini, a sa ciljem procjene rizika izlaganja stanovništva jonizirajućem zračenju.

Cilj programa praćenja radioaktivnosti u životnoj sredini je da se osiguraju rješenja za zaštitu ljudskog zdravlja od opasnosti jonizirajućeg zračenja, kao i podizanje svijesti građana o mogućim zdravstvenim rizicima povezanim sa izvorima jonizirajućeg zračenja.

11


2. PROGRAM MONITORINGA Program monitoringa je koncipiran na način da se vrši:

• Ispitivanje sadržaja radionuklida u neobradivoj zemlji

• Ispitivanje sadržaja radionuklida u površinskim vodama

• Ispitivanje sadržaja radionuklida u vodi za piće

• Ispitivanje sadržaja radionuklida u životnim namirnicama

• Ispitivanje sadržaja radionuklida u zraku (aerosol)

• Ispitivanje nivoa spoljašnjeg zračenja

Ispitivanje nivoa spoljašnjeg zračenja i sadržaja radionuklida u životnoj sredini vrši se mjerenjem brzine prostornog ekvivalenta doze gama zračenja u vazduhu, prostornog ekvivalenta doze gama zračenja u vazduhu, kao i mjerenjem aktivnosti radionuklida u uzorcima životne sredine.

Mjerenje brzine prostornog ekvivalenta doze gama zračenja u vazduhu vrši se kalibrisanim uređajem koji može kontinuirano registrovati dnevne promjene brzine prostornog ekvivalenta doze gama zračenja u vazduhu.

Mjerenje prostornog ekvivalenta doze gama zračenja u vazduhu vrši se kalibrisanim termoluminiscentnim (TL) dozimetrima.

Mjerenje aktivnosti radionuklida u uzorcima životne sredine vrši se gamaspektrometrijskom metodom i specifičnim metodama za pojedine radionuklide (uran i stroncij).

Pod specifičnim metodama određivanja sadržaja radionuklida u uzorcima životne sredine podrazumijevaju se mjerenja aktivnosti odgovarajućim alfa/beta brojačima odnosno odgovarajućim spektrometrima u uzorcima koji su prethodno pripremljeni adekvatnim metodama (radiohemijskom separacijom ili nekom drugom standardnom metodom).

Program monitoringa realizovan je kroz podaktivnosti koje su uključivale uzorkovanje, pripremu uzoraka, mjerenje i obradu rezultata mjerenja.

Plan Programa monitoringa dat je u Prilogu 1. Tabela 7.

12


3. UZORKOVANJE I PRIPREMA UZORAKA

3.1 Neobradiva zemlja

U uzorcima neobradive zemlje vrši se mjerenje aktivnosti radionuklida gamaspektrometrijskom metodom.

Neobradiva zemlja se uzorkuje dva puta godišnje na deset lokaliteta i to u Sarajevu, Mostaru, Livnu, Bihaću, Tuzli, Sanskom Mostu, Gradačcu, Jajcu, Zenici i Stocu. Uzorkuje se zemlja sa tri dubine: 0-5 cm, 5-10 cm, 10-15 cm, osim na lokaciji Stolac, gdje se uzorkuje zemlja sa dubine 0-5 cm.

Uzorci se suše na zraku. Poslije sušenja se usitnjavaju, prosijavaju kroz sita (2 mm frakcija) i melju u mlinu. Samljeveni uzorci, kojima je određen sadržaj vlage, se pakuju u cilindrične mjerne posude (100 mL) i nakon 30 dana se mjeri aktivnost radionuklida.

3.2 Površinska voda

U uzorcima se vrši mjerenje aktivnosti radionuklida gamaspektrometrijskom metodom i spektrometrijom alfa čestica.

Dva puta godišnje se uzorkuje približno 50 L vode iz rijeke Bosne (kod Sarajeva) i rijeke Neretve (nizvodno od Mostara). Dva puta godišnje uzorkuje se približno 5 L morske vode u Neumu.

Za gamaspektrometrijsko mjerenje prethodno zakiseljeni uzorak vode (pH~2) se uparava do suhog ostatka, u koji se u višku dodaje ~50 mL konc. HNO3. do potpunog otapanja mineralnog ostatka. Tako dobivena otopina se dopunjava destilovanom vodom do 500 mL, pakuje u Marinelli posude (500 mL) i nakon 30 dana mjeri aktivnost radionuklida.

Za spektrometrijsko mjerenje alfa čestica alikvot od 2 L uzorka vode se podvrgava radiohemijskoj separaciji urana od prisutnih interferirajućih elemenata, uz korištenje anion-izmjenjivačke smole. Priprema uzorka za mjerenje vrši se metodom mikroprecipitacije sa NdF3 i potom se vrši mjerenje.

13


3.3 Voda za piće

U uzorcima se vrši mjerenje aktivnosti radionuklida gamaspektrometijskom metodom, spektrometrijom alfa čestica i mjerenje aktivnosti 90Sr na gas protočnom proporcionalnom brojaču.

Dva puta godišnje se uzorkuje približno 50 L vode za piće u Mostaru, Bihaću, Livnu i Tuzli. Svakodnevno se uzorkuje 1 L vode za piće u Sarajevu, i pravi se tromjesečni zbirni uzorak.

Za gamaspektrometrijsko mjerenje prethodno zakiseljeni uzorak vode (pH~2) se uparava do suhog ostatka, u koji se u višku dodaje ~50 mL konc. HNO3 do potpunog otapanja mineralnog ostatka. Tako dobivena otopina se dopunjava destilovanom vodom do 500 mL, pakuje u Marinelli posude (500 mL) i nakon 30 dana mjeri aktivnost radionuklida.

Poslije određivanje aktivnosti radionuklida gama emitera gamaspektro-metrijskom metodom vrši se određivanje sadržaja 90Sr u uzorcima. Metoda radiohemijske separacije 90Sr iz suhog ostatka, uparenog uzorka vode je vršena korištenjem Sr-smole (Eichrom Sr Resin).

Koncentracija aktivnosti 90Sr je određena mjerenjem Sr(CO3)2 na gas protočnom jonizacionom proporcionalnom brojaču.

Za spektrometrijsko mjerenje alfa čestica alikvot od 2 L uzorka vode se podvrgava radiohemijskoj separaciji urana od prisutnih interferirajućih elemenata, uz korištenje anion-izmjenjivačke smole. Priprema uzorka za mjerenje vrši se metodom mikroprecipitacije sa NdF3 i potom se vrši mjerenje.

3.4 Hrana

U uzorcima hrane vrši se mjerenje aktivnosti radionuklida gamaspektro-metrijskom metodom i mjerenje aktivnosti 90Sr na gas protočnom proporcionalnom brojaču.

Uzorkovanje hrane se vrši sezonski iz trgovačke mreže.

Mjerenje aktivnosti radionuklida u namirnicama vrši se u uzorcima mlijeka (dva različita proizvođača), mladog sira, dječije hrane (tri različita tipa hrane namijenjene dojenčadi i djeci), mesa (junetina, piletina), ribe (orada), žitarica

14


(pšenica), voća (grožđe, jabuka, kruška, šljiva, borovnica, malina) i povrća (cvekla, krompir, luk, paradajz, paprika, špinat, kupus, mrkva, patlidžan). Posebno se uzorkuje kompozitni miješani uzorak hrane.

Mjerenje radionuklida u stočnoj hrani vrši se u travi, dva puta godišnje na deset lokacija, na kojima se uzorkuje i zemlja.

Za gamaspektrometrijska mjerenja uzorci se suše na 80°C i zatim žare na 400ºC, pakuju za mjerenje u posude od 100 g i nakon 30 dana mjeri aktivnost radionuklida.

Priprema uzorka se zasnivala na žarenju uzoraka nakon gamaspektro-metrijskog mjerenja na 650ºC, nakon čega je vršena radiohemijska separacija 90Sr korištenjem Sr-smole (Eichrom Sr Resin).

Koncentracija aktivnosti 90Sr je određena mjerenjem Sr(CO3)2 na gas protočnom proporcionalnom brojaču.

3.5 Zrak

U uzorcima se vrši mjerenje aktivnosti radionuklida gamaspektrometrijskom metodom. Kontinuirano uzorkovanje aerosola iz zraka se vrši u Sarajevu visokoprotočnom pumpom, ASS 500. Filter se mijenja svakih 7-9 dana, nakon čega se pravi zbirni mjesečni uzorak (4 filter papira), koji se pakuje u mjernu geometriju, cilindrične plastične kutije (250 g) za gamaspektrometrijsko mjerenje. Mjerenje se vrši u prvoj polovini narednog mjeseca.

3.6 Spoljašnje zračenje

Ispitivanje spoljašenjeg jonizirajućeg zračenja u zraku vrši se mjerenjem brzine prostornog doznog ekvivalenta Hx(10), kao i mjerenjem personalnog doznog ekvivalenta Hp(10).

Mjerenje prostornog doznog ekvivalenta Hx(10), vrši se na 6 lokacija (Sarajevo, Jajce, Bihać, Livno, Tuzla, Mostar), multifunkcionalnim monitorima (GM cijev) proizvođača Ames. Monitori su dio integralnog sistema u Bosni i Hercegovini namijenjenog za praćenje i ranu dojavu prisustva radioaktivnih kontaminanata u zraku. Očitanja polusatnih vrijednosti brzine prostornog doznog ekvivalenta se prati preko servera instaliranog u Zavodu, Centru za zaštitu od zračenja.

15


Mjerenje personalnog doznog ekvivalenta Hp(10) vrši se na 9 lokacija (Sarajevo, Jajce, Bihać, Livno, Tuzla, Mostar, Sanski Most, Gradačac, Zenica), termoluminiscentnim dozimetrima (TLD-100), postavljenim 1 metar iznad nekultivisane travnate površine. Mjerenja doze se vrše kvartalno.

16


4. METODE MJERENJA

4.1 Gamaspektrometrijska metoda

Aktivnost radionuklida gama emitera određivana je na visokorezolucijskim gama spektrometrima sljedećih osobina:

• HpGe detektor (Oxford), dijametra 59,5 mm i dužine 53 mm, relativne efikasnosti 32%, sa integrisanim elektroničkim sistemom Desktop InSpector (Canberra), i softwareom za obradu spektara, analizu i evaluaciju rezultata mjerenja GENIE 2000 (Canberra).

• HpGe detektor (Ortec) dijametra 55,9 mm i dužine 73,3 mm, relativne efikasnosti 30%, sa integrisanim elektroničkim sistemom (Ortec), i softwareom za obradu spektara, analizu i evaluaciju rezultata mjerenja GAMMA VISION (Ortec).

Za kalibraciju i provjeru efikasnosti detektora korišteni su certificirani kalibracioni standardi i referentni materijali.

Vrijeme brojanja iznosilo je od 86000 do 200000 sekundi. Nesigurnost mjerenja

izražena je kao kombinovana standardna nesigurnost prema Eurachem/Citac

Guide 20001.

4.2 Spektrometrija alfa čestica

Mjerenje je vršeno na alfaspektrometru, „Alpha Analyst“- (Canberra), opremljen

silicijskim detektorima aktivne površine od 450 mm2. Određivanje energetske

rezolucije i kalibracija na efikasnost detektora je vršena kalibracionim izvorom

koji je sadržavao 241Am, 239Pu i 230Th, proizvođača The Source Incorporated.

Vrijeme brojanja uzoraka je bilo od 86400 do 172800 , a hemijski prinos za

vode se kretao od 59-97%. Rezultati su izraženi sa kombinovanom

standardnom nesigurnošću uključujući nesigurnosti brojanja, mase uzorka i

otopine trasera, aktivnost trasera i efikasnosti detektora, uz faktor pokrivanja 1.

1 Eurachem/Citac Guide 2000

17


4.3 Mjerenje beta čestica gas protočnim jonizacionim proporcionalnim brojačem

Mjerenje aktivnosti 90Sr je vršeno na gas protočnom proporcionalnom alfa/beta

brojaču LB5100, Tennelec. Provjera stabilnost rada brojača je vršena

standardom 90Sr/90Y proizvođača Isotope Products Laboratories, Burbank,

California.

Efikasnost brojanja beta čestica 90Sr je određena pomoću pripremljene serije

uzoraka standardne otopine stroncija, 90Sr, ANP CERCA, AREVA FRANCE.

