1

PRZEDMIOTOWY SYSTEM

OCENIANIA

Z FIZYKI I CHEMII

W ZESPOLE SZK

IM. J. NIADECKIEGO

W PIONKACH

Opracowaa : Elbieta Michaowska

2

Wprowadzenie Kryteria oceniania osigni edukacyjnych uczniw s bardzo pomocne przy ocenianiu efektywnoci

w procesie ksztacenia.

Ocenianie wiedzy i umiejtnoci ucznia ma na celu :

biece i systematyczne obserwowanie postpw ucznia w nauce;

pobudzanie rozwoju umysowego ucznia, jego uzdolnie i zainteresowa;

uwiadamianie uczniowi stopnia opanowania wiadomoci i umiejtnoci przewidzianych programem nauczania oraz ewentualnych brakw w tym zakresie;

wdraanie ucznia do systematycznej pracy samokontroli i samooceny;

ukierunkowywanie samodzielnej pracy ucznia;

korygowanie organizacji i metod pracy dydaktyczno-wychowawczej nauczyciela;

okresowe (roczne) podsumowanie wiadomoci i umiejtnoci oraz okrelanie na tej podstawie stopnia opanowania przez ucznia materiau programowego przewidzianego na dany

okres (rok szkolny).

Oceny s jawne i motywowane na prob zainteresowanych. Dokonywane s systematycznie,

w rnych formach, na kadej lekcji. Ocena okresowa i roczna okrelaj oglny poziom wiadomoci

i umiejtnoci ucznia przewidzianych w programie nauczania na dany okres (rok szkolny).

Przy ustalaniu stopnia bierze si pod uwag wysiek wkadany przez ucznia oraz obnia si

wymagania w zakresie wiedzy i umiejtnoci w stosunku do ucznia, u ktrego stwierdzono deficyty

rozwojowe uniemoliwiajce sprostanie niektrym wymaganiom programowym (np. dysleksja).

I. Ustalenia oglne.

1. Formy sprawdzania wiedzy i umiejtnoci:

odpowied ustna, obejmujca 3-4 lekcje tematyczne, trwajca do 15 minut,

kartkwka, obejmujca 3-4 lekcje tematyczne, trwajca do 20 minut,

sprawdzian pisemny (w formie opisowej, testu lub mieszany), obejmujcy wiksz parti materiau jeden lub dwa dziay.

2. Ocena aktywnoci ucznia jest stosowana w formie plusw i minusw:

za 3 plusw ucze otrzymuje bardzo dobry, za 3 minusy ucze otrzymuje niedostateczny.

3. Zadania domowe:

ucze sprawdzany jest z wykonania zadania domowego poprzez odpowied ustn lub pisemn, wymaganie zada w formie pisemnej nauczyciel kadorazowo zapowiada,

4. Frekwencja ucznia:

sprawdzana jest czstotliwo opuszczania lekcji oraz czy s to nieobecnoci

jednodniowe,zwalniania z kilku lekcji czy te spowodowane chorob ucznia.

5. Wkad pracy ucznia, jego zaangaowanie oraz praca dodatkowa:

na ocen z przedmiotu wpywa liczba wykonanych prac dodatkowych, czynny udzia w koach

zainteresowania, postpy w nauce oraz praca na miar moliwoci ucznia.

6. Usprawiedliwienia:

ucze moe zgosi nieprzygotowanie do lekcji 2 razy w cigu semestru w przypadku 2 godzin fizyki (chemii)tygodniowo lub 1 raz w cigu semestru w przypadku 1 godziny fizyki( chemii)

w tygodniu,

ucze nie moe zgosi nieprzygotowania do lekcji powtrzeniowej, zapowiedzianej kartkwki i

sprawdzianu,

7. Zeszyt przedmiotowy, podrcznik, zbir zada, zeszyt wicze:

3

Ucze ma obowizek prowadzi zeszyt przedmiotowy( fizyka, chemia) oraz w klasach pierwszych

zeszyt wicze z fizyki

raz w semestrze ucze moe zgosi brak pracy domowej lub brak zeszytu lub wiczeniwki za kady nastpny brak zeszytu, pracy domowej lub wiczeniwki, ucze dostaje ocen

niedostateczn

II Narzdzia sprawdzania wiedzy i umiejtnoci Sprawdzanie wiedzy i umiejtnoci ucznia odbywa si za pomoc nastpujcych metod:

kartkwki z biecego materiau,

ustne odpowiedzi,

pisemne sprawdziany po zamknitej partii materiau,

sprawdziany diagnozujce,

wiczenia praktyczne: dowiadczenie uczniowskie, praca grupowa, zadania,

prace domowe,

opracowanie referatu na zadany temat,

dusze projekty grupowe lub indywidualne,

praca i aktywno na lekcji.

Sprawdzaniu podlegaj umiejtnoci i wiedza:

umiejtne stosowanie terminw, poj i metod niezbdnych w praktyce yciowej i dalszym ksztaceniu,

wyszukiwanie i stosowanie informacji,

wskazywanie i opisywanie faktw, zwizkw i zalenoci,

czenie wiedzy teoretycznej z umiejtnociami praktycznymi podczas rozwizywania problemw,

wsppraca i komunikowanie si w grupie: przekazywanie informacji, formuowanie pyta, organizacja pracy.

Sprawdziany i kartkwki.

1. Sprawdzian obejmujcy wiksz parti materiau powinien by zapowiedziany przynajmniej

z tygodniowym wyprzedzeniem.

2. Kartkwki mog by zapowiedziane lub niezapowiedziane w zalenoci od uznania nauczyciela.

3. Do uzyskania oceny pozytywnej, ucze powinien uzyska w cigu semestru przynajmniej jedn

pozytywn ocen ze sprawdzianu przy czym nie moe to by jego jedyna ocena pozytywna.

4.Na sprawdzianach i kartkwkach mona korzysta z kalkulatora:

nie moe by to kalkulator w telefonie komrkowym,

z jednego kalkulatora moe korzysta tylko jeden ucze.

5. Na sprawdzianach mona korzysta z pomocy przygotowanych przez nauczyciela.

6. W pracach pisemnych nie naley uywa koloru zielonego i czerwonego.

7.Sprawdziany s oceniane nastpujco:

0% -30% oglnej liczby punktw ocena niedostateczny

31% - 50% -// - -// - - //- dopuszczajcy

51% - 74% - // - - // - - // - dostateczny

75% - 90 % - // - - // - - // - dobry

91% - 100% - // - - // - - // - bardzo dobry

91% - 100% + zadanie dodatkowe celujcy

8. Nauczyciel oddaje sprawdzone prace pisemne w terminie trzech tygodni.

4

9. W przypadku , gdy w czasie pisemnego sprawdzianu okae si. i ucze

pracuje niesamodzielnie ( korzysta ze cigawek lub pomocy innych)nauczyciel przekrela t

cz pracy. Ocenie podlega pozostaa cz pracy ucznia. W przypadku cigania z zeszytu,

ucze jest zobowizany przepisa zeszyt 10. Ucze, ktry nie pisa sprawdzianu z przyczyn usprawiedliwionych ma obowizek

w cigu dwch tygodni od wznowienia zaj po nieobecnoci napisa sprawdzian. W razie

nie wywizania si z powyszej zasady nieobecno traktowana jest jak ocena niedostateczna.

11. Kategorycznie zabronione jest korzystanie na lekcjach z telefonw komrkowych

Odpowied ustna:

podstaw oceny za odpowied ustn stanowi pena i samodzielna odpowied ucznia na pytanie wg ustalonych wymaga programowych na odpowiedni ocen, zakres odpowiedzi: 1

do 3 ostatnich jednostek lekcyjnych,

ucze decyduje o wyborze danego poziomu wymaga programowych,

ucze moe ustnie poprawia sprawdzian pisemny,

odpowiedzi na poszczeglne pytania zadawane w toku lekcji z materiau znanego uczniom lub sprawdzajce rozumienie zagadnienia premiowane s pozytywnie + lub negatywnie -,

wygoszenie przygotowanego referatu.

Praca i aktywno uczniw na lekcji

1. Ucze ma prawo do wykorzystania rnych form aktywnoci: aktywno na lekcji,

krtkie zadania domowe i szkolne,

eksperyment wykonany w domu i zaprezentowany na lekcji,

krtki referat na temat ustalony z nauczycielem,

- prezentacja multimedialna.

2. Aktywno moe by oceniona w formie oceny jak rwnie w formie plusw i minusw.

3. Propozycje dodatkowych prac oraz moliwo udziau w rnych konkursach oraz olimpiadach s

podawane przez nauczyciela na bieco, w trakcie trwania semestru.

Praca uczniw w domu:

wykonywanie zada domowych,

wykonywanie pomocy naukowych,

przygotowanie referatw,

projektowanie ciekawych dowiadcze,

wykonywanie dodatkowych zada,

udzia w konkursach,

Ocena zeszytu przedmiotowego

Oceniajc zeszyt przedmiotowy w kadym semestrze naley zwrci uwag na:

poprawno merytoryczn zapisanych treci,

zakres prowadzonych notatek,

estetyk,

notatki wasne ucznia,

notatki uzupeniajce temat lekcji a wykraczajce poza program nauczania,

wykorzystanie rnych rde.

5

III. Ustalenie oceny semestralnej i kocowej

Podstaw oceny ucznia s prace pisemne. Ocena semestralna i roczna ustalane s na podstawie ocen czstkowych za:

prace pisemne( sprawdziany, testy podsumowujce dzia programowy)

odpowiedzi ustne i kartkwki

aktywny udzia w lekcjach

systematyczno i rzetelno w odrabianiu prac domowych

referaty przygotowane na podstawie dostpnych rde informacji

prowadzenie zeszytu Oglna liczba ocen na podstawie ktrych oceniany jest ucze na koniec okresu nie powinna by

mniejsza od trzech

Wystawienie oceny semestralnej i na koniec roku szkolnego dokonujemy na podstawie

ocen czstkowych , przy czym wiksz wag maja oceny ze sprawdzianw , w drugiej

kolejnoci s odpowiedzi ustne i kartkwki. Pozostae oceny s wspomagajce.

