PROGRAM ROZWOJU TURYSTYKI WODNEJ NA OBSZARZE … · 4 1. Wprowadzenie do „Programu rozwoju turystyki wodnej na obszarze dorzecza rzeki Odry oraz jeziora D ąbie i jeziora Miedwie”

Urząd Marszałkowski

Województwa Zachodniopomorskiego

PROGRAM ROZWOJU TURYSTYKI WODNEJ

NA OBSZARZE DORZECZA RZEKI ODRY

ORAZ JEZIORA DĄBIE I JEZIORA MIEDWIE

Mgr Michał Bucholz

Dr hab. Leszek Butowski

Dr Krzysztof Łopaci ński

Dr Jan Owsiak

Dr Janusz Sewerniak

IInnssttyyttuutt TTuurryyssttyykkii

Program rozwoju turystyki wodnej na obszarze dorzecza rzeki Odry oraz Jeziora Dąbie i Jeziora Miedwie Praca wykonana na zlecenie Urz ędu Marszałkowskiego Województwa Zachodniopomorskiego w Instytucie Turys tyki Sp. z o.o. Instytut Turystyki Sp. z o.o. 03-822 Warszawa, ul. Grochowska 341, lok. 265 Szczecin, listopad 2012

1

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie do „Programu rozwoju turystyki wodnej na obszarze dorzecza

rzeki Odry oraz jeziora Dąbie i jeziora Miedwie. ......................................................... 4

1.1. Informacje wprowadzające. ....................................................................................... 4

1.2. Obszar realizacji „Programu…”. ................................................................................ 6

1.3. Cele realizacji „Programu…”. .................................................................................... 7

1.4. Zakres rzeczowy „Programu…”. ............................................................................... 7

1.5. Charakter i zakres konsultacji z partnerami ............................................................... 8

2. Potencjał obszaru dorzecza rzeki Odry oraz jeziora Dąbie i jeziora Miedwie

w zakresie turystyki wodnej. ......................................................................................... 10

2.1. Walory naturalne w zakresie turystyki wodnej. ....................................................... 10

2.1.1. Jeziora. .............................................................................................................. 11

2.1.2. Rzeki. ................................................................................................................ 16

2.1.3. Obszary ochrony przyrody. .............................................................................. 17

2.2. Infrastruktura techniczna do rozwoju i uprawiania turystyki

wodnej i zagospodarowanie jezior i rzek. ................................................................ 23

2.2.1. Drogi i dostępność komunikacyjna. ................................................................. 23

2.2.2. Baza noclegowa i gastronomiczna. .................................................................. 24

2.2.3. Zagospodarowanie jezior i rzek. ...................................................................... 25

2.2.4. Wodne szlaki turystyczne. ................................................................................ 27

2.3. Infrastruktura społeczna dla turystyki wodnej. ........................................................ 28

2.3.1. Podmioty obsługi turystyki wodnej. ................................................................. 28

2.3.2. Zarządzanie i organizacja łowisk. .................................................................... 30

2.3.3. Informacja turystyczna. .................................................................................... 32

2.3.4. Organizacje turystyczne i związane z turystyką. ............................................. 33

2.4. Oferta produktu turystycznego. ................................................................................ 34

2.5. Promocja turystyki wodnej. ...................................................................................... 35

3. Uwarunkowania zewnętrzne rozwoju śródlądowej turystyki wodnej w

województwie Zachodniopomorskim na obszarze realizacji „Programu…”. .......... 37

3.1. Śródlądowa turystyka wodna w Polsce: ................................................................... 37

3.1.1. Rynek turystyczny w Polsce, Europie i na świecie. ......................................... 37

3.1.2. Rynek śródlądowej turystyki wodnej. .............................................................. 41

3.1.3. Rynek śródlądowej turystyki wodnej w województwie zachodniopomorskim 46

2

3.2. Polityka instytucji zarządzających akwenami wodnymi i obszarami

przyrodniczymi chronionymi prawem. .................................................................... 51

3.3. Kierunki rozwoju turystyki innych obszarów pojeziernych i dorzeczy w Polsce:... 56

3.3.1. Rozwój innych obszarów pojeziernych. ........................................................... 56

3.3.2. Sztuczne zbiorniki wodne z funkcją turystyczną. ............................................ 63

3.3.3. Rzeki i szlaki kajakowe. ................................................................................... 64

4. Projekty i inwestycje na rzecz rozwoju turystyki wodnej. ......................................... 68

4.1. Charakterystyka projektów i inwestycji w zakresie turystyki wodnej: .................... 68

4.1.1. Rodzaje projektów i inwestycji w zakresie turystyki wodnej. ......................... 68

4.1.2. Kluczowe projekty i inwestycje w zakresie turystyki wodnej. ........................ 69

4.2. Projekty i inwestycje w zakresie zagospodarowania akwenów i ich nabrzeży:....... 71

4.2.1. Projekty i inwestycje w zakresie infrastruktury służącej

bezpośrednio do uprawiania turystyki wodnej. ................................................ 71

4.2.2. Projekty i inwestycje w zakresie urządzeń i instalacji hydrotechnicznych

oraz prac hydrotechnicznych oraz inne inwestycje, w tym drogowe. .............. 74

4.3. Projekty w zakresie poprawy atrakcyjności produktu turystycznego. ..................... 75

4.4. Projekty na rzecz promocji turystyki wodnej. .......................................................... 77

5. Analiza SWOT śródlądowej turystyki wodnej na obszarze realizacji

„Programu…”. ............................................................................................................... 79

5.1. Analiza SWOT. ........................................................................................................ 79

5.2. Rekomendacje. ......................................................................................................... 82

6. Identyfikacja celów i działań dla rozwoju turystyki wodnej na obszarze realizacji

„Programu…”. ............................................................................................................... 84

6.1. Cele i działania dla „Programu…”: .......................................................................... 84

6.2. Odniesienie do regionalnych dokumentów strategicznych. ..................................... 85

6.3. Proponowane działania, zadania i programy operacyjne na rzecz rozwoju

turystyki wodnej – rozwinięcie. ............................................................................... 90

7. Koncepcja budowy produktu turystycznego w zakresie turystyki wodnej na

obszarze programu rozwoju turystyki wodnej na obszarze dorzecza rzeki Odry

oraz jeziora Dąbie i jeziora Miedwie w oparciu o potencjał turystyki wodnej. ....... 92

7.1. Założenia teoretyczne do budowy produktu turystycznego opartego na potencjale

turystyki wodnej. ...................................................................................................... 92

7.2. Proponowane produkty oparte na potencjale turystyki wodnej. .............................. 97

7.3. Odbiorcy produktu – segmenty główne i uzupełniające. ....................................... 100

3

7.4. Wytyczne do budowania marki turystycznej opartej na potencjale turystyki

wodnej. ................................................................................................................... 104

7.5. Wytyczne realizacyjne dla wdrażania koncepcji produktu turystycznego. ............ 107

8. Zakończenie. ................................................................................................................. 110

9. Wykaz partnerów do konsultacji. ............................................................................... 111

10. Spis rysunków i tabel. .................................................................................................. 112

11. Wykaz źródeł. ............................................................................................................... 114

4

1. Wprowadzenie do „Programu rozwoju turystyki wodnej na obszarze

dorzecza rzeki Odry oraz jeziora Dąbie i jeziora Miedwie”.

1.1. Informacje wprowadzające.

„Program rozwoju turystyki wodnej na obszarze dorzecza rzeki Odry oraz jeziora

Dąbie i jeziora Miedwie” został opracowany w Instytucie Turystyki Sp. z o.o. na zlecenie

Urzędu Marszałkowskiego Województwa Zachodniopomorskiego, zgodnie ze Specyfikacją

Istotnych Warunków Zamówienia, jako jeden z czterech programów dla czterech względnie

jednakowych obszarów wyodrębnionych w dokumencie „Strategia Rozwoju Turystyki

w Województwie Zachodniopomorskim do roku 2015. Audyt Turystyczny Województwa

Zachodniopomorskiego”1.