Vrijeme brojanja uzoraka je bilo od 40000 do 86400 sekundi, zavisno od

aktivnosti uzorka.

Nesigurnost rezultata je izražena kao kombinovana standardna nesigurnost

prema Eurachem/Citac Guide 20002.

4.4 Mjerenje spoljašnjeg jonizirajućeg zračenja

4.4.1 Mjerenje prostornog doznog ekvivalenta Hx(10) Mjerenje je vršeno Multifunkcionalnim monitorima (MFM 203-proizvođača

Ames), koji kontinuirano registruju brzinu prostornog doznog ekvivalenta Hx(10).

Izmjerene vrijednosti se svakih pola sata automatski dostavljaju u centralnu

jedinicu za nadzor mjerenja. Namjena postavljenih sondi je mjerenje nivoa

zračenja u zraku sa ciljem ranog obavještavanja o eventualnom prisustvu

radioaktivne kontaminacije u zraku.

Monitori su opremljeni sa dvije energetski kompenzovane GM cijevi različitih

osjetljivosti (A-sonda visokoosjetljiva, B-sonda niskoosjetljiva). Mjerni opseg

iznosi od 50 nSv/h do 1000 mSv/h, a energetski opseg koji pokrivaju sonde je

od 60 keV do 1.3 MeV. Sonde su alibrisane su na veličinu prostornog doznog

ekvivalenta Hx(10).

4.4.2 Mjerenje personalnog doznog ekvivalenta Hp(10) Mjerenje apsorbovane doze u zraku vrši se termoluminiscentnim (TL) 2 Eurachem/Citac Guide 2000

18


dozimetrima kalibrisanim za mjerenja personalnog personalnog doznog

ekvivalenta Hp(10).

Koriste se termoluminiscentni dozimetri tip TLD-100 (Harshaw). Radi se o

detektorima na bazi LiF sa Mg i Ti kao aktivatorima (LiF: Mg,Ti). Očitanja

vrijednosti personalnog doznog ekvivalenta vrši se na TLD čitaču Model 4500

(HARSHAW).

19


5 KOMENTAR REZULTATA MJERENJA

5.1 Neobradiva zemlja

Rezultati mjerenja se nalaze u Tabelama 5-14, Prilog 2. Aktivnost radionuklida

u uzorcima zemlje izražena je u Bq/kg suhe zemlje (1050C).

Pored radionuklida prirodnog porijekla uranovog i torijevog niza i kalija, u

uzorcima je detektovano i prisustvo radionuklida vještačkog porijekla cezija

(137Cs). Rezultati mjerenja aktivnosti 137Cs ukazuju da je ovaj radionuklid

prisutan u svim ispitivanim slojevima i da vrijednosti iznose od 5,88 Bq/kg

(Gradačac) do 250 Bq/kg (Bihać), srednja vrijednost 59,56 Bq/kg.

Aktivnosti radionuklida prirodnog porijekla su iznosile:

• Od 14,86 Bq/kg za lokalitet Jajca, do 131 Bq/kg za lokalitet Livna, prosječna vrijednost 53,37 Bq/kg za 238U;

• Od 12,97 Bq/kg za lokalitet Stoca do 206 Bq/kg za lokalitet Mostara, prosječna vrijednost 55,22 Bq/kg, za 226Ra;

• Od 10,16 Bq/kg za lokalitet Jajca do 69,24 Bq/kg za lokalitet Mostara, prosječna vrijednost 42,30 Bq/kg, za 232Th;

• Od 121 Bq/kg za lokalitet Jajca do 708 Bq/kg za lokalitet Sanskog Mosta, prosječna vrijednost 390 Bq/kg, za 40K.

Prosječne vrijednosti aktivnosti radionuklida korištene su za procjenu efektivne

doze od spoljašnje ekspozicije.

5.2 Površinska voda

Rezultati mjerenja se nalaze u Tabelama 15-17, Prilog 2. Aktivnost radionuklida

u uzorcima površinskih voda izražena je u Bq/m3.

U uzorcima površinskih voda detektovano je prisustvo radionuklida prirodnog

porijekla dok radionuklidi vještačkog porijekla nisu detektovani.

20


Aktivnost 226Ra bila je ispod donje granice detekcije uređaja (1,05 Bq/m3) za

uzorke rijeke Bosne, a srednja vrijednost u uzorcima rijeke Neretve bila je 6,48

Bq/m3 i ispod donje granice detekcije u uzorcima vode iz mora (23,38 Bq/m3).

Aktivnost 232Th bila je ispod donje granice detekcije uređaja (1,98 Bq/m3) za

uzorke rijeka Bosne, a srednja vrijednost u uzorcima rijeke Neretve je 2,18

Bq/m3 i ispod donje granice detekcije u uzorcima vode iz mora (50,35 Bq/m3).

Aktivnost 40K bila je ispod donje granice detekcije uređaja (7,08 Bq/m3) za

uzorke rijeka Bosne, a srednja vrijednost u uzorcima rijeke Neretve je 24,97

Bq/m3 i 10 kBq/m3 u uzorcima morske vode.

Srednje vrijednosti rezultata mjerenja aktivnosti 238U i 234U iznose 0,65 Bq/m3 i

1,50 Bq/m3; 2,60 Bq/m3 i 4,40 Bq/m3 za uzorke rijeke Bosne i Neretve

(respektivno); i 43,65 Bq/m3 i 50,40 Bq/m3 za uzorke morske vode.

5.3 Voda za piće

Rezultati mjerenja se nalaze u Tabelama 18-22, Prilog 2. Aktivnosti radionuklida u uzorcima vode za piće izražena je u Bq/m3.

U uzorcima vode za piće detektovano je prisustvo prirodnih radionuklida i radionuklida vještačkog porijekla 89/90Sr. Aktivnost za 137Cs i 232Th u svim uzorcima bila je ispod donje granice detekcije uređaja (0,73 Bq/m3 i 2,77 Bq/m3).

Aktivnosti 90Sr kretale su se od o,41 Bq/m3 (Livno) do 1,89 Bq/m3 (Sarajevo) sa prosječnom vrijednošću 1,0 Bq/m3.

Aktivnosti radionuklida prirodnog porijekla su iznosile: • Od 0,90 Bq/m3 za lokalitet Sarajeva, do 12,20 Bq/m3 za lokalitet Bihaća,

prosječna vrijednost 4,12 Bq/m3 za 238U;

• Od 0,90 Bq/m3 za lokalitet Sarajeva do 15,4 Bq/m3 za lokalitet Bihaća,

prosječna vrijednost 5,88 Bq/m3, za 234U;

• Od 4,40 Bq/m3 za lokalitet Bihaća do 19,27 Bq/m3 za lokalitet Livna,

prosječna vrijednost 13,19 Bq/m3, za 226Ra;

21


• Od 3,62 Bq/m3 za lokalitet Mostara do 26,55 Bq/m3 za lokalitet Sarajeva,

prosječna vrijednost 14,73 Bq/m3, za 40K.

Aktivnosti 90Sr i 137Cs korištene su za procjenu efektivne doze uslijed unutrašnje ekspozicije, ingestijom vode za piće.

5.4 Hrana

Rezultati mjerenja se nalaze u Tabelama 23-31, Prilog 2. Aktivnost radionuklida u uzorcima hrane izražena je u Bq/kg svježeg jestivog dijela uzorka.

Pored radionuklida prirodnog porijekla 40K i 226Ra, u uzorcima je detektovano i prisustvo radionuklida vještačkog porijekla 137Cs i 90Sr.

Aktivnosti 90Sr i 137Cs korištene su za procjenu efektivne doze uslijed unutrašnje ekspozicije, ingestijom hrane.

5.4.1 Mlijeko

Pored radionuklida prirodnog porijekla 40K i 226Ra, u uzorcima mlijeka detektovano je i prisustvo radionuklida vještačkog porijekla 137Cs i 89/90Sr. Srednje vrijednosti aktivnosti su 36,90 Bq/L za 40K; 0,543 Bq/L za 226Ra; 0,062 Bq/L za 137Cs i 0,059 Bq/L za 90Sr.

5.4.2 Dječija hrana

U dva uzorka dječije hrane detektovano je prisustvo radionuklida prirodnog porijekla 40K i 226Ra i u jednom uzorku prisustvo radionuklida vještačkog porijekla 90Sr aktivnosti 0,086 Bq/kg, dok je u drugom uzorku aktivnost 90Sr bila ispod donje granice detekcije. Aktivnosti radionuklida vještačkog porijekla 137Cs

bile su ispod donje granice detekcije uređaja (0,170 Bq/kg). Srednje vrijednosti aktivnosti su 39,57 Bq/kg za 40K; 3,57 Bq/kg za 226Ra.

5.4.3 Mladi sir

Pored prirodnih radionuklida 40K i 226Ra u uzorku mladog sira detektovano je i prisustvo radionuklida vještačkog porijekla 90Sr. Aktivnosti radionuklida vještačkog porijekla 137Cs bila je ispod donje granice detekcije uređaja (0,033 Bq/kg). Izmjerene vrijednosti aktivnosti su 39,98 Bq/kg za 40K, 0,762 Bq/kg za 226Ra i 0,074 Bq/kg za 90Sr.

22


5.4.4 Meso i riba

Pored radionuklidaprirodnog porijekla 226Ra i 40K u uzorcima mesa i ribe detektovano je i prisustvo radionuklida vještačkog porijekla 137Cs i 90Sr. Srednje vrijednosti aktivnosti u uzorcima mesa su 0,613 Bq/kg za 226Ra; 77,71 Bq/kg za 40K i 0,051 Bq/kg za 137Cs, a u uzorku ribe 0,846 Bq/kg za 26Ra; 75,71 Bq/kg za 40K, 0,192 Bq/kg za 137Cs i 0,034 Bq/kg za 90Sr.

5.4.5 Žitarice

U uzorku pšenice detektovani radionuklidi prirodnog porijekla 40K i 226Ra iI radionuklid vještačkog porijekla 90Sr. Izmjerene aktivnosti su iznosile 125,59 Bq/kg za 40K, 3,03 Bq/kg za 226Ra i 0,071 Bq/kg za 90Sr. Aktivnosti za 137Cs, radionuklid vještačkog porijekla je bila ispod donje granice detekcije uređaja (0,001 Bq/kg).

5.4.6 Povrće

U uzorcima povrća pored radionuklida prirodnog porijekla 40K i 226Ra, detektovano je i prisustvo radionuklida vještačkog porijekla 137Cs i 90Sr. Srednje vrijednost aktivnosti su 77,20 Bq/kg za 40K, 0,862 Bq/kg za 226Ra, 0,351 Bq/kg za 137Cs i 0,126 Bq/kg za 90Sr.

5.4.7 Voće

U uzorcima voća pored radionuklida prirodnog porijekla 40K i 226Ra detektovano je i prisustvo radionuklida vještačkog porijekla 137Cs i 89/90Sr. Srednje vrijednost aktivnosti su 45,22 Bq/kg za 40K; 0,594 Bq/kg za 226Ra; 0,664 Bq/kg za 137Cs i 0,215 Bq/kg za 90Sr.

5.4.8 Kompozitni uzorak U kompozitnom uzorku hrane detektovano je prisustvo radionuklida prirodnog

porijekla 40K, 226Ra kao i radionuklida vještačkog porijekla 137Cs i 90Sr. Aktivnost 40K

je iznosila 117 Bq/kg, 226Ra 1,84 Bq/kg, 137Cs 0,031 Bq/kg i 90Sr.

5.5 Trava

Rezultati mjerenja se nalaze u Tabelama 32-41, Prilog 2.

Aktivnost radionuklida u uzorcima izražena je u Bq/kg suhe trave (sobna temperatura).

23


Pored radionuklida prirodnog porijekla uranovog i torijumovog niza i kalijuma, u uzorcima je detektovano i prisustvo radionuklida vještačkog porijekla 137Cs.

Srednja vrijednost aktivnosti bila je 4,41 Bq/kg za 226Ra, 2,42 Bq/kg za 232Th, 590 Bq/kg za 40K i 1,47 Bq/kg za 137Cs.

Najniža izmjerene vrijednost aktivnosti bile su 1,45 Bq/kg za 226Ra, 0,43 Bq/kg za 232Th, 298 Bq/kg za 40K i 0,360 Bq/kg za 137Cs, a najviše izmjerene vrijednost aktivnosti bile su 8,54 Bq/kg za 226Ra, 5,16 Bq/kg za 232Th, 813 Bq/kg za 40K i 3,56 Bq/kg za 137Cs.

