Upload
others
View
4
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
1
Protezy kolana i biodra Przewodnik dla Pacjenta
Oddział Chirurgii Urazowo – Ortopedycznej
Regionalnego Szpitala w Kołobrzegu
Wskazania do endoprotezoplastyki:
Celem operacji jest zniesienie bólu i przywrócenie
prawidłowej funkcji zniszczonego stawu. Jeśli bolesny,
zniekształcony i sztywny staw zmusza Cię do ograniczenia
codziennych czynności, zabieg operacyjny polegający na
wymianie stawu może przywrócić możliwość ich wykonywania.
Przed decyzją o operacji lekarz może zalecić inne
formy leczenia: leki, także podawane dostawowo,
fizjoterapia, ćwiczenia oraz używanie kul lub balkonika,
sanatorium. Jeśli okaże się, że te metody nie są już
wystarczające, całkowita wymiana stawu biodrowego lub
kolanowego może stanowić opcję z wyboru.
2
Zasady, których należy przestrzegać
przygotowując się do zabiegu ortopedycznego.
W okresie oczekiwania na zabieg bardzo ważne są:
1. Prawidłowa masa ciała.
sztuczny staw, podobnie jak „pierwotny” będzie podlegał
obciążeniom i również będzie się zużywał. Masa ciała
ma duży wpływ na „przeżywalność” endoprotezy,
dlatego zaleca się, aby osoby z prawidłową masą ciała
utrzymały ją, a osoby z nadwagą i otyłe ją zredukowały.
2. Kwalifikacja internistyczna. Porozmawiaj ze swoim
lekarzem rodzinnym.
Przed ostateczną kwalifikacją do zabiegu ortopedycznego
konieczna jest ocena internistyczna oraz szereg badań
laboratoryjnych, w tym:
morfologia krwi, badanie ogólne moczu, wykładniki
stanu zapalnego: OB, CRP.
W razie występowania innych istotnych schorzeń
(neurologicznych, onkologicznych, reumatologicznych
itp.) konieczna jest także opinia prowadzącego lekarza
specjalisty.
3. Sanacja jamy ustnej.
3
Kontrola stomatologiczna i usunięcie wszystkich możliwych
źródeł patologicznej flory bakteryjnej jamy ustnej pozwala
uniknąć niebezpieczeństwa ciężkich powikłań. Bakterie z
takich ognisk mogą przedostać się do operowanej okolicy
przez krew i wywołać zapalenie kości, zakażenie i
obluzowanie implantu, a w konsekwencji konieczność
ponownej operacji.
4. Ćwiczenia.
Mają na celu poprawę kondycji fizycznej przed zabiegiem,
co pozwoli łatwiej sprostać trudom całego okresu
leczenia. Ćwiczenia górnych partii ciała ułatwią
korzystanie z balkonika lub kul w okresie po zabiegu, a
ćwiczenia mięśni kończyn dolnych przyśpieszą powrót do
sprawności i samodzielności.
5. Zaprzestanie przyjmowania niektórych leków.
Popularne leki, które zawierają pochodne kwasu
acetylosalicylowego ( Acard, Aspimag, Aspirin, Asprocard,
Bestpirin, Encopirin, Erka, Etopiryna, Koferina, Polocard,
Polopiryna, Proficar, Upsarin) wymagają odstawienia na
7-10 dni przed operacją.
Jeśli przewlekle przyjmujesz leki jak: Eliquis, Warfin,
Acenocumarol, Sintron, Klopidogrel; konieczna jest
decyzja o ich odstawieniu i zamianie na heparyny
4
drobnocząsteczkowe. Wymaga to opinii kardiologa lub
lekarza POZ.
Pozostałe leki przyjmowane przewlekle (na nadciśnienie
tętnicze, choroby serca, tarczycy, itp.) prosimy nadal
stosować zgodnie z zaleceniami lekarza.
6. Oddawanie krwi
Endoprotezoplastyka stawu biodrowego jest zabiegiem
obarczonym ryzykiem zwiększonej utraty krwi ,często
wiąże się z koniecznością jej przetoczenia.
Krew można oddawać w Punkcie Pobrań RCKiK.
Na terenie Szpitala w Kołobrzegu znajduje się Punkt
Pobrań (Oddział Terenowy Regionalnego Centrum
Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa w Szczecinie).