Cztery obszary wytypowane dla rozwoju turystyki wodnej1

1 „Strategia Rozwoju Turystyki w Województwie Zachodniopomorskim do roku 2015. Audyt Turystyczny Województwa Zachodniopomorskiego”, Zachodniopomorska Regionalna Organizacja Turystyczna, Szczecin 2005.

Pas Nadmorski i Zalew Szczeciński

Dorzecza Parsęty i Regi

Odra, Jezioro Dąbie i Jezioro Miedwie

Pas Pojezierny

5

Realizując zadania określone we wspomnianym dokumencie Urząd Marszałkowski

Województwa Zachodniopomorskiego zainicjował szerszy projekt pt „Zachodniopomorska

Kraina Wodna”. Ma on stanowić sieć powiązanych ze sobą działań i projektów, które mają na

celu zbudowanie spójnej marki turystycznej o tej nazwie. „Zachodniopomorska Kraina

Wodna” obejmuje swoim zasięgiem następujące obszary Województwa

Zachodniopomorskiego: Pas Nadmorski, Odrę, Jezioro Dąbie, Zalew Szczeciński, Jezioro

Miedwie, Pas Pojezierny (Pojezierze Drawskie, Myśliborskie, Wałeckie) oraz dorzecza

Parsęty i Regi. Sukcesywnie realizowane projekty, mają na celu powstanie i rozwój marki

„Zachodniopomorska Kraina Wodna”.

Budowa i rozwój produktów markowych turystyki wodnej stanowi Działanie I.2.2

Obszaru priorytetowego I w dokumencie „Strategia Rozwoju Turystyki w Województwie

Zachodniopomorskim do roku 2015”. Zgodnie z tym dokumentem „turystyka wodna ma

szansę stać się nie tylko obszarem kreacji całej gamy produktów markowych, ale także

wizytówką Regionu. Z tą formą turystyki wiąże się możliwość kreowania imprez

o charakterze wizerunkowym, które ze względu na swą naturę są oczywistym obiektem

zainteresowania mediów”.

Niniejszy dokument zwany dalej „Programem…”, wpisuje się w założenia budowy

markowego produktu turystycznego „Zachodniopomorska Kraina Wodna” i stanowi jeden

z jego integralnych, istotnych elementów2.

2 „Strategia Rozwoju Turystyki w Województwie Zachodniopomorskim do roku 2015”, opracowanym przez Polską Agencję Rozwoju Turystyki i Zachodniopomorską Regionalną Organizację Turystyczną (aktualizacja, grudzień 2008 / sierpień 2010).

Dorzecze Odry

Jezioro Dąbie

Jezioro Miedwie

6

1.2. Obszar realizacji „Programu…”.

Program rozwoju turystyki wodnej na obszarze dorzecza rzeki Odry oraz jeziora

Dąbie i jeziora Miedwie obejmuje trzy przylegające do siebie obszary leżące wokół

następujących wód śródlądowych:

1) wzdłuż rzeki Odry na terenie gmin: Boleszkowice, Mieszkowice, Moryń, Cedynia,

Chojna, Widuchowa, Banie, Dębno, Gryfino, Kołbaskowo, Goleniów, Police oraz

miasto Szczecin,

2) wokół Jeziora Dąbie na terenie gmin: Goleniów oraz miasta Szczecin,

3) wokół Jeziora Miedwie na terenie gmin: Stare Czarnowo, Kobylanka, Stargard

Szczeciński, Warnice i Pyrzyce.

Praktycznie cały obszar, poza jego najbardziej południową częścią, leży w ścisłym

regionie oddziaływania aglomeracji szczecińskiej i jak dotychczas jest głównie obszarem

penetracji mieszkańców tej aglomeracji.

7

1.3. Cele realizacji „Programu…”.

Głównym celem realizacji programu jest rozwój turystyki wodnej na obszarze rzeki

Odry, jeziora Dąbie i jeziora Miedwie. Strategia rozwoju turystyki w Województwie

Zachodniopomorskim przewiduje stworzenie produktu turystycznego „Zachodniopomorska

Kraina Wodna”, mającego na celu promocję oraz rozwój turystyki wodnej Pomorza

Zachodniego. Produkt turystyczny „Zachodniopomorska Kraina Wodna” obejmuje swym

zasięgiem obszar całego województwa, natomiast w ramach niniejszego projektu powinna

powstać koncepcja sieci produktów oraz pojedynczych produktów, wchodzących w skład

koncepcji całego produktu markowego.

Rozwój turystyki wodnej na omawianym obszarze jest w dużej mierze uzależniony od

wzrostu zainteresowania rozwojem turystyki władz samorządowych oraz instytucji

działających na terenie tych gmin, wzrostu ich zaangażowania i aktywności na rzecz rozwoju

infrastruktury turystycznej i wzmocnienia promocji regionu. Istotną rolę w rozwoju

omawianego obszaru mogą mieć instytucje, organizacje oraz podmioty gospodarcze

o znaczeniu ponadregionalnym, zlokalizowane głównie w aglomeracji szczecińskiej. Stąd też

istotnym celem prac nad programem było stworzenie dokumentu, który zwróci uwagę na

potencjał, jaki tworzą drogi wodne wokół aglomeracji szczecińskiej.

Możliwości rozwoju obszaru położonego w dorzeczu Odry oraz wokół jeziora Dąbie

i jeziora Miedwie są zróżnicowane. Większymi możliwościami rozwoju dysponuje Szczecin

i gminy położone wokół miasta. Jednak znacznie większe możliwości rozwoju stwarza

wspólna polityka rozwoju turystyki na terenie większego, lepiej postrzeganego obszaru.

Zatrzymanie większej liczby turystów spoza województwa na dłuższy pobyt w aglomeracji

szczecińskiej wymaga rozbudowy oferty wokół miasta, oferty wykraczającej poza

stereotypowy obraz województwa, często ograniczony do terenów nadmorskich.

1.4. Zakres rzeczowy „Programu…”.

Zakres rzeczowy programu obejmuje szereg działań organizacyjnych: od konsultacji

z partnerami (branżą turystyczną, samorządami, instytucjami i organizacjami turystycznymi)

na temat planów działań na rzecz rozwoju turystyki ze szczególnym uwzględnieniem działań

na rzecz rozwoju turystyki wodnej, do zebrania szczegółowych uwag na temat ostatecznego

kształtu przygotowywanego dokumentu. Szczególną rolę wymienione wyżej instytucje

i organizacje odgrywać będą na etapie tworzenia ostatecznej wersji dokumentu

programowego.

8

Zakres merytoryczny programu został określony w Specyfikacji Istotnych Warunków

Zamówienia i uszczegółowiony w zaproponowanym przez Wykonawcę i zaakceptowanym

przez Zleceniodawcę szczegółowym planie przygotowanego dokumentu. Plan ten objął pełen

zakres prac merytorycznych, poczynając od oceny potencjału obszaru dorzecza rzeki Odry

oraz jeziora Dąbie i jeziora Miedwie w zakresie turystyki wodnej, analizy uwarunkowań

i identyfikacji realizowanych i przygotowywanych bądź planowanych projektów i inwestycji

z zakresu turystyki wodnej, przez analizę SWOT oraz analizę wniosków zgłoszonych w

trakcie konsultacji. Dalej plan przewiduje identyfikację celów i działań dla rozwoju turystyki

wodnej, do opracowania koncepcji budowy produktów turystycznych w oparciu o potencjał

turystyki wodnej omawianego regionu i zaproponowanie konkretnych produktów oraz

opracowanie wytycznych do budowania marki turystycznej opartej na potencjale turystyki

wodnej.

1.5. Charakter i zakres konsultacji z partnerami

Jednym z istotnych punktów prac nad „Programem…” były konsultacje z osobami

i instytucjami, które powinny być – przynajmniej teoretycznie – zainteresowane rozwojem

turystyki w ogólności, a turystyki wodnej w szczególności, na obszarach, na których działają.