5.6 Zrak

Rezultati mjerenja se nalaze u Tabeli 42, Prilog 2

Aktivnost radionuklida u uzorcima aerosola iz zraka izražena je u Bq/m3 prosisanog zraka.

Pored radionuklida prirodnog porijekla uranovog niza, kalijuma i berilijuma, u uzorcima je detektovano i prisustvo radionuklida vještačkog porijekla 137Cs, dok je aktivnost 232Th bila ispod donje granice detekcije uređaja.

Srednje vrijednosti aktivnosti su iznosile: 2,30 μBq/m3 za 226Ra; 14,07 μBq/m3

za 40K; 2,98 mBq/m3 za 7Be i 1,44 μBq/m3 za 137Cs.

Prosječna mjesečna vrijednost date su na bazi analize uzoraka za prvih osam mjeseci, jer posljednja četiri mjeseca nije vršeno uzorkovanje zbog kvara na pumpi.

Prosječna vrijednosti aktivnosti 137Cs korištena je za procjenu efektivne doze uslijed unutrašnje ekspozicije inhalacijom.

5.7 Spoljašnje zračenje

5.7.1 Prostorni dozni ekvivalent, Hx(10)

Rezultati mjerenja se nalaze u Tabeli 44, Prilog 2.

Najniže izmjerena mjesečna vrijednosti brzine prostornog doznog ekvivalenta iznosila je 69 nSv/h u mjesecu augustu (Mostar), a najviša izmjerena mjesečna vrijednost iznosila je do 239 nSv/h u mjesecu julu (Mostar). Srednja godišnja

24


vrijednost brzine prostornog doznog ekvivalenta na teritoriji Federacije Bosne i Hercegovine iznosila 110 nSv/h.

5.7.2 Personalni dozni ekvivalent, Hp(10)

Rezultati mjerenja se nalaze u Tabeli 43, Prilog 2.

Vrijednosti personalnog doznog ekvivalenta se odnose na mjerne tačke na kojima su postavljeni TL-dozimetri. Najniža godišnja vrijednost 590 μSv je registrovana u Tuzli, a najviša 971 μSv u Mostaru. Prosječna godišnja vrijednost personalnog doznog ekvivalenta na mjernim tačkama na teritoriji Federacije Bosne i Hercegovine iznosila je 770 μSv.

25


6 PROCJENA EFEKTIVNE GODIŠNJE DOZE Model za procjenu efektivne doze se temelji na članu 70., kao i na Aneksima 1., 2. i 3., Pravilnika o zaštiti od zračenja kod profesionalne ekspozicije i ekspozicije stanovništva pravilnika3.

Model propisuje izračun efektivne doze (E) za osobu koja pripada starosnoj grupi g po slijedećoj jednačini:

E=Evanjsko+Σh(g)j,ing Jj,ing+Σh(g)j,inh Jj,inh gdje je:

- Evanjsko - odgovarajuća efektivna doza od vanjske ekspozicije;

- h(g)j.ing i h(g)j.inh - predstavlja očekivanu efektivnu dozu po jedinici unosa po radionuklidu j (Sv/Bq) ingestiranu ili inhaliranu od strane osobe koja pripada starosnoj grupi g;

- Jj.ing i Jj.inh - predstavlja odgovarajući unos ingestijom i inhalacijom radionuklida j (Bq).

Granica efektivne doze za pojedince iz stanovništva iznosi 1 mSv godišnje. U navedenu vrijednost nisu uključeni doprinosi medicinskih ispitivanja kao i doprinos od prirodnih izvora zračenja.

6.1 Procjena efektivne godišnje doze uslijed unutrašnje ekspozicije unosom radionuklida 137Cs i 90Sr ingestijom

Procijenjene vrijednosti efektivne godišnje doze uslijed unutrašnje ekspozicije unosom vještačkih radionuklida 137Cs i 90Sr ingestijom su date u Tabeli 1.

Procijenjene vrijednost efektivne godišnje doze ingestijom od radionuklide 137Cs i 90Sr su ispod maksimalno dozvoljenih granica, prema Pravilniku o maksimalnim granicama radioaktivne kontaminacije čovjekove sredine i o obavljanju dekontaminacije (Sl.l. SFRJ, 8/87)4.

3 Pravilnik o zaštiti od zračenja kod profesionalne ekspozicije i ekspozicije stanovništva (Sl. gl. BiH, 102/11)

4 Pravilnik o maksimalnim granicama radioaktivne kontaminacije čovjekove sredine i o obavljanju dekontaminacije (Sl.l. SFRJ, 8/87)

26


Tabela 1 Procijenjena efektivna doza uslijed unosa vještačkih radionuklida 137Cs i 90Sr ingestijom hrane i vode za piće za različite starosne skupine

Procijenjena efektivna doza (μSv/god)

za odrasle

za djecu 1-2 god

za djecu 5 god

za djecu 10 god

1 E 137Cs,ing 0,422 0,214 0,16 0,225 2 E 137Cs,ing 0,346 0,164 0,205 3 E90Sr, ing 1,07 1,49 0,94 1,3 4 E90Sr, ing 0,32 0,54 0,68 1 Procijenjena efektivna doza od 137Cs ingestijom hrane i vode za piće 2 Procijenjena efektivna doza od 137Cs ingestijom hrane, kompozitni uzorak 3 Procijenjena efektivna doze od 90Sr ingestijom hrane i vode za piće 4 Procijenjena efektivna doze od 90Sr ingestijom hrane, kompozitni uzorak

6.2 Procjena efektivne godišnje doze uslijed unutrašnje ekspozicije unosom radionuklida 137Cs inhalacijom

Procjena godišnje efektivne doze uslijed unutrašnje ekspozicije inhalacijom radionuklida vještačkog porijekla 137Cs rađena je na bazi srednje godišnje vrijednosti aktivnosti 137Cs u uzorcima aerosola na mjernoj tački Sarajevo i prikazana je u Tabeli 2.

Tabela 2 Procijenjena efektivna doza uslijed unutrašnje ekspozicije unosom vještačkog radionuklida 137Cs inhalacijom po starosnim skupinama Procijenjena efektivna doza (nSv/god)

za odrasle za djecu 1-2 god

za djecu 5 god

za djecu 10 god

E1Cs-137,inh 0,457 0,272 0,322 0,388

6.3 Procjena efektivne godišnje doze uslijed spoljašnje ekspozicije

Procjena efektivne godišnje doze uslijed spoljašnje ekspozicije tokom boravka na otvorenom, vršena je za deset mjernih tački na teritoriji FBiH, uz pretpostavku prosječnog vremena boravka na otvorenom od 20%. Korišten je model za procjenu objavljen u UNSCEAR 20005 i to za procjenu ekspozicije od spoljašnjeg kosmičkog zračenja:

5 Report of the United Nations Scientific Committee on the Effects of Atomic Radiation to the General Assembly. UNSCEAR 2000. ANNEX A. Dose assessment methodologies

27


E(z)=E(0) [0,21 e-1.649z x 0,79 e0,.4528z]

• gdje je E(0) brzina doze na nivou mora, 240 μSv/a, a z je nadmorska

visina izražena u km.

Za procjenu spoljašnje ekspozicije od radionuklida iz tla je korištena sljedeća jednačina6:

D(nGy/h)=0,462 CU+0,604 CTh+0,417 CK

• gdje su CU,CTh,CK aktivnosti za uran, torij, kalij u Bq/kg.

Prosječna vrijednost efektivne godišnje doze uslijed spoljašnje ekspozicije za vrijeme boravka na otvorenom na području Fedracije Bosne i Hercegovine iznosi 138 μSv. Tabela 3 Procijenjena ukupna efektivna godišnja doza uslijed spoljašnje ekspozicije za vrijeme boravka na otvorenom (µSv/god)

Lokacija Prirodni radionuklidi u zemlji

137Cs u zemlji

Kosmičko zračenje Ukupno

Sarajevo 53 3 51 107

Mostar 159 7 48 214

Livno 130 12 55 197

Tuzla 63 3 49 115

Bihać 44 29 49 122

Sanski Most 113 5 48 166

Jajce 32 10 51 93

Stolac 45 10 50 105

Zenica 76 3 49 128

Gradačac 87 1 48 136

6 Report of the United Nations Scientific Committee on the Effects of Atomic Radiation to the General Assembly. UNSCEAR 2000. ANNEX B. Exposures from natural radiation sources

28


7. ZAKLJUČAK U 2013. godini procijenjene vrijednosti efektivne godišnje doze ingestijom od radionuklida 137Cs i 90Sr su za pojedinačne uzorke hrane prema dobnim skupinama bile slijedeće: za odrasle 1,49 μSv; za djecu 1-2 god 1,70 μSv; za djecu 5 god 1,10 μSv i djecu 10 god 1,53 μSv.

Za kompozitni uzorak hrane prema dobnim skupinama za odrasle su iznosile 0,67 μSv, za djecu 5 god 0,70 μSv i za djecu 10 god 0,89 μSv.

Na bazi procjene utvrđeno je da nisu prekoračene granice unosa vještačkih radionuklida 137Cs i 90Sr u organizam, propisane preuzetim Pravilnikom o maksimalnim granicama radioaktivne kontaminacije čovjekove sredine i o obavljanju dekontaminacije iz bivše države (Sl.n. FBiH15/99, Sl.l. SFRJ 8/87), i da su na nivou vrijednosti iz prethodnih godina kao i da se nalaze u okviru vrijednosti zemalja u regionu.

Procjena godišnje efektivne doze inhalacijom radionuklida vještačkog porijekla

137Cs rađena je na bazi srednje godišnje vrijednosti aktivnosti 137Cs u uzorcima aerosola na lokalitetu Sarajevo i najveća je za odraslu populaciju, a najmanja za djecu starosne dobi 1-2 godine. Procijenjene vrijednosti su na nivou prošlogodišnjih vrijednosti, kao i na nivou vrijednosti zemalja u regionu.

Godišnja efektivana doza od spoljašnjeg zračenja prilikom boravka na otvorenom za odraslu osobu kretala se od 0,093 mSv u Jajcu pa do 0,214 mSv u Mostaru, sa prosječnom vrijednošću 138 µSv, što je u skladu sa prošlogodišnjim vrijednostima, kao i vrijednostima zemalja u regionu (UNSCEAR 2000).

U protekloj godini obavljeno je 342 analiza uzoraka hrane na zdravstvenu ispravnost-radioaktivnost, i to prema zahtjevu naručioca. Svi analizirani uzorci zadovoljavaju uslov zdravstvene ispravnosti hrane koja se odnosi na radioaktivnost. Rezultati analize dati su u Prilogu 3 Tabela 49.

Pored toga obavljeno je i 88 analiza uzoraka vode na zdravstvenu ispravnost-radioaktivnost (mjerenje ukupne alfa i ukupne beta aktivnosti). Svi analizirani uzorci su zadovoljavali uslov zdravstvene ispravnosti vode za piće koja se odnosi na radioaktivnost. Rezultati analiza dati su u Prilogu 3 Tabela 50.

