Upload
krishi-jagran
View
226
Download
6
Embed Size (px)
DESCRIPTION
Krishi Jagran, India's No.1 (Agriculture Media Group) How to grow more agri-production
Citation preview
n?Zw-J/-;h- feqPh ikroD;kb 18 ^ nze 5 ^ wJh 2016 ^ o[gJ/ 35www.krishijagran.com
ISSN 2455-1112
BETTERING AGRICULTURE BETTERING AGRICULTURE
;fNb fJzvhnk ftu j? dw
fe;kBK Bkb fwbe/ tXkJ/ edw
ftfrnkfBe ns/ tgkoh fJe wzu s/
06 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD 2016wJh
;zgkde L n?wH;hHv'fwfBe
fBd/Fe L FkfJBh fJwkB[tb L n?wH;hHtk;B
ekoiekoh ;zgkde L vkH e/HNhHuzvh
L oftzdo s/tfsnk ;/b} j?v L ;zi/ e[wko
wjkgqpzXe iB ;zgoe L cojk ykB
;jkfJe ;zgkde L o{ph i?B
L n;bw o;{b ykB
;hBhno gZsoeko L fJwokB ykBgZsoeko L wBhF u”jkB L ;who fstkoh L dhgfFyk L ;'Bb jKvk L i'sh Fowk
;hBhno gqpzXe L e/Hi/H ;ofBnk gqpzXe L ;kok ykB
gqpzXe L w/xk Fowk
wkoehfNzr ;jkfJe L nc;kBk wfbe L u[zeh G[fNnk L g{Bw ftFteowk L fozeh g[zvho L ;'Bhnk wjkiB L fFckbh wjkiB L beFwh gKv/ L j/wk Fowk L gqhsh u”jkB L ezuB f;zx L oiBh e[wkoh L efoFwk bfjoh L whBk gKv/ L fgqnk fsqgkmh L nkfJFk ykBgqpzXe gq;ko L fBFKs Nke L okj[b f;zx L npd[; ;wd L gqFKs Fowk L nze{ :kdt L w'fjs L c[oekB e[o?Fh L Fkj}/p nfjwd L gZg{ okJ/ L gtB nkir/ L Bo/Ido F/oskN/ L fFteKs T[gkfXnkJ/ L nkoHn?BHu”p/ L feqFB fpjkoh L ni/ e[wko L jowBgqhs f;zx ezr L b/yk i'yk L e/HphHfJzdokfvikfJfBzr L nbek r[gsk L :'r/F e[wkoekoiekoh ;jkfJe L d/t/Ido f;zx L irdhF ikBk L oftzdo ikBk L okiht
laiknd] çdk'kd] eqnzd ,oa Lokeh ,e-lh- Mksfefud
,e-,-lh- Ñf"k tkxj.k % 60@9 rhljk ry] ;wlqQ ljk; ekfdZV] utnhd xzhu ikdZ eSVªks LVs”ku] ubZ fnYyh&110016 ds }kjk ,p-
Vh- ehfM;k izsl ch 2] lsDVj&63] uks,Mk&201301]
ftyk&xkSrecq) uxj ¼;w-ih-½*lokZf/kd lqjf{kr U;k; {ks= fnYyhA
bl if=dk esa çdkf'kr ys[k ,oa fopkj ys[kdksa ds futh gSaA çdk'kd@laiknd blds fy, mRrjnk;h ugha gSaA
n?Zw.J/.;h. feqPh ikroDgzikp dh gqw[~y g/Av{ gfotkoe wk;e g~fsqek
o"kZ 18 vad 5 ebZ 2016 #i;s 35MAC KRISHI JAGRAN
sseok
Ph. : 011-26511845, 26517923, 45503170Email : [email protected] Web : www.krishijagran.com
dqy ist 70
www.krishijagran.comsseok
SubscribeKrishi Jagran Magazine
Punjabi, Hindi, Gujarati, Marathi, Kannada, Bengali, Telugu, Assamese & English
Nishant Taak Mob: 09953756433
gkDh ghD bJh sK
pukT[Dk j't/rk---8
M'B/ dh finkdk
T[gi bJh
c;b dk
wjZst---53
Gkos ;oeko fe;kBK Bkb eo ojh j? X'ykL ghHu?Irb o?vh---10
ykDk^yIkBk---58
y/sh ;wkuko HHHH12 ;/js---60
ez™Bh ;wkukoHHHHHH18 Xq’veN bKu---62
fJzNoftT{HHHHHHHHHHHH21 y/b irs---69
Gkosh wfjbk
;FesheoD---50 jk}Bhsh---64
S&l ikswn Aqy bwZbwn:
idlbwg isMG cImw
(lwlI cImw)---51fcbwh d[Bhnk---66
08 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD 2016wJh
;zgkdeh
n?ZwH;hH v'wfBe&Email: [email protected]
F dh eohp 33 eo'V nkpkdh nZi ;[Ze/
dh ;wZf;nk Bkb i{M ojh j?. iB;zfynk
dk s/ih Bkb tXDk ns/ iwhB/ d/ j/mK
brksko j' oj/ gkDh d/ d'jB Bkb jh ib
;zGkb dh e'Jh ekoro Bhsh Bk j'D eoe/
ghD d/ gkDh dh ;wZf;nk jo ;kb rzGho j[zdh
ik ojh j?. d/F d/ brGr 675 fifbnK ftu'I
252 fib/ fGnzeo ;'ekrq;s fJbkfenK ftu
nkT[Id/ jB.
y{j ftu'I gkDh eZYD ftu oZ;h bzph j[zdh
ik ojh j?. fe;kBK d/ y/sK dh p'fozr iK sK
;[Ze rJh iK gkDh xZN fdzdh j?. FfjoK ftu
ghD d/ gkDh dh jkJ/ s”pk wuDh F[o{ j' u[eh
j?, fgzvK ftu fJ; ;wZf;nk s'I y/sh ns/ fe;kB
d't/I jh popkd j' oj/ jB. n;hI ftd/Fh w[dok
Gzvko ns/ ykd Gzvko dh fuzsk sK eod/ jK
ns/ T[jBK ~ tXkT[D dh e'fF th eo oj/ jK,
go fJjBK s'I fes/ finkdk io{oh j? ib
Gzvko, fijVk e[dos B/ ;kv/ ihtB bJh iwhB
d/ nzdo ;zfus eoe/ oZfynk j?.
d' ;kb s'I brksko ubdh nk ojh gkDh
dh ;wZf;nk dk d'Fh e”D j?< fe;~ fizw/tko
mfjokT[Dk ukjhdk j?< ;oeko d[nkok
ubkJhnK ik ojhnK y'ybhnK :'iBktK ~, ib
;zGko dh gqfeqnk ~ iK pkfoF Bk j'D dh tiQk
~<
1818YEARS1818
(1999-2015)
arming Comg F muin nrv ite yS
www.krishijagran.com;zgkdeh
fit/I fit/I rowhnK ftu gkok uVD brdk j?, gkDh dh
;wZf;nk tXD brdh j?. fJ; s'I tZvh fuzsk dh rZb eh j't/rh fe
d[fBnk ftu ;G s'I finkdk pkfoF tkbh irQk fuokg{zih ftu th b'e
ghD d/ gkDh dh ;wZf;nk s'I i{M oj/ jB.
@ft;t ;tk;E ;zrmB# d/ fJe nKeV/ d/ w[skfpe Gkos ftu
brGr 15% b'eK ~ ghD dk ;kc gkDh w[jZfJnk BjhI j[zdk. fJe
nB[wkB d/ w[skfpe ghD dk ;kc gkDh Bk fwbD dh tiQk Bkb d/F
ftu jo ;kb brGr 8 s'I 10 b'e g/N ns/ fJBc?eFB dhnK
swkw fpwkohnK d/ x/o/ ftu nk e/ nkgDk dw s'V fdzd/ jB.
d/F ftu gqsh ftnesh 1000 xD whNo gkDh T[gbpX j?
fijVk ;kb 1951 ftu 3-4 jiko xD whNo ;h. 1700 xD
whNo gqsh ftnesh s'I xZN gkDh dh T[gbpXsk ~ ;zeN wzfBnk
iKdk j?. BdhnK dk d/F j'D d/ pkti{d finkdksko BdhnK dk
gkDh ghD bkfJe BjhI j?.
gkDh dh ewh dk ;G s'I tZvk ekoB fJj th j? fe ;oeko B/
ib ;zGkb dhnK BhshnK sK eJh ubkJhnK jB go T[jBK s/ m';
ekotkJh Bk j'D eoe/ ;kohnK BhshnK y'ybhnK ;kfps j' ojhnK
jB fi;dh tiQk Bkb pkfoF dk brGr 65% gkDh tr e/ ;w[zdo
ftu ubk iKdk j?.
gkDh dh ;wZf;nk dk jb fJe jh j?. i/ fJ; ;wZf;nk s'I
puDk j? sK ;oeko ~ nkgDhnK BhshnK ~ rzGhosk g{ote
ubkT[Dk gt/rk. Bkb jh Bkb b'eK ~ ikro[e j'Dk gt/rk sKfe
gkDh popkd Bk j't/. i/ nfijk BjhI j[zdk sK j' ;edk j? fe
nkT[D tkb/ ;w/I ftu nrbk ftFt :[ZX gkDh bJh th j' ;edk j?.
AGRICULTURE W RLDThe Pulse of Agri-World
www.krishijagran.com
9 Languages (8 Indian & 1 Global), 18 States, 1 Portal � 8 Million combined readership
Ph.: +91-11-26511845, 26517923, 45503170 Email: [email protected] Web: www.krishijagran.com � �
KRISHI JAGRAN, INDIA'S NO.1 AGRI MEDIA GROUP
n?Zw-J/-;h- feqPh ikroDThe Pulse of Rural India
కృ� ిజ�గర�కృ� ిజ�గర� ßÔÁ¿ø¸ æ±á. í ßÔÁ¿ø¸ æñá1íßÔÁ¿ø¸ æñá1í
gkDh ghD bJh sK pukT[Dk j't/rk!d/
10 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD 2016wJh
fJzNoftT{ www.krishijagran.com
F d/ S/ fe;kB ;zrmBK d/ wzu B/ d/F ftu ihn?w ;oQ'I dh y/sh ns/ tgko dh fJikis fdZs/ ikD dh wzr ehsh j?. jkb jh ftu fe;kB ;zrmBK d[nkok gq?; tkosk dk nk:'iB ehsk frnk fi; ftu okFNoh Gkosh fe;kB ;zx d/ u/now?B G[fgzdo f;zx wkB, :{n?cJhnkJh d/ u/now?B ghghn?; gzrbh, ;hnkJhJ/n?;J/ d/ wjk;fut gh u/Irb o?vh, F?sekoh ;zrmB wjkokFNo d/ ;N/N ;fut r[Btzs gkfNb, Gkosh fe;kB ;zrmB jfonkDk d/ ;N/N ;fut r[Bh gqekF ns/ e'nkovhB/FB ;fwsh d/ u/now?B :{n?; wkB ;w/s Gkosh fe;kB ;zrmBK dh eJh u/jo/ nkJ/. � fe;kB ;zrmBK d/ gqshfBXhnK B/ n?BtkfJow?IN wzsoh gqekF iktV/eo ns/ feqFh okiwzsoh w'jB GkJh efbnkD ih GkJh e[zdohnk ~ fJe wzrgZso th ;”Ifgnk. nkB[tzfFe pdbkn d/ ifoJ/ ftef;s ;oQ'I dh BthI fe;w ~ wkBsk d/D dk wkwbk n?BtkfJow?IN ftGkr d/ sfjs nkT[D tkbh i?t N?eBkb'ih wzi{oh ;fwsh (ihJhJ/;h) e'b ftuko nXhB j?.� ez;'ofNnw nkc fJzvhnB ckowo} n?;';hJ/FB d/ wjk;fut gh u/Irb o/vh B/ fejk fe fe;kB T[j j?
fi;dh o'ih o'Nh y/sh s'I j[zdh j? ns/ f;oc y/sh jh T[;dk fJeZbk ;jkok j?. ;kv/ d/F ftu T[BZs fe;wK j'D d/ pkti{d ;oeko T[jBK ~ t/uD BjhI fdzdh fi; eoe/ fe;kB ~ nZi y/sh eoB ftu eJh w[;hpsK dk ;kjwDk eoBk g? fojk j?. o/vh B/ fejk Gkosh pkiko ftu nzso-okFNoh ezgBhnK d/ ihn?w T[sgkd t/uD dh fJikis j? go d/F d/ fe;kBK d/ ihn?w c;b T[rkT[D s/ fJsoki feT[I< nfijk i/ j' fojk j? sK fJj Gkosh fe;kBK Bkb X'yk j?. i/ Gkosh fe;kBK ~ fJjBK c;bK ~ T[rkT[D dh fJikis fwb ikJ/ sK T[gi ftu tkXk sK j't/rk jh fJ;d/ Bkb Bkb fe;kB fJ;~ fBo:ks eoB d/ ekfpb th j't/rk ns/ T[;dh nkwdBh ~ 1000 eo'V o[gJ/ se tXkT[D ftu wdd fwb/rh.� :{n?cJhnkJh d/ u/now?B ghghn?; gzrbh B/ dZf;nk fe ihn?w ;oQ'I dh fo;ou gq'H dhge g/INb dh nfXneFsk ftu j'Jh ns/ nkJh;hJ/nko d/ ohiBb ;?INoK s/ gohyD th j'J/ ns/ fJj rZb ;kjwD/ nkJh fe nkw ;oQ'I d/ w[ekpb/ ihn?w ;oQ'I dh g?dktko 33-34 gqshFs finkdk j'J/ ns/ i/ nzso-okFNoh ezgBh d[nkokn fJ; seBhe ~
t/u/ ikD s/ ;oeko ~ Bkokirh j? sK Gkos ftu ftef;s ihn?w ;oQ'I T[rkT[D dh fJikiks feT[I BjhI<� T[jBK B/ fejk fe fJ; wzr gZso d/ ifoJ/ n;hI ;oeko s'I nkgD/ y/s ftu fJ;s/wkb ehs/ ikD tkbh seBhe ~ u[BD dk nfXeko wzr oj/ jK. ;kvk wzBDk j? fe ihn?w N?eBkb'ih dhnK c;bK dh y/sh gkozgfoe ;zeo fe;b dhnK c;bK d/ Bkb Bkb ehsh ik ;edh j?. o/vh B/ fejk fe Gkos ~ jkb/ Gkoh wksok ftu ykD tkbk s/b nk:ks eoBk g?Idk j?. ihn?w c;bK s'I xo/b{ ykd s/b dh ewh ~ ekch jd se ;hfws eoB ftu wdd fwb ;edh j?. T[jBK B/ fejk fe ihn?w ;oQ'I dk tfDZiheoD ykD tkb/ s/bK d/ nk:ks ~ xZN eoB ftu tZv/ g?wkB/ s/ wdd eo/rk.� fe;kB e'nkovhB/FB ;fwsh d/ nfXneF :{n?; wkB B/ fejk fe ihn?w ;oQ'I T[rkT[D dh fJikis i/ ;oeko fdzdh j? sK fJj th ihn?w egkj dh soQK jh ;cbsk dh ejkDh ~ d'jok ;edh j?.
Gkos ;oeko fe;kBK Bkb eo ojh j? X'ykL ghHu?Irb o?vh
gq;s[sh- ;who fstkoh
;ztkddksk, feqFh ikroD, BthI fdZbh
w'pkfJbL 9891660044Jhw/bL [email protected]
d/
www.krishijagran.com
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD 2016wJh12
;oeko B/ jo y/s se gkDh gj[zukT[D dh gqshpZXsk ikfjo ehsh j? fe ns/ fJ;d/ bJh fibk gZXo s/ f;zukJh :'iBk pDkJh rJh j? ns/
f;szpo se d/F d/ 300 fifbnK ftu fJj :'iBk F[o{ eo
fdZsh ikJ/rh. ;{soK B/ dZf;nk fe feqFh ns/ fe;kB efbnkD wzsoh okXkw'jB f;zx B/ b'e;Gk ftu fejk fe ;oeko fJ; fdFk ftu s/ih Bkb ezw eo ojh j? ns/ d/F d/ ;ko/ 600 fifbnK ftu fJ; :'iBk ~ w[;s?Idh Bkb bkr{ eo fdsk ikJ/rk. :'iBk d/ sfjs fJ; ;kb gzi bZy j?eN/no iwhB ~ f;zfus eoB dk wzst oZfynk frnk j?. y/sh ns/ f;zukJh p/FZe okiK dk ftFk j? go fJ; fdFk ftu e/Ido tb'I g{oh wdd ehsh ikJ/rh. T[jBK B/ fejk fe d/F ftu 89 f;zukJh gfo:'iBktK eohp d' dFe s'I finkdk ;w/I s'I bzfps gJhnK jB. fJjBK :'iBktK s/ ezw g{ok j[zdk j? sK fJ; s'I 80 bZy j?eN/no iwhB ~ gkDh fwb ;e/rk. ;oeko fJjBK ftu'I 23 gfo:'iBktK s/ ezw F[o{ eo u[eh j? ns/ 2018 d/ nzs se 40 gfo:'iBktK s/ ezw g{ok eo fbnk ikJ/rk. T[jBK dk efjDk ;h fe fJjBK gfo:'iBktK bJh g?;/ dh ewh BjhI j'D fdsh ikJ/rh.
feqFh y/so dk eoik 15H3% tfXnk
Fh y/so dk eoik fJ; tko ;oekoh beF finkdk j' frnk j?. ftZsh ;kb 2015-16 d/ d”okB y/sh d/ y/so d/ eoi/ ftu 15H3% dk tkXk doi ehsk frnk j?. foiot p?Ie s'I fGzB fGzB y/soK ftu eoi/ dh tzv s/ ikoh nKefVnK d/ nB[;ko feqFh ns/ fJ; Bkb i[VhnK rshftXhnK ~ ftZsh ;kb 2015-16 d/ d”okB 8829 nop o[gJ/ eoik fdsk frnk. ;oeko B/ ;kb 2015-16 d/ piN ftu 8500 nop o[gJ/ dk y/shpkVh bJh eoik d/D dk J/w oZfynk ;h.
feq
BjhI xN/rh uhBhdh fwmk;
N xo/b{ T[sgkdB d/ pkti{d 2016-17 ;hiB ftu d/F ftu uhBh dh e'Jh ewh BjhI nkJ/rh nfijk ;oeko dk efjDk j?. Bkb jh fJj dZf;nk frnk j? fe 3H0-3H1 eo'V NB dh e[b T[gbpXsk wzr ~ g{ok eoB bJh ekch j?. n;b ftu uhBh ;hiB nes{po s'I F[o{ j[zdk j? go fwbh ikDekoh d/ nB[;ko c{v wzsokb/ B/ fJe fpnkB ftu fJj nB[wkB bkfJnk j? fi;d/ nB[;ko xo/b{ T[sgkdB ftu ewh d/ ekoB Gkos uhBh dk F[ZX nk:kse pD ;edk j?.
xZ
f;zspo ftu f;zukJh :'iBk dk nkrk}
y/sh ;wkuko
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD 2016wJh14
fpjko ftu nkJh M'Bk yohd ftu pjko
jko ftu M'B/ dh yohd ftu pjko s/i
j'Jh j?. fiZE/ fJ; ;kb ;fjekoh ;fwshnK
okjhI 18 bZy 29 jiko NB M'B/ dh yohd
ehsh rJh j?. oki s'I fwbh ikDekoh d/ nB[;ko 6000
g?e; okjhI 18 bZy 29 jiko NB M'B/ dh yohd ehsh
rJh j?. oki ftu e[b 8400 g?e; jB. ;fjekoh
;fwshnK B/ xZN' xZN ;woEB w[Zb s/ M'B/ dh yohd ehsh
j?. ;fjekoh ;fwshnK d/ M'Bk yohd dk bkG S'N/ ns/
wZXw fe;kBK ~ ;G s'I finkdk j'fJnk j?. nrb/ ;kb
M'Bk yohd dh j'o p/jso ftt;Ek dh :'iBk j?. fi; Bkb
finkdk s'I finkdk fe;kBK ~ fJ;dk ckfJdk fwb ;e/.
D wjkokFNo ;oeko wfjzrh dkb t/uD
tkfbnK s/ brkw bkJ/rh, fJj ;G dkb
dhnK tXdhnK ehwsK ~ ezNo'b eoB bJh
ehsk ik fojk j?. ikDekoh d/ nB[;ko oki ;oeko
nfXesw y[dok w[Zb s?n eoB ik ojh j?. T[;d/
pknd s?n w[Zb s'I wfjzrh dkb t/uD tkb/ tgkohnK ~
i/b G/iD dk ek~Bh fJzsikw th ehsk frnk j?. ;{soK
B/ dZf;nk fe wjkokFNo oki e?fpB/N B/ dkb dhnK
ehwsK ~ ezNo'b eoB bJh ek~B dk w;”dk wzi{o
ehsk. fJ;~ nzfsw wzi{oh bJh okFNogsh e'b G/fink
frnk j?. okFNogsh dh wzi{oh d/ pknd wjkokFNo
ftu dkb tgkohnK s/ Bt/I gqshpzX bkr{ j'Dr/.
wjkokFNo dkb ehws ezNo'b ek~B 2016 d/ sfjs
dkb dk nfXesw y[dok w[Zb ;oeko s?n eo/rh.
D e/Ido ;oeko @c{v n?Iv B?N# ;ehw d/ sfjs gqd/F d/ fe;kBK ~ c;b t/uD dh nk;kB okj y'bD ik ojh j?. j[D fe;kB xo p?m/ ;cb t/u ;eDr/. ikDekoh d/ nB[;ko jfonkDk ;N/N n?rohebuo wkoehfNzr p'ov d/ uhc n?vwfB;Nq/No B/ gqd/F dh 107 wkoehfNzr p'ov d/ ;futK ~ nkd/F ikoh ehsk j? fe fe;kBK dk fpUok 15 wJh se i[Nk b?D. T[;d/ pknd jfonkDk ;N/N n?rohebuo wkoehfNzr p'ov fe;kBK ~ fJe ofi;Nq/FB nbkN eo/rk ns/ vkNk nkBbkfJB eo/rk. n;b ftu p'ov nfXekohnK dh wzfBJ/ sK c{v n?Iv B?N ;ehw d/ ifoJ/ fe;kBK ~ nkBbkfJB
c;b t/uD bJh gq's;kfjs ehsk ikJ/rk. fJ;d/ bJh e/Ido ;oeko tb'I ibdh jh BthI gkfb;h oki ;oeko e'b nkT[Dh j?. gqd/F dh 107 wkoehfNzr p'ov ftu'I eoBkb ns/ J/bBkpkd wkoehfNzr p'ov dh nBki wzvh nkBbkfJB j? fi; ftu p'ov 270 fe;kBK ns/ 150 nkVshnK ns/ ewhFB J/izNK dk gziheoD eo u[ek j?.
www.krishijagran.comy/sh ;wkuko
fpj[
wfjzrh dkb t/uD tkfbnK s/ bZr/rh brkw
j[
c;b t/uDk j[D j'fJnk nk;kB
ewi'o wzr B/ ehsk ykD tkbk s/b ewi'o o ;ko/ ;Nke bJh c[Neo wzr ewi'o g?D Bkb fdZbh E'e s/b fsbjD pkiko ftu ;oQ'I ns/ fpB”bk s/b ftu 50 o[gJ/ e[fJzNb dh froktN nkJh j?. ;hfws eko'pko d/ d”okB ykD ns/ Bk-ykD tkb/ s/bK d/ Gkn wkw{bh T[sko-uVkn d/ pknd pzd j'J/. pkikoh ;{soK dh wzfBJ/ sK b'VhId/ ;Nke d/ ftu c[Neo wzr ewi'o g?D Bkb E'e pkiko ftu ;oQ'I ns/ fpB”bk s/b ftu froktN nkJh. ;oQ'I n?e;g/bo s/b dkdoh ns/ fpB”bk fwb fvbhtoh s/b jfonkDk d/ Gkn 50 o[gJ/ dh froktN d/ Bkb bVhtko 8150 o[gJ/ ns/ 5950 o[gJ/ e[fJzNb s/ pzd j'J/.
www.krishijagran.com
Y/
y/sh ftu BjhI j' fojk ckfJdk- :kdt
sh eoBk ckfJd/ dk g/Fk BjhI ofj frnk j?. y/sh dh so;:'r jkbs t/ye/ fe;kBK d/ gqsh fuzsk iskT[Id/ j'J/ ;z;d dh fJe ;fwsh B/ fejk j? fe fJj y/so j[D bkGgqd g/Fk BjhI ofj frnk. ;fwsh B/ ;oeko s'I fJ;~ bkGgqd pBkT[D bJh fejk j?. ;{soK s'I fwbh ikDekoh d/ nB[;ko Gkigk d/ ;K;d j[e[wd/t BkokfJD :kdt dh nrtkJh tkb/ feqFh wkwb/ dh ;EkJh ;fwsh B/ fejk fe bx{ ns/ ;hwKs fe;kBK dh jkbs fdB' fdB so;:'r j[zdh ik ojh j? fJ;bJh ;fwsh B/ ;oeko ~ fJ; y/so bJh ftZsh nkpzNB tXkT[D dk ;[Mkn fdsk j?. fi; ftu fejk frnk j? fe y/sh d/ g/F/ ~ fe;/ j'o g/F/ dh soQK bkGgqd pBkT[D dh io{os j?. y/shpkVh d/ y/so d[nkok d/F dh noE-ftt;Ek ftu wjZstg{oD G{fwek ndk ehs/ ikD d/ pknd th fe;kBK dh ;fEsh ;zs'FiBe BjhI j?.