Formuła tych konsultacji została rozszerzona o uczestnictwo przedstawicieli gmin, obszar

których objętych został analizą. Konsultacje odbyły się w trzech etapach:

• pierwszy, w ramach którego Wykonawca opracował zestaw ankiet, które dotyczyły

projektów i inwestycji na rzecz rozwoju turystyki wodnej, jakie były bądź są

realizowane, lub też są planowane w gminach. Kwestionariusze ankiet zostały wysłane

do wszystkich dziewiętnastu gmin, objętych „Programem…”, natomiast informację

zwrotną otrzymano z 11 urzędów gminnych. Efekty tych ankiet przedstawione są

w rozdziale czwartym

• etap drugi to spotkania konsultacyjne, które odbyły się pod koniec miesiąca września.

Odbyły się cztery spotkania, w których wzięło udział 35 osób, w tym 7 przedstawicieli

gmin3. Uczestnikom został przedstawiony materiał roboczy, który zawierał:

- wersję wstępną diagnozy obszaru, objętego „Programem…”,

- roboczą wersję analizy SWOT,

- założenia do budowy produktów turystyki wodnej na omawianym obszarze.

3 Na 74 zaproszonych

9

W trakcie dyskusji wyłoniło się dwa rodzaje problemów. Grupa pierwsza to

uwagi merytoryczne do przedstawionych materiałów. Zostały one uwzględnione

podczas przygotowywania niniejszego materiału. Grupa druga to uwagi dotyczące

problematyki szerszej niż ramy niniejszego dokumentu. W tym miejscu należy

wspomnieć o jednej z nich, która dotyczy braku w projekcie gmin, położonych na

południowym krańcu Zalewu Szczecińskiego. Natomiast pozostałe zostały

uwzględnione w rozdziale omawiającym wytyczne realizacyjne dla wdrażania

koncepcji produktu turystycznego (7.1)

• wreszcie etap trzeci, który zakładał skonsultowanie końcowego – ale nie ostatecznego –

tekstu „Programu…” i polegał na wniesieniu do niego uwag wszystkich interesariuszy.

10

2. Potencjał obszaru dorzecza rzeki Odry oraz jeziora Dąbie i jeziora

Miedwie w zakresie turystyki wodnej.

Diagnoza w zakresie turystyki wodnej uwzględnia szereg uwarunkowań decydujących

o możliwościach rozwoju tej formy turystyki. Analizowano takie elementy jak: występowanie

walorów turystycznych (walory przyrodnicze, ze szczególnym uwzględnieniem jezior i rzek),

występowanie infrastruktury technicznej do rozwoju i uprawiania turystyki wodnej, w tym

zagospodarowanie jezior i rzek, produkt turystyczny oferowany przez poszczególne gminy

oraz działania promocyjne dotyczące turystyki wodnej.

2.1. Walory naturalne w zakresie turystyki wodnej.

Analizowany obszar położony jest w dorzeczu Odry oraz niewielki fragment – w

dorzeczu Warty. Jest to położenie na skrzyżowaniu europejskich dróg wodnych E-30 i E-70.

Droga wodna E–30 daje możliwość płynięcia na północ do Bałtyku i portów Polski, Niemiec,

Rosji i Skandynawii oraz na południe do Górnego Śląska, natomiast droga wodna E–70 to

możliwość płynięcia Wartą, Notecią i Kanałem Bydgoskim do Wisły oraz na zachód do

Niemiec i Europy Zachodniej. Na południe od Szczecina w gminie Kołbaskowo przepływa

Odra Zachodnia. Są tu także kanały: Kurowski, Leśny, Ognica, Przecznica, Skośnica, Żaglica.

Łączą się one z Odrą Zachodnią i Regalicą.

Poza Odrą na opisywanym obszarze występują jej prawe dopływy, a mianowicie: Ina,

Kurzyca, Myśla, Płonia, Rurzyca, Słubia i Tywa. Rzekami o atrakcyjności turystycznej są

ponadto: Gowienica Miedwiańska i Mała Ina. Na opisywanym obszarze najważniejszym

lewym dopływem Odry jest rzeka Łarpia.

Obok rzek bardzo ważnym walorem przyrodniczym są jeziora. Są tu jeziora bardzo

duże, o powierzchni powyżej 300 ha (Dąbie, Miedwie, Długie (Swobnickie), Morzycko

i Wełtyńskie) oraz jeziora, których powierzchnia przekracza 100 ha (np. jezioro Będgoszcz).

Przy odpowiednim zagospodarowaniu jezior jest możliwość kreowania różnych produktów

turystycznych związanych z wodą.

Walory w zakresie turystyki wodnej to nie tylko jeziora i rzeki. Dla turystyki wodnej

są też wykorzystywane sztuczne elementy takie jak kanały, czy sztuczne zbiorniki wodne. Na

omawianym obszarze występują również tereny bagienne, tereny podmokłe, starorzecza itp.,

ale tych elementów nie oceniano.

11

2.1.1. Jeziora.

Biorąc pod uwagę, że na opisywanym obszarze występuje znaczna liczba jezior

przyjęto założenie, że opisane zostaną jedynie jeziora o powierzchni ponad 50 ha.

Zestawienie to obejmuje jedynie jeziora położone na obszarze dorzecza Dolnej Odry.

Odrębnie zostały opisane jeziora Dąbie i Miedwie.

Obszar dorzecza Dolnej Odry

Tabela 1. Największe jeziora na obszarze dorzecza Dolnej Odry

Lp. Nazwa jeziora Gmina Powierzchnia ogólna (ha)

Głębokość maksymalna (m)

1. Długie (Swobnickie) Banie 343,4 6,8 2. Morzycko Moryń 342,7 60,0 3. Wełtyńskie Gryfino 310,0 11,6 4. Mętno Chojna 141,0 4,0 5. Świdwie Police 128,5 2,1 6. Strzeszowskie Chojna 127,2 b.d. 7. Ostrowieckie Dębno 121,1 7,5 8. Narost Chojna 107,9 13,2 9. Jeleńskie Chojna 104,3 21,4 10. Dłużec (Długie Bańskie) Banie 85,2 6,1 11. Ostrów (Stoki) Chojna 80,2 4,4 12. Glinna Stare Czarnowo 75,0 16,0 13. Kiełbicze Widuchowa 71,6 4,5 14. Dłużyna Banie 56,3 6,6 15. Binowskie Stare Czarnowo 52,0 9,0 16. Postne Dębno 51,4 3,3

Źródła: Informacje z Urzędu Gminy Banie (strona internetowa bip.banie.pl), Program ochrony środowiska dla powiatu gryfińskiego na lata 2008-2011. Abrys Technika Spółka z o. o. Poznań, październik 2009 Powiatowy program ochrony środowiska dla Powiatu Myślibórz na lata 2004-2007 z perspektywą na lata 2008-2011. Abrys Technika Spółka z o. o. Poznań, sierpień 2003 Obszar wokół jeziora Dąbie.

Jezioro Dąbie należy do śródlądowych dróg wodnych4 i w całości leży w granicach

administracyjnych Szczecina5. Według źródeł internetowych6 jezioro Dąbie jest jeziorem

deltowym położonym w Dolinie Dolnej Odry. Jezioro Dąbie można wyraźnie podzielić na

dwie części: północną – ''Dąbie Wielkie'' i południową – ''Dąbie Małe''. Jezioro ma dobrze

rozwiniętą linię brzegową. Niecka jeziora jest pochodzenia polodowcowego. Jezioro Dąbie

charakteryzuje się następującymi cechami hydrologicznymi: średnia głębokość jeziora wynosi

4 Wykaz Śródlądowych Dróg Wodnych, Załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 grudnia 2002 r. (poz. 1786) 5 Zachodniopomorskie. Atrakcje turystyczne, Katalog grup partnerskich w turystyce, Forum Turystyki Regionów, Szczecin 2011 6 Wikipedia, 15.10.2012

12

2,61 m7. Maksymalna długość jeziora wynosi 15 km, a maksymalna szerokość 7,5 km8.

Według danych z 1996 roku objętość wody w zbiorniku wynosiła 129,5 mln metrów

sześciennych9.