29


8. LITERATURA • Zakon o zaštiti od jonizujućih zračenja i radijacionoj sigurnosti (Sl.n. FBiH

15/99)

• Uredba sa zakonskom snagom o preuzimanju i primjenjivanju saveznih zakona koji se u BiH primjenjuju kao republički zakoni (Sl.l. RBiH 02/92)

• Pravilniku o maksimalnim granicama radioaktivne kontaminacije čovjekove sredine i o obavljanju dekontaminacije (Sl.l.SFRJ 8/87)

• Pravilnik o mjestima i vremenskim intervalima sistematskog ispitivanja sadržaja radionuklida u životnoj sredini, ranom otkrivanju i obavještavanju radioaktivne kontaminacije životne sredine” (Sl.l. SFRJ 84/91)

• Pravilnik o zaštiti od zračenja kod profesionalne ekspozicije i ekspozicije stanovništva ("Službeni glasnik BiH" broj 102/11)

• UNSCEAR 2000, Source and effects of ionizing radiation, UN, New York, 2000

• International Basic Safety Standards for Protection Against Ionizing Radiation and for the Safety of Radiation Sources, Safety Series 115, IAEA, Vienna, 1996

• ICRP Publication 43: Principles of Monitoring for the Radiation Protection of the Public, Pergamon Press, 1984

• ICRP Publication 60: 1990 Recommendations of the International Commission on Radiological Protection, 60, Pergamon Press, 1991

• Guidelines for drinking water quality, Vol 2, 2nd edition, WHO, Geneva, 1996

• Assessment of doses to the public from ingested radionuclides, IAEA Safety Report Series no 14., IAEA, Vienna, 1999

30

http://www.elsevier.com/wps/product/cws_home/29083

http://www.elsevier.com/wps/product/cws_home/29083


PRILOG 1. Plan monitoringa

31


32


Tabela 4 Plan monitoringa životne sredine u FBiH za 2013. godinu 1. NEOBRADIVO ZEMLJIŠTE VRSTA I OPIS MJERENJA LOKACIJA VRSTA

UZORKA UČESTALOST UZORKOVANJA

UČESTALOST MJERENJA

GODIŠNJI BROJ MJERENJA

Gama emiteri u zemlji, VR gama spektrometrija

Sarajevo Mostar

Livno

Tuzla Bihać Sanski Most Jajce Zenica Gradačac Stolac

uzorci zemlje iz tri sloja

polugodišnje polugodišnje polugodišnje polugodišnje polugodišnje polugodišnje polugodišnje polugodišnje polugodišnje polugodišnje

polugodišnje polugodišnje polugodišnje polugodišnje polugodišnje polugodišnje polugodišnje polugodišnje polugodišnje polugodišnje

60

2. RIJEČNA I MORSKA VODA VRSTA I OPIS MJERENJA LOKACIJA VRSTA




Gama emiteri u riječnoj vodi, VR gama spektrometrija

Bosna (Sarajevo) Neretva (Mostar) Jadran (Neum)

riječna voda morska voda

polugodišnje polugodišnje polugodisnje

polugodišnje polugodišnje polugodisnje

6

Određivanje uranovih izotopa alfaspektrometrija

6

3. VODA ZA PIĆE VRSTA I OPIS MJERENJA LOKACIJA VRSTA




Gama emiteri u vodi za piće, VR gama spektrometrija

Sarajevo Mostar Tuzla Bihać Livno

voda za piće

tromjesečno zbirni uzorak jedokratni uzorak

kvartalno polugodišnje polugodišnje polugodišnje polugodišnje

12

Određivanje uranovih izotopa alfaspektrometrija

12

Odredivanje aktivnosti 90Sr 12

33


4. LJUDSKA HRANA VRSTA I OPIS MJERENJA LOKACIJA VRSTA




Gama emiteri u mlijeku i hrani, VR gama spektrometrija

Sarajevo

mlijeko žitarice povrće voće meso drugi proizvodi

jednokratni uzorak, sezonski

tromjesečno sezonski sezonski sezonski sezonski sezonski

38

Određivanje aktivnosti 90Sr 38

5. STOČNA HRANA VRSTA I OPIS MJERENJA LOKACIJA VRSTA




Gama emiteri u stočnoj hrani, VR gama spektrometrija

Sarajevo Mostar

Livno

Tuzla Bihać Sanski Most Jajce Zenica Gradačac Stolac

trava

jednokratni uzorak

polugodisnje

20

6. SPOLJAŠNJE ZRAČENJE VRSTA I OPIS MJERENJA LOKACIJA VRSTA




Mjerenje doze zračenja sa TL dozimetrima

Sarajevo Bihać Mostar Tuzla Livno

doza vanjskog zračenja

kvartalno kvartalno

20

Kontinuirano mjerenje brzine doze

Sarajevo Bihać Mostar Tuzla Livno

brzina doze vanjskog zračenja

kontinuirano registracija mjerenih rezultata u intervalima od pola sata dnevni izvještaj

87600

7. ZRAK (aerosol) VRSTA I OPIS MJERENJA LOKACIJA VRSTA




Gama emiteri u zraku, VR gama spektrometrija

Sarajevo zračni filteri –aerosol

kontinuirano mjesečno

12

34


PRILOG 2 Rezultati mjerenja

35


36


NEOBRADIVA ZEMLJA

Slika 1. Lokacije uzorkovanja neobradive zemlje Geografska pozicija mjesta uzorkovanja Lokacija N E Lokacija N E Bihać 44,80805 15,86671 Jajce 44,34327 17,26792 Livno 43,82260 17,00103 San. Most 44,77091 16,675999 Mostar 43,40408 17,86036 Stolac 43,07514 17,95396 Sarajevo 43,86530 18,41525 Gradacac 44,85907 18,44179 Tuzla 44,54208 18,68496 Zenica 44,20206 17,90031

37


Tabela 5: Analiza radionuklida u zemlji - Sarajevo 2013. Godina 2013 Zemlja Analiza radionuklida Mjesto uzorkovanja: Sarajevo Vrijeme uzorkovanja: april oktobar Dubina uzorkovanja: 0-5 cm 5-10 cm 10-15 cm 0-5 cm 5-10 cm 10-15 cm

Aktivnost (Bq/kg) 238U 29,77±3,78 36,14±4,99 36,32±5,10 29,73±4,08 38,78±4,71 35,47±4,48

226Ra 23,04±1,61 25,98±1,82 25,97±1,82 14,30±1,00 22,44±1,57 19,46±1,36232Th 35,04±2,45 40,31±2,82 41,34±2,89 25,43±1,78 25,38±1,78 29,99±2,10

40K 328±23 323±23 330±23 280±20 295±21 310±22 137Cs 18,74±1,31 11,91±0,83 10,18±0,71 32,27±2,26 27,99±1,96 33,01±2,31

Tabela 6: Analiza radionuklida u zemlji - Mostar 2013 Godina 2013 Zemlja Analiza radionuklida Mjesto uzorkovanja: Mostar Vrijeme uzorkovanja: april oktobar Dubina uzorkovanja: 0-5 cm 5-10 cm 10-15 cm 0-5 cm 5-10 cm 10-15 cm

Aktivnost (Bq/kg) 238U 45,29±6,17 51,37±7,29 43,25±6,03 51,17±5,48 60,13±5,92 56,03±5,34

226Ra 138±10 152±11 140±10 137±10 206±14 164±11 232Th 62,04±4,34 65,45±4,58 65,26±4,57 63,95±4,48 67,81±4,75 69,24±4,85

40K 423±30 433±30 443±31 413±29 440±31 446±31 137Cs 53,61±3,75 49,34±3,45 46,74±3,27 49,08±3,44 58,20±4,07 45,85±3,21

Tabela 7: Analiza radionuklida u zemlji - Bihać 2013 Godina 2013 Zemlja Analiza radionuklida Mjesto uzorkovanja: Bihać Vrijeme uzorkovanja: april oktobar Dubina uzorkovanja: 0-5 cm 5-10 cm 10-15 cm 0-5 cm 5-10 cm 10-15 cm

Aktivnost (Bq/kg) 238U 55,11±6,86 48,14±6,37 59,40±8,16 50,93±6,56 57,10±8,00 34,87±4,44

226Ra 37,48±2,62 37,65±2,64 31,24±2,19 27,88±1,95 20,09±1,41 42,79±3,00232Th 26,87±1,88 26,54±1,86 27,43±1,92 24,46±1,71 18,76±1,31 22,21±1,55

40K 167±12 155±11 142±10 165±12 130±9 125±9 137Cs 210±15 204±14 193±13 250±17 199±14 155±11

38


Tabela 8: Analiza radionuklida u zemlji - Tuzla 2013 Godina 2013 Zemlja Analiza radionuklida Mjesto uzorkovanja: Tuzla Vrijeme uzorkovanja: april oktobar Dubina uzorkovanja: 0-5 cm 5-10 cm 10-15 cm 0-5 cm 5-10 cm 10-15 cm

Aktivnost (Bq/kg) 238U 37,09±4,60 29,70±4,05 43,87±6,30 49,86±6,49 31,75±4,22 41,36±4,90

226Ra 23,12±1,62 20,84±1,46 23,25±1,63 22,62±1,58 31,18±2,18 21,03±1,47232Th 34,85±2,44 33,55±2,35 34,45±2,41 30,89±2,16 31,58±2,21 31,75±2,22

40K 476±33 475±33 474±33 497±35 474±33 489±34 137Cs 24,28±1,70 22,33±1,56 23,80±1,67 19,97±1,40 22,65±1,59 26,39±1,85

Tabela 9: Analiza radionuklida u zemlji - Livno 2013 Godina 2013 Zemlja Analiza radionuklida Mjesto uzorkovanja: Livno Vrijeme uzorkovanja: april oktobar Dubina uzorkovanja: 0-5 cm 5-10 cm 10-15 cm 0-5 cm 5-10 cm 10-15 cm

Aktivnost (Bq/kg) 238U 47,50±6,32 54,28±6,80 114±8 111±8 131±9 118±8

226Ra 68,94±4,83 77,67±5,44 90,56±6,34 126±9 154±11 139±10 232Th 53,66±3,76 62,15±4,35 61,91±4,06 58,62±4,10 62,27±4,36 62,51±4,38

40K 415±29 459±32 446±31 466±33 447±31 466±33 137Cs 88,87±6,22 94,97±6,65 112,51±7,88 91,70±6,42 62,27±4,36 47,14±3,30

Tabela 10: Analiza radionuklida u zemlji - Jajce 2013 Godina 2013 Zemlja Analiza radionuklida Mjesto uzorkovanja: Jajce Vrijeme uzorkovanja: april oktobar Dubina uzorkovanja: 0-5 cm 5-10 cm 10-15 cm 0-5 cm 5-10 cm 10-15 cm

Aktivnost (Bq/kg) 238U 21,32±4,75 26,19±4,11 23,20±4,44 14,86±2,04 21,80±2,53 22,77±2,59

226Ra 15,96±1,12 22,12±1,55 17,55±1,23 44,85±3,14 24,37±1,71 29,41±2,06232Th 10,16±0,71 12,24±0,86 10,36±0,73 17,20±1,20 14,76±1,03 15,55±1,09

40K 122±9 129±9 121±9 200±14 171±12 170±12 137Cs 72,69±5,09 74,88±5,24 59,86±4,19 72,13±5,05 64,99±4,55 60,38±4,23

39


Tabela 11: Analiza radionuklida u zemlji - Gradačac 2013 Godina 2013 Zemlja Analiza radionuklida Mjesto uzorkovanja: Gradačac Vrijeme uzorkovanja: april oktobar Dubina uzorkovanja: 0-5 cm 5-10 cm 10-15 cm 0-5 cm 5-10 cm 10-15 cm

Aktivnost (Bq/kg) 238U 55,49±6,89 51,56±6,61 52,95±6,71 64,72±8,53 49,45±6,46 54,20±6,79

226Ra 30,01±2,10 36,38±2,55 33,35±2,33 39,16±2,74 50,64±3,55 37,35±2,61232Th 50,69±3,54 49,46±3,46 54,79±3,84 59,53±4,17 52,78±3,70 60,53±4,24

40K 423±30 471±33 499±35 504±35 490±34 494±35 137Cs 5,96±0,41 5,89±0,41 5,88±0,41 7,88±0,55 7,36±0,52 6,78±0,47

Tabela 12: Analiza radionuklida u zemlji - Sanski Most 2013 Godina 2013 Zemlja Analiza radionuklida Mjesto uzorkovanja: Sanski Most Vrijeme uzorkovanja: april oktobar Dubina uzorkovanja: 0-5 cm 5-10 cm 10-15 cm 0-5 cm 5-10 cm 10-15 cm

Aktivnost (Bq/kg) 238U 109±23 72,96±16,73 64,38±10,41 64,83±8,54 75,28±10,27 84,01±10,88

226Ra 110±8 72,84±5,10 66,53±4,66 57,24±4,01 48,10±3,37 46,63±3,26232Th 56,09±3,93 55,23±3,87 53,92±3,77 57,01±3,95 54,22±3,80 52,05±3,64

40K 656±46 663±46 708±50 670±47 683±48 664±46 137Cs 40,66±2,85 39,80±2,79 38,67±2,71 24,10±1,69 22,41±1,57 23,04±1,61

Tabela 13: Analiza radionuklida u zemlji - Zenica 2013 Godina 2013 Zemlja Analiza radionuklida Mjesto uzorkovanja: Zenica Vrijeme uzorkovanja: april oktobar Dubina uzorkovanja: 0-5 cm 5-10 cm 10-15 cm 0-5 cm 5-10 cm 10-15 cm