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD 2016wJh16
y/
j[D fe;kBK ~ NwkNo eo fojk j? go/FkB ;kBK dh w[;hps o[eD dk BK BjhI b? ojh j?. e[dosh ftgZshnK d/ pkti{d th fe;kB B/ ;ys w/jBs eoe/ ;pihnK dh c;b ftu ;cbsk sK gqkgs eo bJh j? go ;pih wzvh ftu Gkn fvZrD ns/ yohddkoK dh ewh d/ ubd/ gN”dh ftu th fe;kB nkgD/ NwkNoK ~ ftu ;Ve d/ ;[ZN oj/ jB. ;fEsh fJj j? fe ;pih dk ;[nkd pBkT[D tkb/ NwkNo B/ fJ; tko fe;kBK dk ikfJek yokp eo fdsk j?. fe;kBK dk efjDk j? fe fJ; tkoh t?;/ th NwkNo dh c;b ftu e[M ehV/ bZrD dh fFekfJs j?. ;{soK B/ dZf;nk fe gN”dh s'I BtK fgzv o'v s/ NwkNoK ~ fe;kB ;Ve d/ feBko/ rZfYnK ftu gk oj/ jB. ;pih wzvh ftu ehwsK Bk fwbD ekoD fe;kBK B/ NwkNoK ~ nkgD/ xo tkg; b? ikD s'I uzrk ;Ve s/ SZvDk ;wfMnk. ;pih wzvh ftu ;pih fteq/sktK d/ nB[;ko p/jso NwkNoK dk y[bk Gkn 5 o[gJ/ se ub fojk j?. nfij/ ftu fe;kBK s'I nZX/ o/N ftu NwkNo yohd/ iKd/ jB fi;d/ ubd/ fe;kBK ~ NwkNo dk Gkn ekch xZN fwb fojk j?. fe;kBK ~ xZN Gkn fwbD e/ ekoD fe;kB th go/FkB jB.
fe
y/sh ;wkuko
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD 2016wJh18
www.krishijagran.com
j[D fe;kBK ~ o[bkT[D bZrk fgnk} t d/ oki ftu fe;kB o'D ~ wip{o j' rJ/ jB. o'D dk ekoB e[M j'o BjhI ;r'I e[M ;wK gfjbK rkjeK ~ o[bkT[D tkbk fgnk} jh j?. wZX gqd/F ftu fe;kB nkgDk fgnk} ;VeK s/ ;[ZND bZr/ jB. pzgo T[sgkdB j'D d/ pknd th fgnki B/ fJ; tko fe;kBK d/ nZEo{ eZY fdZs/ jB. jkbs fJj j? fe osbkw wzvh ftu fgnki 20 g?;/ gqsh feb' ftfenk. e[M fe;kB b'eK ~ w[cs ftu jh fgnki d/ oj/ jB. ;{soK s'I fwbh ikDekoh d/ nB[;ko fgnki t/uD Bkb c;b dh bkrs th Bk fBeb nkT[D s'I go/FkB fe;kBK B/ osbkw ftu ;VeK s/ fgnki fpy/o fdZs/. e[M fgnki T[sgkdeK B/ fJ; ypo dh g[FNh eod/ j'J/ fejk fe fJ; ;w/I fe;kB p[o/ d”o s'I r[io oj/ jB. wkbtk y/so ftu e[M ;wK gfjbK fgnki dhnK ehwsK 5 o[gJ/ gqsh feb' s'I j/mK ub ojhnK ;B. phs/ fdBhI Bhwu ftu fe;kBK B/ 20 g?;/ feb' fgnki t/fynk ;h. osbkw ftu t/otkBk J/iz;h d/ ftek; B/ fejk fe nZi fgnki dk Gkn 50 o[gJ/ gqsh e[fJzNb p'fbnk frnk. fJ; Bkb fe;kB dh bkrs th BjhI fBeb/rh. fe;kBK ~ brdk j? fe fJ; fgnki ~ tkg; xo fbikT[D dh pikJ/ p/jso j? fe b'eK ~ w[cs tzv fdsk ikJ/.
fF
y/sh ;wkuko
e'o'wzvb d/ okFNoh vhbo
;zw/bB ftu c[dekBkFe bKu
j? ns/ fgokBk e'bhB fJ;No/; nto'Xe d/ o{g ftu th
ezw eod/ j'J/ ftn;e ehfVnK d/ yksw/ bJh ehN szsfoek
~ gqGkfts eodk j?. fJ;d/ bkG dh rZb eohJ/ sK fgokBk
M'B/ ftu G{o/ c[de/ d/ fybkc bzp/ ;w/I se ezNo'b eodk
j?. fgokBk c[dfenK d/ fJbktk ggVh, fwbh pr; ns/
;c/d wZyh fij/ u{;e ehfVnK d/ fto[ZX pj[s gqGkth j?.
fJ;d/ fJbktk fgokBk ehN ftek; ezNo'bo j?. G{o/ c[de/
s/ szsfoek szso ifjo d/ o{g ftu d'jok ezNo'b dh skes
oZydk j? ns/ c;b dh ;[oZfynk dh g{oh rkozNh fdzdk j?.
fi; Bkb fe c;b joh Goh ns/ ;[oZfyns ofjzdh j?.
fJ;dk fJ;s/wkb pj[s jh nk;kB j?. fBzc dh
nt;Ek t/yd/ jh ibdh s'I ibdh fSVekn eoe/ ;jh
ezNo'b ehsk ik ;edk j?. fJ;s/wkb eod/ ;w/I fXnkB
oZfynk ikJ/ fe fSVekn d/ ;w/I g”d/ dk T[fus eto/i j't/
sKfe ehfVnK dk fSVekn Bkb ;kjwDk j' ;e/. M'B/ dh
c;b ftu G{ok c[dek iK ;c/d ghmtkbk c[dek d/ ehfVnK
bJh fgokBk 500 rqkw gqsh J/eV fJ;s/wkb j't/rk.
o'wzvb fJzNoB?FBb feqFh y/so dh nfijh ezgBh
j? fi;B/ d[fBnk ftu nkgDh fJe yk; gSkD pDkJh
j?. fJj ezgBh w[Zy o{g Bkb c;b ;[oZfynk bJh feqFh
o;kfJDK d/ Bkb Bkb feqFh T[otoe pDkT[Idh j?. jkb jh
ftu e'o'wzvb fJzNoB?FBb B/ fFwbk d/ u?b ftu ;kbkBk
vhbo eKcoz; dk nk:'iB ehsk fi; ftu G{ok c[dek ns/
s/bk s/ Gkoh g?D tkb/ ehNBkFe fgokBk ~ bKu ehsk.
fJ; w”e/ s/ ezgBh d/ ihHn?wH ;shF fstkoh B/ fJ; T[sgkd
dhnK y{phnK s/ o”FBh gkJh. T[jBK B/ dZf;nk fe fJ;
T[sgkd d/ ifoJ/ e'o'wzvb d/F d/ T[so y/so ns/ j'o
GkrK ftu fe;kBK dh wdd eo/rk fi; Bkb fe G{ok
c[dek dh ;wZf;nk s'I S[Nekok fwb/rk. fJ; gq'rokw ftu
:{HghH, jfonkDk, gzikp ns/ oki;EkB s'I brGr 300
vhboK B/ fjZ;k fbnk. fJ;/ d/ Bkb e'o'wzvb B/ jo ;kb
fszB Bt/I feqFh T[sgkd fe;kBK ~ bKu eoB dh :'iBk d/
pko/ ftu dZf;nk. T[soh y/so ftu 100 eo'V dh fteoh
s/ yk;k i'o fdsk frnk. e'o'wzvb fJzNoB/FBb B/ G{o/
c[de/ ns/ s/b/ dhnK ;kohnK nt;EktK ~ ezNo'b eoB
bJh fgokBk FeshFkbh ehNBkFe ~ fe;kBK bJh pkiko
ftu fbnKdk j?. fJ; T[sgkd ftu p[gq'c/fiB 15%,
n;/c/N 35% vpfbT{ gh Fkfwb jB.
fgokBk fBzc d/ nzv/ d/Dk, ;/Bk ns/ fBow'uB o'edk
e'
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD 2016wJh20
www.krishijagran.comy/sh ;wkuko
N g{osh d/ pknd ekNB dh wzr ftu ;[Xko
Bkb fJ;dh ehws fgSb/ fJe jcs/ ftu fJe
jiko o[gJ/ gqsh e?Ivh tX frnk j?. ekNB ftu
xo/b{ fwZbK d/ Bkb skik fBo:ks wzr Bkb fJ;dhnK
ehwsK ftu tkXk j'fJnk j?. r”osbp j? fe fgSb/ fJe
jcs/ ftu ekNB dhnK ehwsK 34500 o[gJ/ s'I tXe/
35500 o[gJ/ gqsh e?Ivh gj[zu rJhnK. d{i/ gk;/, fJ;dh
xZ
Gkos fJB;?eNh;kfJv fbfwN/v B/ 1 wJh s'I 4 wJh d/
ftu nkgDk ;kbkBk ;zw/bB (fJeaZm/ @ftfBzrN{r?do#
fiZsDk ns/ tXDk) j'Nb @eqkT{B gbk}k#, rq/No B'fJvk ftu
pVh X{w-Xkw Bkb wBkfJnk. fJ; gq'rokw ftu ezgBh B/ n?ro'
e?fweb} y/so d/ nkgD/ FkBdko 38 ;kbK d/ r”otwJh
fJfsjk; ~ do;kfJnk.
dh fJe gqw[Zy ezgBh @Gkos ;w{j# Gkos
fJB;?eNh;kfJv; fbfwN/v ~ ;zB 1977 ftu ;Ekfgs ehsk
frnk ;h. fJ;dk ;kbkBk eko'pko 1075 eo'V dk j?. fJ;
;w/I ezgBh dhnK g{o/ d/F ftu 25 poKuK jB ns/ 5000 s'I
finkdk ftsoeK dk ftFkb B?Ntoe j?. d/F d/ fGzB fGzB
fjZf;nK ftu ezgBh dh gSkD n?ro'e?fweb; y/so ftu p/i'V
j?.
~ pVh X{w-Xkw Bkb @T[sfeqFNsk dh fJe Fkw#
;/b; ns/ wkoehfNzr Nhw d[nkok wBkfJnk frnk. fJBkw tzv
;wko'j, ezgBh dhnK nZr/ dhnK oDBhshnK ns/ eowukohnK dh
f;ybkJh nkfd e[M w[Zy pzd{ oj/. fe;kB GoktK dhnK tXdhnK
io{osK ns/ pkiko dh pdbdh j'Jh oDBhsh ~ b? e/ r{Vk
;bkj wFtok j'fJnk.
fJ; ;wko'j ftu w[Zy w/jwkB ezgBh d/ fBd/Fe Fqh
n?wHghHr[gsk, Fqh nkoHghHr[gsk, Fqh Xow/F r[gsk d/ fJbktk
gq?}hv?IN Fqh nfGF/e nrotkb, tkfJ; gq?ihv?IN Fqh Bo/Ido e”Fb
ns/ Fqh n?wHthHn?;Hn?bHthI gq;kd oj/.
fJ; gq'rokw ftu ;/b; ns/ wkoehfNzr Nhw d/
fJbktk ezgBh d/ n?uHnkoH, ;gbkJh u/B, gq'veFB, nkJhHNhH,
gq'feUow?IN, ckJhBK;, bhrb ftGkr B/ th fjZ;k fbnk. fJBkw
tzv ;wko'j d/ pknd b/ye, gq/oe tesk ns/ fEzefJze d/
;z;Ekge Fqh fti/ fwuhfjs' psok B/ nkgD/ yk; f;ybkJh ;?FB
ftu Nhw dk wB'pb tXkfJnk ns/ fJe BthI T[ukJh tZb b? ik
e/ fJ; wjKT[s;t dk ;wkgB ehsk.
mRd`"Vrk ,oa mRlo dk ,d laxeT[sfeqFNsk ns/ T[s;t dk fJe ;zrw
nkte fgSb/ d' jcfsnK ftu 55 jiko rzYK s'I xZNe/
45 jiko rzY ofj rJh. fgSb/ ;kb dh fJ;/ ntXh dh
s[bBk ftu toswkB nkte 44 ch;dh xZN j?. wJh
2015 ftu ekNB dh d?fBe nkte brGr 80,000
rzY ;h. nfjwdkpkd ;fEs ekNB po'eo no[D dbkb
dk efjDk j? fe xo/b{ fwZbK dh wzr tfXnk j? id'I fe
ng{osh szr j? fi; eoe/ fJe jcs/ ftu ekNB dhnK
ehwsK T[go T[mhnK jB. fJ;d/ fJbktk ekNB dh skik
fBo:ks wzr nkT[D tkb/ fdBK ftu fdyD dh ;zGktBk
j?. ekNB dhnK ehwsK dk w”i{dk jkb nZr/ pD/ ofjD dh
;zGktBk j?. dbkb d/ w[skfpe wJh ftu ekNB dh ehws
fJe jiko o[gJ/ gqsh e?Ivh tX ;edh j?.
finkdk wzr B/ tXkJh egkj dh ehws
www.krishijagran.com
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD 2016wJh22
b jh ftu gzsBro ftu nk:'fis fe;kB w/b/ ftu oftzdo n?rohebuo fJzv;Nqh} B/ jvzpk Eo?Fo bKu ehsk j? fi;d/ gq:'r Bkb fsr[Dk ckfJdk fwb/rk. ezgBh d/ B/ dZf;nk fe gkoNBo oftzdo f;zxjvzpk Eo?Fo Bkb fe;kBK ~ fszB r[Dk ckfJdk fwb/rk feT[Ife fJ; Eo?Fo Bkb eDe, w;o ns/ ;oQ'I fszBK dh rjkJh ehsh ik ;e/rh. jkb/ se fe;kBK d[nkok eDe ns/ w;o ns/ j'o c;bK dh rjkJh bJh nbr nbr Eo?FoK dk T[g:'r ehsk iKdk ;h go j[D fJe jh Eo?Fo Bkb fszB c;bK dh rjkJh ehsh ik ;e/rh. 1980 ftu ;Ekfgs ezgBh B/ fJ; ;kb fJ; Eo?Fo ~ bKu ehsk j?. fJ; Eo?Fo dh ehws fJe bZy 15 jiko j? fi; ftu ;ko/ okiK ftu nbr nbr nB[dkB fwb fojk j?. ;G s'I tZvh rZb fJe xzN/ ftu 15 s'I 20 e[fJzNb nBki eZYdk j?.
fsr[Dk ckfJdk dtkJ/rk fjvzpk Eo?Fo
rksko tX oj/ gqd{FD ftu y/sh d/ :'rdkB ~ Bekfonk BjhI ik ;edk Gkt/I T[j gokbh ;kVD Bkb j' fojk j't/ iK o;kfJfDe T[otoeK d/ gq:'r Bkb. finkdksko fe;kB gokbh ftu nZr bk fdzd/ jB fi; Bkb gF{nK dk ukok sK BFN j[zdk jh j? Bkb jh gqd{FD th c?bdk j?. fJ; ;wZf;nk s'I r[o{pki n?rohebuo toe; ezgBh B/ S[Nekok dtk fdZsk j?. ezgBh d/ B/ w?B/io nftBkF FowkdZf;nk fe ezgBh tb'I ;Nqkn ohgo wFhB bKu ehsh rJh j? fijVh gokbh s'I s{Vh pDkT[Idh j?. fJe xzN/ ftu fJj fszB NqkbhnK s{Vh pDk fdzdh j?. fi; Bkb gF{nK dk G'iB fsnko sK j[zdk jh j? BKb jh gqd{FD ~ ezNo'b th ehsk ik ;edk j?. fJ;/ eqw ftu Fqh Fowk B/ dZf;nk fe ezgBh M'B/ dh gokbh ~ S'N/ N[efVnK ftu eoe/ y/s dh fwZNh ftu fwbk fdzdh j? fijVh ykd ftu pdb ikD Bkb brGr 20% T[sgkdB ftu ckfJdk j[zdk j?.
;kohnK c;bK bJh T[g:'rh i?r[o{ Eo?Fo tb 49 jiko ftu fJe nfijk Eo?Fo bKu j'fJnk j? fi; T[g:'r fJe iK d' BjhI ;r'I ;kohnK c;bK dh rjkJh ftu ehsk ik ;edk j?. fJ; Eo?Fo dk bKuo T[sokyzv ;fEs ezgBh i? r[o{d/t j?. ezgBh d/ n?wHvhH pz;hXo B/ dZf;nk fe fJ; Eo?Fo Bkb fJe xzN/ ftu d' s'I fszB e[fJzNb nBki fBebdk j?. fJ; ftu eDe, M'Bk, uBk, w;o, dkb nkfd fBebdk j?. Bkb jh nkeko ftu S'Nk j'D eoe/ fes/ th nk;kBh Bkb fbnkfJnk bikfJnk ik ;edk j?. fJ; Eo?Fo dh fBoXkfos ehws ftu y/sh ftGkr tb'I nB[dkB th fwb ikJ/rk. fJj Eo?Fo wbNheqkg j'D eoe/ fe;kBK d/ ftu ekch b'efgqn j' fojk j?.
jtk d/ gqd{FD s'I pukJ/rk u”go ns/ ;Nqkn ohgo
jk
e/
b
ਕੰਪਨੀ ;wkuko
www.krishijagran.com
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD 2016wJh24
;zg{oB ;/js bJh ngBkU i?fte y/sh
sh d/ y/so ftu j'J/ ftek; ftu o;kfJfDe T[sgkdK dh G[fwek nfjw j?, fJ; rZb ~ Bekfonk BjhI ik ;edk go e/tb y/sh dk T[sgkdB jh BjhI tfXnk ;r'I Bkb jh ;wki ftu e?I;o fijhnK ikBb/tk fpwkohnK B/ th efjo wukfJnk j'fJnk j?. fJ; bJh eJh ikBb/tk fpwkohnK s'I S[Nekok gkT[D ns/ pu/ ofjD bJh fe;kBK ~ j[D i?fte y/sh ngBkT[Dk p/jZd io{oh j?.
� d[fBnk Go ftu i?fte y/sh ngBkJh rJh go ;w/I d/ Bkb Bkb io{os ftu tkXk j'fJnk ns/ d[fBnk ftu feqFh T[sgkdB seBhe ftu pdbkn F[o{ j'fJnk. o;kfJfDe T[sgkdK dk T[g:'r j'D bZrk fijVk T[; ;w/I s'I todkB d/ o{g ftu fojk go j[D fJe nfGFkg pDdk ik fojk j?. 50 ;kb gfjbK ;kvk d/F d[fBnk ftu 100% i?fte y/sh eoB tkbk d/F ;h id'I fe nZi Gkos ftu f;oc 0H6% iwhB s/ jh y/sh j' ojh j?. fJ;d/ d[nkok n;hI g{oh d[fBnk ftu brGr 800 eo'V o[gJ/ dk ykd nzB ftd/FK ftu G/id/ jK ns/ y[d ;kv/ d/F ftu f;oc 100 eo'V o[gJ/ dk jh ykdnzB fJ;s/wkb j[zdk j?.
� jho' nkor?fBe ezgBh d/ dk efjDk n?wHvhH okiht f;zx u”jkBj? fe nZi d/ d”o ftu i?fte y/sh jh ;G s'I gfjbh io{oh fgS'eV j?. i?fte c;b T[sgkdB bJh nzXkX[zX d'jB T[otoe, yogstkoBkFeK, ehNBkFeK d/ gq:'r Bkb Gkos dh brGr 15 eo'V j?eN/no iwhB io{oh g”Fe sZsK dh ewh Bkb pziosk tb tX u[Zeh j? fi; ftu'I 50% iwhB ftu g'NkF, 49% fize, 33% p'okB, 25% ftu ;bco ns/ 15% ftu nkfJoB ns/ j'o eJh ;{eFw sZsK dh ewh w[Zy j?. fJ;dh tiQk Bkb g?dk j'D tkbhnK c;bK th io{oh g”Fe sZsK dh ewh Bkb i{M ojhnK jB. T[; c;b dk T[g:'r eoB tkb/ gF{-gzSh ns/ wB[Zy th nZi g{oh soQK go/FkB jB. Gkos ftu brGr 2H5% ihvhgh dk B[e;kB, Gkos ftu 45% e[g'FD d/ fFeko pZfunK s/ you j[zdk j?. tZfvnK dh th vkeNoK d/ ebhfBeK s/ bZrh GhV fJFkok eo ojh j? fe ;kv/ ;/jswzd ;oho dh ntXkoDk e?fweb o;kfJfDe ykd d[nkok g?dk ykdnzB ;k~ feZE/ b? e/ ik oj/ jB. fJ;dk e/tb fJe T[gkn j? fe n;hI finkdk s'I finkdk i?fte
y/sh tZb fXnkB d/JhJ/. Gkos ftu jo ;kb gF{ 1800 fwbhnB NB r'po fdzd/ jB. i/ fJ;dk e/tb 25% dk n;hI pkfJUr?; pBkT[D ftu ;dT[g:'r eo bJhJ/ sK 120 fwbhnB feT{fpe NB o;'Jh r?; g?dk j' ;edh j?. 2H5 whfNqe NB ck;c'o; ns/ 1H8 whfNqe NB g'NkF ;kvhnK c;bK ~ e[dosh o{g ftu th gqkgs j' ;edh j? fi; Bkb n;hI fJe edw i?fte y/sh tZb tXk ;ed/ jK. wB[Zy ftu j' ojhnK e?I;o, fevBh ns/ bhto c/b fijhnK fGnkBe fpwkohnK s'I pukn, gF{nK ftu pKMgB fijhnK w[Zy ;wZf;nktK d{o eoe/ T[jBK d/ eNkB ns/ nktkokgB s/ o'e bZr/rh. fJ; Bkb wkJheq'fpnb n?eNhftNh th tX/rh fi; Bkb xZN you ftu finkdk FeshFkbh ns/ ckfJd/wzd c;b ;kv/ fe;kB b? ;eDr/. d[pkok Gkos fJe i?fte d/F pD ;e/rk. fiE/ fco s'I fxU ns/ d[ZX dhnK BdhnK tr ;eDrhnK, jo gqkDh ;/jswzd ns/ y[Fjkb j't/rk sK jh pD/rk tfXnk c[fbnk ns/ FeshFkbh Gkos.
@XkB BjhI ;tk XkB# s'I finkdk T[sgkdB
B BjhI ;tk XkB s'I j't/rk finkdk T[sgkdB, fJj rZb gzsBro ftu nk:'fis w/b/ d/ d”okB ;tkBk ;hv; gqkJht/N fbfwN/v ezgBh d/ ;hv; gq'veFB w?B/io okiht vpk; B/ feqFh ikroD Nhw ~ dZ;h. Bkb jh ;tk 127 d/ pko/ dZf;nk fe S'Nh wZXw bzpkJh dk jkJhfpqv j'D d/ pknd th ;G s'I finkdk T[sgkdB d/D tkbh fe;w j?. fJ;d/ phi finkdk tiBdko ns/ uwedko j[zd/ jB. Bkb jh S'N/ ed d/ g”d/ j'D eoe/ c;b fvZrD dh ;wZf;nk BjhI ofjzdh. fJ;/ eqw ftu T[jBK B/ dZf;nk fe j[D se dh ;G s'I finkdk T[sgkdB d/D tkbh XkB ;tk 127 j?. fJ;d/ dkD/ th Gko/ j'D eoe/ Gog{o T[sgkdB j[zdk j?. p; bkT[Id/ ;w/I fXnkB oy' fe g”fdnK d/ ftu 15 ;?HwhH dh d{oh j'Dh ukjhdh j?. g”fdnK dk gqsho'gD 21 s'I 28 fdB ftu eo'. Bkb jh ;w/I s/ T[otoeK dk gq:'r eo'.
y/
Xk
ਕੰਪਨੀ ;wkuko
www.krishijagran.com
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD 2016wJh26
xZN bkrs ftu finkdk T[sgkdB eoBk j'fJnk nk;kB
ogstko dh ;wZf;nk brGr ;kohnK c;bK ftu j[zdh j? fi;d/ ekoB fe;kBK ~ wip{ohtF fBokJh r[vkJh eoBh g?Idh j? fi; Bkb bkrs tX iKdh j?. go sBw? gkbh fcbw gqkJht/N fbfwN/v ezgBh dh gfjb Bkb fe;kBK ~ fJ; bkrs s'I S[Nekok fwb frnk j? Bkb jh ezgBh d/ isBK Bkb fe;kBK d/ ftek; dk o;sk nk;kB j' frnk j?. ezgBh d/ wkoehfNzr w?B/io ;dkfFt e[beoDh B/ dZf;nk fe gkbh fcbw d/ T[g:'r Bkb fe;kBK ~ bkG fwbDk nk;kB j' frnk j?. fJ; ftu nkw c;bK dh w[ekpb/ 20 s'I 25% se finkdk T[sgkdB j[zdk j?. Bkb jh gkbh fcbw j'D eoe/ yogstko dh ;wZf;nk th BjhI ofjzdh. fJ; dk gq:'r ;G soQK dhnK ;pihnK, nzp, e/bk, gghs/ nkfd ftu ehsk ik ;edk j?. fJe J/eV ftu brGr 12 jiko dk youk nkT[Idk j?. fJ;~ d' ;hiB dhnK c;bK ftu T[g:'r ehsk ik ;edk j?.
fe;kBK ~ GkfJnk ftFkyk fvqg fJohr/FB
F Go ftu fiE/ nZi th finkdkso iB;zfynk y/sh s/ fBoGo j? T[E/ fJ; rZb ~ th Bio nzdki BjhI ehsk ik ;edk fe d/F d/ eJh y/so ib ;zeN d/ v{zx/ yso/ ftu jB fi;d/ ekoB y/sh eoBk fdB' fdB N/vh yho dh soQK j[zdk ik fojk j?. fe;kBK dh nfijh ;zeN dh xVh ftu ftFkyk fJohr/FB gqkJht/N fbfwN/v ezgBh B/ Fbkxk:'r edw u[Zfenk j?. ezgBh d/ jkfJe gqpzXe fJzdogkb f;zx B/ dZf;nk fe ezgBh B/ fJ}okfJb gqkveN dk T[g:'r eoe/ fvqg fJohr/FB bKu ehsh j?. fi; ftu gfjbK y/so dh fBrokBh ehsh iKdh j? T[;d/ pknd io{os d/ nB[;ko 2,4,6,8 n?bghn?; dk T[g:'r ehsk iKdk j?. ;Gs'I tZvk ckfJdk xZN s'I xZN gkDh ftu th ;cb c;b fsnko eoBk nk;kB j?. gkDh dh jo p{zd g”d/ d/ ftek; ftu Gkrhdkoh j[zdh j?.
b jh ftu j?dokpkd ftu j'J/ okFNoh feqFh ns/ T[fdnkBeh gqdoFBh ftu G'rb; gqkJht/N fbfwN/v ezgBh ftu ekch GhV t/yD ~ fwbh. ekoD ;kc ;h F/to n?Iv Fo?vo. n;b ftu gzikp dh fJj ezgBh nkgD/ tfXnk T[sgkdK Bkb d/F Go ftu nkgDh nbr gSkD pDk u[eh j?. j[D F/to n?Iv Fo?vo pDk e/ fe;/ ezgBh s'I fgZS/ Bk j'D dk T[dkjoD g/F eo fdZsk. ezgBh d/ vkfJo?eNo ntdhg G'rb B/ dZf;nk fe fJ; wFhB Bkb c;b T[sgkdB ftu tkXk j'D dk nB[wkB j?. nfijk fJ; bJh fe c;bK d/ T[sgkdB ftu tkXk T[d'I jh j[zdk j? id'I c;b ftu Gog{o g”Fe sZsK ;fjs j'o d{i/ sZsK dh T[fus wksok fwbdh j?. fJ;d/ bJh fwZNh ftu
ykd dh T[fus wksok j'Dk io{oh j[zdk j?. Fo/vo ftu pu/ j'J/ c;bK d/ ntF/FK ~ S'N/ N[efVnK ftu eo e/ fwZNh ftu fwbkT[Idk j? fijV/ e[M ;w/I pknd ykd ftu pdb iKd/ jB ns/ nkT[D tkb/ c;b T[sgkdB ftu brGr 20% se dk tkXk j' iKdk j?.
y d/
j[D pkiko ftu SkJ/
G'rb; d/ T[sgkd
jk
ਕੰਪਨੀ ;wkuko
www.krishijagran.com
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD 2016wJh28
fJB;kB BjhI, eokg pkvh rkov eo/rk c;bK dh ;[oZfynk
j[D rzBk eZNDk j'fJnk nk;kB
fXnk c;b ftu i/ ehfVnK dk gqe'g Sk ikJ/ sK fe;/ ftu jkbs ftu fe;kB bkG gqkgs BjhI eo ;edk. ne;o j[zdk th j? fe fe;kB c;bK dh ;[oZfynk ikBtoK s'I sK eo b?Id/ jB go ehfVnK d/ gqe'g s'I puBk w[Ffeb j[zdk j?. eJh tko ehNBkFe dtkJhnK d/ T[g:'r d/ pknd th okjs BjhI fwbdh. fJ;bJh ;kpo n?ro' ;hv; ezgBh B/ ehfVnK s'I S[Neko/ bJh BtK edw u[Zfenk j?. ezgBh d/ gqshfBXh B/ dZf;nk fe ezgBh ni/ f;zxB/ eokg pkvh rkov Bkwe gqkveN bKu ehsk j?. fi; ftu :?b' ;fNqg ftu rw bk e/ fe;/ bZeV d/ ;jko/ y/sK ftu bk fdsk iKdk j?. fJ;d/ e'b gj[zud/ jh ehV/, wZyhnK fJ; s/ fuge iKdhnK jB. fJj :?b' ;fNqg d' c;bK ftu T[g:'r ehsh ik ;edh j?. 950 o[gJ/ dk rw fJe J/eV bJh ekch j[zdk j?.
