PRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA z Chemii Gimnazjum …1gimnazjum.pl/_pliki_/filemanager/file/I Gimnazjum/PZO/PZO - CHEMIA... · MCE 1 Gimnazjum w Krakowie Przedmiotowe Zasady Oceniania:

MCE 1 Gimnazjum w Krakowie Przedmiotowe Zasady Oceniania: CHEMIA mgr Anna Szostek Janik Strona 1

PRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA

z Chemii

Małopolskie Centrum Edukacyjne – Gimnazjum nr 1

I. PODSTAWA PRAWNA:

Rozporządzenie MEN z dnia 30 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów w szkołach oraz

przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych,

Rozporządzenie MEN z dnia 27.08.2012 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w

poszczególnych typach szkół,

Wewnątrzszkolne Zasady Oceniania

Nowa podstawa programowa kształcenia ogólnego dla III etapu edukacji z dnia 23.12.2008r.

Program nauczania fizyki „Świat chemii” klasa 1 i „Ciekawa chemia” klasa 3, wydawnictwo WSiP

.

II CELE OCENIANIA OSIĄGNIĘĆ UCZNIÓW

Przedmiotowy System Oceniania polega na rozpoznawaniu przez nauczyciela poziomu i postępów w opanowaniu przez ucznia wiadomości i umiejętności

w stosunku do wymagań edukacyjnych, które wynikają z programu nauczania oraz formułowania oceny. Dzięki PSO możemy uzyskać informację o

poziomie osiągnięć edukacyjnych ucznia i jego postępach w nauce. Motywuje ucznia do pracy, uświadamiając mu braki w zakresie wiedzy oraz wdraża go

do samokontroli

Rozwijanie zainteresowań przyrodniczych i kształtowanie właściwych postaw

Badanie poziomu opanowania i postępów uczniów w opanowaniu wiedzy i umiejętności programowych

Informowanie o poziomie osiągnięć ucznia

Motywowanie i wdrażanie ucznia do samodzielnej i systematycznej pracy

Pomoc uczniowi w samokształceniu

Standardy wymagań egzaminacyjnych

Celem PSO jest więc:

dostarczenie informacji o stopniu opanowania wiedzy i umiejętności uczniowi, jego rodzicom oraz nauczycielowi, poprzez ocenę wiadomości

i umiejętności ucznia

wykrywanie braków w wiedzy i umiejętnościach oraz pokazywanie sposobów ich likwidacji

motywowanie ucznia do systematycznej pracy.Do zadań nauczyciela należy bieżące, śródroczne, końcoworoczne ocenianie i klasyfikowanie uczniów

według skali przyjętej w szkole jak również warunki poprawiania oceny. Dla ucznia ocena powinna pełnić rolę wspierającą i motywującą.


Przedmiotem oceny są: wiadomości i umiejętności przedmiotowe oraz ponadprzedmiotowe, postawy i wartości kształtowane w procesie dydaktycznym.

III CELE SZCZEGÓŁOWE

Sprawdzanie stopnia :

1.Przyswojenia i operowania informacjami chemicznymi:

- znajomość pojęć chemicznych , faktów, praw , zasad i reguł,

- rozumienie tekstu chemicznego i komunikowania informacji,

- odczytywanie informacji z różnych źródeł,

2.Umiejętność posługiwania się wiedzą chemiczną:

- umiejętność dokonywania spostrzeżeń i wyciągania na ich podstawie wniosków,

- umiejętność stosowania zdobytych wiadomości i umiejętności w sytuacjach podobnych do ćwiczeń szkolnych i w życiu codziennym,

- umiejętność formułowania problemów , dokonywania analizy i syntezy nowych zjawisk

(kształtowanie umiejętności samodzielnego , logicznego myślenia),

- umiejętność stosowania metod chemicznych i matematycznych do rozwiązywania zadań praktycznych.

- logiczne rozumowanie z zastosowaniem poznanych pojęć , praw , faktów chemicznych,

- stosowanie wiadomości do opisu i interpretacji obserwowanych przemian chemicznych,

- podejmowanie działań prowadzących do rozwiązywania problemów,

- stosowanie zdobytej wiedzy i umiejętności w zadaniach z różnych dziedzin , w tym

z życia codziennego,

- dostrzeganie związków chemii z innymi przedmiotami,

- formułowanie i zapisywanie obserwacji i wniosków,

- uogólnianie , uzasadnianie rozpatrywanego problemu,

- dostrzeganie problemu , formułowanie w języku chemicznym i rozwiązywanie go,

- samodzielność stawiania hipotez i weryfikowanie ich,

- sposoby prezentowania efektów pracy,

- wykorzystanie zadań problemowych i rachunkowych.

- wykorzystanie przyswojonej wiedzy (próbne testy gimnazjalne- według decyzji nauczyciela)

IV SPOSOBY I FORMY POMIARU OSIĄGNIĘĆ EDUKACYJNYCH UCZNIÓW

Skala ocen

Skala ocen na lekcjach przyrody jest zgodna z wewnątrzszkolnym systemem oceniania i obejmuje oceny w skali od 1 do 6.


1. Wypowiedzi ustne raz w semestrze, pod względem rzeczowości, stosowania języka chemicznego , umiejętności formułowania dłuższej wypowiedzi

.Przy odpowiedzi ustnej obowiązuje znajomość materiału z trzech ostatnich lekcji, w przypadku lekcji powtórzeniowych- z całego działu.

2. Kartkówki ( czas trwania 10-20minut), obejmują materiał z trzech ostatnich lekcji i nie podlegają poprawie. Uczeń nie musi uzupełniać niepisanej

kartkówki. Kartkówki są oddawane uczniom.

3. Sprawdziany pisemne : sprawdziany i prace klasowe całogodzinne, w tym testy dydaktyczne, przeprowadzane po zakończeniu każdego działu ,

zapowiadane z tygodniowym wyprzedzeniem. Przed pracą klasową obowiązuje lekcja powtórzeniowa. Sprawdziany i prace klasowe mogą

zawierać dodatkowe pytania(zadania) na ocenę celującą. Sprawdziany i prace klasowe są obowiązkowe. Jeżeli uczeń opuścił sprawdzian lub pracę

klasową z przyczyn losowych powinien je napisać w terminie nie przekraczającym 2 tygodni od powrotu do szkoły. Czas i sposób uczeń uzgadnia z

nauczycielem. Prace są oceniane i oddane w ciągu dwóch tygodni od daty napisania.

Ocenę niedostateczną ze sprawdzianu i pracy klasowej można poprawić. Poprawa jest dobrowolna , odbywa się poza lekcjami , w ciągu dwóch

tygodni od daty oddania prac, w terminie uzgodnionym z nauczycielem i tylko jeden raz. Przy pisaniu i poprawianiu sprawdzianu czy też pracy

klasowej , punktacja nie ulega zmianie, otrzymane oceny ze zmniejszona wagą są wpisywane do dziennika. Wszystkie prace są archwizowane –

uczniowie i ich rodzice mają do nich wgląd(uczniowie podczas lekcji, gdy prace są oddawane , rodzice podczas zebrań rodziców).

Nie ocenia się ucznia po dłuższej nieobecności w szkole. Braki w nauce wynikające z absencji uczniowie uzupełniają sami lub podczas zajęć

dodatkowych.

Uczniowie z opiniami otrzymują zmniejszoną ilość zadań do rozwiązania oraz zmniejszoną ilość pytań na które należy udzielić odpowiedzi.

Wszystkie prace pisemne , napisane w okresie edukacyjnym w gimnazjum , są przechowywane do momentu ukończenia szkoły przez ucznia.

Uczeń może w czasie semestru zgłosić raz nieprzygotowanie do zajęć lekcyjnych, jednak nie dotyczy to sprawdzianów i prac klasowych.

4. Prace domowe – przynajmniej jedna w ciągu semestru. Mogą być sprawdzane w następujący sposób:

- wybiórczo na ocenę podczas lekcji ( rozwiązanie na tablicy z wyjaśnieniem),

- poprzez głośne odczytanie lub omówienie przez ucznia.

Prace domowe nie zawsze muszą być ocenione. Każdy brak zadania domowego oceniany jest oceną niedostateczną.

5. Systematyczna obserwacja zachowań uczniów , w tym aktywność na lekcjach (oceniana

Plusami i minusami – trzy plusy ocena bardzo dobra, trzy minusy ocena niedostateczna), umiejętność samodzielnego rozwiązywania problemów,

współpraca w zespole , udział w dyskusjach prowadzących do wyciągania wniosków.

6. W przypadku odpowiedzi, prac klasowych , sprawdzianów lub kartkówek przyjmuje się

skalę punktową przeliczaną na oceny cyfrowe według kryteriów:

- ocena celująca 100%

- bardzo dobra 85% - 99%

- dobra 70% - 84%

- dostateczna 51% - 69%

- dopuszczająca 35% - 50%

- niedostateczna 0% - 34%


7. Prace dodatkowe , schematy, plansze, wykresy , doświadczenia ocenia się w skali 1 – 6.

Przy ocenianiu uwzględnia się: - wkład włożonej pracy, - twórczość pracy, -estetyka.

8.Wyniki próbnych testów gimnazjalnych -według decyzji nauczyciela.

9. Udział w konkursie przedmiotowym jest oceniany następująco:

- etap szkolny - ocena bardzo dobry

- etap rejonowy – ocena celujący

- finalista etapu wojewódzkiego – ocena celujący na koniec roku.

10. Uczeń zobowiązany jest do posiadania podręcznika, prowadzenia zeszytu przedmiotowego, ćwiczenia

Oceny wystawiane przez nauczyciela są jawne dla ucznia i jego rodziców.

V ZASADY USTALANIA OCENY SRÓDROCZNEJ I ROCZNEJ

Ocena semestralna i końcoworoczna nie jest średnią arytmetyczną ocen cząstkowych, a średnią ważoną.

O ocenie decydują:

oceny samodzielnej pracy ucznia ( prace pisemne, testy, kartkówki, oceny z odpowiedzi ustnych, prace praktyczne, prace domowe ),

oceny wspomagające ( aktywność na lekcji, prace dodatkowe, udział w zajęciach pozalekcyjnych)

Największą wartość mają:

prace pisemne,

odpowiedzi ustne

prace praktyczne

rozwiązywanie problemów, uzasadnianie, wnioskowanie

aktywność

Ustalona przez nauczyciela końcoworoczna ocena niedostateczna może być zmieniona w wyniku egzaminu poprawkowego według obowiązujących

przepisów zawartych w WSO. Ocenę śródroczną ustala nauczyciel uczący w danym oddziale na podstawie zdobytych przez ucznia ocen cząstkowych, ze

szczególnym uwzględnieniem ocen z prac klasowych i projektów edukacyjnych.Ocenę roczną ustala się przy uwzględnieniu wszystkich ocen śródrocznych

uzyskanych przez ucznia.Oceny otrzymane w trakcie roku mają przypisaną wagę. Jeżeli uczeń chce podwyższyć swoją ocenę to może przystąpić do testu

przygotowanego przez nauczyciela obejmującego dany zakres materiału.

VI OGÓLNE KRYTERIA WYMAGAŃ NA POSZCZEGÓLNE STOPNIE w klasyfikacji semestralnej i rocznej:


WYMAGANIA PROGRAMOWE

1. Wymagania konieczne (K) – dotyczą zapamiętywania wiadomości , czyli gotowości ucznia do przypomnienia sobie treści podstawowych

pojęć(symboli chemicznych).Uczeń potrafi rozwiązać

Przy pomocy nauczyciela zadania teoretyczne i praktyczne o niewielkim stopniu trudności. Zdobyte wiadomości i umiejętności są niezbędne do

dalszego kontynuowania nauki chemii i przydatne w życiu codziennym. Spełnienie przez ucznia wymagań koniecznych uprawnia go do uzyskania

stopnia dopuszczającego.

2. Wymagania podstawowe (P)- obejmują wiadomości łatwe do opanowania , pewne

naukowo, użyteczne w życiu codziennym, dotyczą zrozumienia zdobytych wiadomości. Oznacza to, że uczeń potrafi przy niewielkiej pomocy

nauczyciela wyjaśnić od czego zależą podstawowe procesy chemiczne oraz je scharakteryzować , zna podstawowe właściwości substancji

chemicznych. Spełnienie przez ucznia wymagań podstawowych uprawnia go do uzyskania stopnia dostatecznego.

3. Wymagania rozszerzające (R) – obejmują wiadomości i umiejętności , które są średnio

trudne do opanowania , nie są niezbędne do kontynuowania dalszej nauki, mogą być użyteczne w życiu codziennym , dotyczą stosowania

wiadomości i umiejętności w sytuacjach typowych.Uczeń potrafi opisać procesy chemiczne za pomocą równań reakcji chemicznych stosując

odpowiednie wiadomości teoretyczne . Spełnienie wymagań podstawowych i rozszerzających przez ucznia uprawnia go do uzyskania oceny dobrej.

4. Wymagania dopełniające(D)- obejmują wiadomości i umiejętności , które są trudne do

opanowania , nie mają bezpośredniego zastosowania w życiu codziennym, obejmują pełny zakres treści określonych programem nauczania.Oznacza

to,że uczeń potrafi zdobytą wiedzę zastosować w nowych sytuacjach, jest samodzielny i korzysta z różnych źródeł wiedzy , potrafi zaplanować i

przeprowadzić proste doświadczenia chemiczne ,rozwiazuje samodzielnie zadania rachunkowe i problemowe.Spełnienie wymagań

podstawowych,rozszerzających i dopełniających przez ucznia uprawnia go do otrzymania oceny bardzo dobrej.

K + P + R + D oraz treści wykraczające poza program nauczania = cel.

Ocenę celującą otrzymuje uczeń który: - posiada wiadomości i umiejętności znacznie wykraczające poza program nauczania,

- potrafi korzystać z źródeł informacji nie tylko tych wskazanych przez nauczyciela,

- potrafi stosować wiadomości w sytuacjach nietypowych(problemowych),

- proponuje rozwiązania nietypowe,

- umie formułować problemy i dokonywać analizy, syntezy nowych zjawisk,

- potrafi precyzyjnie rozumować posługując się wieloma elementami wiedzy nie tylko z zakresu

chemii,

- potrafi udowodnić swoje zdanie,używając odpowiedniej argumentacji , będącej skutkiem

zdobytej samodzielnie wiedzy,

- osiaga sukcesy w konkursach i olimpiadach chemicznych lub wymagających wiedzy

chemicznej szczebla wyższego niż szkolny.

