Przygoda z gramatyką

8/15/2019 Przygoda z gramatyką

1/469

książka zgodnaz wymogamicertyfikacjijęzyka polskiego

FLEKSJA I SŁOWOTWORSTWO IMIONJÓZEF PYZIK

UNIYERSITAS

JĘZYK l*OLŚKI

DLA CtIDZOZIEMCÓ>S|


2/469

PRZYGODAZ GRAMATYKĄFLEKSJA I SŁOWOTWÓRSTWO IMION

ĆW ICZENIA FUNKCJONALNO-GRAMATYCZNEDLA CUDZOZIEMC ÓW


3/469

JĘZYK POLSKI

DLA CUDZOZIEMCÓW

S E R I A P O D R E D A K C J ĄWładysława Miodunki

3

INSTYTUT STUDIÓW POLONIJNYCH I ETNICZNYCHUNIWERSYTETU JAGIELLOŃSKIEGO


4/469

FLEKSJA I SŁOWO TWÓ RSTWO IMION

JOZEF PYZIKPRZYGODA

Z GRAMATYKĄ

poziomŚREDNI OGÓLNY

Kraków


5/469

C o p y r ig h t b y Jó z e f P y z ik a n d T o w a r z y s two Au to r ó w i W y d a wc ó w P r a c N a u k o w y c hUNIYERSITAS, Kraków 2003 , wyd . I I p rze j rzan e i po praw ione

ISBN 83-242-0146-7TAiWPN UNIVERSITAS

P o d r ę c z n ik r e c e n z o wa łaZofia Kurzowa

P r o fe s or Un iw e r s y t e tu J a g i e l l o ń s k i e g o

R e d a k t o rWanda Lohman

P r o j e k t o k ł a d k i i s t r o n t y tu ło wy c hSepielak


6/469

W s t ę p

D o n a p i s a n i a t e g o p o d rę c z n i k a s k ł o n i ła m n i e p o t r z e b a p o n o w n e g o o p ra -cowania f l eks j i im ienne j , ponieważ wydane wcześnie j Ćwiczenia z grama-tyki funkcjonalnej. Cz. II Imiona c ieszy ły s ię wprawdz ie popula rnośc ią(4 wydania ) , a le od p ie rwszego ich wydania up łynęło już ponad 10 la t ,a t y m c z a s e m u k a z a ł y s i ę n o w e z n a c z ą c e o p ra c o w a n i a g r a m a t y k i j ę z y k apolsk iego , t ak ie j a k R . Grzegorczykowej , R . Po lańsk iego i H. Wróbla , Gra-matyka współczesnego języka polskiego. Morfologia, Wa rs z a w a 1 9 8 4 ;Z . Ka le tow ej Gramatyka języka polskiego dla cudzoziemców, K ra k ó w 1 9 95 ,czy A. Nagórk o Zarys gramatyki polskiej, Wa rs z a w a 1 9 9 6 . We w s z y s t k i c hwymienionych pozyc jach mamy do czynien ia z nową metodolog ią opraco-w a n i a p o l s k ie g o s y s t e m u g ra m a t y c z n e g o , k t ó r e j n i e m o ż n a p o m i n ą ć w p o d -ręczn ikac h do na uk i języka po lsk iego jako obcego .Ze zrozumiałych względów najbardziej przyd a tna w nauczaniu cudzoz iem-ców oka zała się ks iążka Z. Kale towej, k tóra sys tematyzu je funkcje sk ładnioweposzczególnych przypadków, a tym samym s twarza możliwość przejrzys tegoopracowania odpowiednich ćwiczeń wdrażających. Należy jednak zaznaczyć,że czasem z powodów pra ktyczn ych pom ija s ię w niektóry ch ćwiczeniach do-kła dn e rozróżnienie użycia przyimk ów implikowany ch przez czasowniki w od-różnieniu od związków składniowych: przyimek + forma przy pad ka.U k ł a d p o d rę c z n i k a j e s t p o d o b n y d o Ćwiczeń z gramatyki funkcjonalnejjęzyka polskiego dla cudzoziemców. Cz. II Imiona, z tą j ednak różnicą , żerozbudowano w dużo większym zakres ie d rugą część podręcznika do tyczą-cą s łowotwórs twa . Powodów, d la k tórych zdecydowano s ię na rozsze rzen iete j części podręcznika, było ki lka . Główny z nich to ten, że w dotychczaso-w y c h o p ra c o w a n i a c h m a t e r i a ł ó w d o n a u c z a n i a j ę z y k a p o l s k ie g o d l a c u d zo -z iemców pomi jano ten dz ia ł języka . P rzyczyna tak iego s tanu rzeczy wyda jes ię oczywis ta , bo t rudno w sposób prze j rzys ty opracować tak n ie regula rnys y s t e m , j a k i m j e s t s ł o w o t w ó r s tw o . N i e m n i e j j e d n a k n i e m o ż n a g o z u p e ł n i ep o m i n ą ć , bo z j e d n e j s tr o n y p o k a z u j e m e c h a n i z m y t w o rz e n i a n a j w a ż n i e j -szych ka tegor i i s łowotwórczych wyrazów, z d rug ie j uczy s tudentów kre -a ty w ne go pod ejścia do język a. Je s t rzecz ą oczywis tą, że nie na leży oczeki-w a ć , a t y m b a rd z i e j w y m a g a ć , a b y s t u d e n c i o p a n o w a l i w s z y s t k i e p o d a n es t ru k t u ry s ł o w o t w ó rc z e . Wi ę k s z o ś ć z a w a r t y c h i n fo rm a c j i t e o r e t y c z n y c hp rz e z n a c z o n a j e s t d l a n a u c z y c i e l i , k t ó r z y p o w i n n i u m i e j ę t n i e w y b ra ći p rzekazać racze j mechanizmy tworzen ia poszczególnych ka tegor i i s łowo-t w ó rc z y c h , n i ż w y m a g a ć z n a jo m o śc i w s z y s t k i c h p r z y ro s t k ó w w d a n y m t y -p ie s łowotwórczym . Ta część pod ręcznika ko ńczy s ię k i lko ma ćwiczen iamispr aw dza jącym i opan ow anie wcześnie jszego ma te r ia łu i n ie wie lką i lośc iąćwiczeń sk ładniowych .Część f leksyjna op ar ta j e s t na funkc jach sk ładn iowy ch poszczególnychp rz y p a d k ó w , g ł ó w n i e n a p o d s t a w i e k s i ąż k i Z. K a l e t o w e j . N a j w i ę k s z y m p ro -

5


7/469

b l e m e m p rz y o p ra c o w y w a n i u c a ł o ś c i z a g a d n i e ń z w i ą z a n y c h z f l e k s j ąi m i e n n ą , a z w ł a s z c z a r e g u ł j e j f u n k c j o n o w a n i a , j e s t t a k i e u ł o ż e n i e ć w i cz e ń ,k t ó r e p o z w a l a ł o b y z j e d n e j s t r o n y n a k o r z y s t a n i e z n i c h w e d ł u g s t o p n i a z a -a w a n s o w a n i a u c z ą c y c h s ię , z d ru g i e j s tr o n y , d a w a ł o p e ł n y o b ra z w s z y -s t k i c h m o ż l iw y c h w y m i a n m o r fon o l o g ic z n y ch z a c h o d z ą c y c h w p o s z cz e g ó l-n y c h p r z y p a d k a c h . T r u d n o ś ć p o l e g a n a w y b o r z e o d p o w i e d n ic h p r z y k ł a d ó w ,k t ó r e p o k a z y w a ł y b y z a s a d y d o b o r u k o ń c ó w e k r ó w n o l e g ł y c h z j e d n o c z e s n ąe g z e m p l i f i k a c j ą w y m i a n m o r fo n o l o g i c z n y c h . N i e s t e t y , j e s t t o c h y b a n i e -m o ż l i w e , p o n i e w a ż z r e g u ł y , w y ra z y , w k t ó r y c h z a c h o d z ą n i e k t ó r e a l t e rn a -c je s a m o g ł o s k o w e i sp ó ł g ł o s k o w e , p o c h o d z ą z p e ry fe ry j n e g o z a s o b u l e k s y -k a l n e g o , a t y m s a m y m n i e s ą p o t r z e b n e w p o c z ąt k o w y m e t a p i e n a u c z a n i a .M a j ą c ś w i a d o m o ś ć t y c h t r u d n o ś c i , z d e c y d o w a n o s i ę m i m o w s z y s t k o p o ł ą -c z y ć w n i e k t ó ry c h ć w i c z e n i a c h w d ra ż a j ą c y c h t e z a g a d n i e n i a , p o n i e w a ż c e -l e m n a d r z ę d n y m b y ł o z a u t o m a t y z o w a n i e p e w n y c h z a c h o w a ń j ę z y k o w y c h ,n a w e t b e z p e ł n e g o z ro z u m i e n i a . T e g o ro d z a j u ć w i c z e n i a z o s t a ł y u m i e s z c z o -n e p o o p i s i e k o ń c ó w e k ró w n o l e g ł y c h k a ż d e g o p rz y p a d k a .N a p o d s t a w i e d o ś w i a d c z e ń d y d a k t y c z n y c h , z d e c y d o w a n o s i ę t a k ż e n ap o d a n i e w n i e k t ó ry c h ć w i c z e n i a c h w s z y s t k i c h r e g u ł , z w y j ą t k a m i w ł ą c z n i e ,a d o z a d a ń n a u c z y c i e l a p o w i n n a n a l e ż e ć d e c y z j a , w j a k i m s t o p n i u m o ż ez n i c h s k o rz y s t a ć w p ro c e s i e n a u c z a n i a .P r z e d k a ż d y m p r z y p a d k i e m s t a r a n o s i ę p o d a ć b a r d z o d o k ł a d n e r e g u ł yd o b o ru k o ń c ó w e k z p r z y k ł a d a m i , ż e b y z a o s z c z ę d z i ć s t u d e n t o m i n a u c z y c i e -l o m s z u k a n i a i c h w g ra m a t y k a c h o g ó l n y c h j ę z y k a p o l s k i e g o . T o , ż e s ą o n en a o s o b n y c h k a r t k a c h , m a u ł a t w i ć s t u d e n t o m p o s ł u g i w a n i e s i ę n i m i w t r a k -c ie ro z w i ą z y w a n i a ć w ic z e ń .P o k a ż d y m p r z y p a d k u p o d a n o ćw i c z en i a s p r a w d z a j ą c e st o p i e ń o p a n o -w a n i a k o ń c ó w e k i fo rm d a n e g o p r z y p a d k a . N a s a m y m k o ń c u u m i e s z c z o n od o d a t k o w e i n f o rm a c j e o n i e k t ó r y c h z a i m k a c h i li c z e b n i k a ch , a t a k ż e k i l k aćw i c z eń s p r a w d z a j ą c y c h f o rm y p r z y p a d k o w e w s z y s t k i c h i m i o n . Z p ow o d ó wp ra k t y c z n y c h z o s t a ł y t a m t a k ż e u m i e s z c z o n e d w a ć w i c z e n i a , k t ó r e n a l e ż ąfo rm a l n i e d o s ł o w o t w ó r s t w a . C h o d z i o ć w i c z e n ia z r z e c z o w n i k a m i ( z p r z y -ro s t k i e m -k a ) i p r z y m i o t n i k a m i z ł o ż o n y m i p o c h o d z ą c y m i o d l i c z e b n i k ó w .W o s t a t n i e j c z ę ś c i p o d rę c z n i k a , d l a w y g o d y u c z ą c y c h s i ę s a m o d z i e l n i e ,p o d a n o ro z w i ą z a n i a ć w i c z e ń ( z w y j ą t k i e m n a j p ro s t s z y c h ) .P o o p i s i e z a w a r t o ś c i p o d rę c z n i k a n a l e ż a ł o b y z a p y t a ć , d l a k o g o p rz e z n a -c z o n y j e s t t e n p o d rę c z n i k . B i o rą c p o d u w a g ę z a s ó b l e k s y k a l n y i n i e k t ó r ek o n s t r u k c j e g r a m a t y c z n e , o d p o w i e d ź b r z m i - d l a ś r e d n i o z a a w a n s o w a n y c hi z a a w a n s o w n y c h , a l e n a p e w n o d u ż a c zę ść ć w ic z e ń w d ra ż a j ą c y c h m o ż e b y ćt a k ż e w y k o rz y s t a n a n a p o z i o m i e p o c z ą t k u j ą c y m , o c z y w i ś c i e z z a s t r z e ż e -n i a m i w s p o m n i a n y m i w y ż e j .

