1. Đặt vấn đềTheo Luật Ngân sách Nhà nước

(NSNN) hiện hành, ngân sách cấphuyện là một cấp NSNN, bao gồmtoàn bộ các khoản thu, chi của chínhquyền cấp huyện được dự toán vàthực hiện trong một khoảng thờigian nhất định do cơ quan nhà nướccó thẩm quyền quyết định để bảođảm thực hiện các chức năng, nhiệmvụ của chính quyền cấp huyện.

Quản lý NSNN cấp huyện là sựtác động có tổ chức và điều chỉnhcủa Nhà nước vào các quan hệ kinhtế phát sinh trong quá trình tạo lập,phân phối và sử dụng quỹ tiền tệcủa chính quyền nhà nước cấphuyện nhằm phục vụ cho việc thựchiện các mục tiêu phát triển kinh tế- xã hội. Mục tiêu của quản lý ngânsách cấp huyện là phải thực hiệnđồng loạt, nhịp nhàng cả ba khâu

nối tiếp nhau trong chu trìnhNSNN, từ khâu lập dự toán ngânsách, chấp hành ngân sách và quyếttoán NSNN, tạo tính hiệu quả tronghoạt động quản lý.

Huyện Nghi Lộc đặt ra mục tiêuphấn đấu tốc độ tăng trưởng GRDPđạt từ 12,5% đến 13,5% trong giaiđoạn hiện nay. Để thực hiện tốt mụctiêu này, một trong những nhiệm vụquan trọng là nâng cao hiệu lực vàhiệu quả công tác quản lý NSNN tạiđịa phương. Theo đó, nghiên cứunày được thực hiện gắn với một địaphương cụ thể, qua đó sẽ là bài họchữu hiệu cho cả địa phương khác cónhiều điểm tương đồng với huyệnNghi Lộc tại Việt Nam.

2. Thực trạng quản lý NSNNtrên địa bàn huyện Nghi Lộc

Dữ liệu về thực trạng quản lýNSNN được thu thập chủ yếu quadữ liệu thứ cấp do nhóm tác giả cóthành viên trực tiếp quản lý điềuhành NSNN trên địa bàn huyện.Hơn nữa, dựa vào kinh nghiệmcũng như quan sát hoạt động quảnlý NSNN để có được những đánhgiá sau:

2.1. Kết quả đạt đượcCông tác lập dự toán và chấp

hành NSNN: Từ khi Luật NSNN rađời, nhất là khi Luật NSNN 2015ban hành thay thế Luật NSNN năm2002, công tác lập dự toán ngânsách trên địa bàn huyện Nghi Lộcđã được chấn chỉnh đi vào nề nếp.Nhìn chung, chất lượng dự toánđược nâng cao, có nhiều sự chủđộng hơn trong xây dựng dự toán.Cơ chế phân cấp quản lý ngân sáchcho phép cấp huyện tính toán, địnhhướng các khoản thu, chi sát hơnvới thực tế.

Việc xây dựng dự toán dựa vàocác nhiệm vụ phát triển kinh tế - xãhội của tỉnh, huyện, xã; các chínhsách, chế độ thu NSNN, cơ chế phâncấp nguồn thu, nhiệm vụ chi ngânsách, tỷ lệ phân chia nguồn thu do

Quản lý ngân sáchtrên địa bàn huyện Nghi Lộc, tỉnh Nghệ An

Ths. Lương Thị Thành Nam*PGS.TS. Trần Mạnh Dũng**TS. Thái Thị Kim Oanh***

Ngân sách nhà nước (NSNN) là một thành phần trong hệ thống tàichính, một công cụ hữu hiệu mà các quốc gia vẫn sử dụng trong quátrình hoạt động. Quản lý NSNN là nhiệm vụ hàng đầu của một quốcgia cũng như các bộ phận cấu thành nên quốc gia đó. Nhận thứcđược tầm quan trọng của vấn đề trên, thời gian qua, huyện Nghi Lộc,tỉnh Nghệ An đã có nhiều cách thức để xây dựng và hoàn thiện vềcông tác tổ chức, quản lý và điều hành ngân sách cấp huyện,tuynhiên thực tế vẫn còn nhiều bất cập cần phải tháo gỡ và giải quyết. Theo đó, nghiên cứu này đánh giá thực trạng quản lý NSNN trên địabàn huyện Nghi Lộc, từ đó đề xuất một số giải pháp có tính hệ thốngnhằm nâng cao hiệu lực và hiệu quả quản lý NSNN trên địa bànhuyện.Từ khóa: Ngân sách nhà nước cấp huyện, quản lý NSNN, chu trìnhNSNN