Jezioro Miedwie

Jezioro Miedwie, jedno z największych w Polsce, jest najważniejszym atutem gmin

Stargard Szczeciński, Kobylanka, Stare Czarnowo, Pyrzyce i Warnice. Wynika to z faktu,

że nad jeziorem Miedwie występują najczystsze i najszersze plaże śródlądowe

w województwie. Długość jego linii brzegowej liczy około 39 km. Działalność turystyczno-

rekreacyjna skupia się głównie na północnym krańcu jeziora, gdzie brzegi są płaskie,

osłonięte drzewostanem parkowym. W gminie Kobylanka istnieją doskonałe warunki do

uprawiania kajakarstwa, nurkowania, żeglarstwa, windsurfingu oraz kitesurfingu. Wody

jeziora Miedwie mają II klasę czystości, a zbiornik charakteryzuje się wysoką odpornością na

degradację (I kat.)10.

Tabela 2. Podstawowe dane morfometryczne dotyczące jez. Miedwie

Powierzchnia ogólna (ha)

Głębokość maksymaln

a (m)

Głębokość średnia

(m)

Objętość (mln m3)

Długość max (m)

Szerokość max (m)

Długość linii brzegowej

(m) 3 527,0 43,8 19,3 681,7 16 200 3 160 38 800

Źródło: Instytut Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie (1986)

Z punktu widzenia użytkowania turystycznego jezior kluczowe znaczenie ma

dostępność brzegów. Dostępność ta jest bardzo różna: od jezior niedostępnych lub

trudnodostępnych do brzegów o bardzo dobrej dostępności. Analiza dostępności brzegowej

jezior w odniesieniu do poszczególnych jezior w układzie gminnym przedstawiona została w

pokazanej niżej tabeli.

7 Infrastruktura żeglarska w regionie ujścia Odry, Zalewu Szczecińskiego i wybrzeża Bałtyku. W: Stowarzyszenie "Pomost" – Instytut Gospodarki Morskiej w Szczecinie: Program rozwoju infrastruktury portów i przystani żeglarskich województwa zachodniopomorskiego w Regionie Odry, Zalewu Szczecińskiego i wybrzeża Morza Bałtyckiego. Szczecin: Urząd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego, 2008, s. 16, 79. [dostęp 2009-10-28]. 8 Włodzimierz Parzonka, Władysław Buchholz, Ryszard Coufal, Andrzej Kreft i inni. Wstępna ocena warunków zamulania jeziora Dąbie. „Infrastruktura i ekologia terenów wiejskich”. 4/1/2007, s. 39-40, 2007. Polska Akademia Nauk Oddział w Krakowie. ISSN 1732-5587 9 Bernard Wiśniewski, Tomasz Wolski. Changes in Dąbie Lake bathymetry in the period 1962–1996. „Limnological Review”. 5, s. 258, 2005. Polskie Towarzystwo Limnologiczne. ISSN 1642-5952 10 Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Stare Czarnowo, str.20

13

Tabela 3. Dostępność brzegowa do wybranych jezior w układzie gminnym

L.p. Miasto/Gmina Oceniane jeziora Uwagi Dorzecze rzeki Odry

1. Banie

jez. Długie, Dłużec, Święte dostępność dobra i częściowa. Pozostałe jeziora są trudno dostępne i niedostępne z występującą dostępnością punktową

jeziora Długie, Dłużec i Święte nadają się do wprowadzenia infrastruktury turystycznej

2. Cedynia jez. Orzechów, Czachów oraz jez. k/Golic dostępność punktowa

3. Chojna jez. Mętno, Strzeszowskie, Narost, Jeleńskie – dobry dostęp do linii brzegowej

4. Dębno jez. Ostrowieckie, Postne i Lipowo - dostępność częściowa

pozostałe jeziora w gminie są trudno dostępne i niedostępne z występującą dostępnością punktową. Są to jeziora śródleśne.

5. Gryfino

jez. Wełtyńskie i Steklno - dostępność dobra i częściowa. W przypadku jez. Steklno dobrą dostępnością charakteryzują się brzegi: zachodni i północny. Jez. Borzymowskie położone jest w terenie rolniczym i charakteryzuje się prawie w całości dobrą dostępnością. Pozostałe jeziora w gminie – głównie śródleśne – są trudno dostępne i niedostępne z występującą sporadycznie dostępnością punktową

6. Mieszkowice występujące w gminie jeziora charakteryzują się jedynie dostępnością punktową

7. Moryń

jez. Morzycko - dostępność dobra i częściowa. Dotyczy to około 60% brzegów jeziora. Są to brzegi, które nadają się do wprowadzenia infrastruktury turystycznej,

8. Widuchowa

jez. Kiełbicze - dostępność dobra i częściowa. Dotyczy to około 55% jego brzegów. Jez. Lubicz w około 45% - dostępność dobra i częściowa. Są to brzegi, które nadają się do lokalizacji infrastruktury turystycznej, po usunięciu opaski roślinności brzegowej. Pozostałe jeziora w gminie – głównie występujące na terenach leśnych – są o dostępności punktowej.

14

L.p. Miasto/Gmina Oceniane jeziora Uwagi Obszar położony wokół jeziora Dąbie

9. Szczecin

Brzegi jez. Dąbie w granicach miasta Szczecina charakteryzują się trudną dostępnością turystyczną lub są niedostępne. Brzegi jeziora są poprzecinane kanałami i porośnięte zwartą roślinnością, co również utrudnia dostępność brzegową. Brzegi są dostępne punktowo, co sprzyja zagospodarowaniu dla celów turystyki wodnej. Wyrazem tego jest lokalizacje nad brzegami jeziora szeregu ośrodków żeglarskich

10. Police jez. Świdwie – niedostępne, jez. Karpino - dostępne punktowo, tereny wokół jeziora na ogół bagienne.

teren wokół jeziora ma charakter bagienny. Zbiornik objęty jest ochroną rezerwatową jako środowisko życiowe ptactwa wodnego

11. Goleniów jez. Dąbie – bardzo słaba dostępność brzegowa

teren wokół jeziora ma charakter bagienny

Obszar położony wokół jeziora Miedwie

12. Stargard Szczeciński

W Wierzchlądzie znajduje się przystań PTTK, do której jest prawie dobry dojazd – droga w remoncie (końcówka droga leśna), bardzo dobrze zagospodarowana przystań. Na odcinku Kunowo-Wierzchląd dostęp do jeziora był utrudniony zarówno od strony lądu jak i wody. Brzegi zbiornika – niskie i podmokłe są na ogół trudnodostępne. Wygodny dostęp do wody znajduje się w Wierzbnie.

13. Stare Czarnowo

Różny stopień dostępności. Tereny nadbrzeżne są płaskie i bezpośrednio nad jeziorem stanowią pas podmokłych, zakrzaczonych nieużytków. jez. Będgoszcz - trudno dostępne jez. Binowskie - ok. 65% długości linii brzegowej towarzyszy pas trzcin. Od północnego zachodu, zachodu i południowego zachodu jezioro otoczone jest lasami. W tej części jeziora znajdują się odcinki naturalnie dostępnego brzegu, od dawna intensywnie zagospodarowywane na cele rekreacyjne jez. Glinna - Północne brzegi są podmokłe i trudno dostępne. Zachodni i wschodni brzeg jeziora zagospodarowany jest na cele rekreacyjne (kąpieliska).

15

L.p. Miasto/Gmina Oceniane jeziora Uwagi Obszar położony wokół jeziora Miedwie

14. Kobylanka

Działalność turystyczno-rekreacyjna skupia się głównie na północnym krańcu jeziora, gdzie brzegi są płaskie, osłonięte drzewostanem parkowym. Część wschodnia jeziora ma brzegi strome lub bagniste porośnięte trzciną, mniej dostępne dla rekreacji.

15. Warnice

jez. Miedwie - szeroki pas nadbrzeżny jeziora, to teren podmokły, bagienny, porośnięty trzcinami, szuwarami, pokryty licznymi naturalnymi oczkami wodnymi.