Autor

6


8/469

U w a g i r e d a k c y j n ePodręcznik podz ie lony je s t n a dw ie częśc i z na s tęp uj ącą nu m era c ją ćwi-czeń: ćwiczenia części f leksyjnej m a ją num er ac ję od 1 do 206, a części s ło-wotwórczej od 1 do 86.P rz y j ę t o z a s a d ę z a z n a c z a n i a t ł u s t y m d ru k i e m p rz y ro s t k ó w s ł o w o t w ó r -czych i końców ek fleksyjnych, n a t o m i a s t d l a z w ró c e n i a u w a g i n a w y m i a n ym o r fo n o lo g ic z n e z a z n a c z o n o j e k u r s y w ą . K u r s y w y u ż y t o t a k ż e w z d a n i a c h0 z n a c z e n i u p o t o c z n y m .Czasami ze względów dydaktycznych z rezygnowano z dokładnego op isun a u k o w e g o i r y g o ry s t y c z n e g o p rz e s t r z e g a n i a p r z y j ę t y c h w j ę z y k o z n a -ws tw ie zasad podz ia łu : n a t e m at s łowotwórczy i fo rmant , t e m at f l eksy jny1 końców kę. Z tych sa my ch względów wp row adza s ię t ak że różny sposób oz-naczania spó łg łosek miękkich : p rzec ink iem a lbo l i t e rą T .W ka tego r i i rodza ju rzeczowników s tosu je s ię gen era l n ie podz ia ł n a t rz yrodza je : męski , żeńsk i i n i j ak i , a le w rodza ju męskim, w przypadkach ,w k tórych k ońców ka f leksy jna za leży od znaczen ia , p rzy jm uje s ię podz ia ł

na : męskoosobowy, męskożywotny i n iemęskożywotny .

Wykaz skrótów:M .D .C.B.N .M scW .

m i a n o w n i kdopełniaczcelownikb i e r n ikn a r z ę d n ikmie jscownikwołacz

1. poj.1. mn .l iczba pojedynczal iczba mnogana p rzyk ładp .ćw. ćwiczenie

7


9/469

FLEKSJA


10/469

O g ó l n a i n f o r m a c j ao w y m i a n a c h s p ó ł g ł o s k o w y c h i s a m o g ł o s k o w y c h

C e c h ą c h a ra k t e ry s t y c z n ą p o l s k i e j f l e k s j i s ą z m i a n y fo n e t y c z n e , k t ó r ezach odz ą w te m at ac h f leksyjnych. Doty czą one za rów no samog łosek , j a k ispó łg łosek .

W y m i a n y s a m o g ł o s e k1. i lośc io we

e // 0 0 // edz ień - dn i m a t k a - m a t e k

2. j a k o ś c i o w ea // 'e 'o // o // e


11/469

3 . s p ó ł g ł o s k a f u n k c j o n a l n i e m i ę k k a z m i ę k k ąŻ//Ź sz // ś

duży - duzi mło d s z y — mło d s i4. spółgłoska miękka z funkcjonaln ie miękkąk + i // c + y g + i // dz + y

wielk i - wielcy drogi - drodzy5 . spó łg łoska funkcjonaln ie miękka z funkcjonaln ie miękk ą

c // cz dz mchłopiec - chłopcze ksiądz - księże

12


12/469

M I A N O W N I K

M i a n o w n i k j e s t f o rm ą , k t ó rą p o d a j e s i ę w s ł o w n i k a c h . J e s t p r z y p a d -k iem n ieza leżny m, to znaczy n ie j e s t impl ikow any przez czasow nik . Domi-n u j ą c ą m o t y w a c j ą k o ń c ó w e k m i a n o w n i k a j e s t m o t y w a c j a ro d z a j o w a .

L i c z b a p o j e d y n c z aRODZAJ MĘSKIPrzymiotniki, zaimki i l iczebniki porządkowe i główny 'jeden'- y- 1- 0

p o s p ó ł g ł o s k a c h t w a r d y c h i f u n k c j o na l n i e m i ę k k i c h ,n p . d o b r y , obc-yp o s p ó ł g ł o s k a c h m i ę k k i c h i 'k, g*,n p . t a n - i , wysok -i , drog - i ,p o z a i m k a c h : 'mój, twój, swój, nasz, wasz' , 'on' , ' ten' , 'ów' , ' sam' ,' żaden ' i l i c z e b n i k u ' j eden '

Rzeczowniki0 r z e c z o w n i k i m ę s k o o s o b o w e , m ę s k o ż y w o t n e i m ę s k o n i e ż y -w o t n e ,

n p . d o b r -y s t u d e n t -0 , m ó j p i e s -0 , t a n - i z e s z y t - 0W Y J Ą T K I:1 . n iek tóre rzeczownik i osobowe mają - a (zwłaszcza kończące s ię na -ca) ,np. mił-y mężczyzn -a , wysok- i ko leg -a , t e n z n a w c -a (o d m i a n a ż e ń s k aw l iczbie pojedynczej)2 . n a z w i s k a n a -o , n p . b o h a t e r s k - i K o ś c i u s z k - o , wie lk - i M o n i u s z k - o(odmiana żeńska w l i czb ie po jedyncze j )3 . f orm y z d ro b n i a ł e m a j ą t a k ż e -o , np. g rzeczn-y J a s i o , k o c h a n - y w u j c i oRODZAJ NIJAKIPrzymiotniki, zaimki, l iczebniki porządkowe| - e j p o w s z y s t k i c h s p ó ł g ł o s k a c h ,n p . d o b r -e , t a n i - e , obc-e , w y s o k i-e , tęgi -e| - o | z a i m k i : ' to , o n o , s a m o ' i l i c z e b n i k ' j e d n o '


13/469

Rzeczowniki- o p o s p ó ł g ł o s k a c h t w a r d y c h ,np. czyst-e o k n -o , t-o b i u r - o ( z wy ją tk i em p łu co , g o rą co ; s tu d io , r ad io )

| - e | p o s p ó ł g ł o s k a c h m i ę k k i c h i f u n k c j o n a l n i e m i ę k k i c h ,np. now -e życi -e , t amt-o m o r z - e

ę | o z n a c z a j ą c e o s o b n i k ó w n i e d o r o s ł y c h ,n p . mał-e c i e l -ę , t-o n i e m o w l -ę , a l e t a k ż e : dz ik i- e zw ie rz -ę , j ed n -o i m i -ęW Y J Ą T E K :p o c h o d z e n i a ł a c i ń s k i e g o , n i e o d m i e n n e w l i c z b i e p o j e d y n c z e j ,n p . m o j - e l i c e - n m , t - o m u z e u mR O D Z A J Ż E Ń S K IPrzymiotniki, zaimki, liczebniki porządkowe

p o w s z y s t k i c h s p ó ł g ł o s k a c h , n p . d o b r - a , t a n i - a , o b c -a , n i s k - a , d r o g - aRzeczowniki

a p o s p ó ł g ł o s k a c h tw a r d y c h , m i ę k k i c h i f u n k c j o n a l n i e m i ę k k i c h ,np. now -a m a p - a , t-a z i e m i - a , rnoj-a d u s z - aj - i j z a k o ń c z o n e p r z y r o s t k i e m - y n i / / - in i ,np. dobr-a b o g i n - i , moj -a g o s p o d y n - i o r a z r z e c z o w n i k t- a p a n i- 0 p o s p ó ł g ł o s k a c h m i ę k k i c h i f u n k c j o n a l n i e m i ę k k i c h ,np. tward-a k o ś ć 0 , t-a n o c 0

L i c z b a m n o g aR O D Z A J M Ę S K O O S O B O W Y , M Ę S K O Ż Y W O T N Y , N I E M Ę S K O Ż Y W O T N YPrzymiotniki, zaimki, liczebniki porządkowe i 'jeden'| - i | p o s p ó ł g ł o s k a c h t w a r d y c h ( z w y j ą t k i e m k, g , r) w M. ł . poj .r o d z a j u m ę s k o o s o b o w e g o i f u n k c j o n a l n i e m i ę k k i c h 's z , ż '

W y m i a n y m o r f o n o lo g i c z n e :1 . s p ó ł g ł o s k o w ep b m w ł sł t s t d s z ł n sn sz ż c hP i hi m i w i l i ŚI ci śc i dzi si źl n i śn i s i z i s i

14


14/469

np. skąpy - skąpi , s ł aby ~ s łab i , n iemy - n iemi , nowy - nowi , mi ły - mi l i ,doros ły - dorośl i , żół ty - żółc i , pros ty - prości , młody - młodzi , łysy - łys i ,z ły - ź l i , ł adny - ł adn i , wczesny - wcześni , p ieszy - p ies i , duży - duz- i ,g łuchy - g łus ia l e b e z w y m i a n y :głupi - g ł u p i , obcy - o b c y , cudzy - c u d z y , ochoczy - o c h o c z y , boży - b o ż y ,świeży - ś w i e ż y2 . samogłoskowe

-o-// -e-np . weso ły - wese l - i , zie lony - z ie len - i

w z a i m k a c h w s k a z u j ą c y c h i d z i e r ż a w c z y c ht en mój twój s wó j n a s z w a s z owci moi twoi swoi nas i wa s i 1owi

| - y p o s p ó ł g ł o s k a c h t w a r d y c h ' k, g , r ' w M . 1. p o j . r o d z a j u m ę s k o -o s o b o w y mk + i g + i rc + y dz + y rz + y

n p . d a l e k i - d a l e c y , d ro g i - d ro d z y , m ą d ry - m ą d rz yp o w s z y s t k i c h s p ó ł g ło s k a c h w r o d z a ju m ę s k o ż y w o t n y mi m ę s k o n i e ż y w o t n y m ( t akże w rodza ju n i jak im i żeńsk im) ,n p . m ą d r - e , t a n i - e , obc -e, drogi-e , d a l e k i-e

RzeczownikiW mianowniku l i czby mnogie j wys tępują cz te ry końcówki a użyc ie j ed-ne j z n ich za leży od wygłosu tematu i znaczenia .

-y 1. rzeczownik i m ę s k o ż y w o t n e i m ę s k o n i e ż y w o t n e z a k o ń c z o n ew M . 1. poj. n a s p ó ł g ło s k ę t w a r d ą (z wyjątkiem spółgłosek k', g')np. kot - mał-e kot -y ,dq .b - star-e dęb-y (ą // ę),te lew izor - now-e te lew izor -y, note s - mał-e no tes- y15


15/469

W Y J Ą T E K :rok - d ługi -e l a t aU W A G A :K o ń c ó w k ę -y / / ( - i ) ( p o s p ó ł g ł o s k a c h k , g ) m o g ą m i e ć t a k ż e r z e c z o w n i k im ę s k o o s o b o w e , a l e w t e d y s ą o n e n a c e c h o w a n e n e g a t y w n i e l u b l e k c e w a -żąco, np. chłop - s ta r -e chłop-y, pan - n iez ł -e pan-y, Polak - dumn-e Polak- i

2 . r z e c z o w n i k i m ę s k o o s o b o w e z a k o ń c z o n e w M. 1. p o j . n a - e c , - ki n i e k t ó r e n a r , gn p . dobry ch ło p ie c - dobrz-y ch ło pc -y ( r / / rz ; p ' / / p ; e / / 0 )znany ch em i /s - znan- i ch em ic -y (n / / ń ; k / / c )mi ł y ak t o r - m i l-i ak t o r z -y ( ł / / 1 ; r / / r z )młody pedagog - młodz-i p e d a g o d z - y ( d / / d ź ; g / / d z )W Y J Ą T E K :dorosfy c zł o w ie k - dorośl-i l u d z i e (sł // śl)p T | 1 . r z e c z o w n i k i m ę s k o o s o b o w e z a k o ń c z o n e w M . 1. p o j . n a s p ó ł -g ł o s k ą t w a r d ą ,n p . zdo lny s t ud en f - zdo ln-i s t u d e n c - i (n // ń; t / / ć)mój s ąs i a d - moi sąs ie d z- i (ó / / o ; d / / dź; a / / e )

nasz ch ł op - nas - i ch ł op - i (sz // ś; p // p')s ta rszy m n i c h - s t a rs - i m n i s - i (sz // ś; ch // ś)P i j 2 . r z e c z o w n i k i m ę s k o ż y w o t n e i m ę s k o n i e ż y w o t n e z a k o ń c z o n ew M. 1. p o j . n a s p ó ł g ł o s k i k , g ,

n p . czarny krufe - czarn-e kru A i (k / / k ' )twardy ró g - tward-e rqg"-i (ó // o; g // g')W Y J Ą T E K -r z e c z o w n i k m ę s k o o s o b o w y d o r o s ł y w n u k - d o r o s ł - e w n u k - i / / d o r o ś l - iw n u k - o w i e- o w i e r z e c z o w n i k i m ę s k o o s o b o w e z a k o ń c z o n e w M . 1. p o j . n a s p ó ł -g ł o s k ę t w a r d ą i n i e l i c z n e n a s p ó ł g ł o s k ę m i ę k k ą l u b fu n -k c j o n a l n i e m i ę k k ą o z n a c z a j ą c e n a z w y :p o k r e w i e ń s t w a ,n p . mój s y n - m o - i s y n - o w i ed ob ry w u j e k - d ob rz -y w u j k - o w i e ( r / / r z ; e / / 0 )młody m ą ż - młodz-i m ę ż - o w i e (d // dź; ą / / ę)g r z e c z n o ś c i o w e ,np . s t a r szy pan - s t a r s - i pan - o w i e (sz // ś)zdolny u c z e ń - zdoln-i u c z n i - o w i e (n / / ń; e / / 0 )t y t u ł y l u b g o d n o ś c i ,n p . w ysok i p ro f es o r - w ysoc-y p r o f es o r - o w i e (k // c)n ow y m i n i s t e r - n ow -i m i n i s t r - o w i e (w / / w'; e / / 0 )16


16/469

stary król - s tarz-y król - o w i e (r / / rz)maćy paź - mal-i p a z i - o w i e (1 / /1)n i e k t ó r e n a r o d o w o ś c i ,np . ni ski S e rb - n isc-y Se rb - o w i e ( k / / c)wysoki Fin — wysoc-y F i n - o w i e (k // c)łysy Belg - łys-i B e l g - o w i e (s // ś)r z e c z o w n i k i w ł a s n e , k o l e k t y w n e ,np . nasz A d a m - n a s-i A d a m - o w i e (sz // ś)(A dam i żona A dama)miody Ryś - młodz-i R y s i - o w i e (d // dź)(pan R yś i pan i R ys i ow a)

W Y J Ą T E K :młodszy brat - młods-i b r a c i a (sz // ś), nowy k si ąd z - now-i k s i ę ż a (w // w')- y l u b - o w i e

- e

n i e k t ó r e r z e c z o w n i k i m ę s k o o s o b o w e z a k o ń c z o n e w M . 1. po j . n as p ó ł g ł o s k ę t w a r d ą : g , r , m o g ą m i e ć k o ń c ó w k i o b o c z n e :-y // - o w i e , z t y m , że k o ń c ó w k a - o w i e o d c z u w a n a j e s t j a k o b a r d z i e je l e g a n c k a ,n p . zdolny bio log - zdoln-i biolo


17/469

R O D Z A J N I J A K I- a j J e s t t o j e d y n a k o ń c ó w k a

n p . czyste ok no — czyst-e okn -aurodzajne p ole — urodzajn-e pol-asi lne zwierzę - si ln-e zwierzęt -a( t em at rozsz erza s ię o mor fem -ęt- / / -ęć-)moje im ię — moj-e imi on -a( te m at rozszerza s ię o morfem - o n - / / -eń-)RODZAJ ZENSKI-y

0r zeczo w n i k i z ak o ń czo n e w M . 1. poj . na -a p r z e d s p ó ł g ł o s k ą t w a r d ą( z wy ją tk i em k , g i w ) oraz f u n k c j o n a l n i e m i ę k k ą : c z , s z ,np . ładna p a n n a - ładn-e p a n n - ymała rzecz - mał-e r zecz-ysprytna mysz - sprytn-e m y s z - y1. r zeczo w n i k i z ak o ń czo n e w M. 1. poj . na -a przed spółgłoską: k, g ,

np . młodsza có rk a - m łodsz-e cór k -ichora noga - chor-e nog - i2. rzecz ow niki z ako ńczo ne w M. 1. poj . na s p ó ł g ł o s k ę m i ę k k ąm a j ą k o ń có w k ę -i l ub - e . Osobną g rupę s t anowią r zeczownik izak o ń czo n e n a - wnp. dobra chęć - dobr-e chęc-i, mała dłoń - mał-e d łon i -e

biała gęś - biał-e g ęs - i , s t a r a ł ó d ź - s t a r -e ł o d z i - e ( ó / / o )stała w ięź - stał-e więz -i , zielona gałąź — zielon-e gałęzi-e (ą // ę)zła odpowiedź - zł-e odpowiedz - iwąska sień - wąski-e s i en i-e / / sien - iczarna brew - czarn-e brw -i (e / / 0 ; w / / w')stara cerkieu; - star-e cer kw i-e (e / / 0 ; w / / w')1. r zeczownik i zakończone w M. 1. poj . na -a p r zed s p ó ł g ł o s k ąm i ę k k ą l u b f u n k c j on a l n ie m i ę k k ą ,np . nasza z i e m ia — nasz-e ziemi-e, piękna róża - piękn-e róż-e2 . r zeczownik i zakończone w M. 1. poj . na s p ó ł g ł o s k ę f u n k c j o n a l-n i e m i ę k k ą ( z wy ją tk i em: cz , sz ) ,np . znajoma tw a r z - znajom-e t w a r z - epierwsza straż — pierwsz-e s t r aż - e3 . rzecz ow niki zakoń czon e w M. 1. poj . n a s a m o g ł o s k ę - i,np . dobra gos pod yni - dobr-e gos po dyn i-euprzejma pani — uprzejm-e p a n i - e

18


18/469

Ć w i c z e n i a w d r a ż a j ą c e

Ć w i c z e n i e 1Z a m i e ń z d a n i a z r z e c z o w n i k a m i ro d z a j u m ę s k i e g o w l ic z b ie p o je d y n c z e j n azdania w l i czb ie mnogie j .Wz ó r . T o j e s t d o m . T o s ą d o m y .

1. To je s t ba lk on 6 . To je s t sk lep2 . To je s t ap a r a t 7 . To je s t ch leb3 . To je s t zeszy t 8 . To je s t ba r4 . To je s t d ługop is 9 . To je s t obraz5 . To je s t t e lew izor 10 . To je s t dach1 . To je s t s łown ik 6 . To je s t s łowik2 . To je s t pa rk 7 . To je s t ps t rąg3 . To je s t w ra k 8 . To je s t smo k4. To je s t po sąg 9 . To je s t ra k5. To je s t czołg 10. To je s t ind yk1. To je s t ko t 6 . To je s t owad2. To je s t m os t 7 . To je s t fu te ra ł3 . To je s t wie lb łąd 8 . To je s t w a łac h4 . To je s t ba ra n 9 . To je s t og ie r5 . To je s t t e a t r 10 . To je s t l i s1 . T o j e s t s t u d e n t ( t / / ć )2 . To je s t ku zy n (n // ń )3. To je s t sąs i ad (d / / dź)4 . T o j e s t c h ł o p (p / / p ' )5 . To je s t Fr an cu z (z / / ź)6. To je s t pa cj en t ( t / / c )7 . T o j e s t m n i c h ( c h / / ś )8. To je st Szw ed (d // dź)

19


19/469

9. To je s t Czech (c h / / ś )1 0 . T o j e s t w a r i a t ( t / / ć )1 . To je s t syn 6 . To je s t widz2. To je s t w u j 7 . To je s t oficer3 . T o j e s t m i n i s t e r 8 . T o j e s t k a rd y n a ł4 . To je s t p an 9 . To je s t F in5 . To je s t p rofesor 10 . To je s t Be lg1 . To je s t b io log (g / /d z ) / /2. To je st astr olo g (g // dz) / / -3 . T o j e s t p e d a g o g (g / / d z ) / /4 . To je s t dy rek tor (r / / rz) / /5 . T o j e s t i n ż y n i e r ( r / / r z ) / /6 . To je s t de m ago g (g / / dz) / /7 . T o j e s t m i n i s t e r ( r / / r z ) / /8 . To je s t ka w al er (r / / rz) / /9. To je st fi lolog (g // dz) / /1 0 . T o j e s t i n s p e k t o r ( r / / r z ) / /

U w a g a : Bardzo częs to o doborze końcówki - y l u b - o w i e d e c y d u j e z w y c z a jjęzykow y. Tylko -y m aj ą najczęściej rzeczownik i zakończone na spó łg łoskę -r,n p . k a m e r d y n e r , m a j s t e r , te n o r , i n s t r u k t o r , a k t o r , i tp .1 . T o j e s t P o l a k (k / / c )2 . T o j e s t S ł o w a k (k / / c )3. To je s t ch em ik (k / / c)4 . T o j e s t k i e r o w n i k ( k / / c )5. To je s t rob otn ik (k / / c)6 . T o j e s t s p or to w ie c ( w ' / / w ; e / / 0 )7. To je s t chłopiec (p 7/ p; e / / 0 )8 . T o j e s t m a l e c ( e / / 0 )9 . T o j e s t s t rz e l ec ( e / / 0 )10 . To je s t młodz ien iec (e / / 0 )1. To je s t nau czyc ie l 6 . To je s t gość2. To je s t z łodzie j 7 . To je s t kibic

20


20/469

3. To je st żołnierz 8. To jes t papież4. To jes t harcerz 9. To jest cesarz5. To jest l is tonosz 10. To jest hultaj1. To jes t talerz 6 . To jes t p ieniądz2. To jes t mie s iąc 7 . To jest koń3. To jes t tys ią c 8 . To jes t grzebień4. To jest pałac 9. To jest s łoń5. To je st szlach cic 10. To jes t łoś1. To je st karp (P//P*)2 . T o j e s t g o łą b . . . . . . ( ą/ 7 ę ; b / /b ' )3 . To jes t paw (w / /w ' )4. To je st jas trz ąb - (ą / / ę; b // b')5 . To jes t żó łw (w / /w ' )6 . T o j e s t j e d w a b (b / / V )

Ć w i c z e n i e 2Zamień zdania z rzeczownikami rodzaju męskiego w liczbie pojedynczej nazdania w liczbie mnogiej. Zwróć uw agę n a wym iany spółgłosek i samogłosek.A . ó//o

1. To je st sposób . 16. To je st wieczó r2. To je st grób 17. To jes t zbiór3. To je st dziób 18. To je st opór4. To je st rozwód 19. To je st spór5. To jest dochód 20. To jes t wzór6. To jes t ogród 21. To jest przewrót7. To jest naród 22. To jest powrót8. To je st dowó d 23. To jes t obrót9. To jes t s tół 24. To je st imies łów10. To je st kościół 25. To je st polów11. To je st dół 26. To je st rów12. To jes t wół 27. To jest cudzysłów13. To jes t popiół 28. To jest wóz14. To jes t dwór 29. To jest mróz

15. To je st ubiór 30. To je st powróz21


21/469

1. To je s t p ró g 6 . To je s t s tóg2. To je s t ró g 7. To je s t połóg3 . To je s t p ie ró g 8 . To je s t tw aró g4 . To je s t b róg 9 . To je s t t ró jnó g5 . To je s t g łóg 10 . To je s t ba r łó g1 . To je s t w róg2 . To je s t bóg

a l e: m ó z g - m ó z g i1. To je s t gwó źdź 6. To je s t sól2 . To je s t nóż 7 . To je s t na pó j3. To je s t pok ój 8 . To je s t rój4 . To je s t mól 9 . To je s t k ró j5. To je s t s t r ój 10. To je s t bój

a l e : b ó l - b ó l e , t c h ó r z - t c h ó r z e , s t r ó ż - s t r ó ż e , k r ó l - k r ó l o w i eB. ą/ /« i1. To je s t dą b 4. To je s t błąd

2 . To je s t ząb 5 . To je s t u r ząd3 . To je s t wz gląd1 . To j e s t w id no kr ąg1 . To je s t w ąż 4 . To je s t up rząż2 . To je s t j a s t r ząb


22/469

1. To je s t ok ręt 4 . To je s t pr ęt2 . To je s t spr zę t 5 . To je s t wy krę t3 . To je s t z akr ę t1 . To je s t wd z ięk 4 . To je s t zapr zęg2. To je s t brz ęk 5. To je s t jęk3. To je s t lęk

C . e / / 01. To je s t łeb 11. To je s t ch abe r2. To je s t bębe n 12. To je s t kufer3 . To je s t s en 13 . To je s t p la s te r4. To je s t bła zen 14. To je s t św ider5 . To je s t k ie ł (k ' / / k ) 15 . To je s t luk ie r (k ' / / k )6. To je s t diab eł 16. To je s t arb i te r ( r / / rz)7. To je s t ka rze ł ( rz / / r ) 17. To jes t H ole nd er . . . . ( r / / rz)8. To je s t węzeł 18. To je s t m aj s t er ( r / / rz)9. To je st wy żeł 19. To je st pies (p' / / p)10. To je s t ku be ł 20. To je s t lew1. To je s t poseł 2 . To je s t m in is t er1 . To je s t dom ek 6 . To je s t znaczek2. To je s t pies ek 7. To je s t kłębe k3 . To je s t związek 8 . To je s t ka na re k4. To jes t ołówek 9. To je s t wo rek5 . To je s t zeg arek 10 . To je s t ko te k1. To je st chłop iec (p' / / p)2. To je s t cudzoziem iec (m' / / m)3 . T o j e s t s p o r to w i e c (w ' / / w )4 . T o j e s t n a u k o w i e c (w ' / / w )5 . T o j e s t N i e m i e c (m ' / / m )6. To jes t s tarz ec (rz / / r )7 . To je s t m a lec8 . To je s t młod z ien iec9 . To je s t m ieszka niec10 . To je s t s z a len iec1. To je s t ojc iec (ć/ /c )

23


23/469

1. To je s t dwo rzec2 . To je s t s am iec .3 . To je s t ska rb ie c4 . T o j e s t l a t a w i e c

(rz // r)(m' // m). ( b ' / / b )( w ' / / w )5 . To je s t pa lec6 . T o j e s t k a g a n i e c7 . To je s t s z an ie c8 . To je s t ró żaniec9 . T o j e s t r u m i e n i e c10 . To je s t w ien iec1 . To je s t pu de l 6 . To je s t sope l2 . To je s t ron de l 7 . To je s t ka r to fe l3 . To je s t kufe l 8 . To je s t bąbe l4 . To je s t pędze l 9 . To je s t s t em pe l5 . T o j e s t r u b e l 1 0 . T o j e s t w e k s e l

11. To je s t cyrk ie l (k ' / / k)1 2 . T o j e s t p u k i e l ( k ' / / k )13 . Tojes t f ig ie l1 4 . T o j e s t t y g i e l15 . To je s t s zm ugie l1 . T o j e s t s t o p i eń . . . .2 . To je s t p ień3 . T o j e s t o g i e ń4 . T o j e s t t r u t e ń5 . T o j e s t p r z e c h o d z i e ń6 . T o j e s t s t y cz e ń . . . .7 . To je s t kw iecie ń . . .8 . T o j e s t s i e r p i e ń . . . .9 . To je s t w rze s ień . . .1 0 . T o j e s t g ru d z i e ń . . .1 . To je s t u czeń2 . T o j e s t w i ęz ie ń . . . .a l e : d z i e ń - d n i / / d n i e