Ocenę bardzo dobrą otrzymuje uczeń który:

- opanował w zakresie pełnym wiadomości i umiejętności przewidziane programem,


- potrafi stosować zdobyta wiedzę do rozwiązywania problemów i zadań w nowych sytuacjach,

- wskazuje dużą samodzielność i potrafi bez nauczyciela korzystać z różnych źródeł wiedzy

np.układu okresowego pierwiastków, wykresów, tablic, zestawień.

- sprawnie korzysta ze wszystkich dostępnych i wskazanych przez nauczyciela źródeł,

dociera do innych źródeł informacji,

- potrafi planować i bezpiecznie przeprowadzać eksperymenty chemiczne,

- potrafi biegle pisać i samodzielnie uzgadniać równania reakcji chemicznych ,

- wykazuje się aktywną postawą w czasie lekcji,

- bierze udział w konkursach chemicznych lub wymagających wiedzy i umiejętności

związanych z chemią,

- potrafi poprawnie rozumować w kategoriach przyczynowo-skutkowych wykorzystując

wiedzę przewidzianą programem również pokrewnych przedmiotów.

Ocenę dobrą otrzymuje uczeń, który:

- opanował w dużym zakresie wiadomości i umiejętności określone programem,

- poprawnie stosuje wiadomości i umiejętności do samodzielnego rozwiązywania typowych

zadań i problemów, natomiast zadania o stopniu trudniejszym wykonuje przy pomocy

nauczyciela,

- potrafi korzystać ze wszystkich poznanych na lekcjach źródeł informacji(układ okresowy

pierwiastków,wykresy,tablice i inne),

- potrafi bezpiecznie wykonać doświadczenia chemiczne,

- rozwiazuje niektóre zadania dodatkowe o niewielkim stopniu trudności,

- poprawnie rozumuje w kategoriach przyczynowo – skutkowych,

- jest aktywny w czasie lekcji,

Ocenę dostateczną otrzymuje uczeń , który:

- opanował w stopniu podstawowym te wiadomości i umiejętności które są konieczne

do dalszego kształcenia,

- poprawnie stosuje wiadomości i umiejętności do rozwiązywania,z pomocą nauczyciela,

typowe zadania teoretyczne lub praktyczne o niewielkim stopniu trudności,

- potrafi korzystać, przy pomocy nauczyciela, z takich źródeł wiedzy jak układ okresowy

pierwiastków, wykresy tablice,

- z pomocą nauczyciela potrafi bezpiecznie wykonać doświadczenia chemiczne,

- potrafi przy pomocy nauczyciela pisać i uzgadniać równania reakcji chemicznych,

- w czasie lekcji wykazuje się aktywnością w stopniu zadawalającym.

Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który:


- ma braki w opanowaniu wiadomości określonych programem nauczania, ale braki te nie

przekreślają możliwości dalszego kształcenia,

- rozwiązuje z pomocą zadania teoretyczne lub praktyczne o niewielkim stopniu trudności,

- z pomocą nauczyciela potrafi bezpiecznie wykonać bardzo proste eksperymenty chemiczne,

pisać proste wzory chemiczne i równania chemiczne,

- przejawia niesystematyczne zaangażowanie w proces uczenia się.

Ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który:

- nie opanował tych wiadomości i umiejętności określonych programem, które są konieczne

do dalszego kształcenia,

- nie potrafi rozwiązać zadań teoretycznych lub praktycznych o elementarnym stopniu

trudności nawet przy pomocy nauczyciela,

- nie zna symboliki chemicznej,

- nie potrafi napisać prostych wzorów chemicznych i najprostszych równań reakcji

chemicznych nawet przy pomocy nauczyciela,

- nie potrafi bezpiecznie posługiwać się prostym sprzętem laboratoryjnym i odczynnikami,

- nie wykazuje zadawalającej aktywności poznawczej i chęci do pracy.

Uwzględniając zalecenia Poradni Psychologiczno Pedagogicznej (PPP) w zakresie pracy z uczniami o specjalnych potrzebach edukacyjnych na chemii

przewiduje się następujące formy pracy i sprawdzania wiadomości:

Dla ucznia z opinią o dysleksji:

- przy pracach przewidzianych na godzinę lekcyjną przygotowanie dodatkowych

zestawów ze zmniejszoną ilością zadań ( lub o mniejszej ilości podpunktów

w zadaniu) dostosowaną do planowanego czasu pracy pisemnej ale obejmujący

niezbędne treści podstawy programowej,

- na kartkówkach wydłużenie czasu pisania o połowę planowanego czasu,

- sprawdzanie prac z uwzględnieniem błędów dyslektycznych.

• Dla ucznia z opinią o dostosowaniu wymagań do jego możliwości:

- przy odpowiedziach ustnych ukierunkowywanie na poprawna odpowiedź,

- przy pracach samodzielnych w trakcie ćwiczeń na lekcji udzielanie licznych

wskazówek, naprowadzanie na poprawne rozwiązania.

• Dla uczniów z orzeczeniem o dysfunkcjach(niedosłuch, krótkowzroczność):

- ścisłe przestrzeganie zaleceń PPP.


VI. TRYB I WARUNKI UZYSKANIA WYŻSZEJ NIŻ PRZEWIDYWANA OCENY ROCZNEJ.

Uczeń lub jego rodzice mogą złożyć pisemny wniosek do nauczyciela o ustalenie wyższej, niż przewidywana rocznej oceny klasyfikacyjnej w terminie

zawartym w Statucie.

Po dokonaniu analizy zasadności wniosku według kryteriów:

- uczeń był obecny na 90% zajęć edukacyjnych

- w bieżącym całorocznym ocenianiu występuje przynajmniej 50% ocen równych ocenie, o którą uczeń się ubiega.

W oparciu o tę analizę nauczyciel może ocenę podwyższyć lub utrzymać. Nauczyciel może dokonać sprawdzenia wiedzy i umiejętności ucznia w formie

ustnej lub pisemnej w obszarze uznanym przez niego za konieczny. Po sprawdzeniu wiedzy i umiejętności ucznia nauczyciel ustala ocenę.

VII. SPOSOBY I ZASADY INFORMOWANIA UCZNIÓW I RODZICÓW O OSIĄGNIĘCIACH I POSTĘPACH EDUKACYJNYCH.

Na początku roku szkolnego uczniowie na lekcji i rodzice na zebraniu zostają zapoznani z PSO z fizyki. Na prośbę ucznia lub rodzica nauczyciel udziela

ustnej informacji o osiągnięciach ucznia.

Nauczyciel na bieżąco informuje uczniów o otrzymanych ocenach i odnotowuje w elektronicznym dzienniku lekcyjnym poszczególne oceny uzyskane przez

uczniów. Ocenianie innych form aktywności odbywa się na bieżąco i jest podawane do wiadomości ucznia w formie ustnej i pisemnej – w dzienniku

elektronicznym.

Informowanie uczniów o ocenie semestralnej i rocznej odbywa się najpóźniej na dwa tygodnie przed posiedzeniem Rady Pedagogicznej

Informowanie uczniów zagrożonych otrzymaniem oceny niedostatecznej i ich rodziców następuje na miesiąc przed posiedzeniem Rady Pedagogicznej.

Rodzice informowani są o postępach i osiągnięciach swoich dzieci podczas zebrań klasowych, konsultacji nauczyciela lub spotkań indywidualnych na

terenie szkoły, w formie ustnej lub pisemnej. Każda ocena zawiera informację za co została otrzymana. Nauczyciel gromadzi pisemne prace uczniów w

teczkach prac klasowych, które na wniosek ucznia lub jego rodziców (prawnych opiekunów) udostępnia uczniowi lub jego rodzicom.


Propozycja szczegółowego rozkładu materiału do części programu nauczania realizowanego z pierwszą częścią podręcznika Świat chemii

Numer lekcji

Temat lekcji Omawiane zagadnienia Proponowane doświadczenia, ćwiczenia, zadnia (do wyboru)

Lekcje organizacyjne 1 Czy można przeżyć dzień bez chemii, czyli

czym zajmuje się chemia 1. Chemia w życiu codziennym 2. Chemia jako nauka przyrodnicza 3. Alchemia – prekursor chemii 4. Rozwój nauk chemicznych

Doświadczenia: 1. Wulkan chemiczny 2. Węże faraona (wersja nietoksyczna) 3. Chemiczne kameleony

2 Organizacja pracy na lekcjach chemii 1. Regulamin pracowni chemicznej 2. Zasady oceniania na lekcjach chemii 3. Zasady pracy z podręcznikiem i zeszytem

ćwiczeń

Zadania: Wyszukiwanie wskazanych elementów:

podręcznika, np. domowego laboratorium , Czy wiesz, że, repetytoriów

na zakończenie każdego rozdziału i na zakończenie książki

zeszytu ćwiczeń, np. tabeli służącej do samooceny, podsumowania pracy

z rozdziałem, zadań typu „chemiczne rachunki” itp.

3 Laboratorium chemiczne, czynności laboratoryjne

1. Szkło, sprzęt laboratoryjny 2. Podstawowe czynności laboratoryjne:

a) napełnianie naczyń laboratoryjnych

b) ogrzewanie

c) sączenie

d) odparowywanie

e) próby organoleptyczne (dokonane

za pomocą zmysłów)

3. Opisywanie prostych doświadczeń chemicznych

Doświadczenia: 1. Napełnianie naczyń laboratoryjnych

2. Ogrzewanie cieczy w probówce i w zlewce

3. Sączenie mieszaniny wody i kredy

4. Odparowywanie roztworu soli

5. Wąchanie substancji, np. rozcieńczonego kwasu octowego

6. Działanie kwasu solnego na marmur lub skorupki z jajek

7. Ogrzewanie cukru


Numer lekcji

Temat lekcji Realizowane wymagania szczegółowe

Omawiane zagadnienia Proponowane doświadczenia, ćwiczenia, zadnia

(do wyboru)

Rodzaje i przemiany materii 4 Budowa materii 1.3 1. Zjawisko dyfuzji

2. Molekularna budowa materii

3. Różnica w budowie ciał o różnych stanach skupienia

4. Rodzaje molekuł budujących materię

Doświadczenia: Obserwacja zjawiska dyfuzji na granicy tych samych i różnych stanów skupienia

5 Właściwości materii 1.1, 1.2 1. Sposób opisywania materii

2. Właściwości fizyczne (jakościowe i ilościowe)

3. Właściwości chemiczne

4. Substancja chemiczna jako rodzaj materii

o określonych właściwościach

Doświadczenia: 1. Badanie właściwości fizycznych różnych rodzajów materii 2. Badanie palności różnorodnych ciał Zadania:

1. Odczytywanie gęstości, temperatury topnienia, wrzenia różnych substancji z układu okresowego lub tablic chemicznych

2. Rozwiązywanie zadań z wykorzystaniem gęstości

6 Przemiany materii 1.3, 3.1 1. Rodzaje przemian materii: fizyczne i chemiczne 2. Efekty przemian materii 3. Przemiany fizyczne i chemiczne w najbliższym

otoczeniu

Doświadczenia: 1. Cięcie i spalanie papieru

2. Sublimacja jodu, reakcja jodu z magnezem

7 Substancje chemiczne 1.4, 1.5, 1.6 1. Substancje chemiczne – definicja pojęcia i podział

2. Substancje proste – pierwiastki:

a) symboliczny zapis i jego znaczenie

b) niemetale i ich właściwości

c) metale i ich właściwości

Zadania: Praca z układem okresowym: a) odnajdywanie wskazanych pierwiastków w układzie

okresowym

b) opisywanie właściwości fizycznych na podstawie zdjęć

i informacji zawartych w układzie okresowym, tablicach

chemicznych.


Numer lekcji



(do wyboru)

3. Substancje złożone – związki chemiczne

a) powstawanie

b) budowa

c) symboliczny zapis

4. Atomy, cząsteczki, jony, czyli molekuły budujące

pierwiastki i związki chemiczne

8, 9 Mieszaniny substancji i ich rozdział

1.7, 1.8 1. Mieszaniny chemiczne i ich podział

2. Otrzymywanie mieszanin

3. Porównywanie właściwości mieszaniny

z właściwościami jej składników

4. Rozdział mieszanin:

a) właściwości różnicujące

b) dobór metody rozdziału

Doświadczenia: 1. Sporządzanie mieszanin

2. Rozdział mieszaniny za pomocą magnesu

3. Rozdział mieszaniny wody i soli

4. Rozdział mieszaniny piasku i wody w procesie sączenia

5. Rozdział mieszaniny piasku i wody w procesie sedymentacji

i dekantacji

6. Rozdział mieszaniny wody i oleju

10 Laboratoryjne ćwiczenia uczniowskie

1.1, 1.8 1. Badanie właściwości różnych substancji

2. Otrzymywanie i rozdzielanie mieszanin

3. Porównanie właściwości mieszaniny z właściwościami jej składników

Zebranie informacji przed lekcja powtórzeniową dotyczących trudności związanych z zrealizowanym materiałem z pomocą karty umiejętności zwartej w Zeszycie ćwiczeń.

11 Powtórzenie 1.1–1.8, 3.1 Podsumowanie wiadomości dotyczących budowy, rodzajów i przemian materii Praca w grupach:


Numer lekcji



(do wyboru)

rozwiązywanie przygotowanych przez nauczyciela zadań

ocena pracy grupy i ewentualnie poszczególnych członków grupy

12 Sprawdzian

Budowa materii 13, 14 Atom, najmniejsza część

pierwiastka 2.1, 2.2, 2.3 1. Atom jako kres podziału pierwiastka chemicznego

zachowujący jego właściwości

rząd wielkości atomów

atomowa jednostka masy

2. Budowa atomu

cząstki budujące atom

jądro atomowe

chmura elektronowa

powłoki elektronowe

siły działające w atomie

3. Wielkości charakteryzujące atom określonego

pierwiastka i ich interpretacja:

liczba atomowa Z

masa atomowa mat.

liczba masowa A

Zadania: 1. Ćwiczenia w zapisie liczb w postaci wykładniczej

2. Przeliczanie masy atomu na gramy i odwrotnie

3. Ćwiczenia w odczytywaniu informacji na temat budowy

atomu pierwiastka z układu okresowego (Z, mat.)