Źródło: opracowanie własne

Dla rozwoju turystyki wodnej jednym z najważniejszych czynników jest czystość

wody. Zestawienie dotyczące czystości wody w jeziorach przedstawiono w tab. 4. Należy

jednak podkreślić, że w wielu jeziorach nie przeprowadzano badań czystości wody.

Tabela 4. Czystość wody w wybranych jeziorach

Lp. Klasa czystości Nazwa jeziora Odporność na

degradację Uwagi

1. II Binowskie charakteryzuje się dużą podatnością zbiornika na degradację (III kat.)

2. II Dłużyna 3. II Kiełbicze

ogólny stan czystości wód oceniono jako dobry11

4. II Miedwie wysoka (I kat.) 5. II Morzycko

w 2007 roku stwierdzono pogorszenie się stanu czystości (do klasy III, a według nowej klasyfikacji jest to klasa V – wody złej jakości)12

6. II Wełtyńskie 7. III Długie (Swobnickie) 8. III Dłużec (Długie Bańskie) 9. III Glinna względna odporność na

degradację (II kat.)

Źródło: opracowanie własne na podstawie zebranych materiałów

11 ibidem 12 Program ochrony środowiska dla powiatu gryfińskiego na lata 2008-2011. Abrys Technika Spółka z o. o. Poznań, październik 2009.

16

2.1.2. Rzeki.

Dla turystyki wodnej, zwłaszcza kajakowej najważniejszą rolę odgrywa Odra

i Mi ędzyodrze oraz rzeki: Ina, Gowienica, Płonia, Myśla oraz Szlak Gryfitów, Szlak 44 Wysp

i Szczecinecka Pętla Kajakowa. Bardzo ważną rolę odgrywa także Zalew Szczeciński13. Jako

najbardziej atrakcyjne turystycznie uznaje się spływy kajakowe rzeką Myślą, Płonią, Iną

i Gowienicą14. Jednym z najatrakcyjniejszych szlaków kajakowych na Pomorzu Zachodnim

są „Meandry Iny”15.

Tabela 5. Największe rzeki

Lp. Nazwa Główne gminy

Długość (km) Dorzecze/dopływ Uwagi

1. Odra

854,3 (na terenie Polski)

118 861 km2

2. Ina Stargard Szczeciński

129,1 prawobrzeżny dopływ Odry

3. Myśla Boleszkowice


nadaje się do spływów kajakowych i uprawiania sportów wodnych na odcinku 85 km

4. Płonia Stare Czarnowo 72,6 prawobrzeżny dopływ Odry

5. Krąpiel Stargard Szczeciński

50,5 prawobrzeżny dopływ Iny

rzeka Krąpiel płynie głęboko wciętą doliną

i silnie meandruje 6. Mała Ina Stargard

Szczeciński 38,516 lewobrzeżny dopływ

Iny

7. Słubia

Moryń 31,2

prawobrzeżny dopływ Odry

w dolnym odcinku o charakterze rzeki

górskiej 8.

Rurzyca Mieszkowice


9. Gowienica Miedwiańska17

Stargard Szczeciński

15,6 zasila jez. Miedwie

10. Krzekna Stare Czarnowo 14,0 wpływa do jez. Będogoszcz

Źródła: opracowanie własne na podstawie zebranych materiałów; Kilarski Zdzisław, Szlak Wodny Berlin – Szczecin – Bałtyk. Przewodnik dla żeglarzy i turystów wodnych, Drukarnia Artdeco Ewa Jachim, Szczecin 2009

13 Piotr Owczarski, Turystyka kajakowa na Pomorzu Zachodnim, Wydawnictwo PASSIM, Szczecin 2012 14 Polsko-niemiecki przewodnik turystyczny, współfinansowany ze środków Norweskiego Mechanizmu Finansowego (ISBN: 978-83-61439-71-4) 15 Zachodniopomorskie. Atrakcje turystyczne, Katalog grup partnerskich w turystyce, Forum Turystyki Regionów, Szczecin 2011, str. 98 16 w granicach województwa zachodniopomorskiego 17Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Stargard Szczeciński

17

2.1.3. Obszary ochrony przyrody.

Województwo zachodniopomorskie posiada na swoim terenie liczne walory

przyrodnicze oraz obszary wyróżniające się szczególnymi wartościami przyrodniczymi,

społecznymi i kulturowymi. Są one objęte różnymi formami ochrony przyrody.

Zgodnie z „Ustawą z o ochronie przyrody”18, formami ochrony przyrody w Polsce są:

- parki narodowe,

- rezerwaty przyrody,

- parki krajobrazowe,

- obszary chronionego krajobrazu,

- pomniki przyrody,

- stanowiska dokumentacyjne,

- użytki ekologiczne,

- zespoły przyrodniczo – krajobrazowe,

- ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów

oraz

- obszary Natura 2000.

Na terenie województwa znajdują się19: dwa parki narodowe: Woliński i Drawieński20,

siedem parków krajobrazowych, dziewięćdziesiąt dziewięć rezerwatów przyrody oraz

siedemnaście obszarów chronionego krajobrazu. Obszary chronione stanowią 21,1% obszaru

województwa – przy średniej krajowej 32,3%21. Najważniejsze obszary ochronne terenów

objętych niniejszym opracowaniem pokazują poniższe tabele.

Tabela 6. Ochrona przyrody na obszarze doliny Dolnej Odry, jeziora Dąbie i jeziora Miedwie – parki krajobrazowe

Nazwa Lokalizacja

gmina Charakterystyka

Cedyński Park Krajobrazowy

Chojna, Cedynia, Mieszkowice i Moryń

Cedyński Park Krajobrazowy znajduje się w dolnym biegu Odry i obejmuje swym zasięgiem najbardziej wysunięte na zachód zakole rzeki (będące zarazem najdalej wysuniętym w tym kierunku obszarem Polski). Teren parku wchodzącego w skład Zespołu Parków Krajobrazowych Dolnej Odry obejmuje Puszczę Piaskową, Polder Cedyński oraz część Lasów Mieszkowickich. Powierzchnia Parku wynosi 308,5 km². Obszary Parku charakteryzują się niezwykle bogatą szatą roślinną. Wyróżnia się 640 gatunków. Do gatunków, które podlegają ochronie zalicza się m.in.: cis pospolity,

18 Z dn. 16 kwietnia 2004 r. – Dz.U. nr 92, poz. 880 19 Źródło: GDOŚ – Centralny Rejestr Form Ochrony Środowiska 20 Częściowo; leży także na obszarze województw: lubuskiego i wielkopolskiego 21 Bez obszarów Natura 2000

18

Nazwa Lokalizacja gmina

Charakterystyka

wiśnię karłowatą, bluszcz pospolity, sasankę łąkową, wiciokrzew pomorski, storczyk purpurowy, grzybienie białe, pierwiosnki lekarskie, konwalie majowe, a także rośliny z obszarów przyśródziemnomorskich, których nie można spotkać w żadnym innym miejscu w Polsce: dąb omszony, nawrot czerwonobłękitny, szyplin zielny, oman niemiecki. Występuje bogactwo roślin pływających, podwodnych, nadwodnych, szuwarowych, bagiennych i torfowiskowych. Urozmaicony charakter Parku stwarza idealne warunki życia dla wielu zwierząt, w tym zagrożonych wyginięciem. Występują tutaj liczne gatunki ptaków: bieliki, rybołowy, kanie czarne i rude, bociany czarne, żurawie, ssaków: wilki, bobry, wydry, jeże i nietoperze oraz płazów i gadów: traszki grzebieniaste, kumaki nizinne, żaby śmieszki, grzebiuszki ziemne, żółwie błotne, padalce i żmije zygzakowate.