D -1. To je s t os ioł2. To jes t kozioł3. To je s t kocioł

(g' // g)( g ' / / g )( g ' l / g )( p ' / / p )( P ' / / P )( g ' / / g )

(dź // d)( ć / / t )( p ' / / p )

(dź // d)

o / / 0 ( ś / / s ){źli z)( ć / / t )

24


24/469

Ć w i c z e n i eZamień zdania z rzeczownikami rodza ju żeńsk iego w l i czb ie po jedyncze j nazdania w l i czb ie mnogie j .Wz ó r : T o j e s t d a m a . T o s ą d a m y .1. To je s t żaba 6 . To je s t ryb a2. To je s t cen a 7. To je s t szafa3 . T o j e s t m u c h a 8 . T o j e s t c h a t a4 . To je s t p l am a 9 . To je s t g łowa5 . T o j e s t m a p a 1 0 . T o j e s t k o b i e t a . . . .B .1. To je s t nog a 6 . To je s t dz iewc zynka2 . To je s t ko l eżank a 7 . To je s t ak tor ka3 . To je s t rzek a 8 . To je s t p lag a4. To je s t f il iżanka 9. To je s t sz kl an ka . . .5 . To je s t p lo tk a 10 . To je s t m a tk aC.1. To je s t p r ac a 6 . To je s t a t r ak c ja2. To je s t rola 7 . To je s t z ie m ia3 . To je s t du sza 8 . To je s t zorza4. To je s t ak cja 9. To je s t wi l la5. To je s t tęcza 10. To je s t a lu zja

D .1. To je s t pa ni 4 . To je s t zdr ąjczy ni . .2 . To je s t gosp ody ni 5 . To je s t bogini3 . T o j e s t w y c h o w a w c z y n i 6 . T o j e s t m i s t r z y n i . .E .1 . T o j e s t p o w ie ś ć 6 . T o j e s t z ł o ść2. To je st mił ość 7. To je st część3. To je s t długość 8. To je s t odpo wied ź . .4. To je st kość 9. To je st chęć5. To je s t m en ta ln ość 10. To je s t osobis tość .

F. -e / / -i1. To je s t pap roć / /2. To je st w ieś //3. To je st piecz ęć //

25


25/469

G. e // 01. To je s t b rew2. To jes t płeć1. To je s t cer kie w (k ' / / k)2. To je s t cho rągie w (g / / g)3 . To je s t k r ok ie w (k* / / k)4 . T o j e s t m a rc h e w

sĆ w i c z e n i e 4Z a m i e ń z d a n i a z r z e c z o w n i k a m i ro d z a j u n i j a k i e g o w l ic z b i e p o j e d y n c z e j n az d a n i a w l ic z b i e m n o g i e j .W z ó r : T o j e s t o k n o . T o s ą o k n a .1. To je s t j a jk o 6 . To je s t rad io2 . To je s t że lazko 7 . To je s t k rzes ło . .3 . T o j e s t p i ó ro 8 . T o j e s t m y d ł o . . .4 . T o je s t au to 9 . To je s t b iu rko . . ,5 . To je s t j ab łko 10 . To je s t d rzewo . . .

B .1 . T o j e s t p o l e 6 . T o j e s t z a d a n i e .2 . T o j e s t m o rz e 7 . T o j e s t w n ę t r z e .3 . T o j e s t m i e s z k a n i e 8 . T o j e s t p y t a n i e .4 . T o j e s t w e s e l e 9 . T o j e s t śn i a d a n i e5 . To je s t ćwiczen ie 10 . To je s t m ar zen ie

C .1. T o je s t n iem ow lę 6 . To je s t ź reb ię . .2 . T o j e s t z w i e r z ę 7 . T o j e s t p ro s i ę . .3 . T o je s t ku rcz ę 8 . To je s t ks iążę . .4 . T o je s t s zczen ię 9 . T o je s t koźlę . . .5 . To je s t c ie lę 10. To je s t pisk lę . .D .

1. To je s t im ię 4. To je s t ple mi ę . .2 . T o j e s t r a m i ę 5 . T o j e s t b r z e m i ę .3 . To je s t zn am ię 6 . To je s t s t rze mi ę26


26/469

E.1. To je s t l ice um2. To je s t mu ze um . . .3 . T o j e s t s t y p e n d i u m4. To je s t ko lokw ium .5 . T o j e s t p l a n e t a r i u m

6 . T o j e s t s e m i n a r i u m7. To je s t ko leg ium . . .8 . T o j e s t h o n o ra r i u m .9 . To je s t im pe r ium . .10 . To je s t l abo ra tor ium

Ć w i c z e n i e 5U u p e ł n i j p o d a n e r z e c zo w n i k i w e d ł u g w z o ru .W z ó r: A . P o la k - P o l a c y - P o l k a - P o l k iB . p a ry ż a n i n - p a ry ż a n i e - p a ry ż a n k a - p a ry ż a n k i

A.1. N iem iec - . . .2 . F ra ncu z - . .3 . Ar ab4. Szw ed - . ,5 . Ch ińcz yk - . .6 . Ro sjan in - . .7. W ęgier - . .S . A m e ry k a n i n - . .9 . H isz pa n - . .10. An gl ik11 . H ind us - . .12. I rak i jczy k - . .1 3. T u re k14. M urz yn - . .

15. Au s t ra l i j czy k - . .16. Sz w ajc ar - . .17. Wł o c h18. Now oze landczyk -19. Czech2 0. S ło w ak - . .B .

1. k ra k o w i a n i n - . .2 . wa rszaw ian in - . .3 . rzy mi an in - . .


27/469

4 . p r a ż a n i n - - -5 . łod z ian in - - -6 . l u b l i n i a n i n — - -7 . k i e l c z a n i n - - -8 . wr oc ł aw ian in - - -9 . a teń czy k - - -10. wi el ic zan in - - -11. mo skw iczan in - - -12. op ola nin - - -1 3 . k a t o w i c z a n i n - - -14. szcz ecin ian in - - -15 . lwo wia nin - - -16 . wie deń czyk - - -17 . gd ań szc zan in - - -

18 .1ondyńczyk - - -19.1izboń czyk -- - -2 0 . o l s z t y n i a n i n - - -

Ć w i c z e n i e 6Z a m i e ń p o d a n e z d a n i a w l ic z b ie p o j e d y n c z e j n a z d a n i a w l ic z b ie m n o g i e j .Wz ó r : T e n k o l o ro w y t e l e w i z o r . T e k o l o r o w e t e l e w i z o r y .

A.1 . T o t e n s t a r y s a m o c h ó d2. Czy to j e s t wa sz c za r ny ko t? . . .3 . Ten f ilm był c iek awy4. Czy to ten polski f i lm?5 . T o t a m t e n p r o s t y m o d e l6 . T a m j e s t t e n d o k u m e n t7 . C z y t o t e n r z a d k i p t a k ?8 . Czyj j e s t t e n pod pis?9 . K t ó ry d o b ry s p e k t a k l w i d z i a ł e ś?1 0 . J a k i m ą d ry p i e s !

B .1 . T o j e s t m o j a k o l e ż a n k a2 . K t ó ra z n a n a o p e ra ?

28


28/469

3. Czyja z ła opinia?4 . T o j e s t i n t e r e s u j ą c a u w a g a5 . T a m j e s t m a ł a m y s z6 . Czy to twoja dobra zna joma?7 . T o j e s t g o r z k a h e r b a t a8 . T a m t a w e s o ł a m e l o d i a9 . J a k a t ę g a k o b i e t a !10 . Czy to smutna wiadomość?C.

1. Tojes t n iegrzeczne dz iecko2 . Które m ałe zd jęc ie?3 . Które chore n iemowlę?4 . Tamto brzydkie os ied le5 . T o j e s t z n a n e m u z e u m6. Czy to wasze nowe zadanie?7. Czy to jes t groźne zwierzę?8 . J a k i e s ł o n e c z n e m i e s z k a n i e !9 . Takie p ros te zdan ie !10 . T o je s t gorzk ie d oświadczen ie życ iowe

Ć w i c z e n i e 7Zamień w podanych przykładach l i czbę po jedynczą na l i czbę mnogą.Wz ó r : m ł o d y p a n - m ł o d z i p a n o w i e (d // dź)

A.1. gr ub y m ężczy zn a (b // b ' ; z / / ź; n / / ń)2. sk ąpy człowiek (p / / p ' )3. bla dy chło piec (d / / dź; p' / / p)4. łak om y ku zy n (m / / m ' ; n / / ń)5. zn an y profesor . . . (n / / ń)6. do świ ad czo ny as ys te nt (o / / e; n / / n ' ; t / / ć)7. m ał y uc ze ń (ł / /1 ' ; e / / 0 )8. w eso ły sąs ia d (o // e; ł / /1 '; d / / dź)9. głuc hy ws pó łm iesz kan iec (eh / / ś; e / / 0 )1 0 . b o g a t y k r e w n y ( t / / ć ; n / / ń )11 . duży syn (ż / /ź )

29


29/469

12. m łod szy b ra t (sz / / ś; t li ć)13. p ro st y ch łop (st / / ść; p / / p ' )1 . g łup i cz łowiek2 . t a n i r o b o t n i k \ . . . . ( k / / c )3 . odp ow iedni spe c ja l i s ta ( s t / / ść)4 . os ta t n i k l i en t ( t / / ć)5 . o lbrzymi ryce rz1. s t a r y n a u c z y c ie l ( r / / r z )2. do bry lek to r (r / / rz ; r / / rz)3. chory pacjent (r // rz; t // ć)4. szcz ery le ka rz (r / / rz)1. w ielk i uc zo ny (k' / / c; o / / e; n / / ń)2. ni sk i uc ze ń (k ' / / c ; e / / 0 )3. bl isk i zn aj om y (k ' / / c ; m / / m ' )4. da lek i kr ew ny (k ' / / c ; n / / ń)5. dro gi ko leg a (g' / / dz; g / / dz)6. tęgi m ężczy zn a (g5 / / dz; n / / ń)7. ub og i sąs ia d (g' / / dz; a / / e; d / / dź)

E .1. obcy człow iek2 . n a r z e k a j ą c y w u j e k ( e / / 0 )3 . ko cha jący młod z ien iec (e / / 0 )4. cu dz y m ąż (ą // ę)5 . u ro czy na r zec zon y (o / / e , n / / ń )

Ć w i c z e n i e 8Z a m i e ń z d a n i a w l ic z b i e p o j e d y n c z e j n a z d a n i a w li c z b ie m n o g i e j .Wz ó r : J a k i c u d o w n y o jc ie c! J a c y c u d o w n i o j c o w i e !1 . N a s z n a u c z y c i e l n a s l u b i2 . To je s t poważny cz łowiek3. Który znan y profesor będzie wykładał? ?

30


30/469

4. To ten odważny żołnierz5. Czy te n przy s tojn y mężczyzna to twó j kolega? . .6 . W o p e r z e w y s t ę p u j e z n a n y ś p i e w a k7. To nasz n a j lepsz y przy jac ie l8 . Czy to t en m i ły zna jomy?9 . Który weso ły s tudent?10 . J ak i dumny Angl ik!11 . Ten F rancuz to zdolny s tudent12 . T oj es t ob iecu jący pracow nik13. Gdzie je s t m ój kolega?14. Czyj jes t ten chłopiec?15 . Twój współmieszkaniec rozmawia z k ie rowniczką16. Czyj jes t tamten gość?

17 . Mój wspó łpracown ik je s t u roczy18 . To je s t wsp ania ły komik19 . To mój na j s t a rs zy syn20 . Mój t rosk l iwy dz iadek je s t wspan ia ły!Ć w i c z e n i e 9U z u p e ł n i j k o ń c ó w k i p o d a n y c h p rz y m i o t n ik ó w .1. święta wielkanocn_ 2. s rebrn_ łyżeczka3 . dom towarow _ 4 . k a m i e n n _ m o s t5 . z imn_ krew 6. s ta rz_ zna jomi7 . s t a r _ k s iążki 8 . d o b r _ r a d a9 . os t a tn „ s łowo 10. egzamin poprawkow_11. śmieszn__ ludzie 12. wesoł_ koleżanki1 3. u ro d z a j n _ l a t a 14. now_ znajo mo ści15. zdoln_ chłopcy 16. mądr_ dziewczyny17 . lub ian_ ak torzy 18. mil_ goście19 . wysok_ drzewa 20. grzeczn_ dzieci21. dług_ p ociągi 22 . s ze rok_ rzeka23. cudown_ rodzice 24. wielk_ oczy25. dług_ nos 26 . wiosenn_ kwia ty27. śwież_ owoce 28. dzik_ zwierzęta29 . t ań ce ludow_ 3 0 . p r a l k a a u t o m a t y c z n _31 . pó łnocn_ w ia t r 32. now_ powieść3 3 . o s t a t n _ n o w e l a 34 . mia s to wojewódzk_


31/469

35. s łowiań sk_ imię 36. choroba zakaźn_37. deszczow_ dni 38. po ran n_ mgły39. zna n_ nau kow cy 40. wielc_ ludzie

Ć w i c z e n i e 10Do podan ych rzeczowników w pisz odpowiednie fo rmy za imków:Wzór :A. ten, ta, to; ci , teB . który? , k tóra? , k tóre? ; k tórzy? , k tóre?C. jaki? , jaka ?, jakie?; jacy?, jakie?D . czyj?, czyja? , czyje?; czyi?, czyje?i E . mój, moja , moje; moi , moje! F . nasz , nasza , nasze ; nas i , nasze

- ...ta... k l a s a- . . .które. . . dziew czyny?- . . . jacy.. . p a n o w i e ?- . . .czyj. . . długopis?- . . .moje. . . z a d a n i e- . . .nasze . . . s p ra w y

1 dom2 u s t a3 p a n o w i e4 krzes ło5 z n a j o m i6 p a n i e7 nożyczki8 Czes i9 au to10 drzwi11 sąs iedzi12 pap ie r13 mężczyźni14 tabl ica

B .1

15 spodnie16 n iemowlę17 cukier18 podręcznik19 okula ry20 Ta t ry21 Słowacy22 psy23 krew24 kosz25 Chiny26 powieść27 oczy2 8 s t u d e n t k i

dziecko? 15. . . . . . . pa ry żan ki ? 29dzieci? 16. . . . 30i m i o n a ? 17. . . . ws ie? 31ku zy ni? 18. . . . . . . wieśniacy? 32ludz ie? 19. . . . . . . rodzice? 33s tu de ntk i? 20. . . . . . . Polacy? 34

29 s tudenc i30 dzieci31 zwierzę32 sól3 3 s p o t k a n i e34 Czechy35 życie36 gwiazda37 ks ięża38 noc39 pociąg40 fryzura41 robotn icy42 żony

okno?

dni?32


32/469

7 domy? 218 s tarcy? 229 s ta ruszk i? 2310 Ang licy? 2411 Angielki? 2512 mo sty? 26.13 piose nka ? 27.14 Polki? 28.C.1 dzień ? 15.2 ludzie ? 16.3 uroczy stość? 17,4 rad ość? 18.5 rozm iary? 19.6 s tuden ci? 20.7 mo dli twa? 21.8 krew ni? 22 .9 prze rw a? 23 .10 pol i tyka ? 24.11 goście? 25.12 kolacja? 26.13 willa? 27.14 Belgow ie? 28.D .1 pies? 15.2 dziecko? 16.3 ko leżanka? 17.4 prac a? 18.5 rodzice? 19.6 sąs iedzi? 20.7 mieszka nie? 21 .8 pióro? 22.9 kuzy ni? 23.

10 znajo me ? 24.11 te lefon? 25.12 wnukow ie? 26 .13 dowódcy? 27.14 ciotka ? 28.

zajęcia? 35 . . . aka dem ik?powieści? 36. . . . . . . kolega?ocena? 37 . . . uczniowie?t e a t r ? 38. . . . . . . matki?poeci? 39 . . . znajomi?m u z e u m ? 40. . . . . . . urodziny?wiadomości? 41. . . . . . . Szwedzi?politycy? 42 Szwedki?lektorzy? 29. . . . . . . lek arz e?nóż? 30 . . . żołnie rze?danie? 3 1 . . . myśl i?narzędz ia? 32 . . . bad an ia?i m p re z a ? 33. . . . . . . s tola rze?policjanc i? 34. . . . . . . pok oje?urzędnicy? 35. . . . . . . wa run ki?zadanie? 36. . . . . . . au tob us ?oceny ? 37. . . . . . . wie rsz?koty? 38 . . . b ra ma ?p ro d u k t y ? 39. . . . . . . niewidom i?okula ry? 40 . . . w aria ci?p o d u s z k a ? 41 . . . . . . . przy jaźń?znawcy? 42 . . . zaz dro ść?wujkowie? 29. . . . . . . płaszc z?wrogowie? 30 . . . sza lik?córka? 3 1 . . . ref era t?ks iążka? 32. . . . . . . skry pty?nożyczki? 33 . . . u two ry?zdan ie? 34. . . . . . . po ście l?urodz iny? 35 . . . podu szka?k u z y n k i ? 36. . . . . . . szk lan ka ?sąs iadki? 37. . . . . . . łóżko?samochód? 38. . . . . . . kom pute r?m a j ą t e k ? 39. . . . . . . dzie ci?miejsce? 40. . . . . , mydło?pacje nci? 41. . . . . . . imie niny ?syn? 42. . . . . . . zal ety ?

33


33/469

ojciec 15. . . . . . . cio tki 29 . . . oce nym a t k a 16. . . . . . . w uj ko w ie 30. . . . . . . eg zam inb ra c i a 17. . . . . . . życie 3 1 . . . żonas ios t ry 18. . . . . . . dz iew czyn a 32 . . . du szak u z y n i 19. . . . . . . chłopiec 3 3 . . . k i n ok u z y n k i 20 . . . rów ieśnicy 34 . . . wi elbic ielek r e w n i 21. ... . . . rówieśniczki 35. . . . . . . w r o g o w i ek r e w n e 22. ... . . . lek tor zy 36 . . . pa r t i apozyc ja 23. . . . . . . osiedle 37. . . . . . . mie jscew a r u n e k 2 4 . . . . . . . dzi eln ica 38. . . . . . . z e s z y t yp rz y j a c i e l e 25. . . . . . . miasto 39. . . . z w i e r z ę t aprzy jac ió łk i 26. . . . . . . wieś 40 . . . . . . . w ie dz an a u c z y c i e l k i 27 . . . rod acy 4 1 . . . . po zyc jan a u c z y c i e l e 28 re fe ra t 4 2 w a k a c j e

ta to 15. . . . . . . g o s p o d a r z e 29. . . , . . . p o e t k ip ię t ro 16. . . . . . . lok ato rzy 30. . . k o m u n i k a c j ajed zen ie 17. . . . . . . p an ie 31. . . . . . . t r a m w a j eżołnie rze 18. . . . . . . pa no wi e 32. . . . . . . t r an sp or tpol ic ja 19 . . . blo ki 33 . . . . . . . k ole jeszkoła 20. . . . . . . kupcy 34. . . . . . . balkonpol ic janc i 21. ... . . . s p i k e r z y 35. . . . . . . parks t r a ż a c y 22. ... . . . modelki 36. . . u l i ceinform acja 23. . . . . . . ogród 37. . . p a r k iokol ica 24. . . . . . . k o t 38. . . . . . . la sys i ł a 25. . . . . . . pracownicy 39. . . góryk i e ro w n i c y 26. . . . . . . wi ęźniow ie 40. . . p a s t e r z es p r z e d a w c y 21. ... . . . posłowie 41. . . ro ln icyg o s p o d y n i e 28. . . . . . . p o e c i 42. . . . . . . górnictwo


34/469

Ć w i c z e n i e 11O d p o w i e d z n a p y t a n i e z a s t ę p u j ą c r z e c z o w n i k i o d p o w i e d n i m i z a i m k a m iw s k a z u j ą c y m i : ten , ta , to ; c i , te .W zór: Któ ry ch łop iec c i s ię podob a? ( rozm aw ia z ko leżan ką)T e n , k t ó ry ro z m a w i a z k o l e ż a n k ą .1. Które dziecko jes t chore? ( leży w łóżku)2 . Którzy nauc zyc ie le są mi l i ? (nas uczą)3 . Która ko leżanka mieszka w Gdyni? ( s to i za tobą)4 . K t ó ra k s i ą ż k a j e s t i n t e r e s u j ą c a ? ( le ży n a b i u rk u )5 . K t ó re d r z e w a s ą s t a r e ? ( ro s n ą w p a rk u )6 . K t ó rz y s t u d e n c i s ą z A n g l ii ? (m i e s z k a j ą n a p a r t e r z e )7 . Które zdanie j e s t t rudne? ( j e s t na końcu ćwiczen ia )8 . K t ó ra p a n i j e s t u p rz e j m a ? (p r a c u j e p o p o ł u d n i u )9 . Którzy cudzoz iem cy lub ią ryż? (pochodzą z Az j i )10 . Które za jęc ia lub i sz? ( są in te resu jące )11 . Który p lan wybie rzesz? ( j e s t rea lny)12. Które lekcje są ła twe? (są w te j ks iążce)13. K tóry f i lm wi dzia łeś? ( tobie s ię podo bał)14 . Który s tudent j e s t zdo lny? ( s iedz i ko ło okna)1 5 . K t ó ra k o l e ż a n k a p o c h o d z i z e Ś l ą s k a ? (m a j a s n e w ł o s y )16 . Któ rzy ko led zy są k łopot l iwi? (p i ją a lkohol )

1 7 . K t ó re m i e s z k a n i e j e s t t w o j e ? ( j e st n a p a r t e r z e )1 8 . K t ó ra k u r t k a j e s t t w o j a ? (w i si n a w i e s z a k u )1 9 . K t ó re k w i a t y l u b i s z ? ( ł a d n i e p a c h n ą )20 . Które mias ta c i s ię podoba ją? ( l eżą nad rzeką)Ć w i c z e n i e 12Z a p y t a j o d p o w i e d n i m z a i m k i e m p y t a j ą c y m : k t ó r y ? , k t ó r a ? , k t ó r e ? ;k t ó r z y ? , k t ó r e ? o z a i m k i w s k a z u j ą c e p o d k re ś l o n e w p o d a n y c h z d a n i a c h .Wzór: Ci chłopcy s ię spóźni l i . K t ó r z y chłopcy s ię spóźni l i?1 . Te n s tó ł j e s t ze psu ty2 . T a s p ó d n i c a j e s t p o d a r t a3 . C i żo łn ie rze c iężko pra cu ją4 . T a m t e n c h ł op i ec z ł a m a ł n o g ę

35


35/469

5. Te ławki są nowe6 . T a m t e p r a c e s ą g o t o w e7 . T a m t a l e k c j a b y ł a t r u d n a8 . T a m t e k r z e s ł a s ą p o ł a m a n e9 . T a m t e n p a n j e s t W ł o c h em1 0. T a m c i s t u d e n c i m i e s z k a j ą w a k a d e m i k u11 . Ta p iosenka mi s ię podoba1 2 . T e n d o m j e s t b a rd z o s t a ry13 . Tamte psy są z łe1 4 . T a m t a p a n i j e s t m o j ą z n a j o m ą1 5 . T a m t e k o b i e t y s ą m o d n i e u b r a n e1 6 . T a m t e n k o l e g a p o c h o d z i z C z e c h17 . C i l eka rze są ba rdzo dobrzy1 8 . T e k s i ą ż k i s ą s p r z e d a n e1 9 . T e n k o n c e r t b y ł f a n t a s t y c z n y !2 0 . C i n a u c z y c i e l e s ą b a rd z o w y m a g a j ą c y . .Ć w i c z e n i e 13Z a p y t a j o d p o w i e d n i m z a i m k i e m p y t a j ą c y m : j a k i ? , j a k a ? , j a k i e ? ; j a c y ? ,j a k i e ? o w y r a z y p o d k r e śl o n e w p o d a n y c h z d a n i a c h .[1 Wzór: Moi rodz ice są młodz i . J a c y są moi rodzice?

1 . Nas i nauczyc ie le są mi l i2 . N a s z k o l e g a j e s t d o w c i p n y3 . Mój p ies j e s t l en iwy4 . N a s z a k o l e ż a n k a j e s t b a r d z o ł a d n a5 . N a s z e s ą s i a d k i s ą i n t e l i g e n t n e . . .6 . W a s z e p r a c e s ą św i e t n e !7 . Ich życzenia są dz iwne8 . J eg o życ ie j e s t p us te9 . J ego ko ledzy są pracowic i10 . O biad y w s to łówce są sm acz ne . . .1 1 . B i l e t y d o t e a t ru s ą d ro g i e12 . To jez io ro j e s t g łębokie1 3. T e n s p e k t a k l b y ł i n t e r e s u j ą c y1 4 . K e l n e rz y p o w i n n i b y ć u p rz e j m i . .15 . Za jęc ia powinny być c iekawe

36


36/469

16. Morze j e s t spokojne17 . Góry bywają groźne1 8 . G ry p a j e s t n i e b e z p i e c z n a1 9 . P o d ró ż a u t o b u s e m j e s t m ę c z ąc a20 . Sąs iedz i są ha łaś l iwiĆ w i c z e n i e 14Z a p y t a j w ł a ś c i w y m z a i m k i e m p y t a j ą c y m : c z y j? , c z y ja ? , c z y je ? ; c z y i ? ,c z y j e ? o w y ra z y p o d k re śl o n e w p o d a n y c h z d a n i a c h .Wz ó r : T o j e s t m o j a k s i ą ż k a . C z y j a t o k s i ą ż k a ?T a k s i ą ż k a j e s t m o j a . C z y j a j e s t t a k s i ą ż k a ?1 . To je s t twó j zeszy tT e n z e s z y t j e s t t w ó j2 . T o j e s t t w o j a s u k i e n k aT a s u k i e n k a j e s t t w o j a3 . To je s t nas ze dz ieckoTo dz iecko je s t nasze4 . To są wasze praceT e p ra c e s ą w a s z e5. To są ich chłopcyCi chłopcy są ich6 . To je s t mó j d ługopis

T a m t e n d ł u g o p is j e s t m ó j7 . T o j e s t n a s z a s a l aT a m t a s a l a j e s t n a s z a8 . To są nas i ko led zyT a m c i k o l e d z y s ą n a s i9. To są nasze dzieciT a m t e d z i ec i s ą n a s z e1 0 . T o j e s t t w o j e z a d a n i eT a m t o z a d a n i e j e s t t w o j e

37


37/469

Ć w i c z e n i e 1W p o d a n y c h z d a n i a c h z a s t ą p z a i m k i p y t a j ą c e f o rm a m i : t a k i s a m , t a k a s a -m a , t a k i e s a m o ; t a c y s a m i , t a k i e s a m e , a w m i e j s c e z a i m k ó w w s k a z u j ą -cych: t e n , t a , t o ; c i , t e , w s t a w i c h o d p o w i e d n i k i : t a m t e n , t a m t a , t a m t o ;t a m c i , t a m t e .(w B . n i e u l e g a z m i a n i e d ru g a c z ęść z d a n i a )W z ó r : J a k a j e s t t a s u k i e n k a ? T a k a s a m a j a k t a m t a .J a k i e m a s z k ł o p o t y ? ( t y ) T a k i e s a m e j a k ty .