Bk eZND dh ;wZf;nk dk jZb fBeb nkfJnk j?. gfjbK rzB/ dh eNkJh ftu eJh eJh fdBK se go/FkB j'Dk g?Idk ;h go j[D fe;kBK ~ rzB/ dh eNkJh bJh go/FkBh BjhI j't/rh feT[Ife FeshwkB ckow
wFhBoh ezgBh B/ jkb jh ftu F[roe/B jkot?;No wFhB bKu ehsh j?. ezgBh d/ j?dokpkd B/ dZf;nk fe J/ohnk w?B/io nkBzdfJ; wFhB ~ 55 n?ugh s'I finkdk tkb/ fe;/ th Nq?eNo ftu nN?u eo e/ T[g:'r ehsk ik ;edk j?. fJe xzN/ ftu 20 NB rzBk eZNe/ b'v eo fdzdh j? fJj wFhB.
� fJ; wFhB dh ;G s'I tZvh ykf;ns fJj j? fe ezvhFBo j'D eoe/ finkdk s'I finkdk ;w/I se uZbD s/ th fe;/ soQK dk e'Jh gqshe{b gqGkt BjhI g?Idk. d/F Go ftu fe;kB pVh nk;kBh Bkb yohd ;ed/ jB. jo oki d/ nB[;ko nbr nbr nB[dkB dk fJzsikw th j? fi; Bkb fe;kB nk;kBh Bkb yohd ;ed/ jB.
j[D nkX[fBe Nqkbh tXkJ/rh Nq?eNo dh F'Gk eNo pBkT[D tkbhnK ezgBhnK dh p/FZe Gowko j't/ go fe;kBK dk ;Zuk fjs?Fh T[jh j? fijVk fe;kBK dh gfjb d/ nkXko s/ T[sgkd fBowkD eodk j?. nfijh jh 1989 ftu ;Ekfgs ezgBh i/;hphn?b n?roh ;fbT{FBezgBh B/ Nq?eNo dh Nqkbh pDke/ fe;kBK d/ ftu uouk dk ftFk pDh j'Jh j?. n;b ftu ezgBh d/ iBob w?B/io r[ouoD f;zx Bzdk B/ dZf;nk fe ezgBh B/ fo;ou eoB d/ pknd nkX[fBe seBhe Bkb Nqkbh bKu ehsh j?. fi;dk fBowkD g{oh soQK ftfrnkfBe gZXsh s/ nkXkfos j?. ;G s'I tZvh rZb fJ; ftu J/H;hH Nqkbh th j?. fJedw BFN j'D tkbhnK uhiK fit/I ;pih, cb nkfd bJh yk; s”o s/ bkGekoh j?. fJj Nqkbh wip{s sK j? jh Bkb jh ;zukfbs j'D s/ Nq?eNo s/ xZN i'o gkT[D Bkb vhib dh ygs th xZN j't/rh ns/ fJziB th ;[oZfyns oj/rk.t
Nq?
rz
ਕੰਪਨੀ ;wkuko
www.krishijagran.com
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD 2016wJh30
S'N/ fe;kBK bJh thn?;Nh dk 224-2 vh bKu b jh ftu gzsBro ftu fe;kB w/b/ dk nk:'iB ehsk frnk fi; ftu S'N/ fe;kBK ns/ rzBk egkj dh y/sh eoB tkb/ fe;kBK dhnK io{osK dk yk; fXnkB oZyd/ j'J/ thn?;Nh fNbo Nq?eNo fbfwN/v ezgBh B/ fJe BtK wkvb bKu ehsk j?.
� ezgBh d/ vhbo n?BH;hH pkfbnkB B/ dZf;nk fe ezgBh B/ S'N/ fe;kBK dh io{os ~ fXnkB ftu oZye/ thn?;Nh 224-2vh ns/ n?wNh 180vhbKu ehsk j? fijVk 18n?ugh dk j?. Bkb jh N{ tjhb vqkfJt d/ Bkb 3 f;bzvo dk fJziB j? fi;dk T[g:'r jbeh frZbh ns/ ;[Zeh fwZNh ftu i[skJh bJh goc?eN j?. ;G s'I tZvh rZb brGr 3 bZy d/ fJ; Nq?eNo s/ 75 jiko dk nB[dkB fdsk ik fojk j?. fJzBk finkdk nB[dkB fwbD Bkb fe;kBK ~ fJ;~ yohdD ftu nk;kBh j't/rh. Bkb jh fJjBK wkvbK dk T[g:'r NqK;g'oN, ;go/fJzr, jb ubkT[D ns/ y/s dh frZbh ns/ ;[Zeh i[skJh ftu nk;kBh Bkb j' ;e/rk.
oho d/ tiB ~ S/sh tXkT[D d/ Bkb tZfSnK dh ;/js, gkbB-g'FD bJh fJzNk; ckowkf;T{fNeb} fbfwN/v ezgBh B/ ekcgbkB BK dk T[sgkd bKu ehsk j? fi;d/ T[g:'r Bkb gF{gkbB dk ezw ns/ gF{ftek; ftu ekch bkG gqkgs ehsk ik ;edk j?. ezgBh d/ B/ dZf;nk fe tgkfoe ;jkfJe nwoihs e[wkoekcgbkB d/ T[g:'r Bkb gF{nK d/ ftek; ns/ ;w/I s/ tkXk j' iKdk j?. Bkb jh pkfJgk; gq'NhB, pkfJgk; c?N, yfDi dk p/i'V fwFoD j'D eoe/ gF{nK dk ftek; ;w/I s/ j' iKdk j?. T[jBK B/ dZf;nk fe tZfSnK dh o'r gqsho'Xe skes tXkT[D bJh r[DtZsk :[es g”Fe sZs bJh, b'VhId/ e'b';Nqw bJh ekcgbkB dk T[g:'r eoBk bkGekoh j?.
tZfSnK d/ ftek; bJh ngBkU- ekcgbkB
fe;kBK ~ fJe efbe s/
fwb/rh g{oh ikDekohL
;'o; Nq?; ezgBh w'pkfJb n?g
i dk fe;kB fe;/ soQK dh ;{uBk bJh w'jski BjhI j? feT[Ife j[D Gkos dk fe;kB jkJhN/e j' u[ek j?. fJ;/ eqw ~ nZr/ tXkT[Id/ j'J/ ;'o; Nq?; ezgBh b? e/ nkJh j? w'pkfJb n?g fijVh fe fe;kBK ~ Bk f;oc y/sh Bkb ;zpzfXs ikDekoh d/t/rh ;r'I ib ;z;feqsh, tB ns/ g”fdnK ~ o'gB s'I b? e/ T[;dh g{oh ikDekoh nkgDh n?g d/ ifoJ/ d/Dr/. n?g ftu feqFh ns/ T[; Bkb ;zpzfXs ;?eNo d/ pko/ ftu g{oh ikDekoh j't/rh. n?g fe;kBK ~ fe; wkoehN ftu ykd nzB dh uzrh ehws fwb/rh, fJ;d/ pko/ dZ;/rk. fe;kB fJ; n?g Bkb nk;kBh Bkb i[V ;edk j?. n?g ftu fe;kBK ~ ofi;Nq/FB
eoBk j't/rk fi;d/ pknd fe;kB fJ; n?g dk bkG nk;kBh Bkb u[Ze ;ed/ jB. ezgBh d/ B/ feqFh ikroD w?B/io ;[Xkeo~ dZf;nk fe ofi;Nq/FB eoB d/ pknd s'I jh fe;kB y/sh dh gqh gbkfBzr d/ pko/ ftu ikDekoh b? ;ed/ jB. fe;kBK ~ nkgDk ykdnzB feZE/ t/uDk j?, y/sh dk T[sgkdB fet/I tXkT[Dk j?, ;w/I ;w/I s/ y/s dk fBohyD ehsk iKdk j?. fe;kBK ~ wkoehN dh g{oh fb;N th w[jZfJnk eokJh iKdh j?. fJ; soQK ;kohnK ;[ftXktK Bkb b?; fJj n?g fe;kBK bJh pj[s ckfJd/wzd ;kfps j't/rh.
jk
;
nZ
ਕੰਪਨੀ ;wkuko
www.krishijagran.com
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD 2016wJh32
n?BHn?cHn?b dk p'IN'BkfJN ;bco g”Fe ;/ th c;b d/ ftek; bJh 16 sZsK dk j'Dk
io{oh j[zdk j?. ;ko/ sZs c;bK d/ ftek; ftu
nkgDh wjZstg{oD G{fwek fBGkT[Id/ jB. T[jBK
sZsK ftu'I rzXe th fJe sZs j? fijVk n?fwB' nwb dk nzr
j? ns/ c;b dh gq'NhB ;zouBk ~ ;fEo oZyD ftu ;jkfJsk
gqdkB eodk j?. Bkb jh ftNkfwB pkfJUfNB EkfJfwB ns/
;fj n?IikfJw-J/ d/ T[gkgu/ feqnk ftu :'rdkB eodk j?.
go rzXe dh ewh Bkb c;bK dk g{ok ftek; BjhI j'
gkT[Idk. fJ; bJh B?FBb coNhbkfJ}o fbfwN/v ezgBh B/
fe;kB p'IN'BkfJN ;bco bKu ehsk j? fijVk fwZNh ftu
rzXe dh ewh dh g{osh eodk j?. ;oQ'I, fgnki, fwou ns/
j'o c;bK bJh fwZNh ftu rzXe dk j'Dk io{oh j?. ezgBh d/
gqshfBXh ;ziht e[wko B/ dZf;nk fe ezgBh B/ jkb jh ftu
fe;kB p'IN'BkfJN ;bco bKu ehsk j? fi;~ :{ohnk dh soQK
fSVe e/ c;bK ftu ;zs[fbs nkjko dh g{osh ehsh ik
;edh j?. Bkb jh ezgBh B/ fBzw b/fgs :{ohnk dh ;cbsk
d/ pknd j[D fBzw ns/ fize b/fgs :{ohnk dh gfo:'iBk s/
ezw F[o{ eo fdsk j?.
;pihnK bJh T[sw ;hv;B[Bj?w;
pihnK d/ T[sgkdB ftu B[Bj?w; d/ phi ekch b'efgqn j' oj/ jB. ;pihnK d/ tgko ftu sd se s[;hI ;cb BjhI j' ;ed/ id'I se s[;hI uzr/ phiK dk T[g:'r BjhI eod/. jkb jh ftu e[M ;pihnK d/ jkJhfpqv phi fsnko eoe/ B[Bj?w; fJzvhnk gqkJht/N fbfwN/v ezgBh d/ ;/b; gqshfBXh r'gkb f;zx B/ dZf;nk fe ezgBh B/ fwou d/ fszB jkJhfpqv phi fsnko ehs/ jB fijBK ftu'I fJzd{ fijVk fe SsohB[wk ns/ finkdk NfjDhnK tkbk j?, ;/jswzd g”dk j?. Bkb jh bzp/ ;w/I se GzvkoD bJh T[g:[es j?. d{;oh eqKsh fijVk f;ZXk wip{s g”dk j? xZN fsZy/ cb ns/ finkdk skgwkB ftu th cb fdzdk j?. shik ;'bio- fJ;d/ g”fdnK ftu d[pkok gBgB dh skes ns/ ibdh s[VkJh ns/ finkdk fsZy/ cb d/D tkbh fe;w j?. fJ;d/ fJbktk NwkNo, r'Gh, fgnki ns/ j'o ;pihnK d/ jkJhfpqv phi fwbd/ jB.
;
fe
ਕੰਪਨੀ ;wkuko
fe;kB w/b/ ftu ;kfJb wk;No
dk bKu@b/}o b?Iv b?tbo#
ikp n?rohebuo :{Bhtof;Nh (ghJ/:{) b[fXnkDk ftu phs/ fdBhI nk:'fis ehs/ rJ/ fe;kB w/b/ ftu @;kfJb wk;No# ezgBh B/ nkgD/ Bt/I T[geoD ~ bKu eoe/ fe;kBK d/ fdbK ftu nkgDh irQk pDk bJh j?. @;kfJb wk;No b/}ob?Iv b?tbo# d/ BK Bkb wkoehN ftu fbnKdk frnk fJj T[geoD fe;kBK bJh ekch ckfJd/wzd ;kfps j' fojk j?.
� T[u e[nkfbNh :[es fJj feqFh :zso fe;kBK dh iwhB ~ ;wsb eoB dh fdFk ftu ekoro ;kfps j' fojk j?. Bkb jh fJj iwhB dh T[gi tXkT[D bJh fJe s[o{g dk fJZek f;ZX j' fojk j?. fJ; :zso d/ gq:'r eoB Bkb fe;kBK dh nkwdBh ftu tkXk j't/rk. Nq?eNo s/ b'v xZN gt/rk fi; Bkb vhib dh ygs xZN j't/rh.
gz
www.krishijagran.com
ezgBh dh F[o{nks ed'I j'Jh<
Gkos ftu 2008 ftu w{b ezgBh okfJ;N/e B/
nkgD/ ;wkoN M'Bk NqkfJb bkJ/. 2009 ftu fJj gkfJnk
frnk fe ;kv/ M'B/ d/ phi Gkosh gfo;fEshnK ftu T[sw jB.
T[d'I 2010 ftu ezgBh B/ fJE/ nkgDk ezw F[o{ eo fdsk ns/
phs/ fsZB ;kbK s'I tgkfoe gZXo s/ phi t/uDk F[o{ eo fdsk.
ezgBh e'b finkdk g?dktko d/D tkb/ ;wkoN okfJ; dh seBhe
j?. fJj fe;kBK bJh fet/I ckfJd/wzd j?<
fe;kBK bJh pj[s ckfJd/wzd j? fJj seBhe,
feT[Ife ;kv/ ;wkoN M'Bk phiK ftu uko dk dw j?. xZN gkDh,
finkdk T[sgkdB, xZN ;wK ns/ T[sw fwfbzr r[DtZsk. M'B/
bJh fe;kB dh ;G s'I tZvh ;wZf;nk j? gkDh dh. gkDh bJh
nbr nbr nKeV/ jB. fJe feb' M'B/ d/ T[sgkdB bJh fszB
jiko s'I gzi jiko bhNo se gkDh brdk j?. fijV/ n;hI
;wkoN M'Bk phi b? e/ nkJ/ jK, fJjBK ~ T[rkT[D s/ 20 s'I
25% se gkDh dh pus j[zdh j?. ;kvh ;koh tokfJNh ;wkoN
M'B/ dh j? fijVh n;hI fobh} ehsh j?. 115 s'I 120 fdB ftu
jh fsnko j' iKdh j? ns/ fJ; ftu gkDh dh puZs th j' iKdh
j? ns/ finkdk T[sgkdB gqkgs j[zdk j?. :{HghH ftu fJe fe;kB
no[D e[wko fijVk fe pkokpzeh s'I j?, ~ gqd/F d/ w[Zywzsoh B/
;zwkfBs ehsk j?. fJjBK B/ ;kvh tokfJNh ;wkoN X'Bk ;tk
127 bkJh ;h. fJ; tokfJNh ~ bkT[D Bkb fJe j?eN/no
ftu 13 NB dk T[sgkdB j'fJnk. fJe ;wZf;nk fe;kBK d/
;kjwD/ fijVh jw/FK nkT[Idh j? fe jkJhfpqv M'Bk fvr iKdk
j?. ;wkoN M'B/ dk ed S'Nk j'D eod/ fvrdk BjhI j?. fJ;
ekoD T[sgkdB uzrk j[zdk j? ns/ fwfbzr e[nkfbNh th pj[s
tfXnk j[zdh j?. N[ZNk j'fJnk uktb th xZN j[zdk j?. 70 s'I 72
ch;dh se M'B/ ftu'I uktb fBebdk j?. ;wkoN M'B/ ftu
pbk;N gqsho'Xe Fwsk th j?.
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD 2016wJh34
;kvh wkoehfNzr e?wg/fBzr j?- uko ek dw. fe;kBK
bJh fJj pj[s ckfJd/wzd j? ns/ pj[s s/ih Bkb fe;kB fJ;~
g;zd eo oj/ jB. fe;kBK dh fvwKv fdB gqshfdB tXdh ik
ojh j?. ;kvh ezgBh fJ; tko gzikp ns/ jfonkDk ftu Bzpo
tB j't/rh.
ezgBh dh eh ;Nq?Nih j?< wkoehN ftu nkgD/ nkg ~ pDkJ/
oZyD bJh ns/ fe;kBK se gj[zuD bJh<
fe;kBK e'b ik e/ ezw eoBk ;kvh ;G s'I tZvh
;Nq?Nih j?. ;kv/ ;Zs okiK ftu 120 b'eK dh chbv c'o; j?
fi;dh 120 N?ohNoh :{fBN pDkJh rJh j?. fJe N?ohNoh
:{fBN ftu 50 s'I 60 fgzv jB. jo fdB ;kvh Nhw 40 s'I
50 b'eK Bkb ;zgoe eodh j?. fe;kB Nq/fBzr gq'rokw ubd/
ofjzd/ jB ns/ fteq/sk pzX{nK ~ th Nq/fBzr fdZsh iKdh j?. ;kvh
;G s'I tZvh ;Nq?Nih fJj j? fe fe;kBK se gj[zu eoe/ T[jBK ~
ikDekoh fdZsh ikJ/ ns/ ;w/I s/ fe;kBK ~ phi T[gbpX eokJ/
ikD. ezgBh e'b 400 fv;NqhfpT{No jB ns/ eohp gzi jiko
;kv/ fteq/sk jB. e[M okiK ftu ;kvh wkoehfNzr gkoNBo
ezgBh NkNk e?fweb} j? fijVh ;kv/ gq'veN fv;NqhfpT{N eodh
j?. :{HghH ns/ fpjko ftu feqFh o;kfJD d/ Bkb wkoehfNzr
skbw/b ehsk iKdk j?.
ezgBh ~ wkoehN ftu fe; soQK dhnK ;wZf;nktK dk ;kjwDk
eoBk g?Idk j?<
fjzd[;skB pj[s tZvk d/F j?. fJE/ 110 fwfbnB
J/eV ftu M'Bk bZrdk j?. ;G s'I tZvh u[B”sh sK fe;/ th ezgBh
bJh fe;kBK se gj[zuDk }o{oh j?. :{ogh d/FK ftu fe;kB
fJzNoB?N s/ jh ;G e[M t/y b?Id/ jB go Gkos ftu nfijk BjhI
j?. d{ik u?b/Ii fi;dk jo ezgBh ~ ;kjwDk eoBk g?Idk j? T[j
fJj j? fe Gkos d/ jo oki d/ fB:w ns/ FosK nbr jB.
Bhsh fB:kwe ek~B pj[s jB. nB[w'dB eoB bJh eJh
;tkBk ;hv; fe;kBK bJh todkB tkBk ;hv; M'Bk phi T[sgkdB ns/ nB[;zXkB d/ y/so ftu gqw[Zy
ezgBh j?. ezgBh nkX[fBe seBhe dk fJ;s/wkb eod/ ;wkoN
M'Bk phiK dk T[sgkdB eodh j?. fJ; seBhe dh ykf;ns j? fe
fJ; ftu gkDh dk pj[s xZN fJ;s/wkb j[zdk j? ns/ xZN ;w/I ftu finkdk
T[sgkdB j[zdk j? fi; Bkb fe;kBK ~ ckfJdk j[zdk j?. ezgBh fo;ou d/
y/so ftu tXkT[Id/ j'J/ fJ; y/so ftu ekch g?;k you eo ojh j?.
fe;kBK bJh fJj seBhe fet/I ckfJd/wzd j? fJ; pko/ feqFh ikroD dh
Nhw B/ rZb Bkb-ehsh ezgBh d/ ;hJhU ni/ okDk
;
fJzNoftT{
ni/ okDk
www.krishijagran.com
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD 2016wJh 35
io{osK jB. i/ T[j wkBehfeqs j' ikD sK fJ; ftF/ ftu eJh
;[XkoK dh b'V j?.
ezgBh ekog'o/N ;wkfie dkfJst (CSR) d/ sfjs fejV/ fejV/
ezw eo ojh j?<
w?I sK fJj ejKrk fe ;kvk fijVk th ezw j[zdk j?
T[; ftu ;hn?;nko Bkb Bkb ubdk j? feT[Ife n;hI fe;kB dh
nkwdBh tXkT[D s/ ezw eod/ jK. fJ;d/ fJbktk n;hI v/noh
Bkb ;zpzfXs e?Ig btkT[Id/ jK. e[M irQK s/ j?bE nt/noB?; e?Ig
brtkT[Id/ jK ns/ nkT[D tkb/ ;w/I ftu ezgBh ;hn?;nko d/
sfjs j'o ezw eo/rh.
fJzvhnk dh wkoehN ftu ezgBh dh w”i{drh fezBh j?<
n;hI jkb/ ;Zs okiK ftu ezw eo oj/ jK. jkJhfpqv
M'Bk wkoehN ftu ;kvh ezgBh ;wkoN M'Bk phi b? e/ nkJh j?.
2015 ftu n;hI gzit/I o?Ie s/ ;h. fJ; tko n;hI Bzpo fszB s/
nkT[D dh e'fFF eoKr/. fo;ou ftu ;kv/ e'b nrqDh
ftfrnkfBeK dh Nhw vkHF?b/Ido, fo;ou fBd/Fe dh nrtkJh
ftu ikD/ gSkD/ ftfrnkfBe vkH fJfbnk; nfjwd fij/ 30-
35 b'e brksko fo;ou ftu bhB jB. n;hI 1000 J/eV
ftu f;ZX/ phi dh fpikJh d/ gohyD th ehs/ jB fi; Bkb
fe;kBK ~ 2500 o[gJ/ gqsh J/eV dh pus j'Jh. ;kv/ fszB
fo;ou ;N/FB j?dokpkd, okJ/g[o, ns/ ;'Bhgs ftu jB. fJe
phi gq';?f;zr gbKN th bkfJnk j? fgSb/ ;kb ;'Bhgs ftu.
nZi s'I d; ;kb pknd ezgBh fejBK T[ukJhnK ~ S'jDk
ukj/rh<
Gkos dk gqsh j?eN/no T[sgkdB n”;sB ;kY/ fszB
NB j?. nZi s'I d; ;kb pknd i/ n;hI fJ; T[sgkdesk ~ tXk
e/ gzi NB s/ b? ikJhJ/ sK ;kvh ezgBh bJh fJj pj[s tZvk
w[ekw j't/rk. pzrbkd/F dh T[sgkdesk Gkos s'I fes/ finkdk
j?. toswkB ftu jfonkDk ns/ gzikp dk fe;kB 8 NB se
T[gi b? fojk j?.
nk:ks-fBo:ks ~ b? e/ ezgBh fej' fijh gkfb;h ngBkT[Idh
j?<
ezgBh fe;/ soQK dk nk:ks BjhI eodh. chbhghI;,
pzrbkd/F, thnsBkw, fwnKwko ftu n;hI phi fBo:ks eoBk
ukjKr/.
fe;kBK bJh e'Jh ;zd/F fijVk s[;Hi ;kvh gZfsqek okjhI d/Dk
ukj'<
fe;kB GoktK dh ;cbsk d/ Bkb jh ;kvh ;cbsk
i[Vh j? ns/ fijVk ;wkoN M'Bk n;hI b? e/ nkJ/ jK, ;kbK se
n;hI fJ;s/ fo;ou ehsh j?, fe;kB Gok fJ;~ ngBkT[D. fej'
fijhnK th G?VhnK gfo;fEshnK j'D fJj T[gi fdzdk j? ns/
fteoh ftu pj[s tfXnk j?. ezgBh s[jkvh ;/tk bJh jw/FK
ssgo j?. ;kvh g{oh Nhw tb'I fe;kBK ~ F[GekwBktK M'B/ d/
Bt/I ;kb bJh. n;hI gqkoEBk eod/ jK fe fJ; tko wkB;{B th
tfXnk j't/!
dhgfFyk f;zx;ztkddkskfeqFh ikroD, BthI fdZbhw'pkfJbL 9891443388Jhw/bL [email protected]
fJzNoftT{
i?fte ykdL o;kfJfDe ykdK d/ ftebg
tX ojh iB;zfynk dk g/N GoD bJh fi; soQK finkdk g?dktko b?D dh b'V j? T[Bh jh io{os j? fe T[j G'iB ;G bJh ;[oZfyns th oj/.
nkw s”o s/ fe;kB c;bK dh finkdk g?dktko b?D bJh tX o;kfJfDe ykdK dh tos'I eo oj/ jB. gfjbK sK o;kfJfDe ykdK finkdk tosD eoe/ g?dktko tXh, go e[M ;kbK pknd ykdK dh tos'I eoB s/ th g?dktko ftu tkXk BjhI j'fJnk ;r'I ;kvh iwhB s/ p[ok n;o fgnk ns/ ;kvk G'iB th o;kfJD :[es j' frnk.
fJ; bJh fe;kBK ~ ukjhdk j? fe T[j o;kfJfDe ykdK dh tos'I xZN eoe/ i?fte ykdK dh tos'I eoB.
;G s'I finkdk :{ohnk ykd dh tos'I BkJhNq'iB sZs dh g{osh bJh ehsh iKdh j? fi;dk fJe fsjkJh fjZ;k jh c;bK ~ fwbdk j? pkeh wksok p/eko ubh iKdh j?. i/eo fe;kB :{ohnk dh wksok ~ 25 s'I 30% se xZN
eoe/ i?fte ykd, fit/I fe n?i'w?e; iK okfji'w?e; dk gq:'r eo/ sK fJj i?fte ykdK tk:{wzvb ftu w”i{d BkJhNq'iB sZs c;b ~ d/ e/ fJe sK :{ohnk dh tos'I xZN eod/ jB ns/ d{ik fJjBK dh tos'I Bkb ;kvh iwhB th ;/jswzd ofjzdh j?. fJ;/ soQK ck;c'o; dh g{osh bJh vhHJ/HghH iK n?;Hn?;Hgh dh tos'I eod/ jB.
n;hI ;ko/ ikDd/ jK fe ck;c'o; ykd iwhB ftu rshFhb BjhI j[zdk fi; ekoB ck;c'o; f;oc 15 s'I 20% se jh c;b ~ fwbdk j? id'I fe 80% iwhB ftu fgnk ofjzdk j? fi; Bkb iwhB yokp j[zdh ik ojh j?. fJ; bJh fe;kBK ~ ukjhdk j? fe fJe'w?e; BK dh i?fte ykd dh tos'I eoe/ vhHJ/Hgh iK n?;Hn?;Hgh dh wksok 40% se xZN eoB. fJe'w?e; fJe nfijh i?fte ykd j? fijVh c;bK dhnK iVK s'I d{o gJ/ g”Fe sZsK ~ g”d/ dhnK iVK se fbnkT[D dk ezw eodk j? ns/ iwhB ftu gJ/ nBT[gbpX sZsK ~ c;bK ~ T[gbpX eokT[D ftu ;jkfJsk eodk j?.
ßÔÁ¿ø¸ æ±á. í
18
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD 2016wJh38
s[;hI XkB[ek d/ pko/ e[M dZ;Dk
ukj'r/<
� XkB[ek dh F[o{nks nZi s'I
brGr 25 ;kb gfjbK j'Jh ;h,
jkbKfe id'I n;hI fe;/ th ezw dh
F[o{nks eod/ jK sK E'Vh pj[s
F[o{nks sK eoBh g?Idh j?. feqFh Bkb
;kvk gfjbK s'I brkt fojk j? fJ;
bJh gfjbK s'I wB ftu fJe fJZSk
ojh fe fe;kBK bJh e[M eoBk j?,
p; fJ;/ w[fjzw ~ tXkT[D bJh XkB[ek
dh F[o{nks ehsh rJh. ezgBh dh
F[o{nks d/ ;w/I fe;kBK dhnK y/sh
;zpzXh ;wZf;nktK ~ nkgDh ;wZf;nk
wzBe/ T[jBK d/ Bkb edw Bkb edw
fwbk e/ uZbDk fJe T[d/F pDk
fbnk.
XkB[ek nZi fJe poKv pD u[ek j?
fJ; s/ s[jkvh eh gqshfeqnk j?<
� fJj rZb ;jh j? fe XkB[ek nZi
fJe poKv BK pD u[Zek j?. fJ;d/
fgZS/ eVh w/jBs ojh j?. fe;/ th ezw
ftu i/ w/jBs ehsh ikJ/ sK T[;dk
cb sK io{o fwbdk j?. XkB[ek dk
fJ; w[ekw s/ gj[zuDk fJe tZvh
T[gbpXh j?.
XkB[ek dk nfijk fejVk T[sgkd j?
fijVk fe;kBK ftu ;G s'I finkdk
b'efgqn j?.
� XkB[ek d/ ;ko/ T[sgkd fe;kBK
ftu b'efgqn jB, fijBK ftu'I w[Zy o{g
Bkb XBikfJw r'bv, XBgqhs,
j?e;kXB, Xktkr'bv, v[B/N, JhHn?wH-
1, xNe ns/ XB[Nkg w[Zy T[sgkd
jB. fJ;d/ fJbktk jkb/ e[M fdB
gfjbK bKu ehsk frnk @;/wgqk)
fe;kBK ftu yk;k b'efgqn j?. fJj
gfjbk nfijk T[sgkd j? fijVk fe
y/s ftu j'D tkb/ xkse yogstko
www.krishijagran.com
fe;kB ;kv/ nzBdksk jB T[jBK dk wkor doFB eoBk ;kvk coi j?L nkoHihH nrotkb
;kB ;kv/ nzBdksk jB. ;t/o/ oks d/ jbe/ jB/o/ d/ Bkb y/s ftu gj[zu iKd/ jB. fco fdB Go dh fwjBs
d/ pknd Fkw d/ ;w/I jko EZe e/ tkg; nkT[Id/ jB. nZi fJ; fe;kB dh jh pd”bs fe;kB soZeh tZb tX
fojk j?, fi; ftu fe;kBK dh y[Fjkbh bJh w[Zy G{fwek fBGk ojh j? feqFh y/so dh ikDh gSkDh feqFh
o;kfJD ezgBh XkB[ek n?ro'N/e. fJ; ezgBh ~ fi; w/jBs ns/ brB Bkb f;zi e/ fJe pZu/ dh soQK fJ;dk gkbD g'FB
eo fe;kBK bJh fJe w[ekw s/ gj[zukfJnk T[; Fy; d/ pko/ fizB/ finkdk FpdK ftu fbfynk ikJ/ T[BK jh xZN j?. n;hI
rZb eo oj/ jK XkB[ek n?rohN?e d/ dh. feqFh ikroD B/ XkB[ek d/ ro[g u/now?B nkoHihH u/now?B nkoHihH nrotkb
nrotkb Bkb rZb eoe/ ikBD dh e'fFF ehsh fe fe; soQK fJ; ezgBh B/ fe;kBK d/ fjs ftu ezw ehsk j?. g/F j?
tkoskbkg d/ e[M w[Zy nzFL
fe
fJzNoftT{
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD 2016wJh 39
www.krishijagran.com
w'Ek ~ ezNo'b eodk j?. fJ;
yogstko s/ ekp{ gkT[Dk nk;kB BjhI
;h fijVk fe fe;kBK dh fJe tZvh
;wZf;nk pD u[ek ;h go fe;kBK ~
fJ; go/FkBh s'I nk;kBh Bkb S[Nekok
fwb u[Zek j?.
s[;hI fe; ~ nkgDk ezghNhNo wzBd/
j'<
feqFh fJe pj[s tZvk y/so j?.
fi; ftu pj[s ;ko/ nt;o jB. fJ;
bJh fiE'I se ezghNhFB dk ;tkb j?,
feqFh o;kfJD fJzv;Noh fJe tZv/
g?wkB/ s/ ezw eo ojh j?, fi; ftu
Gkosh ns/ ftd/Fh ezgBhnK jB. i/
pkiko ftu d{ihnK ezgBhnK th jB
T[j th fe;kBK d/ ckfJd/ bJh jB.
n;hI fe;/ ~ ezghNhNo BjhI wzB
;ed/, feT[Ife jo fe;/ ~ nkgD/
sohe/ Bkb ezw eoB dk je j?. n;hI
pkiko ftu T[sgkdK ~ t/uD dh
gqfeqnk ~ fJe ezghNhFB d/ o{g
ftu t/y ;ed/ jK go ;kv/
T[sgkd r[DtZsk Bkb Go/ j'J/
jB ns/ fe;kB T[jBK ~ g;zd
eod/ jB sK fco ;kv/ bJh
e'Jh ezghNhFB BjhI j?.
XkB[ek d/ T[sgkdK d/ ftF/ ftu
fe;kBK dh chvp?e eh j?<
� ;kv/ rkje ;kv/ fe;kB jB
fijV/ fe d/F dh nkofEe BhIj jB.
fJ;bJh ;kvk coi j? fe n;hI T[jBK
~ uzr/ ns/ r[DtZsk :[es T[sgkd
w[jZfJnk eokJhJ/ fijV/ fe n;hI
fe;kBK ~ eok oj/ jK feT[Ife fe;kB
;kv/ T[s/ Go';k eod/ jB. fJ; bJh
;kv/ fe;kB GkJh jw/FK efjzd/ jB fe
uzrh c;b bJh f;oc XkB[ek.
nZieb e[M ;z;EktK d[nkok
ehNBkFeK d/ gq:'r dk nZSk yk;k
fto'X j' fojk j?, fe ehNBkFeK tkb/
T[sgkd ;oho bJh B[e;kBd/j jB.
fJ; s/ s[jkvk eh efjDk j?<
� w?I s[jk~ dZ;Dk ukjKrk fe e[M
fJ; soQK dhnK ;z;EktK ns/ n?BHihHU
jB fijBK ~ fJ; soQK d/ ckbs{ w[Zd/
u[ZeD dh nkds g? rJh j?. i/
ehNBkFeK d/ gq:'r dk J/Bk wkVk
n;o j? sK fco feT[I g{oh d[fBnk
ftu ehNBkFeK dk gq:'r j' fojk j?.
feT[I fJjBK ~ ftfrnkfBe b?p ftu
N?;N eoe/ gqwkfDs ehsk iKdk j? ns/
feT[I ;oeko ehNBkFeK ~ gqwkfDs
eodh j?. fJj ;G ckbs{ dhnK
nctkjK jB, fijBK ~ w[Zdk pDk e/
fe;kBK ~ r[wokj ehsk iKdk j?.
Gkos dh J/Bh tZvh iB;zfynk dk fYv
GoD bJh fJzB/ ykD-ghD tkb/
gdkoEK dk T[sgkdB fet/I ehsk
ikJ/rk. fpBk feqFh o;kfJDK d/ gq:'r
d/ c;b dh uzrh g?dktko b?Dk
Bkw[wfeB j?, fJ; bJh fJj ;ko/ w[Zd/
p/tiQk pDkJ/ iKd/ jB.
feqFh o;kfJDK d/ fJbktk XkB[ek feqFh
d/ fe;/ j'o y/so ftu th ezw eoB
dh :'iBk pDk fojk j?<
� XkB[ek B/ feqFh o;kfJDK ftu jh
nkgDk ezw F[o{ ehsk fi;~ n;hI pVh
brB Bkb fe;kBK bJh eo oj/ jK.
jkb/ sK fe;/ d{i/ y/so ftu ikD dk
e'Jh fJokdk BjhI go jK fJ;d/
fJbktk n;hI tkNo jkot?;fNzr s/
io{o ezw eo oj/ jK feT[Ife fi; soQK
nZi gkDh dh ewh j[zdh ik ojh j? T[;
s'I ;kc ikfjo j? fe nkT[D tkb/ ;w/I
ftu gkDh dh ewh io{o j't/rh. fJ;/
~ fXnkB ftu oZyd/ j'J/ n;hI gkDh ~
pukT[D bJh ezw eo oj/ jK. fJ;d/
bJh n;hI oki;EkB ftu d' pzBQ th
pDkJ/ jB.
ne;o t/fynk ik fojk j? fe Bebh
ehNBkFeK dk eko'pko i'oK s/ ub
fojk j?. fJ; s/ s[jkvh ezgBh eh
;ktXkBhnK tos ojh j?<
� ih fpbe[b ;jh fejk s[;hI.
fJ;d/ bJh ;kvh fJe Nhw ezw eo
ojh j?, fijVh fe fe;kBK ~ ;jh
T[sgkd dh gSkD d/ pko/ ikro[e
eodh j?. fJ;d/ fJbktk n;hI j'o
sohfenK fit/I T[sgkd dh g?fezr d/
T[s/ fdFk fBod/F ns/ ezgBh dk
wkoe j[zdk j?. T[E/ d{i/ gk;/ ;oekoh
ftGkr th fJ;d/ bJh Skg/wkoh eo
fojk j? ns/ fe;kBK ~ th fJ;d/
bJh ikro[e ehsk ik fojk j?.
fe;kBK bJh s[jkv/ tZb'I eh
;[B/jk j?<
fe;kB ;kv/ nzBdksk jB,
fijBK dh pd”bs d/F dh
iBsk dk g/N Godk j?. fJ;
bJh T[jBK dk ;jh wkor doFB
eoBk ;kvk coi j?. fJ; bJh nkgD/
fe;kB GoktK ~ efjDk ukjKrk fe
T[j uzrh c;b b?D bJh tfXnk feqFh
o;kfJDK dk gq:'r eoD ns/ ;jh
wksok ftu eoB. tfXnk y/sh bJh
BthnK BthnK feqFh seBheK ~
ngBkT[D ns/ feqFh ;g?Ffb;NK dh
;bkj io{o b?D.
fe;kBK ~ nkX[fBesk
Bkb i[VDk io{oh j?
gq;s[sh- fJwokB ykB
;hBhno gZsoeko
feqFh ikroD, BthI fdZbh
w'pkfJbL 9582957538
Jhw/bL [email protected]
fJzNoftT{
www.krishijagran.com
fe;/ B/ fejk j? fe i/ s[;hI
fe;/ ezw ~ eoB bJh fJe edw tXkT[Id/
j' sK wzfib y[d-py[d nk;kB j' iKdh j?,
go fJ; d[fBnk ftu e[M nfij/ jh j[zd/
jB fijV/ e[M b'eK dh wzfib ~ nk;kB
eoB ftu i[N iKd/ jB. e[M nfijk jh
eo ojh j? ikDh gSkDh ezgBh n?Ivqhnk;
;fNb J/HihH n?Iv ezgBh J/Hih. fJB;kB ~
nkgDh ihftek ubkT[D bJh io{os j[zdh
j? g?;/ dh ns/ g?;/ bJh eoBk g?Idk j?
ezw. Gkos ftu g/Iv{ fJbkfenK ftu
f;Zfynk dk b?tb xZN j'D eoe/
finkdkso b'eK e'b y/sh ns/ pkrpkBh
d/ ezw finkdk jB. gfjbK sK b'e jZE
Bkb ubD tkb/ T[geoDK dk gq:'r
finkdk eod/ ;B go fit/I fit/I iwkB/ B/
nkX[fBe seBhe ~ ngBkfJnk T[t/I jh
y/sh ns/ pkrpkBh ftu th nkX[fBesk dk
gq:'r tXdk frnk. gfjbK fJe o[y ~
eZND bJh jZE Bkb uZbD tkbh nkoh dk
gq:'r j[zdk ;h go nZi nkX[fBe nkoh dk
fJ;s/wkb j[zdk j?. fJ;/ eVh ~ nZr/
tXkT[Id/ j'J/ feqFh ns/ pkrpkBh d/ y/so
~ j'o finkdk nkX[fBe pBkT[D bJh
fgSb/ 90 ;kbK s'I fe;kBK ns/ pkrpkBh
eoB tkfbnK ~ nZr/ tXk ojh j?
pkrtkBh ns/ y/sh d/ T[sgkd pBkT[D
tkbh iowB ezgBh J/Ivqhnk; ;fNb
gqkJht/N fbfwN/v.
jkb jh ftu Gkos ftu
nkgDh 10thI ;kbfroQk wBk u[Zeh fJ;
ezgBh B/ Gkos d/ g[D/
;fEs Gkosh j?v
nkfc; s/ nkgDh
d;th I ;kbfro Q k
wBkJh. brGr 90
;kb gfjbK iowBh
s'I F[o{ j'Jh fJ;
ezgBh B/ nZi d[fBnk
ftu nkgDh fJe yk;
gSkD pDkJh j?. nZi fJj ezgBh iowBh
ns/ Gkos d/ fJbktk 34 d/FK ftu
nkgDh y[d dh ;/b; ns/ gq'veFB ezgBh
Bkb ezw eo ojh j?. fJ;d/ fJbktk
d[fBnk d/ 160 d/FK ftu 40 jiko s'I
finkdk vhbo B?Ntoe Bkb ezw eo ojh
j?. fJ; s'I nk;kBh Bkb nzdkik bkfJnk
ik ;edk j? fe fe; soQK fJj ezgBh s/ih
Bkb ftek; eo ojh j?. fi; soQK fJ;B/
fe;kBK dh okj nk;kB ehsh j? T[; s'I
;kc }kfjo j? fe fe;kB f;ZX/ s”o s/ fJ;
ezgBh s'I ckfJdk b? oj/ jB.
nZi ezgBh fi; w[ekw s/ j?
fJ;d/ fgZS/ ezgBh d/ jikoK eowhnK dh
fdB oks d/ w/jBs j?. J/Ivqhnk; ;fNb
gqkJht/N fbfwN/v ezgBh B/ pkrtkBh ns/
y/sh ~ seBhe d/ Bkb i'VD ftu nfjw
G{fwek fBGkJh j?. fJj ezgBh Gkos d/
;ko/ okiK ftu ezw eo ojh j?. n;hI
s[jk~ o{po{ eokT[Id/ jK ezgBh dhnK e[M
w[Zy ykf;nsK Bkb-
ezgBh d/ w[Zy T[sgkdB
fJj ezgBh y/sh ns/ pkrpkBh
ftu ukjhd/ T[geoDK u/B;k, pqFeNo,
ebhnfozr ;k, ebhfBzr fJe[fJgw?IN,
eN-nkc wFhB, e'wph f;;Nw ns/
wbNh f;;Nw, u/B Fk ns/ j/i fNqwo, Nqh
go{Bo, t?ehT{w Fo?vo, J/no pb'no,
fw;N pb'no, wB{nb ;go/no, noE
n”ro, poF eNo, w?B[nb ;thg
wFhBoh ekovb?; gkto N{b, j?Iv N{b
ns/ b'Ir j/i fNaqwo w[Zy T[sgkd jB.
J/Ivqhnk; ;fNb gqkJht/N fbfwN/v nZi
d[fBnk d/ ncohek, J/FhnkJh d/FK,
nk;Nq/bhnB d/FK, :{og, fwvb Jh;N,
BkoE, ;kT{E ns/ ;?INob nwoheh d/FK
ftu ezw eo ojh j?. Gkos ftu ezgBh
pj[s jh s/ih Bkb ezw eo ojh j?. fJ;
ezgBh B/ Gkos ftu finkdkso T[sgkd
bKu ehs/ jB. J/vqhnk; ;fNj gqkJht/N
fbfwN/v B/ Gkos ftu fJe yk; gSkD
pDkJh j?. fJj ezgBh Bk e/tb fJ; soQK
d/ feqFh T[sgkd pDk ojh j? ;r'I fJ;d/
fJbktk ezgBh ;wki d/ gqsh nkgDh
fizw/tkoh ~ ;wMd/ j'J/ T[;~ uzrh soQK
fBGk ojh j?. fJ;d/ bJh fJj ezgBh ;w/I
;w/I s/ fe;kBK bJh f;ybkJh d/ gq'rokw
nk:'fis eodh j?. fe;kBK ~ y/sh ;zpzXh
ikDekoh d/D bJh iwhBh gZXo s/ fe;kBK
~ f;ybkJh d/Dk. ;fNjb d/ fJj ;ko/
T[sgkd fe;kBK d/ piN ftu jB. feqFh
T[goeDK d/ fJbktk fJj ezgBh tB,
r'bc e'o;, e[dosh ftgZsh, beZV
eNkJh ns/ ez;NqeFB ftu tos/ ikD
y/sh ns/ pkrpkBh ~ Bt/I nk:kw fdzdk ;fNb
ਕੰਪਨੀ ;wkuko
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD 2016wJh40
www.krishijagran.com
fbnKdk iKdk j?.
fe;kBK dk Go';k j? ;fNb
;fNb fJe nfijh ezgBh j?
fijVh fe nkgD/ rkjeK ~ T[sgkd s/
tfXnk ;oft; ns/ g{ok Go';k fdzdh j?.
ezgBh nkgD/ rkjeK ~ fdZshnK ikD
tkbhnK e[M yk; ;/tktK fit/I e'Jh th
T[sgkd f;oc ezgBh d/ vhbo s'I jh
fwb/rk. ;ko/ T[sgkd fJe jh T[sgkdB
eosk d[nkok pBkT[Dk, ;ko/ T[sgkdK dh
uzrh soQK ;oft; ns/ oZy-oykn ns/
nk;kBh Bkb ;j{bs d/ fj;kp Bkb
T[sgkd dk fJ;s/wkb nfijhnK ;/tktK
jB fijVhnK ;w/I s/ fe;kBK ~ w[jZfJnk
eo ojh j?. fJjh ekoB j? fe ;fNb
ns/ fe;kBK dk nN[ZN pzXB j? ns/ fJ;
bJh fe;kB ;fNjb d/ T[s/ ftFtk;
eod/ jB.
f gSb / d; ;kbK ftu ;fNjb fJzvhnk B/ s/ih Bkb tkXk ehsk j? fi; ftu ;k~ ;cbsk fwbh j? ns/ nbr nbr ;?rw?IN ftu uzrh gqf;ZXh gkJh j?. nkT[D tkb/ ;kbK ftu pkiko ftu uzrh geV ns/ t/nojkT{; ftu fJBt?;Nw?IN d/ pknd n;hI uzr/ tkX/ dh T[whd oZyd/ jK.
- gfozd gqG{d/;kJh, gqpzX fBd/Fe, ;fNb fJzvhnk
;fNjb B/ nkgD/ rkjeK ~ fXnkB ftu oZyd/ j'J/ pkrtkBh ns/ ;ckJh d/ y/so ftu nkgD/ T[sgkdK dh fJe tZvh o/Ii bKu ehsh j? fi; ftu eko tkFo, jZE Bkb ubD tkbk Nqhwo, f w ; N pb ' t o , poFeNo, g ?v h thvo ns/ pb'to w[Zy T[sgkd jB.
-ozfis gkfNb, w?B/io wkoehfNzr, ;fNb fJzvhnk
tkb/ T[geoD th
pDkT[ Idh j ?.
jkb jh ftu
ezgBh B/ y/sh ns/
pkrpkBh ;zpzXh
eJh Bt/I T[sgkd
th bKu ehs/
jB.
;fNb fJzvhnk B/
wBkJh d;th I
;kbfroQk
J/Ivhqnk; ;fNb gqkJht/N J/HihH
n?Iv ezgBh dh Gkosh ;jkfJe ezgBh
;fNb fJzvhnk B/ Gkos ftu nkgD/ d;
;kb g{o/ j'D s/ ezgBh dh d;thI
;kbfroQk wBkJh. fJ; w”e/ s/ g[D/ ;fEs
j?v nkfc; s/ 150 s'I finkdk w/jwkBK
~ ;Zdk fdsk frnk. w[Zy w/jwkB vkH
fBe'b; ;fNjb, u/now?B, n?vtkfJ}oh
p'ov ;fNjb fJzvhnk fbfwN/v ns/
B'opoN fge, n?r}hfeT{fNt p'ov w?Ipo,
;fNjb B/ nkJ/ j'J/ vhboK ~ ;zp'fXs
ehsk. vkH fBe'b; B/ fejk fe fgSb/
10 ;kbK ftu fJe foekov NoBUto ~
Nu ehsk j?. fJj ;kv/ bJh fJe uzrh
T[gbpXh j?. T[E/ B'opoN fge B/ ;fNb
fJzvhnk ~ tXkJh fdzd/ j'J/ fejk fe n;hI
Gkos ftu T[u r[DtZsk wkBeK s/ ezw
eod/ ojKr/. fJ; bJh n;hI Bt/I
t/nojkT{; ns/ seBheh Nq/fBzr gq'rokw
bJh Gkos d/ w[Zy fjZf;nK ftu fJBt?;N
eo oj/ jK. fJ;d/ pknd ;fNb fJzvhnk
d/ gqpzX fBd/Fe gozd gqG{ d/;kJh B/ fejk
fe fJ; ;fj:'r d/ Bkb n;hI fJ; tkXk
do ns/ ;cbsk ~ poeoko oyKr/.
;kb 2016 ftu n?INoh b?tb ;?rw?IN
ftu u/B;k ns/ pqFeNo dh Bt/I o/Ii
ezgBh bKu eoB ik ojh j?.
fe;kBK ns/ pkrtkBh ~ nk;kB eodk
fojk
fi; soQK pkrtkBh ns/ y/sh
ftu fe;kBK ~ finkdk w/jBs dh io{os
g?Idh j? ns/ ;w/I th finkdk brdk j? ns/
edh edh ezw th g{ok BjhI j' gkT[Idk.
fJ; soQK dhnK go/FkBhnK s'I fBgNB
bJh fe;kBK dk ;kE d/ ojh J/Ivqhnk;
;fNb gqkJht/N J/HihH n?Iv ezgBh B/ fJjBK
go/FkBhnK ~ ysw eoB dk g{ok fizwk
u[fenk j?. BthI seBhe ~ pkrtkBh ns/
y/sh Bkb i'Vd/ j'J/ ;Nhb B/ nZs-
nkX[fBe seBhe Bkb b?; fijV/
pkrtkBh ns/ feqFh T[sgkd ftFt pkiko
d/ Bkb Bkb Gkosh pkiko ftu b? e/
nkJ/ jB T[j fe;/ eqKsh s'I xN BjhI
jB. pkrtkBh ftu tos/ ikD tkb/
fJjBK T[geoDK ~ gq:'r eoB tkb/
fe;kB fJjBK T[sgkdK s'I ;zs[FN jB.
;fNb d/ fJjBK T[sgkdK s'I ;zs[FN jB.
;fNb d/ fJjBK T[sgkdK dk gq:'r
pkrtkBh feZs/ bJh, o[y eNkJh feZs/ bJh
pj[s jh T[g:'rh j?. fJjBK T[sgkdK d/
gq:'r Bkb fe;kBK ns/ pkrtkBh eoB
tkfbnK d/ ;w/I dh pus j[zdh j?. b/po
dk youk xZN nkT[Idk j?, g?;/ dh pus
j[zdh j? ns/ ezw ibdh ns/ tfXnk soQK
fBgN iKdk j?. fJj nfij/ T[geoD jB
fijBK Bkb gzi ftneshnK dk ezw fJe
ftnesh eo ;edk j?. fJjBK T[geoDK
~ e'Jh th nk;kBh Bkb fJ;s/wkb eo
;edk j?.
T[sgkdK dk N?;N
fJj yk; rZb j? fJ; ezgBh
dk e'Jh th T[sgkd fpBk N?;N d/ pkiko
ftu BjhI fbnKdk iKdk. fJ;bJh
T[sgkd s/ gfjbK fo;ou ehsh iKdh j?
fco T[;dh r[DtZsk ~ gofynk iKdk j?.
;fNb nkgD/ T[sgkdK ~ vhbo B?Ntoe
d/ ifoJ/ t/uD dh :'iBk d/ Bkb ezw
eodh j?. T[; T[sgkd s/ gohyD ehs/
iKd/ jB sd T[; T[sgkd ~ pkiko ftu
finkdk ikDekoh bJh ;zgoe eo'
ਕੰਪਨੀ ;wkuko
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD 2016wJh 41
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD 2016wJh42
fJz;?eNh;kfJv fJzvhnk fbfwN/v ezgBh dh
F[o{nks d/ pko/ e[M dZ;Dk ukj'r/<
fJ z; ?eNh;k fJv fJ zv hnk
fbfwN/v dh F[o{nks ;kb 2002 ftu
fJe T[d/F Bkb j'Jh fi; ftu ezgBh dk
w[Zy T[d/F oZfynk frnk fe d/F d/ fe;kB
fi; soQK Bkb c;bK dhnK ;wZf;nktK
Bkb i{M fojk j? fit/I ehfVnK s'I c;bK
ftu bZrD tkbhnK fpwkohnK, ;jh g'FD
dk Bk fwbDk nkfd ;wZf;nktK ~ ysw
eoB bJh fJ; ezgBh dh F[o{nks ehsh.
Gkosh n?ro' e?fweb fJzv;Nqh ftu
fJz;?eNh;kfJv fJzvhnk dh fezBh fjZ;/dkoh
j?<
Gkosh e?fweb fJzv;Nqh ftu
ezgBh dh 7% dh fjZ;/dkoh j?.
fJz;?eNh;kfJv fJzvhnk fbfwN/v Gkos
dhnK Nkg ezgBhnK ftu'I fJe j?. fJ;
ezgBh B/ wkoehN ftu nkgDh fJe nbr
gSkD pDkJh j?. nZi n;hI efj ;ed/ jK
fe fJz;?eNh;kfJv fJzvhnk fbwN/v B/
fJe w[ekw pDkfJnk j? fi; okjhI fe;kBK
~ nZr/ tXkT[D dh e'fFF ehsh ik ojh
j?.
ezgBh d/ nfij/ fejV/ feqFh T[sgkd jB,
fijV/ fe;kBK ftu finkdk b'efgqn jB<
fJ z; ?eNh;k fJv fJ zv hnk
fbfwN/v feqFh o;kfJDK ftu ehNBkFe,
cc{zdBkFe, yogstkoBkFe ns/ g'd
ftek; ftu T[g:[es o;kfJD pDkT[Idh
j?. ezgBh d/ w[Zy T[sgkd BtosB pqKv d/
BK Bkb wkoehN ftu fwb oj/ jB.
fJ;d/ fJbktk e[M w[Zy T[sgkd fit/I
b/Eb, fEw/N, jekwk, w'B'f;b, B[tkB,
b'r', n?e;gb'V, jkJhi?;, b/Eo ;[go
ns/ fteNo wkoehN ftu T[gbpX jB
fijV/ fe;kBK d/ ftu ;jh irQk pDk e/
p?m/ jB. fJjBK T[sgkdK s'I fe;kB uzrk
c;b T[sgkdB b? oj/ jB.
fJz;?eNh;kfJv fJzvhnk d/ nB[;zXkB ns/
ftek; e/Ido d/ pko/ e[M dZ;'r/<
ih fpbe[b. ;kv/ 2 nB[;zXkB
ns/ ftek; e/Ido jB fijVh fe nZs-
nkX[fBe seBhe :[es ;kv/ nB[;zXkB
e/Ido ;oeko d[nkok gqwkfDs jB. fJ;
ftu ;ko/ nB[;zXkB e/IdoK ftu
ftfrnkfBeK ns/ nB[;zXkB ;g?Ffb;NK
dh g{oh Nhw j?, fJj Nhw fdB oks
w/jBs eoe/ fe;kBK ~ tfXnk T[sgkd
w[jZfJnk eokT[Idh j?. n;hI efj ;ed/ jK
fe fJz;?eNh;kfJv fJzvhnk d/ nB[;zXkB
e/Ido fJzNoB?FBb b?tb d/ nB[;zXkB
e/Ido jB.
GftZy ftu e[M Bt/I T[sgkd b? e/ nk
oj/ j'<
jK, ;kv/ e[M Bt/I T[sgkd
nzfsw gqfeqnk ftu jB. fJ; ;kb d/
nzso se n;hI T[jBK T[sgkdK ~ fe;kBK
bJh pkiko ftu b? e/ nktKr/. fJ;d/
fJbktk e[M j'o T[sgkd th gkfJgbkfJB
ftu jB. fiE'I se Bt/I T[sgkdK dk
;tkb j? jo ;kb n;hI Bt/I T[sgkd bKu
eod/ jK.
ne;o fJj ;[BD ftu nkT[Idk j? fe
ehNBkFeK d/ gq:'r Bkb g?dk c;bK d/
T[sgkd Bkb wkBt ;oho ~ B[e;kB
gj[zudk j?.
s/ s[jkvk eh efjDk j?<
d/y' fJ; s/ w/ok ;kXkoD fijk
soe j?, fJj ;G ckbs{ dhnK rZbK jB,
ehNBkFeK d/ gq:'r Bkb fe;/ soQK dk
B[e;kB BjhI j[zdk. y/sh fJe pj[s tZvk
y/so j? ns/ fi; soQK c;bK ftu
www.krishijagran.com
i d/ ;w/I ftu fe;kB nkX[fBesk ~ ngBkT[Idk ik fojk j?, fJ; bVh ftu ;kvhnK c;bK dhnK g”Fe sZsK dhnK io{osK ~ g{ok eoB bJh, ehfVnK ns/ fpwkohnK s'I pukT[D bJh fijBK T[sgkdK dh io{os g?Idh j?, T[jBK dhnK io{osK ~ g{ok eoB bJh fgSb/ eJh ;kbK s'I fJz;?eNh;kfJv fJzvhnk fbfwN/v fe;kBK ~ fJe gq/oDk d/ ojh j?. ezgBh dh F[o{nks d/ Bkb jh fJe T[d/F oZfynk frnk ;h fe d/F dh y/sh ~ wip{s pBkT[Dk j?. fJ;/ ~ beF wzB e/ fJz;?eNh;kfJv fJzvhnk fbfwN/v (nkJhnkJhn?b) B/ nZr/ tb edw tXkJ/. fe;kBK d/ ftek; bJh ezgBh s/ih Bkb fijVk ezw eo ojh j? T[;~ ikBD bJh feqFh ikroD B/ ezgBh d/ gZph Bkb rZb ehsh. fJ; tkfJ; gq?}hv?IN ghH;hHd”okB T[jBK B/ d/F dh feqFh ~ nZr/ tXkT[D bJh ezgBh dhnK rshftXhnK d/ pko/ ftu dZf;nk. g/F j? e[M nzF-
;jh feqFh o;kfJDK d/ gq:'r Bkb bU tfXnk c;b- ghH;hHgZph
nZ
fJzNoftT{
www.krishijagran.com
gq;s[sh- fJwokB ykB
;hBhno gZsoeko
feqFh ikroD, BthI fdZbh
w'pkfJb- 9582957538
Jhw/bL [email protected]
;jh ;w/I s/ feqFh
o;kfJDK dk gq:'r io{oh
’’
’’
fJzNoftT{
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD 2016wJh 43
phwkohnK ns/ ehfVnK dh ;wZf;nk
nkT[Idh j? fJ;d/ bJh ehNBkFeK dk
T[g:'r pj[s io{oh j?.
fe;/ j'o ezgBh dk ;fj:'r<
ih jK, eJh ezgBhnK Bkb
;kvh ;KM/dktoh j?, fijBK ftu'I w[Zy o{g
Bkb nwoheB t/Brkov ekog'o/FB d/
Bkb seBheh, fBFkB igkkB d/ Bkb
wkoehfNzr, UJ/Nh ikgkB d/ Bkb ikfJzN
t?Iuo ns/ nB[;zXkB ns/ ftek; e/Ido
bJh NkJh nZg j?. N?eBkb'ih ~ j'o
p/jso pBkT[D bJh n;hI fJjBK ezgBhnK
Bkb NkJh-ng ehs/ jB sKfe feqFh
o;kfJD dh seBheh ~ j'o p/jso
pDkfJnk ik ;e/.
ezgBh dh w”i{drh e?;h j?<
s[jk~ dZ;Dk ukjKr/ fe
fJz;?eNh;kfJv fJzvhnk fbfwN/v Gkos d/
Bkb Bkb d[fBnk d/ eJh d/FK ftu ezw
eo ojh j?. n;hI g{o/ Gkos ftu ezw eo
oj/ jK. brGr d/F d/ ;ko/ okiK ftu
;kvh w”i{drh j?, fJ;d/ fJbktk j'o d/FK
ftu th ;kvh w”i{drh j?. n;hI f;ZX/ s”o
s/ fe;kBK se gj[zu oj/ jK fJ;d/ bJh
;kvh Nhw iwhBh gZXo s/ ezw eo ojh j?
fi; Bkb fe fe;kB ~ ;kv/ fe;/ th
T[sgkd dh ikDekoh f;ZX/ s”o s/ fwbdh
j?.
GftZy ftu ezgBh dk beF eh j?<
fi; soQK w?I s[jk~ dZf;nk j? fe
ezgBh s/ih Bkb ezw eo ojh j?, nfij/
ftu ezgBh nkgD/ beF tb tXh j'Jh
j?. jkbKfe fJ; ;kb y/sh d/ y/so dh
jkbs e[M mhe BjhI ojh go fco th
;kvh ezgBh B/ uzrh soQK ezw ehsk ns/
nrb/ ;kb bJh ezgBh dk wzst fe;kBK
~ tfXnk feqFh T[sgkd w[jZfJnk eokT[Dk
ns/ nrb/ feqFh ;?FB se ezgBh d/ NoB
Uto ~ d'r[Dk eoBk j?.
fe;kBK ~ eh ;zd/F d/Dk ukj'r/<
nkgD/ fe;kB GoktK ~ p;
J/Bk jh efjDk ukj[zdk jK fe Gkos fJe
feqFh gqXkB d/F j? fi;dh nkofEe BhIj
y/sh s/ nkXkfos j?. fJ;d/ bJh io{oh j?
fe fe;kBK dh c;b dh g?dktko uzrh
j't/. uzrh g?dktko j't/rh c;bK d/ ;jh
g”FD Bkb fi;d/ bJh io{oh j? ;jh feqFh
o;kfJDK dk T[g:'r. fJ;bJh fe;kB
GkJh ;jh ns/ tfXnk feqFh o;kfJD
gq:'r eoB.
www.krishijagran.com
w'Ek dk iV s'I ykswk e”Fb/Ido fteqw f;zx
fgzv-e;ohB{og[o
fibk- FkjijKg[o
w'pkfJbL 8953458701
w?I nkgD/ y/s ftu rzB/ dh c;b ftu ;?wgok dtkJh dk gq:'r ehsk. fi;Bkb w'Ek rzYK ;w/s ysw j' frnk. rzB/ ftu eZfbnK dh frDsh ftu tkXk j'fJnk. fJ; dtkJh d/ gq:'r Bkb brGr d' r[VkJh 3500 o[gJ/ gqsh J/eV dh pus j'Jh.
;s/Ido f;zx u”jkB
fgzv- ;fjdkok
fibk- o[dog[o
w'L 9837100050
;?wgok d/ gq:'r Bkb e[M jh fdBK ftu w'Ek dhnK rzYK rbBhnK F[o{ j' rJhnK ns/ c;b finkdk joh Goh j' rJh. fJ; Bkb brGr 3000 o[gJ/ gqsh J/eV dh pus th j'Jh.
;[Xho e[wko
fgzv- skbVk
fibk- w[icoBro
w'L 9412841661
fJ; dtkJh d/ fSVekn Bkb w'Ek g{oh soQK ysw j' frnk ns/ fpBk fBokJh-r[vkJh rzB/ dh c;b g{oh eo bJh. xZN bkrs ftu finkdk T[sgkdB fwfbnk.
;kBK d/ ;kjwD/ ;wZf;nk ofjzdh j? yogstkoK dh. fJjBK yogstkoK ftu'I fJe xkse yogstko j? w'Ek. w'Ek fe;kBK bJh fe;/ f;odod s'I xZN BjhI j?. fJj yogstko fi; c;b ftu th j' ikJ/ T[;d/ tkX/ ~ o'e fdzdk j?, ne;o fJj yogstko rzB/ dh c;b ftu gkfJnk iKdk j?. go fJ; xkse yogstko dh ;wZf;nk dk jZb fe;kBK ~ T[gbpX eokfJnk XkB[ek B/. ;?wgok XkB[ek n?rohN?e dk nfijk T[sgkd j? fi; Bkb fe w'Ek rzYK s'I jh ysw j' iKdk j?. ;?wgok fJe nfijk yogstko BkFe j? fijVk w'Ek ~ nk;kBh Bkb ysw eo fdzdk j?. ;?wgok ~ WDG (water dispensable granular) c'ow{b/FB d/ Bkb gohyD d/ pknd pkiko ftu fbnKdk frnk j?. w'E/ dh ;wZf;nk ne;o T[sogqd/F, wjkokFNo, r[ioks, sfwbBkv{, nKXo gqd/F, gzikp, jfonkDk ns/ pj[s ;ko/ okiK ftu fJ;dh ;wZf;nk j?. ;?wgok fJeZbk nfijk T[sgkd j? fijVk w'Ek ~ iV s'I ysw eodk j?. w'Ek dh go/FkBh s'I S[Nekok gkT[D tkb/ fe;kBK dh ejkDh T[jBK dh i[pkBh-
fe
gtB f;zx
fgzv-nX'nk
fibk-nzpkbk
w'pkfJbL 9034474060
;?wgok d/ fvZb/ dk ;zg{oB ftBkF j' frnk ns/ rzB/ dk c[Nkn th tfXnk fojk. c;b th s/ih Bkb tXh.
p?;N eqkg ;kfJz; B/ nfXrqfjD ehsk e?wu[ok dk rio”bk gbKNp?;N eqkg ;kfJz; B/ nfXrqfjD ehsk e?wu[ok dk rio”bk gbKN
;N eqkg ;kfJz; fijVh fe n?ro' ro[Zg dh ezgBh j?, B/ rio”bk ;fEs ehNBkFe pBkT[D tkbk gbKN fijVk fe e?wu[ok dk ;h, dk nfXrqfjD ehsk j?. fJ; gbKN d/ nfXrqfjD d/ pknd p?;N n?ro' ro[Zg dh fBowkD eg?f;Nh tX rJh j?. rio”bk dk fJj gbKN 13H56 J/eV ftu c?fbnk j'fJnk j? ns/ T[sw r[DtZsk tkb/ ehNBkFe, yogstkoBkFe ftqdhfB:kwe T[sgkdK ~ pBkT[D ftu ;eFw j?. gbKN d/ fszB T[sgkd pbken ns/ S/ T[sgkdB bkfJBK jB. ezgBh d/ u/now?B ns/ gqpzX fBd/Fe ftwb e[wko B/ feqFh ikroD ~ dZf;nk fe fJ; gbKN d/ nfXrqfjD d/ pknd ;kvh seBheh T[sgkdB Fwsk 5000 NhghJ/ j' rJh j?.
p?
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD 2016wJh44
ਕੰਪਨੀ ;wkuko
www.krishijagran.com
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD 2016wJh 47
vkH n?BHe/H feqFBk e[wko fJe gqf;ZX ehN ftfrnkBh ns/ pkrpkBh
gfo;fEsh dh szso ftu ehN gqpzXB gqrsh ;zrmB d/ ;kpek u/now?B
jB. T[jBK B/ 9 nr;s 2012 ~ Gkosh feqFh nB[;zXkB gfoFd
ftu pkrpkBh ftu T[gwjkfBd/Fe dk ezweki ;zGkfbnk j?.
� vkH feqFBk e[wko B/ feqFh ftfrnkB :{Bhtof;Nh
p?Irb'o s'I nkgDh ;Bkse ns/ pknd dh gVkJh ehsh ns/ Gkosh
pkrpkBh F'X nB[;zXkB, p?Irb'o d/ ehN ftfrnkB ns/ ;{so
feqwh ftfrnkB ftGkr s'I fJe ftfrnkfBe d/ o{g ftu nkgD/
e?fono dh F[o{nks ehsh. T[jBK B/ nkgDh ghHn?uHvh jtkJh
:{Bhtof;Nh :{Hn?;HJ/ s'I ehsh. T[;d/ pknd T[jBK B/ 2002-
2003 d/ ftu vkeNo/N c?b'fFg e?bhc'ofBnk :{Bhtof;Nh s'I ehsh.
Fh ikroD Nhw B/ vkH feqFBk e[wko Bkb pkrpkBh Bkb i[V/ e[M w[ZfdnK s/ rZb ehsh. T[jBK d/ ftuko T[jBK dh i[pkBhL
� fi; soQK ;kv/ d/F dh iB;zfynk fdB gqshfdB tX ojh j? T[; fj;kp Bkb nkT[D tkb/ ;w/I ftu ;kvh ;G s'I tZvh io{os cb ns/ ;pihnK jh j'DrhnK ns/ T[;d/ bJh io{os j? ;k~ T[sgkdB d'r[Dk eoB dh. pkrpkBh ;k~ c{v ;[oZfynk ~ b? e/ ;G s'I feckfJsh ns/ gfo;fEsh d/ o{g Bkb ;fji itkp fdzdk j?. pkrpkBh c;bK dk T[g:'r sK nZi n;hI jo o'i eod/ jK T[dkjoD d/ s”o s/ n;hI pkrpkBh c;bK d/ nzsors nkb{ ~ b?Id/ jK sK nkb{, eDe ns/ uktb ~ SZve/ shih ;G s'I wjZstg{oD c;b j?. n;hI fJeZb/ jh brGr 45 bZy NB nkb{ dk T[sgkdB eod/ jK. ;kv/ d/F ftu fpBk nkb{ d/ e'Jh th ykDk g{ok BjhI j? fJ; d/F ftu nkb{ d/ Bkb Bkb fgnki ns/ NwkNo th gqw[Zy c;b j?. w/o/ fj;kp Bkb Gkos ftu e'Jh th o;'Jh fpBk nkb{, fgnki ns/ NwkNo d/ ;zgzB BjhI j?. d{ih rZb dbjD T[sgkdB ftu e[M c;bK nfijhnK jB fijBK ftu pj[s finkdk wksok ftu gq'NhB j[zdk j? ns/ fJj pj[s tfXnk ;o's j? gq'NhB dk.
� sK nZi n;hI nkgDh io{os d/ fj;kp Bkb jo ;kb T[sgkdB ~ tXk oj/ jK fit/I fe ;kvk fgSb/ ;kb pkrpkBh ftu
T[sgkdB 283 bZy NB ;h ns/ fJ; ;kb brGr 290 s'I 300 bZy NB fojk j?. ;kvh feqFh ftek; do 4% j? feT[Ife fJ; ftu pkrpkBh d/ ftek; dk tkXk 10% se j? ns/ c[Zb T[sgkdB ftu 15% ftek; do j?.
� ;oeko d[nkok ubkJhnK ik ojhnK :'iBktK d/ pko/ ftu g[ZSD s/ vkH feqFBk e[wko B/ dZf;nk fe ;oeko d[nkok pkrpkBh ftGkr bJh ;oeko d[nkok fJ; bJh ekch :'iBktK ubkJhnK ik ojhnK jB fit/I okFNoh pkrpkBh fwFB, e[M feqFh :zsoK dh yohd s/ ;pf;vh fdsh ik ojh j?. fwZNh ~ T[gikT{ pBkT[D bJh :'iBktK jB ns/ fGzB fGzB T[sgkdK dh y/sh bJh :'iBktK ubkJhnK ik ojhnK jB.
� toswkB ftu pkrpkBh y/so dh ;fEsh dZ;fdnK T[jBK B/ fejk fe Gkos feqFh gqXkB d/F j? fiE/ s[;hI jo soQK dh y/sh eo ;ed/ j'. fiE/ cb-c[Zb ns/ ;pihnK dh BthI fe;w s/ ezw ub fojk j?. ;oeko d[nkok th pkrpkBh ftGkr ftu piN th ekch uzrk fojk j? fijVk pkrpkBh d/ ftek; bJh ekch fjseo ;kfps j't/rk.
� jkJhN/e jkoNhebuo d/ pko/ g[ZSD s/ vkHfeqFDk e[wko B/ dZf;nk fe nZi d/ fe;kBK ~ T[u seBheh dh io{os j? yk;eo fJ; seBhe Bkb gkDh dh puZs 40-50 gqshFs se j' ;edh j?. jkJhN/e
jkoNhebuo d/ T[g:'r Bkb gkDh dh sK pus j[zdh j? Bkb jh Bkb g”d/ th uzrh soQK ftef;s j[zd/ jB. fJ; ftu gkbhjkT{; pDke/ fJe nfijh y/sh eod/ jB fi; ftu skgwkB ezNo'b ofjzdk j? ns/ fJ; ftu gkDh dh ygs xZN j[zdh j?. fJ;d/ nzsors toNheb y/sh th fJe BthI seBhe j? ns/ fJj Ffjoh y/soK bJh ekch bkGdkfJe j?.
� vkH feqFDk e[wko B/ dZf;nk fe Gkosh feqFh nB[;zXkB gfoFd d/ jo nB[;zXkB ftu fe;kBK ~ nbr nbr sohe/ dh y/sh dh No/fBzr fdsh iKdh j? fijVh pkrpkBh c;bK s/ j[zdh j/. T[;d/ fJbktk fo;ou gq'i?eN dh th ikDekoh fdsh iKdh j? fi; Bkb fe;kB nk;kBh Bkb ;cb y/sh eo ;eD.
� vkH feqFDk e[wko B/ fe;kBK bJh ;[B/jk fdZsk fe s[;hI b'e ;oeko d[nkok pDkJhnK rJh :'iBktK dk bkG u[e' ns/ Bkb jh BthnK seBheK ~ ;wM' ns/ T[jBK Bkb i[V'. fijV/ fe;kB GkJhnK ~ y/sh d/ pko/ ftu ikDekoh j? T[j d{i/ fe;kBK ~ th nkgDh ikDekoh tzvD fi; Bkb T[j th nZr/ tX ;eD.
gq;s[sh- ;who fstkoh;ztkddkskfeqFh ikroDBthI fdZbhw'pkfJbL 9891660044Jhw/bL [email protected]
;w/I dh wzr- jkJhN?e jkoNhebuoL vkH n?BH e/H feqFBk e[wko
feq
fJzNoftT{
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD 2016wJh48
s[;hI b?wfeB d/ pko/ ftu e[M dZ;Dk
j't/rk<
b?wfeB dh F[o{nks ;kb 1780 s'I
j'Jh. J/bg/B nkXkfos fJ; ezgBh B/
fwqdk dh i[skJh eoB tkbh wFhB d/
fBowkD d/ Bkb nkgDh F[o{nks
ehsh. nZi b?wfeB fJzNoB?FBb
b?tb dh ezgBh pD u[eh j? fijVh fe
1300 s'I finkdk eowhnK Bkb ezw
eo ojh j?. b?wfeB dk j?ve[nkoNo
iowBh d/ n?bg/B ftu j?. ;kb
2015 se fJj ezgBh 327 fwfbnB
:{o' d/ NoBUto dk beF jkf;b
eo u[eh j?. feqFh T[geoDK d/ ftFt
pkiko ftu fJ; ezgBh B/ nkgD/
40% F/no d/ Bkb gbkT{ ns/
ebNht/No d/ fBowkD d/ Bkb fJe
yk; irQk pDkJh j?. Gkos ftu fJj
ezgBh ;kb 2010 ftu j'Id ftu
nkJh fi;B/ nkgDk gbKN 20,000
;e/no whNo ftu ;Ekfgs ehsk j?.
b?wfeB fJzvhnk n?ro' fJe[fJgw?IN
gqkJht/N fbfwN/v iowBh ;fEs
b?wfeB ro[g dh jh ;fj:'rh ezgBh
j?.
b?wfeB d/ Bkb s[jkvk siopk fej'
fijk fojk<
� b?wfeB d/ Bkb ;kvk jkb/
se dk siopk pj[s tfXnk fojk j?.
fJE/ s[jk~ dZ;Dk ukjKrk fe b?wfeB
~ p/jso o[}rko gqdksk d/ o{g ftu
ikfDnk iKdk j?. fJ; ezgBh dh
Gkosh Fkyk ftu 80 s'I finkdk
eowh ezw eo oj/ jB. ;ko/
eowukoh ezgBh d/ wkBeK d/ nB[o{g
ezw eo oj/ jB. fJ; ezgBh d/ ;ko/
eowh ;zs[FN ns/ nfGgq/fos jB.
www.krishijagran.com
;jh seBhe d/ fJ;s/wkb Bkb jh nZr/ tXDr/ fe;kBL oktb ns/ SkpVk
os dh nkofEe soZeh ftu fJe tZvh fjZ;/dkoh y/shpkVh dh j?. ;kv/ d/F d/ fJe tZv/ fjZ;/ ftu y/sh
j[zdh j? fi; s/ d/F dh iB;zfynk dk g/N GoD dh fizw/tkoh j?. fi; soQK ;wK pdbdk ik fojk j?
ns/ seBhe dh io{os tXdh ik ojh j? T[;~ t/ye/ ;kc ikfjo j? fe jo y/so ftu seBhe io{oh
j?. feqFh ftu fJe p/jso seBhe ~ T[gbpX eok ojh j? b?wfeB. nZi fJj ezgBh fJzNoB?FBb b?tb s/ fe;kBK
~ feqFh dh BthI seBhe w[jZfJnk eok ojh j?. i/ e'Jh fe;kB Bhb/ ozr dk feqFh :zso t/ydk j? sK T[j t/ye/ jh
gSkD iKdk j? fe fJj b?wfeB dk T[sgkd j?. dh Nhw B/ b?wfeB d/ ns/ feqFh ikroD fBd/Fe fti/ oktb ;/b;
ns/ ;oft; j?v ;zi/ SkpVk Bkb rZb ehsh. g/F j? e[M w[Zy nzF- fJ; w”e/ s/ fti/ oktb ns/ ;zi/ SkpVk B/ nkgD/
e[M ftuko ;KM/ ehs/.
Gk
fJzNoftT{
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD 2016wJh 49
www.krishijagran.com
b?wfeB d/ w[Zy T[sgkd fejV/ jB<
� fiE'I se b?wfeB d/
T[sgkdK dk ;[nkb j?, sK fit/I fe
s[jk~ dZf;nk fe b?wfeB FeshFkbh
T[Zu r[DtZsk ns/ nZs-nkX[fBe
seBhe Bkb :[es feqFh T[geoD
pDkT[Idh j? fi; ftu w[Zy o{g Bkb
fwZNh dh i[skJh bJh nZsnkX[fBe
feqFh T[sgkdB jkJhvq'fbe foto;/pb
gbkT{ pDkT[Idh j?. Gkos ftu ;kv/
e'b 70 n?uHghH s'I finkdk gkto
tkb/ Nq?eNoK s/ ezw eoB tkb/ feqFh
T[geoD th T[gbpX jB.
fe;kBK ~ ckfJdk gj[zukT[D bJh
s[jkvh ezgBh eh eo ojh j?<
� s[jk~ dZ;Dk ukjKr/ fe
b?wfeB dh jw/FK e'fFF ojh j? fe
fe;kBK ~ g{oh soQK bkG fwb/. fi;
ftu fe ;kv/ e[M w[Zy sZE fit/I fe
fpikJh s'I gfjbK j'D tkbh i[skJh ~
xZN eoe/ uzrh soQK ezw eoBk. ;kvk
T[d/F j? fe n;hI nkgD/ e?wg/B @N{ ph
fJzvhnk# d/ sfjs fe;kBK ~ tfXnk
ns/ nZs-nkX[fBe seBhe Bkb b?;
feqFh T[sgkd w[jZfJnk eokJhJ/ sKfe
T[jBK ~ g{oh soQK ckfJdk fwb ;e/.
n;hI ftFtk; eod/ jK fe fe;kBK
fijV/ th T[sgkd b?D T[j bzp/ ;w/I
se uZbD sK fe fe;kBK dk g{ok g?;k
t;{b j' ;e/.
b?wfeB dh w”i{drh feZE/ feZE/ j?<
� fiE'I se b?wfeB dh
w”i{drh dk ;tkb j? sK b?wfeB g{oh
d[fBnk ftu nkgDh w”i{drh doi eo
ojh j?. J/Fhnk, :{og d/ fJbktk
nwoheh d/FK ftu b?wfeB uzrh gZXo
s/ ezw eo ojh j?. b?wfeB Gkos d/
BkoE, ;kT{E ns/ t?;N fjZ;/ ftu tZv/
vhbo B?Ntoe d/ Bkb ezw eo ojh
j?.
s[jkvh fJzg'oN- n?e;g'oN gkfb;h eh
j?<
� n;hI okn- w?Nhfonb
ikgkB s'I nk:ks eod/ jK fco T[;~
Gkos ;fEs b?wfeB d/ gq'veFB
:{fBN ftu fsnko ehsk iKdk j?.
Gkos ftu fsnko ehs/ ikD tkb/
feqFh T[geoDK ~ d{i/ d/FK ftu th
fBo:ks ehsk iKdk j?.
fe;kBK ~ ikro[e eoB bJh eh
edw u[Ze/ ik oj/ jB<
� fe;kBK ~ ikro[e eoB
bJh n;hI brksko fgzvK ftu ik e/
fe;kBK ~ y/sh d/ ftF/ ftu ns/ ;jh
feqFh T[geoDK d/ ftF/ ftu ikDekoh
fdzd/ jK. fi; Bkb fe fe;kB uzrk
w[Bkck b? ;eD ns/ BthI feqFh
seBhe Bkb ezw eo ;eD. fJ;d/
fJbktk feqFh dhnK BthnK seBheK ~
gqw'N eod/ jK sKfe fe;kB nZr/ tX
;eD.
b?wfeB dh BthI seBhe d/ ftF/ ftu
s[;hI e[M dZ;Dk ukj'r/<
� b?wfeB ~ w[Zy o{g Bkb
BthI ns/ r[DtZsk:[es seBhe d/ pko/
ftu jh ikfDnk iKdk j?. n;hI pj[s
ibdh fJe nfijh seBhe ~ ftef;s
eoB bZr/ jK fi; Bkb fe fe;kBK ~
nkT[D tkb/ feqFh T[geoD jkJhv'qfbe
f;;Nw ns/ fJb?eNq'fBe czeFB Bkb
b?; j'Dr/. fJ; seBhe d/ sfjs
Nq?eNo ~ fow'N ezNo'b d/ Bkb
i'fVnk ikJ/rk.
fe;kBK dh nkofEe ;fEsh ~ wip{s
eoB bJh s[;hI eh efjDk ukj'r/<
� fe;kBK dh nkofEe ;fEsh
~ wip{s pBkT[D bJh io{oh j? uzr/
c;b T[sgkdB dk j'Dk ns/ uzr/
c;b T[sgkdB bJh io{os j? y/sh
dh BthI seBhe ~ ngBkT[D dh. sd
jh ;kvh y/sh ftu ;[Xko j' ;e/rk.
fJ; bJh n;hI fe;kBK ~ ejKr/ fe
nfij/ feqFh :zsoK dk gq:'r eoB
fijV/ r[DtZsk Bkb Go/ j'D ns/
nZs-nkX[fBe seBhe Bkb b?; j'D
sKfe T[j uzrk w[Bkck ewk ;eD.
feqFh ikroD gZfsqek ~ xo xo ftu fbikT[D bJh pbke gZXo s/ w?B/io, n?r}hfeT{fNt dh }o{os j?.
sBykj ns/ j'o g?e/ifibk ftgBD nfXekoh;Bkse (3-4 ;kb dk s}opk)
n?wHJ/H;h feqFh ikroDpbke n?r}hfeT{fNt
10th gk; (s}opk - fe;kBK Bkb w/bi'b)
;zgoe eo'L fBFKs Nke, nkb fJzfvnk ;oe[b/FB nfXekoh, c'BL 09953756433, 09891263263 60_9, sh;oh wzf}b, :{;c ;okJ/ wkoehN, rohB gkoe w?No' ;N/FB d/ B}dhe, BthI fdZbh - 110016
c'BL 011-26511845, 26517923, 45503170 Jhw/bL [email protected] t?p;kJhN L www.krishijagran.com
1818YEARS1818
(1999-2015)
rming Commg Fa unvin iter yS
gq;s[sh- fJwokB ykB
;hBhno gZsoeko
feqFh ikroD, BthI fdZbh
w'pkfJb- 9582957538
Jhw/bL [email protected]
fJzNoftT{
www.krishijagran.com
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD 2016wJh50
dZf;nk fe g[nkb ~ eZNe/ f;ZXk eoe/ T[;d/ pknd fugek e/
efNzr eoB Bkb s;tho pD ;edh j?. gsh B/ fJ; ezw ftu
;fj:'r eoB ~ fejk fi; s/ nKY r[nKY d/ b'eK B/ wy”b
T[vkT[D ftu iok th e;o Bk SZvh. go gsh B/ th c?;bk Bk
pdb e/ w/o/ Bkb ezw eoBk F[o{ eo fdZsk. E'V/ ;w/I ftu
fsnko s;tho t/y e/ wy”b T[vkT[D tkb/ ;zB ofj rJ/ ns/
fgzv ftu ;[Bhsk dh Sth pdb rJh. nkgD/ ezw ftu bZr/
ofjD Bkb ns/ ;[zdo ebkfeqsh bJh 2007 ftu oki ;oeko
tb'I g[o;eko th gqkgs j' frnk. T[;d/ pknd s'I gfotko
tkfbnK tb'I ;[Bhsk ~ tXkJh d/ Bkb Bkb j”I;bk th fwZbD
bZrk. ezw d/ gqsh brB d/ ekoD ;[Bhsk ~ 2010 ftu fco s'I
oki ;oeko tb'I g[o;eko gqkgs j'fJnk ns/ T[;dh ebkfeqsh
dh uouk g{o/ fib/ Go ftu j'D bZrh. e[M ;w/I pknd ;[Bhsk ~
feqFh ftfrnkB e/Ido Bkb i[VD dk w”ek fwfbnk fiE/ rzXko
ns/ ijkBkpkd ftu ;[Bhsk dhnK ebkfeqshnK ~ nZr/ tXkT[D
bJh f;ybkJh dk ezw ehsk ikD bZrk.
n;b ftu M'B/ s'I pu/ j'J/ g[nkb ~ fe;kB iK sK ;kV
fdzd/ jB iK fco gF{nK ~ ytkT[D d/ ezw ftu fbnkT[Id/ jB.
go fJ;/ g[nkb s'I ;[Bhsk B/ pj[s ;kohnK wfjbktK ~ ebkfeqsh
dh f;ybkJh d/ e/ nkwdBh dk ;o's pDk fdsk j?. nkgD/ ezw
ns/ ;fj:'r d/ ekoD ;wki ftu n”osK ;[Bhsk ~ beFwh d/
BK Bkb p[bkT[IdhnK jB. ;[Bhsk dk efjDk j? fe fe;kBK ~
g[nkb ;[ZNDh BjhI ukjhdh ;r'I T[;dk ;jh T[g:'r eoe/
nkwdBh gqkgs eoBh ukjhdh j?. Bkb jh dZf;nk fe T[jBK dh
pDkJh s;tho 100 o[gJ/ s'I b? e/ 10000 o[gJ/ se ftedh
j?. f;oc fpjko jh BjhI ;r'I d/F Go ftu fJ; s;tho ~ b'e
yohdd/ jB fi; Bkb brGr 60% F[X nkwdBh gqkgs j'
iKdh j?. efjzd/ jB fe eow gZe/ fBFu/ Bkb eohJ/ sK ;cbsk
fwbDk fBFfus j' iKdk j?. nfijh jh g/Iv{ n”osK bJh ;[Bhsk
fJe fw;kb j? fijVh y/sh s'I pu/ ntF/FK s'I nkwdBh gqkgs
eoB dk ifonk sK pfDnk jh Bkb jh wfjbktK ~ nksw-
fBoGo th pDkfJnk.
gfotko jh BjhI fgzv ns/ ;wki bJh
beFwh pDh ;[Bhsk
i X[Zg Bkb g{ok ;oho g;hB/ Bkb so-pso j' fojk ;h
go jtk dh fpnko Bkb E'Vh okjs T[; ;w/I fe;/ J/H;hH
s'I xZN BjhI br ojh ;h, Bkb jh fgnk; Bkb ;[Ze/ rb/ ~ mzv/
gkDh dk p/;poh Bkb fJzsikoHHHHH rbhnK d/ feBko/ E'Vh d{oh s/
o[y d/ j/mK e[M b'eK dk iwktVk iwQK B}o nkT[Idh jh fgnk;
p[MkT[D dh fJZSk B/ T[E/ ikD ~ wip{o eo jh fdZsk. y/sK dh
w/V d/ ;jko/ T[E/ gj[zud/ jh yk; ebkfeqsh Bkb n”osK dk M[zv
g[nkb Bkb s;tho pBkT[D ftu o[ZMk, s;tho ~ t/yfdnK jh
fBrkjK fNe rJhnK. w?I e[M p'bdk T[; s'I gfjbK jh ewi'o
;oho ns/ fiZsh pkih dh soQK u/jo/ dh uwe ns/ y[Fh d/ Bkb
fJe wfjbk nZr/ tXh ns/ w/oh fJzNo'veFB g[ZSh. fpjkh p'bh
fwmk; d/ Bkb gkDh gh e/ o[y dh SK j/m gow nkBzd dh
nB[G{sh gqkgs j'Jh. e[M gbK dh tkoskbkg ftu jh ;kc j'
frnk fe fiZsD tkb/ nbr BjhI j[zd/ ;r'I uhiK ~ nbr sohe/
Bkb t/yd/ jB. nfijh jh ;fEsh ;[Bhsk dhnK rZbK ;[D e/
bZrh. nkgDh ekoi-e[Fbsk d/ pko/ ;[Bhsk B/ dZf;nk fe
pugB s'I jh e[M yk; eoe/ tykT[D dh fJZSk go fe;kB
gfotko dh j'D eoe/ ;[ftXktK dh ewh sK ;h jh Bkb jh g/Iv{
wkj”b ftu n”osK dh f;Zfynk d/ gqsh xZN o[MkB j'D eoe/
;[Bhsk ~ th T[;/ nt;Ek dk fFeko j'Dk fgnk go nkgDh fid
ftu nV e/ w?fNqe se f;Zfynk gqkgs eo bJh.
n;b ftu ;[Bhsk dk iBw fpjko d/ Bkbzdk fib/ d/
G[Jh fgzv ftu 1981 ftu j'fJnk ;h. fe;kB gfotko ftu j'D
eoe/ fJ;/ y/so ftu e[M nbr eoB dh bbe wB ftu ojh
go f;Zfynk gqkgs eoB d/ pknd jh xo tkfbnK B/ ijkBkpkd
fib/ d/ N/jNk fgzv ftu okiht e[wko Bkb ftnkj eo fdZsk.
gsh d/ ;fj:'r Bkb ;[Bhsk ~ fJzNwhvhJ/N se dh f;Zfynk
gqkgs eoB dk w”ek fwfbnk go y/sh ftu yk; nkwdBh Bk j'D
Bkb nkofEe szrh dk ;kjwDk eoBk g?Idk fojk. fco ;[Bhsk B/
gsh ~ dZf;nk fe n;hI fe;kB gfotko s'I jK. y/sh d/ Bkb Bkb
e[M nbr eoe/ nkgDh nbr gSkD pDk ;ed/ jK Bkb jh
nkwdBh dk ifonk th j' ikJ/rk. go gsh B/ fejk ;kv/ e'b
g{zih BjhI j? ns/ g{zih dh ewh ftu e[M eoBk ;zGt BjhI.
sd ;[Bhsk B/ dZf;nk fe T[j g[nkb s'I ;[zdo ebkfeqsh
ns/ s;tho pDk b?Idh j?. gsh B/ g[fSnk T[j fet/I< ;[Bhsk B/
s/
gq;s[sh-wBhF u”jkB
;ztkddksk, feqFh ikroD
BthI fdZbh
w'pkfJb- 9891335460
Jhw/bL [email protected]
Gkosh wfjbk ;FesheoD
51n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD 2016wJh
btwlw Awid mMfIAW iv`c AwpxI ijxs vycdy hn
Aqy cMgw mu`l pRwpq krdy hn[
lIcI dw mMfIkrn ieh id`lI
Aqy cMfIgVH krdy hn[ iehnw
nUM AwpxI iksy vI &sl dy
mMfIkrn leI iksy qrW dI vI
koeI smisAw nhIN AwauNdI
hY[ s.idlbwg isMG cImw
vwqwvrx pRqI bhuq hI icMqw
krdy hn iesy leI Awpxy KyqW
dI iksy qrW dI vI rihMd KUhMd
nUM A`g lgwA ky swVdy nhIN
sgoN aus qoN dysI Kwd bxwauNdy
hn[ ieh AwpxI k uJ
KyqIbwVI jYivk FMg nwl vI
krdy hn Aqy dysI KwdW dI
vrqoN kr vDIAw Aqy imAwrI
KyqI ijxsW dI pYdwvwr vI
krdy hn[ ieh AwpxI KyqI nUM
hor vDyry qknIkI Aqy vDIAw bxwaux leI Aksr
vDIAw KyqI swihq nUM pVHdy hn ijvyN AY~m. ey. sI.
ikRSI jwgrx ijs nwl iehnW nUM KyqI iv`c
AwauNdIAW AOkVW dw bVw vDIAw h`l iml jWdw hY
Aqy nwl hI rwStrI pDr qy srkwr duAwrw
S&l ikswn Aqy bwZbwn:
idlbwg isMG cImw
(lwlI cImw)
jwb dw ikswn hovy jW bwZbwn AwpxI
imhnq dy sdkw auh ieh swbq kr idMdw
hY ik aus leI kwmXwbI hwsl krnw koeI
AOKw kMm nhIN huMdw[ iesy qrW dw hI ie`k ikswn
Aqy bwZbwn hY s.idlbwg isMG cImw[ ipMf
birAwr, izlwH gurdwspur dy vsnIk s.idlbwg
isMG cImw (lwlI cImw) spu`qr s. AijMdr isMG
cImw jo ik ie`k s&l ikswn dy qOr qy AwpxI ie`k
ivl`Kx pihcwx r`Kdy hn[ ieh kul 42 eykV dy
lgBg zmIn au~qy KyqI krdy hn[ mu`K qOr qy ieh
kxk Jony qoN ielwvw kmwd, AwlU, mOsmIN sbzIAW,
dwlW, brsIm, crI, bwjrw, l`sx, ipAwz Awid
dI kwSq krdy hn[ iehnw dy kol lgBg 11 eykV
dy krIb lIcI dw bwg l`gw hoieAw hY ijs qoN ieh
cMgI Awmdn pRwpq krdy hn[ kuJ hor &ldwr bUty
vI iehnw ny lgwey hoey hn ijvyN AMb, AmrUd,
jwmx, inMbU Awid[ iehnw ny
bwgbwnI, murgIpwlx, Sihd
dy DMdy sMbMDI isKlweI vI leI
hoeI hY[ mMfIkrn iv`c
ifplomw vI hwsl kIqw
hoieAw hY[ KyqIbwVI nU M
AwDuink bxwaux leI iehnw
kol vDIAw KyqI mSinrI vI hY
jo nhIN auh loVINdI KyqI
mSinrI ieh ikrwey qy lY ky
vrqdy hn Aqy AwpxI KyqI nUM
hor vDIAw bxwauNdy hn[ kuJ
mSInW loV Anuswr ieh
sihkwrI sBwvW qoN vI lY ky
vrqdy hn Aqy ijs nwl ieh
mihMgIAW mSInW dy Krcy qoN vI
bcy rihMdy hn[ &slW dI
isMcweI leI iehnW ny itaUbvY~l dI cox kIqI hoeI
hY[ Awpxy KyqI auqpwd dy vDIAw mMfIkrn leI
s.idlbwg isMG cImw pUrI qrW nwl sucyq rihMdy
hn[ KyqI ijxsW dw vDIAw mMfIkrn leI ieh
Awpxy ipMf qoN ielwvw gurdwspur, dInwngr,
pM
S&l ikswn
52 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD 2016wJh
bxweIAW jw rhIAW ikswnW leI KyqIbwVI sMbMDI
skImW dI vI Gr bYTy hI swrI jwxkwrI iml jWdI
hY[ iehnW ny vDIAw KyqI leI zmIn Aqy pwxI dI
pr^ nUM hmySW qrjIh id`qI hY qW jo loV Anuswr
KwdW dI vrqoN kr KyqI Krcy vI Gtwey jw skx Aqy
KyqI auqpwd dw imAwr vI bhuq vDIAw bxwieAw
jw sky[ iehnW nUM AwpxI vDIAw KyqIbwVI Aqy
bwgbwnI leI KyqIbwVI mihkmyN Aqy pMjwb
KyqIbwVI XUnIvristI v`loN keI izlHw p`DrI, rwj
p`DrI snmwn vI iml cuky hn[ Awp KyqI ikswn
myly vyK ky v`D qoN v`D KyqI igAwn hwsl krn iv`c
ivSvws r`Kdy hn[ iehnW dy KyqI Aqy bwgbwnI
pRqI pYdw hoey hOsly nUM hmySW bulMd r`Kx leI ieh
snmwn iehnW dw pUrw swQ idMdy hn Aqy KyqI dw
imAwr vDwauNdy hn[ s.idlbwg isMG cImw
mMfIkrn kmytI qoN sk`qr dy Ahudy qoN syvw mukq
hoey hn[ ieh gurdwspur iv`Ky auqpwdn kmytI,
pRvwsI BwrqIAW dI sBw, bwgbwnI ivkws kONsl,
rotrI k`lb, nSw CufwaU kyNdr, rY~f krws Aqy
Kwskr lIcI styt kauNsl dy srgrm mYNbr vI
hn[ ieh Awpxy ipMf dy lMbrdwr vI hn[ nvIN
pIVI nUM s.idlbwg isMG cImw hmySW imhnq krn
dI syD idMdy rihMdy hn Aqy ivdySW iv`c jwx dI
bjwey pMjwb iv`c hI rih ky Aqy vDIAw KyqI krky
Awmdn pYdw krn bwry kihMdy hn[ niSAW iv`c
grk rhI pMjwb dI jvwnI pRqI vI ieh bhuq icMqw
krdy hn[ s.idlbwg isMG cImw dI AwDuink
KyqIbwVI Aqy bwgbwnI hor dUjy ikswnW leI ie`k
imswl dw kMm krdI hY[ AsIN s.idlbwg isMG
cImw nUM KyqIbwVI iv`c imlI s&lqw leI auhnW nUM
vDweI idMdy hW Aqy Biv`K iv`c hor kwmXwb hox
leI auhnW nUM SuB kwmnwvW idMdy hW[
idnyS dmwQIAw
jsvMq ngr, jlMDr[Mob: 94177-14390
Email: [email protected]
S&l ikswn
Gkos dh shih tZvh Nq?eNo ezgBh ftek; dh okj s/ nrKjtX{
okFNoh pkikoK ftu th fJj fJe ;zwkfBs pqKv pD u[Zek j?.
gzikp d/ j'fFnkog[o fib/ ftu ;'Bkfbek nkJhNhn?b dk nZs-
nkX[fBe J/ehfeqs Nq?eNo fBowkD gbKN j?. fJ;dh T[sgkdB
eg?f;Nh eohp 2 bZy Nq?eNo pBkT[D dh j? ns/ fJ;dk o'b
nkT[N NkfJw eohp d' fwzN j?. fJj fJzNoB?FBb b?tb s/
fJeZbk ;z:zso j? fijVk fJziB s'I b? e/ n;?Ipfbzr se dhnK
;kohnK ;[ftXktK fJe jh SZs Eb/ T[gbpX eokT[Idk j?. Gkos
ftu Nq?eNo T[d:'r bJh p/; ns/ Nkg e'N bJh o'p'fNe g/N
c?f;fbNh th ;G s'I gfjbk ;'Bkfbekn nkJhNhn?b B/ jh F[o{
ehsh j?. ezgBh B/ e/tb 2 dFeK d/ ekoiekb ftu jh 100
s'I finkdk d/FK ftu 6 bZy s'I finkdk rkjeK dk Go';k fiZfsnk
j? fijVk nkgD/ nkg ftu fJe FkBdko T[gbpXh j?. ezgBh
jkb/ ftek; dh okj s/ j? fi;dh pb?e ;N'B ghHJhH B/ nBwko
ikgkB Bkb oDBhfse eko'pkoh ;KM/dkoh ehsh j?.
F dh shih ;G s'I tZvh Nq?eNo fBowksk ezgBh
;'Bkfbek fJzNoB?FBb Nq?eNo} fbfwN/v ftek; dh
okj s/ ekch s/ih Bkb nZr/ tX ojh j?. 20 n?uHghH
s'I b? e/ 110 n?uHghH se dh Fq/Dh ftu N?eBkb'ih d/ fbjki
Bkb Nq?eNoK dh T[sfeqFN o/Ii g/F eoB tkbh ezgBh xo/b{ ns/
nzso-okFNoh pkikoK ftu tZvh gZXo s/ ft;sko :'iBktK Bkb
nrqDh N?qeNo poKv pBkT[D tkb nrKjtX{ j?. pkikoh
fjZ;/dkoh ftu 50% d/ tkX/ Bkb ezgBh B/ fgSb/ 4 ;kb d/
d”okB Gkosh Nq?eNo pkiko ftu nkgDh fjZ;/dkoh tXke/ 12
ch;dh eoB ftu ;cb ojh j?. y/sh dk T[sgkdB tXkT[D ns/
fe;kBK ~ FeshFkbh pBkT[D dh Gkos dh e'fFF ftu
;'Bkfbek nkJhNhn?b dh G{fwek pj[s wjZstg{oB j?. ezgBh
jfonkDk ns/ fjwkub gqd/F ftu T[go dh gZXo s/ ezw eo ojh
j? id'I fe izw{-eFwho, gzikp, SZsh;rV, gZSwh pzrkb,
wjkokFNo, Mkoyzv, n;w, r[ioks, oki;EkB ns/ T[Vh;k ftu
T[gobh pqKv ftu'I fJe j?. fJ;d/ T[sgkd 100 s'I th finkdk
d/FK ftu fteoh bJh T[gbpX jB ns/ xo/b{ ns/ nzso-
d/
53n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD 2016wJh
www.krishijagran.com
os ftu th finkdkso iB;zfynk fijVh dZyDh sNh y/so ns/ T[go- g{ot-T[so gqd/FK ftu ofjzdh j?, T[jBK dk w[Zy G'iB uktb jh j?. fi; ftu T[Vh;k, gZSwh pzrkb, fpjko, T[sogqd/F, sfwbBkv{, e/ob, nKXo gqd/F ns/ eoBkNe gqw[Zy jB. Gkt/I T[sogqd/F ftu uktb dh n”;s T[gi ftu tkXk j' fojk j? M'B/ dk g”dk fJe xZN ;w/I tkbk g”dk j?. oph ftu M'B/ dh T[gi yohc dh s[bBk ftu finkdk j[zdh j? fijVh dZyDh Gkos ftu bJh iKdh j?. M'B/ ftu 7-8% gq'NhB gkJh iKdh j?.
iwhB dh u'DL
nkw s”o s/ d'wN Bkb Goh d'wN fueBh fwZNh ftu M'Bk T[rkfJnk ik ;edk j?. T{;ohbh iwhB ftu th fJ; dh y/sh ;zGt j?.
phi F'XBL
phi gkT[D s'I gfjbK phi F'XB io{o eo bU. 25 feHrqkH phi bJh 19 rqkw n?wHJhHn?wH;h (6%) iK 38 rqkw n?wHJhHn?wH;hH (3%) ns/ 4
rqkw ;Nq?gN';kfJebhB iK 40 rqkw gbKN'wkfJf;B ~ 45 bhNo gkDh ftu oks Go fGr' fdU. d{i/ fdB SK ftu ;[ek e/ Bo;oh gkU. i/ ihtkD{ M[b;k dh ;wZf;nk T[; y/so ftu BjhI j? sK phi ~ 3 rqkw Ehow iK 2 rqkw ekop/Bvkfiw gqsh feb' phi dh do Bkb T[gukfos eoe/ fpikJh eo'.
Bo;oh dh fsnkohL
fJe j?eN/no y/socb dh o'gkJh bJh wjhB M'B/ dk 30 feHrqkH wZXw M'B/ dk 40 feHrqkH ns/ w'N/ M'B/ dk 50 feHrqk phi g”d fsnko eoB bJh ekch j[zdk j?. T{;o G{wh ftu fJj wksok ;tk r[Dk eo fdZsh ikJ/. fJe j?eN/no Bo;oh s'I brGr 15 j?eN/no y/socb dh o'gkJh j[zdh j?. ;w/I f;o Bo;oh ftu phi gkU ns/ Bo;oh ftu 100 feHrq k H BkJhNq 'iB ns/ 50 feHrqkH ck;c'o; gqsh j?eN/no dh do Bkb gq:'r eo'. fpikJh d/
10-14 fdB pknd fJe ;[oZfyns fSVekn sBkS/de ns/ M'Iek o'r s'I pukn bJh eo'.
f;ZXh fpikJhL
w?dkBh y/soK ftu f;ZXh fpikJh dh dFk ftu 90 s'I 110 fdB ftu gZeD tkbhnK gqikshnK ~ u[BDk ukjhdk j?. fpikJh wZX i{B s'I i[bkJh d/ gfjb/ jcs/ se ysw eo d/Dh ukjhdh j?.
i/ b/t bke/ M'B/ dh fpikJh eoBh j't/ sK 100 s'I 110 feHrqkH ftu gqsh j?H do Bkb gq:'r eo'. phi ~ 24 xzN/ gkDh ftu fGT[I e/ 36-48
M'B/ dh finkdk T[gi bJh c;b dk wjZst
Gk
M'B/ dk T[sgkdB
54 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD 2016wJh
xzN/ se Y/o pDk e/ oZyDk ukjhdk j?. fi; Bkb phi dk nze[oD F[o{ j' ikJ/. fJ; nze[fos phi ~ y/s ftu b/t bke/ 2 ;?HwhH yV/ gkDh ftu fSVetK phfink ikDk ukjhdk j?.
T[otoe gqpzXL
T[otoeK dk gq:'r j/m fby/ Yzr Bkb ehsk ikJ/-
(T) f;zfus dFk (1) ibdh tkbhnK gqikshnK bJh- 100-5—50 feHrqkH BHckHg'H gqsh j?H fdU. nZXk N+ g{oh P+ g{oh K o'gkJh s'I gfjbK ns/ pkeh N dh nZXh N (wsbp e[b dh fJe u”EkJh) feZb/ c[ZNd/ ;w/I, pkeh (wsbp e[b dh fJe u”EkJh) pkfbnK pBD t/b/ gq:'r eo'.
(2) wZXw s'I d/o Bkb gZeD tkbhnK fe;wK ftu 120-60-30 feHrqkH N,P,K gqsh j?eN/no fdU.
(3) d/;h fe;wK ftu 60-30-30 (NPK) sZs gqsh j?eN/no fdZs/ ikD.
(4) ;[rzfXs (p”Bh) M'B/ ftu 90- 120L 60L 60 sZs bVhtko fdU. nfijh G{wh ftu o'gkJh d/ ;w/I g'NkF dh nZXh wksok dk gq:'r eoBk ukjhdk j? ns/ pkeh nZXh wksok ~ d' tko
BkJhNq'iB d/ Bkb Nkg vq?f;zr eoBk ukjhdk j?. i/ fe;/ ekoB eoe/ fJj ;zGt Bk j't/ sK nfij/ y/soK ftu :{ohnk d/ 3-4 gqshFs x'b dk fSVekn d' tko feZb/ fBebd/ ;w/I ns/ pkb fBebD dh F[o{nksh nt;Ek s/ eoBk bkGdkfJe j't/rk.
yogstko ezNo'bL
M'B/ d/ yogstko BFN eoB bJh y[ogh iK g?vhthvo dk gq:'r eo'. fJj ezw yogstko BkFe o;kfJDK d[nkok th ehsk ik ;edk j?. u”Vh gZsh tkb/ yogstko d/ ezNo'b bJh 2,4-vh (;'vhnw ;kbN 80%) dk 625 rqkw gqsh j?eN/no dh do Bkb gq:'r ehsk ik ;edk j?. fJ; gq:'r M'B/ dh o'gkJh d/ fJe jcs/ pknd ns/ f;Zih fpikJh d/ 20 fdB pknd eoBk ukjhdk j?. o'gkJh tkb/ M'B/ ftu xkj iksh ns/ u”Vh gZsh tkb/ yogstkoK d / e zNo 'b bJh fpT{Nkeb'o (50 E.C.) 3 s'I 4 bhNo iK fpT{Nkeb'o (5% ro?fBT{b) 30 s'I 40 feHrqkH gqsh j?eN/no iK p?IfEUekop (10% ro?fBT{b) 15 eHrqkH iK p?IEhnkekop (50 EC) 3 bhH iK g?Ivh-w?EkfbB (30 JhH;hH) 3H3 bhNo iK n?Bhb'ck; (30 JhH;hH) 1H65 bhNo gqsh j?eN/no dk o'gkJh d/ fszB-uko fdB d/ nzdo
gq:'r eoBk ukjhdk j?. fpT{Nkeb'o dk gq:'r 3-4 ;?HwhH gkDh ftu ehsk ikJ/ ns/ p?IEhnkekop dk gq:'r tfXnk Bwh dh ;fEsh ftu jh eoBk T[fus j't/rk.
c;b ;[oZfynkL
1H ihtkD{ M[b;kL- fJ; ftu gZshnK B[ehbhnK iK feBko/ s'I fJedw ;[ZeD brdhnK jB. ;[Ze/ j'J/ feBko/ nfB:fws ns/ N/Y/ w/V/ j[zd/ jB. fJ; d/ fJbki bJh phiD s'I gfjbK phi T[guko eo b?Dk ukjhdk j? ns/ o'r d/ bZSD B}o nkT[IfdnK jh fiE'I se ;zGt j't/ y/s dk gkDh eZYe/ 15 rqkw ;Nq?gN';kfJebhB iK 75 rqkw n?rohwkfJ;hB iK 150 rqkw gbKN'wkfJ;hB ~ io{oh b'VhId/ gkDh ftu x'b e/ gqsh j/eN/no d' s'I fszB fSVekn eoB/ ukjhd/ jB ns/ o'r d/ bZSD fdykJh d/D s/ BkfJNq'iB dh Nkg vq?f;zr i/ pkeh j? sK T[;~ o'e d/Dk ukjhdk j?.
2H M'IekL- gZshnK s/ nZy dh Feb d/ XZp/ pDd/ jB fijV/ ;tkj d/ ozr d/ ns/ feBkfonK s'I r{V/ eEZJh ozr d/ j[zd/ jB. fJ;d/ fJbktk pkbhnK, vzYb, c[b, NfjDhnK ns/ rzYK s/ ekb/ g{o/ XZp/ pDd/ jB. T[guko bJh phiD s'I gfjbK phiK ~ 3 rqkw Ehow iK 2 rqkw ekop/Bvkfiw fJe feHrqkH iK fEow 2 feHrqkH dk gqsh j?eN/no dh do Bkb 2-3 fSVekn 10-12
www.krishijagran.comM'B/ dk T[sgkdB
55n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD 2016wJh
www.krishijagran.com
fdB d/ nzsokb s/ eo'.
3H y?ok o'rL- fJj o'r i;s/ dh ewh eoe/ j[zdk j?. fJ; ftu gZshnK ghbhnK g? iKdhnK jB fi; s/ pknd ftu eZEJh ozr d/ XZp/ g? iKd/ jB. T[guko bJh c;b s/ 5 feHrqkH fize ;bc/N ~ (20 feHrqkH :{ohnk iK 2H5 feHrqkH p[M/ j'J/ u{B/ d/) 1000 bhNo gkDh Bkb fwbke/ gqsh j?eN/no fSVekn eoBk ukjhdk j?.
4H gZsh bg/NeL- fJ; ehV/ dh ;z[vh gZfsnK ~ bg/Ne/ nzdo jh nzdo yk iKdh j?. fJ;d/ gqe'g Bkb gqekF ;z;b/FD gqGkfts j[zdk j? ns/ T[gi ftu ewh j' iKdh j?. i/ y/s s'I 10% B[e;kB iK 2-3 gZshnK gqsh fjb B[e;kB j' ikD sK ehNBkFh dk gq:'r eo'. fJ;dh o'eEkw bJh fJzv';bckB (35JhH;hH) iK feT{Bkck; (25 Jh;h) dk 1H25 bhH gqsh j?eN/no dh do Bkb fSVekn eo'.
5H M'B/ dh rzXhL- fJ; ehV/ d/ pZu/
ns/ tZv/ d't/I jh pkbhnK ftu'I o; u{; b?Id/ jB ns/ T[jBK ftu dkDk BjhI g?Idk. y/s ftu B[e;kB j'JhnK pkbhnK fuZNhnK B}o nkT[IdhnK jB. fJ;d/ fJbki bJh w?bkfEnkB ( 5% u{oD) 25 s'I 30 feHrqkH iK fbzv/B (1H3 gqshFs X{b) 20 s'I 25 feb'rqkw j?eN/no dh do Bkb pkbhnK ftu c[Zb nkT[D d/ ;w/I jh Fkw ~ jtk pzd j'D s/ eoBk ukjhdk j?. gZshnK s/ fwZNh finkdk BjhI g?Dh ukjhdh BjhI sK M[b;D dk vo ofjzdk j?.
6H M'B/ dh pkb eZND tkbk ehVk (;?fBe ehN)L- fJ; ehV/ dhnK ;[zvhnK fdB ftu iwhB d/ e'b M'B/ d/ eZfbnK ftu b[ehnK ofjzdhnK jB ns/ oks ~ T[s/ uVe/ pkbhnK ~ eZN fdzdhnK jB. fJ;d/ fJbki bJh ehNBkFeK dk gq:'r Fkw ~ jh eoBk ukjhdk j?. eb'o'gkfJohck; (20 JhH;hH) 1H5 bhNo iK feT{Bkbck; (25 JhH;hH) 1H5 bhNo iK
fJzv';bckB (35 JhH;hH0 1H5 bhNo iK vkfJeb'otk; (76 JhH;hH) 500 fwbhbhNo gqsh j?eN/no gq:'r eo'.
M'B / ftu J/ehfe qs ehNBkFh gqpzXL ehfVnK dh o'eEkw ne;o o;kfJDK Bkb ehsh iKdh j? fi; Bkb ehsh iKdh j? fi; Bkb n?BtkfJow?IN gqd{fFs j'fJnk j? ns/ eJh ehfVnK dh o;kfJDK d/ gqsh gqsho'Xsk g?dk j' u[eh j?. :zfsqe ftfXnK th ehN ezNo'b ftu ezw ftu fbnKdhnK iKdhnK jB. fJ;d/ fJbktk j[D i?fte ftfXnK th gq:'r j' ojhnK jB.
gqGkth J/ehfeqs ehN ezNo'b d/ w[Zy uoDL
1H finkdk T[gi d/D tkbhnK ns/ ehN gqsho'Xh fe;wK ~ ngDke/.
2H fe;/ yk; y/so ftu fJeZm/ Bo;oh T[rk e/ ehfVnK dk ezNo'b.
3H g”dFkbk T[guko Bkb ehN ofjs ns/ ;t;E Bt'dfGd.
4H o'gkJh s'I gfjbK g”fdnK dhnK iVK ~ ehNBkFh x'b ftu v[p'e/ T [ g u k f o s e o B B k b ehNBkFhnK d/ gq:'r ftu ewh.
5H c;b s/ ehfVnK d/ jwb/ dk fBohyD eoB d/ pknd jh io{os nB[;ko ehNBkFh dk gq:'r eo'.
1 12 420 40 380 2 24 840 140 700 3 36 1260 260 1000 5 60 2100 600 150010 120 4200 1700 2500 15 180 6300 3300 3000
vkH wB'i e[wko, vkH n?;He/H towk
Fqh irtho f;zx ns/ vkH vhHe/H Fqhtk;st
feqFh ftfrnkB e/Ido, pbokwg[o
M'B/ dk T[sgkdB
www.krishijagran.com
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD 2016wJh56
gqsh:'rh BjhI ;fj:'rh wzBdk jKL r[gskibdh jh fwbDr/ d/F Go d/ fe;kBK ~
nzpo d/ T[sgkd
ezgBh dh F[o{nks fejV/ T[d/F Bkb ns/
ed'I j'Jh<
fe;kBK dh ;/tk dk Gkt
pugB s'I jh fojk j?. w?I t/ydk ;h fe
c;bK ftu ehfVnK dh tiQk Bkb c;bK
g{oh soQK spkj j' iKdhnK jB. fdB oks
dh w/jBs d/ pknd th fe;kBK ~ bkG
sK d{o bkrs th B;hp BjhI j' gkT[Idh
;h. fJ; bJh c;bK ~ ehfVnK s'I w[es
eoe/ fe;kBK ~ bkG dtkT[D d/ T[d/F
Bkb n;hI 2008 ftu e/tb gzi
ehNBkFe T[sgkdK Bkb ezgBh dh
F[o{nks ehsh ;h. seBheh o{g Bkb
T[sgkd pBkT[D d/ Bkb Bkb fe;kBK dh
th ekch b'efgqnsk fwbh. ;w/I d/ Bkb
pdbkn ns/ fe;kBK dh io{os ~ fXnkB
ftu oZye/ T[sgkd pDkT[Id/ ofjD Bkb
nZi ;kv/ e'b 133 T[sgkd jB fijBK s'I
fe;kB Gog{o ckfJdk u[e ;ed/ jB.
eh s[jkv/ ;ko/ T[sgkd fe;kBK dh e;”Nh
s/ yo/ T[so oj/ jB<
;kvk T[sgkd fi; T[d/F Bkb
pDkfJnk iKdk j? T[; ftu gZek yok
T[sodk j?. feT[Ife v{zxh fo;ou eoB d/
pknd T[sgkd pDkT[Id/ jK, p; T[;dk
;jh T[g:'r ehsk ikDk ukjhdk j?. ;kvk
fe;kB GoktK ~ nB[o'X j? fe T[sgkdK
dk ;jh Yzr Bkb T[g:'r eo', fBFfus
s”o s/ bkG fwb/rk.
ezgBh ns/ fe;kB d/ ftu whvhnk ~ eh
;wMd/ j'<
d/y', nZi d/ d”o ftu whvhnk
dk wjZst Bekfonk BjhI ik ;edk
feT[Ife rZb ezgBh ns/ fe;kB dh j? sK
fJjBK d/ ftu ;/s{ dk ezw eoB tkbk sK
whvhnk jh j?. finkdkso fe;kBK ~
T[sgkdK dh ikDekoh whvhnk d/ ifoJ/ jh
fwbdh j?. go nZi th ;kv/ e[M fe;kB
Gok nfij/ jB fijVh whvhnk dh gj[zu
s'I d{o jB. T[j f;oc d[ekBdkoK s'I jh
c;b dh ;wZf;nk dZ; e/ dtkJhnK b?
iKd/ jB. eJh tko nfijk th jz[dk j? fe
rbs dtkJhnK d/ gq:'r Bkb fe;kBK ~
bkG BjhI fwb gkT[Idk.
s[;hI nkgD/ T[sgkdK ~ ;G s'I T[sw
pDkT[D bJh eh gSkD d/Dk ukj[zd/ j'<
n;hI nkgD/ T[sgkdK ~ gqGkth
pBkT[D ftu i[N/ ofjzd/ jK fi; Bkb fe
fe;kBK ~ g{ok bkG gqkgs j't/. fe;kB
nkgD/ nkg d[ekBdko s'I nzpo d/ T[sgkd
dh wzr eo/. fe;/ th T[sgkd dk ;G s'I
tfXnk chvp?e fe;kB jh d/ ;ed/ jB.
n;hI fe;kBK dhnK fFekfJsK ns/ ;[MktK
dk ;tkrs eod/ jK.
fjbjkT[IdhnK c;bK t/y e/ fe;kBK ~ fdb ftu th y[FhnK dhnK
bfjoK T[mD brdhnK jB go y[Fjkbh ftu T[; ;w/I d[Zy d/ pZdb
Sk iKd/ jB id'I ehfVnK d/ gqe'g Bkb xZN ;w/I ftu t/yd/ jh t/yd/ c;bK
u”gN j'D dh erko s/ nk iKdhnK jB. toswkB ftu nB/e ezgBhnK
d[nkok ehNBkFe dtkJhnK pBkT[D Bkb c;bK ftu ekch jd se
ehfVnK s'I okjs fwbh ojh j?. fJzM jh nzpo eokg ;kfJz; gqkJht/N
fbfwN/v ezgBh d/ vkfJo?eNo i' fe nkgDh w/jBs, brB ns/
ftjko Bkb ezgBh ~ fFyo s/ gjz[uk e/ ;wki ftu fJe nbr g?m
pDk u[e/ jB T[jBK bJh fJj rZb fJE/ ;Zu ;kfps j[zdh B}o nk
ojh j? fe fijBK d/ fJokd/ B/e j[zd/ jB, T[jBK d/ d';s nB/e j[zd/
jB. n;hI rZb eo oj/ jK nzpo eokg ;kfJz; d/ n?wvh ;zi/ r[gsk ih
dh fijV/ nkgD/ r[DtZsk:[es T[sgkdK ekoD jh uko okiK d/ fe;kBK
ftu gSkD d/ w'jski BjhI jB. e/tb nZm ;kb gfjbK 2008 ftu fe;kBK
d/ ftek; ~ fXnkB ftu oZye/ gzi ehNBkFe T[sgkdK d/ Bkb ezgBh dk pkiko ftu
gfjbk edw ;h, go brksko e'fFF ftu bZr/ ofjD ekoD jh nZi nzpo ezgBh dh fe;kB ;wki ftu Sth ;kc j?. nZi
ezgBh d/ 133 T[sgkd jB. fijBK ~ fe;kBK dh yk;h b'efgqnsk gqkgs j?. r[gsk ih dk efjDk j? fe T[sgkdK d/ ;jh
T[g:'r eoB Bkb c;bK s'I g{ok bkG fBFfus j?. fJe w[bkeks d”okB tkoskbkg d/ e[M nzF-
b
fJzNoftT{
www.krishijagran.com
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD 2016wJh 57
eh s[;hI fe;kBK ~ dtkJhnK d/ gq:'r dk
sohek d;Zd/ j'<
jK. fiE'I se ;kvh e'fFF j? n;hI fe;kBK
~ dtkJhnK d/ gq:'r dk sohek dZ;D dh
g{oh e'fFF eod/ jK. Bkb jh ;kvk
j?bgbkfJB Bzpo j? fi; ftu fe;kB c'B
eoe/ g[ZS ;ed/ jB, n;hI T[jBK ~ g{oh
ikDekoh fdzd/ jK. ;kv/ vhbo th fe;kBK
~ gq:'r dZ;D dh g{oh e'fFF eod/ jB.
pkiko ftu fejV/ gqsh:'rhnK s'I s[jk~
vo j?<
n;hI pkiko ftu fe;/ ~
nkgDk gqsh:'rh BjhI wzBd/ ;r'I ;G ;kv/
;fj:'rh jB. j'o th ezgBhnK fe;kBK d/
fjs ftu ezw eo ojhnK jB ns/ n;hI
th nkgD/ T[sgkdK ~ finkdk T[sw
pBkT[D dh e'fFF ftu bZr/ ofjzd/ jK.
2008 s'I nZi se fe;kBK ftu i'
b'efgqnsk fwbh T[; s'I ;gFN j? fe ;kv/
T[sgkd T[sw jB.
eh s[;hI gzihnB gqfeqnk s'I ;zs[FN j'<
jK, fJ; ftu e'Jh Fe BjhI, ezgBh d/
F[o{nksh ;w/I 2008 ftu gzihnB d/ ezw
ftu brGr d' ;kb bZr/ ;B. T[; ;w/I
5 T[sgkdK Bkb F[o{nks j'Jh ;h go j[D
gzihnB dh e'Jh ;wZf;nk BjhI j?.
;c/d wZyh bJh eh eo oj/ j'<
phNh ekNB ftu d' uko ;kb
ftu fJ;dk nN?e j' iKdk j?, fJ;dk
ekoB ;hv iK w”;w j' ;edk j? feT[Ife
d/;h ekNB ftu fJ;dk gqGkt BjhI fgnk
;h. go fJ;d/ pko/ ftu w?~ finkdk
ikDekoh BjhI j?. fJ; s/ jkb/ ftuko
ehsk ik fojk j?.
fe;kBK bJh ;zd/F<
fe;kB GoktK ~ w/ok nB[o'X
j? fe fijV/ th T[sgkd yohdD T[jBK
dh ikDekoh io{o b?D Bkb jh ;jh
sohe/ Bkb gq:'r eoB.
gq;s[sh- wBhF u”jkB;ztkddkskfeqFh ikroDBthI fdZbhw'pkfJbL 9891335460Jhw/bL [email protected]
fJzNoftT{
120 fdB pknd, wksok 12-13 feHrqkH gqsh J/eV d/ fj;kp Bkb eoBk ukjhdk j?. rzB/ d/ u'NhG/de bJh ;G s'I p/jso ns/ Go';/:'r ehNBkFe fcT{okvkB jh j? feT[Ife fJ; T[sgkd ftu fJj r[D j? fe id'I fJ;dk fJ;s/wkb iVK ftu fSN? d[nkok ehsk iKdk j? sK fJj iVK d[nkok nt;'fFs j'e/ u'Nh se c?b iKdk j? ns/ u'Nh G/de ehfVnK ~ ;cbskg{ote ezNo'b eodk j?.
jkb jh ftu n?cHn?wH;h B/ T[so gqd/F ftu @rzB/ dh ikB, fcT{okvkB# w[fjzw ubkJh j? fi;dk T[d/F fe;kBK ~ fcT{okvkB d/ gqsh ikro[e eoBk j? sK fe fe;kB nkgD/ rzB/ dh c;b ftu xZN s'I xZN fJe tko fcT{okvkB dk fJ;s/wkb io{o eoB fi; Bkb rzB/ dh r[DtZsk ns/ T[sgkdB ftu tkXk j' ;e/. fJ; w[fjzw d/ nzsors ;ko/ n?cHn?wH;h eowukoh, uhBh fwZbK d/ fe;kB ;jkfJeK d/ Bkb fgzv fgzv ik e/ rzB/ ns/ fcT{okvkB Bkb ;zpzfXs ikDekoh gqdkB eo oj/ jB.
n?cHn?wH;h d/ eowukoh fgzvK ftu fcT{okvkB dk gquko eod/ j'J/ fJ; w[fjzw ftu n?cHn?wH;h ezgBh d/ ;hBhno gqshfBXh Fqh ni/ gtko, ;'Bb f;zx ns/ ;who ;b{ik dk :'rdkB ;bkj[D :'r j? fijBK B/ eJh uhBh fwZbK dk d”ok ehsk ns/ T[jBK ~ fcT{okvkB fe;kBK d[nkok fJ;s/wkb eokJ/ ikD bJh ;fjws ehsk fi; Bkb gqsh J/eV rzB/ dh g?dktko ftu tkXk j' ;e/ ns/ fe;kB j'o finkdk bkG gqkgs eo ;eD.
xUus dh tku] ¶+;wjkMkurzB/ dh ikB-fcT{okvkB B/ dh rZb nkT[Id/ jh ;kv/ wB ftu fcT{okvkB BK nkT[Idk j? fijVk eJh dFeK s'I ikfDnk gSkfDnk fJe Go';/:'r T[sgkd j? ns/ Bkb jh d[fBnk ftu ;G s'I finkdk fteD tkbk dkD/dko ehNBkFe_fBw'N'v BkFe j?. n?cHn?wH;h ezgBh d/ nB[;ko fcT{okvkB e/tb fJeZbk nfijk T[sgkd j? fijVk ehfVnK dh 300 s'I finkdk gqikshnK d/ fto[ZX c;bK ~ ;[oZfynk gqdkB eodk j?. fJ; T[sgkd dh r[DtZsk ns/ b'efgqnsk ~ t/yd/ j'J/ T[so gqd/F dhnK brGr ;kohnK uhBh fwZbK d[nkok fcT{okvkB dh wzr nkT[Idh j? fi;~ uhBh fwZb nkgD/ rzB/ d/ fe;kBK ~ gq:'r eoB bJh tzvdh j? sKfe rzB/ ~ sBkG/de, u'NhG/de ns/ j'o ehfVnK s'I pukfJnk ik ;e/.
Fqh ni/ gtko fcT{okvkB d/ pko/ ftu fe;kBK ~ ;wMkT[Id/ j'J/ d;d/ jB fe fJj e/tb rzB/ ~ ;[zvhnK ns/ j'o ehfVnK s'I jh BjhI pukT[Idk ;r'I rzB/ d/ eZfbnK dh ;zfynk th tXkT[Idk j? fi; Bkb gqsh J/eV g?dktko ftu tkXk j[zdk j?. fcT{okvkB dk rzB/ ftu fJ;s/wkb 3 tko, fpikJh d/ ;w/I, 45 s'I 60 fdB pknd ns/
rz
58 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD 2016wJh
www.krishijagran.comykDk^yIkBk
gow fxU-gBho Bkb pBkU gkoNh ;B?e;
jo tko dh soQK fJ; tko th gow fxU ns/ gow gBho Bkb
pDkU gkoNh ;B?e; ns/ gkU skohcK d/ g[Zb.
uh}h ekZoB fNZeh
;wZrohL
eZuh SZbh d/ dkD/ fJe eg, nZXh ebh
bj;[D, fJe tZvk uwZu ndoe g/;N, nZXh
joh fwou, nZXk eZg T[pb/ nkb{, fJe tZvk
uwZu jok eZfNnk XfBnk, uh} fszB tZv/ uwZu,
Bwe ;tkd nB[;ko, sbD bJh gow fxU,
nZXk eg po?v eozp.
ftXhL
eZuh SZbh d/ dkD/, bj;[D, joh
fwou, ndoe, Bwe gk e/ gh; bU. fJ;
ftu T[pb/ nkb{, XfBnk gZsh ns/ uh} gk e/
uzrh soQK w?F eo'. fNZeh dk ;kfJ} d/ e/
po?v eozp ftu bg/N e/ gow fxU ftu vhg
cokJh eoe/ uNBh Bkb go';'.
gkoNh e?Ifvb;
;wZrohL
gow gBho d/ 10 gh; (e?Ivb F/g ftu eZN/ j'J/),
gow fxU sbD bJh, fJe eg po?v eozp;,
ekoBcb'o nZXk eg, Bwe ;tkd nB[;ko, ekbh fwou,
ndoe, joh fwou, bj;[D dk g/;N ;tkd nB[;ko.
ftXhL
;G s'I gfjbK gow gBho ~ e?Ivb F/g d/ N[efVnK
ftu eZN bU. j[D ekoBcb'o ~ E'V/ fij/ gkDh ftu
uzrh soQK x'b'. j[D T[; ftu joh fwou, bj;[D dk
g/;N, Bwe ns/ ekbh fwou gk e/ uzrh soQK fwbkU.
fJ;d/ pknd gow gBho ~ fJ; ftu fvg eod/ ikU
ns/ eozp; ftu bg/N fdU. j[D gow fxU ftu vhg
cokJh eo' ns/ fJ;~ row row ;ot eoe/ gkoNh dk
nkBzd bU.
www.krishijagran.com
Pt Umesh Chandra Pantwww. pavitrajyotish.com
e?fono ns/ tgkoL i{B wjhB/ ftu T[sgkdB, ;/b, seBheh, gqpzXB ftu wjkos jkf;b oj/rh.
gq/w ns/ ;zpzXL i{B wjhB/ ftu gq/w ns/ ;zpzXK d/ fbjki Bkb nB[e{b Bshi/ d/D tkbk oj/rk.
ftZsh ;fEshL gfjbK d/ w[ekpb/ finkdk gZeh oj/rh go youk th finkdk oj/rk.
;/jsL s[jkvh ;'uh j'Jh o{NhB dh o[uh Ui ns/ s/i ~ ft;Ekfos eoB tkbh oj/rh.
T[gknL rzrk fij/ shoEK d/ ib Bkb fJFBkB eoBk ukjhdk j?.
e?fono ns/ tgkoL i{B wjhB/ ftu tgkfoe ns/
ekofwe ;zpzXK ftu gqrsh d/ :'r ofjDr/.gq/w ns/ ;zpzXL fJ; wjhB/ d/ F[o{nksh fdBK ftu
ihtB ;kEh d/ ftu ukjs ns/ Bidheh oj/rh.ftZsh ;fEshL fgSb/ fdBK s'I ub ojh g?;/ dh
ewh ysw j'D d/ ;ze/s d/D tkbk oj/rk.;/jsL fJ; wjhB/ ;/js ~ ;ztkoD ftu ekw:kph
gqkgs j'D d/ nk;ko ofjDr/.
T[gknL shoE d/ ib ftu jbdh fwbk e/
fJFBkB eo'.
e?fono ns/ tgkoL i{B wjhB/ ftu s[jkvhnK tgkfoe e'fFFK ~ T[sw Fq/Dh dh ;cbsk oj/rh.gq/w ns/ ;zpzXL fJ; wjhB/ T[whdK s'I finkdk ukjs oj/rh. pFos/ eN[ FpdK d/ gq:'r s'I pu'.ftZsh ;fEshL fJ; wjhB/ d/ F[o{nksh d”o s'I jh gfjb/ d/ w[ekpb/ finkdk soZeh oj/rh.;/jsL fJ; wjhB/ fBo'rsk tZb tX'r/. o'r gqsho'Xh skesK ftef;s j'DrhnK.T[gknL jo/ okw, jo/ feqFB wzso dk ikg FoXk g{ote eo'.
e?fono ns/ tgkoL i{B wjhB/ ftu o[}rko d/ w”fenK bJh g'ihfNt BshfinK d/ nk;ko ofjDr/.gq/w ns/ ;zpzXL fJ; wjhB/ gq/w ;zpzXK ftu wX[osk dh pjko oj/rh. eN[ FpdK d/ gq:'r s'I pu'. ftZsh ;fEsh F[o{nksh d”o s'I jh BkG tkbh ns/ nkwdBh ~ tXkT[D tkbh j't/rh.;/jsL ;/js ftu szdo[;sh tXkT[D ftu ekw:kph oj/rh. go ;Xh j'fJnk o[NhB ng/efFs oj/rk.T[gknL wzfdo dh ;[zdosk tXkT[D ftu ;fj:'r ns/ nk; gk; dh ;ckJh eoBh ukjhdh j?.
e?fono ns/ tgkoL i{B wjhB/ ftu fcbw, gqpzXB, ;kfjs, fufes;k d/ y/soK ftu geV oj/rh.gq/w ns/ ;zpzXL i{B wjhB/ d/ wkwfbnK ftu finkdk nB[e{b Bshi/ d/D tkbk oj/rk.ftZsh ;fEshL fes'I Bk fes'I g{zih bkG fwb/rk. T[Xko fdZsh rJh g{zih fwbD d/ :'r ofjDr/.;/jsL fJ; wjhB/ ftu ;/js ~ ;pb pBkT[D ns/ ;ztkoD d/ eJh F[G w”e/ nkT[Dr/.T[gknL pZfunK ~ fwZmhnK o/tVhnK dk gq;kd tzv' ns/ T[g:'rh f;Zfyne ;wZroh dk dkB fdU.
e?fono ns/ tgkoL i{B wjhB/ ftu ekofwe ns/
tgkfoe ;/tktK ftu soZeh oj/rh.
gq/w ns/ ;zpzXL gq/w ;zpzXK d/ fbjki Bkb fJ;
wjhB/ d/ F[o{nksh d”o s'I jh gqrkVsk oj/rh.
ftZsh ;fEshL fJ; wjhB/ d/ wZX ns/ nzfsw fjZ;/
ftu nB{mh ekw:kph d/ :'r ofjDr/.
;/jsL s[jkvh ;'uh j'Jh o{NhB dh o[uh ;/js ~
;ztkoB tkbh ns/ ;c[osh d/D tkbh oj/rh.
T[gknL coh ;kc gkDh dk dkB ;G d/ gq:'r
bJh eo'.
e?fono ns/ tgkoL i{B wjhBk e?fono ns/ tgko d/ wkwfbnK ftu d/F-ftd/F ftu soZeh oj/rh.gq/w ns/ ;zpzXL fJ; wjhB/ fBZih ;zpzXK ftu nB[e{bsk dk eqw fSV ;edk j?.ftZsh ;fEshL fJ; wjhB/ gfjbK d/ w[ekpb/ finkdk ftZsh bkG j'D d/ nk;ko jB.;/jsL i{B wjhB/ ftu ;/js dk fynkb oZyD ftu FkBdko ;cbsk gqkgs j'D d/ ;ze/s ofjDr/.T[gknL fBtk; ;EkB, d/tkb:, ;e{b, rT{Fkbk, ibnkF/ d/ B//V/ s/V/ ;ckJh oy'.
e?fono ns/ tgkoL i{B wjhB/ ftu gqpzXB, seBhe ns/ o'}rko dhnK e'fFFK ~ ekw:kph fwb/rh.gq/w ns/ ;zpzXL fBZih ;zpzXK ftu edw edw s/ skb w/b d/ ;ze/s ofjDr/.ftZsh ;fEshL ;feqnsk dk bkG oj/rk. :'iBktK d/ ;zukbB ftu XB dh ewh BjhI oj/rh.;/jsL ;/js d/ fbjki Bkb i{B wjhB/ ftu fwb/ i[b/ BshfinK d/ :'r ofjDr/.T[gknL rohp pZfunK ftu f;Zfyne ;wZroh dk dkB eo'.
e?fono ns/ tgkoL ;zpzfXs ;/tktK ftu ;zpzfXs ;/tktK ftu gd-T[BZsh d/ :'r ofjDr/. go fuzsktK j' ;edhnK jB.gq/w ns/ ;zpzXL fJ; wjhB/ fBZih ;zpzXK ftu ng/efFs Bshi/ gqkgs j'D d/ nk;ko jB.ftZsh ;fEshL ub ojh g?;/ dh ewh ysw j'D d/ ;ze/s d/D tkbk oj/rk.;/jsL ;ohoe wip{sh ~ tXkT[D ns/ fpwkoh ~ d{o eoB dh w[fjzw oj/rh.T[gknL ibnkF/, rT{Fkbk, d/tkb/ d/ o;fsnK ~ ;kc eokU iK eo'.
e?fono ns/ tgkoL i{B wjhB/ ftu e?fono ns/
tgko d/ ;zpzXK ftu fe;ws uweD d/ :'r jB.
gq/w ns/ ;zpzXL fJj wjhBk fBZih ;zpzXK ftu
wX[osk ns/ ukjs tXkT[D tkbk oj/rk.
ftZsh ;fEshL i{B wjhBk F[G rqfj r'uo ;zuoD
d/ ekoB ftZsh wkwfbnK ftu bkGgqd oj/rk.
;/jsL szdo[;h ~ tXkT[D ftu wfjsh ekw:kph
d/ :'r ofjDr/ go skwf;e nkjko s'I pu'.
T[gknL coh ns/ F[X gkDh dk fJzsikw wzfdo
ns/ o;s/ ftu eo'.
w/F
eoe
s[bk
ezfBnkLf;zx
GftZycb
wkf;e GftZycbwkf;e GftZycb
i{B 2016i{B 2016
e?fono ns/ tgkoL i{B wjhB/ ftu d/F jh BjhI
;r'I ftd/F ftu th ;/tktK d/D d/ w”e/ ofjDr/.
gq/w ns/ ;zpzXL eJh F[G Bshi/ gqkgs j'D d/ :'r
ofjDr/. nB[e{Pb rZbKpksK fSV ;edhnK jB.
ftZsh ;fEshL bkG ns/ XB d/ ;tkwh ;z:'r ftZsh
T[Bsh d/D tkb/ ofjDr/.
;/jsL i{B wjhB/ ftu ;/js ftu eJh F[G F[G
Bshi/ fwbDr/. szdo[;sh oj/rh.
T[gknL Uw eqK eqhI eq”I ;? G'wkJ/ Bwk dk ikg eo'.
e?fono ns/ tgkoL i{B wjhB/ ftu s[jkvhnK e'fFFK ~ wBukjh ekw:kph fwbD d/ :'r ofjDr/.gq/w ns/ ;zpzXL gq/w ;pzXK ftu fJ; wjhB/ wX[osk oj/rh pFos/ rbs FpdK d/ gq:'r s'I pfunk ikJ/.ftZsh ;fEshL XB dh ewh eoe/ ezw o[eDr/ BjhI. ftZs ;zdoGK ftu soZeh d/ :'r ofjDr/.;/jsL fJ; wjhB/ d/ F[o{nksh d”o s'I jh T[sw Bshi/ gqkgs j'D d/ nk;ko ofjDr/.T[gknL rK ~ jok ukok ns/ 100 rqkw r[V ytkfJnk ikJ/.
tfoF fwE[B
tfoFue XB[
weo e[zG whB
59n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD 2016wJh
;/js www.krishijagran.com
oswkB ftu B”i[nkBK dk fJe spek MVe/ j'J/ tkbK dh ;wZf;nk s'I i{M fojk j? iK fco n;w/I tkbK d/ ;c/d j'D Bkb fi;d/ ekoD eJh tko B”i[nkBK ~ Fofwzdrh wfj;{; eoBh g?Idh j?. i/ s[;hI th e[M nfijhnK ;wZf;nktK s'I go/FkB j' sK xpokT[D dh e'Jh rZb BjhI, e[M xo/b{ T[gkn ngBke/ tkbK ~ ekb/ ;zxD/ ns/ nkeoFe pDk ;ed/ j'.
1H ;c/d fgnki tkbK bJh ;G s'I finkdk bkGekoh j[zdk j?. o'i ;t/o/ fgnki dk o; tkbK ftu bkU ns/ nZX/ xzN/ pknd tkb X' bU. fJ; Bkb tkbK dk MVDk pzd j' ikJ/rk ns/ n;w/I j' ojh tkbK dh ;c/dh o[e ikJ/rh.
2H ekb/ fsb dk ;/tB- o'i ;t/o/ poZF eoB d/ pknd fJe uwZu ekb/ fsb dk ;/tB eo' fJ; Bkb n;w/I tkb ;c/d BjhI j'Dr/ ns/ tkbK ftu uwe nkJ/rh.
3H eZu/ d[ZX Bkb eo' F/ftzr- B”i[nkBK ftu th n;w/I ;c/d pkb ns/ dkVh s'I puDk j? sK eZu/ d[ZX Bkb F/ftzr eo' wsbp F/ftzr eoB s'I gfjbK fJe fwzN se eZu/ d[ZX ~ rZb s/ orV' fco F/ftzr eo' iK fco rkio d/ o; dk T[g:'r eo ;ed/ j'.
D T[j d”o ysw j' frnk id'I g[oF oc n?Iv Nc ~ jh
;[zdosk wzB b?Id/ ;B go j[D pdbd/ gfot/F d/ Bkb g[oF
B”i[nkBK ~ th wfjbktK dh soQK ;z[do fdyD dh ukjs j?.
j[D T[j th ukj[zd/ jB fe T[jBK dh ;feB ;t;E ns/ ;[jDh j't/,
fJ;d/ bJh xo/b{ B[;y/ ;G s'I p/jso jB.
1H p/;B ~ r[Br[B/ gkDh ftu fwbke/ g/;N pDk bU ns/ fJ; Bkb
u/jok X' bU. fco j/m'I T[go tZb Ffjd bk e/ nZX/ xzN/ pknd X' bU.
fJ;~ jcs/ ftu d' tko eo' fJ; Bkb v?v ;feB jN ikJ/rh. Bkb jh
dkr XZfpnK s'I S[Nekok fwb ikJ/rk. fJ; Bkb u/jo/ s/ fByko nkJ/rk
ns/ ;feB th itkB pDh oj/rh.
2H i/ s[jkvh ;feB jkov j? ns/ F/t eoB ftu go/FkBh j[zdh j? sK F/t
eoB s'I gfjbK fBzp{ dk o; ns/ i?b bkU fJ; Bkb s[jkvh F/ftzr
nk;kBh Bkb j' ikJ/rh. e'fFF eo' fe c'w dk xZN jh fJ;s/wkb ehsk
ikJ/ feT[Ife finkdk c'w ;feB bJh B[e;kBdkfJe j[zdk j?.
Mvd/ tkbK s'I S[Nekok dtkT[Dr/ fJj T[gkn
t
g[dhB/ dh ukj ghD Bkb j't/rk s/i fdwkrg[dhB/ dh ukj ghD Bkb j't/rk s/i fdwkr
s[;hI xVh w[Vh fe;/ uhi ~ G[Zb
ikD dh ;wZf;nk s'I ghfVs j' iK
pVh w[Ffeb Bkb :kd eod/ j' sK
s[jkv/ bJh ;G s'I tfXnk dtkJh g[dhB/ dh
ukj j' ;edh j?. feT[Ife g[dhB/ dh ukj
itkBK bJh :kddkFs ~ bzp/ ;w/I bJh ;[Xko
;edh j?. feT[Ife bzdB ftu j'Jh fJe
fo;ou d/ nB[;ko fijV/ b'eK ~ bzp/ ;w/I se
g[dhB/ dh ukj ns/
row gkDh dk ;/tB
eokfJnk frnk T[jBK
dh :kddkFs ns/
J/ekrqsk ftu ekch
;[Xko wfj;{; ehsk
frnk. fJ; bJh i/
s[;hI nkgDh G[ZbD dh
nkds s'I go/FkB j'
ns/ e'Jh T[fus T[gkn BjhI fwb fojk sK
;t/o/ fJe eg g[dhB/ dh ukj s[jk~
:kddkFs ftu okjs dtkJ/rh.
xo p?m/ g[oFK dk th uwe/rk u/jok
j[
60 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD 2016wJh
Xq’veN bKu www.krishijagran.com
g/Nhn?w ibdh bKu eo/rh g/w?IN p?Ie
p?Ifezr dh F[o{nks ehsh ik ;edh j? ns/ e[M FfjoK ftu fJ;dhnK
poKuK th y'bhnK ikDrhnK. jkbKfe g/Nhn?w p?Ie ftu d{ihnK poKuK
dh soQK N/bo ekT{INo BjhI j'Dr/ ns/ ;kohnK poKuK FfjoK d/
j?ve[nkoNo dh soQK ezw eoDrhnK.
j'Ivk dh BthI n?;:{th ehws BR&V,
bZy o[gJ/8.75
os dh w'pkfJb ezgBh g/Nhn?w ibdh jh g/w?IN p?Ie bKu eo ;edh j?. fcbjkb ezgBh Gkosh fo}ot p?Ie ~ gq'g'}b ;”IgD dh fsnkoh ftu j?. r”osbp j? fe g/w?IN p?Ie 1 bZy o[gJ/ d/ fbfwN Bkb b'eK d/ eozN ns/ ;/ftzr nekT{IN y'b ;e/rk. g/Nhn?w d/ ;hJhU fti/ F/yo Fowk d/ w[skfpe, foiot p?Ie ~ nzfsw gqg'}b fdsk ik fojk j?.
T[jBK B/ T[whd iskJh j? fe nr;s s'I g/w?IN
Gk
b jh ftu j'Ivk ezgBh B/ Gkos ftu ekwg?eN n?;:{th onda BR&V bKu ehsh j?. fJ;dh F[o{nksh ehws
8H75 bZy o[gJ/ j? ns/ fJj d' fJziB nkgFB d/ Bkb T[gbpX j't/rh. BR&V ~ j'Ivk dh nw/} ns/ pohU d/ gb/Nckow s/ jh vht?bg ehsk frnk j?. fJj n?;:{th j'Ivk
w'pkfbU Bkb th fwbdh i[bdh j?, jkbKfe fJ;d/ fJzNhfono gqhfwnw jB.
fJ;d/ cozN ftu tZvk eo'w ;b?N rfob fdsk frnk j?. Bkb jh fJ; ftu pb?e gq'i/eNo j?v b?Ig;, ;Novh pzgo ns/ 210 n?wHn?w dk rokT{Iv ebhno?I; fwb/rk. fJ; eko d/ fJzNhfono ftu eJh yk; chuo} jB. fJ; ftu ;NkoN-;Nkg pNB, ;N/nfozr wkT{IfNv ezNo'b, nkN'w?fNe ebkfJw/N ezNo'b, pb{N[E eB?eNhftNh ns/ jkfJN n?vi;N/pb ;hNK fdshnK rJhnK jB. ;[oZfynk bJh fJ; eko d/ ;ko/ t/ohn?IN; ftu v[nb J/nop?r fdZs/ rJ/ jB.
fJ;d/ d' fJziB nkgFB ftu'I 1H5 bhNo g?No'b ns/ 1H5 bhNo vhib Fkfwb jB. fJ; ftu 6 ;ghv nkN'w?fNe ns/ w?B[nb NqK;fwFB fdsk frnk j?. ezgBh dk dkntk j? fe fJ;d/ g?No'b t/ohn?IN w/B[no ftu 15H4 feHwhH gqsh bhNo dh wkJhb/i fwb/rh id'I fe nkN'w?fNe ftu 16 feHwhH gqsh bhNo dh.
jk
n?uHNhH;h B/ bKu ehsk n?w 9 dk BtK to}B
uNh;h B/ gqhwhnw c'B n?uNh;h tB n?w9 dk BtK to}B :kBh n?uNh;h tB n?w9 gqkfJw e?wok nvhFB bKu eo fdsk j?. fJ; c'B ftu 5 fJzu dh c[b n?uvh ;eqhB fdsh rJh j?. fi;ftu fJe f;zrb N'b rBw/Nb ro/n ns/ r'bv ebo Fkfwb j?. 2H2 ihph o/w d/ Bkb fJ; c'B ftu 16 ihph dh fJzNoBb w?woh fdsh rJh j? fi;~ wkJheq'n?;vh ekov d/ ifoJ/ 2 Nhph se tXkfJnk ik ;edk j?. e?wo/ dh rZb eohJ/ sK fJ; c'B ftu ngouo n?c_2H0 ns/ nkgNheb fJw/i ;N?pbkfJi/FB d/ Bkb 13 w/rkfge;b dk nkN'c'e; fono e?wok j? Bkb jh 4 nbNqk fge;b dk cozN e?wok j?. fJj c'B n?IvqkfJv 5H0 bkbhgkg nkgo/fNzr f;;Nw s/ ezw eo/rk.
n?
62 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD 2016wJh
y/b irs www.krishijagran.com
nkJhHghHn?b-9 e'jbh d/ Nkor?N s/ j? ;fuB
i[bkJh ftu nkJ/rh ;kfBnk dh pkfJUrokch
w'oZe' ftu y/v/rh nfdsh nF'e, tkDh eg{o
Jhghn?b ftu ;fuB s/Id[beo dk egskBh foekov ftokN e'jbh d/ Nkor?N s/ j?. id'I T[j g[D/ okfJfizr ;[go ikfJzN; d/ fybkc w?u y/vD T[soDr/ sK T[j foekov ~ nkgD/ BK eoBk ukj[Dr/. ftokN B/ nkJhghn?b-9 ftu 7 w?u y/ve/ 433 oB pDkJ/ jB. i/ T[j fJ; w?u ftu 67 oB pDkT[Id/ jB sK fJ; ;hiB ftu 500 oB g{o/ eo b?Dr/. 67 oB pDkT[Id/ jh ftokN egskB d/ s”o s/ shih tko 500 oB dk nKeVk gko eoDr/. egskB d/ o{g ftu ;G s'I finkdk tko 500 dk nKeVk gko eoB dk fJj foekov j[D se ;fuB ns/ ftokN d/ BK j?. egskB d/ o{g ftu ;fuB B/ 2010 ns/ 2011 ftu w[zpJh fJzvhnB} tb'I y/vd/ j'J/ 500 s'I finkdk oB pDkJ/ ;B. d{i/ gk;/ ftokN B/ 2013 ns/ 2015 ftu 500 s'I finkdk ;e'o pDkfJnk ;h. jkbKfe ftokN B/ 2011 ftu th 500 dk nKeVk S{fjnk ;h, go T[d'I T[j egskB BjhI ;B.
Nko N?fB; fyvkoh ;kfBnk fwo}k nkgD/ ;co s/ nksweEk fby ojh j? fijVh i[bkJh ftu ‘ pkiko ftu nk ikJ/rh. ;{soK d/ nB[;ko ;Nko N?fB; fyvkoh ;kfBnk fwoik wfjbk :[rb ftu d[fBnk dh Bzpo fJe fyvkoh pBD se d/ nkgD/ ;co s/ nksw eEk fby ojh j? fijVh i[bkJh se nkT[D dh ;zGktBk j?. ikDekoh d/ nB[;ko @n?; nr/I;N nkv;# j?fvzr Bkb nksweEk ;kfBnk ns/ T[jBK d/ fgsk fJwokB fwo}k B/ fbyh j?. jkogo e'fbzr; d/ w[Zy ;zgkde ns/ gqekFe th e/ ekofse B/ fejk ;kfBnk dhnK T[gbpXhnK n;kXkoD jB ns/ T[;dh nksweEk th p/jsohB ns/ gq/oe jB. ftzpbvB i{fBno :[rb fyskp fiZs e/ 16 ;kb dh T[wo ftu ;[oyhnK ftu nkJh ;kfBnk :[rb o?fezr ftu Bzpo fJe fyvkoh j?. fi; s/ T[jBK B/ fejk fe w?I T[whd eodh jK fe nrbh ghVh d/ Gkosh N/fB; fyvkohnK bJh fJj feskp ekch T[g:'rh j't/rh. i/ w/oh ejkDh s'I fJe th :[tk gq/fos j' e/ rq?Iv;b/w fiZsdk j? sK w?~ y[Fh j't/rh.
Sb/ ;kb wkoe/u ftu bZbk nkfJuk N{o ;e{b fyskp fiZse/ ;B;Bh c?bkT[D tkbh :[tk Gkosh r'bco nfdsh nF'e fJ; jcs/ d/ nzs se opks ftu bZbk w/fonw r'bc N{oBkw?IN ftu y/v/rh. T[jBK d/ fJbktk tkDh eg{o th fJ; N{oBkw?IN ftu fjZ;k bt/rh fi;~ gq:'ieK B/ ;Zdk fdsk j?. u'N s'I T[poD d/ pknd tkg;h dhnK e'fFFK ftu i[Nh Fowhbk fBe'b/N ~ foiot ;{uh ftu oZfynk frnk j?. fJj nfdsh bJh BthI F[o{nks j't/rh fijBK B/ fgSb/ ;kb J/w?uUo d/ o{g ftu FkBdko gqdoFB ehsk ;h. fJ; 18 ;kbk r'bco d/ o?fezr nzeK Bkb T[jBK dh foU Ubzfge y/vK ftu th ;hN gZeh j?.
nk
;
fg
63n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD 2016wJh
jk}Bhsh www.krishijagran.com
sh dk feZsk bkGekoh Bk ofjDk fe;kBK dhnK nksw-jZfsnktK dk w[Zy ekoD j?. fJj rZb gqekF f;zx pkdb B/ ejh. T[jBK B/ e/Ido ;oeko s'I wzr ehsh j? fe y/sh ~ bkGekoh pBkT[D bJh fJe T[u gZXoh ew/Nh dk rmB eo/ fijVh fe;kBK dh jkbs ftu ;[Xko ns/ feZs/ ~ bkGekoh pBkT[D bJh 2-3 wjhfBnK ftu nkgDh fog'oN ;”Ig/. Bkb jh w[Zywzsoh B/ gqd/F d/ b'eK ~ nkgD/ n;bh fwZso ns/ d[FwD dh gSkD eoB bJh nkgD/ nzdo MKeD bJh fejk. T[jBK B/ eKro; ns/ @nkg# s/ tko eod/ j'J/ fejk fe ;Zsk dh G[Zy fwNkT[D bJh soQK soQK d/ jEezv/ ngBk ojhnK fJjBK
gkoNhnK s'I ;u/s ofjD dh b'V j?. dfonkJh gkDh d/ w[Zd/ s/ eKro; bhvofFg dh wkc Bk eoB tkbh G{fwek ~ G[bkfJnk BjhI ik ;edk. noftzd e/iohtkb dk fdb jfonkDk bJh XVedk j? ns/ t'NK bJh T[j drkpkihnK gzikphnK Bkb eo fojk j? fi;dk ;gFN T[dkjoD gkDh d/ wkwb/ ftu ;[gohw e'oN ftu fdZsk jbfcnk fpnkB j?.
e/Ido rfms eo/ T[u gZXoh ew/NhL pkdb
7 bZy dk x'Nkbk, eh @nkg# s'I ikDr/ pkjo e;Gk u'DK 2014 bVD tkbh :kfwBh r'wo s/ b'eo toeoK B/ fGqFNkuko d/ nko'g bkJ/ jB. tkbzfNno fJepkb f;zx dk efjDk j? fe :kfwBh ns/ fJb?eFB J/izN BthB i?oE B/ u'D gquko ;wZroh d/ M{m/ fpb bk e/ eohp 7 bZy dk x'Nkbk ehsk j?. T[E/ @nkg# okFNoh ekoiekfoDh dh w?Ipo :kfwBh r'wo ns/ fJb?eFB J/izN oj/ BthB i?oE B/ fJjBK nko'gK ~ Bekfonk j?. :kfwBh dk efjDk j? fe nko'gbkT[D tkb/ b'e ;toki nfGnkB d/ toeo jB. i?oE dk efjDk j? fe i/ fJj nko'g ;jh j[zdk jB sK u'D efwFB B/ jh B'fN; b? b?Dk ;h. fJepkb f;zx ns/ T[jBK d/ ;kfEnK dk efjDk j? fe ;zro{o dh ezgBh o'e;h B/ th fJjBK d/ fpbK d/ coih j'D dh rZb wzBh j? id'I fe g[fb; tb'I fcbjkb e'Jh th wkwbk doi BjhI ehsk frnk. T[Xo, nkg B/sk :kfwBh r'wo s/ coih fpZbK d/ nko'g i/ ;jh fBeb/ sK :kfwBh r'wo dh nkw nkdwh gkoNh s'I S[ZNh s?n j?. nfijk ;ze/s nkw nkdwh gkoNh B/ fdzfdnK fejk j? fe gkoNh B/ fJjBK nko'gK dh iKu F[o{ eo fdZsh j?. T[E/ jh d{i/ gk;/ :kfwBh s/ bZr/ fJj rzGho nko'gK d/ ubd/ nkg dhnK fto'Xh
gkoNhnK B/ fJ;~ tZvk w[Zdk pDke/ nkg d/ nZr/ fJj ;tkb yVk eo fdsk j? fe j[D nkw nkdwh gkoNh :kfwBh r'wo s/ ekotkJh eoB s'I feT[I fjufeuk ojh j?.
osh iBsk gkoNh dh gzikp fJekJh s'I fe;kB ;ztkd F[o{ eoe/ fe;kBK d/ jkbks ns/ T[jBK dh ;jkfJsk eoB tkbhnK BhshnK dk gquko ehsk ikJ/rk. gzikp Gkigk d/ x'fFs g?Bb d/ w?IpoK B/ p?me ftu ezw eki dk ykek fsnko ehsk. p?me ftu s?n j'fJnk fe
poBkbk d/ fgzv i'Xg[o-uhwk ftu j'J/ xNBkeqw s'I ;ztkd dh F[o{nks j't/rh. poBkbk ns/ wjbebk d/ 20 gfotkoK Bkb th w[bkeks ehsh ikJ/rh. Gkigk B/ jkbKfe fJ; g'qrokw ~ 9 wJh s'I jh F[o{ eoB dh rZb ejh ;h go j[D fJj 10 wJh s'I jh F[o{ j'fJnk j?. ;{soK B/ dZf;nk fe g?Bb d/ u/now?B ns/ ykdh p'ov d/ u/now?B joihs f;zx ro/tkb B/ fejk fe gkoNh gqXkB d/ nkd/F fwbD d/ pknd g?Bb w?IpoK dh p?me ehsh rJh ;h ns/ g{o/ gq'rokw dk ykek fsnko ehsk frnk j?. fe;kBK d/ gqsh gkoNh dh ;'u d/ nkXko s/ w[Zy w[ZfdnK s/ uouk d/ pknd fJj s?n ehsk frnk j?.
poBkbk ns/ wfjbebK s'I F[o{ j't/rk Gkigk dk @fe;kB ;ztkd#
y/
b'
Gk
64 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD 2016wJh
fcbwh d[Bhnk www.krishijagran.com
Fkdh bJh okih j'J/ ;bwkB
poK dh wzBhJ/ sK pkbht[v d/ w';N n?bhfipb p?ubo ;bwkB ykB ibdh jh Fkdh d/ pzXB ftu pZMD ik oj/ jB. pkbht[v s'I fwbh fJe ypo d/ w[skfpe fJ; ;kb d/ nkfyo se ;bwkB Fkdh eo b?Dr/ ns/ T[jBK dh d[bjD pDr/h rob co?Iv b{fbnk tzs{o. fJ; ypo ftu ;bwkB ns/ T[jBK dh j'D tkbh d[bjD d/ BK dh irQk e[M j'o BK j?. Bkb jh ypo ftu fJj th dZf;nk frnk j? fe nkfyo ;bwkB dh Fkdh dk c?;bk T[jBK dh wK ;bwk ykB dh fpwkoh dh tiQk Bkb ehsk j? i' ukj[zdh j? fe ;bwkB j[D nkgDk xo t;k bt/. t?;/ fgSb/ ekch ;w/I s'I ;bwkB d/ wksk-fgsk T[jBK s/ Fkdh dk dpkn pDk oj/ jB ns/ j[D T[jBK dh y[Fh bJh jh ;bwkB B/ 2016 ysw j'D s'I gfjbK Fkdh eo ;ed/ jB.
jkbht[v fcbw s/ ;'Bw eg{o p'bh
to[D B/ ehsk Fkjo[y ~ fcbw s'I fJBeko
y
Bw s'I id'I g[ZfSnk frnk fe eh pkbht[v p?erokT[Iv d/ ebkekoK bJh pkjoh ebkekoK dh s[bBk ftu fcbwK d/ ftu nzsokb oZyDk nk;kB j[zdk j? sk T[jBK B/ fejk, @@;jh uhi eoB dk fJzsiko eoB bJh ekch fjzws dh io{os j[zdh j?. w?I nkgD/ fgsk s'I g?;/ BjhI b?Idh. w?I nfBb eg{o dh p/Nh jK, fJ;dk wsbp fJj BjhI fe w/o/ fgsk w/o/ ;ko/ fpbK dk G[rskB eod/ oj/.� ;'Bw B/ fejk, w?I nfBb eg{o dh p/Nh jK, fJ; bJh b'e finkdk fJZis Bkb g/F nkT[Id/ jB go w/o/ fpbK dk G[rskB fJ;bJh BjhI j[zdk fe w?I T[jBK dh p/Nh jK.
;'
66n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD 2016wJh
bht[v d/ BtT[fds nfGB/sk to[D XtB B/ Fkjo[y ykB Bkb ezw eoB s'I wBk eo fdsk j?. Fkjo[y ykB ;[go fjN fcbw fJZscke fi;B/ T[; ;w/I pkbht[v ftu X[zw wuk fdsh ;h j[D nG/ u'gVk fJj fcbw Fkjo[y ykB ns/ eoD i”jo d/ Bkb fwbe/ pBkT[D ik oj/ jB. fJ; ohw/e ftu f;dkoE wbj'sok ns/ ;'BkeFh f;Bjk ~ bJ/ ikD dh rb ub ojh j?. go Fkjo[y dh gfjbh g;zd to[D XtB ;B go skohyK dh ;wZf;nk eoe/ to[D B/ wBk eo fdZsk. r”osbp j? fe to[D B/ Fkjo[y d/ Bkb fdbtkb/ ftu ezw ehsk ;h fijVh finkdk ;cb BjhI j'Jh. FkfJd fJ;/ eoe/ fJ; tko fJeZm/ ezw eoB bJh to[D B/ skohy dk pjkBk T[fus ;wfMnk.
pk
Published on 24th & Posted on 26-27 of Every Month RNI No. DELPUN/1999/06753 Postal Reg. No. DL-SW-1/4176/16-18