4. Określanie na podstawie informacji odczytanych z układu

okresowego liczby protonów w jądrze atomowym, liczby

elektronów w atomie, liczby nukleonów i neutronów

w jadrze atomowym.

5. Tworzenie symbolicznego zapisu atomu oraz jego

interpretacja

Doświadczenie: oddziaływanie elektrostatyczne naelektryzowanej laski ebonitowej z małymi kawałkami papieru.


Numer lekcji



(do wyboru)

4. Symboliczny zapis atomu pierwiastka

15, 16 Budowa atomu a położenie pierwiastka w układzie okresowym

2.1, 2.2, 2.3, 1. Próby klasyfikacji pierwiastków

2. Prawo okresowości

3. Budowa układu okresowego pierwiastków

grupa

okres

4. Informacje dotyczące budowy atomów zawarte

w układzie okresowym

5. Zależności pomiędzy położeniem pierwiastka

w układzie okresowym a budową jego atomu.

6. Rozmieszenie elektronów w atomie, czyli

konfiguracja elektronowa pierwiastków

7. Określanie liczby elektronów walencyjnych dla

pierwiastków grup 1, 2 i 13–18

Ćwiczenia: 1. w odczytywaniu informacji na temat budowy atomu na

podstawie położenie pierwiastka w układzie okresowym.

2. w zapisie konfiguracji elektronowej pierwiastków do

liczby atomowej 20

3. w określaniu liczby elektronów walencyjnych dla

pierwiastków grup 1, 2 i 13–18.

17 Właściwości pierwiastka a jego położenie w układzie okresowym

2.4 1. Porównanie właściwości pierwiastków należących do

tej samej grupy na przykładzie litowców

i fluorowców

2. Porównanie właściwości pierwiastków należących do

tego samego okresu na przykładzie sodu i magnezu

oraz siarki i chloru

Doświadczenia: 1. Barwienie płomienia przez litowce

2. Reakcja litu, sodu, potasu z wodą

3. Reakcja sodu i magnezu, glinu z wodą

Zadania: 1. Opisywanie budowy atomu wskazanego pierwiastka na

podstawie położenia w układzie okresowym


Numer lekcji



(do wyboru)

2. Przewidywanie różnic w aktywności pierwiastków

znajdujących się w tej samej grupie lub w tym samym

okresie

18 Izotopy. Promieniotwórczość 2.5, 2.6 1. Izotopy – odmiany tego samego pierwiastka

2. Izotopy wodoru

3. Masa atomowa jako wielkość zależna od

rozpowszechnienia odmian izotopowych pierwiastka

w przyrodzie

4. Naturalna promieniotwórczość jako efekt rozpadu

jąder nietrwałych izotopów

5. Efekty naturalnego rozpadu promieniotwórczego

6. Zastosowanie zjawiska promieniotwórczości

naturalnej

Zebranie informacji przed lekcją powtórzeniową dotyczących trudności związanych z zrealizowanym materiałem z pomocą karty umiejętności zwartej w Zeszycie ćwiczeń.

Zadania: 1. Opisywanie składu jader atomów pierwiastków o znanej

liczbie atomowej i masowej

2. Obliczanie masy atomowej pierwiastków posiadających 2–

3 izotopy występujące w przyrodzie

3. Wyznaczanie zawartości procentowej izotopów o znanych

liczbach masowych i określonej masie atomowej

4. Zapisywanie procesów rozpadów i , przewidywanie

produktów

19 Powtórzenie 2.1–2.6 Podsumowanie wiadomości dotyczących wewnętrznej budowy materii. Praca w grupach:

przypomnienie i ewentualne uzupełnienie wymagań (zeszyt ćwiczeń)



20 Sprawdzian

Wiązania i reakcje chemiczne


Numer lekcji



(do wyboru)

21 Wiązania jonowe 2.8, 2.10 1. Zróżnicowana aktywność chemiczna pierwiastków

2. Symetrycznie rozmieszczone, minimalna energia

elektrony walencyjne gazów szlachetnych powodem

ich bierności chemicznej (reguła dubletu i oktetu)

3. Oddziaływanie pierwiastków o skrajnie różnych

właściwościach

4. Tworzenie jonów – molekuł posiadających ładunek

elektryczny

5. Wiązania jonowe efektem przyciągania się jonów

o ładunkach przeciwnych

6. Właściwości związków o budowie jonowej

7. Znaczenie zapisu wzoru sumarycznego związków

o budowie jonowej

Doświadczenia: 1. Reakcja sodu z chlorem (film)

2. Spalanie magnezu w powietrzu (pokaz)

3. Badanie:

rozpuszczalności chlorku sodu

przewodnictwa elektrycznego otrzymanego roztworu

wodnego

4. Stapianie chlorku sodu (film)

Zadania: 1. Zapisywanie symbolicznie procesu tworzenia się jonów,

nazywanie ich, określanie ładunku


Numer lekcji



(do wyboru)

22 Związki kowalencyjne: 2.7, 2.8, 2.9, 2.11 1. Dlaczego atomy tego samego rodzaju tworzą cząsteczki?

2. Wzory elektronowe jako modelowa ilustracja tworzenia wspólnych par elektronowych

3. Związki kowalencyjne zbudowane z atomów różnych pierwiastków – budowa i właściwości

Doświadczenia: 1. Spalanie węgla w powietrzu

2. Badanie oddziaływań pola elektrostatycznego na

strumień wody (doświadczenie uczniowskie)

3. Badanie:

rozpuszczalności cukru

przewodnictwa elektrycznego otrzymanego roztworu

wodnego

4. Ogrzewanie kryształów cukru

Zadania: 1. Zapisywanie wzorów elektronowych i kreskowych

ilustrujących powstawanie wiązań kowalencyjnych

23, 24 Wartościowość pierwiastków w związku chemicznym

2.12, 2.13, 2.14 1. Przewidywanie liczby wiązań, jakie mogą utworzyć

atomy pierwiastków na podstawie ich położenia


2. Wartościowość, czyli liczba wiązań atomu pierwiastka

w związku

3. Uzgadnianie wzorów sumarycznych związków

4. Ustalanie nazw związków zbudowanych z dwóch

pierwiastków (tlenków, chlorków, siarczków)

5. Różne rodzaje wzorów chemicznych (sumaryczny,

elektronowy, strukturalny).

Zadania: 1. Modelowanie związków zbudowanych z dwóch

pierwiastków (tlenków, siarczków, chlorków)

2. Ustalanie wzorów sumarycznych tlenków, chlorków,

siarczków

3. Nazywanie związków dwuskładnikowych

4. Podawanie nazwy na podstawie wzoru i odwrotnie


Numer lekcji



(do wyboru)

25, 26 Wzór związku chemicznego i jego interpretacja

2.14, 3.4 1. Symboliczny zapis substancji (symbol, wzór)

2. Informacje zawarte we wzorze sumarycznym związku

chemicznego:

stosunek liczby atomów tworzących związek

stosunek masowy

masa cząsteczkowa

zawartość procentowa pierwiastka w związku

chemicznym

3. Prawo stałości składu

Zadania 1. Wyznaczanie stosunku liczby atomów i stosunku

masowego

2. Obliczanie masy cząsteczkowej związku oraz zawartości

procentowej pierwiastka w związku chemicznym

27 Efekty towarzyszące reakcjom chemicznym

3.1, 3.2, 3.3 1. Sposoby opisywania efektów towarzyszących reakcjom chemicznym

2. Efekty energetyczne reakcji

Doświadczenia: 1. Wulkan chemiczny 2. Rozkład termiczny proszku do pieczenia lub sody

oczyszczonej 3. Wytrącanie osadu np. wodorotlenku miedzi(II) 4. Reakcja magnezu z kwasem solnym 5. Zmiana barwy wskaźników, np. wywaru z czerwonej

kapusty


Numer lekcji



(do wyboru)

28, 29 Symboliczny zapis przebiegu reakcji chemicznych

3.2 1. Słowny i symboliczny zapis przebiegu reakcji

chemicznej

2. Równanie reakcji

3. Dobieranie współczynników stechiometrycznych

w równaniu reakcji chemicznej

4. Typy reakcji

reakcja syntezy,

reakcja analizy,

reakcja wymiany.

Ćwiczenia: 1. Modelowanie przebiegu prostych reakcji chemicznych 2. Symboliczny zapis przebiegu reakcji 3. Uzgadnianie równań reakcji chemicznych oraz określanie

jego typu Doświadczenia: 1. Spalanie magnezu w powietrzu

2. Reakcja rozkładu tlenku rtęci(II)

3. Reakcja tlenku ołowiu(II) z węglem

30 Prawo zachowania masy 3.2, 3.4 1. Interpretacja ilościowa równania reakcji 2. Prawo zachowania masy i jego praktyczne znaczenie Zebranie informacji przed lekcja powtórzeniową dotyczących trudności związanych z zrealizowanym materiałem z pomocą karty umiejętności zwartej w Zeszycie ćwiczeń.

Doświadczenia: 1. Reakcja siarczanu(VI) miedzi(II) z zasadą sodową w układzie

zamkniętym, pomiar masy przed i po reakcji. 2. Rozkład sody oczyszczonej w układzie zamkniętym 3. Rozkład sody oczyszczonej w układzie otwartym Zadania: Obliczanie masy produktów na podstawie masy substratów i odwrotnie

31 Powtórzenie 2.9–2.14, 3.1–3.4 Podsumowanie wiadomości dotyczących wiązań chemicznych Praca w grupach:

przypomnienie i ewentualne uzupełnienie wymagań (zeszyt ćwiczeń)




Numer lekcji



(do wyboru)

32 Sprawdzian

Gazy 33 Powietrze – mieszanina

gazów 4.1, 4.2 1. Właściwości fizyczne powietrza

2. Skład powietrza

3. Azot – główny składnik powietrza

występowanie azotu w przyrodzie

właściwości azotu

obieg azotu w przyrodzie

zastosowanie azotu

Doświadczenia: 1. Badanie składu powietrza

34, 35 Tlen i jego właściwości 4.2, 4.4, 4.6 1. Tlen – najważniejszy składnik powietrza

obieg tlenu w przyrodzie

właściwości tlenu

zastosowanie tlenu

2. Tlenki – produkty reakcji różnych pierwiastków

z tlenem

3. Rdzewienie jako efekt reakcji żelaza i jego stopów ze

składnikami powietrza − tlenem i parą wodną

4. Sposoby zabezpieczania przed rdzewieniem

5. Ważne tlenki występujące w przyrodzie

tlenek krzemu(IV) – występowanie i właściwości,

Doświadczenia: 1. Otrzymywanie tlenu i badanie jego właściwości

2. Spalanie substancji w powietrzu i tlenie

3. Obserwacja efektów korozji

Zadanie: Praca w grupach nad plakatami ilustrującymi zastosowanie najważniejszych tlenków


Numer lekcji



(do wyboru)

praktyczne znaczenie

tlenki żelaza – surowce do produkcji stali

tlenek wapnia pozyskiwany ze skał wapiennych –

ważny surowiec w budownictwie i przemyśle

szklarskim

tlenek glinu, główny składnik korundu,

najtwardszego po diamencie minerału, i jego

zastosowanie

36 Tlenki węgla 4.2, 4.4, 4.9 1. Dwa różne tlenki węgla (wzór, nazwy systematyczne

i zwyczajowe, właściwości)

2. Tlenek węgla(IV) jako gaz obecny w atmosferze –

substrat reakcji fotosyntezy

3. Toksyczne właściwości tlenku węgla(II)

4. Zastosowanie tlenków węgla

Doświadczenia: 1. Otrzymywanie tlenku węgla(IV) i badanie jego

właściwości

2. Identyfikacja tlenku węgla(IV) w wydychanym powietrzu

37 Inne składniki powietrza 4.3 1. Gazy szlachetne

występowanie

aktywność chemiczna

zastosowanie helowców

2. Para wodna

obieg wody w przyrodzie

Doświadczenia: 1. Wykrywanie pary wodnej w powietrzu

2. Otrzymywanie amoniaku i badanie jego właściwości

(pokaz filmu)

3. Wykrywanie amoniaku w produktach rozkładu substancji

białkowych

Zadania: 1. Odczytywanie informacji na temat budowy atomów

poszczególnych helowców na podstawie położenia


Numer lekcji



(do wyboru)

woda – związek chemiczny tlenu i wodoru

3. Gazy gnilne

metan – gazowy produkt rozkładu roślin

amoniak – gaz powstający w wyniku rozkładu

substancji białkowych

siarkowodór – gazowy produkt procesów gnilnych

substancji białkowych


2. Praca w grupach nad plakatami ilustrującymi zastosowanie

poszczególnych helowców

38 Wodór 4.2, 4,4 Wodór – najbardziej rozpowszechniony gaz we wszechświecie

występowanie wodoru

właściwości wodoru

zastosowanie wodoru

Doświadczenia: 1. Otrzymywanie wodoru i badanie jego właściwości (rozkład

wody pod wpływem prądu elektrycznego) 2. Otrzymywanie żelaza lub miedzi w reakcji ich tlenków

z wodorem Zadania: Odczytywanie z układu okresowego informacji dotyczących wodoru

39 Zanieczyszczenia powietrza 4.10 1. Rola atmosfery Ziemi

2. Zmiany atmosfery na skutek działalności człowieka

3. Rodzaje zanieczyszczeń

4. Ochrona atmosfery ziemskiej


Doświadczenia: 1. Efekt cieplarniany

2. Domowe: Zanieczyszczenia powietrza

40 Powtórzenie wiadomości 4.1-4.10 Podsumowanie wiadomości dotyczących :

właściwości wspólnych i różnicujących gazów


Numer lekcji



(do wyboru)

zastosowania poznanych gazów

zastosowania tlenków żelaza, glinu i wapnia

warunków powstawania rdzy oraz sposobów zabezpieczania żelaza i jego stopów przed rdzewieniem

źródeł i skutków zanieczyszczenia powietrza

powodów powstawania dziury ozonowej

41 Sprawdzian wiadomości

42 Prezentacje projektów uczniowskich

Tematy prezentowanych projektów, przygotowywanych przez grupy uczniowskie, konsultowanych na godzinach wynikających z KN, zaakceptowanych przez nauczyciela.