7. Przygotowanie do samodzielnego funkcjonowania w
domu po zabiegu.
Pierwsze tygodnie po zabiegu zazwyczaj będą wiązały się
z koniecznością korzystania z pomocy osób drugich (np.
w przygotowywaniu posiłków. toalecie, zakupach, czy
transporcie). W domu należy przestawić meble tak, aby
nie utrudniały poruszania się z balkonikiem, czy o kulach.
Zaleca się usunięcie dywanów, kabli i innych przeszkód,
aby zmniejszyć ryzyko przewrócenia się.
W okresie pooperacyjnym nie wolno przede wszystkim
krzyżować nóg (poduszka między nogami podczas spania),
5
nie wolno też zginać nóg w stawach biodrowych ponad
90˚.
Obowiązuje zakaz wykonywania przysiadów, kucania,
siadania na zbyt niskich meblach (pufy, kanapy, sofy) -
poniżej 50cm. Należy unikać schylania się po przedmioty
leżące na podłodze. Istnieje też konieczność zakupu
nakładki podwyższającej na sedes.
Przed przyjęciem do Szpitala:
1. Usuń wszelkie produkty pokrywające płytkę paznokcia
(emalie - nawet bezbarwne, sztuczne paznokcie, ozdoby)
zarówno dłoni jak i stóp - w trakcie zabiegu na palcach
mierzone jest wysycenie krwi tlenem (saturacja) która jest
istotnym parametrem w monitorowaniu stanu pacjenta
podczas działania znieczulenia - obecność np. lakieru
zmienia wynik pomiaru i może stanowić zagrożenie dla
Twojego życia.
2. Pamiętaj o pozostawieniu cennych przedmiotów w domu!
3. Bezpośrednio przed zgłoszeniem się do Szpitala wykonaj
dokładną kąpiel całego ciała.
4. Zabierz zestaw przyborów toaletowych, komplet czystej
bielizny, pidżamę oraz pantofle, które będą niezbędne w
trakcie Twojego pobytu w oddziale.
6
5. Na 12 godzin przed zabiegiem obowiązuje kategoryczny
zakaz spożywania alkoholu i palenia papierosów!
6. Nie jedz i nie pij na 6 godzin przed zabiegiem.
Przed zabiegiem:
zdejmij wszelkie metalowe ozdoby - kolczyki, naszyjniki,
bransoletki, pierścionki, obrączki, sygnety, spinki do włosów
(najlepiej zostawić w domu)
konieczne jest wyjęcie protezy stomatologicznej, szkieł
kontaktowych oraz zdjęcie okularów
zrezygnuj z wykonywania jakiegokolwiek makijażu (twarzy,
oczu i ust).
długie włosy najlepiej zabezpieczyć w zwartą fryzurę.
7
JAK WYGLĄDA POBYT W SZPITALU PO PRZYJĘCIU PACJENTA
DO LECZENIA?
Po przyjęciu do szpitala będą wykonane
wszystkie niezbędne badania dodatkowe (EKG,
RTG, badania krwi i moczu).
Lekarz anestezjolog wybierze optymalną metodę
znieczulenia. Najczęściej jest to znieczulenie
rdzeniowe, które sprawia, że pacjent nie czuje
swojego ciała od wysokości pępka w dół. Jeśli
istnieją jakieś czynniki ryzyka, lekarz zaleci
dodatkowe przygotowanie i niezbędne leki.
W dniu zabiegu należy pozostać na czczo, co
oznacza, że ostatnim posiłkiem jest kolacja w
przeddzień zabiegu.
Operacja trwa 1-3h. Po zakończeniu zabiegu
pacjent wraca na oddział, podlega ścisłej
obserwacji i opiece w sali pooperacyjnej z
monitorowaniem czynności życiowych.
Od pierwszego dnia po zabiegu zaczyna się
wczesna rehabilitacja pooperacyjna chorego, tzn.
8
pacjent uczy się siadania na łóżku, wstawania,
chodzenia o kulach lub przy balkoniku.
Rehabilitanci uczą zalecanych ćwiczeń i nadzorują
ich wykonywanie.