Aktivnost (Bq/kg) 238U 71,55±10,01 54,17±6,79 65,22±8,57 41,79±4,93 48,34±6,38 71,91±10,03

226Ra 32,46±2,27 27,13±1,90 29,50±2,06 36,65±2,57 36,75±2,57 31,85±2,23232Th 49,60±3,47 46,35±3,24 44,58±3,12 46,42±3,25 46,65±3,27 48,48±3,39

40K 464±32 433±30 473±33 423±30 424±30 440±31 137Cs 20,06±1,40 21,53±1,51 19,95±1,40 20,92±1,46 17,74±1,24 18,74±1,31

40


Tabela 14: Analiza radionuklida u zemlji - Stolac 2013 Godina 2013 Zemlja Analiza radionuklida Mjesto uzorkovanja: Stolac Vrijeme uzorkovanja: april oktobar Dubina uzorkovanja: 0-5 cm 0-5 cm

Aktivnost (Bq/kg) 238U 21,99±2,54 56,69±6,97

226Ra 12,97±0,91 38,96±2,73 232Th 12,74±0,89 41,86±2,93

40K 153±11 239±17 137Cs 25,97±1,82 110±8

41


POVRŠINSKA VODA

Slika 2. Lokacije uzorkovanja riječne vode Geografska pozicija mjesta uzorkovanja Lokacija N E Bosna 43,83161 18,28630 Neretva 43,23779 17,83393 Jadransko more 42,92449 17,61127

42


Tabela 15: Analiza radionuklida u površinskoj vodi - rijeka Bosna 2013. Godina 2013 Površinska voda Analiza radionuklida Mjesto uzorkovanja: Sarajevo-rijeka Bosna Vrijeme uzorkovanja april oktobar

Aktivnost (Bq/m3) 238U 0,7±0,1 0,6±0,1 234U 1,3 ±0,2 1,7±0,2

226Ra <1,05 <0,932 232Th <1,98 <1,79

40K <7,08 <6,85 137Cs <0,607 <0,565

Tabela 16: Analiza radionuklida u površinskoj vodi - rijeka Neretva 2013. Godina 2013 Površinska voda Analiza radionuklida Mjesto uzorkovanja: Mostar-rijeka Neretva Vrijeme uzorkovanja april oktobar

Aktivnost (Bq/m3) 238U 2,6±0,3 3, 0±0,3 234U 4,3±0,4 4,5±0,4

226Ra <1,14 6,48±0,37 232Th 2,18±0,83 <2,19

40K 24,97±3,34 <8,08 137Cs <0,669 <0,676

Tabela 17: Analiza radionuklida u površinskoj vodi - Jadransko more 2013. Godina 2013 Površinska voda Analiza radionuklida Mjesto uzorkovanja: Neum-morska voda Vrijeme uzorkovanja: april oktobar

Aktivnost (Bq/m3) 238U 39,3±1,2 48,0±3,6 234U 44,2±3,3 56,6±4,0

226Ra <10,42 <23,38 232Th <21,87 <50,35

40K 7189±867 12816±1370 137Cs <6,32 <12,13

43


VODA ZA PIĆE

Slika 3. Lokacije uzorkovanja vode za piće Geografska pozicija mjesta uzorkovanja

Lokacija N E Bihać 44,80805 15,86671 Livno 43,82260 17,00103 Mostar 43,40408 17,86036 Sarajevo 43,86530 18,41525 Tuzla 44,54208 18,68496

44


Tabela 18: Analiza radionuklida u vodi za piće - Sarajevo 2013. Godina 2013 Voda za piće Analiza radionuklida Mjesto uzorkovanja: Sarajevo Vrijeme uzorkovanja: I kvartal II kvartal III kvartal IV kvartal

Aktivnost (Bq/m3) 238U 1,7±0,2 0,9±0,2 234U 3,5±0,3 2,8±0,3

226Ra 15,58±1,43 <0,903 <0,876 <1,39 232Th < 2,14 <1,74 <1,80 <2,77

40K 20,77±2,33 24,31±3,24 26,55±5,35 12,54±1,58 137Cs < 0,483 < 0,549 < 0,555 <0,853 90Sr 0,82±0,10 0,51±0,06 1,86±0,22 1,89±0,22

Tabela 19: Analiza radionuklida u vodi za piće - Mostar 2013. Godina 2013 Voda za piće Analiza radionuklida Mjesto uzorkovanja: Mostar Vrijeme uzorkovanja: I polugod. II polugod.

Aktivnost (Bq/m3) 238U 4,0±0,3 3,9±0,3 234U 4,9±0,4 4,4±0,4

226Ra < 0,938 13,50±0,76 232Th < 1,88 < 2,09

40K 18,06±2,44 3,62±0,47 137Cs < 0,592 <0,627 90Sr 1,44±0,17 1,84±0,22

Tabela 20: Analiza radionuklida u vodi za piće - Livno 2013. Godina 2013 Voda za piće Analiza radionuklida Mjesto uzorkovanja: Livno Vrijeme uzorkovanja: I polugod II polugod

Aktivnost (Bq/m3) 238U 3,2±0,3 4,6±0,3 234U 3,9±0,3 5,5±0,4

226Ra <0,836 19,27±1,08 232Th 2,35±0,62 <2,32

40K 12,77±1,76 9,30±1,17 137Cs < 0,419 <0,714 90Sr <0,34 0,41±0,05

45


Tabela 21: Analiza radionuklida u vodi za piće - Tuzla 2013. Godina 2013 Voda za piće Analiza radionuklida Mjesto uzorkovanja: Tuzla Vrijeme uzorkovanja: I polugod, II polugod,

Aktivnost (Bq/m3) 238U 1,3±0,2 1,9±0,2 234U 3,3±0,3 5,4±0,4

226Ra <0,883 <1,03 232Th <1,74 <2,28

40K 29,51± 3,89 6,91± 0,88 137Cs < 0,549 <0,611 90Sr <0,12 0,85± 0,10

Tabela 22: Analiza radionuklida u vodi za piće - Bihać 2013. Godina 2013 Voda za piće Analiza radionuklida Mjesto uzorkovanja: Bihać Vrijeme uzorkovanja: I polugod, II polugod,

Aktivnost (Bq/m3) 238U 10,9±0,7 12,2±0,7 234U 13,4±0,8 15,4±0,9

226Ra <0,969 4,40±0,24 232Th <2,02 <1,82

40K 18,85±2,59 7,97±1,01 137Cs <0,547 <0,593 90Sr 1,20±0,14 <0,5

46


47


Tabela 23: Analiza radionuklida u trajnom mlijeku (Tuzlanska mljekara) 2013. Godina 2013 Svježe mlijeko Analiza radionuklida Mjesto uzorkovanja: Trgovačka mreža - Tuzlanska mljekara Vrijeme uzorkovanja: I kvartal II kvartal III kvartal IV kvartal

Aktivnost (Bq/L) 226Ra 0,215±0,015 0,357±0,025 0,740±0,052 1,13±0,08

40K 38,49±2,69 40,93±2,86 41,04±2,87 35,76±2,50 137Cs 0,056±0,009 0,045±0,004 0,025±0,002 <0,033 90Sr 0,045±0,006 0,049±0,006 0,071±0,010 0,062±0,008

Tabela 24: Analiza radionuklida u trajnom mlijeku (Sarajevska mljekara) 2013. Godina 2013 Svježe mlijeko Analiza radionuklida

Mjesto uzorkovanja: Trgovačka mreža - Sarajevska mljekara Vrijeme uzorkovanja: I kvartal II kvartal III kvartal IV kvartal

Aktivnost (Bq/L) 226Ra 0,225±0,019 0,466±0,033 0,715±0,050 0,496±0,035

40K 22,30±1,56 38,64±2,70 39,49±2,76 38,58±2,70 137Cs 0,094±0,007 0,036±0,003 0,078±0,005 0,098±0,007 90Sr 0,044±0,006 0,043±0,009 0,080±0,011 0,074±0,010

Tabela 25: Analiza radionuklida u dječijoj hrani 2013.

Godina 2013 Djecija hrana Analiza radionuklida Mjesto uzorkovanja: Trgovačka mreža Vrijeme uzorkovanja: Septembar

Trgovacki naziv: LINO COKOLADA -LJESNJAK HIPP ORGANIC

Aktivnost (Bq/kg) 226Ra 2,35±0,17 4,78±0,33

40K 63,16±4,42 15,98±1,12 137Cs <0,084 <0,170 90Sr 0,086±0,012 <0,286

48


Tabela 26: Analiza radionuklida u povrću 2013. Godina 2013 Povrće Analiza radionuklida Mjesto uzorkovanja: Trgovačka mreža – pijaca

Vrsta uzorka: krompir crveni luk cvekla kupus špinat

Aktivnost (Bq/kg) 226Ra 0,243±0,017 0,361±0,025 1,21±0,08 0,812±0,057 1,99±0,14

40K 71,45±5,00 33,33±2,33 77,32±5,41 63,77±4,46 181±13 137Cs 0,800±0,056 0,059±0,004 0,142±0,009 <0,019 0,403±0,028 90Sr 0,012±0,002 0,246±0,030 0,352±0,055 0,038±0,005 0,079±0,016

Tabela 27: Analiza radionuklida u povrću 2013. Godina 2013 Povrće Analiza radionuklida Mjesto uzorkovanja: Trgovačka mreža – pijaca

Vrsta uzorka: paradajz mrkva paprika patlidžan zelena salata pšenica

Aktivnost (Bq/kg) 226Ra 0,400±0,028 1,02 ±0,07 0,863±0,060 0,238±0,017 0,258±0,018 3,03±0,21

40K 36,06±2,52 103,48±7,24 37,78±2,64 46,67±3,27 49,02±3,43 125,59±8,79 137Cs <0,022 <0,057 <0,026 <0,025 <0,022 <0,001 90Sr <0,012 0,120±0,019 0,018±0,002 0,022±0,003 0,017±0,002 0,071±0,011

Tabela 28: Analiza radionuklida u voću 2013. Godina 2013 Voće Analiza radionuklida Mjesto uzorkovanja: Trgovačka mreža – pijaca

Vrsta uzorka: grožđe jabuka šljiva kruška bres/nektarina Aktivnost (Bq/kg)

226Ra 0,320±0,022 0,366±0,038 0,300±0,021 0,555±0,039 0,273±0,019 40K 46,07±3,22 31,89±2,23 52,25±3,66 42,51±2,98 37,79±2,65

137Cs <0,021 0,097±0,007 <0,026 <0,026 <0,023 90Sr <0,001 0,022±0,003 0,063±0,008 0,022±0,003 <0,011

49


Tabela 29: Analiza radionuklida u voću 2013. Godina 2013 Voće Analiza radionuklida Mjesto uzorkovanja: Trgovačka mreža – pijaca

Vrsta uzorka: jagoda banana borovnica malina

Aktivnost (Bq/kg) 226Ra 0,552±0,038 1,02±0,07 1,37±0,09 0,500±0,035

40K 31,39±2,20 89,44±6,26 30,39±2,13 47,56±3,33 137Cs <0,023 <0,044 1,23±0,086 <0,025 90Sr 0,084±0,011 <0,025 0,883±0,153 0,118±0,015

Tabela 30: Analiza radionuklida u siru, mesu i ribi 2013. Godina 2013 Sir, meso, jaja i riba Analiza radionuklida Mjesto uzorkovanja: Trgovačka mreža – pijaca

Vrsta uzorka: junetina jaja riba tuna mladi sir piletina Aktivnost (Bq/kg)

226Ra 0,689±0,048 1,08±0,08 0,846±0,061 0,762±0,053 0,537±0,038 40K 94,13±6,59 34,30±2,40 75,71±5,30 39,98±2,80 61,29±4,29

137Cs 0,051±0,004 <0,037 0,192±0,014 <0,033 <0,037 90Sr 0,034±0,005 <0,002 <0,039 0,074±0,010 <0,030

Tabela 31: Analiza radionuklida u kompozitnom uzorku 2013. Godina 2013 Dvodnevni obrok za odrasle Analiza radionuklida

Mjesto uzorkovanja: Trgovačka mreža-RESTORAN

Trgovacki naziv: Kompozitni uzorak hrane Aktivnost (Bq/dnevni obrok)

226Ra 1,84±0,13 40K 117±8

137Cs 0,019±0,001 90Sr 0,031±0,007

50


STOČNA HRANA - TRAVA

Slika 4. Lokacije uzorkovanja trave

Geografska pozicija mjesta uzorkovanja Lokacija N E Lokacija N E Bihać 44,80805 15,86671 Jajce 44,34327 17,26792 Livno 43,82260 17,00103 San. Most 44,77091 16,675999 Mostar 43,40408 17,86036 Stolac 43,07514 17,95396 Sarajevo 43,86530 18,41525 Gradacac 44,85907 18,44179 Tuzla 44,54208 18,68496 Zenica 44,20206 17,90031

51


Tabela 32: Analiza radionuklida u travi - Mostar 2013. Godina 2013 Trava-suha Analiza radionuklida Mjesto uzorkovanja: Mostar

Vrijeme uzorkovanja: april oktobar

Aktivnost (Bq/kg) 226Ra 2,34±0,16 <0,489 232Th <0,664 0,43±0,03

40K 796±56 445±31 137Cs <0,321 <0,269

Tabela 33: Analiza radionuklida u travi - Sarajevo 2013. Godina 2013 Trava-suha Analiza radionuklida Mjesto uzorkovanja: Sarajevo


Aktivnost (Bq/kg) 226Ra <0,597 <0,695 232Th <1,44 2,05±0,14

40K 813±57 407±28 137Cs 0,56±0,05 1,16±0,08

Tabela 34: Analiza radionuklida u travi - Tuzla 2013. Godina 2013 Trava-suha Analiza radionuklida Mjesto uzorkovanja: Tuzla



40K 623±44 668±47 137Cs <0,539 2,07±0,15

52


Tabela 35: Analiza radionuklida u travi - Livno 2013. Godina 2013 Trava-suha Analiza radionuklida Mjesto uzorkovanja: Livno



40K 680±42 87,86±6,08 137Cs <0,184 0,52±0,04

Tabela 36: Analiza radionuklida u travi - Bihać 2013. Godina 2013 Trava-suha Analiza radionuklida Mjesto uzorkovanja: Bihać


Aktivnost (Bq/kg) 226Ra 1,68±0,12 8,54±0,60 232Th <1,07 5,16±0,36

40K 627±44 491±34 137Cs 3,56±0,26 1,61±0,11

Tabela 37: Analiza radionuklida u travi - Zenica 2013. Godina 2013 Trava-suha Analiza radionuklida Mjesto uzorkovanja: Zenica


Aktivnost (Bq/kg) 226Ra 3,70±0,26 6,66±0,47 232Th 1,48±0,10 4,88±0,34

40K 619±43 460±32 137Cs 0,73±0,05 1,94±0,14

53


Tabela 38: Analiza radionuklida u travi - Sanski Most 2013. Godina 2013 Trava-suha Analiza radionuklida Mjesto uzorkovanja: Sanski Most



40K 694±49 639±45 137Cs <0,421 0,92±0,06

Tabela 39: Analiza radionuklida u travi - Jajce 2013. Godina 2013 Trava-suha Analiza radionuklida Mjesto uzorkovanja: Jajce


Aktivnost (Bq/kg) 226Ra <0,468 2,81±0,20 232Th <0,856 0,69±0,05

40K 598±42 545±38 137Cs 0,36±0,02 0,67±0,05

Tabela 40: Analiza radionuklida u travi - Stolac 2013. Godina 2013 Trava-suha Analiza radionuklida Mjesto uzorkovanja: Stolac



40K 298±21 627±44 137Cs 3,51±0,25 <0,404

54


Tabela 41: Analiza radionuklida u travi - Gradačac 2013. Godina 2013 Trava-suha Analiza radionuklida Mjesto uzorkovanja: Gradačac


Aktivnost (Bq/kg) 226Ra <0,384 3,51±0,25 232Th <0,657 1,21±0,08

40K 244±17 277±19 137Cs <0,198 5,98±0,42

55


ZRAK

Slika 5. Lokacije uzorkovanja zraka Geografska pozicija mjesta uzorkovanja Lokacija N E Sarajevo 43,86530 18,41525

56


Tabela 42: Analiza radionuklida u zraku Sarajevo 2013. Godina 2013 Zrak – čestična tvar Analiza radionuklida Mjesto uzorkovanja: Sarajevo

Aktivnost (μBq/m3) 226Ra 232Th 40K 137Cs 7Be

JAN 2,44±0,209 <0,854 29,30±2,85 4,04±0,152 1523±47 FEB 3,38±0,275 <0,981 20,63±1,98 2,98±0,114 1054±29 MAR 1,78±0,14 <0,71 11,87±1,19 1,81±0,08 2361±63 APR 3,88±0,31 <1,93 14,44±1,44 0,87±0,11 3638±73 MAJ 0,446±0,021 <0,539 11,70±1,02 0,683±0,054 4349±72 JUN 1,48±0,12 <0,577 4,20±0,46 0,304±0,073 2608±52 JUL 2,32±0,19 <0,634 9,39±0,98 0,545±0,083 4407±88 AUG 2,69±0,22 <0,615 11,01±1,12 0,333±0,085 3926±79 SEP - - - - - OKT - - - - - NOV - - - - - DEC - - - -

57


MJERENJE PROSTORNOG EKVIVALENTA DOZE GAMA

ZRAČENJA TL dozimetri

Slika 6. Lokacije mjerenja apsorbovane doze TL dozimetrima Geografska pozicija mjesta uzorkovanja Lokacija N E Lokacija N E Bihać 44,80805 15,86671 Jajce 44,34327 17,26792 Livno 43,82260 17,00103 San. Most 44,77091 16,675999 Mostar 43,40408 17,86036 Gradacac 44,85907 18,44179 Sarajevo 43,86530 18,41525 Zenica 44,20206 17,90031 Tuzla 44,54208 18,68496

58


Tabela 43: Prostorni ekvivalenti doze gama zračenja TL dozimetri 2013. Godina 2013. Prostorni ekvivalenti doze gama zračenja Personalni dozni ekvivalent (Hp(10)), (μSv)

Lokacija Period uzorkovanja Ukupno

(μSv/god) I kvartal II kvartal III kvartal IV kvartal

Sarajevo 185 173 198 232 788

Mostar 271 196 224 280 971

Tuzla 196 108 141 145 590

Bihać 203 112 167 167 649

Livno 240 230 187 228 885

Sanski Most 260 141 - - 802*

Gradacac 202 126 156 178 662

Zenica 222 187 188 258 855

Jajce 173 244 154 162 733

*Procijenjena vrijednost na osnovu srednje vrijednosti prva dva kvartala

59


MJERENJE BRZINE PROSTORNOG EKVIVALENTA

DOZE GAMA ZRAČENJA MFM GAMA SONDAMA

Slika 7. Mjerenja brzine doze MFM gama sondama Geografska pozicija mjesta uzorkovanja Lokacija N E Bihać 44,80805 15,86671 Livno 43,82260 17,00103 Mostar 43,40408 17,86036 Sarajevo 43,86442 18,41913 Tuzla 44,54208 18,68496 Jajce 44,34327 17,26792

60


Tabela 44: Brzina prostornog ekvivalenta doze gama zračenja MFM sonde 2013. Godina 2013 Brzina prostornog ekvivalenta doze gama zracenja Brzina fotonskog prostornog doznog ekvivalenta (Hx(10))

Sarajevo Mostar Tuzla

Brzina doze (nSv/h)

Min Max Sr Min Max Sr Min Max Sr

Jan 107 133 117 79 116 88 102 129 115

Feb 106 130 118 79 100 88 110 122 115

Mar 108 134 117 80 111 88 112 121 117

Apr 105 126 116 78 129 88 111 118 114

Maj 107 135 117 80 96 87 109 118 112

Jun 108 128 116 80 107 87 109 119 113

Jul 116 135 124 86 239 96 x x x

Aug 107 154 122 69 113 95 114 132 123

Sep 139 121 108 82 112 95 111 147 123

Okt 108 148 120 81 126 95 111 141 124

Nov 103 159 121 81 118 96 114 141 123

Dec 111 133 120 84 145 96 112 194 123 Tabela 44

Godina 2013 Brzina prostornog ekvivalenta doze gama zracenja Brzina fotonskog prostornog doznog ekvivalenta (Hx(10))

Bihać Livno Jajce

Brzina doze (nSv/h)

Min Max Sr Min Max Sr Min Max Sr

Jan 88 129 101 99 123 109 110 134 121

Feb 88 117 97 97 122 108 111 130 120

Mar 80 122 99 97 124 107 109 135 120

Apr 91 118 100 98 120 106 111 134 120

Maj 89 120 100 96 122 107 111 133 120

Jun 87 113 100 97 132 106 109 130 120

Jul 84 108 96 106 129 116 174 206 189

Aug 83 138 99 94 127 110 109 150 123

Sep 81 177 98 91 135 107 111 145 122

Okt 79 121 94 91 132 106 110 145 122

Nov 75 145 96 90 127 107 108 144 122

Dec 79 123 95 91 130 106 107 134 122

61


62


PRILOG 3 Rezultati mjerenja uzoraka hrane i vode za piće

na zdravstvenu ispravnost-radioaktivnost

63


64


Tabela 45: Zdravstvena ispavnost hrane-radioaktivnost Godina 2013. Zdravstvena ispravnost hrane-radioaktivnost Koncentracija aktivnost 134/137Cs

Tip Uzorka Datum prijema

Rezultat analize Cs-

134/137(Bq/kg)1. Smrčak suhi Jan 2013 87±5 2. Smrčak suhi Jan 2013 130±8 3. Crna truba suhi Jan 2013 30±4 4. Vrganj suhi Jan 2013 223±8 5. Vrganj suhi Jan 2013 55±4 6. Vrganj salamura Jan 2013 3,44±0,62 7. Vrganj salamura Jan 2013 4,34±0,5 8. Vrganj salamura Jan 2013 4,07±0,68 9. Vrganj salamura Jan 2013 4,13±0,64 10. Vrganj suhi Jan 2013 61±4 11. Vrganj suhi Jan 2013 54,90±3,4 12. Vrganj suhi Jan 2013 75±4 13. Vrganj zamrznuti Jan 2013 25,35±1,38 14. Vrganj zamrznuti Jan 2013 16,22±1,30 15. Rujnica salamura Jan 2013 8,12±0,87 16. Riba file pangasius hypophalamus zamrznuti Feb 2013 < 0,21 17. Riba file tuna svježi Feb 2013 < 0,18 18. Vrganj suhi Feb 2013 243±17 19. Vrganj zamrznuti Feb 2013 21,45±1,93 20. Rujnica zamrznuti Feb 2013 18,76±1,19 21. Riba file Theragra zamrznuti Feb 2013 < 0,8 22. Jufka svjeza Mar 2013 < 0,84 23. Jufka svjeza Mar 2013 < 0,9 24. Psenica svježi Mar 2013 < 0,45 25. Kukuruz svježi Mar 2013 < 0,51 26. Borovnica sumska zamrznuti Mar 2013 < 1,44 27. Kupina sumska zamrznuti Mar 2013 < 0,89 28. Pellet Apr 2013 6,55±0,43 29. Smrčak suhi Apr 2013 27,33±2,68 30. Lisičarka svježi Maj 2013 2,60±0,60 31. Smrčak svježi Maj 2013 11,51±1,02 32. Smrčak svježi Maj 2013 7,82±0,95 33. Smrčak svježi Maj 2013 9,59±1,22 34. Lisičarka svježi Maj 2013 2,65±0,57 35. Lisičarka svježi Maj 2013 1,13±0,49 36. Lisičarka svježi Maj 2013 1,49±0,33 37. Lisičarka svježi Maj 2013 1,60±0,23 38. Lisičarka svježi Maj 2013 1,70±0,36 39. Vrganj svježi Maj 2013 1,06±0,42 40. Lisičarka svježi Maj 2013 2,07±0,54

65




134/137(Bq/kg)41. Lisičarka svježi Maj 2013 1,01±0,45 42. Lisičarka svježi Maj 2013 2,49±0,67 43. Lisičarka svježi Maj 2013 < 0,82 44. Lisičarka svježi Maj 2013 2,25±0,74 45. Smrčak suhi Maj 2013 92±5 46. Lisičarka svježi Maj 2013 2,55±0,58 47. Vrganj svježi Maj 2013 1,51±0,34 48. Smrčak suhi Jun 2013 96±5 49. Smrčak suhi Jun 2013 125±6 50. Vrganj suhi Jun 2013 25,26±3,03 51. Vrganj suhi Jun 2013 15,80±2,02 52. Vrganj suhi Jun 2013 10,20±2,24 53. Lisičarka svježi Jun 2013 1,54±0,59 54. Lisičarka svježi Jun 2013 < 0,78 55. Lisičarka svježi Jun 2013 1,74±0,5 56. Lisičarka svježi Jun 2013 < 0,85 57. Lisičarka svježi Jun 2013 < 0,77 58. Lisičarka svježi Jun 2013 < 0,96 59. Lisičarka svježi Jun 2013 5,57±0,68 60. Vrganj svježi Jun 2013 1,57±0,52 61. Vrganj svježi Jun 2013 < 1,07 62. Vrganj svježi Jun 2013 < 1,06 63. Lisičarka svježi Jun 2013 < 1,05 64. Lisičarka svježi Jun 2013 4,28±0,95 65. Smrčak svježi Jun 2013 11,94±0,98 66. Sremus-divlji bijeli luk suhi Jun 2013 < 2,67 67. Vrganj svježi Jun 2013 1,61±0,69 68. Vrganj svježi Jun 2013 < 1,14 69. Lisičarka svježi Jun 2013 3,48±0,50 70. Lisičarka svježi Jun 2013 1,84±0,67 71. Smrčak suhi Jun 2013 121±6 72. Lisičarka svježi Jun 2013 1,87±0,56 73. Lisičarka svježi Jun 2013 5,12±1,18 74. Lisičarka svježi Jun 2013 2,88±0,72 75. Vrganj svježi Jun 2013 2,10±0,55 76. Vrganj svježi Jun 2013 1,08±0,29 77. Smrčak suhi Jun 2013 123±5 78. Vrganj svježi Jun 2013 2,77±0,72 79. Vrganj svježi Jun 2013 2,10±0,48 80. Vrganj zamrznuti Jun 2013 34±2 81. Smrčak suhi Jun 2013 96±5 82. Lisičarka svježi Jul 2013 1,15±0,57 83. Lisičarka svježi Jul 2013 2,71±0,92 84. Vrganj svježi Jul 2013 7,54±1,51

66




134/137(Bq/kg)85. Malina zamrznuti Jul 2013 < 0,73 86. Malina zamrznuti Jul 2013 < 0,78 87. Borovnica zamrznuti Jul 2013 < 0,74 88. Vrganj zamrznuti Jul 2013 10,02±1,3 89. Lisičarka svježi Jul 2013 20,34±1,63 90. Lisičarka svježi Jul 2013 12,71±1,27 91. Vrganj zamrznuti Jul 2013 < 1,06 92. Malina zamrznuti Jul 2013 < 0,95 93. Lisičarka svježi Jul 2013 16,03±1,76 94. Lisičarka svježi Jul 2013 14,18±1,42 95. Lisičarka svježi Jul 2013 13,98±1,81 96. Lisičarka svježi Jul 2013 14,02±1,27 97. Lisičarka svježi Jul 2013 19,21±1,54 98. Lisičarka svježi Jul 2013 50±3 99. Lisičarka svježi Jul 2013 34±2 100. Lisičarka svježi Jul 2013 81±3 101. Lisičarka svježi Jul 2013 38±2 102. Lisičarka svježi Jul 2013 2,66±0,77 103. Lisičarka svježi Jul 2013 2,99±0,84 104. Lisičarka suhi Jul 2013 17,50±3,15 105. Vrganj zamrznuti Jul 2013 4,99±1,04 106. Malina zamrznuti Jul 2013 < 0,98 107. Vrganj zamrznuti Aug 2013 13,49±1,34 108. Vrganj suhi Aug 2013 81±6 109. Vrganj salamura Aug 2013 < 0,75 110. Vrganj zamrznuti Aug 2013 17,10±1,71 111. Borovnica zamrznuti Aug 2013 < 1,16 112. Malina zamrznuti Aug 2013 < 1,01 113. Vrganj suhi Aug 2013 57±5 114. Vrganj suhi Aug 2013 46 ±4 115. Smrčak suhi Aug 2013 57±4 116. Lisičarka suhi Aug 2013 369±25 117. Vrganj zamrznuti Aug 2013 10,80±1,3 118. Vrganj zamrznuti Aug 2013 10,02±0,95 119. Borovnica zamrznuti Aug 2013 < 0,90 120. Borovnica zamrznuti Aug 2013 < 0,96 121. Malina zamrznuti Aug 2013 < 0,95 122. Malina zamrznuti Aug 2013 < 0,95 123. Malina zamrznuti Aug 2013 < 0,93 124. Lisičarka suha Aug 2013 44±5 125. Borovnica zamrznuta Sep 2013 < 0,85 126. Kupina sumska zamrznuta Sep 2013 4,31±0,51 127. Vrganj svježi Sep 2013 21,95±1,76 128. Vrganj svježi Sep 2013 37±2

67




134/137(Bq/kg)129. Vrganj svježi Sep 2013 35±2 130. Vrganj svježi Sep 2013 28,81±1,88 131. Vrganj svježi Sep 2013 21,90±1,54 132. Lisičarka suha Sep 2013 105±9 133. Vrganj suhi Sep 2013 6,67±2,43 134. Smrčak suhi Sep 2013 105±9 135. Vrganj svježi Sep 2013 93±5 136. Vrganj svježi Sep 2013 27,63±1,93 137. Vrganj svježi Sep 2013 9,43±1,04 138. Vrganj svježi Sep 2013 84±3 139. Blagva svježi Sep 2013 4,15±0,96 140. Vrganj svježi Sep 2013 < 1,06 141. Vrganj svježi Sep 2013 42±2 142. Vrganj svježi Sep 2013 32±2 143. Vrganj svježi Sep 2013 33±2 144. Vrganj svježi Sep 2013 6,72±0,86 145. Vrganj svježi Sep 2013 63±3 146. Vrganj suhi Sep 2013 74±4 147. Vrganj svježi Sep 2013 36±2 148. Vrganj svježi Sep 2013 38±2 149. Malina zamrznuta Sep 2013 < 1,15 150. Borovnica zamrznuta Sep 2013 < 1,24 151. Borovnica zamrznuta Sep 2013 < 1,3 152. Vrganj duboko zamrznuti Sep 2013 27,7±1,8 153. Vrganj duboko zamrznuti Sep 2013 13,7±1,1 154. Vrganj duboko zamrznuti Sep 2013 47±9 155. Vrganj svježi Sep 2013 20,5±1,84 156. Vrganj svježi Sep 2013 107±9 157. Vrganj suhi Sep 2013 191±8 158. Vrganj suhi Sep 2013 154±6 159. Vrganj svježi Sep 2013 13,3±1,3 160. Vrganj svježi Sep 2013 17,2±1,5 161. Vrganj svježi Sep 2013 34±3 162. Vrganj zamrznuti Sep 2013 57±3 163. Vrganj svježi Sep 2013 11,66±1,40 164. Vrganj svježi Sep 2013 35±2 165. Vrganj svježi Sep 2013 64±3 166. Vrganj svježi Sep 2013 21,97±1,75 167. Vrganj svježi Sep 2013 22,46±1,72 168. Vrganj svježi Sep 2013 49±3 169. Vrganj svježi Sep 2013 16,67±1,38 170. Vrganj zamrznuti Okt 2013 28,18±1,97 171. Vrganj svježi Okt 2013 7,16±0,86 172. Vrganj svježi Okt 2013 7,05±1,05

68




134/137(Bq/kg)173. Vrganj svježi Okt 2013 12,44±1,05 174. Vrganj svježi Okt 2013 2,28±1,02 175. Vrganj svježi Okt 2013 < 1,11 176. Vrganj svježi Okt 2013 4,26±0,94 177. Vrganj svježi Okt 2013 3,53±0,57 178. Vrganj svježi Okt 2013 4,39±1,18 179. Vrganj svježi Okt 2013 7,32±1,09 180. Vrganj svježi Okt 2013 17,95±1,62 181. Vrganj svježi Okt 2013 5,48±1,2 182. Vrganj svježi Okt 2013 < 0,92 183. Vrganj svježi Okt 2013 1,82±0,65 184. Vrganj svježi Okt 2013 1,37±0,88 185. Vrganj svježi Okt 2013 16,71±1,36 186. Vrganj svježi Okt 2013 17,37±1,74 187. Vrganj svježi Okt 2013 15,38±1,5 188. Vrganj svježi Okt 2013 11,28±1,24 189. Vrganj svježi Okt 2013 46 ±2 190. Vrganj svježi Okt 2013 43±3 191. Crna truba svježi Okt 2013 2,73±0,82 192. Crna truba svježi Okt 2013 1,26±0,27 193. Crna truba svježi Okt 2013 < 1,24 194. Ježevka svježi Okt 2013 225,81±6,77 195. Ježevka svježi Okt 2013 88,5±4,01 196. Ježevka svježi Okt 2013 59 ±3 197. Vrganj svježi Okt 2013 5,85±0,49 198. Vrganj svježi Okt 2013 15,69±0,89 199. Vrganj svježi Okt 2013 13,44±1,11 200. Vrganj svježi Okt 2013 28,32±1,95 201. Vrganj svježi Okt 2013 21,66±1,73 202. Vrganj svježi Okt 2013 14,71±1,22 203. Laktarius svježi Okt 2013 57±3 204. Laktarius svježi Okt 2013 46±3 205. Laktarius svježi Okt 2013 65±3 206. Crna truba svježi Okt 2013 < 0,99 207. Crna truba svježi Okt 2013 1,68±0,37 208. Crna truba svježi Okt 2013 1,74±0,69 209. Vrganj zamrznuti Okt 2013 11,42±1,1 210. Vrganj svježi Okt 2013 46±4 211. Laktarius svježi Okt 2013 38±2 212. Ježevka svježi Okt 2013 237±10 213. Ježevka svježi Okt 2013 133±6 214. Ježevka svježi Okt 2013 141±7 215. Crna truba svježi Okt 2013 7,72±1,54 216. Crna truba svježi Okt 2013 4,8±0,95

69




134/137(Bq/kg)217. Crna truba svježi Okt 2013 3,65±0,73 218. Vrganj svježi Okt 2013 183±4 219. Vrganj svježi Okt 2013 125±4 220. Vrganj svježi Okt 2013 10,08±1,11 221. Vrganj svježi Okt 2013 9,81±1,33 222. Vrganj suhi Okt 2013 28,67±3,09 223. Vrganj svježi Okt 2013 27,3±1,91 224. Vrganj svježi Okt 2013 13,67±1,37 225. Vrganj svježi Okt 2013 28,34±1,98 226. Crna truba svježi Okt 2013 < 0,97 227. Crna truba svježi Okt 2013 < 1,03 228. Crna truba svježi Okt 2013 < 1,08 229. Rujnica svježi Okt 2013 16,63±1,35 230. Rujnica svježi Okt 2013 21,15±1,37 231. Rujnica svježi Okt 2013 24,43±1,63 232. Rujnica svježi Okt 2013 37±2 233. Crna truba svježi Okt 2013 < 0,85 234. Rujnica svježi Okt 2013 19,63±1,48 235. Rujnica svježi Okt 2013 8,87±1,22 236. Vrganj svježi Okt 2013 56±2 237. Vrganj svježi Okt 2013 15,84±1,38 238. Vrganj svježi Okt 2013 9,30±1,01 239. Vrganj svježi Okt 2013 28,24±2,25 240. Vrganj svježi Okt 2013 30±2 241. Vrganj svježi Okt 2013 13,8±1,24 242. Ježevka svježi Okt 2013 45±2 243. Ježevka svježi Okt 2013 33±2 244. Ježevka svježi Okt 2013 32±2 245. Ježevka svježi Okt 2013 24,94±1,99 246. Rujnica svježi Okt 2013 26,13±1,63 247. Rujnica svježi Okt 2013 35±2 248. Zlatna lisičarka svježi Okt 2013 106±3 249. Zlatna lisičarka svježi Okt 2013 88±4 250. Vrganj svježi Okt 2013 47±2 251. Vrganj svježi Okt 2013 14,68±1,76 252. Vrganj svježi Okt 2013 14,48±1,44 253. Vrganj zamrznuti Okt 2013 47±3 254. Vrganj salamura Okt 2013 1,05±0,42 255. Vrganj svježi Nov 2013 < 1,00 256. Vrganj svježi Nov 2013 1,54±0,67 257. Vrganj zamrznuti Nov 2013 8,55±1,19 258. Vrganj svježi Nov 2013 25,39±1,56 259. Vrganj svježi Nov 2013 10,3±1,25 260. Vrganj svježi Nov 2013 6,86±1,02

70




134/137(Bq/kg)261. Vrganj svježi Nov 2013 16,91±1,95 262. Ježevka svježi Nov 2013 65±4 263. Ježevka svježi Nov 2013 75 ±5 264. Ježevka svježi Nov 2013 54±3 265. Crna truba suhi Nov 2013 29,27±3,51 266. Vrganj svježi Nov 2013 29,57±2,06 267. Vrganj svježi Nov 2013 4,32±1,08 268. Vrganj svježi Nov 2013 32±2 269. Vrganj svježi Nov 2013 31±2 270. Vrganj svježi Nov 2013 52±4 271. Vrganj svježi Nov 2013 15,76±1,44 272. Vrganj zamrznuti Nov 2013 29,21±2,04 273. Vrganj svježi Nov 2013 4,08±0,94 274. Vrganj svježi Nov 2013 6,7±1,13 275. Vrganj zamrznuti Nov 2013 3,48±0,98 276. Vrganj svježi Nov 2013 4,49±0,78 277. Vrganj svježi Nov 2013 8,13±1,05 278. Vrganj svježi Nov 2013 8,27±0,99 279. Vrganj svježi Nov 2013 9,59±1,03 280. Vrganj svježi Nov 2013 25,55±1,5 281. Ježevka svježi Nov 2013 266±13 282. Ježevka svježi Nov 2013 96±5 283. Ježevka svježi Nov 2013 57±4 284. Crna truba svježi Nov 2013 1,67±0,36 285. Crna truba svježi Nov 2013 < 0,71 286. Crna truba svježi Nov 2013 <0,81 287. Laktarius svježi Nov 2013 8,64±1,45 288. Laktarius svježi Nov 2013 10,61±1,63 289. Laktarius svježi Nov 2013 26,45±6,71 290. Laktarius svježi Nov 2013 20,77±1,73 291. Laktarius svježi Nov 2013 28,05±1,96 292. Laktarius zamrznuti Nov 2013 < 1,2 293. Vrganj zamrznuti Nov 2013 7,77±1,48 294. Laktarius zamrznuti Nov 2013 23,18±1,62 295. Vrganj svježi Nov 2013 3,15±0,85 296. Vrganj svježi Nov 2013 3,03±0,71 297. Vrganj zamrznuti Nov 2013 5,21±1,14 298. Vrganj suhi Nov 2013 22,42±2,44 299. Psenica zrno Nov 2013 < 0,011 300. Zlatna lisičarka svježi Nov 2013 20,83±1,55 301. Zlatna lisičarka svježi Nov 2013 22,97±1,84 302. Zlatna lisičarka svježi Nov 2013 18,14±1,34 303. Ježevka svježi Nov 2013 37±3 304. Ježevka svježi Nov 2013 45±2

71




134/137(Bq/kg)305. Vrganj svježi Nov 2013 5,81±1,03 306. Vrganj svježi Nov 2013 4,18±0,83 307. Vrganj svježi Nov 2013 4,56±0,82 308. Vrganj svježi Nov 2013 5,42±0,92 309. Vrganj svježi Nov 2013 4,32±0,86 310. Crna truba svježi Nov 2013 2,21±0,66 311. Crna truba svježi Nov 2013 < 0,89 312. Crna truba svježi Nov 2013 < 1,03 313. Lisičarka svježi Nov 2013 2,1±0,51 314. Lisičarka svježi Nov 2013 5,48±0,93 315. Lisičarka svježi Nov 2013 5,32±0,92 316. Lisičarka svježi Nov 2013 1,07±0,58 317. Lisičarka svježi Nov 2013 5,14±1,02 318. Zlatna lisičarka svježi Nov 2013 139±4 319. Zlatna lisičarka svježi Nov 2013 118±3 320. Zlatna lisičarka svježi Nov 2013 165±5 321. Ježevka svježi Nov 2013 63±5 322. Ježevka svježi Nov 2013 78±5 323. Ježevka svježi Nov 2013 201±5 324. Crna truba suhi Nov 2013 7,43±2,25 325. Crna truba suhi Nov 2013 3,71±1,85 326. Vrganj salamura Nov 2013 3,01±0,52 327. Vrganj zamrznuti Nov 2013 < 1,09 328. Vrganj suhi Nov 2013 72±4 329. Crna truba suhi Dec 2013 19,09±3,05 330. Crna truba suhi Dec 2013 14,57±2,11 331. Vrganj suhi Dec 2013 26,53±3,29 332. Vrganj suhi Dec 2013 27,06±3,52 333. Vrganj zamrznuti Dec 2013 18,55±1,38 334. Vrganj zamrznuti Dec 2013 15,01±1,42 335. Rujnica zamrznuti Dec 2013 33±2 336. Lisičarka suhi Dec 2013 84±5 337. Vrganj suhi Dec 2013 19,88±2,1 338. Crna truba suhi Dec 2013 5,58±2,02 339. Vrganj zamrznuti Dec 2013 18,52±2,04 340. Vrganj suhi Dec 2013 28,03±4,2

72


Tabela 46: Zdravstvena ispavnost vode-radioaktivnost Godina 2013. Zdravstvena ispravnost vode-radioaktivnost Ukupna alfa/beta aktivnost

Vrsta uzorka Datum prijema Rezultati analize

Ukupna alfa aktivnost (Bq/L)

Ukupna beta aktivnost (Bq/L)

1. Voda za piće Jan 2013 0.132±0.035 0.051±0.006 2. Voda za piće Jan 2013 <0.031 0.022±0.013 3. Voda za piće Jan 2013 <0.125 0.264±0.025 4. Voda za piće Jan 2013 <0.099 0.119±0.049 5. Voda za piće Jan 2013 0.164±0.043 0.060±0.0017 6. Voda za piće Feb 2013 <0.029 0.044±0.005 7. Voda za piće Feb 2013 <0.076 0.050±0.009 8. Voda za piće Feb 2013 <0.030 0.037±0.004 9. Voda za piće Mar 2013 <0.075 0.067±0.010 10. Voda za piće Mar 2013 0.043±0.013 0.035±0.004 11. Voda za piće Mar 2013 0.047±0.014 0.023±0.003 12. Voda za piće Mar 2013 0.408±0.104 0.145±0.013 13. Voda za piće Apr 2013 <0.027 <0.010 14. Voda za piće Apr 2013 <0.050 0.080±0.008 15. Voda za piće Apr 2013 0.041±0.018 0.066±0.008 16. Voda za piće Apr 2013 <0.049 0.029±0.004 17. Voda za piće Apr 2013 <0.038 0.017±0.004 18. Voda za piće Maj 2013 <0.135 <0.067 19. Voda za piće Maj 2013 0.065±0.031 0.031±0.008 20. Voda za piće Jul 2013 <0.030 0.045±0.008 21. Voda za piće Jul 2013 <0.030 0.047±0.008 22. Voda za piće Jul 2013 <0.042 <0.017 23. Voda za piće Aug 2013 <0.101 0.158±0.026 24. Voda za piće Aug 2013 <0.057 0.046±0.013 25. Voda za piće Aug 2013 <0.030 <0.012 26. Voda za piće Aug 2013 0.057±0.033 0.036±0.011 27. Voda za piće Sep 2013 <0.049 <0.021 28. Voda za piće Sep 2013 0.145±0.063 <0.022 29. Voda za piće Sep 2013 <0.053 0.044±0.012 30. Voda za piće Sep 2013 0.089±0.048 0.041±0.015 31. Voda za piće Sep 2013 0.158±0.066 <0.23 32. Voda za piće Sep 2013 <0.032 0.025±0.008 33. Voda za piće Nov 2013 <0.014 0.028±0.004 34. Voda za piće Nov 2013 <0.041 0.022±0.009 35. Voda za piće Nov 2013 <0.054 0.042±0.012 36. Površinska voda Jan 2013 <0.027 0.030±0.004 37. Površinska voda Jan 2013 <0.023 0.018±0.003 38. Površinska voda Feb 2013 0.044±0.014 0.043±0.005 39. Površinska voda Feb 2013 0.044±0.014 0.034±0.005 40. Površinska voda Mar 2013 0.032±0.010 0.036±0.004 41. Površinska voda Mar 2013 <0.026 0.021±0.003 42. Površinska voda Apr 2013 <0.040 0.042±0.005 43. Površinska voda Apr 2013 0.067±0.019 0.037±0.005 44. Površinska voda Jun 2013 <0.019 <0.008 45. Površinska voda Jun 2013 <0.020 0.012±0.005 46. Površinska voda Jul 2013 <0.017 <0.013

73


74

Vrsta uzorka Datum prijema Rezultati analize

Ukupna alfa aktivnost (Bq/L)

Ukupna beta aktivnost (Bq/L)

47. Površinska voda Jul 2013 <0.025 <0.010 48. Površinska voda Jul 2013 <0.037 0.028±0.008 49. Površinska voda Jul 2013 <0.030 0.015±0.006 50. Površinska voda Aug 2013 <0.032 <0.014 51. Površinska voda Aug 2013 0.047±0.025 0.022±0.007 52. Površinska voda Sep 2013 <0.047 <0.019 53. Površinska voda Sep 2013 0.039±0.020 0.026±0.005 54. Površinska voda Sep 2013 <0.044 0.027±0.009 55. Površinska voda Sep 2013 <0.039 0.021±0.009 56. Površinska voda Sep 2013 <0.120 0.104±0.030 57. Površinska voda Sep 2013 <0.051 <0.019 58. Površinska voda Sep 2013 <0.029 <0.011 59. Površinska voda Sep 2013 <0.019 0.025±0.007 60. Površinska voda Sep 2013 <0.049 <0.019 61. Površinska voda Sep 2013 <0.039 <0.016 62. Površinska voda Sep 2013 0.042±0.023 0.034±0.007 63. Površinska voda Sep 2013 0.058±0.030 0.021±0.009 64. Površinska voda Sep 2013 <0.045 <0.018 65. Površinska voda Sep 2013 <0.031 0.024±0.008 66. Površinska voda Sep 2013 0.043±0.026 0.028±0.009 67. Površinska voda Sep 2013 <0.050 0.018±0.012 68. Površinska voda Sep 2013 <0.050 0.079±0.012 69. Površinska voda Sep 2013 0.076±0.042 0.041±0.011 70. Površinska voda Sep 2013 0.076±0.046 <0.026 71. Površinska voda Sep 2013 <0.037 0.024±0.007 72. Površinska voda Sep 2013 <0.054 <0.022 73. Površinska voda Sep 2013 <0.065 0.040±0.013 74. Površinska voda Sep 2013 <0.033 0.018±0.007 75. Površinska voda Sep 2013 <0.048 0.022±0.010 76. Površinska voda Sep 2013 <0.062 0.030±0.013 77. Površinska voda Sep 2013 <0.095 <0.039 78. Površinska voda Sep 2013 <0.129 <0.048 79. Površinska voda Sep 2013 <0.049 0.039±0.011 80. Površinska voda Sep 2013 <0.214 0.223±0.050 81. Površinska voda Sep 2013 <0.067 <0.025 82. Površinska voda Sep 2013 <0.074 0.052±0.017 83. Površinska voda Sep 2013 <0.047 0.067±0.012 84. Površinska voda Sep 2013 <0.049 0.186±0.018 85. Površinska voda Okt 2013 <0.056 0.046±0.017 86. Površinska voda Okt 2013 <0.045 0.026±0.009 87. Površinska voda Nov 2013 <0.043 <0.016 88. Površinska voda Nov 2013 <0.034 0.028±0.007

Documents

Radioaktivnost u životnoj sredini Federacije Bosne i ... · Centar za zaštitu od zračenja . Radioaktivnost u životnoj sredini . Federacije Bosne i Hercegovine za 2013. godinu