Woda i roztwory wodne

43 Woda – główny składnik hydrosfery

5.7 1. Występowanie wody w przyrodzie 2. Rola wody w:

organizmie człowieka

rolnictwie

przemyśle

3. Zanieczyszczenia wód 4. Sposoby oczyszczania wód 5. Racjonalne gospodarowanie wodą

Doświadczenia: 1. Wykrywanie wody 2. Porównanie wody destylowanej z wodą wodociągową 3. Filtracja zanieczyszczonej wody (np. z kałuży)


Numer lekcji



(do wyboru)

44, 45 Woda jako rozpuszczalnik 5.1, 5.2, 5.3 1. Budowa cząsteczki wody

2. Właściwości wody

3. Substancje łatwo i trudno rozpuszczalne

4. Podział roztworów (roztwory właściwe, koloidalne,

zawiesiny)

5. Czynniki wpływające na szybkość procesu

rozpuszczania

Doświadczenia: 1. Badanie rozpuszczalności różnych substancji w wodzie

2. Badanie właściwości roztworów koloidalnych i właściwych

3. Czynniki wpływające na szybkość rozpuszczania

46, 47 Rozpuszczalność jako cecha substancji

5.5 1. Rozpuszczalność a rozpuszczanie

2. Zależność rozpuszczalności ciał stałych i gazowych

od temperatury

3. Interpretacja krzywych rozpuszczalności

Doświadczenia: 1. Wpływ temperatury na rozpuszczalność siarczanu(VI)

miedzi(II)

2. Wpływ temperatury na rozpuszczalność tlenku węgla(IV)

Zadania: Rozwiązywanie zadań z zastosowaniem krzywych rozpuszczalności i definicji rozpuszczalności

48, 49 Stężenie procentowe 5.4, 5.6 1. Stężenie procentowe – ilościowy opis składu

roztworu

2. Wielkości opisujące skład roztworu

3. Sporządzanie roztworów o określonym stężeniu

4. Interpretacja stężenia procentowego

5. Stężenie procentowe roztworów nasyconych

Doświadczenia: Przygotowywanie roztworu o określonym stężeniu Zadania: 1. Obliczanie stężenia procentowego roztworu o znanej masie:

substancji i roztworu, substancji i rozpuszczalnika

2. Obliczanie masy substancji na podstawie stężenia

procentowego i masy roztworu

3. Wykonywanie przeliczeń związanych z objętością i gęstością

– przeliczanie na masę rozpuszczalnika, roztworu lub

substancji rozpuszczonej


Numer lekcji



(do wyboru)

4. Obliczanie stężenia procentowego roztworu nasyconego

5. Obliczanie rozpuszczalności substancji na podstawie

stężenia procentowego roztworu nasyconego w określonej

temperaturze

50 Zmiana stężenia procentowego

5.6 1. Rozcieńczanie roztworu

2. Zwiększanie stężenia procentowego roztworu

w wyniku:

odparowania rozpuszczalnika

dodania substancji rozpuszczonej

3. Mieszanie roztworów tej samej substancji o różnych

stężeniach


Doświadczenia: 1. Rozcieńczanie roztworu siarczanu(VI) miedzi(II)

2. Zatężanie roztworu w wyniku odparowania

rozpuszczalnika oraz dodania substancji rozpuszczonej

Do wykonaniu obu doświadczeń należy porównać barwy roztworu wyjściowego z otrzymanymi roztworami. Zadania: 1. Obliczanie stężenia procentowego roztworu powstałego

w wyniku:

rozcieńczania

odparowania rozpuszczalnika

dodania substancji rozpuszczonej

(przy znanym stężeniu początkowym roztworu) 2. Obliczanie stężenia roztworu powstałego w wyniku

zmieszania ze sobą roztworów o znanym stężeniu i masie

51 Powtórzenie wiadomości 5.1–5.6 Podsumowanie wiadomości dotyczących:

budowy cząsteczki wody

występowania, roli i znaczenia wody w przyrodzie

zanieczyszczenia wody i sposobów ich usuwania


Numer lekcji



(do wyboru)

rozpuszczania substancji a rozpuszczalności

stężenia procentowego roztworu

52 Sprawdzian

53 Prezentacje projektów uczniowskich Tematy prezentowanych projektów, przygotowywanych przez grupy uczniowskie, konsultowanych na godzinach wynikających z KN, zaakceptowanych przez nauczyciela.

54, 55 Wycieczka do oczyszczalni ścieków, stacji uzdatniania wody lub na składowisko śmieci

Numer lekcji Temat lekcji Tematyka utrwalanych pojęć i związanych z nimi umiejętności

Powtórzenie wiadomości i umiejętności 56 Rodzaje i przemiany

materii 1. Rodzaje substancji i ich właściwości 2. Mieszaniny i metody ich rozdziału 2. Przemiany fizyczne i chemiczne

57 Budowa materii 1. Budowa atomu

2. Wielkości chrakteryzujące atom

3. Informacje na team budowy atomów zwarte w układzie okresowym

4. Prawo okresowości

58 Wiązania i reakcje chemiczne

1. Wiązania chemiczne

2. Uzgadnianie wzorów prostych związków chemicznych na podstawie nazw i odwrotnie nazw na

podstawie wzorów

3. Różne rodzaje wzorów chemicznych

4. Formułowanie i odróżnianie obserwacji i wniosków z doświadczeń chemicznych

59 Właściwości gazów 1. Porównanie właściwości poznanych gazów


Numer lekcji



(do wyboru)

2. Reakcje charakterystyczne – sposoby wykrywania gazówa.

3. Występowanie i zastosowanie poznanych gazów

60 Stężenie procentowe, rozpuszczalność

1. Interpretacja wartości stężenia procentowego i rozpuszczalności w określonej temperaturze

2. Interpretacja krzywych rozpuszczalności

3. Rozwiazywanie zadań

61 Sprawdzian na wzór egzaminu gimnazjalnego


Numer lekcji


Omawiane zagadnienia Proponowane doświadczenia, ćwiczenia,

zadnia (do wyboru)

Kwasy i zasady 62 Woda jako substrat

reakcji chemicznych 6.3, 6.6 1. Porównanie aktywności chemicznej

pierwiastków należących do tego samego okresu w reakcji

z wodą w obecności wyciągu z czerwonej kapusty

2. Porównanie aktywności tlenków pierwiastków

okresu trzeciego w reakcji z wodą w obecności wyciągu

z czerwonej kapusty

3. Zasady i kwasy jako produkty relacji niektórych

metali i niemetali z wodą

4. Wskaźniki stosowane w laboratoriach

chemicznych

Doświadczenia: 1. Zachowanie pierwiastków okresu trzeciego

wobec wody w obecności wyciągu z czerwonej

kapusty

2. Zachowanie wybranych tlenków pierwiastków

okresu trzeciego wobec wody w obecności

wyciągu z czerwonej kapusty

3. Badanie zabarwienia wskaźników w obecności

zasady, wody i kwasu

63 Otrzymywanie kwasów, ich budowa i podział

6.1, 6.2, 6.3 1. Sposoby otrzymywania kwasów

2. Nomenklatura, wzory sumaryczne i strukturalne

3. Budowa cząsteczek kwasów

4. Podział kwasów na tlenowe i beztlenowe

Doświadczenia: Otrzymywanie chlorowodoru i badanie jego właściwości Ćwiczenia w

rysowaniu wzorów strukturalnych kwasów;

wskazywaniu we wzorze sumarycznym

i strukturalnym reszty kwasowej;

określaniu jej wartościowości.

64, 65 Właściwości kwasów 6.4 1. Wspólne właściwości kwasów:

zabarwienie wskaźników

reakcja z metalami

Doświadczenia: 1. Badanie zmiany zabarwienia wybranych

wskaźników w obecności różnych kwasów

2. Reakcje kwasów z metalami


Numer lekcji



zadnia (do wyboru)

roztwarzanie rdzy

żrące roztwory stężone

2. Charakterystyczne właściwości poszczególnych kwasów:

kwasu chlorowodorowego (solnego)

węglowego

siarkowego(IV)

siarkowego(VI)

azotowego(V)

3. Usuwanie rdzy za pomocą roztworów

kwasów

4. Badanie właściwości stężonych kwasów

5. Badanie rozpuszczalności chlorowodoru

w wodzie

6. Otrzymywanie kwasu węglowego

w obecności oranżu metylowego i badanie jego

właściwości

7. Rozcieńczanie kwasu siarkowego(VI)

8. Działanie stężonego kwasu

siarkowego(VI) na cukier

9. Właściwości higroskopijne stężonego

kwasu siarkowego(VI)

10. Wykrywanie białka w różnych produktach za

pomocą kwasu azotowego(V)

66 Kwasy wokół nas 6.4 1. Zastosowanie kwasów w:

medycynie

przemyśle spożywczym

innych gałęziach przemysłu

3. Kwaśne opady

sposób powstawania kwaśnych opadów

Praca w grupach − projektowanie i wykonanie plakatów ilustrujących występowanie i zastosowanie kwasów Doświadczenia: 1. Wpływ tlenków siarki na rośliny 2. Wpływ roztworu kwasu na skały wapienne 3. Zmiany powierzchni waty stalowej pod wpływem

tlenku siarki(IV) Zadania: Analiza danych statystycznych oraz wykresów dotycząca emisji tlenków siarki i azotu


Numer lekcji



zadnia (do wyboru)

wpływ kwaśnych opadów na środowisko

środki zapobiegawcze

67 Zasady − wodne roztwory wodorotlenków

6.1, 6.2, 6.3 1. Budowa i nomenklatura wodorotlenków

2. Metody otrzymywania wodorotlenków w reakcji z wodą:

metali aktywnych

tlenków metali aktywnych

3. Wodorotlenki nierozpuszczalne w wodzie

Doświadczenia: 1. Otrzymywanie wodnego roztworu wodorotlenku

potasu w obecności fenoloftaleiny (film)

2. Otrzymywanie wodnego roztworu wodorotlenku

wapnia

3. Otrzymywanie wodorotlenku miedzi(II)

Ćwiczenia w ustalaniu nazw i wzorów wodorotlenków różnych metali

68 Właściwości wodorotlenków i ich zastosowanie

6.4 1. Zabarwienie wskaźników w obecności zasad

2. Higroskopijne właściwości wodorotlenku sodu i potasu

3. Właściwości żrące wodorotlenku sodu i potasu

4. Rozkład termiczny wodorotlenków nierozpuszczalnych

w wodzie

5. Zastosowanie wybranych wodorotlenków

Doświadczenia: 1. Badanie właściwości fizycznych wodorotlenków

2. Badanie zmiany zabarwienia wybranych

wskaźników w obecności zasad

3. Właściwości żrące wodorotlenku sodu

4. Termiczny rozkład wodorotlenku miedzi(II)

69 Dysocjacja elektrolityczna kwasów i wodorotlenków

6.5, 6.6, 6.7, 6.8 1. Dysocjacja elektrolityczna kwasów i wodorotlenków

2. Zasada amonowa

3. Jony decydujące o odczynie roztworu

4. Barwy wskaźników w roztworach o określonym

Odczynie

Doświadczenia: 1. Badanie przewodnictwa elektrycznego

wodnych roztworów wodorotlenków i kwasów

2. Badanie zabarwienia fenoloftaleiny

i uniwersalnego papierka wskaźnikowego pod

wpływem wodnego roztworu amoniaku


Numer lekcji



zadnia (do wyboru)


Ćwiczenia w zapisywaniu i odczytywaniu procesu dysocjacji poznanych kwasów i wodorotlenków

70 Powtórzenie wiadomości 6.1-6.9 Podsumowanie wiadomości dotyczących :

budowy i nomenklatury kwasów

właściwości wspólnych i różnicujących kwasy

budowy i nazw wodorotlenków

właściwości wodorotlenków

dysocjacji elektrolitycznej kwasów i wodorotlenków

wskaźników, odczynu i pH roztworu

zastosowania kwasów i wodorotlenków

przyczyn powstawania kwaśnych opadów i jego skutków

72 Ćwiczenia laboratoryjne: wykrywanie kwasów i zasad

1. Wykrywanie roztworów o różnym odczynie

2. Otrzymywanie kwasów i zasad

72 Sprawdzian


Sole


Numer lekcji



zadnia (do wyboru)

74 Sole − nowa grupa związków chemicznych

1. Chlorek sodu – przedstawiciel dużej grupy związków

chemicznych

2. Sole – produkty syntezy metalu i niemetalu

3. Występowanie soli w sferach Ziemi:

litosferze

biosferze

hydrosferze

Doświadczenia: 1. Synteza chlorku sodu

2. Synteza siarczku cynku

Ćwiczenia w uzgadnianiu wzorów sumarycznych, nazw chlorków i siarczków

75 Budowa soli i ich nazwy 7.2 1. Budowa i wzór ogólny soli

2. Podział soli na sole kwasów tlenowych i beztlenowych

3. Nazwy i wzory sumaryczne soli

Ćwiczenia w uzgadnianiu nazw i wzorów sumarycznych soli kwasów tlenowych i beztlenowych

76 Dysocjacja elektrolityczna soli

7.3 1. Rozpuszczalność soli w wodzie

2. Dysocjacja elektrolityczna soli

Doświadczenia: 1. Badanie rozpuszczalności soli w wodzie

2. Badanie przewodnictwa elektrycznego soli

rozpuszczalnych w wodzie

Ćwiczenia w zapisywaniu i odczytywaniu procesu dysocjacji soli


Numer lekcji



zadnia (do wyboru)

77 Reakcja zobojętnienia 7.1 1. Reakcja kwasów z zasadami w obecności wskaźników

2. Nie wszystkie sole mają odczyn obojętny

3. Praktyczne znaczenie reakcji zobojętnienia

Doświadczenia: 1. Reakcja kwasu solnego z zasadą sodową

w obecności fenoloftaleiny

2. Reakcja kwasu siarkowego(VI) z zasadą potasową

w obecności oranżu metylowego

3. Reakcja zasady wapniowej z kwasem azotowym(V)

w obecności wyciągu z czerwonej kapusty

4. Badanie odczynu soli

Ćwiczenia w zapisywaniu reakcji zobojętnienia w postaci cząsteczkowej, jonowej i jonowej skróconej

78 Sole – produkty różnych reakcji chemicznych

7.4 Metody otrzymywania soli w reakcjach:

kwasów z metalami

kwasów z tlenkami metali

tlenków niemetali z zasadami

Doświadczenia: 1. Reakcje metali z kwasem solnym

2. Reakcje metali z kwasem siarkowym(VI)

3. Reakcje miedzi z kwasem

4. Działanie kwasem solnym na tlenek wapnia

5. Działanie kwasem siarkowym(VI) na tlenek

miedzi(II)

6. Działanie zasad na tlenki niemetali

Ćwiczenia w zapisywaniu równań reakcji otrzymywania soli


Numer lekcji



zadnia (do wyboru)

79 Reakcje chemiczne z udziałem soli

7.5 Metody otrzymywania soli w reakcjach soli z:

zasadami

kwasami

innymi solami

.