Na ogół następnego dnia po zabiegu usuwane są
dreny ( jeśli były użyte), które zabezpieczają przed
formowaniem się krwiaka w ranie.
Pobyt w oddziale trwa zazwyczaj 3-7 dni, w
zależności od stanu pacjenta i postępów
wczesnej rehabilitacji.
9
PRZEBIEG ENDOPROTEZOPLASTYKI STAWU
BIODROWEGO:
Czas trwania zabiegu 1-3 h
Zabieg operacyjny wykonywany jest w znieczuleniu
ogólnym lub podpajęczynówkowym, w zależności od
decyzji lekarza anestezjologa.
Operacja wymiany stawu biodrowego, zwana także
całkowitą endoprotezoplastyką stawu biodrowego
polega na usunięciu zniszczonego stawu biodrowego
i zastąpieniu go sztucznym, czyli endoprotezą.
Endoproteza składa się elementu zastępującego
bliższą część kości udowej (czyli trzpienia wykonanego ze
stopu metali i głowy wykonanej ze stopu metali lub
ceramiki) oraz z metalowej panewki z wkładką (która
wykonana jest z ceramiki lub ze specjalnego tworzywa
sztucznego).
Implanty używane w endoprotezoplastyce stawu
biodrowego są wykonane wyłącznie z materiałów
biokompatybilnych, czyli akceptowanych przez
organizm i stworzonych w sposób, który zapewni
największą odporność na korozje, niszczenie i
zużycie. Panewka i trzpień mogą być mocowane
bezpośrednio do kości lub za pomocą specjalnego kleju
zwanego cementem kostnym.
10
Wybór rodzaju endoprotezy i techniki operacyjnej
zależy od stopnia zaawansowania zmian
zwyrodnieniowych, stwierdzonych deformacji, wieku
pacjenta i jego stanu zdrowia.
RYZYKO
Zakrzepica żylna.
Skrzepliny w żyłach kończyn dolnych powstają w wyniku
braku ruchu w okresie okołooperacyjnym, jak również
w efekcie urazu naczyń żylnych podczas operacji.
Standardowo, po operacji ortopedycznej, podawane są
leki „rozrzedzające krew”, aby zapobiec powstawaniu
zakrzepów (profilaktyka żylnej choroby zakrzepowo-
zatorowej).
Specjalne elastyczne pończochy profilaktyczne oraz
ćwiczenia zwiększające przepływ krwi żylnej, także
zmniejszają ryzyko zakrzepicy.
Infekcja.
Zakażenia mogą dotyczyć miejsca operowanego w
obrębie skóry, jak i tkanek położonych w pobliżu
protezy. Większość zakażeń skutecznie udaje się
leczyć antybiotykami, lecz masywna głęboka infekcja
może spowodować konieczność ponownej operacji z
11
usunięciem protezy włącznie i zastąpienia jej na czas
leczenia infekcji specjalnym wypełniaczem (tzw.
spacer).
Po ustąpieniu stanu zapalnego, zazwyczaj po
kilkunastu tygodniach (minimum 6 tygodni),
wszczepia się nową protezę.
Złamanie.
Podczas operacji zdrowe części biodra mogą ulec
złamaniu. Czasami złamania są tak małe, że goją się
same, ale większe uszkodzenia mogą wymagać
specjalnego postępowania pod postacią założenia
dodatkowo odpowiedniego zespolenia, czy
zastosowania przeszczepów kostnych.
Uszkodzenie nerwu
Podczas operacji może dojść do uszkodzenia nerwów
przebiegających w okolicy operowanej. Zazwyczaj jest
to sytuacja powodująca przejściowy niedowład części
kończyny i wymaga szczególnego postepowania w
okresie pooperacyjnym.
Zwichnięcie.
Określone pozycje ciała mogą spowodować, że głowa
protezy wypadnie z panewki i przemieści się poza nią.
12
Aby temu zapobiec po operacji zaleca się:
o Nie zginać nogi w biodrze powyżej kąta prostego
o Nie siadać na niskich siedzeniach (sofach, fotelach,
pufach),
o Stosowanie nasadki podwyższającej sedes
o Unikać takich pozycji, aby noga przeszła przez linię
osi ciała (zakaz zakładania nogi na nogę,
konieczność spania z wałkiem lub poduszką
pomiędzy nogami).