Dolina Dolnej Odry

Widuchowa, Gryfino i Kołbaskowo oraz m. Szczecin

Park Krajobrazowy Dolina Dolnej Odry leży między dwoma ramionami Odry, na przestrzeni od Widuchowej do Szczecina. Jego powierzchnia wynosi 6009 ha. Dolina Dolnej Odry to największe w Europie Zachodniej i Środkowej torfowisko niskie z florą i fauną nie spotykaną już w dolinach innych wielkich rzek europejskich. Obszar Parku pocięty jest gęstą siecią starorzeczy, kanałów, rowów i rozlewisk o łącznej długości ponad 200 kilometrów. Przedmiotem ochrony jest nie tylko torfowisko, ale także rzadkie i ginące zespoły i gatunki roślin oraz fauna, w tym licznie tu występujące gatunki ptaków. Do rzadkich i chronionych roślin, występujących na terenie Międzyodrza należą między innymi grzybienie białe, grążel żółty - zarastające duże powierzchnie kanałów, salwinia pływająca, grzybieńczyk wodny, arcydzięgiel nadbrzeżny, kalina koralowa, czermień błotna, łaczeń baldaszkowaty, bobrek trójlistkowy, starzec błotny, listera jajowata, mlecz błotny, porzeczka czarna, przęstka pospolita, groszek błotny, pływacz zwyczajny. Najważniejszą grupę zwierząt w Parku stanowią ptaki (około 250 gatunków). Park jest ważną, południkową, drogą ich przelotów oraz miejscem koncentracji wielu gatunków ptaków wodno - błotnych, takich jak gęsi i żurawie. Z gatunków lęgowych ptaków zagrożonych wyginięciem w skali Europy występują tu: bielik, rybołów, kania czarna, kania ruda, błotniak zbożowy, błotniak łąkowy, sowa błotna, wąsatka, wodniczka (ptak zagrożony wyginięciem w skali światowej), wodnik. Dwa najważniejsze ssaki chronione to bóbr i wydra. Ssaki owadożerne reprezentowane są przez jeża europejskiego, ryjówkę aksamitną, rzęsorka rzeczka, zębiełka białawego, kreta, a także kilka gatunków nietoperzy. Z przedstawicieli drapieżników w Parku największą grupę stanowią łasicowate: wydra, kuna leśna, kuna domowa, łasica, tchórz, gronostaj. Mniej liczne są psowate, do których należą lis, jenot oraz borsuk. Spośród ssaków parzystokopytnych występuje tu jedynie dzik oraz sarna. Płazy i gady reprezentowane są na terenie Parku przez 16 gatunków. Wody zajmujące w Parku dużą część powierzchni (ok.12%), stanowią ważne środowisko bytowania i rozrodu ryb. Spośród rzadszych lub chronionych gatunków możemy tu spotkać: kiełbia, piskorza, kozę, sumika karłowatego, minoga rzecznego oraz miętusa.

Puszcza Bukowa Stare Czarnowo, Gryfino i m. Szczecin

Szczeciński Park Krajobrazowy "Puszcza Bukowa" jest zwartym kompleksem leśnym porastającym pasmo polodowcowych wzgórz morenowych. Obejmuje swoim zasięgiem tereny leśne, a także trzy duże polany: Binowską, Kołowską i Dobrowolską, zaś jego obszar wynosi 9 096 ha. Znajduje się tutaj prawie 1200 gatunków roślin, z czego 63 to gatunki chronione. Położenie kompleksu leśnego, bogactwo flory i fauny oraz piękno krajobrazu sprawia, że parkowe

19


Charakterystyka

tereny stały się ulubionym miejscem jednodniowego wypoczynku mieszkańców Szczecina i okolic. Tereny parkowe charakteryzują się znacznym zróżnicowaniem siedliskowym co stwarza idealne warunki życia dla większości grup zwierząt. Spotkać tu można ssaki owadożerne, ssaki parzystokopytne i mięsożerne. Wśród ptaków możemy zauważyć bieliki, kanie rude, trzmielojady, orliki krzykliwe, bociany czarne, zimorodki i wiele innych, zaś płazy i gady to jaszczurki żyworodne, padalce zwyczajne, zaskrońce zwyczajne, żmije zygzakowate. Spośród rozpoznanych gatunków fauny 169 objętych jest ochroną prawną. Różnorodność warunków glebowych sprzyja wykształcaniu się licznych zbiorowisk roślinnych z niezwykle bogatą florą. Największą powierzchnię zajmuje buczyna pomorska wraz z którą występują rzadziej spotykane w innych miejscach perłówki jednokwiatowe, kostrzewy leśne i żywce cebulkowe, a także storczyki i turzyce.

Ujście Warty Boleszkowice Park Krajobrazowy "Ujście Warty" obejmuje obszar 20 532,46 ha, z którego tylko niewielka część leży na terenach objętych niniejszym opracowaniem. Prócz Boleszkowic obejmuje swym zasięgiem gminy: Słońsk, Witnicę, Kostrzyn, i Górzycę. Cechą dominującą w krajobrazie są rozległe i podmokłe łąki i pastwiska. Przecinająca je sieć rzek i kanałów jest pozostałością rozbudowanej niegdyś sieci hydrograficznej rzeki Warty. Lasy zajmują tylko kilka procent powierzchni, są jednak niezwykle cenne. Ochroną objęte zostały tereny podmokłe w dolinach dużych rzek, mających istotne znaczenie dla rozrodu i bytowania ptactwa wodnego i błotnego. W świecie roślin i zwierząt stwierdza się istnienie 30 gatunków ssaków i ponad 390 gatunków roślin naczyniowych w blisko 50 zespołach roślinnych.

Tabela 7. Ochrona przyrody na obszarze doliny Dolnej Odry, jeziora Dąbie i jeziora

Miedwie – rezerwaty

Nazwa Lokalizacja

gmina Charakterystyka

Cisy Boleszkowickie

Boleszkowice Rezerwat florystyczny, o powierzchni 9,38 ha. Celem ochrony jest zachowanie ze względów naukowych i edukacyjnych stanowiska cisów (ok. 450 okazów) w jego różnych fazach rozwojowych. Prócz cisa, starodrzew stanowi dąb szypułkowy i sosna zwyczajna. Znajdują się tutaj też liczne rośliny chronione

Bielinek Cedynia Rezerwat florystyczny o pow. 75,5 ha. położony w pobliżu miejscowości Bielinek, na zboczach doliny Odry. Obejmuje zespoły leśno-stepowe z jedynym w Polsce stanowiskiem dębu omszonego, a także wieloma chronionymi, rzadko spotykanymi gatunkami kserotermicznymi i leśnymi. Znajduje się w granicach Cedyńskiego Parku Krajobrazowego

Dolina Świergotki Cedynia Rezerwat leśny o pow. 11 ha. Ochronie podlega stanowisko buczyny pomorskiej z grądem na granicy jego występowania, w uroczym wąwozie rzeki Świergotki. Wchodzi w skład Cedyńskiego Parku Krajobrazowego

Olszyny Ostrowskie

Cedynia Rezerwat leśny, o powierzchni 9,5 ha, położony w Puszczy Piaskowej, w północnej części Cedyńskiego Parku Krajobrazowego, na terenie obszaru specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 Ostoja Cedyńska. Celem ochrony jest zachowanie zbiorowisk leśnych olsu porzeczkowego, łęgu jesionowo-olszowego, łęgu wiązowo-jesionowego wraz ze stanowiskami licznych roślin chronionych.

20


Charakterystyka

Olszyna Źródliskowa pod Lubiechowem Dolnym

Cedynia Rezerwat leśny, o powierzchni 1,0 ha, położony jest na terenie Cedyńskiego Parku Krajobrazowego. Celem ochrony jest zachowanie przede wszystkim skrzypu olbrzymiego, rzadkiego gatunku występującego na Pomorzu Zachodnim, typowego przedstawiciela roślinności górskiego regla dolnego, a także zachowanie fragmentu zespołu leśnego - podgórskiego łęgu jesionowego na stanowiskach niżowych

Wrzosowiska Cedyńskie im. inż. Wiesława Czyżewskiego

Cedynia Rezerwat stepowy, o powierzchni 72,02 ha, leżący na terenie Cedyńskiego Parku Krajobrazowego. Celem ochrony jest zachowanie wzgórz pokrytych wrzosowiskami oraz stanowisk roślinności kserotermicznej, a w szczególności utrzymanie bioróżnorodności i organizacji socjalnej organizmów charakterystycznych dla terenów otwartych - wrzosowisk, muraw kserotermicznych i napiaskowych.