Doświadczenia: 1. Reakcja soli z zasadami

2. Reakcja soli amonowej z zasadą sodową

3. Reakcja soli kwasu węglowego z kwasem

siarkowym(VI)

4. Reakcja soli kwasu siarkowodorowego z kwasem

solnym

5. Reakcja soli z solami

Ćwiczenia w zapisywaniu równań reakcji otrzymywania soli w postaci cząsteczkowej, jonowej i jonowej skróconej

80 Sole wokół nas 7.6 Zastosowanie soli w:

gospodarstwie domowym

medycynie

budownictwie

sztuce

pirotechnice

Praca w grupach, projektowanie i wykonanie plakatów ilustrujących zastosowanie soli


Numer lekcji



zadnia (do wyboru)

81 Ćwiczenia laboratoryjne – reakcje w roztworach wodnych

1. Otrzymywanie soli

2. Badanie odczynu za pomocą różnych wskaźników odczynu soli

3. Wykrywanie soli


82 Powtórzenie wiadomości 7.1-7.5 1. Nomenklatura soli

2. Metody otrzymywania

3. Równania procesu dysocjacji elektrolitycznej

4. Równania reakcji strąceniowych

83 Sprawdzian



Powtórzenie wiadomości i umiejętności 85, 86 Obliczenia chemiczne 1 Obliczenia chemiczne dotyczące

gęstości,

prawa stałości składu,

prawa zachowania masy,

rozpuszczalności,


stężenia procentowego.

87 Kwasy, zasady, sole 1. Otrzymywanie kwasów, zasad, soli 2. Proces dysocjacji kwasów, zasad i soli 3. Zapis jonowy reakcji przebiegających w roztworach wodnych.

88 Elementy ochrony środowiska 1. Zanieczyszczenie powietrza, wody gleby

2. Ochrona powietrza gleby, wody

3. Ważne pojęcia związane z ochroną środowiska


Numer lekcji



zadnia (do wyboru)

Węgiel i jego związki z wodorem – węglowodory 90

Węgiel i jego związki 8.1,8.2, 8.3 1. Występowanie węgla w przyrodzie w postaci:

a) pierwiastkowej,

b) związków chemicznych,

c) mieszanin.

2. Rodzaje związków organicznych

1. Węglowodory – związki węgla i wodoru

2. Szereg homologiczny.

3. Ropa naftowa – naturalne źródło węglowodorów.

Doświadczenia: 1. Wykrywanie obecności węgla w ryżu, mleku

w proszku i cukrze.

2. Wykrywanie azotu i siarki w białku jaja kurzego.

Zadania: Odczytywanie informacji o węglu, wodorze z układu okresowego pierwiastków. Zadania: Obliczenia oparte o prawo stałości składu (stosunek masowy związku oraz zwartość procentowa pierwiastka we wskazanym związku).


Numer lekcji



zadnia (do wyboru)

91 Metan – najprostszy węglowodór

8.4 1. Metan – najprostszy węglowodór:

a) występowanie,

b) właściwości.

Doświadczenia: 1. Identyfikacja produktów spalania gazu ziemnego.

2. Otrzymywanie metanu i badanie jego właściwości.

92 Alkany – homologi metanu

8.1-8.5 1. Alkany – homologi metanu:

nazwy, wzory;

zmiany właściwości na tle szeregu

homologicznego.

2. Znaczenie reakcji spalania węglowodorów.

Doświadczenia: 1. Badanie rozpuszczalności benzyny

w wodzie i nafcie.

2. Próba likwidacji plamy ropy naftowej.

3. Gaszenie płonącej benzyny.

Dla alkanów Ćwiczenia w:

przewidywaniu wzorów sumarycznych na

podstawie wzoru ogólnego oraz liczby atomów

węgla lub wodoru;

ustalaniu nazw na podstawie wzorów;

zapisywaniu wzorów elektronowych i kreskowych

ilustrujących powstawanie wiązań kowalencyjnych

w cząsteczkach alkanów;

rysowaniu wzorów strukturalnych,

półstrukturalnych i szkieletowych;

modelowaniu cząsteczek.

93 Etylen – najprostszy alken

8.6, 8.7 1. Eten (etylen) – przedstawiciel alkenów. Doświadczenia:


Numer lekcji



zadnia (do wyboru)

2. Sposoby otrzymywania etenu.

3. Właściwości etenu reakcje:

a) spalania,

b) addycji,

c) polimeryzacji.

4. Zastosowanie etylenu i polietylenu.

5. Homologi etenu i ich właściwości.

6. Znaczenie występujących w przyrodzie

węglowodorów zawierających wiązania podwójne.

1. Otrzymywanie etenu

2. Badanie właściwości etenu (próba palności, oraz

próby z roztworem manganianu(VII) potasu

i roztworem bromu).

Ćwiczenia w

przewidywaniu wzorów sumarycznych alkenów na


węgla lub wodoru.

ustalaniu nazw węglowodorów na podstawie

wzorów

modelowaniu cząsteczek;

rysowaniu wzorów strukturalnych,

półstrukturalnych i szkieletowych

ilustrowaniu powstawaniu wiązań kowalencyjnych.

w cząsteczkach alkenów

Zadania: Obliczenia wykorzystujące prawo zachowania masy, np. obliczanie masy produktu otrzymanego w reakcji przyłączania wodoru do etenu.

94 Acetylen – najprostszy alkin

8.6, 8.7 1. Etyn (acetylen) – przedstawiciel alkinów.

2. Właściwości i zastosowanie etynu.

3. Szereg homologiczny alkinów.

Zebranie informacji przed lekcja powtórzeniową dotyczących trudności związanych z zrealizowanym

Doświadczenia: 1. Otrzymywanie etynu.

2. Badanie właściwości etynu (próba palności, próba

z roztworem manganianu(VII) potasu i roztworem

bromu).

Ćwiczenia w


Numer lekcji



zadnia (do wyboru)

materiałem z pomocą karty umiejętności zwartej w Zeszycie ćwiczeń.

przewidywaniu wzorów sumarycznych alkinów na


węgla lub wodoru.

ustalaniu nazw węglowodorów na podstawie

wzorów.

95 Powtórzenie wiadomości

Podsumowanie wiadomości dotyczących poznanych węglowodorów: ich występowania, sposobu otrzymywania, właściwości oraz zastosowania. Ćwiczenia w nazywaniu i zapisywaniu wzorów sumarycznych, strukturalnych, półstrukturalnych i szkieletowych węglowodorów należących do szeregu homologicznego alkanów, alkenów i alkinów zawierających do 8 atomów węgla. Plan lekcji: 1. Analiza samooceny ucznia (zeszyt ćwiczeń). 2. Rozwiązywanie przygotowanych przez nauczyciela zadań. 3. Ocena pracy grupy i ewentualnie poszczególnych członków grupy.

96 Sprawdzian

Pochodne węglowodorów 97 Alkohole – pochodne

węglowodorów 9.2 1. Alkohole – związki pochodzące od węglowodorów.

2. Najprostsze alkohole (metanol i etanol):

a) budowa,

b) właściwości,

c) zastosowanie.

3. Wpływ alkoholi (metanolu, etanolu) na organizm

ludzki.

Doświadczenia: 1. Badanie właściwości etanolu(zapachu, lotności

i odczynu).

2. Badanie rozpuszczalności etanolu w wodzie

i nafcie.

3. Badanie przewodnictwa elektrycznego

roztworu wodnego etanolu i jego odczynu.

4. Badanie wpływu etanolu na białko jaja

kurzego.

98 Szereg homologiczny alkanoli

9.1 1. Wzory i nazwy homologów metanolu. Doświadczenia: 1. Badanie rozpuszczalności pentanolu w wodzie


Numer lekcji



zadnia (do wyboru)

2. Właściwości homologów metanolu.

3. Zmiany właściwości fizycznych alkoholi w zależności

od liczby atomów węgla w cząsteczce.

4. Alkohole występujące w przyrodzie.

i nafcie.

2. Porównanie łatwości zapłonu metanolu

i pentanolu.

Zadania: 1. Modelowanie cząsteczek alkoholi.

2. Zapisywania równań reakcji spalania alkoholi.

99 Glicerol – alkohol wielowodorotlenowy

9.3 1. Budowa cząsteczek glikolu etylenowego i glicerolu.

2. Właściwości glicerolu.

3. Zastosowanie glicerolu.

Doświadczenia: Badanie właściwości glicerolu - rozpuszczalności w wodzie i palności. Zadania 1. Modelowanie cząsteczek glikolu etylenowego

i glicerolu.

2. Zapis równań reakcji spalania całkowitego

i niecałkowitego poznanych alkoholi.

100 Metyloamina – związek pochodzący od amoniaku i metanu

9.11 1. Metanoamina (metyloamina) – pochodna

amoniaku i metanu.

2. Właściwości metyloaminy.

3. Aminy występujące w przyrodzie.

Doświadczenia: 1. Badanie odczynu roztworu wodnego metyloaminy.

2. Reakcja metyloaminy z kwasem solnym.

3. Badanie palności metyloaminy.

Zadania: Modelowanie cząsteczek metanu, amoniaku i metyloaminy.


Numer lekcji



zadnia (do wyboru)

101

Kwasy karboksylowe

9.4, 9.5 1. Budowa kwasów karboksylowych.

2. Szereg homologiczny kwasów karboksylowych.

3. Kwasy karboksylowe występujące w przyrodzie.

4. Właściwości kwasu octowego.

Zadania: 1. Rysowanie wzorów strukturalnych,

półstrukturalnych, ustalanie nazw kwasów

karboksylowych.

2. Modelowanie cząsteczek kwasów karboksylowych.

Doświadczenia: 1. Badanie właściwości fizycznych i odczynu roztworu

kwasu octowego.

2. Reakcja kwasu octowego z:

a) magnezem,

b) tlenkiem miedzi(II),

c) zasadą sodową w obecności oranżu

metylowego.

3. Porównanie mocy kwasu węglowego i octowego.

4. Badanie palności kwasu octowego lodowatego.

102 Wyższe kwasy karboksylowe

9.8, 9.9 1. Przedstawiciele kwasów karboksylowych o długich

łańcuchach węglowych: palmitynowy, stearynowy

i oleinowy.

2. Wpływ liczby atomów węgla w cząsteczce kwasu

karboksylowego na rozpuszczalność w wodzie

i benzynie.

3. Wyższe kwasy karboksylowe obecne w przyrodzie.

Doświadczenia: Badanie właściwości kwasów stearynowego, palmitynowego i oleinowego:

a) rozpuszczalności w wodzie i odczynu,

b) rozpuszczalności w benzynie,

c) porównanie zachowania wobec roztworu

manganianu(VII) potasu,


Numer lekcji



zadnia (do wyboru)

d) porównanie łatwości zapłonu,

e) porównanie zachowania wobec zasady

sodowej.

103 Estry – produkty reakcji kwasów z alkoholami

9.6, 9.7 1. Budowa i nazewnictwo estrów.

2. Reakcja estryfikacji.

3. Właściwości estrów.

4. Zastosowanie estrów.


Doświadczenia: 1. Otrzymywanie octanu propylu.

2. Badanie właściwości octanu etylu – rozpuszczalności

w wodzie i palności.

Zadania 1. Ćwiczenia w zapisywaniu reakcji estryfikacji.

2. Przewidywanie substratów reakcji, których

produktem jest określony za pomocą wzoru lub

nazwy ester.

3. Modelowanie cząsteczek estrów.

104 Powtórzenie wiadomości

9.1–9.9, 9.11 Podsumowanie wiadomości dotyczących pochodnych węglowodorów, ich nazw, budowy, właściwości fizycznych i chemicznych, występowania w przyrodzie i zastosowania. Plan lekcji: 1. Analiza samooceny ucznia (zeszyt ćwiczeń). 2. Rozwiązywanie przygotowanych przez nauczyciela zadań. 3. Ocena pracy grupy i ewentualnie poszczególnych członków grupy.

105 Sprawdzian

Między chemią a biologią 106 Substancje

chemiczne o znaczeniu biologicznym

1. Najważniejsze pierwiastki chemiczne dla

organizmów żywych.

2. Związki chemiczne biorące udział w obiegu materii:

Zadania: 1. Odczytanie informacji z układu okresowego na

temat najważniejszych pierwiastków wchodzących

w skład organizmów żywych.


Numer lekcji



zadnia (do wyboru)

a) nieorganiczne (tlenek węgla(IV), woda,

amoniak);

b) organiczne (metan, alkohol etylowy, glicerol,

kwas octowy, metyloamina, glukoza i glicyna)

oraz złożone cukry, tłuszcze i białka.

3. Organizmy żywe – biologiczne fabryki.

2. Przypomnienie obiegu azotu, tlenu węgla i wody

w przyrodzie.

107 Glukoza – produkt procesu fotosyntezy

9.15 1. Glukoza – produkt procesu fotosyntezy.

2. Rola glukozy w organizmach żywych.

3. Właściwości glukozy.

4. Występowanie i zastosowanie glukozy.

5. Budowa i podział cukrów.

6. Inne cukry proste.

Doświadczenia: 1. Badanie właściwości glukozy.