* Sở Tài chính Nghệ An

** Trường Đại học Kinh tế quốc dân

*** Khoa Kinh tế - Trường Đại học Vinh

Nhận: 25/8/2019Biên tập: 05/9/2019Duyệt đăng: 15/9/2019

Tạp chí Kế toán & Kiểm toán số tháng 9/201946

Nghiên cứu trao đổi

Hội đồng nhân dân tỉnh quy định;tình hình thực hiện dự toán ngânsách của các năm trước; thông báochỉ tiêu dự toán ngân sách năm củatỉnh và chế độ, tiêu chuẩn định mứcchi ngân sách do cơ quan cấp trênquy định. Thời gian xây dựng vàgiao dự toán kịp thời, tạo điều kiệncho chính quyền địa phương chủđộng điều hành, quản lý và sử dụngcó hiệu quả ngân sách (bảng 1).

Dự toán chi NSNN trên địa bànhuyện cho giai đoạn 2015 - 2018,sau khi đã loại bỏ khoản tiết kiệmchi thường xuyên của các đơn vịđược tổng hợp trong Bảng 2.

Trên cơ sở dự toán đã được lập,huyện Nghi Lộc bám sát chỉ tiêu kếhoạch hàng năm, thực hiện các biệnpháp nhằm huy động các nguồn thumới, nuôi dưỡng và bồi dưỡngnguồn thu ngân sách từ các khoảnthu hưởng 100%, đây cũng lànhững khoản thu về cơ bản đảmbảo hoàn thành đúng và vượt dựtoán. Số thu ngân sách tăng đều quacác năm từ năm 2015 - 2018 (mặcdù dự toán thu năm 2018 thấp hơnnăm 2017), tập trung vào các khoảnthu như thu từ khu vực doanhnghiệp do Nhà nước giữ vai trò chủđạo, thuế thu nhập cá nhân, cáckhoản thu về nhà, đất, khoáng sản.Các khoản thu, chi được phản ánh,tổng hợp, theo dõi một cách chitiết, rõ ràng tạo điều kiện cho việclập các báo cáo được thuận lợi, kịpthời (bảng 3, trang 48).

Công tác quyết toán NSNN:Đây là khâu cuối cùng trong mộtchu trình ngân sách, nhằm kết thúc1 năm ngân sách. Huyện Nghi Lộcđã chú trọng đến công tác này, triểnkhai thực hiện theo đúng quy trìnhcủa Luật định. Báo cáo quyết toánnhìn chung lập khá đầy đủ, kịpthời, đảm bảo được các yêu cầu cơbản của công tác quản lý NSNN.

Công tác thanh tra, kiểm traNSNN: Công tác quyết toán NSNNđược các cấp, các ngành trên địabàn huyện Nghi Lộc quan tâm,thực hiện đúng quy trình. Báo cáo

quyết toán đảm bảo được các yêucầu cơ bản của công tác quản lýNSNN. Hoạt động thu, chi nhìnchung bám sát dự toán, đúng chếđộ chính sách của Nhà nước, đảm

bảo tính công khai, minh bạch vàđúng quy định của Luật NSNN.Quyết toán vốn đầu tư xây dựng cơbản: Năm 2016, hoàn thành quyếttoán 162 công trình, tổng vốn đầu

Bảng 1: Tổng hợp dự toán thu NSNN tại huyện Nghi Lộc 2015 -2018 Đơn vị: triệu đồng

Bảng 2: Bảng tổng hợp dự toán chi NSNN trên địa bàn huyện NghiLộc năm 2015 - 2018 (đã trừ tiết kiệm chi thường xuyên)