Dąbrowa Krzymowska

Chojna Rezerwat leśny, o powierzchni 34,86 ha, położony w Puszczy Piaskowej, na terenie Wzgórz Krzymowskich (najwyższe wzniesienie Zwierzyniec 167 m n.p.m.), w Cedyńskim Parku Krajobrazowym. Celem ochrony jest zachowanie naturalnych fragmentów środkowoeuropejskiej kwaśnej dąbrowy trzcinnikowej, z wieloma pomnikowymi okazami dębów bezszypułkowych i sosny zwyczajnej, o rzadko spotykanej formie korowiny, tzw. pręgowatej (krezowatej), odznaczającej się regularnym, poprzecznym spękaniem. Wiek tych drzew szacuje się na od 250 do 400 lat.

Czapli Ostrów Dębno Rezerwat faunistyczny, o powierzchni 16,45 ha, położony na wyspie Jeziora Ostrowieckiego (powierzchnia wyspy Czapli Ostrów 12,45 ha), na terenie obszaru chronionego krajobrazu Dębno-Gorzów Wlkp. oraz na terenie obszaru specjalnej ochrony ptaków (OSO) Natura 2000 Ostoja Witnicko-Dębniańska. Celem ochrony jest zachowanie kolonii czapli siwej na środku wyspy, na starych dębach i brzozach oraz zachowanie stanowiska lęgowego bielika i ostoi wielu gatunków ptaków wodnych. Osobliwością jest dąb zrośnięty z trzech pni (obwód 585 cm) z bluszczem (obwód 54 cm).

Olszanka Goleniów Rezerwat leśno-torfowiskowy, o powierzchni 1354,40 ha. Rezerwat położony w estuarium Odry, na jej wschodnim brzegu, w obszarze specjalnej ochrony ptaków (OSO) Natura 2000 Puszcza Goleniowska (PLB 320012). Celem ochrony jest zachowanie fragmentów bałtyckiego torfowiska wysokiego, olsów, borów i lasów bagiennych z licznymi stanowiskami rzadkich i ginących gatunków roślin. Rezerwat wraz z najbliższymi okolicami jest siedliskiem bielika, jednym z największych skupisk jego stanowisk w Europie.

Uroczysko Święta im. prof. M. Jasnowskiego

Goleniów Rezerwat torfowiskowy, o powierzchni 207,77 ha. Rezerwat położony w estuarium Odry, na jej wschodnim brzegu, w obszarze specjalnej ochrony ptaków (OSO) Natura 2000 Puszcza Goleniowska (PLB 320012). Celem ochrony jest zachowanie fragmentów torfowiska wysokiego oraz lasów bagiennych z licznymi stanowiskami długosza królewskiego i wiciokrzewu pomorskiego

Łąki Storczykowe Gryfino Rezerwat faunistyczno-florystyczny. Znajduje się na wschodnim brzegu jeziora Wełtyńskiego. Ochronie podlega stanowisko storczyków i miejsce występowania chronionych gatunków zwierząt.

Mszar Gajki Gryfino Rezerwat faunistyczno-florystyczny. Znajduje się na północ od Steklna. Chronione jest śródleśne torfowisko wysokie z charakterystyczną roślinnością. Znajdują się tu stanowiska m.in. rosiczki okrągłolistnej oraz liczne gatunki płazów i gadów.

Wysoka Skarpa Rzeki Tywy

Gryfino Rezerwat krajobrazowo-biocenotyczny. Znajduje się na skarpie rzeki między miejscowościami Tywina i Szczawno. Ochronie podlega dolina rzeczna z grądem zboczowym. Znajdują się tu najładniejsze

21


Charakterystyka

partie grądu grabowego lasów bukowo-dębowych, które porastają malownicze zbocza doliny Tywy

Jeziora Siegniewskie

Mieszkowice Rezerwat faunistyczny, o powierzchni 23,1 ha. Swym obszarem obejmuje dwa śródleśne jeziora, położone w południowej części Cedyńskiego Parku Krajobrazowego. Celem ochrony jest zachowanie w naturalnym stanie ostoi ptactwa wodnego i śpiewającego oraz zbiorowisk roślinności szuwarowej i leśnej. Wśród bytujących tu 90 prawnie chronionych gatunków zwierząt znajdują się gatunki figurujące w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt: bielik, traszka grzebieniasta, kumak nizinny i wydra.

Buczynowe Wąwozy im. prof. Floriana Celińskiego

Stare Czarnowo

Rezerwat leśny, o powierzchni 39,94 ha, leży we wschodniej części Puszczy Bukowej na terenie Szczecińskiego Parku Krajobrazowego "Puszcza Bukowa". Utworzony został dla ochrony najlepiej wykształconego i zachowanego zespołu buczyny pomorskiej z kostrzewą leśną w runie i zespołu łęgu olszowego. Celem ochrony jest zachowanie cennych siedlisk rzadkich i chronionych roślin naczyniowych, mszaków i grzybów, a także gatunków ptaków, m.in.: bociana czarnego i dzięcioła czarnego oraz licznych bezkręgowców.

Bukowe Zdroje im. Prof. dr Tadeusza Dominika

Stare Czarnowo

Rezerwat leśny, o powierzchni 220,5 ha, leży w północno-zachodniej części Szczecińskiego Parku Krajobrazowego "Puszcza Bukowa". Celem ochrony jest zachowanie ze względów przyrodniczych, naukowych i dydaktycznych cech i procesów naturalnych dla wyróżniającego się dużymi walorami biocenotycznymi oraz estetycznymi kompleksu buczyn, łęgów i olsów, kształtującego się w warunkach dużego urozmaicenia rzeźby terenu i warunków siedliskowych. Na terenie rezerwatu 31 pomników przyrody: 27 dębów o obwodach 170-390 cm, 3 buki (170-230 cm obw.) oraz głaz narzutowy Szwedzki Kamień.

Kołowskie Parowy im. inż. Józefa Lewandowskiego

Stare Czarnowo

Rezerwat leśny, o powierzchni 24,39 ha, leży w środkowej części Szczecińskiego Parku Krajobrazowego "Puszcza Bukowa”. Rezerwat jest lasem liściastym na zboczach wzniesień morenowych, którego głównym celem ochrony jest zachowanie lasu bukowego w różnych odmianach typologicznych

Osetno Stare Czarnowo

Rezerwat leśny, o powierzchni 111,59 ha, leży we wschodniej części Puszczy Bukowej na terenie Szczecińskiego Parku Krajobrazowego "Puszcza Bukowa”. Rezerwat jest obszarem źródliskowym i ostoją rzadkich gatunków ptaków, takich jak: bielik, kania ruda czy muchołówka mała. Jednak najistotniejszym celem ochrony jest zachowanie grzybów kapeluszowych w ekosystemach leśnym i borowym z dużą ilością rozkładającego się drewna, sprzyjającego rozwojowi wybitnie różnorodnej mikroflory.

Trawiasta Buczyna im. Prof. Stefana Kownasa

Stare Czarnowo

Rezerwat leśny, o powierzchni 78,52 ha, położony na południowo-wschodnim skraju Puszczy Bukowej, na terenie Szczecińskiego Parku Krajobrazowego "Puszcza Bukowa". Jest to porośnięta starodrzewem bukowym morena denna, z licznymi głazami narzutowymi. Rezerwat chroni zespół buczyny pomorskiej w wariancie z perłówką jednokwiatową w runie. Celem ochrony jest także zachowanie cennych siedlisk rzadkich i chronionych roślin.