2. Wykrywanie glukozy w artykułach spożywczych.

108 Cukry złożone (sacharoza, skrobia, celuloza)

9.16, 9.17 1. Występowanie cukrów złożonych.

2. Sacharoza – dwucukier:

a) budowa,

b) rozpuszczalność w wodzie,

c) hydroliza,

d) karmelizacja.

3. Skrobia – wielocukier o budowie ziarnistej:

Doświadczenia: 1. Badanie rozpuszczalności w wodzie cukrów

złożonych (sacharozy skrobi i celulozy).

2. Badanie właściwości kleiku skrobiowego.

3. Identyfikacja produktów ogrzewania sacharozy.

4. Wykrywanie skrobi.

5. Badanie palności celulozy.

6. Badanie produktów hydrolizy cukrów złożonych.


Numer lekcji



zadnia (do wyboru)

a) budowa,

b) rozpuszczalność w wodzie,

c) wykrywanie,

d) hydroliza.

4. Celuloza – wielocukier o budowie włóknistej:

a) budowa,

b) palność,

c) hydroliza.

109 Tłuszcze – estry gliceryny i wyższych kwasów karboksylowych

9.10 1. Budowa tłuszczów.

2. Kryteria podziału tłuszczów:

a) charakter chemiczny,

b) stan skupienia,

c) występowanie.

3. Właściwości tłuszczów.

4. Hydroliza tłuszczów.

Doświadczenia: 1. Badanie właściwości oleju roślinnego.

2. Wykrywanie wiązań wielokrotnych w cząsteczkach

tłuszczów.

110 Białka – najważniejsze wielkocząsteczkowe związki chemiczne świata ożywionego

9.11 1. Występowanie białek i ich funkcje.

2. Białka – związki wielkocząsteczkowe zbudowane

z aminokwasów.

Doświadczenia: 1. Badanie składu pierwiastkowego białek.

2. Badanie właściwości glicyny.


Numer lekcji



zadnia (do wyboru)

3. Glicyna – najprostszy aminokwas budujący białka.

111 Właściwości białek 9.13 1. Koagulacja i denaturacja białka.

2. Czynniki wywołujące denaturacje białka.

3. Wykrywanie substancji białkowych:

a) reakcja biuretowa,

b) reakcja ksantoproteinowa.


Doświadczenia: 1. Badanie właściwości wodnego roztworu białka jaja

kurzego.

2. Badanie wpływu różnych czynników na białko jaja

kurzego:

a) nasyconego roztworu soli kuchennej,

b) podwyższonej temperatury,

c) kwasu solnego,

d) zasady sodowej,

e) azotanu(V) ołowiu(II),

f) etanolu.

3. Wykrywanie wiązań peptydowych w mleku krowim

sojowym oraz w roztworze żelatyny – reakcja

biuretowa

4. Działanie kwasem azotowym(V) na ser biały i wełnę

owczą (reakcja ksantoproteinowa)

112 Powtórzenie Podsumowanie wiadomości dotyczących wewnętrznej budowy związków o znaczeniu biologicznym. Plan lekcji: 1. Analiza samooceny ucznia (zeszyt ćwiczeń).

2. Rozwiązywanie przygotowanych przez nauczyciela zadań.


Numer lekcji



zadnia (do wyboru)

3. Ocena pracy grupy i ewentualnie poszczególnych członków grupy.

113 Sprawdzian


Powtórzenie wiadomości i umiejętności 114 Obliczenia chemiczne 1. Obliczenia związane z wielkościami: gęstość, rozpuszczalność, stężanie procentowe, masa atomowa,

masa cząsteczkowa.

2. Obliczenia w oparciu o prawa zachowania masy i stałości składu.

115 Pierwiastki chemiczne i ich właściwości, układ okresowy jako źródło informacji

1. Pierwiastki chemiczne:

metale - właściwości , zastosowanie, położenie w układzie okresowym

niemetale - właściwości , zastosowanie, położenie w układzie okresowym

2. Informacje zwarte w układzie okresowym

116 Budowa i właściwości związków nieorganicznych

Wzory, nazwy, metody otrzymywania, właściwości:

tlenków,

kwasów,

zasad,

soli.

117 Budowa, podział i właściwości związków węgla

Budowa, podział i właściwości związków węgla


alkanów,

alkenów,

alkinów,

alkoholi,

amin

kwasów karboksylowych,

tłuszczów,

cukrów.

118 Doświadczenia, które należy zobaczyć – lekcja laboratoryjna

1. Przypomnienie reakcji charakterystycznych.

2. Wybrane doświadczenia zalecane


120 Podsumowanie i ewaluacja wspólnej pracy

Plan wynikowy do programu skorelowanego z podręcznikiem „Świat chemii” dla gimnazjum

Poniżej zestawiono czasowniki operacyjne opisujące zamierzone osiągnięcia ucznia po realizacji poszczególnych działów programowych. w spisie tym uwzględniono wszystkie wymagania szczegółowe zawarte w podstawie programowej oraz założenia sposobu ich realizacji wynikające z celów ogólnych oraz komentarzy do podstawy programowej. Podział osiągnięć na podstawowe i ponadpodstawowe jest względny. Ten zaproponowany został oparty na kategoriach Blooma i Niemierki. Zaproponowane osiągnięcia podstawowe pochodzą z kategorii Blooma: wiadomości, rozumienie i zastosowanie, oraz kategorii A i B Niemierki, zaś ponadpodstawowe z kategorii Blooma: analiza, synteza i ocena, oraz kategorii C i D Niemierki. Na podstawie tak zestawionych wymagań nauczyciel jest zobowiązany do przygotowania swojego własnego spisu osiągnięć i dostosowania go do możliwości uczniów, zasobów szkoły oraz obowiązującego regulaminu oceniania zatwierdzonego przez Radę Pedagogiczną.


Kategorie celów nauczania i procesy poznawcze uczniów według Blooma1 Taksonomia ABC według B. Niemierki2

Kategoria Proces poznawczy ucznia Poziom Kategorie

Wiadomości Uczeń potrafi: przypomnieć, nazwać, zdefiniować, wymienić, wyliczyć, rozpoznać,

wskazać

Wiadomości A. Zapamiętanie wiadomości

B. Zrozumienie wiadomości Rozumienie Uczeń potrafi: opisać, streścić, wyjaśnić, porównać, wytłumaczyć, podać przykład,

zademonstrować, zilustrować, rozróżnić

Zastosowanie Uczeń posłuży się wiadomościami w praktyce: narysuje schemat, wykona

doświadczenie, zastosuje, użyje, wybierze właściwy zestaw (np. do doświadczenia),

porówna, sklasyfikuje, scharakteryzuje, zmierzy, określi, wykreśli, zastosuje

Analiza Uczeń określi związki między..., tzn.: rozpozna zasadę klasyfikacji, wyciągnie

wniosek, zanalizuje, wykryje, udowodni

Umiejętności C. Stosowanie wiadomości w sytuacjach typowych

D. Stosowanie wiadomości w sytuacjach

problemowych Synteza Uczeń zbierze w całość informacje: uogólni wnioski, przewidzi skutki

Ocena Uczeń potrafi zastosować kryteria do oceny czegoś: oceni, osądzi, znajdzie błędy,

uporządkuje według określonego kryterium

Opis założonych osiągnięć ucznia

Osiągnięcia podstawowe

Uczeń:

Osiągnięcia ponadpodstawowe

Uczeń:

Rodzaje i przemiany materii

wymienia powtarzające się elementy podręcznika i wskazuje rolę, jaką odgrywają; wskazuje inne przykładowe źródła wiedzy;

odnajduje Portal Ucznia w serwisie chemia.zamkor.pl i wymienia kategorie, według

których gromadzone są tam materiały dla ucznia;

1 R. Arends, Uczymy się nauczać, Warszawa 1998. 2 B. Niemierko, Pomiar sprawdzający w dydaktyce. Teoria i zastosowanie, Warszawa 1990.



Uczeń:


Uczeń:

wskazuje w swoim najbliższym otoczeniu produkty przemysłu chemicznego; na podstawie umieszczonych na opakowaniach oznaczeń wskazuje substancje

niebezpieczne w swoim otoczeniu;

wymienia różne dziedziny chemii oraz wskazuje przedmiot ich zainteresowań; wymienia chemików polskiego pochodzenia, którzy wnieśli istotny wkład w rozwój

chemii;

wymienia najważniejsze zasady, których należy przestrzegać na lekcjach chemii; interpretuje podstawowe piktogramy umieszczane na opakowaniach;

opisuje zasady postępowania w razie nieprzewidzianych zdarzeń mających miejsce

w pracowni chemicznej;

podaje nazwy najczęściej używanych sprzętów i szkła laboratoryjnego, wskazuje ich

zastosowanie;

wykonuje proste czynności laboratoryjne: przelewanie cieczy, ogrzewanie w probówce

i zlewce, sączenie.

opisuje eksperymenty chemiczne, rysuje proste schematy, formułuje obserwacje;

interpretuje proste schematy doświadczeń chemicznych.

obserwuje mieszanie się substancji;

opisuje ziarnistą budowę materii;

planuje doświadczenia potwierdzające ziarnistość materii;

tłumaczy, na czym polegają zjawiska: dyfuzji, rozpuszczania, mieszania, zmiany stanu

skupienia;

projektuje doświadczenia pokazujące różną szybkość procesu dyfuzji;

wyjaśnia, jaki wpływ na szybkość procesu dyfuzji ma stan skupienia stykających się ciał;

opisuje właściwości substancji będących głównymi składnikami stosowanych na co dzień

produktów, np. soli kamiennej, cukru, mąki, wody, miedzi, żelaza;

wykonuje, na podstawie opisu, doświadczenia, w których bada właściwości wybranych

substancji;

projektuje i wykonuje doświadczenia, w których bada właściwości wybranych

substancji;

porównuje właściwości różnych substancji;



Uczeń:


Uczeń:

odczytuje z układu okresowego lub tablic chemicznych gęstość, temperaturę topnienia

i wrzenia wskazanych substancji;

analizuje i porównuje odczytane z układu okresowego lub tablic chemicznych

informacje na temat właściwości fizycznych różnych substancji;

przeprowadza obliczenia z wykorzystaniem pojęć: masa, gęstość i objętość; dokonuje pomiarów objętości, masy lub odczytuje informacje z rysunku lub zdjęcia oraz

wykonuje obliczenia z wykorzystaniem pojęć: masa, gęstość i objętość;

posługuje się pojęciami: substancja prosta (pierwiastek chemiczny) oraz substancja

złożona (związek chemiczny);

podaje przykłady pierwiastków – metali i niemetali oraz związków chemicznych;

podaje wspólne właściwości metali;

porównuje właściwości metali i niemetali;

posługuje się symbolami pierwiastków: H, O, N, Cl, S, C, P, Si, Na, K, Ca, Mg, Fe, Zn, Cu,

Al, Pb, Sn, Ag, Hg;

podaje wzory chemiczne związków: CO2, H2O, NaCl;

wymienia molekuły, z których zbudowane są pierwiastki i związki chemiczne;

wymienia niemetale, które w warunkach normalnych występują w postaci

cząsteczkowej;

odróżnia metale od niemetali na podstawie ich właściwości, klasyfikuje pierwiastki jako

metale i niemetale;

podaje kryterium podziału substancji;

wyjaśnia różnicę pomiędzy pierwiastkiem a związkiem chemicznym;

podaje przykłady związków chemicznych, zarówno tych zbudowanych z cząsteczek, jak

i zbudowanych z jonów;

tłumaczy, skąd pochodzą symbole pierwiastków chemicznych, podaje przykłady;

zapisuje wzory sumaryczne pierwiastków występujących w postaci cząsteczkowej;

opisuje różnice w przebiegu zjawiska fizycznego i reakcji chemicznej;

podaje przykłady zjawisk fizycznych i reakcji chemicznych zachodzących w otoczeniu

człowieka;

planuje i wykonuje doświadczenia ilustrujące zjawisko fizyczne i reakcję chemiczną;

definiuje pojęcie mieszaniny chemicznej; podaje kryteria podziału mieszanin;



Uczeń:


Uczeń:

odróżnia mieszaninę jednorodną od niejednorodnej;

wymienia przykłady mieszanin jednorodnych i niejednorodnych;

opisuje cechy mieszanin jednorodnych i niejednorodnych;

opisuje proste metody rozdziału mieszanin;

sporządza mieszaniny i rozdziela je na składniki (np. wody i piasku, wody i soli

kamiennej, kredy i soli kamiennej, siarki i opiłków; żelaza, wody i oleju jadalnego, wody

i atramentu).

wskazuje te różnice między właściwościami fizycznymi składników mieszaniny, które

umożliwiają ich rozdzielenie;

wyjaśnia, w jaki sposób skład mieszaniny wpływa na jej właściwości;

porównuje mieszaniny i związki chemiczne (sposób otrzymywania, rozdziału, skład

jakościowy, ilościowy, zachowywanie właściwości składników);

przewiduje właściwości stopu na podstawie właściwości jego składników.