Đơn vị: triệu đồng

Tạp chí Kế toán & Kiểm toán số tháng 9/2019 47

Nghiên cứu trao đổi

tư đã được quyết toán là 126,695 tỷđồng/136,607 tỷ đồng chủ đầu tưđề nghị, cắt giảm 9,912 tỷ đồng (tỷlệ cắt giảm 7,26 %); Năm 2017,hoàn thành quyết toán 157 côngtrình, tổng vốn đầu tư đã đượcquyết toán là 107,557 tỷđồng/115,522 tỷ đồng chủ đầu tưđề nghị, cắt giảm 7,944 tỷ đồng (tỷlệ cắt giảm 6,88 %); Năm 2018,hoàn thành quyết toán 107 côngtrình với tổng vốn đầu tư đượcquyết toán 151,426 tỷđồng/157,314 tỷ đồng chủ đầu tưđề nghị, cắt giảm 5,888 tỷ đồng (tỷlệ cắt giảm 3,74%).

2.2. Hạn chếCông tác lập dự toán NSNN:

Chất lượng của công tác lập dựtoán chưa cao, số liệu dự toán mộtsố nội dung thu, chi do các cơ quan,đơn vị, địa phương trên địa bànhuyện ước số thực hiện năm trướcvà tăng thêm một tỷ lệ nhất định đểlập dự toán cho năm kế hoạch trongthời kỳ ổn định ngân sách. Theo đó,số liệu dự toán thu, chi ngân sáchchưa sát đúng và phù hợp với sốliệu, tình hình thực hiện trên thựctế. Ngoài ra, do tình hình kinh tế vĩmô có nhiều biến động, đặc biệt làchỉ số giá cả, tiền lương tăng làmcho các khoản chi đều tăng cao so

với dự toán ban đầu. Công tác chấp hành dự toán

NSNN: Việc quản lý, khai thácnguồn thu trên địa bàn huyện NghiLộc, nhất là các khoản thu nhỏ như:Thuế môn bài (năm 2015 - 2016),thuế sử dụng đất, thuế bảo vệ môitrường, thu cân đối từ hoạt độngxuất nhập khẩu, thu sự nghiệp…chưa được chú trọng, chưa đượchuy động đầy đủ vào ngân sách,chưa tương xứng với tiềm năng củahuyện, chưa thực sự phát huy sứcmạnh của các ngành, sức mạnh tậpthể của các tổ chức chính trị - xã hộitrên địa bàn, dẫn đến làm hẹp nguồnthu, hạn chế các khoản chi. Một sốkhoản thu trong năm 2018 giảmnhiều so với các năm trước như thutừ khu vực công thương nghiệp -ngoài quốc doanh, thu phí, lệ phí.

Công tác phối hợp giữa cơ quanthuế và các cơ quan chức năng tuyđã được đẩy mạnh, nhưng có lúcvẫn chưa chặt chẽ, chưa có chế tàiđủ mạnh để xử lý các đối tượng nợthuế, có nhiều đối tượng chây ì,trốn thuế, gây thất thoát nguồn thu.

Cơ cấu chi ngân sách cũng chưathực sự hợp lý: Chi quản lý hànhchính chiếm tỷ trọng lớn trong khichi cho sự nghiệp văn hóa thông tinvà thể dục thể thao, tuyên truyền,

phổ biến, giáo dục pháp luật còn hạnchế về mức chi, do đó làm nghèo điđời sống tinh thần của người dân,giảm đi động lực trong hiện tại vàtương lai, hạn chế nâng cao nhậnthức của người dân đối với các quyđịnh hiện hành của Nhà nước.

Chi đầu tư xây dựng cơ bản(XDCB) chiếm tỷ lệ thấp so với chithường xuyên và không ổn địnhqua các năm, năm 2017 giảm về sốtuyệt đối so với năm 2016. Đây vẫncòn là lĩnh vực xảy ra nhiều vấn đềnổi cộm, làm thất thoát ngân sáchcủa huyện, sử dụng ngân sách chođầu tư XDCB chưa khắc phục triệtđể tình trạng lãng phí, chất lượngcông trình không cao và chưa đượckhai thác hết hiệu quả sử dụngtrong thực tế (nổi bật là các saiphạm liên quan đến Dự án nângcấp hệ thống thuỷ lợi ngăn mặn,chống hạn tại xã Nghi Vạn, huyệnNghi Lộc).