Jeśli dojdzie do zwichnięcia protezy, wówczas, po
nastawieniu stawu, które odbywa się w szpitalu, może
zaistnieć konieczność unieruchomienia biodra z
zastosowaniem odpowiedniej rozpórki.
Kolejne incydenty zwichnięć mogą wymagać interwencji
chirurgicznej.
Obluzowanie.
Z czasem implant może się zużyć, a nawet
obluzować w stosunku do otaczającej go kości i
powodować ból. Wówczas operacja rewizyjna może być
jedyną metodą, aby rozwiązać problem.
Zmiana długości kończyny.
Mimo, że chirurg zrobi wszystko, aby uniknąć problemu,
13
może dojść do wydłużenia lub skrócenia operowanej
kończyny. Może to być spowodowane słabością
mięśni otaczających staw lub koniecznością mocowania
elementów protezy w nietypowym ustawieniu ze
względu na ryzyko zwichnięcia.
Zesztywnienie stawu.
Tkanki miękkie wokół „sztucznego” stawu mogą z
czasem stwardnieć (skostnieć), ulec zwłóknieniu,
powodując niebolesne usztywnienie stawu.
U pacjentów z grupy ryzyka stosuje się odpowiednie
leczenie, w tym także farmakologiczne.
Mechaniczne uszkodzenie protezy.
Proteza, tak jak naturalny staw, podlega siłom tarcia i
obciążeniu. Jeśli zabieg wykonywany jest u względnie
młodej osoby, w przypadku zużycia implantu i jego
destabilizacji, może zaistnieć konieczność wymiany,
czyli ponownego zabiegu.
Chociaż nowoczesne protezy wykonywane są z coraz
trwalszych materiałów, wymiana może nie być
konieczna przez wiele lat, to jednak trzeba brać pod
uwagę konieczność reoperacji.
14
Wskazania do zabiegów rewizyjnych zdarzają się
szczególnie u osób otyłych i tych pacjentów, którzy
nie przestrzegają zaleceń.
PRZEBIEG ENDOPROTEZOPLASTYKI STAWU
KOLANOWEGO:
Czas trwania endoprotezoplastyki 1-3 h
Zabieg wykonywany jest w znieczuleniu ogólnym lub
podpajęczynówkowym, w zależności od decyzji
anestezjologa i stanu pacjenta.
Całkowita endoprotezoplastyka stawu kolanowego to
operacja polegająca na usunięciu zniszczonych
powierzchni stawowych i zastąpieniu ich sztucznymi,
czyli protezą. Endoproteza składa się z elementów
metalowych zastępujących dalszą część kości udowej,
bliższą część kości piszczelowej oraz wkładki
znajdującej się między nimi wykonanej z tworzywa
sztucznego (specjalny rodzaj polietylenu).
Implanty używane w endoprotezoplastyce stawu
kolanowego są wykonane z materiałów obojętnych dla
15
organizmu, które nie powodują reakcji obronnych
organizmu na ciało obce. Wyprodukowano je w sposób,
który zapewni największą odporność na korozję,
niszczenie i zużycie. Elementy metalowe endoprotezy
zazwyczaj są mocowane do kości za pomocą
specjalnego kleju zwanego cementem kostnym.
Istnieje też możliwość osadzenia implantów bez
cementu kostnego, a także takich protez, które są
dedykowane dla pacjentów uczulonych na metale.
Wybór rodzaju endoprotezy i techniki operacyjnej
zależy od stopnia zaawansowania zmian
zwyrodnieniowych, wielkości deformacji stawu, wieku
pacjenta i jego stanu zdrowia.
Najczęstszymi czynnikami powodującymi zwyrodnienie
stawu kolanowego są:
Pierwotna i wtórna choroba zwyrodnieniowa stawu
kolanowego,
Przebyte urazy struktur stawowych, złamania w okolicy
stawu kolanowego,
Uszkodzenia wynikające z wrodzonych zniekształceń
stawu kolanowego,
Guzy kości,
Otyłość.