Budowa materii

zdaje sobie sprawę, że poglądy na temat budowy materii zmieniały się na przestrzeni

dziejów;

opisuje, w jaki sposób zmieniały się poglądy na temat budowy materii, w sposób

chronologiczny podaje nazwiska uczonych, którzy przyczynili się do tego rozwoju;

odczytuje z układu okresowego podstawowe informacje o pierwiastkach (symbol,

nazwę, liczbę atomową, masę atomową, rodzaj pierwiastka – metal lub niemetal);

przelicza masę atomową wyrażoną w atomowych jednostkach masy (u) na gramy,

wyniki podaje w notacji wykładniczej;

opisuje i charakteryzuje skład atomu (jądro: protony i neutrony, elektrony); zdaje sobie sprawę, że protony i neutrony nie są najmniejszymi cząstkami materii, że

nie należy nazywać ich cząstkami elementarnymi;

wymienia oddziaływania utrzymujące atom w całości;

ustala liczbę protonów, elektronów i neutronów w atomie danego pierwiastka, gdy

dane są liczby atomowa i masowa;

zapisuje symbolicznie informacje na temat budowy atomu w postaci A

ZE;



Uczeń:


Uczeń:

interpretuje zapis A

ZE;

definiuje elektrony walencyjne;

wskazuje liczbę elektronów walencyjnych dla pierwiastków grup: 1, 2, 13–18;

wyjaśnia związek pomiędzy podobieństwem właściwości pierwiastków zapisanych w tej

samej grupie układu okresowego a budową atomów i liczbą elektronów walencyjnych;

porównuje aktywność chemiczną pierwiastków należących do tej samej grupy na

przykładzie litowców i fluorowców oraz należących do tego samego okresu na

przykładzie okresu trzeciego;

definiuje pojęcie izotopu; podaje przykłady pierwiastków posiadających odmiany izotopowe;

wyjaśnia różnice w budowie atomów izotopów wodoru; określa skład jądra atomowego izotopu opisanego liczbami: atomową i masową;

wymienia dziedziny życia, w których izotopy znalazły zastosowanie; określa znaczenie badań Marii Skłodowskiej-Curie dla rozwoju wiedzy na temat

zjawiska promieniotwórczości;

wyjaśnia zjawiska promieniotwórczości naturalnej i sztucznej;

rozróżnia rodzaje promieniowania;

omawia sposoby wykorzystywania zjawiska promieniotwórczości;

opisuje wpływ pierwiastków promieniotwórczych na organizmy żywe;

zapisuje równania rozpadu α i β− ;

definiuje pojęcie masy atomowej (średnia mas atomów danego pierwiastka

z uwzględnieniem jego składu izotopowego).

oblicza masę atomową wskazanego pierwiastka na podstawie liczb masowych

i zawartości procentowej w przyrodzie trwałych izotopów;



Uczeń:


Uczeń:

oblicza zawartość procentową izotopów w przyrodzie na podstawie masy atomowej

pierwiastka i liczb masowych trwałych izotopów.

Wiązania i reakcje chemiczne

definiuje pojęcie jonów;

opisuje, jak powstają jony;

zapisuje elektronowo mechanizm powstawania jonów na przykładzie Na, Mg, Al, Cl, S;

opisuje powstawanie wiązania jonowego;

wyjaśnia różnice pomiędzy molekułami: atomem, cząsteczką, jonem: kationem

i anionem;

ilustruje graficznie powstawanie wiązań jonowych;

opisuje, czym różni się atom od cząsteczki;

interpretuje zapisy H2, 2H, 2H2 itp.;

opisuje rolę elektronów walencyjnych w łączeniu się atomów;

na przykładzie cząsteczek H2, Cl2, N2, CO2, H2O, HCl, NH3 opisuje powstawanie wiązań

atomowych (kowalencyjnych), zapisuje wzory sumaryczne i strukturalne tych

cząsteczek;

przewiduje rodzaj wiązania pomiędzy atomami;

ilustruje graficznie powstawanie wiązań kowalencyjnych;

odróżnia wzory elektronowe, kreskowe, strukturalne;

wskazuje związki, w których występuje wiązanie kowalencyjne spolaryzowane;

porównuje właściwości związków kowalencyjnych i jonowych (stan skupienia,

rozpuszczalność w wodzie, temperatury topnienia i wrzenia);

wyjaśnia, w jaki sposób polaryzacja wiązania wpływa na właściwości związku;

przewiduje właściwości związku na podstawie rodzaju wiązań i weryfikuje

przewidywania, korzystając z różnorodnych źródeł wiedzy;

definiuje pojęcie wartościowości jako liczby wiązań, które tworzy atom, łącząc się

z atomami innych pierwiastków;



Uczeń:


Uczeń:

odczytuje z układu okresowego wartościowość maksymalną dla pierwiastków grup 1.,

2., 13., 14., 15., 16. i 17. (względem tlenu i wodoru);

rysuje wzór strukturalny cząsteczki związku dwupierwiastkowego (o wiązaniach

kowalencyjnych) o znanych wartościowościach pierwiastków;

na przykładzie tlenków dla prostych związków dwupierwiastkowych ustala: nazwę na

podstawie wzoru sumarycznego, wzór sumaryczny na podstawie nazwy, wzór

sumaryczny na podstawie wartościowości;

ustala wzory sumaryczne chlorków i siarczków oraz strukturalne związków

kowalencyjnych;

wyjaśnia, dlaczego nie we wszystkich przypadkach związków może rysować wzory

strukturalne;

oblicza masy cząsteczkowe prostych związków chemicznych, dokonuje prostych

obliczeń związanych z zastosowaniem prawa stałości składu.

wykonuje różnorodne obliczenia, np. pozwalające ustalać wzory sumaryczne związków

o podanym stosunku masowym, wyznacza indeksy stechiometryczne dla związków

o znanej masie atomowej itp.

obserwuje doświadczenia, z pomocą formułuje obserwacje i wnioski;

definiuje pojęcia: reakcje egzoenergetyczne i reakcje endoenergetyczne;

samodzielnie formułuje obserwacje i wnioski;

wskazuje reakcje egzoenergetyczne i endoenergetyczne w swoim otoczeniu;

zapisuje proste równania reakcji na podstawie zapisu słownego;

wskazuje substraty i produkty, określa typ reakcji;

zapisuje równania reakcji o większym stopniu trudności;

opisuje, na czym polega reakcja syntezy, analizy i wymiany; podaje przykłady różnych typów reakcji;

dobiera współczynniki w równaniach reakcji chemicznych; rozwiązuje chemografy;

dokonuje prostych obliczeń związanych z zastosowaniem prawa zachowania masy. korzystając z proporcji, wykonuje obliczenia dotyczące równań reakcji.

Gazy



Uczeń:


Uczeń:

wykonuje lub obserwuje doświadczenie potwierdzające, że powietrze jest mieszaniną;

opisuje, na czym polega powstawanie dziury ozonowej;

opisuje skład i właściwości powietrza;

wymienia źródła, rodzaje i skutki zanieczyszczeń powietrza;

projektuje doświadczenia potwierdzające skład powietrza;

opisuje rolę atmosfery ziemskiej;

wskazuje i porównuje źródła i wielkość emisji zanieczyszczeń do atmosfery;

przewiduje skutki działalności człowieka i opisuje przewidywane zmiany atmosfery;

analizuje dane statystyczne dotyczące emisji i obecności szkodliwych substancji

w atmosferze;

wyciąga wnioski na podstawie przeanalizowanych danych;

projektuje działania na rzecz ochrony atmosfery;

proponuje sposoby zapobiegania powiększaniu się dziury ozonowej;

odczytuje z układu okresowego i innych źródeł informacje o azocie, helu, argonie, tlenie

i wodorze;

opisuje właściwości fizyczne i chemiczne azotu, tlenu, wodoru, tlenku węgla(IV);

pisze równania reakcji otrzymywania: tlenu, wodoru i tlenku węgla(IV) (np. rozkład

wody pod wpływem prądu elektrycznego, spalanie węgla);

planuje i wykonuje doświadczenie pozwalające wykryć CO2 w powietrzu wydychanym

z płuc;

opisuje obieg tlenu i wody w przyrodzie;

wyjaśnia, dlaczego gazy szlachetne są bardzo mało aktywne chemicznie; wymienia ich

zastosowanie;

na podstawie mas atomowych helowców i mas cząsteczkowych innych składników

powietrza przewiduje różnice w gęstości składników powietrza w stosunku do

powietrza;

planuje i/lub wykonuje doświadczenia dotyczące badania właściwości wymienionych

gazów;

porównuje właściwości poznanych gazów;

projektuje doświadczenia pozwalające wykryć tlen, wodór, tlenek węgla(IV);

opisuje obieg azotu w przyrodzie;

opisuje właściwości gazów powstających w procesach gnilnych;



Uczeń:


Uczeń:

na podstawie właściwości proponuje sposób odbierania gazów;

tłumaczy na przykładach zależności pomiędzy właściwościami substancji a jej

zastosowaniem;

opisuje proces rdzewienie żelaza, wymienia jego przyczyny;

proponuje sposoby zabezpieczania przed rdzewieniem produktów zawierających

w swoim składzie żelazo;

wskazuje czynniki przyspieszające proces rdzewienia;

projektuje doświadczenia pozwalające ocenić wpływ wilgoci w powietrzu na przebieg

korozji;

porównuje skuteczność różnych sposobów zabezpieczania żelaza i jego stopów przed

rdzewieniem;

opisuje i porównuje proces pasywacji i patynowania oraz wskazuje metale, których te

procesy dotyczą;

wymienia zastosowanie tlenków wapnia, żelaza, glinu;

wskazuje sposób pozyskiwania tych tlenków z zasobów naturalnych;

wymienia i opisuje najbardziej rozpowszechnione tlenki w przyrodzie;

ustala wzory sumaryczne tlenków i podaje ich nazwy;

oblicza masy cząsteczkowe tlenków;

wykonuje proste obliczenia wykorzystujące prawo stałości składu;

dokonuje prostych obliczeń związanych z prawem zachowania masy.

porównuje zawartość procentową np. węgla w tlenkach węgla(II) i (IV);

korzystając z proporcji, wykonuje obliczenia na podstawie ilościowej interpretacji

równań reakcji;

oblicza wartość masy atomowej pierwiastków, np. azotu, tlenu, na podstawie

zawartości procentowej izotopów w przyrodzie,

na podstawie wartości masy atomowej oraz liczb masowych izotopów przewiduje,

którego z izotopów w przyrodzie jest najwięcej.



Uczeń:


Uczeń:

Woda i roztwory wodne

opisuje obieg wody w przyrodzie;

podaje nazwy procesów fizycznych zachodzących podczas zmiany stanu skupienia

wody;

opisuje wpływ działalności człowieka na zanieczyszczenie wód;

wskazuje punkt poboru wody dla najbliższej mu okolicy, stację uzdatniania wody

i oczyszczalnię ścieków;

wymienia etapy oczyszczania ścieków;

wskazuje różnice pomiędzy wodą destylowaną, wodociągową i mineralną;

wyjaśnia, jaką rolę spełnia woda w życiu organizmów żywych, rolnictwie i procesach

produkcyjnych;

analizuje zużycie wody w swoim domu i proponuje sposoby racjonalnego nią

gospodarowania;

wskazuje, co należy zrobić, aby poprawić czystość wód naturalnych w najbliższym

otoczeniu;

wymienia i charakteryzuje klasy czystości wody;

opisuje budowę cząsteczki wody;

bada zdolność do rozpuszczania się różnych substancji w wodzie;

podaje przykłady substancji, które rozpuszczają się w wodzie, tworząc roztwory

właściwe;

podaje przykłady substancji, które nie rozpuszczają się w wodzie, tworząc koloidy

i zawiesiny;

wymienia czynniki wpływające na szybkość rozpuszczania substancji stałych w wodzie;

wyjaśnia, dlaczego woda dla jednych substancji jest rozpuszczalnikiem a dla innych nie;

planuje i wykonuje doświadczenia wykazujące wpływ różnych czynników na szybkość

rozpuszczania substancji stałych w wodzie;

opisuje, w jaki sposób można odróżnić roztwory właściwe o koloidów;

definiuje wielkość fizyczną – rozpuszczalność; podaje jednostkę, w jakiej jest wyrażona,

oraz parametry (temperaturę i ciśnienie dla gazów, temperaturę dla substancji stałych

i ciekłych);

porównuje zależności rozpuszczalności ciał stałych i gazowych od temperatury;

wyjaśnia, w jaki sposób z roztworu nasyconego można otrzymać roztwór nienasycony

i odwrotnie;



Uczeń:


Uczeń:

rysuje i interpretuje krzywe rozpuszczalności;

charakteryzuje roztwór nasycony, nienasycony i przesycony, wskazuje odpowiadające

im na wykresie rozpuszczalności punkty;

wykonuje proste obliczenia dotyczące ilości substancji, jaką można rozpuścić

w określonej ilości wody we wskazanej temperaturze;

wykonuje obliczenia dotyczące ilości substancji, jaka może się wytrącić po oziębieniu

roztworu nasycanego;

wymienia wielkości charakteryzujące roztwór oraz podaje ich symboliczne oznaczenie;

interpretuje treść zadania: odczytuje i zapisuje podane i szukane wielkości;

rozwiązuje proste zadania polegające na wyznaczeniu jednej z wielkości ms, mr, mrozp.

lub cp, mając pozostałe dane;

oblicza stężenie procentowe roztworu nasyconego w danej temperaturze

(z wykorzystaniem wykresu rozpuszczalności);

wyjaśnia, na czym polega proces rozcieńczania i zatężania roztworu.

oblicza stężenie procentowe roztworu powstałego w wyniku rozcieńczenia lub

zatężenia roztworu;

posługuje się pojęciem gęstości rozpuszczalnika lub roztworu w celu wyznaczenia masy

rozpuszczalnika lub masy roztworu;

oblicza stężenie procentowe roztworu powstałego w wyniku zmieszania określonych

ilości roztworów o znanym stężeniu;

oblicza rozpuszczalność substancji w danej temperaturze, znając stężenie procentowe

jej roztworu nasyconego w tej temperaturze.