Công tác quyết toán NSNN:Trong năm 2019, tiến độ lập vànộp báo cáo tài chính, báo cáoquyết toán ngân sách năm 2018còn chậm.

Công tác thanh tra, kiểm traNSNN: Công tác thanh tra, kiểm trachưa có sự phối hợp chặt chẽ, xử lýsai phạm chưa triệt để, có những sai

Bảng 3: Bảng tổng hợp thực hiện thu chi NSNN trên địa bàn huyện Nghi Lộc năm 2015 – 2018 (baogồm cả thu, chi từ nguồn ngân sách TW, ngân sách tỉnh bổ sung cân đối)

Đơn vị: triệu đồng

Tạp chí Kế toán & Kiểm toán số tháng 9/201948

Nghiên cứu trao đổi

phạm được phát hiện nhưng đốitượng vi phạm chưa khắc phục quanhiều năm và số trường hợp xử lýnghiêm không nhiều. Đối với côngtác thẩm tra dự án hoàn thành, quakiểm tra, phát hiện báo cáo quyếttoán của các chủ đầu tư lập cònnhiều sai sót.

3. Một số giải pháp nhằmhoàn thiện

Trong phạm vi nghiên cứu này,nhóm tác giả tập trung sâu vàohoàn thiện quy trình quản lý NSNNtrên địa bàn huyện, cụ thể như sau:

Công tác lập dự toán ngânsách cấp huyện: Lập dự toánNSNN phải tính đến các kết quảphân tích, đánh giá thực hiện kếhoạch ngân sách của các nămtrước, đặc biệt là năm báo cáo; dựatrên các chế độ, chính sách, tiêuchuẩn, định mức cụ thể về thu, chi,đồng thời đảm bảo đúng thời gianvà quy trình từ dưới cơ sở tổng hợplên. Có như vậy mới sát đúng vớithực tế từng địa phương, đơn vị.Theo đó, cần nâng cao chất lượnglập dự toán thu ngân sách huyệntheo hướng: (i) Các cơ quan thutrên địa bàn rà soát, đối chiếu, quảnlý, phát triển nguồn thu mới và khaithác các nguồn thu hiện có nhằmthu đúng, thu đủ vào NSNN, tạomôi trường kinh doanh công bằng,lành mạnh, tránh tình trạng bỏ sótnguồn thu như những năm qua; (ii)Dự toán thu phải được xây dựngtrên cơ sở tính đúng, đủ các khoảnthu theo quy định và phân tích, dựbáo về yếu tố tăng trưởng kinh tế,giá cả …

Ngoài ra, chất lượng lập dựtoán chi ngân sách huyện cũngcần được củng cố như (i) Đối vớicác cơ quan, đơn vị, địa phươnglập dự toán chi phải bám sát yêucầu phát triển kinh tế - xã hội, lậpvà gửi dự toán theo đúng quyđịnh; (ii) Xác định rõ nhữngkhoản chi trọng điểm, thứ tự ưutiên các khoản chi, kiên quyết loạibỏ những khoản chi bất hợp lý rakhỏi dự toán chi NSNN.

Công tác chấp hành dự toánngân sách cấp huyện:

- Tổ chức quản lý thu ngânsách: Cần đôn đốc thu nộp, điểm tổchức, quản lý khai thác, không bỏsót nguồn thu phát sinh, thu đúng,thu đủ, thu kịp thời và nuôi dưỡngnguồn thu. Tăng cường phối hợpgiữa các cơ quan thực hiện và quảnlý thu NSNN, áp dụng tin học hóatrong quá trình thu và quản lý thuế.

- Tổ chức quản lý chi ngân sách:(i) Quán triệt nguyên tắc chi ngânsách đã được ghi trong dự toán,đúng chế độ, tiêu chuẩn, định mứcquy định; bố trí chi hợp lý, đảm bảotăng cường hiệu lực và hiệu quảhoạt động Nhà nước của chínhquyền cấp huyện; (ii) Trong điềuhành chi ngân sách không chỉ cânnhắc quy mô chi mà phải chú trọnghiệu quả sử dụng kinh phí; (iii)Thực hiện tốt chế độ tự chủ, tự chịutrách nhiệm về sử dụng biên chế vàkinh phí đối với các đơn vị, đặc biệtlà các đơn vị sự nghiệp công lậptheo Nghị định số 16/2015/NĐ-CPngày 14/2/2015 của Chính phủ; (iv)Thực hiện nghiêm chế độ tráchnhiệm đối với người đứng đầu; (v)Thực hiện nghiêm túc chế độ côngkhai tài chính …

Công tác quyết toán NSNN cấphuyện: (i) Tăng cường trách nhiệmcủa thủ trưởng đơn vị sử dụng ngânsách, cơ quan quản lý ngân sáchcấp huyện và UBND huyện; (ii)Cần quy định rõ trách nhiệm trongviệc quyết toán dự án hoàn thành;(iii) Chủ động đề xuất, góp ý đốivới cơ quan tài chính cấp trên vềnhững vướng mắc trong triển khaithực hiện các văn bản, chế độ, quyđịnh hiện hành.

Công tác thanh tra, kiểm traNSNN cấp huyện: (i) Tăng cườngphối hợp chặt chẽ giữa các cơ quanthanh tra, kiểm toán, thanh tra tàichính, tăng cường công tác kiểmtra, giám sát đối với đơn vị thu nộpngân sách cũng như đơn vị sử dụngngân sách; (ii) Xây dựng cơ chếphân định rõ ràng trách nhiệm,

quyền hạn của cơ quan tài chính,kho bạc nhà nước và đơn vị sửdụng ngân sách trong việc quản lý,kiểm soát và sử dụng NSNN.

Như vậy, có thể nói, nâng caochất lượng công tác quản lý NSNNlà sự cần thiết khách quan trongtiến trình cải cách nền tài chínhquốc gia. Ngân sách cấp huyện chỉthực sự phát huy hết vai trò, ảnhhưởng của nó khi Nhà nước vàchính quyền địa phương có nhữngchủ trương, chính sách đúng đắn,phương thức quản lý phù hợp, cơchế phân cấp quản lý ngân sáchđược hoàn chỉnh theo hướng khẳngđịnh vai trò chủ đạo của ngân sáchtrung ương và quyền tự chủ củangân sách địa phương nhất là ngânsách cấp huyện; đồng thời, tự thânngân sách cấp huyện phải có nhữngđổi mới tích cực gắn với việc củngcố và kiện toàn hệ thống chính trịcủa địa phương.

Tài liệu tham khảo

Bộ Tài chính (2017, 2018), Thông tư số107/2017/TT-BTC ngày 10/10/2017 hướngdẫn chế độ kế toán hành chính, sự nghiệp,Thông tư số 99/2018/TT-BTC ngày01/11/2018 của Bộ Tài chính hướng dẫnlập báo cáo tài chính tổng hợp của đơn vịkế toán nhà nước là đơn vị kế toán cấptrên.

Quốc hội Việt Nam, Luật NSNN năm2015

Sở Tài chính (2015, 2016, 2017, 2018),Thông báo về việc giao dự toán thu, chiNSNN các năm 2015, 2016, 2017, 2018.

UBND tỉnh Nghệ An (2015, 2016,2017, 2018), Quyết định số 77/2016/QĐ-UBND ngày 20/12/2016 quy định phân cấpnguồn thu, nhiệm vụ chi và tỷ lệ phần trăm(%) phân chia các khoản thu giữa các cấpngân sách tỉnh Nghệ An năm 2017, ổn địnhđến năm 2020; Quyết định về giao dự toánthu, chi NSNN các năm 2015, 2016, 2017,2018; Quyết định về công khai quyết toánthu, chi NSNN các năm 2015, 2016, 2017,2018.

UBND huyện Nghi Lộc (2016, 2017,2018), Báo cáo kinh tế - xã hội các năm2016, 2017, 2018.

Tạp chí Kế toán & Kiểm toán số tháng 9/2019 49

Nghiên cứu trao đổi