16
Objawami, które uzasadniają konieczność wymiany
stawu kolanowego są:
Nasilające się dolegliwości bólowe, pojawiające się
również w spoczynku i w nocy,
Niewielka ulga lub zupełny brak ulgi po lekach
przeciwbólowych,
Zniekształcenie osi kończyny dolnej np. koślawość,
szpotawość,
Ograniczenie wykonywania codziennych czynności np. :
higieny osobistej, ubierania się, chodzenia po
schodach, spacerów.
RYZYKO
Złamanie.
Podczas operacji zdrowe części kostne kolana mogą
ulec złamaniu. Niekiedy złamania są tak małe, że goją
się same, nie pozostawiają dysfunkcji po
usprawnianiu. Poważniejsze uszkodzenia mogą
wymagać specjalnego postępowania. Także uraz
operowanej okolicy krótko po zabiegu i po wypisaniu
ze szpitala, np. w wyniku upadku może skutkować
złamaniem kości w pobliżu protezy. Takie złamania
mogą być bardzo trudne w leczeniu i zaprzepaścić cały
17
trud wcześniejszego leczenia, dlatego pacjent po
wykonanym zabiegu endoprotezoplastyki stawu
kolanowego musi szczególnie na siebie uważać,
zachować ostrożność i ściśle stosować się do zaleceń
lekarskich
Infekcja.
Każdy pacjent w okresie okołooperacyjnym ma
stosowaną profilaktykę antybiotykową zmniejszającą
ryzyko infekcji. Zakażenia miejsca operowanego mogą
wystąpić zarówno w obrębie rany na skórze, jak i tkanek
położonych głębiej, bliżej protezy. Większość zakażeń
skutecznie udaje się leczyć antybiotykami.
Infekcja, zwłaszcza głęboka, może spowodować
konieczność ponownej operacji z usunięciem protezy i
zastąpieniem jej na czas leczenia infekcji specjalnym
wypełniaczem (tzw. spacer). Po ustąpieniu stanu
zapalnego po kilku, kilkunastu tygodniach ponownie
wszczepia się nową protezę.
Zakrzepica żylna.
Zakrzepy w żyłach kończyn dolnych najczęściej
powstają w wyniku braku ruchu w okresie
okołooperacyjnym, niekiedy także w efekcie urazu
naczyń żylnych podczas operacji. Standardowo
18
stosuje się leki „rozrzedzające krew” po operacji, aby
zapobiegać powstawaniu skrzeplin. Specjalne
elastyczne pończochy profilaktyczne oraz ćwiczenia
zwiększające przepływ krwi przez żyły także
zmniejszają ryzyko.
Zesztywnienie stawu.
Tkanki miękkie wokół „sztucznego” stawu mogą z
czasem stwardnieć (skostnieć lub ulec zwłóknieniu)
powodując istotne ograniczenie ruchomości lub
usztywnienie stawu. U pacjentów z grupy ryzyka
stosuje się odpowiednie leczenie.
Mechaniczne uszkodzenie protezy.
Mimo, że nowoczesne protezy zrobione są z coraz
trwalszych materiałów wymiana może nie być konieczna
przez wiele lat, to jednak trzeba brać pod uwagę
konieczność reoperacji w wyniku zużycia elementów
protezy.
Obluzowanie.
Z czasem wszczepiony staw może się zużyć,
obluzować w stosunku do otaczających go kości,
powodować ból. Tu operacja rewizyjna może być jedyną
metodą, aby rozwiązać problem.
19
Rehabilitacja
Rozpoczyna się już dzień po zabiegu od ćwiczeń oddechowych
celem poprawy wentylacji płuc.
Pod nadzorem rehabilitanta pacjent uczy się wykonywania
ćwiczeń operowanej kończyny;
wykonywania ćwiczeń izometrycznych
napinanie mięśnia czworogłowego uda: pacjent napina
mięsień poprzez wciskanie kolana w materac i wytrzymuje
licząc do czterech.
napinanie mięśni pośladkowych: pacjent ściska pośladki,
licząc do czterech.
uruchomienie stawów skokowych: wielokrotne zgięcie i
wyprost stopy.
napinanie pośladków poprzez wciskanie pięty w materac,
licząc do czterech.
pacjent w pozycji leżącej wbrew oporowi wywieranemu własną
ręką wykonuje izometryczne odwodzenie operowanej
kończyny.
20
Pod nadzorem rehabilitanta pacjent powinien nauczyć się
bezpiecznego siadania na łóżku i wstawania.
W kolejnych dniach:
pacjent zaczyna chodzić przy użyciu balkonika,
uczy się poruszać przy pomocy kul i chodzić po
schodach.
Chodzenie po schodach w górę:
1. stawiamy zdrową nogę na stopień,
2. dostawiamy na ten sam stopień nogę operowaną,
3. dostawiamy kulę.
Chodzenie po schodach w dół:
1. stawiamy kule na niższy stopień,
2. dostawiamy na ten sam stopień nogę operowaną
3. na koniec dostawiamy nogę zdrową.
1. Zakaz zginania kończyny operowanej w stawie biodrowym
powyżej 90 stopni (kąt prosty).
2. Zakaz nakładania i krzyżowania nóg.
21
3. Zakaz rotowania operowanej kończyny.
4. Zakaz wykonywania głębokich skłonów.
5. Zakaz siadania na zbyt niskim łóżku, pufie, krześle, fotelu
czy sedesie.
6. Zakaz zakładania nogi na nogę.
7. Nie kłaść się na stronie operowanej, dopóki nie wyrazi na
to zgody lekarz (około 3 miesięcy).
8. Kładąc się na stronie nieoperowanej, pamiętamy aby
umieścić dużą poduszkę lub klin pomiędzy nogami.
9. Nie korzystać z wanny, jeśli nie dysponuje się specjalnym
krzesłem do kąpieli.
10. Należy także pamiętać o wykonywaniu zaleconych
ćwiczeń izometrycznych mięśni.
Rehabilitacja
Rozpoczyna się już dzień po zabiegu od ćwiczeń oddechowych
celem poprawy wentylacji płuc.
22
Pod nadzorem rehabilitanta pacjent uczy się wykonywania
ćwiczeń operowanej kończyny;
wykonywania ćwiczeń izometrycznych
Napinanie mięśnia czworogłowego uda: pacjent napina
mięsień poprzez wciskanie kolana w materac i wytrzymuje
licząc do czterech.
Zginanie i prostowanie kolana do granicy bólu w pozycji
siedzącej.
Zginanie i prostowanie kolana do granicy bólu w pozycji
leżącej utrzymując kontakt pięty z podłożem
Uruchomienie stawów skokowych: wielokrotne zgięcie i
wyprost stopy.
Pacjent ćwiczy operowaną kończynę na szynie CPM (ciągły
ruch bierny stawu kolanowego i biodrowego celem
zwiększenia zakresu ruchomości)
Pod nadzorem rehabilitanta pacjent powinien nauczyć się
bezpiecznego siadania na łóżku i wstawania.
W kolejnych dniach:
pacjent zaczyna chodzić przy użyciu balkonika,
uczy się poruszać przy pomocy kul i chodzić po schodach.
Chodzenie po schodach w górę:
1. stawiamy zdrową nogę na stopień,
23
2. dostawiamy na ten sam stopień nogę operowaną,
3. dostawiamy kulę.
Chodzenie po schodach w dół:
1. stawiamy kule na niższy stopień,
2. dostawiamy na ten sam stopień nogę operowaną
3. na koniec dostawiamy nogę zdrową.
1. W okresie od 8 - 12 tygodni od przeprowadzonego zabiegu
operacyjnego nie należy wykonywać ciężkich prac
domowych.
2. Dźwiganie ciężkich przedmiotów jest dopuszczalne dopiero
po uzyskaniu zgody lekarza ortopedy lub fizjoterapeuty
3. Nie należy klękać na operowaną kończynę do czasu
zagojenia rany i uzyskania zgody lekarza.
4. Celem uniknięcia przykurczu operowanego stawu należy
unikać wkładania wałków pod kolano.
5. Nie należy korzystać z wanny, jeśli nie dysponuje się
uchwytami lub specjalnym krzesłem do kąpieli.
24
6. Bieliznę i spodnie powinno się zakładać w pozycji siedzącej,
zawsze zaczynając od nogi operowanej.
7. Kontynuować wskazane ćwiczenia izometryczne.
Powyższy materiał edukacyjny dla pacjentów zebrali i opracowali
lek. Andrzej Loranc i lek. Grzegorz Stempiński