Kwasy i zasady

wymienia kwasy znane z życia codziennego;

opisuje budowę kwasów, wskazuje resztę kwasową oraz jej wartościowość;

zapisuje wzory sumaryczne i strukturalne, wykonuje modele najprostszych kwasów:

HCl, H2SO4, H2SO3, HNO3, H2CO3, H3PO4, H2S;

dokonuje podziału kwasów na tlenowe i beztlenowe;

opisuje zabarwienie wskaźników (wyciągu z czerwonej kapusty, oranżu metylowego,

tłumaczy różnicę pomiędzy chlorowodorem a kwasem solnym i siarkowodorem

a kwasem siarkowodorowym;

planuje doświadczenia, w wyniku których można otrzymać kwas siarkowy(VI),

azotowy(V), fosforowy(V), zapisuje odpowiednie równania reakcji;

opisuje sposób postępowania ze stężonymi kwasami, w szczególności z kwasem

siarkowym(VI);



Uczeń:


Uczeń:

fenoloftaleiny, papierka uniwersalnego) w obecności kwasów;

planuje i/lub wykonuje doświadczenia, w wyniku których można otrzymać kwas

beztlenowy i tlenowy HCl, H2SO3; zapisuje odpowiednie równania reakcji;

opisuje właściwości i wynikające z nich zastosowania niektórych kwasów;

wyjaśnia, na czym polega proces dysocjacji elektrolitycznej kwasów; zapisuje równania

dysocjacji elektrolitycznej kwasów, nazywa powstałe jony;

definiuje kwasy (zgodnie z teorią Arrheniusa);

operuje pojęciami: elektrolit, jon, kation, anion;

wyjaśnia pojęcie higroskopijności (podaje przykłady związków higroskopijnych);

zna kryteria podziału kwasów na mocne i słabe, wymienia kwasy mocne;

wyjaśnia na przykładzie kwasu węglowego, co oznacza sformułowanie kwas nietrwały;

w zapisie procesu dysocjacji odróżnia kwasy mocne od słabych;

wymienia związki, których obecność w atmosferze powoduje powstawanie kwaśnych

opadów;

wymienia skutki działania kwaśnych opadów;

analizuje proces powstawania kwaśnych opadów i skutki ich działania; proponuje

sposoby ograniczające ich powstawanie;

definiuje pojęcie wodorotlenku;

opisuje budowę wodorotlenków;

zapisuje wzory sumaryczne najprostszych wodorotlenków: NaOH, KOH, Ca(OH)2,

Al(OH)3 i podaje ich nazwy;

opisuje właściwości poznanych wodorotlenków;

planuje i/lub wykonuje doświadczenia, w wyniku których można otrzymać

wodorotlenek, np. NaOH, Ca(OH)2, zapisuje odpowiednie równania reakcji;

wyjaśnia, na czym polega dysocjacja elektrolityczna zasad; zapisuje równania dysocjacji

planuje i/lub wykonuje doświadczenia, w wyniku których można otrzymać

wodorotlenki nierozpuszczalne w wodzie, np. Al(OH)3, zapisuje odpowiednie równania

reakcji;

rozróżnia pojęcia wodorotlenku i zasady;

w zapisie procesu dysocjacji wyróżnia mocne zasady;

dostrzega zależność pomiędzy właściwościami a zastosowaniem niektórych

wodorotlenków;



Uczeń:


Uczeń:

elektrolitycznej zasad;

opisuje zabarwienie wskaźników (wyciągu z czerwonej kapusty, oranżu metylowego,

fenoloftaleiny, papierka uniwersalnego) w obecności zasad;

zapisuje proces dysocjacji jonowej zasad i nazywa powstałe jony;

definiuje zasady (zgodnie z teorią Arrheniusa);

rozróżnia doświadczalnie kwasy i zasady za pomocą wskaźników;

wymienia rodzaje odczynu roztworu i przyczyny odczynu kwasowego, zasadowego

i obojętnego;

interpretuje wartość pH w ujęciu jakościowym (odczyn kwasowy, zasadowy, obojętny);

wykonuje doświadczenie, które pozwoli zbadać pH produktów występujących w życiu

codziennym człowieka (żywność, środki czystości itp.).

wskazuje na zastosowania wskaźników (fenoloftaleiny, wskaźnika uniwersalnego).

Sole

opisuje budowę soli;

pisze wzory sumaryczne soli: chlorków, siarczanów(VI), azotanów(V), węglanów,

fosforanów(V), siarczków;

tworzy nazwy soli na podstawie wzorów i odwrotnie;

wymienia najbardziej rozpowszechnione sole w przyrodzie;

stosuje poprawną nomenklaturę soli;

wyjaśnia sposób powstawania wiązań jonowych np. w NaCl, K2S;

na podstawie tablicy rozpuszczalności przewiduje rozpuszczalność soli w wodzie

i wymienia sole rozpuszczalne i nierozpuszczalne w wodzie;

pisze równania procesu dysocjacji elektrolitycznej wybranych soli;

stosuje poprawną nomenklaturę jonów pochodzących z dysocjacji soli;



Uczeń:


Uczeń:

wykonuje doświadczenie i wyjaśnia przebieg reakcji zobojętniania kwasu solnego

zasadą sodową;

zapisuje równania reakcji zobojętniania;

zapisuje równania reakcji zobojętniania w postaci cząsteczkowej, jonowej i jonowej

skróconej;

przewiduje odczyn soli;

projektuje i wykonuje doświadczenia ilustrujące przebieg reakcji zobojętniania;

pisze równania reakcji otrzymywania soli (reakcje: kwas + wodorotlenek metalu, kwas +

tlenek metalu, kwas + metal, wodorotlenek metalu + tlenek niemetalu);

podaje przykłady metali, które reagując z kwasem, powodują powstawanie wodoru,

oraz takich, których przebieg reakcji z kwasem jest inny;

proponuje różne metody otrzymania wybranej soli, zapisuje odpowiednie równania

reakcji;

zapisuje równania reakcji soli z kwasami, zasadami i innymi solami;

wyjaśnia pojęcie reakcji strąceniowej;

na podstawie tablicy rozpuszczalności przewiduje przebieg reakcji soli z kwasem,

zasadą lub inną solą albo stwierdza, że reakcja nie zachodzi;

zapisuje równania reakcji strąceniowych w postaci cząsteczkowej, jonowej i jonowej

skróconej;

wymienia zastosowanie reakcji strąceniowych;

podaje nazwy zwyczajowe wybranych soli;

wymienia zastosowanie najważniejszych soli: węglanów, azotanów(V),

siarczanów(VI), fosforanów(V) i chlorków.

dostrzega i wyjaśnia zależność pomiędzy właściwościami wybranych soli a ich

zastosowaniem;

wymienia sole niebezpieczne dla zdrowia.

Węgiel i jego związki z wodorem – węglowodory

wymienia naturalne źródła węglowodorów; opisuje, w jakiej postaci występuje węgiel w przyrodzie;

podaje przykłady związków nieorganicznych i organicznych obecnych w przyrodzie;

wyjaśnia zależności pomiędzy sposobem tworzenia i zawartością procentową węgla



Uczeń:


Uczeń:

w węglach kopalnych;

omawia obieg węgla w przyrodzie;

definiuje pojęcia: węglowodory nasycone i nienasycone; wskazuje na różnice w budowie i właściwościach węglowodorów nasyconych

i nienasyconych;

projektuje doświadczenia pozwalające na wykrycie węglowodorów nienasyconych;

zapisuje wzory ogólne szeregów homologicznych: alkanów, alkenów i alkinów; stosuje wzory ogólne do zapisywania wzorów sumarycznych węglowodorów

należących do wskazanego szeregu homologicznego o podanej liczbie atomów węgla lub

wodoru;

rysuje wzory strukturalne i półstrukturalne na podstawie nazwy (do 8 atomów

węgla) lub wzoru sumarycznego;

rysuje wzory szkieletowe węglowodorów opisanych wzorem strukturalnym lub

półstrukturalnym;

podaje zasady tworzenia nazw alkanów, alkenów i alkinów; stosuje zasady tworzenia nazw i podaje nazwy alkanów, alkenów i alkinów

(o nierozgałęzionych łańcuchach do 8 atomów węgla z uwzględnianiem położenia

wiązania wielokrotnego lub nie w zależności od decyzji nauczyciela);

opisuje właściwości metanu, etenu i etynu;

zapisuje równania reakcji spalania wyżej wymienionych węglowodorów;

zapisuje równania reakcji przyłączania (addycji) wodoru i bromu do etenu i etynu;

zapisuje równanie reakcji polimeryzacji etenu;

porównuje właściwości metanu, etenu i etynu;

zapisuje równania reakcji spalania całkowitego i niecałkowitego wskazanych

węglowodorów nasyconych i nienasyconych, wyjaśnia przyczynę różnego rodzaju

spalania;

zapisuje równanie reakcji depolimeryzacji polietylenu;

definiuje pojęcie: szereg homologiczny;

wyjaśnia zależność pomiędzy długością łańcucha węglowego a stanem skupienia

alkanu;

definiuje pojęcie homologu, podaje przykłady homologów metanu, etenu i etynu;

opisuje, w jaki sposób zmieniają się właściwości fizyczne węglowodorów

w poznanych szeregach homologicznych;

opisuje zastosowanie metanu, etenu i etynu oraz polietylenu. opisuje znaczenie produktów destylacji ropy naftowej;

wyjaśnia wpływ produktów spalania gazu ziemnego i pochodnych ropy naftowej na

środowisko naturalne.

Pochodne węglowodorów



Uczeń:


Uczeń:

tworzy nazwy prostych alkoholi i pisze ich wzory, rysuje wzory strukturalne

i półstrukturalne;

rysuje wzory elektronowe (ilustrujące powstawanie wiązań) oraz wzory szkieletowe;

opisuje właściwości alkoholu metylowego i etylowego oraz ich zastosowanie; wyjaśnia, w jaki sposób obecność wiązania kowalencyjnego spolaryzowanego

w cząsteczkach metanolu i etanolu wpływa na ich rozpuszczalność w wodzie;

opisuje, w jaki sposób zmieniają się właściwości fizyczne alkoholi wraz ze wzrostem

liczby atomów węgla w ich cząsteczkach;

zapisuje równania reakcji spalania alkoholi o wskazanej liczbie atomów węgla;

wyjaśnia, jaki wpływ na organizm ludzki ma alkohol; podaje argumenty wskazujące na szkodliwy wpływ alkoholu na organizm człowieka –

szczególnie młodego;

opisuje budowę cząsteczki glicerolu, jego właściwości i zastosowanie; wyjaśnia, dlaczego glicerol dobrze rozpuszcza się w wodzie;

opisuje budowę i właściwości fizyczne i chemiczne metyloaminy – pochodnej

zawierającej azot;

porównuje budowę cząsteczek metanu, amoniaku i metyloaminy oraz wyjaśnia

wynikające z niej właściwości;

podaje przykłady dwóch kwasów karboksylowych występujących

w przyrodzie, podaje ich nazwy systematyczne i zwyczajowe oraz wymienia

przykłady ich zastosowania;

podaje przykłady co najmniej trzech kwasów karboksylowych spotykanych w życiu

codziennym, podaje ich nazwy systematyczne i zwyczajowe oraz wymienia przykłady ich

zastosowania;

bada i opisuje właściwości kwasu octowego; porównuje właściwości kwasu octowego i kwasu mrówkowego do kwasów

nieorganicznych;

zapisuje proces dysocjacji kwasów mrówkowego i octowego, nazywa powstałe jony;

zapisuje równania reakcji otrzymywania mrówczanów i octanów, podaje ich nazwy

systematyczne i zwyczajowe;

podaje nazwy wyższych kwasów karboksylowych (palmitynowego, stearynowego

i oleinowego), zapisuje ich wzory, opisuje właściwości oraz sposób odróżnienia kwasu

oleinowego od stearynowego;

wyjaśnia różnice we właściwościach wyższych i niższych oraz nasyconych

i nienasyconych kwasów karboksylowych;



Uczeń:


Uczeń:

wyjaśnia, na czym polega reakcja estryfikacji, zapisuje równania pomiędzy prostym

kwasami karboksylowymi i alkoholami jednowodorotlenowymi, podaje ich nazwy;

planuje doświadczenie pozwalające otrzymać ester o podanej nazwie;

opisuje zastosowanie estrów wynikające z ich właściwości.

opisuje rolę, jaką odgrywa kwas siarkowy(VI) w reakcji estryfikacji.

Związki o znaczeniu biologicznym, czyli między chemią a biologią wymienia pierwiastki, których atomy wchodzą w skład cząsteczek cukrów;

dokonuje podziału cukrów na proste i złożone;

porównuje budowę i właściwości poznanych cukrów;

wyjaśnia, na czym polega proces hydrolizy cukrów oraz wskazuje czynniki, które go

umożliwiają;

porównuje funkcje, które spełniają poznane cukry w codziennej diecie;

projektuje doświadczenia pozwalające wykryć glukozę i skrobię w produktach

spożywczych;

porównuje budowę skrobi i celulozy;

podaje wzór sumaryczny glukozy i fruktozy;

opisuje właściwości fizyczne glukozy i wskazuje jej zastosowanie;

podaje wzór sumaryczny sacharozy, bada i opisuje właściwości fizyczne sacharozy,

wskazuje na jej zastosowanie;

zapisuje proces hydrolizy sacharozy;

opisuje występowanie skrobi i celulozy w przyrodzie, zapisuje wzory sumaryczne

tych związków;

wymienia właściwości skrobi i celulozy oraz opisuje znaczenie i zastosowanie tych

cukrów;

wykrywa obecność skrobi w różnych produktach spożywczych;

klasyfikuje tłuszcze pod względem pochodzenia, stanu skupienia i charakteru

chemicznego;

opisuje właściwości tłuszczów;

projektuje doświadczenia pozwalające na odróżnienie tłuszczu nasyconego od

nienasyconego;

porównuje skład pierwiastkowy tłuszczów i cukrów;

wyjaśnia znaczenie tłuszczów w codziennej diecie;

opisuje sposób odróżnienia substancji tłustej (oleju mineralnego) od tłuszczu;



Uczeń:


Uczeń:

wymienia pierwiastki, których atomy wchodzą w skład cząsteczek białek;

definiuje białka jako związki powstające z aminokwasów;

opisuje właściwości glicyny – najprostszego aminokwasu;

projektuje doświadczenia pozwalające w białku jaja kurzego wykryć węgiel, tlen,

wodór, azot i siarkę;

wyjaśnia, dlaczego możliwe jest łączenie się aminokwasów wiązaniami

peptydowymi;

zapisuje reakcje powstawania dipeptydu (produktu powstałego z połączenia dwóch

aminokwasów);

bada zachowanie się białka pod wpływem ogrzewania, stężonego etanolu, kwasów,

zasad, soli metali ciężkich i soli kuchennej;

wykrywa obecność białka w różnych produktach spożywczych.

opisuje różnice w procesie denaturacji i koagulacji białka, wymienia czynniki, które

wywołują te procesy.

Documents

PRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA z Chemii Gimnazjum …1gimnazjum.pl/_pliki_/filemanager/file/I Gimnazjum/PZO/PZO - CHEMIA... · MCE 1 Gimnazjum w Krakowie Przedmiotowe Zasady Oceniania: