28
30958 World Bank - Programa sa - Tubig at Sanitasyon sa tambalon ng tet. ,., - ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ - 1%~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~L PInaikling Ulat Hunyo 2003 _ o ^ X ,<.w Public Disclosure Authorized Public Disclosure Authorized Public Disclosure Authorized Public Disclosure Authorized Public Disclosure Authorized Public Disclosure Authorized Public Disclosure Authorized Public Disclosure Authorized

Public Disclosure Authorized 30958 - Documents & Reports...sa karapatan ng paggamit ng mga di-goanong napaglilingkurang mahihirap sa mga lalawigan at lungsod sa sapat na palagiang

  • Upload
    others

  • View
    7

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: Public Disclosure Authorized 30958 - Documents & Reports...sa karapatan ng paggamit ng mga di-goanong napaglilingkurang mahihirap sa mga lalawigan at lungsod sa sapat na palagiang

30958

World Bank -

Programa sa -Tubig atSanitasyon

sa tambalon ng

tet. ,.,

- ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ -

1%~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~L

PInaikling UlatHunyo 2003

_ o^ X ,<.w

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Page 2: Public Disclosure Authorized 30958 - Documents & Reports...sa karapatan ng paggamit ng mga di-goanong napaglilingkurang mahihirap sa mga lalawigan at lungsod sa sapat na palagiang

Tungkol sa pabalat:Palaisipon ang problema ng polusyon sa tubig-mga 70 porsiyento ng kabuuang polusyong organikosa tubig sa Pilipinas ay nonggagaling sa hindinagamot na moduming tubig mula sa mgakabahayan. Isa itong seryosong panganib sa malinisna pinagkukunan ng tubig at pampublikongkalusugan ng bansa na hindi natin dapat 'upuan'lamang.

Page 3: Public Disclosure Authorized 30958 - Documents & Reports...sa karapatan ng paggamit ng mga di-goanong napaglilingkurang mahihirap sa mga lalawigan at lungsod sa sapat na palagiang

Panglunsod na Alkantarilyado at SanitasyonMga leksiyong natutuhan mula sa pagsusuri

ng mga kaso sa Pilipinas

World Bank Programa sa Tubig at SanitasyonSilangang Asya at ang Pasipiko

Sa Tambalan ng Gobyerno ng Pilipinas atGobyerno ng Australia

Page 4: Public Disclosure Authorized 30958 - Documents & Reports...sa karapatan ng paggamit ng mga di-goanong napaglilingkurang mahihirap sa mga lalawigan at lungsod sa sapat na palagiang

Inilathala Hunyo 2003Programa ng World Bank sa Tubig at Sanitasyon- Silongang Asya at ang Pasipiko

Sinulat ang dokumentong ito ni Andy Robinson batay sakanyang report, inihanda kasama ang Engineering & DevelopmentCorporation of the Philippines, Urban Sewerage and Sanitation:Final Report, inilabas noong Abril 2003, www.wpep.org.Isinalin sa Pilipino ng Sentro ng Wikong Pilipino, Unibersidadng Pilipinas, Manila.

Kredito so Litratong Pabolat kay: Andrew Whillas

Hindi mogagarantiyahan ng World Bank ang katumpakon ngmga datos at larawong nakopaloob sa publikasyong ito.Ang mga naihayag na pananaw na narito ay hindinangangahulugang mula so World Bank, AusAID o sa Gobyernong Australia o Gobyerno ng Pilipinos. Ang mga natuklason,interpretasyon at konklusyon ay resulta ng pananaliksik nasinuportahan ng mga organisasyong ito. Hindi sila mananagotsa mga pananaw na inihayag dito, no goling sa mga awtorlamang at hindi dapat ipalagay na galing sa World Bank atiba pang organisasyon no koanib nito, so AusAID, ang GOAat ang GOP.

Page 5: Public Disclosure Authorized 30958 - Documents & Reports...sa karapatan ng paggamit ng mga di-goanong napaglilingkurang mahihirap sa mga lalawigan at lungsod sa sapat na palagiang

Panglunsod na Alkantarilyado atSanitasyonMga leksiyong natutuhan mula sa pagsusuring mga kaso sa Pilipinas

Nilalaman

Buod .................... 1

Batayan .................... 3

Pag-aaral sa mga Kaso .................... 8

Mga Batayan ng Tagumpay .................... 14

Mga Kongklusyon .................... 16

Mga Rekomendasyon ..................... 1 7

Page 6: Public Disclosure Authorized 30958 - Documents & Reports...sa karapatan ng paggamit ng mga di-goanong napaglilingkurang mahihirap sa mga lalawigan at lungsod sa sapat na palagiang

Talasalitaan

1. alkantarilya - png. [Eng. sewer] kanal na yari sa tubo, semento, o kongkreto nanasa ialbum ng lupa at daanan ng maruming likido. syn. imbornal;var. imburnal - alkantarilya na bumabagtas sa daan, bangketa atkatulad.

2. alkantarilyado - [Eng. sewerage] sistema ng alkantarilya.3. banlik - [Eng. sludge] burak; lusak.4. dumi - ginamit difo sa pagfukoy ng maruming tubig/likido [Eng. "effluent"]5. pusali - ginamit na salin sa "sewage" so pagtukoy so dumi, likido at solido,

lalo no ang lusaw na tae, na dumadaloy sa imburnal at alkantarilya.

Ibinotay ang karamihan ng kahulugan so U.P. Diksyunoryong Filipino, 2001.

Page 7: Public Disclosure Authorized 30958 - Documents & Reports...sa karapatan ng paggamit ng mga di-goanong napaglilingkurang mahihirap sa mga lalawigan at lungsod sa sapat na palagiang

Buod

Isa sa pinakamalubhang hamong kinakaharap tubig-bagyo, daanan ng tubig at mga kalsada, nang Gobyerno ng Pilipinos ay ang sonitasyong lumilikha ng malulubhang kahihinotnan sa kolidadponlungsod. Bunga ng potuloy no urbanisasyon ng tubig at kalusugang-bayan.nitong nakaroang dolowompung toon, mahigit sakalahati ng populasyon ngayon ay namumuhay so Ang di-mogandang larawang ito ng sanitasyonglubhong motoong mga lungsod at bayan-bayon. paniungsod sa Pilipinas ay naglalarawon ngMahigit sa 80% sa mga sombahayang ponlungsod napakatagal nang kakulangan ng pagkilos ona ito ay nobibigyan ng sapot na sanitasyon, ngunit pomumuhunan sa sektor na iyan. Ang mga pag-ang lubhong nakararami sa kanila ay umaaosa so aoral ng WHO ay nagpapatunay na ang sanitasyonmga kagamiton ng ponsoriling sanitosyon. ay siyang pinakomabisang nag-iisang interbensiyon

upang mobowason ang sakit na pogtatae, na isaTanging 8% long sa mga sombahoyan sa Metro sa pinakamalaking dahilan ng pagkasowi sa rehiyon

Manila ang may koneksiyon sa alkantarilya, at ang ng Silangang Asya at Pasipiko. Gayunmon, nitongsoklow ay lubhang mababa pa sa ibang panig ng nakaraang 30 taon, ang kabuuang pamumuhunanbanso. Tatatlo lamong sa may 1,500 lungsod at sa sanitasyong panlungsod so Pilipinas ay 1.5%boyan sa Pilipinas ang may nogagamit na lamong ng ginugol sa suploy ng tubig nopampublikong alkantarilyodo, at ang mga ito ay ponlungsod. May labing-apat na feasibility studiesmga luma na ngayon, di sapat ang sukat, at sa alkantarilyado na isinagawa sa mga lungsod ngnangangailangan ng higit na malolaking Pilipinas nitong kalilipas no mga toon, ngunit walapagsasaayos. May naipagawong ilang pom- ni isa man sa mga ito ang naipatayo.publikong polikuran sa mga lugar na ponglunsodna mohina ang kita ngunit kakaunti lamong ang Gayunman, may mga palatandaan ngebidensiya ng kahit no ano pa mang mga serbisyo panibagong interes sa sektor, bunsod ng patuloy nang pampublikong sonitosyon. ebidensiya ng pogsam6 ng kapaligiran at takot na

mawala ang mahaholagang pang-akit sa mgaSa harap ng kakulangang ito, gumagamit ang turista, at ng mga bagong pamamaroan, bunga ng

mga naninirahan sa lungsod na sari-sarili nilang mga pagbabagong institusyonal at teknolohikol. Atkagamitang pangsanitasyon. Marami sa mga upang bigyang-sigla ang tunguhing ito at itampoksambahayan ngayon ang may sarili nilang kubeta ang mga pangunahing isyu sa sektor, ang Waterat poso negro, habang ang lalong mamahaling Supply and Sanitation Performance Enhancementpagpopotayo ng mga mga pabahay (housing Project (WPEP) ay nagpagawa ng isang pag-aaraldevelopments) ay kolimitong isinosoma na ang ng Panlungsod na Alkantarilyado at Sanitasyon sapampribodong alkantarilyado at pampomoyanang Pilipinas. Ang pinaikling ulat na ito ay nagsasolaysoyposo negro. Sa kasamoang-palad, napakaliit ng buod ng mga natuklasan sa Ikolowong Bahogilamang ang naging kontrol o regulasyon sa mga ng pag-aaral ng WPEP2, kung saon pinag-aralanpompribodong posilidod na mga ito, at ang ang pitong koso ng panlungsod na sistema ngakaromihan ay masoma ang pagkakadisenyo at alkantarilyado at sonitosyon sa Pilipinas upangpagkakagawa. Kalimitan, ang mga poso negro na masuri "ang mga batayan ng tagumpay" at anghindi noaasikasong mobuti ay naglalabas ng di- mahohalagang pongangailangan sa sektor nggoanong nagagamot na pusoli (sewage) at panlungsod no sanitasyon.moruming tubig' na tuluy-tuloy so mga loguson ng

Effluent = agos ng moruming tubig mula so isang posilidad ng sanitasyon (hal. isang planta ng paggagomot ng pusali oposo negro).Robinson at EDCOP (2003) 'Panlungsod no Alkontarilyada at Sanitasyon:Katapusang Ulat, ' Manila WPEP

PANLUNGSOD NA ALKANTAR LYADO AT SANITASYON 1

Page 8: Public Disclosure Authorized 30958 - Documents & Reports...sa karapatan ng paggamit ng mga di-goanong napaglilingkurang mahihirap sa mga lalawigan at lungsod sa sapat na palagiang

Ang Water Supply and SanitationPerformance Enhancement Project (WPEP)

Ang WPEP ay isang proyekto ng aksiyong pananaliksik sa Pilipinas, at magkatuwang na pinopondohan ngAusAID (ang Australian Government Aid Program) ng Water and Sanitation Program ng World Bank at ng Gobyernong Pilipinas (GOP). Ang nagpapatupad na ahensiya para sa GOP ay ang Water Supply and Sanitation ProgramManagement Office ng Department of Interior and Local Government (WSSPMO-DILG), kasama ang suporta ngWater and Sanitation Program - East Asia and Pacific (WSP-EAP). Ang layunin ng proyekto ay upang "makaragdagsa karapatan ng paggamit ng mga di-goanong napaglilingkurang mahihirap sa mga lalawigan at lungsod sa sapatna palagiang serbisyo sa tubig at sanitasyon."

Ang programa sa aksiyong pananaliksik ng WPEP ay nangangailangan ng konsultasyon sa isang malawak nasektor ng mga tagapagkilos sa suplay ng tubig at sanitasyon sa Pilipinas. Sa simula, pinondohan ng WPEP ang animna soligang pag-aaral, na pinagbatoyan ng adyenda sa pagkatuto. Alinsunod sa konsultasyon sa mga pag-aaralna ito, humirang ang WPEP ng mga konsultant na Pilipino upang isagawa ang mga pagsusuring batay sa apat nalarangan tungkol sa mga sumusunod:

* Mga Modelo sa Pamamahola ng Tubig at Suploy so Maliliit na Bayan/Small Towns Water and SupplyManagement Models (STWSMM);

* Sistema ng Alkantarilyado at Sanitasyon sa mga Lungsod/Urban Sewerage and Sanitation (USS): Ano angnapakinabongan at ano ang hindi?;

* Nagsosoriling mga Maliliit no Tagasuploy/Small Scale Independent Providers (SSIP)* Panlalawigang Tubig: Mga Modelo so Sustinableng Pag-unlod at Pagpinansiya ng Sektor/Rural Water:

Models for Sustainable Development and Sector Financing (RWSFin).

Ang pinaikling ulat na ito ay isa so mga serye ng mga obserbasyon na naglalagom sa mga resulta ng programasa pananaliksik na ito.

i fi M -. ! . __

F~~~~~~~~~~~~~~~~~

, ~~~~~~~~~~~~~.,

- m-A- rjU',13O0iora,do pnnc, o onpuoii , a' ~o'1:o ikabd ng

produksiyon rig isda, a4 so pin~ola so kolusugon dohil s0 mga r~i6:1~n-.0-.~*:: :. nq iuoig

Page 9: Public Disclosure Authorized 30958 - Documents & Reports...sa karapatan ng paggamit ng mga di-goanong napaglilingkurang mahihirap sa mga lalawigan at lungsod sa sapat na palagiang

Batayan

Binubuo ang Pilipinas ng higit sa 7,100 hiwa- Ang potensiyal ng pag-unlad sa Pilipinas sahiwalay na mga pulo, no ang kalakhang bahogi ay kalakhang bahagi ay nakasalalay so maraming likasang malaking isla ng Luzon sa hilaga, Visayas sa na kayamonan at mataas na pinag-aralan ng mgakalagitnaon, at ng Mindanao sa Timog. Lubhang manggagawa. Ang malaloaking hamon aymaroming naninirahon sa mga pulong ito, na ang nagbubuhat sa mabilis na paglaki ng populasyon,karamihan sa 76 milyong mga tao ay nakatira mataas na antas ng kohirapan at di-pantay nangayon sa mga lungsod. Gayunpaman, ang distribusyon ng yaman, mobabang produksiyon atkaunlarang pang-kabuhayan ay hindi makasabay matinding pandaigdigang kompetisyon.sa patuloy na urbanisasyon, at ang kita ng bawattoo ay nahuhuli sa mga kolapit-bonso nito (tingnon Ang krisis sa panonalapi sa Asya no nagsimulaang paghahambing na datos sa taloan). noong kologitnaon ng 1997, ay patuloy no

nokahadlang sa ekonomiya ng Pilipinas, nanagresulto sa pagkowala ng reserba ng palitangpanlabas ng salapi (foreign exchange), masmabigat na pasanin sa pagkakautang at pagbagsakng kabahoging presyo (share prices). Nagkaroonng mga palatandaan ng pagbuti, na may pagsulongang GDP pataas mula so 0.1% noong 1998hanggang 3.0% ncong 2000, ngunit patuloy nanawalan ng halaga ang pisol, at moging ang presyong langis at ang halaga ng interes (interest rates)ay mabilis na tumoas. Ang mga poghamong ito saekonomiya ay naragdogan pa ng mga problemang

u,z,LA* r pampulitika at panseguridad. Mga paratang tungkolMANILA ,, so korapsiyon at kawalang-kakayahan ay

Bwatanqtae' Le taspi nakoopekto sa maraming mga ahensiya, naA.4,-*- ' ~ nakabalam so implementasyon ng mga proyekto

Sam,,,at nokasira ng loob sa pamumuhunan.

Par;1r0,7. I S-¢cct<>< LeVt° Gayunpaman, isang bagong administrasyon angP,40t1.0WdZ G~t / ,Cebv- Cy umupo noong 2001, at ito ay nagpasimula ng unti-

F'rl$. t 7unting pagbuhay ng ekonomiya, tungo sa pinaigingkatatogan at pagtitiwalo2.

A4,ndadr,aczamrionq7w.a 7avj..

Ang opisyal na paltan ay bumagsak mula sa P40 US$ 1,noong mga unang buwan ng 2000, naging P53 = US$1,noong mga unang buwan ng 2003.

2 ADB, 2001

PANLUNGSOD NA ALKANTARILYADO AT SANITASYON 3

Page 10: Public Disclosure Authorized 30958 - Documents & Reports...sa karapatan ng paggamit ng mga di-goanong napaglilingkurang mahihirap sa mga lalawigan at lungsod sa sapat na palagiang

Pagsasapnbado ng Panlungsod na Alkantarilyadoat Sanitasyon sa Metro Manila

F-

Ang dakong saklaw ng paglilingkod ng Metropolitan Waterworks & Sewerage System (MWSS) ay hinatisa Silangan at Kaniurang Bahagi, at dalawang hiwalay na kontrata ng konsesiyon ang pinahintulutan.Alinsunod sa kontrata, kailangong isakatuparan ng mga konsesyoner ang mga sumusunod na gawain ngalkantarilyado at sanitasyon:

* Manila Water Company (Konsesyoner sa Silangang Bahagi) ang magpapalawak ng saklow ngCentral Sewerage System at magsasagawa ng mga progromong pansanitasyon sa mga lubhangmatoong mga lugar sa lungsod (kasama na ang koleksiyon ng pusali mula sa mga napupunongposo negro, paglulan sa mga estasyon ng gabora (barge), paggamot sa pusali, pagsasaayos ngmga estasyong bumobomba sa mga pusali at sa plonta na gumagamot sa mga pusali).

* Maynilad Water Service (Konsesyoner sa Kanlurong Bahagi) pagsasa-ayos at pogpopabuti ngnariyon nong alkantarilyado, palawakin ang network ng mga alkontarilya at pagbutihin angpamamahala ng mga serbisyo ng alkantarilyado (kasama na ang konstruksiyon ng dolawangplanto ng paggamot sa mga pusoli, pagtaya sa alternatibong mga paraan ng pagtatapon ng mgabonlik [sludge]).

Target na Alkantarilyado' 2001 2006 2011

Silangang Bahagi 3% 16% 51%

Kanlurang Bahagi 16% 20% 21%

Ang mga target ng saklow ng alkantarilyado ay ipinahahoyag bilang porsiyento ng kabuuangbilong ng mga bahay na konektodo sa sistema ng tubig ng MWSS.

Ang paniningil sa alkantarilyado ay pinlanong taosan mula sa 50% - 150% ng singil sa tubig sa bowatbahay, at ang 10% environmental fee (singilin sa kostumer ng MWSS na wolang mga koneksiyon saalkontorilya) ay papoliton ng isong paniningil sa sanitasyon na katumbas ng 75% ng singil sa tubig.Gayunman, hanggang noong mga unang buwan ng 2003, hindi pa naisasagowa ang mga dagdag na ito.

(Hinalaw mula kina Ancheta, 2000 at David, 2000)

4 PANLUNGSOD NA ALKANTARILYADO AT SANITASYON

Page 11: Public Disclosure Authorized 30958 - Documents & Reports...sa karapatan ng paggamit ng mga di-goanong napaglilingkurang mahihirap sa mga lalawigan at lungsod sa sapat na palagiang

Datos sa Paghohambing na Panrehiyon

Bayan Populasyon Pop. sa Pop.Densidod ng GNP/tao Karunungang' Panlungsod(Milyon) Lungsod (bawat kwad. km) (US$) bumosa't na sanitasyon2

sumulat ng baboeAng Pilipinas 76 59% 253 $ 1,040 95% 88%Thailond 61 22% 119 $ 2,000 93% 98%Malaysia 23 57% 71 $ 3,380 82% 100%Silangang Asya 1,855 35% 116 $ 1,060 78% 61%& Pasipiko

Mula sa World Development Report 2001/02.

' Porsiyento ng may edad nong baboe (edod 15 patoas).2 Porsiyento ng populasyong ponlungsod na nabibigyan ng wastong sonitosyon.

Panlungsod na alkantarilyado at sektor ngsanitasyon Sanitasyon sa Pilipinas

Noong mga unang taon ng 1970, ang Karaniwang ang salitang 'sanitosyon' aypogkotatog ng Metropolitan Waterworks and tumutukoy sa anumang serbisyo o pasilidodSeweroge System (MWSS) ay naging palatandaan ng na nagpapanatili ng kolusugang pampublikopogtotopos ng kontrol ng pamahaloang sentral sa sa pamamagitan ng maingat na pagtataponserbisyo ng suplay ng tubig at sonitasyon sa Pilipinas. ng dumi ng tao o iba pang dumi. Gayunman,Naotason ang MWSS na magbigay ng serbisyo so ang salitang 'sanitasyon' ay ginagamit nangMetro Manila at mga karatig nitong mga lungsod, kaikaiba nang konti sa Pilipinas: ang mgasamantalang ang pamamahala ng tubig at sistema ng pagtatopon ay isinasa-uri ng kundialkantarilyado so mga lalawigan at munisipyo sa may man alkantarilyado (network ng mga tubo1,500 ibang mga lungsod at bayan-bayan ay ibinalik papunta sa malalayong lugar ng paggamotsa pomaholoang lokol. at pogtotapon), ay 'sanitasyon' (pasilidad na

naroon sa lugar tulad ng kubeta at posoMabilis ang naging paglaki ng Metro Manila sa negro).

loob ng mahigit na tatlumpung taong nakaraan, atnoong mga toong 1990, inamin ng MWSS na Sa pinoikling ulat no ito, ang 'sanitasyon'nahihirapan itong makaakit ng pamumuhunang ay ginagamit sa mos malawak na kahulugankailangan upang mapalawak at mapagbuti ang mga nito na tumutukoy so lahat ng serbisyo at mgaserbisyo nito. Dahil dito, noong 1997, gumawa ang pasilidad na ligtos na maitatapon ang dumiMWSS ng isang pangahas no hakbang ng paglagda ng tao (at iba) na kasama na riyon angsa kontrata ng may 25 toong konsesyon sa dalowong alkontarilyado.pribadong kompanya para sa pagkokaloob ngserbisyo sa tubig at sanitasyon sa Metro Manila.Kasama sa mga kontratang ito ang mataas na targetupang mapalawak ang saklaw ng alkantarilyado at koalomong teknikol o pondong kinakailangansanitasyon (tingnan ang kahon sa naunang pahina). upang mapamahaloon o mopagbuti ang kanilangSa ngayon, nopogtuunan lamang ng ponsin ng mga mga sistema. Kaya nga noong 1973, binigyan angkonsesyoner ang suplay sa tubig, at kakounti ang mga Gobyernong Lokal (LGU) ng opsiyon no bumuoprogreso sa mga target nito sa alkantarilyado at ng mala-nagsasoriling Water Districts na siyangsanitasyon, at ang tagumpay ng pagsasapribado ay momomahala sa kanilang mga suplay ng tubig atpinag-aalinlanganan ngayon kasunod ng bigloang alkantarilyado, na gumagamit ng suporta atdagdag ng taripa at ang aplikasyon kamakailon pananalapi mula sa sadyang nilikhang Local Waterlamang na umurong sa kontrata ng isa sa mga Utilities Administration (LWUA). Mahigit sa 400konsesyoner. Water Districts ang nabuo na ngayon, ngunit ang

pangunahing pinogtutuunan ng pansin ng mga itoKaromihon sa mga sistema ng suplay ng tubig ay ang pagsuplay ng tubig, at lubhong kokaunti

at sanitasyon sa labas ng kapitolyo oy nasa ang nag-aabola sa pogbibigay ng serbisyongmosamang kalagayan nang ito'y inilipat, at ang pansanitasyon. Naiiwon nito ang LGU nokougnay na Yunit na Gobyernong Lokal/Locol responsoble sa mga serbisyo ng sanitasyon soGovernment Unit (LGU) ay bihirang may kapasidad, karamihan sa mga kolunsuran.

PANLUNGSOD NA ALKANTARILYADO AT SANITASYON 5

Page 12: Public Disclosure Authorized 30958 - Documents & Reports...sa karapatan ng paggamit ng mga di-goanong napaglilingkurang mahihirap sa mga lalawigan at lungsod sa sapat na palagiang

Pagkakaroon ng panlungsod na alkantarilyado tubo ay pinadadoloy nila ang pusali sa isang poso-at sanitasyon negrong komyunal. Anumang sistema, maging ito'y

indibidwal o komyunal, ay bihirang gumamit ngNakalulungkot-isipin, na ang panlungsod na ligtas na paraan ng pagtapon ng maduming tubig

alkantarilyado at sanitasyon ay mukhang wala sa ayon sa regulasyong nosyonal, o magpasipsip ngmga larangang pinag-uukulan ng pangunahing bonlik ang mga poso negro sa Pilipinas mula sapansin ng gobyernong lokol. Sa labas ng Metro isang pasilidad ng sanitasyon (tingnan ang kahon).Manila, ang mga serbisyo sa pampublikongsanitasyon ay halos walang-wala. Ang tatlong Mayroon ngayong napakalaking bilang ng mgapompublikong alkantarilyado na hanggang ngayon poso negro na ginagamit sa mga kalunsuran, naay nagagamit pa (sa Lungsod Baguio, Zamboanga, mahigit sa isong milyon sa Metro Manila lamang.at Vigan) ay naroon na bago pa man tayo nagsarili, Sa kabila nito, ang paggamot sa mga banlik at mgana ipinatayo ng mga Amerikano noong bandang posilidad ng pagtatapon ng dumi ay bibihira atdulo ng 1920 at noong mga unong toon ng 1930. kakaunti lamang o tila walang kontrol so pagtapon

Mga SVrbisyo ng Sanitasyon sa Pilipinas

Populasyon Pagkakaroon ng serbisyong ponsanitasyon(milyon) Alkantarilyado On-site Wala

Metro Manila (Lugar no sineser- 13.3 4% 41% 55%

bisyuhan ng MWSS)

lbang mga lungsod at lalawigan 63.0 0% 88% 12%

Nasyonal 76.3 1% 74% 25%

Pinagkunan: ADB, 2001 Sanitasyong 'on site' = kubeta, poso negro at iba pa.

Ang mga luma nong sistemong ito'y nagdudulot ng ng dumi. Ang walang pinipiling pogtapon nang di-limitadong serbisyo so mga pamahayan sapagkat ang goanong nagamot no mga tubig-konal, pusali atkanilang network ng mga alkantarilya ay nasesentro banlik ay masama ang ibinubunga so kalidod ngsa mga distrito ng kalakalan sa kabayanan at nitong tubig at pampublikong kalusugan1.nakolipas no mahigit no pitumpung taon aybabahagya lamong ang pag-unlad. Ang mahihirap sa lungsod ay nananotiling di

nakakakamit ng mga serbisyong pansanitasyon.Ang kawalon ng alkantarilyado at iba pang mga Ang mga network sa alkantarilya ay hindi

serbisyong pansanitasyon ay nog-iiwan sa mga nakararating sa pook ng mga dukha sa syudad atnaninirchan sa mga lungsod ng kakaunting opsiyon sa pinaninirahan ng mga iskwater no natatagpuanpara sa ligtas na pagtotapon ng dumi. Ang di- sa karamihan sa mga lungsod sa Pilipinas. At angmohihirop na mga sombohoyang panlungsod ay mga naninirahan dito ay bihirang may sapat natumugon sa pomamagitan ng pagpapatayo ng kani- esposyo o solopi upong mokapagpagawa ngkanilang pasilidad na ponsanitosyon. Ang pina-flush pansariling pasilidad tulad ng poso negro. May(o binubuhusong) mga kubeta ay popular sa ibinigay na mga palikurang komyunal sa ilang lugarPilipinas, at ang karamihan sa mga sambohoyan ay na may malaking populasyon na mahina lamangkinokonekta ang kanilang kubeta sa mga pribadong ang kita, ngunit kalimitang kakaunting bahoyposo negro. Maroming mga pribadong pagpapatayo lamong ang nopaglilingkuran nito at bihirongng mga pabahay ngayon ang may maliliit na napamamahalaang mabuti. Sa halip nito, karamihannagsasariling network para sa alkantarilya, na so mga mahihirap sa lungsod ay umaasa lamangnagseserbisyo so mga naninirahan so loob ng sa maruruming mga kubeta, a kaya'y dumudumikanilang nosasakupan, at sa pamamagitan ng mga kahit soan.

Tinatoya so isang ulat kamokailan ng MWSS no 60% so dumi ng polusyon sa llog Posig at Laguna de Bay ay nagmumula somga poso negro at itinatapong dumi ng bahay.

6 PANLUNGSOD NA ALKANTARILYADO AT SANITASYON

Page 13: Public Disclosure Authorized 30958 - Documents & Reports...sa karapatan ng paggamit ng mga di-goanong napaglilingkurang mahihirap sa mga lalawigan at lungsod sa sapat na palagiang

Mga Sistema ng Poso-NegroPaggamit: ang isang poso negro ay isang istrukturang sementado na pinupuno ng tubig no ginowaupang kolektahin at sa isang bahogi ay gamutin ang pusoling goling sa mga kasilyas (tae at ihi).Kapag nai-flush ang kasilyas, ang dumi ay umaagos sa isang tubo sa itoas ng poso-negro. Naiipon soilalim ng tangke ang mga buo-buong at matitigas na bagay tulod ng toe, somontalong ang mga likidoay dumadaloy bago umopow sa isong sistema ng disposal. Sa tinagol-tagal ng ponahon, ang baktiryasa loob ng poso negro ay lumulusaw sa mga bogay na organiko, kaya nga, mas malaki ang tangke athobong mos moroming partisiyon, higit na mabuti ang maibibigay na poggomot sa dumi. Gayunpaman,goono man kahusay ang poggamit ng poso-negro, maging ang mga solido sa loob ng tangke at anglikido no umoapow mula rito ay nagtatoglay ng nokapipinsalang mga mikrobyo ot dahil dito, ay mgapotensiyal na sanhi ng impeksiyon at sakit. Sa dahilang ito, ang umaagos no likido ay laging dapat nopakaingotan ang pagtatopon: sa pamamagitan man ng pagpabayang sipsipin ng lupa (malayo sopinagkukunan ng tubig) o pagpasa sa network ng alkontarilya.

POSO - NEGROVent -

Inlet AIR SPACE outletsoak-away or drainage

CX ~~~~Liquid Effluenf

SECTION

Pagmimintina: Ang mga naloglog na mga solido ay unti-unting naipon sa ilolim ng poso-negro.Kapag ang banlik (sludge), o latak na putik ay umokupa ng 2/3 ng lalim ng tangke, kailangang ito'yalisin, kung hindi may peligro na ang dumi aytuluy-tuloy no lumabas sa tangke at umapaw sa palabosannita. Ang bonlik ay mabaho, bosa at lubhang moraming mikrobyo, kaya dapat ay lagi na itong alisinso pamamoagitan ng mekanikal na pamamaraan (hal. sa paggamit ng vacuum tanker) bago dolhin saisang inaprobahang lugar para sa paggamot ng banlik at lugar na pagtotapunan nito.

Praktis: Dalawang klase ng poso-negro ang nakikita rito sa Pilipinas: pribadong poso negro nakumukolekta ng dumi sa mga kubeta mula so mga indibidwal na mga bahay-bahay; at mga poso-negrong komyunal na kumukolekta ng mga dumi mula sa mga kubeta sa bahay-bahoy, karaniwangsa pamamagitan ng isong maliit na network ng alkantarilya. Ang mga pansoriling poso negro angpinakokaraniwan - kadalasa'y maliit, at may nog-iisong partisyon, no nabibigyan ng minimal napaggamot at limitadong imbakan ng banlik. Lubhang kakaunti lamang so mga pansoriling posonegrong ito ang regular na naolisan ng banlik, na nagpapababa sa lebel ng paggagamot no noibibigay,at nagpapasidhi ng panganib ng di-nogagamot na mga pusali at mga likidong dumi na napupunta sakapaligirang lokol. Batoy sa 1975 'Code on Sanitation in the Philippines,' lahat ng mga pribodongposo negro ay dapot no poagusin ang kanilang dumi sa isang 'sub-surface absorption system' (okaya'y ibang pamamaraan ng paggamot), ngunit ang tipong ito ng 'soak away' ay nangangailanganng dagdag no espasyo at pamumuhunan, kaya karamihon sa mga sambahayan sa lungsod sa Pilipinasay mos nagugustuhon pang ikonekta nang tuluy-tuloy ang mga dumi sa kanilang poso-negro so isongmalapit na paagusan, kanal o lagusan ng tubig.

PANLUNGSOD NA ALKANTAR LYADO AT SANITASYON 7

Page 14: Public Disclosure Authorized 30958 - Documents & Reports...sa karapatan ng paggamit ng mga di-goanong napaglilingkurang mahihirap sa mga lalawigan at lungsod sa sapat na palagiang

Pag-aaral sa mga Kaso

Nitong 2003, ang WPEP ay nakatapos ng isang Pagbibigay ng mga rekomendasyon sapag-aaral ng panlungsod na alkontarilyado at pagpapasimula ngsustinableatmalawakangsanitasyon sa Pilipinas. Pinagsama sa pag-aaral na alkantarilyado at sanitasyon sa Pilipinas.ito ang participatory community assessments (ginamitang MPA)1 kasama ang pag-aaral sa mga kaso ng Kasama sa mga pag-aaral na ito ang mga halimbawapitong panlungsod na alkantarilyado at sanitosyon ng mga modelo ng sanitasyon:sa limong lungsod sa Pilipinas. Ang mga layuninng pag-aaral ay upang: * Mga pompublikong alkantorilyodo (tatlong

kaso ng pag-aaral)* Alamin ang pagsasagowo ng iba't-ibang * Mga pansariling alkantorilyado na

ponlungsod na alkantarilyado at pinaglilingkuran ang mga pagpapatayo ngsanitasyon. mga pabahay (dalawang kaso ng pog-aarol)

* Suriin ang mga batoyan na dahilan ng * Mga palikurang komyunal sa mga lugar sakanilang matagumpay o di-matagumpay lungsod na pinaninirahan ng mga mayna pagsasagawa. mababang kita (dalawang kaso ng pag-aarol)

Detaly. ng pag.aaral sa mga kaso

Lugar Paniungsod Sistema Pamamahala Populasyong Saklaw ngno populasyon napaglingkuran Sistema*

Lungsod ng Baguio 252,000 Pampublikong Alkantarilyado LGU 5,300 2%Lungsod ngZamboanga 402,000 Pampublikong Alkantarilyado Water District 3,700 1%Lungsod ng Vigan 45,100 Pampublikong Alkantarilyado Water District 1,360 3%Lungsod ng Bacolod 429,000 Pansoriling Alkontarilyado LGU 1,030 0.2%

Pansariling Alkantarilyado LGU 990 0.2%Lungsod ng Dagupan 130,000 Palikurang Komyunal LGU 308 0.2%

Polikurong Komyunol LGU 204 0.2%

*Proporsiyon ng napaglingkurang populasyong panlungsod

Ang Metodolohiya para sa Participatory Assessments (MPA) ay nogbibigay ng palatandaan at kagamitan na makakatulongso mgo asesor (kosoma no rin ang pamayanan) na mosukot ong sustinabilidod at gamit ng serbisyo ng tubig at sanitasyongpompamayanon.

8 PANLUNGSOD NA ALKANTARILYADO AT SANITASYON

Page 15: Public Disclosure Authorized 30958 - Documents & Reports...sa karapatan ng paggamit ng mga di-goanong napaglilingkurang mahihirap sa mga lalawigan at lungsod sa sapat na palagiang

1. Pagkakaroon ng sanitasyon isang eksepsiyon, salomat sa donasyon ng JICA noong1984 at nakapagpagawa sila ng isang planto ng

Maliwanag no ang mga sistema sa pag-aoral poggamot so pusali at muling naisaayos ang ilangng koso ay nogkoroon lomang ng kakaunting epekto bohogi ng network so alkantorilya. Mula niyon, angsa pogkakoroon ng sanitasyon. Nasosaklaw lomang pomaholoang lungsod ay nogpondo ng patuloy nanito ang isang bahogdan ng kanilang punong mga pagpapabuti at rehabilitosyon, at nagbunga ng 30%lungsod at napaglilingkuron ang di-goonong dagdag sa bilong ng koneksiyon sa alkantarilya.malaking proporsiyon ng populosyon ng lungsod. Gayunmon, sa kobila ng mga pagsisikop no ito, ang

serbisyong residensiyal ay nanatiling napakababa (2%).Apot sa mga kaso ng pag-aaral na ito

ay kasangkot ang dolawang nagsosariling Ang pananoliksik na isinogawo ng MPA sa mgaalkontarilyado sa Lungsod ng Bacolod na moliliit' na pamoyanan sa loob ng mga lugar nanagseserbisyo sa pagpapatayo ng mga pabahoy, nopoglilingkuran (tinganon and Larawan 1) ayna ang bawot isa ay moyroong 200 kobohoyon, nagpapakita na, karaniwan, 92% ng mga bahay-samantalang ang dalawang polikurong komyunol bahay ay mayroong tubig no de-tubo o kaya sa mgasa Lungsod ng Dagupan ay ginagamit ng mga 40- pansariling posilidod ng tubig, somontalang 82%60 sombohayon. Ang totlong pompublikong ay nakagagamit ng mga posilidod sa sonitasyon.alkantarilyado ay sumosaklow ng mololoking lugar, Ang panlipunan at pangkobuhoyong dotos nito aykasama na ang maloking bilong ng mga ari-ariang nagpapatunay na ilan sa mga woaong suplay ngkomersiyol, ngunit moging ang mga sistemang ito tubig ay mga pomilyang pangkaraniwan angay naglilingkod lamang sa kulang pang 3% ng pomumuhay na nakikibahagi ng kanilong suplay ngkanilang populosyong panlungsod. tubig sa kanilang mga kapitbohoy, somantalang ang

mahihirap na mga sombohayan2 ay sila lamang angAng mga sistemong ito na pinag-aralan ay wolang pasilidod sa sonitosyon. lpinahayag din ng

nogkoroon lomang ng kaunting paglawok o pog- MPA na, kahit so mga sistemang kopitbahoyan nounlad sa buong buhay ng mga ito, at kadalosa'y may mga serbisyo sa sonitasyon, isong maka-nogogagamit nang lubusan o kaya'y so sukdulan hulugang proporsiyon ng pamayanan aypa ng kanilang kapasidod nitong nakaroong mga namuhunan sa pogpopogowa ng mga pribado/toon. Ang alkantarilyado sa Lungsod ng Baguio ay pansoriling poso negro.

Larawan 1

Pagkakaroon ng mga Serbisyo sa Alkantarilyado at Sanitasyon

100%

80% - -_ Walang Sanitosyon

60% * Mga kubetong walang disposol40 - ^* * * * Palikurong komyunal

40% - O1 1 1 * _ _ _ _ - - _ El Pansoriling poso negro

20 _ I I _ _ _ _ Alkontnrilyodo20%- tI -l __|i ii_0%

o "':T '0 a, 0 ol C 00 'C 0 5) eCN0) C > >*~~~~~~~~a 0

* J m co 0) ° Dr6 c co m(

i : o0

Alkantorilyado Alkantorilyado Alkontorilyodo Alkontorilyado Mga polikuronng Baguio Zamboonga Vigon Bacolod ng Dogupan

Pansinin: Mgo 'kubetang walang disposal' -binubuhuson o pina-flush no kubeto no wolong poso negro o hukay(walong tapunan ng dumi at moruruming likido)

1 Dalowong komunidod ang pinag-arolon so bawot lugar (5) ng pononaliksik.2 'Mahirap' ayon so pagbibigay-kahulugan ng mga kalahok mula so proseso ng MPA.

PANLUNGSOD NA ALKANTARILYADO AT SANITASYON 9

Page 16: Public Disclosure Authorized 30958 - Documents & Reports...sa karapatan ng paggamit ng mga di-goanong napaglilingkurang mahihirap sa mga lalawigan at lungsod sa sapat na palagiang

b.,

Ang Pilipinas ang isa na so may pinakamabobang kabohogi ng tubig bawat too so Timog Silangang Asya. Angwolong pokundongong pogtotopon ng di-ginamot na moruming tubig ang siyang lalong nakapagpapobawasng mapagkukunong suplay ng tubig.

Napog-usopon sa tolakayan ng grupo na ang Itinakdo ng Metro Zamboonga Water District angmahihirop na sombahayan ay walong nagagamit singil sa alkantorilyodo sa 50% ng singil sa tubig atna mga serbisyo ng sonitosyon dohil sa mga 99% ang kanilang koleksiyon, na dahilan upangsumusunod: lubusong mobowi ang halaga ng operosyon at

pagmimintina nito (O & M). Lahot ng ibong mga* Di-tiyak na karopatan/titulo so lupang sistemoa ysumisingil ng taripong "flat rate" (o zero),

tinitirahan (nalilimitahan ang sumisingil ng mos maboba sa mga gastusin nito, atpomumuhunan maging ng mga residente umaosa sa mga tulong na salopi mula sa LGU, oat tagopagbigay ng serbisyo). pinamamahalaon kaya ng isong Water District, na

* Matoos na hologa ng mgo serbisyo binabawi ang pagkokagastos sa sanitasyon mula(lolung-lolo na ng boyod sa koneksiyon). sa kita sa suplay ng tubig.

* Kulang na espasyo para so mga posilidad(walong poglolagyan ng mga poso negro, 3. Pagsasaayos na institusyonalwalong daanan ng linya sa alkontorilya).

* Lokosyong pagilid (sa ibaba ng punong Ang mga sinuring pampublikong alkantarilyadolinya ng alkantarilya, sa mga dalisdis ay pinomamahaloan sa lebel ng lungsod, maoring[slopes] na lubhong motarik para sa mga ng gobyerno ng lungsod o ng Water District,alkontorilya). samontolong sa mas maliit no alkantarilyado at

sanitasyon ay pangkalahatang pinamamahalaon2. Pagtataguyod sa pananalapi ng LGU, gaya ng Sangguniang Barangay, ' o iba

pang uri ng asosasyon ng mga residente.

Wala ni isa man sa mga kaso ng pag-aaral angmayroong dapot boyarang kapital o pamumu- Ang mga Water District at LGU ng lungsod ayhunan, dahil sa mga alkontarilyado at sistema ng nagkokaloob ng serbisyo sa bayan sa ilulim ngsonitasyon ay kung hindi man mahigit no iba't-ibong mga kondisyon. Ang mga Water Districtdalawompung toon na, ay buong-buong ang namomahala sa ilalim ng regulasyon ngpinondohan ng gobyerno (o sa grant). Sa kabila gobyerno, ngunit karaniwang walang natatanggapnito, iisa lamong sa mga koso ng pag-aaral na ito na pondo, kaya umaasa na lamong sa mabisongang moyroong sapat na kita upong mosogot o pamamahala ng kanilang sistema sa tubig atmapunan ang mga gostos sa operasyon at alkantarilya upang kumita. Bilang resulta,pagmimintina nito (O & M).

I Ang barangay ang pinakamaiiit na yunit na administrotibo sa Pilipinas (20-100 barongay bawat lungsod).

10 PANLUNGSOD NA ALKANTARILYADO AT SAN TASYON

Page 17: Public Disclosure Authorized 30958 - Documents & Reports...sa karapatan ng paggamit ng mga di-goanong napaglilingkurang mahihirap sa mga lalawigan at lungsod sa sapat na palagiang

Kasunduan sa Koleksiyon ng Taripa sa Lungsod ng Baguio

Sa Lungsod ng Baguio, ang Public Utilities & Safety Office (PUSO) ang siyang nomamahala sa mgaaspetong teknikal ng alkantarilyado. Ang paniningil at koleksiyon ay isinasagawa ng Tanggopon ngIngot-Yaman, samantolang ang City Accounting Office ang siyang namamahala sa mga pagbobayod atpogkekwenta. Noong 1995, ang Gobyerno ng Lungsod ng Baguio at ang Baguio City Water District aynogsipaglagda sa isang Memorandum of Agreement (MOA), na kung soan ang Water District aymogdaragdog ng singil so alkontorilyado so singil ng tubig para sa mga may koneksiyon sa alkantarilya,at ibobalik ang kita ng alkantorilyodo sa Gobyernong Lungsod. Ang singil sa alkantarilyodo ay itinakdang60% ng singil sa tubig, at ang Water District ay totonggap ng boyad sa koleksiyon na katumbas ng 10%ng kita sa alkantarilyodo upang mokobayad so mga gostos na administratibo. Sa kasamoang-palad,bago ang implementasyon, dali-doling pinagpasiyahan ng Water District na kulang ang kanilong bayadpara sa koleksiyon, at di natuloy ang kasunduan.

Dahil hindi makasingil batoy sa aktuwal na gamit ng tubig, gumagomit ang LGU ng isang pirmihongboyad (flat rate) para sa taripa ng alkantarilyado (batay sa karaniwang gamit ng tubig sa apat nakategorya). Gayunmon, walang epektibong pogpaparusa sa di-pagbaboyad ng kinakailangang bayaransa poggamit ng alkantarilyado at kulang sa 25% ng gastos ang nabawi noong 2001. Ang Tanggaponng Ingat-Yaman kamakailon lamang ay nogdeklara na ang mga kostumer na komersiyal ay hindimakokakuha ng konilang business permit honggang hindi nila nobaboyaran ang konilang tounangboyad so alkantorilyado ngunit mukhang wolang goanong epekto sa kito hanggong ngayon.

Mula so EDCOP 2002

L LY

.1. ! '- : I , , C_

' '~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~j I , 9 C jj(r C1~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~,, s,- i c ri

.,,tz

Page 18: Public Disclosure Authorized 30958 - Documents & Reports...sa karapatan ng paggamit ng mga di-goanong napaglilingkurang mahihirap sa mga lalawigan at lungsod sa sapat na palagiang

Gawaing pangkapaligiran

Kaso ng pag-aaral Paggamot Pasilidad sa paggamot Disposal Disposal Pag-iksamin

sa pusali ng bonlik ng moruming ng maruminglikido likido

Lungsod ng Baguio Buo Plonta ng paggamot sapusali Patuyuan llog Meron

Lungsod Zamboanga Wala Wala Wala Inaanod sa dagat Wala

Lungsod ng Vigan Bahagya Poso negrong panlahat Wala llog/bukid Wala

Lungsod ng Bacolod Bahagya Poso negrong panlahat Wala Sapa Wala

Bahagya Poso negrong panlahat Wala Bukas no daluyan Wala

Lungsod ng Bahagya Poso negro Wala Lupa Wala

Dagupan Bahogya Poso negro Wala Lation Wala

gumagamit ang Water District ng sopistikadong 4. Sustinabilidad ng kapaligiransistema para sa pagtakda, pagkwenta at pagkolektang taripa, at maingat na pagmonitor so mga Malaking problema ang sustinabilidod ng

gowain at gostusin. Sa kobilang banda, ang LGU kapaligiron. Ang alkantorilyodo ng Lungsod ng

ng lungsod ay nakakotanggap ng molaking pondo Baguio lamang ang tanging koso ng pag-aaral na

sa gobyerno bukod so kanilong lokal na kinikita/ moayos na naitotapon ang naipong maruruming

rentas, ngunit koraniwang walang nakoloang tubig at pusali. Salamot sa kagandahang loob ng

badyet para sa alkantarilyado o sanitasyon, at JICA sa ipinagkoloob na tulong, ang planta ng

walang nakatalagang touhan ng sonitasyon. paggamot so pusali ng Lungsod ng Baguio ay

Pinaololola ng sitwasyon ang pagsasama ng nakapaglolobos ngayon ng ginamot na moduming

ponanolapi sa alkantarilyado at sanitasyon sa tubig (effluents) no moaaring itapon sa

pananalapi ng iba pang tanggopan ng gobyerno, pinakamalapit na ilog, at may mga pangpakopal

na nagpopohirop lang so pagbadyet at pagplano at patuyuan ng bonlik na mapagkukunan ng mgang mga serbisyo sa sonitosyon. solido na magogamit na patoba sa pagsasoko.

Ang maliliit na LGU ay mas hindi gaanong Ang iba pang sistema sa pinag-aralang kaso ay

nagtagumpay sa pamamahala ng alkantarilyado at hindi nagsasogawa ng paggamot sa pusali maliban

sanitasyon. Karoniwan, napokoliit ng kita nila mula na lamang so limitadong poggamot at pogtanggal

sa konilang mga sistema, walong gaanong pondo ng mga solido na galing sa mga poso negro, at

sa panig ng gobyerno, walang tauhan sa sanitasyon walong mga posilidad upang maging ligtas ang

at limitado ang kakayahong teknikal. Kung kaya, pagtapon ng naipong banlik, o masusuri ang

umoosa silo sa tulong mula sa lobos at kontribusyon kalidod ng maruming tubig ng poso negro na

ng mga gumagomit kapag kinakailangon ng dumadoloy sa kani-konilang sistema tungo sa lokal

pagkukumpuni o anumang rehabilitasyon. na mga daluyan ng tubig at kabukiran.

12 PANLUNGSOD NA ALKANTARILYADO AT SANITASYON

Page 19: Public Disclosure Authorized 30958 - Documents & Reports...sa karapatan ng paggamit ng mga di-goanong napaglilingkurang mahihirap sa mga lalawigan at lungsod sa sapat na palagiang

5. Kasiyahan ng tagagamit ng sanitasyon singil sa alkantarilyado ay napakataas para sakalidad ng serbisyong ipinagkakaloob.

Siniyasat ng MPA ang kasiyahan ng mgatagagamit sa ibinibigay na serbisyo ng Ang karamihan sa mga sambahayan sa bayanalkantarilyado at sonitasyon. Naisasolamin sa mga na gumagamit ng poso negro ay lubos na nasiyahanantas ng kasiyahan dito, bukod sa iba pa, ang at binibigyang-pansin ang maoyos na mga pasilidadnagagawa ng sistema, ang antas ng serbisyong na halos hindi kailangan ng pagmimintina,ipinagkakaloob, at ang halaga ng serbisyo. Ang somantalang ang mga koneksiyon sa alkantarilyamay pinakamatoas na antas ng kasiyahan ay ay inaakalang mohal at nangangailangan ngnagmumula sa mga tagagamit ng alkantarilyado madalas na pagmimintina. Ang tanging bagay nang LGU no may malaking tulong na salapi ng hindi maganda so mga poso negro ay natagpuangobyerno, somantalong ang may pinakamobobang sa mga taong nakatira sa mga lugar na mas malapitantas ay so mga tagagamit ng palikurang/kubetang sa gilid/baybayin: ang mga maralitang-lungsod nakomyunal. Parehong ang mga mahihirap at di- nasa mga tobing-ilog at kapitbahayan samahirap na sambohoyan ay nagsibanggit na dalampasigan na ang matoas na lebel ng tubig ayumaasa sila sa matoas na pamantoyan ng serbisyo madolas na nagsasanhi ng pagbobora, at ang mgakapag nogbaboyad sila, at ang mga kostumer/ sambahoyan na nakatayo sa mga matatorik nokliyente ng dalawang Water District na namomahola dalisdis, na nagpapahirap sa pagtayo at pagmintinasa alkantarilyado ay naghayag na ang kasalukuyang ng mga poso negro na nakasasapat ang laki.

t~~~~~~~~~~

Ang mga pampublikong kubeta no inobserbohon ng mga grupo so pag-aaral ay bihirang maayos, kayo hindinakapogtatakang ong mga gumagomit nito ang lobis no hindi natutuwo soi serbisyo.

PANLUNGSOD NA ALKANTARILYADO AT SANITASYON 1 3

Page 20: Public Disclosure Authorized 30958 - Documents & Reports...sa karapatan ng paggamit ng mga di-goanong napaglilingkurang mahihirap sa mga lalawigan at lungsod sa sapat na palagiang

Mga Batayan ng Tagumpay

7 ~~~~~~~~~~~~~~~

7..~~~~~~~~~~~~~~. .. '-

'1 .

~~~~v t L. . _

p. -- ~ ~ ~ ~ ~ *'- -,

MI v .

Patuloy no makakaosa ng kita mula so turismo ang Lungsod ng Baguio, salamot sa tulong-panlabas at

subsidies. Ano ang gagawin ng ibang siyudad no hindi kasing-palad?

Dahil walang gaanong mga benepisyo o impak * nagsasarili/autonomong pamamahalano nakamit so alkantarilyado at sanitasyon no (politikal at piskal)sinusuri ng pag-aaral ng WPEP di-maiwasang suporta mula so lokal no pulitikomailimita ang mga positibong leksiyongnatututunan, gayunpaman, lumabas so pagsusuri So karamihan ng mga kaso, mga lokal noang mga karaniwang "batoyan ng tagumpay" so: opisyal ng gobyerno a tauhan ng Water District ang

namamahala so alkantarilyado at sanitasyon, no

mga itinalagang yunit ng sanitasyon (may may iba't iba pang gawain at responsibilidad, atkasanayang tauhang teknikal at hiwalay walang gaanong panahon a insentibo parano badyet so sanitasyon) mapahusay ang pagkokaloob ng serbisyo so

1 4 PANLIJNGSOD NA ALKANTARILYADO AT SANITASYON

Page 21: Public Disclosure Authorized 30958 - Documents & Reports...sa karapatan ng paggamit ng mga di-goanong napaglilingkurang mahihirap sa mga lalawigan at lungsod sa sapat na palagiang

sanitasyon. Ang pagtatag ng isang yunit ng sanitasyon Mga Pangunahing Pamigilna binubuo ng may kosanayang mga touhan, na angpongunahing responsibilidad ay ang mobisang Ang kodohupon so mga kuwento ngpomamahala ng alkantorilyado at sanitosyon, ay panonagumpoy ay nagsasalamin ng malalakingmalinow no mokakatulong sa pagkamit ng togumpay. problema so sektor ng sanitasyong panglungsodGayunpomon, ang maliliit no sistema ay madolong sa Pilipinos. Ang mga pangunahing pamigil nana makayanan ang pag-empleo ng touhang kinilola ng pag-oaral ng WPEP ay kabilang ang mgaespesyolisto sa sanitasyon. Sa halip, nongongailangon sumusunod:sila ng suportang propesyunal at pagmonitor, na songayon aywola pa so koromihan ng mga lungsod at limitadong kohilingon pora so mgabayan sa Pilipinas. alternatibo sa poso negro (ang mga

gumogomit ay kontento na sa kanilangAng kahalagahan ng nagsosariling pomamahala mga sistema)

ng suploy ng tubig at serbisyo ng sanitasyon ay kinilala kakulangan ng opsiyong makalago sona nang lubuson, bilang pinakapunong diwo sa pananalapi pora sa pagpaayos ngpagbuo ng mga Water District. Ang kaloyaang sanitasyon sa boyanmakapagtakda ng taripang cost-reflective na mababang koolaman sa matindingmaoasohong kumita, upang mogomit ang kinikitang epekto sa kalusugang pangkapoligiran ngito ayon sa mga prioridad ng pagpotakbo at pagsasa- kasolukuyang kaayusan ng sanitasyonistrotehiya, ay maholaga pora sa mabisang hindi mabisang pagpopotupod ng mgapamamahalang pinansiyal ng serbisyo sa sanitasyon. regulasyon so sanitasyon o mga singilinAng detalyado at transparent na accounts so sa mga gumagamitsanitasyon, batay so tumpak no sistema ng paniningil kompetisyon mula sa suplay ng tubig saat pangongolekta, ay makolilikho ng isang boyan (sa pagpopondo, pinagkukunan ngmahigpitang tuan so pogbawi ng gastusin at, kung suplay at suportong pulitikal)potitibayin pa ng isasagawang regular na pagmonitor,makakopagganyak ito ng episyenteng pomamahala. Mayroon ring mga pamigil na pang-institusyon.

Sa kasalukuyon, hindi kayang mokopagbigay ngMahalaga ang suportong pulitikol so pogtutustas episyenteng serbisyo sa sanitasyon ang LGUs.

ng bagong mga pasilidad sa sanitasyon, at pati sa Kulang sila sa kakayahang teknikal, at pinatatakbopagsusustina ng mga ito. Alinman so mga lokal no ng mga hinalal no opisyal na may malakingawtoridad o Water District ay walong pinang- kadahilanon upang ponatilihing mababa ang mgahahowakong kapital o ari-arion upang matustusan toripa at mamahogi ng pondo so iba pang masang mahal na sistema ng alkantorilya o pasilidad popular na gawain. Waring nagpapakito ngng paggamot so pusali. Kaya, nakasalalay ang alternatibo ang Water Districts, sa togloy nitongmalakihang pagpaayos ng sonitasyon sa maselong pagsasarili at may mohigpit no pokus sa kahusayanpagsasama ng pagpopondo ng gobyerno, tulong- ng pagpapatokbo at pagbawi sa gastos. Sapanlabas at ang pcgtaos ng singil sa mga kasamaang polad, ang hindi nababagong mgagumagamit. Ang paglikom sa mga pondong ito at tuntunin sa pananalapi ng gobyerno ay nag-iiwanpagpatupad ng mga repormong kailangan upang sa mga Water District ng ilong insentibo lamangmasustina ang pamomahala ay nangangailangan para mamuhunan alinman sa serbisyo ngng maingat na negosasyon at mainam na sonitasyon o improstraktura sa mga lugar nokooperasyon sa pagitan ng mga lokal no mababa ang kita, na talagang maglilimita satagopogtaya (stakeholders), lolo na kung ang hinalol kanilang abilidad no magkaloob ng mga serbisyona mga opisyal ay sensitibo so mga alalahanin so sonitasyon sa mga maralitang taga-lungsod.kaugnay sa mga singil o taripa.

PANLUNGSOD NA ALKANTARILYADO AT SANITASYON 15

Page 22: Public Disclosure Authorized 30958 - Documents & Reports...sa karapatan ng paggamit ng mga di-goanong napaglilingkurang mahihirap sa mga lalawigan at lungsod sa sapat na palagiang

Mga Kongklusyon

May kakaunting optimistikong kongklusyon na pulitiko, kung kaya laging natatalo sa paghingi ngmoaring mailarawan mula so pagsusuring ito ng pondo at mga pagkukunang kagamitan. Ito aypanglungsod na alkantarilyado at sonitasyon sa pinatutunoyan ng mga pinag-aralang mga kaso naPilipinas. Ang matatanda nang sistema ng anghaloslahataykulangsa pondo atsuporta. Angpampublikong sanitasyon ay nagkakaloob ng ilang pananagumpay na nakasama rito ay mayserbisyo sa ilang minorya, samantalang ang mga kinalaman sa malaki-laking alkantarilyado, kungmaralita sa lungsod ay nananatiling hindi sapat ang saan ang mga monedyer ay may sapat na pondosanitasyon. Kinumpirma ng palahok (participatory) upang magtayo ng sariling mga yunit ng sanitasyon,na pagtataya na karamihan so mga sambahayan na may kanya-kanyang mga pagkukuhanan atna hindi mahirap ay namuhunan sa ponsariling/ badyet. Gayunpaman, malinaw din dito na angpribadong pasilidad ng sanitasyon, at kontento na parehong 'nagsasariling' alkantarilyada atsa kanilang mga simpleng sistema ng poso negro, palikurang komyunal ay maaring gamiting opsiyonsa kabila ng mga alalahaning panlabas tungkol sa sa sanitasyong panlungsod sa maliitang saklaw,panganib sa kalusugang pangkapaligiran na basta totohanan ang pangangailangan, at maaringmaiuugnay sa di-sopot na poggamot ng banlik at itatag ang isong sustinableng lokal nahindi maayos na pagtopon ng dumi ng poso negro. pamumuhunon at pomamahala.

Hindi napopansin ang mga karaniwan nong Hindi isong kalabisan no ipahoyag na malawaksolusyon sa umiiral na kologayan. Tila bantulot sa ang problema sa sanitasyong panlungsod sapogbayad ng serbisyo sa pampublikong sonitasyon Pilipinas. Ito ay nongangailangan ng maingat noang mga kabahayan sa lungsod kopog nakita nilang pogtarget ng mga limitadong mapagkukuhanan atkaunti lamong ang dipirensya ng kanilang mga ang mas incremental na pamoraan sa pagsasaayospribadong pasilidod, na nag-iiwan no lamong sa ng sanitasyon. Napakahologa ang mababangmga tagabigay ng serbisyo ng kaunting insentibo holaga ng mga teknolohiya sa sonitasyon kasabayupang momuhunan nang maloki sa pogtotog ng ng pagkakaloob ng pinabuting mga serbisyo somalowokang alkantarilyado. Ang kawalon ng maliliit na bayan, na gumagamit ng mgaaksiyon so kolagayang ito ay mongangailangan ng "pamaroang pangkapitbohayan" upang mapalakosmos malawakang koalomon sa mga problema no ang lokal na pogkakasunduan at kohilingon.sanhi ng kokulangan ng paggamot sa pusali at Kailongan din ng mas molakos no suportang lokalmaruming tubig, at mas moroming opsiyon para sa at nasyunal so pagpapaayos ng sanitasyon sateknolohiya so sanitasyon na mababa ang holaga, pamamogiton ng mga nakatalagang mga yunit ngat ang paggomit ng mga pamoroang mas sonitasyong lokal, moipatutupad ang mgamakatutugon sa mga kahilingan so implementasyon. regulasyon at estrotehikong pagpaplano. Lubhong

kailongon ang mas malaking pagpopondo ngMadalas na ang serbisyo so sanitosyong gobyerno, lalo na para sa pagkokaloob ng mga

ponglungsod ay isinasama sa suploy ng tubig, at serbisyo sa sanitasyon para sa maralitang lungsod,sinusuployan ng iisang nagkokaloob (provider). na hanggang ngayon ay pinagkakaitan ng serbisyoIkinalulungkot no ang mga serbisyo sa sanitosyon sa pampublikong sanitasyon at hindi makabuo ngay hindi masyadong pinagkakoabalahan ng mga mga solusyong pansarili o pampribado.

16 PANLUNGSOD NA ALKANTARILYADO AT SANITASYON

Page 23: Public Disclosure Authorized 30958 - Documents & Reports...sa karapatan ng paggamit ng mga di-goanong napaglilingkurang mahihirap sa mga lalawigan at lungsod sa sapat na palagiang

Mga Rekomendasyon

^~~~~~~~~~~~~~~- to.' ,,\

~A;

,#-- ;;\ -t

PANLUNGSOD NA AKANTARILADO AT SANITASYON 1 7

Page 24: Public Disclosure Authorized 30958 - Documents & Reports...sa karapatan ng paggamit ng mga di-goanong napaglilingkurang mahihirap sa mga lalawigan at lungsod sa sapat na palagiang

1. Pamumuhunan sa pagpapahusay ng koneksyon so suplay ng tubig ay mabisang parusasanitasyong panlungsod laban sa di-pagbaboyad. Gayunman, gaya ng

nakita sa kaso sa Lungsod ng Baguio, angAng pangunahing problema ay lubhong nagbibigay ng serbisyo sa tubig ay hindi laging

magastos ang pagpapahusay ng sanitasyong pumapayag (o kayang) kumolekta ng singil sapanlungsod, at maliit lmamng ang market sa mga sanitasyon. Bukod pa riyan, habang may malalakasserbisyong ito. Karamihan sa mga gumagamit ng na mga sinerhiya sa pamamahalang pinansiyal, angmga poso negro ay hindi naman mahihirap na mga mga serbisyo sa sanitasyon ay nangangailangan ngsombahayan sa mga lungsod, na di nogbabayad naiibang kagalingan at kakayahan para roon sa mgang kohit anong pagsingil sa sanitasyon. Dahil dito kinakailangan sa pagsuplay ng tubig, at sa ganyangang mga nagbibigay ng serbisyo sa sonitasyon ay paraan ay makikinabong sa pagkakapamahala ritonawalan ng malaking bahogi ng kanilang ng isang yunit na nagsasarili.pagkakakitaan.

Dahil sa katotohanang ang mga LGU ay siyangAng mga lubhong malaking populasyon ng mga may panghuling responsibilidad sa mga serbisyong

sambahoyang panlungsod ay bihirang may espasyo sanitasyong panlungsod, at ang kahalagahan ngo mga kondisyon ng lupaing kinakailangan para sa lokal na suportang pulitikal, nirerekomenda namga patuyuan (drainage fields) ng mga poso negro panatilihin sa LGU ang pongkalahatang kontrol sana siyang ipinag-uutos ng batas. Gayunman, hindi kanilang mga serbisyong lokol. Gayunman, hindimakatotohanang asahang ang libu-libong mga ito nangangahulugan na ang mga LGU ay dapatsombahayang ponlungsod ay tigilan ang paggamit maging tagapagbigay ng serbisyo. Kailangangng kanilang mga ponsariling poso negro, dahil magtatag ang mga LGU ng mga yunit ng sanitasyonlamong sa pinaniniwalaan ng iba na ang duming upang momonitor at maisaayos (sa mga lungsod),goling sa mga poso negro ay mapaminsala. Ang habang ipinakokontrata sa iba ang mas maramingmabilisang pagbabago sa anyong ito ay serbisyong pangsanitasyon hanggat maoari, kasamamangangailangan ng mahahalagang katibayan ng na ang paniningil at koleksiyon ng dapat boyarangpanganib sa kalusugang pangkapaligiran na serbisyo ng alkantarilyado at sanitasyon; ang mgamaiuugnay sa kasalukuyang mga sistema ng poso serbisyo sa pag-aalis ng mga banlik at paglalagaynegro, upang mahawan ang landas para sa ng gamot dito; at pag-iksamin ng dumi. Angisagagawang mga pagbabawal laban sa pagtatapon kapakinabangan ng pag-uugnay ng mga singil sang di-sapat na nagagamot na mga dumi. Hangga't tubig at sanitasyon ay nagpapohiwatig din na anghindi nadaragdogan ang kaalaman tungkol sa mga LGU ay dapat bigyang-sigla at tulungan angponganib sa kalusugang pangkapaligiran, magiging mga nagbibigay ng serbisyo ng suplay ng tubig nalubhang mahirap na mahimok ang mga mamamayan magtatag ng mga yunit ng sanitasyon (o makipag-sa Pilipinas o diii kaya ang mga kinatawan nitong ugnay sa ibang mga tagapagbigay ng serbisyongpolitiko, na lalong maraming pamumuhunan ang pangsanitasyon) kailanma't kailangan.kinakailangan sa sanitasyong panglungsod.

3. Mababang halagang mga pasilidadIsang higit na praktikal na solusyon ay ang ng sanitasyon para sa mga moralitang-

pasimulang singilin ang mga gumagamit ng poso negro Iungsodsa kanilang mga itinatapong dumi (base sa prinsipyong"dapat magbayad ang nagdudumi"), at saka gamitinrang kita nito upang mapabuti ang koleksiyon ng banlik Karamihao sa populasyong panituyngsod ay mayat dumi, at mga pasilidad sa panggagamot. Ang sapat ra serbisyong paigsanitasyoa , kahit a a angpagsang-ayong pulitikal at mabisang pamamahalarg mga serbisyong ItO sa kasalukuyar ay kularg sabuwissa pangkapaligirang iyan ayymagiging mhirap nararapat na paggagamot o pagtatopon.

. ia, Gayunman, karamihan sa mga mahihirap sangunit kung magtatagumpay, ay makalilikha ito ng lyungsod garahan sa mga dukha amalaking kahilingan para sa pinaghusay na serbisyong Iuangsod no ahaninirahag sa pook rig mga dukha atpangsanitasyon. So Maynila, ang mga sambahoyang sa mga pabahay so mga iskwater sa buong Pilipinaswalong koneksiyon ng alkantarilya ay moyroon nong ay wala riyang mga serbisyong pangsanitayong10% buwis-pangkapaligiran (environment tax) na Ang mlhihirap sa lungsod ang nagpapasan rgdinagdag sa kanilang singil sa tubig, no mokatutulong kalakihan so gastos na pangkapaligiran atso pagpopondo upanig mapahusay anig libreng pangkalusugang bunga ng di-sapat na sanitasyon,paganggal ing dumi sa mga paso negro at pag-aalis at dahil dito, ang pinakapangunahing prioridadng b gnlik nito. para sa sektor ng sonitasyong panlungsod ay ang

pagbibigay ng serbisyong pangsanitasyon so mga

2. Mga modelong pamamahala sa mahihirap na grupong ito.

sanitasyong panglungsod Yaong mga walang pasilidad para so sonitasyon

Lubhang matagumpay ang mga paniningil sa ay bihirang may sapat na espasyo o maysanitasyong panglungsod, kung dinaragdag ito sa karapatang legal upang mapoyagang gumawa ngsingil sa tubig, dahil so ang paniningil ay moaoring mga pansariling poso negro, kaya man nilangiugnay sa konsumo ng tubig, at ang paglalagot ng magpagawa nito o hindi. Karamihon din ay

18 PANLUNGSOD NA ALKANTARILYADO AT SANITASYON

Page 25: Public Disclosure Authorized 30958 - Documents & Reports...sa karapatan ng paggamit ng mga di-goanong napaglilingkurang mahihirap sa mga lalawigan at lungsod sa sapat na palagiang

kinukulang sa maaasahang suplay ng tubig no pribodong pabahay ay mabuting mga halimbawakinakailangan upang maibuhos ang dumi sa isang ng mga solusyong pongmagkakapitbahay, atnetwork ng alkantarilya. Ito ay nag-iiwan ng kaunti pinatutunayan na may pangangailangang pribadolamang na dagliang opsiyon para sa pagpapabuti para sa alkantarilyado. Ang mgo sistemang ito ayng sanitasyon maliban sa mga palikurang komyunal. may potensiyal na maisama so malaki-laking mgaAng mga leksiyong natutuhan mula sa mga pag- sistemang panglungsod o mapagbuti saaaral na ito ay nagpapayo na ang mga palikurang pamamagitan ng mababang halagang pasilidadkomyunal ay maaaring maging matagumpay, kung ng paggamotsa pusali. Ang pagpapounlad ng mgainilagay ayon sa pangangailangan at kagustuhang teknolohiya na maaaring makapogpobuti ng mgamagbayad na may matibay na pokikisangkot ng sistema ng indibidwal no poso negro at angkomunidad at ang pagtatatag ng masusustinahang pagsama ng mga ito sa mababang halogang mgapamamahala. Samantala, mahabo-habang network na alkantorilya ay makapagbibigaypagsisikap na pongmatagalan ay dapat no moituon ng lakas ng loob so lalong maramingsa pagsusulong ng maaaring umunlad na mga magkokopitbahay na piliin ang uring ito ng lokalmababang halagang mga sistema ng sanitasyon no sanitasyon.para sa mga mahihirap so lungsod, habangpinobubuti ang suplay ng tubig, ang karapaton so Ang mga solusyong pangmagkakapitbahay aylupain at mga opsiyon ng maliitang pamumuhunan makapogpopahintulot ng isang mas papahakbang(micro finance) na makatutulong sa mga ponsoriling at maibabagay (flexible) na pomaraan saposilidad so sanitasyon na umunlad sa mga lugar pagpapahusay ng sanitasyon, nong may progresono moliit ang kita. depende sa mga pangangailangan at kakayahan

ng bowat isang pagkakapitbahayon at ng mga4. Mga solusyong pangmagkakapitbahay nagbibigay ng serbisyo. Nagbibigay rin ito ng

sa mga problema ng sonitasyong isang pomamoroan ng mas mahusay na pag-panglungsod asinta sa mga pamumuhunang pangsonitasyon,

kung kaya nga makatitiyak na ang mgoAng isang pangmagkakapitbahay na paraan, na kapakinabangan ay makororating sa mga grupong

kung paanong ang mga suliranin ng sanitasyong napagkaitan tulad ng mga maralitang-lungsod.panglungsod ay nalulutas sa antas ng lokal ay Ang papohakbang at inaasintang pagharap na itomakawawasak sa nopokalaking problema ng ay nakatutulong upong maipamahagi ang halagapagpapabuti ng buong lungsod sa moliliit na bahagi ng pagbabayad ng mga pasilidad ng sonitasyonna mas madoling mapamahaloan. Ang mga sa mas mahabang panahon, habang ang epektopangmagkakapitbahay na solusyon ay nanga- ng pagpapatotoo ng mga matagumpay na mgangailongan ng magkakalahok na pagtaya sa mga sistemang lokal ay unti-unting nadaragdagan angprioridad sa sanitasyon, ng mga lokal no NGO at bilang ng mga sambahayan na pumapoyag nagrupong pangkomunidad ang namamagitan sa mga magbayad ng mga serbisyong pangsanitasyon. Sagrupong gumagamit at sa mga nagbibigay ng dakong huli, ang pinagsamong epekto ng mga itoserbisyo upang makagawa ng lokal na kasunduan ay maaaring makahikayat so gobyernong lokal atat pangangailangan sa pinagbuting mga serbisyo. nasyonal na ang pamumuhunan sa mga

serbisyong pangsanitasyon ay kapwa mahalagawr.n r.i .n1 a :I:-I Irrq _ makaka- _ ol knciId-

[o:al.--ku,ai.g gnagogn arni

., | I . I1 11 . I | | | | . : : . . .

2~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~, :_I

I-1

Page 26: Public Disclosure Authorized 30958 - Documents & Reports...sa karapatan ng paggamit ng mga di-goanong napaglilingkurang mahihirap sa mga lalawigan at lungsod sa sapat na palagiang

Sanggunion

ADB (2001) 'Water Supply & Sanitation Sector Profile: Philippines', Manila: Asian Development BankAncheta, C (2000) 'Urban Sewerage and Sanitation: 30 Years of Experience and Lessons',

Manila: Water Supply & Sanitation Performance Enhancement Project - Phase IDavid, C (2000) 'MWSS Privatization: Implications on the Price of Water, the Poor and the Environment',

Manila: Philippine Institute for Development Studies, Discussion Paper Series No. 2000-14Mukherjee, N and van Wijk, C (2003) 'Sustainability Planning and Monitoring in Community Water

Supply and Sanitation: A Resource Guide on the Methodology for Participatory Assessments (MPA)for CDD Programs', Washington DC: Water and Sanitation Program/ IRC International Water andSanitation Center

Robinson, A and EDCOP (2003) 'Urban Sewerage and Sanitation: Final Report', Manila: WPEP

Pasasa lmat

Ang mga naiambag ng mga kapwa manunuri sa Pilipinas at so lobas ng bansa, mga miyembro ng WPEPProject Steering Committee at Technical Working Group at mga kawani ng World Bank ay pawang nakatulongupang matiyak ang kalidad ng ulat na ito.

20 PANLUNGSOD NA ALKANTARILYADO AT SANITASYON

Page 27: Public Disclosure Authorized 30958 - Documents & Reports...sa karapatan ng paggamit ng mga di-goanong napaglilingkurang mahihirap sa mga lalawigan at lungsod sa sapat na palagiang

r~~~~~~~~~~~mom

Page 28: Public Disclosure Authorized 30958 - Documents & Reports...sa karapatan ng paggamit ng mga di-goanong napaglilingkurang mahihirap sa mga lalawigan at lungsod sa sapat na palagiang

i- S t--. 1-- ! 5'

:1 W § 18 jf -ffi SPrograma sa Tubig at Sanitasyonli .il. Silangang Asya at ang Pasipiko

* 4 . lX Jakarta Stock Exchange Building- _ Tower 2, 1 3th Floor

JI. Jenderal Suderman Kav. 52-53, SCBDJ 4PIJakarta 12190, Indonesia

.Y ~ _- _Phone: (62-21) 5299-3003

4 1lW i' -_ ,S2 s F; Website: http://www.wsp.orgwww.wpep.org

,VW~~~~~~~~~~~~~~1

Ang Progroma so Tubig at Sanitasyon ay isang pandaigdigangtombalan upong makatulong sa mahihirap na patuloy

no matomo ang pinagbuting suplay ng tubig atmga serbisyo sa sanitasyon.

Ang mga katambal ng programa sa pagpopondo ay angGobyerno ng Australia, Belgium, Canada, Germany, Italy,Japan, Luxembourg, ang Netherlands, Norway, Sweden,Switzerland, at ang United Kingdom; ang United Nations

Development Programme, at ang World Bank.