1 . J a k i j e s t t e n p i e s ?2 . J a cy s ą c i nauczy c ie le?3 . J ak ie są t e ks iążki?4 . J ak ie j e s t to dz iecko?5 . J a k i j e s t t e n k r a w a t ?6 . J a k i e j e s t t o m i e s z k a n i e ?7 . J a k i e s ą t e e k s p e d i e n t k i ?8 . J a k a b y ł a t a w y c i e c z k a ?9 . J a k i j e s t t e n k o l e g a ?10 . J ak ie są t e p race?

1 . J a k i e m a s z p l a n y ? ( ty )2 . J ak i j e s t tw ój pokój? ( j ego)3 . J a k a b ę d z i e j u t ro p o g o d a ? (d z i s i a j)4 . J ak i będz ie p rzysz ły rok? ( t en rok)5 . J a k i e b ę d ą w a k a c j e w t y m ro k u ? (w u b i e g ł y m ro k u )6 . J ak ie d rzewa rosną w Angl i i ? (w Polsce )7 . J a k a b ędz ie dz iś ko lac ja? (wczora j )8 . J a k i e b ę d ą z a j ęc i a w t y m s e m e s t r z e ? (w u b i e g ł y m )9 . J acy są Polacy? (S łowian ie )10 . J acy ludz ie ży ją w Ameryce? (w Europie )

38


38/469

Ć w i c z e n i e 1W m i e j s ce k ro p e k w s t a w o d p o w i e d n ie z a i m k i n i e o k re śl o n e .A . k t o ś , c o ś / n i k t , n i cB . k t ó r y ś , k t ó r a ś , k t ó r e ś ; k t ó r z y ś , k t ó r e ś / ż a d e n , ż a dn a , ż a d n e ; ż a d n i ,ż a d n eC . j a k i ś , j a k a ś , j a k i e ś ; j a c y ś , j a k i e ś / ż a d e n , ż a d n a , ż a d n e ; ż a d n i ,ż a d n eD . c z y j ś , c z y j a ś , c z y j e ś ; c z y i ś , c z y j e ś / n i c z y j , n i c z y j a , n i c z y j e ; n i c z y i ,n i c z y j eW zór: A. Czy . . . k to ś . . . puka ł do drzwi? N ie , . . . n i k t . . . n ie puka ł do drzwi .C zy . . . c o ś . . . s ię s ta ło? N ie , . . . n i c . . . s ię nie s ta ło.B. Czy . . . k t ó r y ś . . . z wa s gwizda ł? Nie , . . . ż a d e n . . . z n a s n i eg w i z d a ł .C . C z y n a d e s z ł a . . . j a k a ś . . . wiadomość? Nie , n ie nadesz ła

.. . ż a d n a . . . wiadomość.D. Czy to j e s t . . . c z y j ś . . . plecak? N ie , to j e s t . . . n i c z y j . . . p l e c a k .

1. Czy do m ni e dzwo nił? Nie , do c iebie nie dzw onił .2 . Zd aw ało m i s ię, że pu ka ł do drzw i. Nie , niep u k a ł d o d r z w i .3 . Czy m u jes t? Nie , m u n ie j e s t .4 . Czy t rze ba zrobić? Nie , n ie t rz eb a zrobić.5 . Czy przyszed ł? Nie , n ie p rzysz ed ł .6 . C z y t u t a j o b s ł u g u j e ? N i e , t u t a j n i e o b s ł u g u j e .1. Czy z w as to zrobi ł? Nie , z n as teg o nie zrobi ł .2 . Czy ch łopcy rzuca l i kam ien iam i? Nie , ch łopcyn i e r z u c a l i k a m i e n i a m i .3. Czy dziew czyn ka źle s ię czuje? Nie ,dziewczynka s ię źle nie czuje .4. Czy to zrobi ł z tyc h chłopców? Nie , z tychchłopców tego nie zrobi ł .5 . Czy z ko leżan ek zn a odpow iedź? Nie ,z ko leżanek n ie zna odpowiedz i .6 . Czy z tyc h odpow iedzi są błędn e? Nie ,z tych odpowiedzi nie są błędne.

39


39/469

1. C z y t u t a j m i e s z k a A m e r y k a n i n ? N i e , t u t a j n i e m i e s z k aA m e r y k a n i n .2 . C z y t e l e fo n o w a ł a d o m n i e k o l e ż a n k a ? N i e , n i ete le fonowała do cieb ie .3 . Czy s tu de nc i py ta l i o na s? Nie , s tud enc in ie py ta l i o was .4 . Czy przy sz ły do n as l i s ty? Nie , l i s ty dow a s n i e p r z y s z ł y .5. Czy dziecko głośno pła kało ? Ni e , dzieckon i e p ł a k a ł o .6 . Czy przy sz l i pac jen c i? Nie , n ie p rzysz l i pac jen c i .D .

1 . C z y t o j e s t k a w a ? N i e , t o j e s t2 . Czy to by ła decyz ja? Nie , to n ie by ła3. Czy dzieci zgu bi ły s ię w t łu m ie? Nie ,zgubi ły s ię w t łumie .4 . Czy to j e s t two je , czy zdan ie? To je s t5 . Czy przy jdą do szkoły . . . . rodz ice? Nie , n ie p rzy jdą6 . C z y t o j e s t z m a r t w i e n i e ? N i e , t o n i e j e s tz m a r t w i e n i e .

Ć w i c z e n i e 17P r z e k s z t a ł ć p o d a n e z d a n i a w e d ł u g w z o r u .W z ó r : A . K a ż d a k o b i e t a l u b i k o m p l e m e n t y . W s z y s t k i e k o b i e t y l u b i ąk o m p l e m e n t y .B . Ż a d n a k o b i e t a n i e j e s t b r z y d k a . W s z y s t k i e k o b i e t y s ą ł a d n e .1, Każde dziecko lubi s łodycze2 . K a ż d y e g z a m i n j e s t t r u d n y3 . K a ż d a m a t k a k o c h a s w o j e d z i e c k o4 . K a ż d y s t u d e n t z d a ł e g z a m i n

. k a w a .decyz ja .. . . n iez d a n i e ,rodz ice .

40


40/469

5. Każdy człowiek lubi jeść6 . Ka żda okaz ja j e s t dobra7. Każdy mężczyzna jes t zadowolony8. Każdy s t res jes t szkodl iwy9. Każda p ie lęgnia rka pow inna być obowiązkowa

10. Każde drzewo jes t p o t rzebneB .1 . Ż a d n a p l o t k a n i e j e s t p r a w d z i w a

2 . Żadna wiadomość n ie j e s t pewna3 . Ż aden p o l i tyk n ie j e s t s zczery4 . Ż a d n e z a d a n i e n i e j e s t t r u d n e5 . Ż aden film n ie by ł c iekawy6 . Ż a d n a i m p re z a n i e b y ł a s m u t n a7 . Ż aden po l ic jan t n ie j e s t s ł aby8 . Ż a d n a p r a b a b c i a n i e j e s t m ł o d a9 . Ż aden nóż n ie j e s t os t ry

1 0. Ż a d n a p o t r a w a n i e j e s t m d ł a


41/469

Ć w i c z e n i e 1O d p o w i e d z n a z a d a n e p y t a n i a .W zór : A. Czy k tok olwie k przy jdz ie na ko lac ję?N i e , n i k t n i e p r z y j d z i e n a k o l a c j ę .

B . C z y j a k a ś / / j a k a k o l w i e k p r a c a c i o d p o w i a d a ?N i e , ż a d n a p r a c a m i n i e o d p o w i a d a .C . C z y k t ó ry ś / / k t ó ry k o l w i e k z w a s j e s t p r z y g o t o w a n y ?N i e , ż a d e n z n a s n i e j e s t p r z y g o t o w a n y .

1. Czy k tokolwiek z dyrekc j i p rzy jdz ie na zebran ie?2 . Czy k tokolwiek z rob i ł zakupy?3. Czy cokolwiek zrobi łeś w te j sprawie?4 . Czy cokolwiek wiesz na t en t emat?5 . Czy k tok olw iek z rozu mia ł , o co chodz i?6 . C z y k t o k o l w i e k z d a ł e g z a m i n ?

7 . Czy k tokolwiek na c ieb ie czeka ł?8 . Czy cokolwiek masz do powiedzenia?9 . C z y k t o k o l w i e k z r e z y g n o w a ł ?

10 . Czy cokolwiek c ię za in te resowało?B .

1 . C z y j a k i ś / / j a k i k o l w i e k e g z a m i n j e s t ł a t w y ?2 . Czy k tó reś // k tó r eko lwie k dz iecko je s t g rzeczne?3 . C z y k t ó r a ś // k t ó r a k o l w i e k o p e ra c j a j e s t b e z b o l e s n a ?

42


42/469

4 . C z y k t ó r e ś / / k t ó r e k o l w i e k z a k a z y s ą s k u t e c z n e ?5 . Czy jak ieś / / j ak iek olw iek owoce są n iedobre?6 . Czy ja k i ś / / j a k ik o lw iek pom ys ł nad a j e s ię do rea l izac j i?7 . C zy k t ó r e ś / / k t ó r e k o l w i e k m i e s z k a n i e j e s t t a n i e ?8 . C z y j a k a ś / / j a k a k o l w i e k o p i e k a b ę d z i e ci p o t r z e b n a ?9 . Czy ja ka ś / / j ak ak olw iek podróż je s t bezp ieczna?

1 0 . C z y j a k i ś / / j a k i k o l w i e k s s a k p o t r af i l a t a ć ?

1 , Czy k tó ryś / / k tó ry kolw iek z tych ch łopców jes t Nie mc em ?2 . C z y k t ó r a ś // k t ó r a k o l w i e k z t y c h r e g u ł j e s t b e z w y j ą t k o w a ?3 . Czy k tó reś // k tó re kolw iek z tych dz iec i j e s t po l sk iego pocho dzenia?4 . Czy k tó reś / / k tó rek olw iek z tych zw ie rzą t ży je w Eur opie?5 . C z y k t ó ry ś / / k t ó ry k o l w i e k z w a s m i e s z k a w c e n t ru m ?6 . C zy k t ó ry ś / / k t ó ry k o l w i e k z w a s t o ro z u m i e ?7 . Czy k tó ryś / / k tó ryk olwie k z n ich c ię pozna ł?8 . C z y k t ó r a ś / / k t ó r a k o l w i e k z t y c h j e s t P o l k ą ?9. Czy któryś / / którykolwiek z nas pi lnie s ię uczył?

10 . Czy k tó reś // k tó rek olw iek z tych łóżek je s t wygo dne?

43


43/469

Ć w i c z e n i e 1W m i e j s c e k ro p e k w s t a w w ł a ś c i w ą fo rm ę l i cz e b n ik ó w ,A . j e d e n , j e d n a , j e d n o , j e d n i , j e d n e ;B . ro d z a j m ę sk o o s o b o w y - d w a j // d w ó c h ( D .), ro d z a j m ę s k o ż y w o t n y , m ę -skorzeczowy i n i j ak i - d w a , ro d z a j że ń s k i - d w i eC . ro d z a j m ę sk o o s o b o w y - t r z e j // t r z e c h (D .) , ro d z a j m ę s k o ż y w o t n y , m ę -skorzeczowy, n i j ak i i żeńsk i - t r z y ;D . ro d z a j m ęs k o o s o b o w y - c z t e r e j / / c z t e r e c h (D. ) , rodza j męskożywotny ,męskorzeczowy, n i j ak i i żeńsk i - c z t e r y .Wz ó r : A . . . . j e d e n . . . zeszy t B . . . . d w i e . . . ks iążki C . . . . t r z e j . . . mężczyźniD . . . . c z t e r e c h . . . P o l a k ó w

A pokój , sa la , dziecko,mieszkanie , ko ledzy , ko leżanki , okno ,z n a j o m i , d z i e w c z y n a , b u t y ,s p o t k a n i e , z a d a n i a , p o k o l e n i e , g a z e t a ,gaze ty , ćwiczen ia , wiado mo ść,powieść, chłopcy, lody.Uwaga : Powyższe przykłady i lus t ru ją użyc ia l i czebnikowe ( ' i l e ' ) , rzeczow-nikowe (k toś ' ) , i p rzymiotn ikowe ( ' j ak iś ' ) .B pokoje , koty, chłopców,mężczyźni , kobie ty , zna jome , zna jomi ,łóżka , po l ic jan tów, ke ln e rk i ,i lus t rac je , wiadomośc i , t e lewizory ,ro le , myszy , rzeczy , s tudentów,koszu le , pan ie , Po lacyN i e m k i , r y b y , k o n i e , z n a c z k i ,w s p ó ł m i e s z k a ń c y .C noże, łyżki , zdania ,F rancuz i , Ros janki , nauczyc ie le , ke l -n e rk i , k a s e t y , k u rc z a k i , s ł o i k i ,f i l iżanki , ko legów, uczn iowie ,s ą s i a d k i , C z e s z k i , r e g u ł y , k l i e n t ó w ,k l ien tk i , psy , uczennice ,Czechów, S łowacy , wie rzący , sprze -d a w c y .44


44/469

D w a ru n k i , p i ó r a , p ł y t y ,p o r t i e rz y , A m e ry k a n i e , m o s t y , k u ry ,t a l e r z e , f l a m a s t ry , k s i ę ża ,ko legów, wrogowie , zna jomych , zna jo-mi , pokoje , mias ta , osoby ,uczn iów, nauczyc ie l i , psy , kompute ry ,F rancuzów, żo łn ie rze , znawcy.

Ć w i c z e n i e 20W m ie jsce kro pe k w s taw jed ną z obocznych form (n ie m a różnicy w znacze -n iu) podanych l i czebników: rodza j męskoosobowy o b a j // o b y d w a j , r o d z a jm ę s k o ż y w o t n y , m ę sk o rz e c z o w y i n i j a k i o b a // o b y d w a , ro d z a j ż e ń s k i o b i e/ / o b y d w i e .U w a g a : patrz odmiana i ćwiczenia na s. 280-281.Wz ó r : . . . o b a j . . . koledzy, . . . o b y d w a . . . p s y , . . . o b a . . . zeszy ty ,. . . o b y d w a . . . o k n a , . . . o b i e . . .k o b i e t y

koty, nauczycie lki , fote le ,ks iążki , Polacy, l is ty , łóżka,d ługopisy , j ez iora , mieszkania ,wiadomośc i , kompute ry , Czes i ,Czeszk i , wsie , myśli , chłopcy,te le fony , rad ia , obcokra jowcy,sąs iedz i , zna jom i , zna jom e , w aru nk i ,s zk lanki , m ias ta , po l ic janc i ,pap ugi , kw ia tk i , egzam iny , kośc io ły ,dyrek torzy , s łownik i , myszy ,Niem ki , Angl icy, ko leżanki , pac jenc i ,żony , p rob lemy.

45


45/469

Ć w i c z e n i e 1W m i e j s c e k ro p e k w s t a w w ł a ś c i w ą fo rm ę l i cz e b n i k ó w z b i o ro w y c h : o b o j e / /o b y d w o j e , d w o j e , t r o j e , c z w o r o , p i ę c i o r o , s z e ś c i o r o , s i e d m i o r o ,o ś m i o r o , d z i e w i ę c i o r o , d z i e s i ę c i o r o .U w a g a : patrz odmiana i ćwiczenia na s. 278-281.IWzór: . . . O b o j e . . . Kowalscy by l i na przy jęc iu .. . . D w o j e . . . K o w a l s k i c h b y ło n a p r z y j ę c i u .

1 . (5 ) sąs iadów z łożyło ska rgę w ad m ini s t ra c j i dom u.2 . N a s p o t k a n i e w y b o rc z e p r z y s z ło t y l k o (10 ) k a n d y d a t ó w .3 . (7) dz iec i zacho row ało na ang inę .4 . ( 4) m o i c h z n a j o m y c h m i e s z k a n a t y m n o w y m o s i e d lu .5. W te j rod zin ie je s t (9) dzieci .6 . W tym pok oju j e s t (2) d rzw i .7 . (5 ) pac jen tó w czeka ło n a l ek a rz a .8 . (3 ) ha r ce r zy spa ło w jed ny m poko ju .9 . ( 9) t u ry s t ó w z a b ł ą d z i ł o w T a t r a c h .10 . (7 ) związkowców podję ło s t ra jk g łodowy.1 1 . ( 8 ) s i e ro t m i e s z k a ł o r a z e m z e s w o i m i p r z y b r a n y m i ro d z i c a m i .1 2. (2 ) p r z e c h o d n ió w z o s ta ł o u k a r a n y c h m a n d a t a m i .13. (2) zdro wy ch oczu, (2) zdr ow ych nóg i rą kto szczęście w życiu!14 . (6 ) w nu kó w z łożyło babc i życzenia u rod z inow e .15 Now iccy przy s ła l i życzenia now oroczn e .1 6 w s p ó ł m i e s z k a ń c y s t a r a j ą s i ę o s t y p e n d i u m .1 7 . ( 5) n i e p e ł n o s p ra w n y c h s t u d e n t ó w s t u d i o w a ł o n a m o i m ro k u .18 . (3 ) p i j a ny ch młod ych ludz i zaczep ia ło przec hodn iów .19 na r zec zen i chc ie li wz iąć ślub w góra ch .2 0 . (4 ) d z ie c i z o s t a ł o z a a d o p t o w a n y c h p rz e z j e d n ą ro d z i n ę .

46


46/469

Mianownik - NominałiveLiczba pojedyncza

Rodząj Końcówkirzeczowników Końcówki przymiotników,zaimków i liczebnikówporządkowychZaimki pytajne Przykłady Zaimki wskazująceJeden"„sam"

Zaimkidzierżawczmski

męskoosobowymęskożywotny

męskonieżywotny

0(a)

} 0B

J > -yll- i

-y | | - i = Bkto?

dobry profesorwysoki studentznany lekarztęgi (kolega)miody (poeta)mały kotżółty liść

te nówjedensa mmó jtwójnaszwasz

nijaki-o

-e-ę-um -e = Bco ? niskie okno

małe poleczyste wybrzeżerzadkie zwierzępaństwowe liceum

toowojednosamo

mojetwojenasze

żeński -a-i-0 -adobra żonazdolna studentkawysoka panidługa noc

taowajednasamamojatwojanasza

Liczba mnogamęsk

męskoosobowy -owie-i-y-e-y | | - i dobrzy profesorowiewysocy studencimali chłopcyznani lekarze

ciowijednimo itwoinasiwasii męskożywotny

męskonieżywotny-y-i-e

= B -e = B kto?co ?małe kotyrzadkie ptakiżółte liście te mojetwojenasze

waszeijaki

-a = B -e = Bkto?co ? niskie oknamałe pola

czyste wybrzeżarzadkie zwierzętapaństwowe licea

ow ejednesame

mojetwojenaszewasze

żeński -y-i-e

= B •e = B dobre żonyzdolne studentkiwysokie paniedługie noce

Palatalizacja spółgłosek przymiotników p o d wpływem końcówki -i w połączeniach z rzeczownikami męskoosobowymiConsonant alternations ofadjectives before -i edning matched with personal nouns>H;)Ał{lniiki w P b d m n t sł zł r s sn sz t st w ż ch k + i g +M l. poj. skąpy gruby chudy łakomy znany śmiały dorosły zły dobry bosy radosny starszy bogaty prosty ciekawy duży, głuchy wysoki nagiiltmmmtuilH inztov/k'A człowiek człowiek człowiek człowiek człowiek człowiek człowiek człowiek człowiek człowiek człowiek człowiek człowiek człowiek świeży człowiek człowiek człowiN mng. t!X. /itupi człowiekH|lrtljjłn*lli w Pl bi dzi mi ni li śl i źl i rz y si śni si ci ści wi z i | ży si cy dzyM. 1 mu . Hkiipi, grubi chudzi łakomi znani śmiali dorośli źli dobrzy bosi radośni stars i bogaci prości ciekawi duzi, głusi wysocy nadzi 'iinMiimi/ifH inilnpl ludzio ludzie ludzie ludzie ludzie ludzie ludzie ludzie ludzie ludzie ludzie ludzie ludzie ludzie świeży ludzie ludzie ludziN |il hidsln ludzie


47/469

Ć w i c z e n i e s p r a w d z a j ą c e

Ć w i c z e n i e 22Pod anych w naw iasac h w yrazów użyj w l iczb ie mnogie j .A .Pio tr i jego (dobry kolega)zwykle spędza ją wakac je na rowerach . Pozna l i s ię na s tud iach . Terazpracu ją . Adam i Tomasz to (popula rny dz iennika rz ), J a n i Paweł to (doskona ły ekono mis ta ), a Roman i S taszek to(pracowity geolog)(Plecak, nam iot , śpiwór) , ,, które ze sobą zabierają, są bardzo ciężkie, ale w podróży(potrzebny) Także (wygodny but)są (konieczny) (Duże mia s to)czy (maleńka wieś), któ re zwied zają w czas ie podróży są dla nich jedna kow o( in te resu jący)

W tym tygodniu skończył s ię fest iwal „Muzyka w Starym Krakowie". Zwyklena ten fest iwa l p rzy jeżdża ją (znan a ork ies t ra )( z n a n y a r t y s t a )z różnych krajó w. (Koncert ) odb ywa ją s ię w piękny chkrakowskich kościołach i zabytkowych salach koncertowych. Opróczartys tó w na fes t iwalu byl i ( różny, zaprosz ony gość) ,(dyplomata ) konsu la tów krakow skich , (p rzeds tawic ie l )Urzędu Mias ta o raz (dz iennika rz k ra jowy i zagran iczny)iW tym roku fes tiwal uświetni l i swoją obecnością (wybitny sol is ta)i (wybi tna sol is tka)z całe j Europy. Jak zwykle , byl i (świetny). . i (s łuchacz) nagradzal i ich gromkimi bra wa mi .

47


48/469

D O P E Ł N I A C Z

D ope ł n i acz j e s t . j ednym z cz t e r ech na j częśc i e j używ anych p r zypadków .

L i c z b a p o j e d y n c z aR O D Z A J M Ę S K IPrzymiotniki, zaimki, liczebniki porządkowe i jeden'

np . b ra t - wysold-ego bra t -a . kot - mai -ego ko t -a , a le t ak że nie któ rem ę s k o n i e ź y w o t n e :1 . na zw y mies ięcy, np. s tycze ń - p ierwsz-ego s tyc zni - a , gru d z i e ń - drugi-egogrudn i - a ( e / / 0 )2. nazwy części ciała, np. nos - wielki-ego nos-a, brzuch - duż-ego forzuch-a3. na zw y wa lut , np . do lar - je dn -eg o dola r -a , j en —wartościow-ego jen -a ( e / / 0 )4 . na zw y tań có w, np. wa lc - os ta tn i-ego wa lc-a , ma zu r - szybki -ego m az u r- a5. na zw y ma re k sam och odó w, np. f i at - mał-ego fiat -a , polon ez - s ta r -egop o l o n e z - a6 . n a z w y n a r z ę d z i , n p . nóż - ostr-ego noż-a (ó // o), młotek - ciężki-egomł o t k - a ( e / / 0 ) ( z w y j ą t k i em zakońc zonych na -gr af , - skop . - fon. np . m i -kro sk op - dobr-ego m ikro sko p-u , t e lefon - now-ego te lefon-u)7 . nazwy miar czasu, d ługości , wagi , i tp . , np . dzień - drugi-ego cfni-a(dzi / / d; e / / 0) , miesiąc - ostatni-ego miesiąc-a, metr - jedn-ego metr-a.ce tnar - t rzee i -ego ce tnar -a ; a le , rok - t -ego rok-u8. nazwy papierosów, np. carmen - j edn-ego carmen-a , camel - mocn-egoc a m e l - aP o z a w y m i e n i o n y m i g r a p a m i z n a c z e n i o w y m i r z ec z o w n ik ó w m ę s k o n i e -ż y w o t n y c h , k t ó r e m a j ą k o ń c ó w k ę - a , s ą j e s z c z e i n n e j e d n o s t k o w e p r z y -k ł a d y , w k t ó r y c h k o ń c ó w k a - a z al e ży od z w y c z a j u j ęz y k o w e g o u ż y t k o w n i -ków j ęzyka .

48


49/469

- u J m a j ą j ą r z ec z o w n ik i r o d z a j u m ę s k ie g o - m ę s k o n i e ż y w o t n e ,n p . h o t e l - w y g od n- eg o h o t e l - u . t e a t r - s t a r- e go t e a t r - u , i t p .z w y j ą t k i e m w y m i e n i o n y c h w y ż e j i u w a g ą , ż e n i c m a ś c i s ł y c hr e g u ł w y s t ę p o w a n i a o b u t y c h k o ń c ó w e k .

R O D Z A J N I J A K IPrzymiotniki, zaimki, liczebniki porządkowe i 'jeden'

1 . r z e c z o w n i k i r o d z a j u ż e ń s k i e g o z a k o ń c z o n e w M. 1. p o j . n a - ap r z e d s p ó ł g ło s k ą t w a r d ą i f u n k c j o n a l n i e m i ę k k ą(z wyją tk iem k , g , 1 ) ,np . w o da - dobr -e j wo d-y , p r ac a - c ieżk i-ej p ra c -y ,róża - p iękn-ej róż-y

2. r z e c z o w n i k i r o d z a j u ż e ń s k i e g o z a k o ń c z o n e w M. 1. p o j . n as p ó ł g ł o s k ę f u n k c j o n a l n i e m i ę k k ą ,np . m y sz - po ln-ej m ysz -y , pod róż - in te resu jąc -e j po dró ż-y3 . r z e c z o w n i k i r o d z a j u m ę s k i e g o z a k o ń c z o n e w M . 1. p o j . n a - ap rz ed s p ó ł g ł o s k ą t w a r d ą i f u n k c j o n a l n i e m i ę k k ą ,n p . p o e t a - mi o d - e g o p o e t - y , mę ż c z y z n a - t - e g o mę ż c z y z n - y ,

z n a w c a - d o b r - e g o z n a w c - yj ^ i j 1 . r z e c z o w n i k i r o d z a j u ż e ń s k i e g o z a k o ń c z o n e n a - a w M . 1. p o j .p r z e d s p ó ł g ł o s k ą m i ę k k ą ,n p . z i e m i a - t -e j z i e m - i , k a w i a r n i a - u lu bio n- ej k a w i a r n - i ;c h e m ia - t rudn-e j che m i- i , l i l i a - b iał -e j l i li - i

49


50/469

2 . r zeczo w n ik i ro d z a ju ż eń sk ieg o zak o ń c zo n e w M. 1. p o j .n a s p ó ł g ł o s k ę m i ę k k ą o r a z n a s a m o g ł o s k ę -i,np . powieść — ciekaw-ej powieśc-i, gospodyni — nasz-ej gospodyn-i,wieś - moj-ej a;s- i (w' // w; e / / 0) , p a n i - t -ej pa n- iW Y JĄ T E Kk r e w - c z y s t - e j k r w i , b r e w - d r u g i - e j b r w i ( e / / 0 ; w / / w ' ),

3 . r zeczo w n ik i ro d z a ju żeń sk ieg o zak o ń czo n e n a - a w M. 1. p o j .p r z e d s p ó ł g ł o s k ą : k . g , 1 .np . m at/2 a - nasz-ej matfe-i (k // k ') ; drog"a - swoj-ej dro^-i (g // gO,roZa — nasz-ej ro M (1 // D4. rzecz ow nik i rodz aju męskiego zakoń czo ne w M. 1. po j . na -ap r z e d s p ó ł g ł o s k ą k , g ,n p . k o l eb a — dobr-ego koleg"-i (g // g')

L i c z b a m n o g aR O D Z A J M Ę S K IPrzymiotniki, zaimki, liczebniki porządkowe

1 . z a k o ń c z o n e n a s p ó ł g ł o s k ę t w a r d ą w M . 1. p o j. ,n p . p an - p an o wie - t -y ch p an -ó wkot - ko ty - mał -ych ko t -ówstół - sto ły - tan-ich st oł -ó w2 . z a ko ń cz o ne w M. 1. p oj. n a s p ó ł g ł o s k ę m i ę k k ą ( ' ń , j ' ) i n i e k t ó r en a s p ó ł g ł o s k ę f u n k c j o n a l n i e m i ę k k ą ( 'c , d z , ż 1 1' - j eże l i M . 1.m n . z a k o ń c z o n y j e s t n a - o w i e ) ,np . uczeń - uczniowie - zdoln-ych uczni -ówmąż - mężowie - swo-ich męż-ów

50


51/469

0

-y

r o d z a j - r o d z a j e - t -y c h r o d z a j - ó ww ó d z - wodzowie - żadn-ych wodz - ó wojciec - ojcowie - nasz-ych ojc -ó w (e / / 0)dworzec - dworce - brudn-ych dworc -ó w (e / / 0)k r ó l — królowie - wie lk- ich król -ów(ale j eżel i M . 1. m n. za koń czo ny jes t n a -e , to w D. 1. m n. j es t ko ń-c ó w k a -i, np. nauczycie le - mo- ieh nauczycie l - i , kowale - s ta r -ychk o w a ł - i , i tp . )m a j ą r z e c z o w n i k i m ę s k o o s o b o w e , m ę s k o ż y w o t n e i n i e m ę -s k o o s o b o w c z a k o ń c z o n e w M . 1. p o j . n a s p ó ł g ł o s k ę m i ę k k ąi n i e k t ó r e m ę s k o ż y w o t n e n a b, p , w ,n p . go ść - swo-ich gośc-i , karp - t ł u s t -ych ka rp - ikoń - piękn-ych kon-i , gołąb - szar-ych gołęb - i (ą // ę)p a w - kolorow-ych pa w -i (w / / w')m a j ą r z e c z o w n i k i m ę s k o o s o b o w e , m ę s k o ż y w o t n e i m ę s k o -n i e ż y w o t n e z a k o ń c z o n e n a s p ó ł g ł o s k ę f u n k c j o n a l n i em i ę k k ą (z w y j ą t k i e m n i e k t ó r y c h n a c, dz, ż i I, k t ó r e w m i a n o w -n i k u m a j ą k o ń c ó w k ę - o w i e )np. p i sarz - zdołn-ych pi sarz-ym ie si ąc - t -ych m iesi ęc-y (ą / / ę)z a ją c - mał-ych ząjęc-y (ą / / ę)pi en iąd z - duż-ych pie nięd z-y (ą U ę)

-ów l ub - i / / - y ;k o ń c ó w k i - o w i e l u b p a r a l e l n i e -i // -y m a j ą n i e l i c z n e r z e c z o w n i k im ę s k o o s o b o w e , m ę s k o ż y w o t n e i n i e m ę s k o o s o b o w e z a k o ń -czone w M. 1. poj . na s p ó ł g ł o s k ę m i ę k k ą l u b f u n k c j o n a l n i em i ę k k ą ,np . p i s a r z - zdo l-ych p i s a r z -y / / p i s a r z -ówpok ój - mał-ych poko- i / / po ko j -ó w (ó // o)leń - sam-ych len - i / / l eni - ó wko sz - wie lk-ich kos z-y // ko sz - ó w

wqż - jadowit-ych węż-y // w ęż-ó w (ą / / ę)RODZAJ NIJAKIPrzymiotniki, zaimki, l iczebniki porządkowe- y c h p o s p ó ł g ł o s k a c h t w a r d y c h (z w y j ą t k i e m ' k , g ' ) i funkcjona l -n i e m i ę k k i c h ,n p . d o b r - y c h , o b c - y c h , j e d n - y c h , ż a d n - y c h

51


52/469

p r a w i e w s z y s t k i e r zeczow ni k i zakończone w M. 1. poj . na s p ó ł -g ł o s k ę t w a r d ą , m i ę k k ą i f u n k c j o n a l n i e m i ę k k ą m a j ą k o ń -c ó w k ę z e ro w ą . C e c h ą c h a r a k t e r y s t y c z n ą t e g o p r z y p a d k a s ą cz ę-s t e w ymi any mor fo l og i czne ,np . okn o - j asn-ych okien, j ab łk o - dobr-ych jab łekświa t ło - ostr-ych świa teł , ( 0 / / e)a l e zakończone su f i ksem - i sko / / - y sko:nazwisko - różn-ych nazwiskłożysko - s tar-ych łożyskśw ięto - sam-ych świ ąt (ę // ą)zw ier zę - dzik-ich zw ier ząt (ę / / ą)n i e m o w l ę — t y g o d n i o w - y c h n i e m o w l ą t ( ę U ą)po le - mał-ych pó l (o // ó)zb oże - jar-ych zbóż (o // ó)m o rz e - czyst-ych m órz (o / / ó)serce - nasz-ych serc, miejsce - swo-ich miejscoparc ie - żadn-ych oparć

- i / / -y n i e l i czne r ze czow ni k i z akończo ne w M. 1. po j . n a s p ó ł g ł o s k ęm i ę k k ą l u b f u n k c j o n a l n i e m i ę k k ą m a j ą k o ń c ów k ę - i lu b -y ,n p . n a r z ę d z i e — mo-ich narzędz - iwybrzeże - s t rom-ych wybrzeż-ypo dz iem ie - c iemn-ych pod ziem - i , os t r ze - t - ych os t r z -y

-o w r zeczow ni k i zak ończon e na - u m w M. 1. po j . m a j ą końc ów k ę - ó w ,np. l i ceum - nasz-ych l i ce -ów , m u z e u m - p i ę k n - y c h m u z e - ó wRODZAJ ŻEŃSKIPrzymiotniki, zaimki, l iczebniki porządkowe- y c h p o s p ó ł g ł o s k a c h t w a r d y c h ( z w yj ą t k i em 'k, g') i f u n k c j o n a l -

n i e m i ę k k i c h ,n p . d o b r - y c h , o b c - y c h , j e d n - y c h , ż a d n - y c h- i c h p o s p ó ł g ł o s k a c h m i ę k k i c h i % g ',

n p . t a n - i c h , d a l e k - i c h , d r o g - i chz a i m k a c h : m o - i c h , tw o - i c h , s w o - i ch52


53/469

Rzeczowniki0

-i/ /-y

k o ń c ó w k ę z e r o w ą m a j ą r z e c z o w n i k i z a k o ń c z o n e n a -a i -i (z wy-j ą t k i e m z a k o ń c zo n y c h n a - n i a i - ja i obcych na -a i i a ) . P o d o b n i ej a k w r o d z a j u n i j a k i m m o g ą t u w y s t ę p o w a ć w y m i a n y m o r f o l o -g i czne ,n p . n o g a — mo-ich nóg, koza — star-ych kózw o d a - czyst-ych wód (o // ó),a l e zakończone na - o n a :opona - dobr-ych opon, korona - złot-ych koronstr on a - nasz-ych st ron, żona - t -ych żonręka - two-ich rąkmęka - s t raszn-ych mąk, księga - s tar-ych ksiąg (ę / / ą) ,ale klęska - ostatn-ich klęsk, potęga - żadn-ych potęgmatka - dobr -ych matek, ks iążka - now-ych ks iążekzłotó wk a - żadn-ych z łotówe k ( 0 / / e )k o ń c ó w k ę - i lu b -y m a j ą r z e c z o w n i k i o t e m a t a c h z a k o ń c z o n y c hw M. 1. poj. na s p ó ł g ł o s k ę m i ę k k ą i f u n k c j o n a l n i e m i ę k k ąo r a z s a m o g ł o s k o w y c h n a : - n i a i - ja i obcych na -a i - i a ,np. kość - s tar-ych kośc-i , część — różn-ych częśc-iodpow i edź - t - ych odpow i edz - inoc - dobr-ych noc-y, podróż - mo-ich podróż-yk aw i a rn i a - sw o-ich ka w i a rn - i , p r a l n i a - st ar -ych p r a l n - iczyte lnia - t -ych czyte ln- i , a rmia - wie lk- ich armi- ianalogia - różn-ych analogi- i , lekcja - ciekaw-ych lekcj- is e s j a — interesując-ych ses j- i , id ea — star-ych ide-iepopeja - narodow-ych epope-i , Korea - różn-ych Kore-i ,ale aleja - nasz-ych ale- i / / ale- jo n o m a t o p e j a - t -y c h o n o m a t o p e - i / / onomat ope - j

53


54/469

F u n k c j e d o p e ł n i a c z a w z d a n i uD o p e ł n i a c z w y s t ę p u j e :w z d a n i a c h z a p r z e c z o n y c h w f u n k c j i d o p e ł n i e n i a b l i ż s z e g o , i to za-ró w n o w z a p rz e c z e n i a c h fo rm a ln y c h z „ n i e " lu b „ani", j ak i wtedy , k iedyt reść czasownika ma charak te r p rzeczący . (Wykaz innych czasowników po-s iada jących negac ję w znaczeniu podana je s t w punkc ie 3 . )np . p i szę zadanie - n i e p i s z ę z a d a n i alubię mleko i miód - n i e l u b i ę a n i m l e k a , a n i m i o d up ra w o p o b y t u - o d m ó w i ć p r a w a p o b y t uw z d a n i a c h z c z a s o w n i k i e m „ by ć" w f o r m i e o s o b o w e j , p o w p ro w a -d z e n i u n e g a c j i , n a s t ę p u j e z m i a n a p o d m i o t u w m i a n o w n i k u n a p o d m i o t wdope łn iaczu , a o rzeczen ie w czas ie t e raźnie j szym zmienia s ię na „ n i e m a "(dla l iczby pojedynczej i mnogiej) , w czas ie przeszłym na formę 3 osoby l i -czby po jedyncze j rodza ju n i jak iego „n ie by ło" , bez względu na l iczbę i ro-dza j podmiotu , w czas ie p rzysz łym na formę 3 osoby l i czby po jedyncze j„ n i e b ę d z i e " (dla l iczby pojed yncze j i mnog iej) ,n p . C h l e b j e s t na s to le . C h l e b a n i e m a na s tole .C h l e b y s ą na s tole . C h l e b ó w n i e m a na s tole .C h l e b a n i e b y ł o na s tole . C h l e b ó w n i e b y ł o na s tole .C h l e b a n i e b ę d z i e na s tole . C h l e b ó w n i e b ę d z i e na s tole .3 .b e z p o ś r e d n i o p o o k r e ś l o n y c h c z a s o w n i k a c h b e z p r z y i m k a ,np. Życzyć s z c z ę ś c i a .P r a g n ą ć s p o k o j u .Spodz iewać s ię d z i e c k a .

Czasownik i impl iku jące dope łn iacz na jczęśc ie j pos iada ją znaczenie ne -gac j i i dz ia ła n ia częśc iowego. N a to m ias t dope łn iacz , k tóry po n ich w ys tępu-je , częs to pe łn i funkc ję dope łn ien ia b l iższego . J e s t t ak że gru pa

Documents

Przygoda z gramatyką