IV. Zasady poprawiania stopni: 1. ucze ma prawo do jednokrotnej poprawy oceny niedostatecznej i dopuszczajcej,

powinien to zrobi jak najszybciej, w terminie dogodnym dla siebie i nauczyciela, nie pniej ni dwa

tygodnie od otrzymania oceny Do dziennika obok oceny uzyskanej poprzednio wpisuje si

ocen poprawion, przy czym obydwie brane s pod uwag. 2. poprawia mona ustnie lub pisemnie, poprawa nie obnia ju uzyskanej oceny

V. Stopie przyswajania wiedzy i umiejtnoci. Wymagania na poszczeglne oceny stosowane przy odpowiedziach ustnych i podczas ukadania

kartkwek oraz sprawdzianw s opisane w tabeli Wymagania edukacyjne z fizyki .

6

Wymagania edukacyjne z fizyki

7

8

VI. Postanowienia kocowe

- kadego ucznia obowizuje znajomo trzech ostatnich lekcji, a nauczyciel ma prawo

sprawdzi stopie ich opanowania

- ucze ma obowizek odrabia prac domow, ktra winna by odrobiona w caoci

w zeszycie przedmiotowym. W przypadku nie odrobienia pracy domowej na dan lekcj

naley j uzupeni na kolejne zajcia.

- ucze powinien zgasza na pocztku lekcji bpd, bz, np.

- ucze ma obowizek na bieco uzupenia braki w umiejtnociach i wiadomociach bez

wzgldu na przyczyn ich powstania

VII Sposoby informowania o ocenach z fizyki

Ocena ustalona wg wymaga programowych z fizyki spenia funkcje:

informacyjn ucze wie, czego nie opanowa, za nauczyciel wie, co sprawia

uczniowi trudnoci, informuje rodzicw o osigniciach dziecka;

wychowawcz ocena jest w miar adekwatna do stanu wiedzy ucznia i umoliwia mu

samoocen, moe pomc w ocenianiu dziecka przez rodzicw.

ZAKOCZENIE

Przedstawiony przedmiotowy system oceniania z fizyki i chemii ma by spjny z wewntrzszkolnym

systemem oceniania. Jeeli w ktrym zaoeniu taki by si nie okaza, waniejszy jest

wewntrzszkolny system oceniania.

Szczegowe przedstawienie systemu oceniania z fizyki ma na celu zapoznanie uczniw i rodzicw w

moliwie najprostszy sposb z obowizujcymi przepisami.

Wymagania edukacyjne z chemii

Ocena celujca (obejmuje te wymagania na nisze stopnie) Otrzymuje j ucze, ktry ma w peni opanowan wiedz programow. Posiada wiadomoci i

umiejtnoci znacznie wykraczajce poza program nauczania. Stosuje wiadomoci w sytuacjach

nietypowych (problemowych). Formuuje problemy oraz dokonuje analizy i syntezy nowych zjawisk.

Proponuje rozwizania nietypowe. Samodzielnie potrafi interpretowa, analizowa problemy i procesy

chemiczne oraz wyciga logiczne wnioski. Rozwija samodzielnie i twrczo wasne uzdolnienia oraz

zainteresowania. Odznacza si du aktywnoci na lekcjach. Wykorzystuje rne rda informacji

oraz wiedz z rnych dziedzin nauki. Podejmuje si chtnie uczestnictwa w konkursach i

olimpiadach chemicznych i osiga w nich sukcesy na szczeblu wyszym ni szkolny. Swobodnie

operuje jzykiem chemicznym.

Ocena bardzo dobra (obejmuje te wymagania na nisze stopnie) Otrzymuje j ucze, ktry w penym zakresie opanowa wiadomoci i umiejtnoci okrelone w

programie. Stosuje zdobyt wiedz do rozwizywania problemw i zada w nowych sytuacjach.

Wykazuje du samodzielno i bez pomocy nauczyciela korzysta z rnych rde wiedzy, np.

9

ukadu okresowego pierwiastkw, wykresw, tablic, zestawie, encyklopedii, Internetu. Samodzielnie

potrafi interpretowa oraz analizowa problemy i procesy chemiczne. Posuguje si rnymi rdami

informacji oraz wiedz z rnych dziedzin nauki. Biegle pisze i uzgadnia rwnania reakcji

chemicznych oraz samodzielnie rozwizuje zadania obliczeniowe o duym stopniu trudnoci. Chtnie

i z zaangaowaniem podejmuje si prac dodatkowych. Wykazuje si du aktywnoci na lekcjach,

swobodnie operuje jzykiem chemicznym.

Ocena dobra (obejmuje te wymagania na nisze stopnie) Otrzymuje j ucze, ktry w zakresie wiedzy programowej ma niewielkie braki. Opanowa w duym

zakresie wiadomoci i umiejtnoci okrelone w programie. Poprawnie stosuje wiadomoci i

umiejtnoci do samodzielnego rozwizywania typowych zada i problemw. Potrafi dostrzega

zalenoci przyczynowo-skutkowe. Korzysta z ukadu okresowego pierwiastkw, wykresw, tablic i

innych rde wiedzy chemicznej. Pisze i uzgadnia rwnania reakcji chemicznych. Samodzielnie

rozwizuje zadania obliczeniowe o rednim stopniu trudnoci. Posuguje si jzykiem chemicznym i

wykazuje si aktywnoci na lekcjach.

Ocena dostateczna (obejmuje te wymagania na nisze stopnie) Otrzymuje j ucze, ktry opanowa w podstawowym zakresie te wiadomoci i umiejtnoci

okrelone w programie, ktre s konieczne do dalszego ksztacenia. Z pomoc nauczyciela poprawnie

stosuje wiadomoci i umiejtnoci przy rozwizywaniu typowych zada i problemw. Z pomoc

nauczyciela korzysta ze rde wiedzy, takich jak: ukad okresowy pierwiastkw, wykresy, tablice. Z

pomoc nauczyciela pisze i uzgadnia rwnania reakcji chemicznych oraz rozwizuje zadania

obliczeniowe o niewielkim stopniu trudnoci Nie zawsze potrafi czy zagadnienia chemiczne w

logiczne cigi i dokonywa uj problemowych. Podejmuje prby wykonywania zada, aktywno na

lekcjach pojawia si rzadko.

Ocena dopuszczajca Otrzymuje j ucze, ktry opanowa konieczne wiadomoci i umiejtnoci. Ma pewne braki w

wiadomociach i umiejtnociach okrelonych w programie, ale braki te nie przekrelaj moliwoci

dalszego ksztacenia. Przy biernej postawie na lekcjach wykazuje chci do wsppracy i odpowiednio

motywowany potrafi przy pomocy nauczyciela odtworzy proste polecenia. Z pomoc nauczyciela

rozwizuje typowe zadania teoretyczne i praktyczne o niewielkim stopniu trudnoci. Z pomoc

nauczyciela bezpiecznie wykonuje bardzo proste eksperymenty chemiczne, pisze proste wzory

chemiczne i rwnania chemiczne.

Ocena niedostateczna Otrzymuje j ucze, ktry wykazuje bardzo due braki w zakresie wiedzy podstawowej. Nie opanowa

tych wiadomoci i umiejtnoci okrelonych w programie, ktre s konieczne do dalszego ksztacenia.

Nie rozumie prostych polece, nawet przy pomocy nauczyciela nie potrafi napisa prostych wzorw

chemicznych i prostych rwna chemicznych. Wykazuje brak systematycznoci i chci do nauki.

Szczegowe wymagania edukacyjne na oceny najnisze.

Ocena dopuszczajca

1. Ucze powinien rozumie znaczenie podstawowych poj chemicznych i poda ich definicje;

2. Ucze potrafi wypowiada si w podstawowych formach prac pisemnych takich jak: kartkwki,

referaty i formie ustnej;

3. Ucze przyswaja wiadomoci przekazywane na lekcjach i w zwizku z tym:

Prowadzi zeszyt uczniowski, ma podrcznik i zbir zada;

Notuje uwagi prowadzcego;

Potrafi posugiwa si ukadem okresowym pierwiastkw i tablicami chemicznymi; 4. Ucze zna i poprawnie stosuje podstawow symbolik chemiczn, potrafi zapisa proste

rwnania reakcji chemicznej, proste wzory zwizkw nieorganicznych i organicznych, zna zasady

tworzenia nazw systematycznych podstawowych substancji chemicznych, rozpoznaje typy zwizkw

10

nieorganicznych i organicznych na podstawie znajomoci cech budowy zwizku i obecnych grup

funkcyjnych;

5. Ucze potrafi rozwizywa proste zadania chemiczne stosujc:

Pojcie mola, masy molowej i objtoci molowej;

Ucze zna wzory i wykonuje proste obliczenia chemiczne dotyczce stenia procentowego i molowego roztworw wodnych

6. Ucze zna najwaniejsze waciwoci fizyczne i chemiczne poznanych na lekcjach substancji nieorganicznych i organicznych i potrafi je poprze Za pomoc prostych rwna

chemicznych.

Ocena niedostateczna

Ucze nie umie zdefiniowa podstawowych poj chemicznych, nie rozumie prostych polece nauczyciela;

Ucze nie potrafi wypowiada si w formie pisemnej ani ustnej, nawet w odtwrczy sposb;

Ucze nie przyswaja wiadomoci przekazywanych na lekcjach;

Ucze prowadzi systematycznie notatek, a praca z podrcznikiem sprawia mu realny problem;

Ucze nie zna i nie stosuje podstawowej symboliki i nomenklatury chemicznej;

Ucze ma problemy z zapisaniem i uzgadnianiem prostych rwna reakcji chemicznych;

Ucze nie rozpoznaje typw zwizkw nieorganicznych i organicznych;

Korzystanie z ukadu okresowego pierwiastkw i tablic chemicznych sprawia mu due trudnoci;

Nie potrafi posugiwa si podstawowymi technikami obliczeniowymi w chemii proste zadania w oparciu o pojcie mola i ste roztworw.

11

Wymagania szczegowe na poszczeglne oceny Wymagania na kady stopie wyszy ni dopuszczajcy obejmuj rwnie wymagania na stopie poprzedni. Na podstawowym poziomie wymaga ucze powinien wykona zadania obowizkowe (atwe - na stopie dostateczny i bardzo atwe - na stopie dopuszczajcy); niektre czynnoci ucznia mog by wspomagane przez nauczyciela (np. wykonywanie dowiadcze, rozwizywanie problemw, przy czym na stopie dostateczny ucze wykonuje je pod kierunkiem nauczyciela, na stopie dopuszczajcy - przy pomocy nauczyciela lub innych uczniw). Czynnoci wymagane na poziomach wymaga wyszych ni poziom podstawowy ucze powinien wykona samodzielnie (na stopie dobry niekiedy moe jeszcze korzysta z niewielkiego wsparcia nauczyciela). W wypadku wymaga na stopnie wysze ni dostateczny ucze wykonuje zadania dodatkowe (na stopie dobry - umiarkowanie trudne; na stopie bardzo dobry trudne).

Wymagania umoliwiajce uzyskanie stopnia celujcego obejmuj wymagania na stopie bardzo dobry a ponadto wykraczajce poza obowizujcy program nauczania (ucze jest twrczy, rozwizuje zadania problemowe w sposb niekonwencjonalny, potrafi dokona syntezy wiedzy i na tej podstawie sformuowa hipotezy badawcze i zaproponowa sposb ich weryfikacji, samodzielnie prowadzi badania o charakterze naukowym, z wasnej inicjatywy pogbia swoj wiedz, korzystajc z rnych rde, poszukuje zastosowa wiedzy w praktyce, dzieli si swoj wiedz z innymi uczniami, osiga sukcesy w konkursach pozaszkolnych).

Wymagania oglne ucze: wykorzystuje wielkoci fizyczne do opisu poznanych zjawisk lub rozwizania prostych zada obliczeniowych, przeprowadza dowiadczenia i wyciga wnioski z otrzymanych wynikw wskazuje w otaczajcej rzeczywistoci przykady zjawisk opisywanych za pomoc poznanych praw i zalenoci fizycznych, posuguje si informacjami pochodzcymi z analizy przeczytanych tekstw (w tym popularnonaukowych). Ponadto ucze: wykorzystuje narzdzia matematyki oraz formuuje sdy oparte na rozumowaniu matematycznym, wykorzystuje wiedz o charakterze naukowym do identyfikowania i rozwizywania problemw, a take formuowania wnioskw opartych na obserwacjach empirycznych

dotyczcych przyrody, wyszukuje, selekcjonuje i krytycznie analizuje informacje, potrafi pracowa w zespole.

Kursyw oznaczono treci dodatkowe lub dotyczce zagadnie spoza podstawy programowej.

12

I Astronomia i grawitacja

Ocena

Stopie dopuszczajcy Stopie dostateczny Stopie dobry Stopie bardzo dobry

Ucze:

podaje definicj roku wietlnego

opisuje budow Galaktyki i miejsce Ukadu

Sonecznego w Galaktyce

wskazuje czynniki istotne i nieistotne dla

wyniku obserwacji

wyjania zaoenia teorii heliocentrycznej

Mikoaja Kopernika

opisuje miejsce Ukadu Sonecznego

w Galaktyce i miejsce Ziemi w Ukadzie

Sonecznym

wyjania, dlaczego zawsze widzimy t sam

stron Ksiyca

opisuje gwiazdy jako naturalne rda wiata

opisuje Soce jako jedn z gwiazd,

a Galaktyk (Drog Mleczn) jako jedn

z wielu galaktyk we Wszechwiecie

opisuje przebieg i wynik przeprowadzonego

dowiadczenia, wyjania rol uytych

przyrzdw, wykonuje schematyczny

rysunek obrazujcy ukad dowiadczalny

podaje przykady ruchu krzywoliniowego,

szczeglnie ruchu jednostajnego po okrgu

opisuje ruch jednostajnego po okrgu,

posugujc si pojciem siy dorodkowej,

zaznacza na rysunku kierunek i zwrot siy

dorodkowej

wskazuje w otoczeniu przykady si

penicych funkcj siy dorodkowej

opisuje przebieg i wynik przeprowadzonego

dowiadczenia, wyjania rol uytych

przyrzdw, wykonuje schematyczny

rysunek obrazujcy ukad dowiadczalny

wskazuje w otoczeniu przykady oddziaywa

grawitacyjnych

Ucze:

porwnuje rozmiary i odlegoci we

Wszechwiecie (galaktyki, gwiazdy, planety,

ciaa makroskopowe, organizmy, czsteczki,

atomy, jdra atomowe)

posuguje si pojciem roku wietlnego

odnajduje na niebie kilka gwiazdozbiorw

i Gwiazd Polarn

opisuje przebieg i wynik przeprowadzonej

obserwacji, wyjania rol uytych

narzdzi lub przyrzdw

wyjania ruch gwiazd na niebie za pomoc

ruchu obrotowego Ziemi

wymienia nazwy i podstawowe wasnoci

planet Ukadu Sonecznego i porzdkuje

je wedug odlegoci od Soca

wskazuje rnice miedzy planetami typu

Ziemi (Merkury, Wenus, Ziemia i Mars) a

planetami olbrzymimi (Jowisz, Saturn, Uran

i Neptun)

rozwizuje proste zadania zwizane

z budow Ukadu Sonecznego

opisuje warunki panujce na Ksiycu,

wyjania przyczyn wystpowania faz

i zamie Ksiyca

wykorzystuje wiedz o charakterze

naukowym do formuowania wnioskw

opartych na obserwacjach empirycznych

dotyczcych faz i zamie Ksiyca

wyjania, na czym polega zjawisko paralaksy

opisuje zasad pomiaru odlegoci dzielcej

Ziemi od Ksiyca i planet opart na

paralaksie i zasad pomiaru odlegoci od

najbliszych gwiazd opart na paralaksie

rocznej

przedstawia graficznie zasad wyznaczania

odlegoci za pomoc paralaks geo-

i heliocetrycznej

przedstawia graficznie wektor prdkoci

w ruchu prostoliniowym i krzywoliniowym

opisuje ruch jednostajny po okrgu,

Ucze:

rozwizuje zadania zwizane

z przedstawianiem obiektw bardzo duych

i bardzo maych w odpowiedniej skali

planuje proste obserwacje astronomiczne,

wybiera waciwe narzdzia lub przyrzdy

opisuje i porwnuje budow planet Ukadu

Sonecznego

wymienia i charakteryzuje inne obiekty

Ukadu Sonecznego (ksiyce planet,

planety karowate, planetoidy, komety)

okrela, w ktrej fazie Ksiyca moemy

obserwowa zamienie Soca, a w ktrej

Ksiyca, i dlaczego nie nastpuj one

w kadej peni i w kadym nowiu

wyjania, dlaczego typowy mieszkaniec

Ziemi czciej obserwuje zamienia

Ksiyca ni zamienia Soca

oblicza odlego do gwiazdy

(w parsekach) na podstawie jej kta paralaksy

posuguje si jednostkami: parsek, rok

wietlny, jednostka astronomiczna

wykonuje dowiadczenia wykazujce,

e prdko w ruchu krzywoliniowym

skierowana jest stycznie do toru

planuje dowiadczenie zwizane

z badaniem cech siy dorodkowej

wskazuje przykady wykorzystania

satelitw geostacjonarnych i III prawa

Keplera

wyjania, w jaki sposb moliwe jest

zachowanie staego pooenia satelity

wzgldem powierzchni Ziemi

wyjania, w jakich warunkach wystpuje

przecienie i niedocienie

rozwizuje proste zadania obliczeniowe

zwizane z:

- pierwsz prdkoci kosmiczn,

- si grawitacji,

- a w szczeglnoci:

Ucze:

posuguje si informacjami dotyczcymi

budowy Galaktyki pochodzcymi z analizy

przeczytanych tekstw (w tym popularno-

naukowych, zamieszczonych w internecie)

odnajduje na niebie gwiazdy, gwiazdozbiory

i planety, posugujc si map nieba

(obrotow lub komputerow)

wyjania obserwowany na niebie ruch planet

wrd gwiazd jako zoenie ruchw

obiegowych: Ziemi i obserwowanej planety

wyjania, dlaczego Galaktyka widziana jest

z Ziemi w postaci smugi na nocnym niebie

opisuje dowiadczenie Cavendisha

wyjania wpyw siy grawitacji na ruch cia

w ukadzie podwjnym

rozwizuje zoone zadania obliczeniowe,

korzystajc:

ze wzoru na si grawitacji,

ze wzoru na pierwsz prdko kosmiczn,

m.in. oblicza prdko satelity krcego na

danej wysokoci,

z III prawa Keplera,

zwizane z przecieniem i niedocieniem

w ukadzie odniesienia poruszajcym si

z przyspieszeniem skierowanym w gr lub

w d

posuguje si informacjami pochodzcymi

z analizy przeczytanych tekstw, w tym

popularnonaukowych dotyczcymi:

zamie Ksiyca i Soca,

klasyfikacji gwiazd i galaktyk,

przykadw ruchu krzywoliniowego i si

speniajcych funkcj siy dorodkowej

innych ni rozpatrywane na lekcji

13

posugujc si pojciem okresu i

czstotliwoci

- rozrnia wielkoci dane i szukane,

Ocena

Stopie dopuszczajcy Stopie dostateczny Stopie dobry Stopie bardzo dobry

podaje oglne informacje na temat lotw

kosmicznych, wskazujc przykady

wykorzystania sztucznych satelitw i lotw

kosmicznych

podaje przykady zastosowania

sztucznych satelitw

posuguje si pojciem satelity

geostacjonarnego

przedstawia graficznie eliptyczn orbit

planety z uwzgldnieniem pooenia

Soca posuguje si pojciem siy

cikoci, mierzy jej warto za pomoc

siomierza, posugujc si pojciem

niepewnoci pomiarowej

wskazuje przykady wystpowania stanu

niewakoci

wykonuje dowiadczenie zwizane z badaniem cech

siy dorodkowej

opisuje zaleno midzy si dorodkow a mas,

prdkoci liniow i promieniem,

wskazuje przykady si penicych funkcj siy

dorodkowej

wyjania, dlaczego w praktyce nie obserwujemy

oddziaywa grawitacyjnych midzy ciaami innymi

ni ciaa niebieskie

wyjania wpyw siy grawitacji Soca na ruch

planet i siy grawitacji planet na ruch ich

ksiycw, wskazuje si grawitacji jako

przyczyn spadania cia na powierzchni Ziemi

interpretuje zalenoci midzy wielkociami w

prawie powszechnego cienia dla mas punktowych

lub rozcznych kul

opisuje dziaanie siy grawitacji jako siy dorodkowej

przez analogi z siami mechanicznymi

wyjania wpyw siy grawitacji Soca na ruch

planet i siy grawitacji planet na ruch ich

ksiycw, wskazuje si grawitacji jako

przyczyn spadania cia na powierzchni Ziemi

opisuje ruch sztucznych satelitw wok Ziemi

(jakociowo)

posuguje si pojciem pierwszej prdkoci

kosmicznej

opisuje ruch satelity geostacjonarnego podaje i

interpretuje tre III prawa Keplera

wyznacza zaleno okresu ruchu od promienia

orbity (stosuje prawo Keplera)

wyjania, na czym polega stan niewakoci, i podaje

warunki jego wystpowania

rozwizuje proste zadania obliczeniowe zwizane z:

- budow Ukadu Sonecznego

- wykorzystaniem pojcia roku wietlnego

- wykorzystaniem zjawiska paralaksy

- ruchem jednostajnym po okrgu

- si dorodkow

- ruchem satelity geostacjonarnego oraz

wykorzystaniem III prawa Keplera

- stanem niewakoci

- szacuje rzd wielkoci spodziewanego

wyniku, i na tej podstawie ocenia

wartoci obliczanych wielkoci

fizycznych; zapisuje wynik obliczenia

fizycznego jako przybliony

z dokadnoci do 2-3 cyfr znaczcych

rozwizuje zoone zadania obliczeniowe:

- zwizane z ruchem jednostajnym po

okrgu, korzystajc ze wzoru na si

dorodkow

posuguje si informacjami pochodzcymi

z analizy przeczytanych tekstw, w tym

popularnonaukowych, m.in. dotyczcymi

- budowy Ukadu Sonecznego, a take

poszukiwa ycia poza Ziemi

- historii lotw kosmicznych

i wykorzystania sztucznych satelitw

wykorzystania satelitw geostacjonarnych

(innych ni omawiane na lekcji) oraz prac

i odkry Jana Keplera

wystpowania stanu niewakoci

w statku kosmicznym, a take

przecienia i niedocienia

wskazuje przykady si grawitacji inne ni

rozpatrywane na lekcji, podaje przykady

ruchu pod wpywem siy grawitacji oraz

odkrycia Izaaka Newtona

14

II Fizyka atomowa

Ocena

Stopie dopuszczajcy Stopie dostateczny Stopie dobry Stopie bardzo dobry

Ucze:

wyodrbnia efekt fotoelektryczny z

kontekstu, wskazuje czynniki istotne i

nieistotne dla wyniku dowiadczenia

opisuje efekt fotoelektryczny, wyjania

pojcie fotonu

opisuje zalenoci energii fotonu od

czstotliwoci

wyjania, e wszystkie ciaa emituj

promieniowanie, wskazujc przykady

opisuje przebieg i wynik przeprowadzonego

dowiadczenia, formuuje wnioski oparte na

obserwacjach empirycznych dotyczcych

promieniowanie cia

opisuje budow atomu wodoru

podaje postulaty Bohra

wykorzystuje postulaty Bohra i zasad

zachowania energii do opisu powstawania

widma wodoru

opisuje widmo wodoru

Ucze:

opisuje przebieg dowiadczenia, podczas

ktrego mona zaobserwowa efekt

fotoelektryczny oraz wykonuje schematyczny

rysunek obrazujcy ukad dowiadczalny

i formuuje wnioski oparte na obserwacjach

empirycznych dotyczcych efektu

fotoelektrycznego

odczytuje dane z tabeli, ocenia na podstawie

podanej pracy wyjcia dla danego metalu

oraz dugoci fali lub barwy padajcego

na promieniowania, czy zajdzie efekt

fotoelektryczny

opisuje promieniowanie cia

opisuje zwizek midzy promieniowaniem

emitowanym przez dane ciao oraz jego

temperatur

opisuje stan podstawowy i stany wzbudzone

stosuje zaleno midzy promieniem n-tej

orbity a promieniem pierwszej orbity w atomie

wodoru

interpretuje linie widmowe jako przejcia

midzy poziomami energetycznymi atomw

interpretuje zasad zachowania energii przy

przejciach elektronu midzy poziomami

energetycznymi w atomie z udziaem fotonu

formuuje wnioski oparte na obserwacjach

empirycznych dotyczcych natury wiata

opisuje falowe i kwantowe wasnoci wiata

rozwizuje proste zadania obliczeniowe

dotyczce energii fotonu, budowy atomu

wodoru, promieniowania cia, a w

szczeglnoci: rozrnia wielkoci dane

i szukane, szacuje rzd wielkoci

spodziewanego wyniku i ocenia na tej

podstawie wartoci obliczanych wielkoci

fizycznych, zapisuje wynik obliczenia

fizycznego jako przybliony z dokadnoci

do 2-3 cyfr znaczcych

Ucze:

wykorzystuje zasad zachowania energii do

wyznaczenia energii i prdkoci

fotoelektronw

wyjania, dlaczego zaoenie o falowej

naturze wiata nie umoliwia

wyjanienia efektu fotoelektrycznego

odrnia widma absorpcyjne od emisyjnych

i opisuje rnice midzy nimi

podaje ograniczenia teorii Bohra

podaje argumenty na rzecz falowej

i korpuskularnej natury wiata oraz granice

stosowalnoci obu teorii i teori czc je

w jedn

opisuje w uproszczeniu zjawisko emisji

wymuszonej

rozwizuje proste zadania obliczeniowe

dotyczce

- przej elektronu midzy poziomami

energetycznymi w atomie wodoru z

udziaem fotonu, np. oblicza energi i

dugo fali fotonu emitowanego podczas

przejcia elektronu midzy okrelonymi

orbitami

- fal de Broglie'a, np. oblicza dugo fali

materii zwizanej z danym ciaem

posuguje si informacjami pochodzcymi

z analizy przeczytanych tekstw, w tym

popularnonaukowych, m.in. dotyczcymi:

pogldw na struktur atomu wodoru oraz

ycia i pracy naukowej Nielsa Bohra, budowy

i widm atomw wieloelektronowych,

przykadw zastosowania laserw innych ni

rozpatrywane na lekcji

Ucze:

opisuje dowiadczenia, w ktrych mona

zaobserwowa falow natur materii

opisuje zjawisko emisji wymuszonej

rozwizuje zoone zadania obliczeniowe,

dotyczce:

- zjawiska fotoelektrycznego,

- budowy atomu wodoru,

- widma atomu wodoru i przej elektronu

midzy poziomami energetycznymi w

atomie z udziaem fotonu, np. oblicza

kocow prdko elektronu

poruszajcego si po danej orbicie po

pochoniciu fotonu o podanej energii

- fal de Broglie 'a

posuguje si informacjami

pochodzcymi z analizy przeczytanych

tekstw, w tym popularnonaukowych

dotyczcymi:

- urzdze, w ktrych wykorzystywane jest

zjawisko fotoelektryczne

- praktycznego wykorzystania analizy

widmowej

- bada nad natur wiata oraz zastosowa

teorii kwantowej

15

III Fizyka jdrowa

Ocena

Stopie dopuszczajcy Stopie dostateczny Stopie dobry Stopie bardzo dobry

Ucze:

wymienia czstki, z ktrych s zbudowane

atomy

podaje skad jdra atomowego na

podstawie liczby masowej i atomowej

odczytuje dane z tabeli

opisuje zjawisko promieniotwrczoci

naturalnej, wskazujc przykady rde

promieniowania jdrowego

formuuje wnioski oparte na obserwacjach

empirycznych dotyczcych zjawiska

promieniotwrczoci

odrnia reakcje jdrowe od reakcji

chemicznych

posuguje si pojciami jdra stabilnego

i niestabilnego

opisuje rozpad izotopu promieniotwrczego,

posugujc si pojciem czasu

poowicznego rozpadu

podaje przykady zastosowania zjawiska

promieniotwrczoci (datowania substancji

na podstawie skadu izotopowego)

podaje przykady zastosowania energii

jdrowej

posuguje si pojciami: energii

spoczynkowej, deficytu masy i energii

wizania

podaje wiek Soca i przewidywany czas

jego ycia

wyjania, e kada gwiazda zmienia si w

czasie swojego ycia

podaje przybliony wiek Wszechwiata

Ucze:

posuguje si pojciami: pierwiastek, jdro

atomowe, izotop, proton, neutron, elektron

wskazuje przykady izotopw wymienia

waciwoci promieniowania jdrowego

opisuje wybrany sposb wykrywania

promieniowania jonizujcego

wyjania, jak promieniowanie jdrowe

wpywa na materi oraz na organizmy,

opisuje sposoby ochrony przed

promieniowaniem

podaje przykady zastosowania zjawiska

prom ien iotwrczoci

opisuje rozpady alfa, beta (nie s

wymagane wiadomoci o neutrinach) oraz

sposb powstawania promieniowania

gamma

opisuje reakcje jdrowe, stosujc zasady:

zachowania liczby nukleonw i zasad

zachowania adunku oraz zasad

zachowania energii

rysuje wykres zalenoci liczby jder, ktre

ulegy rozpadowi od czasu

wyjania zasad datowania substancji na

podstawie skadu izotopowego, np.

datowanie wglem l4C

opisuje reakcj rozszczepienia uranu 235U

zachodzc w wyniku pochonicia

neutronu; podaje warunki zajcia reakcji

acuchowej

wymienia korzyci i zagroenia pynce

z energetyki jdrowej

opisuje reakcje termojdrowe zachodzce

w gwiazdach oraz w bombie wodorowej

wyjania, skd pochodzi energia Soca

i innych gwiazd

interpretuje zaleno E = mc2

opisuje powstanie Soca i jego przysze losy

Ucze:

wyjania, dlaczego jdro atomowe si nie

rozpada

opisuje zasad dziaania licznika Geigera-

Mullera

porwnuje przenikliwo znanych rodzajw

promieniowania oraz szkodliwo rnych

rde promieniowania

sporzdza wykres zalenoci liczby jder,

ktre ulegy rozpadowi od czasu na

podstawie danych z tabeli (oznaczenie

wielkoci i skali na osiach), a take odczytuje

dane z wykresu

opisuje dziaanie elektrowni atomowej

przytacza i ocenia argumenty za energetyk

jdrow i przeciw niej

oblicza ilo energii wyzwolonej w podanych

reakcjach jdrowych

opisuje ewolucj gwiazdy w zalenoci od jej

masy

opisuje rozszerzanie si Wszechwiata

(ucieczk galaktyk)

wyjania, skd pochodzi wikszo

pierwiastkw, z ktrych zbudowana jest

materia wok nas i nasze organizmy

wyjania, e proces rozszerzania

Wszechwiata przyspiesza i nie wiemy

jeszcze, dlaczego si tak dzieje

rozwizuje proste zadania obliczeniowe

zwizane z energi jdrow

posuguje si informacjami pochodzcymi

z analizy przeczytanych tekstw, w tym

popularnonaukowych, m.in. dotyczcymi:

wystpowania i waciwoci omawianych

izotopw promieniotwrczych (np. izotopu

radonu), metody datowania

radiowglowego ewolucji Soca

Ucze:

wyjania pojcie antymateria

przedstawia trudnoci zwizane

z kontrolowaniem fuzji termojdrowej

opisuje przemiany jdrowe, ktre bd

zachodziy w Socu w przyszych etapach

jego ycia

rozwizuje zadania metod graficzn,

korzystajc z wykresu przedstawiajcego

zmniejszanie si liczby jder izotopu

promieniotwrczego w czasie

posuguje si informacjami pochodzcymi

z analizy przeczytanych tekstw, w tym

popularnonaukowych dotyczcymi:

- dowiadczenia Rutherforda nad

rozpraszaniem czstek na bardzo

cienkiej folii ze zota i odkrycia jdra

atomowego oraz dowiadcze

wykonywanych w akceleratorach

- ycia i osigni Marii Skodowskiej-

Curie oraz zastosowania zjawiska

promieniotwrczoci i wykrywania

promieniowania jdrowego

- korzyci i zagroe zwizanych

z wytwarzaniem energii elektrycznej

w elektrowniach konwencjonalnych (m.in.

opartych na spalaniu wgla) i elektrowniach

atomowych, a take historii rozwoju

energetyki jdrowej oraz tragicznych

skutkw zrzucenia pierwszych bomb

atomowych na Japoni i awarii elektrowni

jdrowej w Czarnobylu

- ycia i pracy A. Einsteina, a take jednej

z najwaniejszych zalenoci

wystpujcych w przyrodzie - zalenoci

energii wizania przypadajcej na jeden

nukleon od liczby masowej

- ewolucji gwiazd

- historii bada Wszechwiata (np. prace E.

Hubble'a, A. Wolszczana) oraz ewolucji

gwiazd formuuje wnioski oparte na

wynikach obserwacji i bada Wszechwiata

16

Ocena

Stopie dopuszczajcy Stopie dostateczny Stopie dobry Stopie bardzo dobry

wymienia podstawowe waciwoci

czerwonych olbrzymw, biaych karw,

gwiazd neutronowych i czarnych dziur

opisuje Wielki Wybuch jako pocztek

znanego nam Wszechwiata

opisuje zasad okrelania orientacyjnego

wieku Ukadu Sonecznego

wyjania, e obiekty pooone daleko

ogldamy takimi, jakimi byy w przeszoci

- rozwizuje proste zadania obliczeniowe

dotyczce:

- skadu jdra atomowego

- reakcji jdrowych

- pojcia czasu poowicznego rozpadu

- deficytu masy i energii wizania - oblicza

energi spoczynkow, deficyt masy

i energi wizania dla dowolnego

pierwiastka ukadu okresowego,

a w szczeglnoci: rozrnia wielkoci

dane i szukane, odczytuje dane z tabeli

i zapisuje dane w formie tabeli, przelicza

wielokrotnoci, szacuje rzd wielkoci

spodziewanego wyniku i ocenia na tej

podstawie wartoci obliczanych wielkoci

fizycznych, zapisuje wynik obliczenia

fizycznego jako przybliony z

dokadnoci do 2-3 cyfr znaczcych

17

Wymagania programowe z chemii

1. Materiay i tworzywa pochodzenia naturalnego

Ocena dopuszczajca

[1]

Ocena dostateczna

[1 + 2]

Ocena dobra

[1 + 2 + 3]

Ocena bardzo dobra

[1 + 2 + 3 + 4]

Ucze:

zna i stosuje zasady BHP obowizujce

w pracowni chemicznej (bezpiecznie posuguje si

prostym sprztem laboratoryjnym

i podstawowymi odczynnikami chemicznymi)

definiuje pojcia: skorupa ziemska, mineray,

skay, surowce mineralne

dokonuje podziau surowcw mineralnych na

budowlane, chemiczne, energetyczne,

metalurgiczne, zdobnicze oraz wymienia przykady

poszczeglnych rodzajw surowcw

zapisuje wzr sumaryczny i podaje nazw

systematyczn podstawowego zwizku

chemicznego wystpujcego w skaach

wapiennych

opisuje rodzaje ska wapiennych i gipsowych

opisuje podstawowe zastosowania ska

wapiennych i gipsowych opisuje sposb identyfikacji CO2 (reakcja

charakterystyczna)

definiuje pojcie hydraty przewiduje zachowanie si hydratw podczas ogrzewania

wymienia gwny skadnik kwarcu i piasku

zapisuje wzr sumaryczny krzemionki oraz podaje

jej nazw systematyczn

wymienia najwaniejsze odmiany SiO2

wystpujce w przyrodzie i podaje ich

zastosowania

wymienia najwaniejsze waciwoci tlenku

krzemu(IV) podaje nazwy systematyczne wapna palonego

i gaszonego oraz zapisuje wzory sumaryczne tych

zwizkw chemicznych

wymienia podstawowe waciwoci

i zastosowania wapna palonego i gaszonego

wymienia podstawowe zastosowania gipsu

palonego

wymienia waciwoci szka

podaje rnic midzy substancjami

krystalicznymi a ciaami bezpostaciowymi

Ucze:

opisuje, jak zidentyfikowa wglan wapnia

opisuje waciwoci oraz zastosowania ska

wapiennych i gipsowych

opisuje waciwoci tlenku krzemu(IV)

podaje nazwy soli bezwodnych i zapisuje ich

wzory sumaryczne

podaje przykady nazw

najwaniejszych hydratw i

zapisuje ich wzory sumaryczne

oblicza masy czsteczkowe hydratw

przewiduje zachowanie si hydratw podczas

ogrzewania opisuje sposb otrzymywania wapna palonego

i gaszonego

opisuje waciwoci wapna palonego

i gaszonego

zapisuje rwnania reakcji otrzymywania

i gaszenia wapna palonego (otrzymywania wapna

gaszonego)

projektuje dowiadczenie chemiczne Gaszenie

wapna palonego

zapisuje rwnanie reakcji chemicznej wapna

gaszonego z CO2 (twardnienie zaprawy

wapiennej)

zapisuje wzory sumaryczne gipsu i gipsu

palonego oraz opisuje sposoby ich otrzymywania

wyjania, czym s zaprawa gipsowa i zaprawa

wapienna oraz wymienia ich zastosowania

wyjania proces twardnienia zaprawy gipsowej

opisuje proces produkcji szka (wymienia

kolejne etapy)

opisuje niektre rodzaje szka i ich

zastosowania

wymienia waciwoci gliny

wymienia surowce do produkcji wyrobw

ceramicznych, cementu i betonu

projektuje i przeprowadza badanie

kwasowoci gleby

uzasadnia potrzeb stosowania nawozw

Ucze:

projektuje dowiadczenie chemiczne

Odrnianie ska wapiennych od innych ska

i mineraw oraz zapisuje odpowiednie

rwnania reakcji chemicznych definiuje pojecie skala twardoci mineraw

podaje twardoci w skali Mohsa dla wybranych

mineraw

podaje nazwy systematyczne hydratw

i zapisuje ich wzory sumaryczne opisuje rnice we waciwociach hydratw i

soli bezwodnych

projektuje dowiadczenie chemiczne Usuwanie

wody z hydratw

oblicza zawarto procentow wody

w hydratach

opisuje waciwoci omawianych odmian kwarcu

projektuje dowiadczenie chemiczne Badanie

waciwoci tlenku krzemu(IV)

projektuje dowiadczenie chemiczne Termiczny

rozkad wapieni opisuje szczegowo sposb otrzymywania wapna

palonego i wapna gaszonego

zapisuje rwnanie reakcji otrzymywania gipsu

palonego

wyjania, dlaczego gips i gips palony s hydratami

projektuje dowiadczenie chemiczne

Sporzdzanie zaprawy gipsowej i badanie

jej twardnienia

zapisuje rwnanie reakcji twardnienia zaprawy

gipsowej

opisuje kady z etapw produkcji szka

wyjania niektre zastosowania gliny na

podstawie jej waciwoci

projektuje i przeprowadza dowiadczenie

chemiczne Badanie waciwoci sorpcyjnych

gleby

projektuje i przeprowadza dowiadczenie

chemiczne Badanie odczynu gleby

opisuje wpyw niektrych skadnikw gleby

na rozwj rolin

Ucze:

wyjania zjawisko powstawania kamienia

kotowego

omawia proces twardnienia zaprawy wapiennej

i zapisuje odpowiednie rwnanie reakcji

chemicznej

opisuje szczegowo przerbk gipsu

wymienia rodzaje szka oraz opisuje ich

waciwoci i zastosowania

opisuje glin pod wzgldem jej zastosowa

w materiaach budowlanych

opisuje zastosowania cementu, zaprawy

cementowej i betonu

wymienia rda zanieczyszcze gleby,

omawia ich skutki oraz proponuje sposoby

ochrony gleby przed degradacj

18

opisuje proces produkcji szka (wymienia

podstawowe surowce)

definiuje pojcie glina

wymienia przykady zastosowa gliny

definiuje pojcia: cement, zaprawa cementowa,

beton, ceramika

opisuje, czym s waciwoci sorpcyjne gleby

oraz co to jest odczyn gleby

wymienia skadniki gleby

dokonuje podziau nawozw na naturalne

i sztuczne (fosforowe, azotowe i potasowe)

wymienia przykady nawozw naturalnych

i sztucznych

wymienia podstawowe rodzaje zanieczyszcze

gleby

opisuje, na czym polega rekultywacja gleby

opisuje znaczenie waciwoci sorpcyjnych

i odczynu gleby oraz wpyw pH gleby na wzrost

wybranych rolin

wyjania, na czym polega zanieczyszczenie gleby

wymienia rda chemicznego zanieczyszczenia

gleby definiuje pojcie degradacja gleby

opisuje metody rekultywacji gleby

uzasadnia potrzeb stosowania nawozw

sztucznych i podaje ich przykady

wyjania, na czym polega chemiczne

zanieczyszczenie gleby

Wybrane wiadomoci i umiejtnoci wykraczajce poza treci wymaga podstawy programowej; ich spenienie moe by warunkiem wystawienia oceny celujcej. Ucze: omawia zjawiska krasowe i zapisuje rwnania reakcji chemicznych ilustrujce te zjawiska

wyjania, czym s wiatowody i opisuje ich zastosowania

omawia naturalne wskaniki odczynu gleby

wyjania znaczenie symboli umieszczonych na etykietach nawozw

2. rda energii

Ocena dopuszczajca

[1]

Ocena dostateczna

[1 + 2]

Ocena dobra

[1 + 2 + 3]

Ocena bardzo dobra

[1 + 2 + 3 + 4]

Ucze:

wymienia przykady surowcw naturalnych

wykorzystywanych do pozyskiwania energii definiuje pojecie gaz ziemny

wymienia waciwoci gazu ziemnego

zapisuje wzr sumaryczny gwnego skadnika

gazu ziemnego oraz podaje jego nazw

systematyczn

wymienia zasady BHP dotyczce obchodzenia si

z wglowodorami i innymi paliwami

definiuje pojcie ropa naftowa

wymienia skad i waciwoci ropy naftowej

definiuje pojcie alotropia pierwiastkw

chemicznych

wymienia odmiany alotropowe wgla

wymienia nazwy kopalnych paliw staych

definiuje pojcia: destylacja, frakcja, destylacja

frakcjonowana, piroliza (pirogenizacja, sucha

destylacja), katalizator, izomer

wymienia nazwy produktw destylacji ropy

Ucze:

wymienia waciwoci kopalnych paliw staych

opisuje budow diamentu, grafitu

i fulerenw oraz wymienia ich waciwoci

(z podziaem na fizyczne i chemiczne)

wyjania, jakie waciwoci ropy naftowej

umoliwiaj jej przetwarzanie w procesie

destylacji frakcjonowanej

wymienia nazwy i zastosowania kolejnych

produktw otrzymywanych w wyniku destylacji

ropy naftowej

opisuje proces suchej destylacji wgla

kamiennego (piroliz)

wymienia nazwy produktw procesu suchej

destylacji wgla kamiennego oraz opisuje ich

skad i stan skupienia

wymienia zastosowania produktw suchej

destylacji wgla kamiennego

opisuje, jak mona zbada

Ucze:

opisuje waciwoci diamentu, grafitu

i fulerenw na podstawie znajomoci ich

budowy wymienia zastosowania diamentu, grafitu

i fulerenw wynikajce z ich waciwoci

definiuje pojcia grafen i karbin opisuje przebieg destylacji ropy naftowej

projektuje dowiadczenie

chemiczne Badanie waciwoci ropy naftowej

projektuje dowiadczenie

chemiczne Badanie waciwoci

Ucze:

proponuje rodzaje szka laboratoryjnego

niezbdnego do wykonania dowiadczenia

chemicznego Destylacja frakcjonowana ropy

naftowej

projektuje dowiadczenie chemiczne Sucha

destylacja wgla kamiennego

definiuje pojcie izomeria

wyjania, w jakim celu przeprowadza si

procesy krakingu i reformingu analizuje wady i zalety rodkw

przeciwstukowych

analizuje wpyw sposobw uzyskiwania

energii na stan rodowiska przyrodniczego

19

naftowej

wymienia nazwy produktw suchej

destylacji wgla kamiennego

wymienia skadniki benzyny, jej

waciwoci

i gwne zastosowania

definiuje pojcie liczba oktanowa

dokonuje podziau rde energii na

wyczerpywalne i niewyczerpywalne

wymienia przykady negatywnego

wpywu stosowania paliw

tradycyjnych na rodowisko

przyrodnicze

definiuje pojcia: efekt cieplarniany,

kwane opady, globalne ocieplenie

wymienia gazy cieplarnianie

wymienia przykady

alternatywnych rde energii

zapisuje proste rwnania reakcji

spalania cakowitego i niecakowitego

wglowodorw

opisuje waciwoci tlenku wgla(II)

i jego wpyw na organizm czowieka

waciwoci benzyn

wymienia przykady rodzajw

benzyn

wymienia nazwy systematyczne zwizkw

chemicznych o LO = 100 i LO = 0

wymienia sposoby podwyszania LO benzyny

zapisuje rwnania reakcji spalania cakowitego

i niecakowitego wglowodorw

wymienia gwne powody powstania

nadmiernego efektu cieplarnianego

oraz kwanych opadw

zapisuje przykady rwna reakcji tworzenia si

kwasw

definiuje pojecie smog

wymienia poznane alternatywne rda energii

benzyny

wyjania, na czym polegaj kraking

i reforming

opisuje, jak ustala si liczb oktanow

wymienia nazwy substancji stosowanych

jako rodki przeciwstukowe

opisuje waciwoci rnych rodzajw benzyn

zapisuje rwnania reakcji powstawania kwasw

(dotyczce kwanych opadw)

analizuje moliwoci zastosowa

alternatywnych rde energii (biopaliwa,

wodr, energia soneczna, wodna, jdrowa,

geotermalna, itd.)

wymienia wady i zalety wykorzystywania

tradycyjnych i alternatywnych rde energii

Wybrane wiadomoci i umiejtnoci wykraczajce poza treci wymaga podstawy programowej; ich spenienie moe by warunkiem wystawienia

oceny celujcej. Ucze:

zapisuje wzory (pstrukturalne, strukturalne) izomerw dla prostych przykadw wglowodorw

wyjania, czym rni si wglowodory acuchowe od piercieniowych (cyklicznych), podaje nazwy systematyczne prostych wglowodorw o acuchach rozgazionych i piercieniowych oraz zapisuje ich

wzory strukturalne

opisuje waciwoci fosforu biaego i fosforu czerwonego

opisuje proces ekstrakcji

wyjania, czym jest biodiesel

opisuje znaki informacyjne znajdujce si na stacjach paliw

20

wyjania znaczenie symboli znajdujcych si na produktach, przy ktrych wytwarzaniu ograniczono zuycie energii, wydzielanie gazw cieplarnianych i emisj zanieczyszcze

3. rodki czystoci i kosmetyki

Ocena dopuszczajca

[1]

Ocena dostateczna

[1 + 2]

Ocena dobra

[1 + 2 + 3]

Ocena bardzo dobra

[1 + 2 + 3 + 4]

Ucze:

definiuje pojcie myda

dokonuje podziau myde ze wzgldu na

rozpuszczalno w wodzie i stan skupienia

oraz podaje ich przykady

wymienia metody otrzymywania myde

definiuje pojcia: reakcja zmydlania, reakcja

zobojtniania, reakcja hydrolizy

zapisuje wzory sumaryczne i nazwy zwyczajowe

podstawowych kwasw tuszczowych

wymienia waciwoci i zastosowania wybranych

myde

podaje odczyn roztworw myde oraz wymienia

nazwy jonw odpowiedzialnych

za jego powstanie

wymienia skadniki brudu

wymienia substancje zwilalne i niezwilalne

przez wod

wyjania pojcia: hydrofilowy, hydrofobowy,

napicie powierzchniowe

wymienia podstawowe zastosowania detergentw

podaje przykady substancji obniajcych napicie

powierzchniowe wody

definiuje pojcia: twarda woda, kamie kotowy

opisuje zachowanie myda w twardej wodzie

dokonuje podziau mieszanin ze wzgldu na

rozmiary czstek

opisuje zjawisko tworzenia si emulsji

wymienia przykady emulsji i ich zastosowania

podaje, gdzie znajduj si informacje

o skadnikach kosmetykw

wymienia zastosowania wybranych kosmetykw i

rodkw czystoci

wymienia nazwy zwizkw chemicznych

znajdujcych si w rodkach do przetykania

rur

wymienia przykady zanieczyszcze metali (rdza)

oraz sposoby ich usuwania

Ucze:

opisuje proces zmydlania tuszczw

zapisuje sownie przebieg reakcji zmydlania

tuszczw opisuje, jak dowiadczalnie otrzyma mydo

z tuszczu

zapisuje nazw zwyczajow i wzr sumaryczny

kwasu tuszczowego potrzebnego do otrzymania

myda o podanej nazwie

wyjania, dlaczego roztwory myde maj odczyn

zasadowy

definiuje pojcie substancja powierzchniowo

czynna (detergent)

opisuje budow substancji powierzchniowo

czynnych

zaznacza fragmenty hydrofobowe

i hydrofilowe w podanych wzorach

strukturalnych substancji powierzchniowo

czynnych oraz opisuje rol tych fragmentw

wymienia rodzaje substancji powierzchniowo

czynnych

opisuje mechanizm usuwania brudu

projektuje dowiadczenie chemiczne Badanie

wpywu rnych substancji na napicie

powierzchniowe wody

wymienia zwizki chemiczne odpowiedzialne

za powstawanie kamienia kotowego

wyjania, co to s emulgatory

dokonuje podziau emulsji i wymienia przykady

poszczeglnych jej rodzajw

wyjania rnice midzy typami emulsji (O/W,

W/O)

wymienia niektre skadniki kosmetykw

z uwzgldnieniem ich roli (np. skadniki

nawilajce, zapachowe)

wyjania przyczyn eliminowania

fosforanw(V) z proszkw do prania (proces

eutrofizacji)

Ucze:

projektuje dowiadczenie chemiczne

Otrzymywanie myda w reakcji zmydlania tuszczu

projektuje dowiadczenie chemiczne

Otrzymywanie myda w reakcji zobojtniania

zapisuje rwnanie reakcji otrzymywania myda o

podanej nazwie

wymienia produkty reakcji hydrolizy myde oraz

wyjania ich wpyw na odczyn roztworu

wyjania, z wykorzystaniem zapisu jonowego

rwnania reakcji chemicznej, dlaczego roztwr

myda ma odczyn zasadowy

projektuje dowiadczenie chemiczne Wpyw

twardoci wody na powstawanie piany zapisuje rwnania reakcji chemicznych myda

z substancjami odpowiadajcymi za twardo

wody

okrela rol rodkw zmikczajcych wod oraz

podaje ich przykady

wyjania, jak odrni koloidy od roztworw

waciwych

opisuje skadniki bazowe, czynne i dodatkowe

kosmetykw

wyszukuje w dostpnych rdach informacje

na temat dziaania kosmetykw

opisuje wybrane rodki czystoci (do mycia szyb i

luster, uywane w zmywarkach, do udraniania

rur, do czyszczenia metali

i biuterii)

wskazuje na charakter chemiczny skadnikw

rodkw do mycia szka, przetykania rur,

czyszczenia metali

i biuterii w aspekcie zastosowa tych

produktw

opisuje rda zanieczyszcze metali oraz sposoby

ich usuwania

omawia szczegowo proces eutrofizacji

Ucze:

zapisuje rwnanie reakcji hydrolizy podanego

myda na sposb czsteczkowy

i jonowy

wyjania zjawisko powstawania osadu,

zapisujc jonowo rwnania reakcji chemicznych

zapisuje rwnania reakcji usuwania twardoci

wody przez gotowanie

projektuje dowiadczenie chemiczne Badanie

wpywu emulgatora na trwao emulsji

opisuje dziaanie wybranych postaci

kosmetykw (np. emulsje, roztwory)

i podaje przykady ich zastosowa

wymienia zasady odczytywania i analizy

skadu kosmetykw na podstawie etykiet

wymienia zasady INCI

omawia mechanizm usuwania brudu przy

uyciu rodkw zawierajcych krzemian sodu

na podstawie odpowiednich rwna reakcji

opisuje sposb czyszczenia srebra metod

redukcji elektrochemicznej

projektuje dowiadczenie chemiczne

Wykrywanie obecnoci fosforanw(V)

w proszkach do prania

wyjania, dlaczego substancje zmikczajce

wod zawarte w proszkach s szkodliwe dla

urzdze piorcych

omawia wpyw freonw na warstw ozonow

21

definiuje pojcie eutrofizacja wd

wymienia przykady substancji powodujcych

eutrofizacj wd

definiuje pojcie dziura ozonowa

stosuje zasady bezpieczestwa podczas

korzystania ze rodkw chemicznych

w yciu codziennym

dokonuje podziau zanieczyszcze metali na

fizyczne i chemiczne oraz opisuje rnice midzy

nimi

opisuje zanieczyszczenia wystpujce na

powierzchni srebra i miedzi

wymienia skadniki proszkw do prania

odpowiadajce za tworzenie si kamienia

kotowego (zmikczajce)

definiuje pojcie freony

Wybrane wiadomoci i umiejtnoci wykraczajce poza treci wymaga podstawy programowej; ich spenienie moe by warunkiem wystawienia oceny celujcej. Ucze:

definiuje pojcie parabeny

wyjania rnic midzy jonowymi i niejonowymi substancjami powierzchniowo czynnymi

opisuje dziaanie napojw typu cola jako odrdzewiaczy

wyjania znaczenie symboli znajdujcych si na opakowaniach kosmetykw

4. ywno

Ocena dopuszczajca

[1]

Ocena dostateczna

[1 + 2]

Ocena dobra

[1 + 2 + 3]

Ocena bardzo dobra

[1 + 2 + 3 + 4]

Ucze:

wymienia rodzaje skadnikw odywczych

oraz okrela ich funkcje w organizmie

definiuje pojcia: warto odywcza, warto

energetyczna, GDA

przeprowadza bardzo proste obliczenia

z uwzgldnieniem poj: warto odywcza,

warto energetyczna, GDA

opisuje zastosowanie reakcji ksantoproteinowej

zapisuje sownie przebieg reakcji hydrolizy

tuszczw

podaje po jednym przykadzie substancji tustej i

tuszczu

dokonuje podziau sacharydw

podaje nazwy i wzory sumaryczne podstawowych

sacharydw

opisuje, jak wykry skrobi

opisuje znaczenie wody, witamin oraz soli

mineralnych dla organizmu

wyszukuje w dostpnych rdach informacje na

temat skadnikw wody mineralnej i mleka

opisuje mikroelementy i makroelementy oraz

podaje ich przykady

wymienia pierwiastki toksyczne dla czowieka

oraz pierwiastki biogenne

definiuje pojcia: fermentacja, biokatalizator

Ucze:

opisuje sposb wykrywania biaka

w produktach ywnociowych

opisuje sposb wykrywania tuszczu

w produktach ywnociowych

podaje nazw produktu rozkadu termicznego

tuszczu oraz opisuje jego dziaanie na organizm

opisuje sposb wykrywania skrobi, np. w mce

ziemniaczanej i ziarnach fasoli

opisuje sposb wykrywania glukozy

wymienia pokarmy bdce rdem biaek,

tuszczw i sacharydw

dokonuje podziau witamin (rozpuszczalne

i nierozpuszczalne w tuszczach) i wymienia przykady z poszczeglnych grup

opisuje procesy fermentacji (najwaniejsze,

podstawowe informacje) zachodzce podczas

wyrabiania ciasta, pieczenia chleba, produkcji

napojw alkoholowych, otrzymywania kwanego

mleka, jogurtw

zapisuje wzr sumaryczny kwasu mlekowego,

masowego i octowego

Ucze:

przeprowadza obliczenia z uwzgldnieniem poj

GDA, warto odywcza i energetyczna

projektuje i wykonuje dowiadczenie chemiczne Wykrywanie biaka w produktach ywnociowych

(np. w twarogu)

projektuje dowiadczenie chemiczne Wykrywanie

tuszczu w produktach ywnociowych (np. w

pestkach dyni i orzechach)

opisuje sposb odrniania substancji tustej

od tuszczu

projektuje dowiadczenie chemiczne Wykrywanie

skrobi w produktach ywnociowych (np. mce

ziemniaczanej

i ziarnach fasoli)

projektuje dowiadczenie chemiczne Wykrywanie

glukozy (prba Trommera)

zapisuje rwnania reakcji chemicznych dla prby

Ucze:

projektuje dowiadczenie chemiczne

Odrnianie tuszczu od substancji tustej

zapisuje rwnanie hydrolizy podanego tuszczu

wyjania, dlaczego sacharoza i skrobia daj

ujemny wynik prby Trommera

projektuje dowiadczenie chemiczne

Fermentacja alkoholowa

opisuje proces produkcji serw

opisuje jedn z przemysowych metod

produkcji octu

wyjania skrt INS i potrzeb jego stosowania

analizuje zalety i wady stosowania dodatkw do

ywnoci

opisuje wybrane emulgatory i substancje

zagszczajce, ich pochodzenie

i zastosowania

analizuje potrzeb stosowania aromatw

i regulatorw kwasowoci

przedstawia konsekwencje stosowania

dodatkw do ywnoci

22

dokonuje podziau fermentacji (tlenowa,

beztlenowa) oraz opisuje jej rodzaje

wymienia, z podaniem przykadw zastosowa,

rodzaje procesw fermentacji zachodzcych

w yciu codziennym

zalicza laktoz do disacharydw

definiuje pojcia: jeczenie, gnicie, butwienie

wymienia najczstsze przyczyny psucia si

ywnoci

wymienia przykady sposobw konserwacji

ywnoci

opisuje, do czego su dodatki do ywnoci;

dokonuje ich podziau ze wzgldu na pochodzenie

definiuje pojcie hydroksykwas

wyjania przyczyny psucia si ywnoci oraz

proponuje sposoby zapobiegania temu

procesowi opisuje sposoby otrzymywania rnych dodatkw

do ywnoci

wymienia przykady barwnikw, konserwantw

(tradycyjnych), przeciwutleniaczy, substancji

zagszczajcych, emulgatorw, aromatw,

regulatorw kwasowoci i substancji sodzcych

wyjania znaczenie symbolu E

podaje przykady szkodliwego dziaania

niektrych dodatkw do ywnoci

Trommera, utleniania glukozy

opisuje produkcj napojw alkoholowych

opisuje, na czym polegaj: fermentacja

alkoholowa, mlekowa i octowa

zapisuje rwnania reakcji fermentacji

alkoholowej i octowej zapisuje rwnanie reakcji fermentacji masowej z

okreleniem warunkw jej zachodzenia

zapisuje rwnania reakcji hydrolizy laktozy

i powstawania kwasu mlekowego

wyjania okrelenie chleb na zakwasie

opisuje procesy jeczenia, gnicia i butwienia

przedstawia znaczenie stosowania dodatkw do

ywnoci

wymienia niektre zagroenia wynikajce ze

stosowania dodatkw do ywnoci

opisuje poznane sposoby konserwacji ywnoci

opisuje wybrane substancje zaliczane do

barwnikw, konserwantw, przeciwutleniaczy,

substancji zagszczajcych, emulgatorw,

aromatw, regulatorw kwasowoci i substancji

sodzcych

okrela rol substancji zagszczajcych

i emulgatorw

Wybrane wiadomoci i umiejtnoci wykraczajce poza treci wymaga podstawy programowej; ich spenienie moe by warunkiem wystawienia oceny celujcej. Ucze:

opisuje proce produkcji miodu i zapisuje rwnanie zachodzcej reakcji chemicznej

wyjania obecno dziur w serze szwajcarskim

opisuje proces produkcji i zastosowanie octu winnego opisuje zjawisko bombau

wyjania znaczenie symboli znajdujcych si na opakowaniach ywnoci

5. Leki

Ocena dopuszczajca

[1]

Ocena dostateczna

[1 + 2]

Ocena dobra

[1 + 2 + 3]

Ocena bardzo dobra

[1 + 2 + 3 + 4]

Ucze:

definiuje pojcia: substancje lecznicze, leki,

placebo

dokonuje podziau substancji leczniczych ze

wzgldu na efekt ich dziaania (eliminujce

objawy bd przyczyny choroby), metod

otrzymywania (naturalne, psyntetyczne

i syntetyczne) oraz posta, w jakiej wystpuj

wymienia postaci, w jakich mog wystpowa

leki (tabletki, roztwory, syropy, maci)

definiuje pojecie ma

Ucze:

wyszukuje informacje na temat dziaania

skadnikw popularnych lekw na organizm

ludzki (np. wgla aktywnego, kwasu

acetylosalicylowego, rodkw

neutralizujcych nadmiar kwasw

w odku)

wymienia przykady substancji leczniczych

eliminujcych objawy (np. przeciwblowe,

nasenne) i przyczyny choroby (np.

przeciwbakteryjne, wice substancje

Ucze:

opisuje sposoby otrzymywania wybranych

substancji leczniczych

opisuje dziaanie kwasu acetylosalicylowego

zapisuje rwnanie reakcji zobojtniania kwasu

solnego sod oczyszczon

wykonuje obliczenia zwizane z pojciem

dawki leku

okrela moc substancji toksycznej na podstawie

wartoci LD50

opisuje wpyw odczynu rodowiska

Ucze:

wymienia skutki naduywania niektrych

lekw

wyjania powd stosowania kwasu

acetylosalicylowego (opisuje jego dziaanie

na organizm ludzki, zastosowania)

dokonuje trudniejszych oblicze zwizanych

z pojciem dawki leku

analizuje problem testowania lekw

na zwierztach

wyjania wpyw baru na organizm

23

wymienia waciwo wgla aktywnego,

umoliwiajc zastosowanie go w przypadku

dolegliwoci odkowych

wymienia nazw zwizku chemicznego

wystpujcego w aspirynie i polopirynie

wymienia zastosowania aspiryny i polopiryny

podaje przykad zwizku chemicznego

stosowanego w lekach neutralizujcych nadmiar

kwasu solnego w odku

wyjania, od czego mog zalee lecznicze

i toksyczne waciwoci niektrych zwizkw

chemicznych wyszukuje podstawowe informacje na temat

dziaania skadnikw popularnych lekw

(np. wgla aktywnego, kwasu

acetylosalicylowego, rodkw

neutralizujcych nadmiar kwasw

w odku)

definiuje pojcia: dawka minimalna, dawka

lecznicza, dawka toksyczna, dawka miertelna

rednia

wymienia oglne czynniki warunkujce

dziaanie substancji leczniczych

wymienia sposoby podawania lekw

wymienia przykady uzalenie oraz substancji

uzaleniajcych

opisuje oglnie poszczeglne rodzaje

uzalenie

wymienia przykady lekw, ktre mog

prowadzi do lekomanii (leki nasenne,

psychotropowe, sterydy anaboliczne)

opisuje, czym s narkotyki i dopalacze

wymienia napoje zawierajce kofein

toksyczne)

wymienia przykady nazw substancji

leczniczych naturalnych, psyntetycznych

i syntetycznych

opisuje waciwoci adsorpcyjne wgla

aktywnego

wyjania, jaki odczyn maj leki stosowane na

nadkwasot

wyjania, od czego mog zalee lecznicze

i toksyczne waciwoci zwizkw

chemicznych oblicza dobow dawk leku dla czowieka

o okrelonej masie ciaa

wyjania rnic midzy LC50 i LD50 wymienia klasy toksycznoci substancji

wymienia czynniki biologiczne, wpywajce

na dziaanie lekw

opisuje wpyw sposobu podania leku na

szybko jego dziaania

opisuje jaki wpyw maj rt i jej zwizki na

organizm ludzki

opisuje dziaanie substancji uzaleniajcych

wymienia waciwoci etanolu i nikotyny

definiuje pojcie narkotyki

wymienia nazwy substancji chemicznych

uznawanych za narkotyki

wyszukuje podstawowe informacje na temat

dziaania skadnikw napojw, takich jak:

kawa, herbata, napoje typu cola

wymienia waciwoci kofeiny oraz opisuje jej

dziaanie na organizm ludzki

na dziaanie lekw

wyjania zaleno szybkoci dziaania leku

od sposobu jego podania

opisuje dziaanie rtci i baru na organizm

wymienia zwizki chemiczne neutralizujce

szkodliwe dziaanie baru na organizm ludzki

opisuje wpyw rozpuszczalnoci substancji

leczniczej w wodzie na si jej dziaania

definiuje pojcie tolerancja na dawk

substancji

opisuje skutki nadmiernego uywania etanolu

oraz nikotyny na organizm ludzki

opisuje dziaanie na organizm morfiny, heroiny,

kokainy, haszyszu, marihuany i amfetaminy

opisuje dziaanie dopalaczy na organizm

wyszukuje informacje na temat dziaania

skadnikw napojw, takich jak: kawa,

herbata, napoje typu cola na organizm

ludzki

wyjania, zapisujc odpowiednie rwnania

reakcji chemicznych, dziaanie odtrutki

w przypadku zatrucia barem

analizuje skad dymu papierosowego

(wymienia jego gwne skadniki nazwy

systematyczne, wzory sumaryczne)

zapisuje wzory sumaryczne poznanych

narkotykw oraz klasyfikuje je do

odpowiedniej grupy zwizkw chemicznych

Wybrane wiadomoci i umiejtnoci wykraczajce poza treci wymaga podstawy programowej; ich spenienie moe by warunkiem wystawienia oceny celujcej. Ucze:

wyjania, dlaczego nie powinno si karmi psw i kotw czekolad

wymienia produkt poredni utleniania alkoholu w organizmie i opisuje skutki jego dziaania

porwnuje poszczeglne zakresy ste alkoholu we krwi z ich dziaaniem na organizm ludzki

24

6. Odzie i opakowania

Ocena dopuszczajca

[1]

Ocena dostateczna

[1 + 2]

Ocena dobra

[1 + 2 + 3]

Ocena bardzo dobra

[1 + 2 + 3 + 4]

Ucze:

definiuje pojcia: tworzywa sztuczne, mer,

polimer

dokonuje podziau polimerw ze wzgldu

na ich pochodzenie

wymienia rodzaje substancji dodatkowych

w tworzywach sztucznych oraz podaje ich

przykady

wymienia nazwy systematyczne

najpopularniejszych tworzyw sztucznych oraz

zapisuje skrty pochodzce od tych nazw

opisuje sposb otrzymywania kauczuku

wymienia podstawowe zastosowania kauczuku

wymienia substraty i produkt wulkanizacji

kauczuku

wymienia podstawowe zastosowania gumy

wymienia nazwy polimerw sztucznych, przy

ktrych powstawaniu jednym z substratw bya

celuloza

klasyfikuje tworzywa sztuczne

wedug ich waciwoci

(termoplasty i duroplasty)

podaje przykady nazw

systematycznych termoplastw i

duroplastw

wymienia waciwoci poli(chlorku winylu)

(PVC)

zapisuje wzr strukturalny meru dla PVC

wymienia przykady i najwaniejsze

zastosowania tworzyw sztucznych (np.

polietylenu, polistyrenu, polipropylenu, teflonu)

wskazuje na zagroenia zwizane z gazami

powstajcymi w wyniku spalania PVC

dokonuje podziau opakowa ze wzgldu na

materia, z ktrego s wykonane

podaje przykady opakowa (celulozowych,

szklanych, metalowych, sztucznych)

stosowanych w yciu codziennym

wymienia sposoby zagospodarowania

okrelonych odpadw staych

definiuje pojcie polimery biodegradowalne

Ucze:

opisuje zasady tworzenia nazw polimerw

wymienia waciwoci kauczuku

opisuje, na czym polega wulkanizacja kauczuku

zapisuje rwnanie reakcji otrzymywania

PVC opisuje najwaniejsze waciwoci

i zastosowania poznanych polimerw

syntetycznych

wymienia czynniki, ktre naley uwzgldni

przy wyborze materiaw do produkcji

opakowa

opisuje wady i zalety opakowa stosowanych

w yciu codziennym

wyjania, dlaczego skadowanie niektrych

substancji chemicznych stanowi problem

uzasadnia potrzeb zagospodarowania

odpadw pochodzcych z rnych opakowa opisuje, ktre rodzaje odpadw staych

stanowi zagroenie dla rodowiska naturalnego

w przypadku ich spalania

wymienia przykady polimerw

biodegradowalnych

podaje warunki, w jakich moe zachodzi

biodegradacja polimerw (tlenowe, beztlenowe)

opisuje sposb odrnienia wkna biakowego

(wena) od celulozowego (bawena)

podaje nazw wkna, ktre zawiera keratyn

dokonuje podziau surowcw do otrzymywania

wkien sztucznych (organiczne, nieorganiczne)

oraz wymienia nazwy surowcw danego

rodzaju

wymienia prb ksantoproteinow jako sposb

na odrnienie wkien jedwabiu naturalnego

od wkien jedwabiu sztucznego

wymienia najbardziej popularne wkna

syntetyczne

podaje niektre zastosowania wkien

syntetycznych

Ucze:

omawia rnice we waciwociach kauczuku

przed i po wulkanizacji

opisuje budow wewntrzn termoplastw

i duroplastw

omawia zastosowania PVC

wyjania, dlaczego mimo uycia tych samych

merw, waciwoci polimerw mog si rni

wyjania, dlaczego roztworu kwasu

fluorowodorowego nie przechowuje si

w opakowaniach ze szka

zapisuje rwnanie reakcji tlenku krzemu(IV)

z kwasem fluorowodorowym

opisuje recykling szka, papieru, metalu

i tworzyw sztucznych

podaje zapis procesu biodegradacji polimerw

w warunkach tlenowych i beztlenowych

opisuje zastosowania poznanych wkien

sztucznych oraz syntetycznych

projektuje dowiadczenie chemiczne

Odrnianie wkien naturalnych pochodzenia

zwierzcego od wkien naturalnych

pochodzenia rolinnego

projektuje dowiadczenie chemiczne

Odrnianie jedwabiu sztucznego

od naturalnego wymienia nazwy wkien do zada specjalnych

i opisuje ich waciwoci

Ucze:

zapisuje rwnanie reakcji wulkanizacji

kauczuku

wyjania, z uwzgldnieniem budowy,

zachowanie si termoplastw i duroplastw

pod wpywem wysokich temperatur

wyjania, dlaczego stony roztwr kwasu

azotowego(V) przechowuje si

w aluminiowych cysternach

zapisuje rwnanie reakcji glinu z kwasem

azotowym(V)

analizuje wady i zalety rnych sposobw

radzenia sobie z odpadami staymi

opisuje waciwoci i zastosowania nylonu

oraz goreteksu

opisuje zastosowania wkien aramidowych,

wglowych, biostatycznych i szklanych

analizuje wady i zalety rnych wkien

i uzasadnia potrzeb ich stosowania

25

definiuje pojcia: wkna naturalne, wkna

sztuczne, wkna syntetyczne

klasyfikuje wkna na naturalne, sztuczne

i syntetyczne

wymienia najwaniejsze zastosowania

wkien naturalnych, sztucznych

i syntetycznych

wymienia waciwoci weny, jedwabiu

naturalnego, baweny i lnu

Wybrane wiadomoci i umiejtnoci wykraczajce poza treci wymaga podstawy programowej; ich spenienie moe by warunkiem wystawienia oceny celujcej. Ucze: opisuje reakcje polikondensacji i poliaddycji oraz wymienia ich produkty

opisuje metod otrzymywania styropianu

definiuje pojcie kompozyty

omawia proces merceryzacji baweny

definiuje pojcie mikrofibra, wymienia jej waciwoci i zastosowania

wyjania znaczenie symboli znajdujcych si na opakowaniach i wyrobach tekstylnych