Źródliskowa Buczyna im. dr Jerzego Jackowskiego

Stare Czarnowo

Rezerwat leśny, o powierzchni 155,33 ha, położony na południowych stokach Wzgórz Bukowych i częściowo w obniżeniu nad jeziorem Glinna, na terenie Szczecińskiego Parku Krajobrazowego "Puszcza Bukowa". Celem ochrony jest zachowanie ze względów przyrodniczych, naukowych i dydaktycznych cech i procesów naturalnych dla wyróżniającego się dużymi walorami biocenotycznymi oraz estetycznymi kompleksu buczyn, łęgów i olsów, kształtującego się w warunkach dużego urozmaicenia rzeźby terenu i warunków siedliskowych. W rezerwacie

22


Charakterystyka

wykształcają się lasy bukowe o cechach zespołu naturalnego i o różnych odmianach typologicznych, w tym z rzadkim zespołem buczyny źródliskowej ze storczykami.

Źródło: Urząd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego - Formy ochrony przyrody województwa zachodniopomorskiego.

Na obszarze województwa występują również obszary ochrony przyrody,

funkcjonujące w obrębie Europejskiej Sieci Ekologicznej „Natura 2000”. Sieć powstała

w celu ochrony najważniejszych siedlisk oraz zagrożonych i rzadko występujących gatunków

roślin i zwierząt na terenie Europy. Podstawą funkcjonowania programu są dwie unijne

dyrektywy:

• tzw. Dyrektywa Ptasia22 - definiuje kryteria wyznaczania ostoi dla gatunków ptaków

zagrożonych wyginięciem i

• tzw. Dyrektywa Siedliskowa23 - ustalająca zasady ochrony pozostałych gatunków

zwierząt, a także roślin i siedlisk przyrodniczych oraz procedury ochrony obszarów

szczególnie ważnych przyrodniczo.

W myśl tych aktów prawnych każdy kraj członkowski Unii Europejskiej ma

obowiązek zapewnić siedliskom przyrodniczym i gatunkom wymienionym w załącznikach

dyrektywy siedliskowej i ptasiej warunki sprzyjające ochronie lub zadbać o odtworzenie ich

dobrego stanu m.in. poprzez wyznaczenie i objęcie ochroną obszarów, na których te siedliska

i gatunki występują. Na obszarach objętych niniejszym opracowaniem znajdują się24:

- Specjalny obszar ochrony siedlisk „Dolna Odra” PLH 320037

- Specjalny obszar ochrony siedlisk „Dolina Płoni i Jezioro Miedwie” PLH 320006

- Specjalny obszar ochrony siedlisk „Wzgórza Bukowe” PLH 320020

- Obszar specjalnej ochrony ptaków „Dolina Dolnej Odry” PLB 320003

- Obszar specjalnej ochrony ptaków „Ostoja Witnicko – Dębniańska” PLB 320015

- Obszar specjalnej ochrony ptaków „Ostoja Cedyńska”

- Obszar specjalnej ochrony ptaków „Jeziora Wełtyńskie” PLB 320018

- Obszar specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 „Jezioro Miedwie i okolice”

- Obszar specjalnej ochrony ptaków „Jezioro Świdwie” PLB 320006

22 Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/147/WE z dnia 30 listopada 2009 r. w sprawie ochrony dzikiego ptactwa 23 Dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory 24 Źródło: Urząd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego - Formy ochrony przyrody województwa zachodniopomorskiego.

23

- Obszar specjalnej ochrony ptaków „Ostoja Wkrzańska” PLB 320014.

- Obszar specjalnej ochrony ptaków „Zalew Szczeciński” PLB 320009.

- Specjalny obszar ochrony siedlisk „Ujście Odry i Zalew Szczeciński” PLH 320018.

- Obszar specjalnej ochrony ptaków „Puszcza Goleniowska” PLB 320012.

- Obszar specjalnej ochrony ptaków „Łąki Koszewskie” PLB 320007

2.2. Infrastruktura techniczna do rozwoju i uprawiania t urystyki wodnej

i zagospodarowanie jezior i rzek.

2.2.1. Drogi i dostępność komunikacyjna.

Zestawienie dotyczące stanu dróg oraz dostępności komunikacyjnej prezentuje poniższa

tabela.

Tabela 8. Drogi i dostępność komunikacyjna w układzie gminnym

L.p. Miasto/Gmina Ogólna ocena stanu istniejącego

Uwagi

1. Banie bardzo dobra dostępność komunikacyjna drogowa

jednotorowa linia kolejowa relacji Gryfino – Banie została zamknięta

2. Boleszkowice dobrze rozbudowana sieć dróg 3. Cedynia średni/słaby drogi gminne na znacznej długości nie są

utwardzone. Ważną rolę w układzie komunikacyjnym odgrywa drogowe przejście graniczne w Osinowie Dolnym.

4. Chojna sieć drogowa jest rozwinięta w stopniu zadowalającym.

sieć dróg oraz dwie kolejowe linie towarowo-pasażerskie

5. Dębno dobrze rozbudowana sieć dróg przez gminę przebiegają ważne drogowe szlaki komunikacji drogowej

6. Goleniów bardzo dobra dostępność komunikacyjna drogowa i kolejowa

węzeł kolejowy. Lotnisko

7. Gryfino dobrze rozbudowana sieć dróg kolejowa linia magistralna relacji Szczecin - Gryfino – Wrocław

8. Kobylanka bardzo dobra dostępność komunikacyjna

bliskie położenie portu lotniczego koło Goleniowa. Dobra dostępność linii kolejowej (11 km)

9. Kołbaskowo bardzo dobra dostępność komunikacyjna

położenie w węźle drogi krajowej nr 13 (Szczecin - Kołbaskowo - Berlin) oraz drogi A6 (Autostrada Szczecin - Berlin). Dwie linie kolejowe: Szczecin – Berlin oraz Szczecin - Pasewalk. 3 przejścia graniczne: drogowe w Kołbaskowie i Rosówku i piesze w Bobolinie. Drogi krajowe: A6 (E28) - granica państwowa - Kołbaskowo – Szczecin.

10. Mieszkowice dobrze rozwinięta sieć drogowa niski standard techniczny dróg gminnych. Linia kolejowa Szczecin – Kostrzyn ze stacją w Mieszkowicach.

11. Moryń dobrze rozwinięta sieć drogowa przez gminę przebiega linia kolejowa Szczecin-Kostrzyn.

12. Police słaby dominuje komunikacja autobusowa

24

L.p. Miasto/Gmina Ogólna ocena stanu istniejącego

Uwagi

13. Pyrzyce bardzo dobrze rozwinięta sieć drogowa

węzeł połączeń drogowych i kolejowych

14. Stare Czarnowo bardzo dobrze rozwinięta sieć drogowa

główna trasa międzynarodowej relacji Świnoujście - Jakuszyce E-65 /DK-3/.

15. Stargard Szczeciński

bardzo dobra dostępność komunikacyjna

drogi krajowe i dwie drogi wojewódzkie. Węzeł kolejowy. Połączenia kolejowe ze Szczecinem, Gdańskiem, Piłą i Poznaniem

16. Warnice dobrze rozwinięta sieć drogowa drogi gminne na znacznej długości nie są utwardzone.

17. Widuchowa dobrze rozwinięta siecią drogową kolejowa linia magistralna relacji Szczecin - Poznań - Wrocław


Z powyższego zestawienia wynika, że jeśli chodzi o dostępność komunikacyjną, to

poszczególne gminy charakteryzują się pod tym względem dużym zróżnicowaniem. Poza

obszarami o bardzo dobrej i dobrej dostępności komunikacyjnej (gminy: Banie, Goleniów,

Kobylanka; Kołbaskowo, Pyrzyce, Stare Czarnowo, Stargard Szczeciński) występują także

obszary o znacznie gorszej dostępności komunikacyjnej (gmina Cedynia, Police).

2.2.2. Baza noclegowa i gastronomiczna.

Baza noclegowa i gastronomiczna na omawianym obszarze jest pod względem

rodzajowym zróżnicowana. Decydujące znaczenie ma jednak położenie przestrzenne

poszczególnych obiektów w stosunku do rzek i jezior. W wielu przypadkach trudna do

rozstrzygnięcia jest odpowiedź na pytanie czy dany obiekt znajduje się blisko czy daleko od

rzeki lub jeziora. W tej sytuacji w tabeli poniższej zastosowano przede wszystkim podział

według liczby poszczególnych rodzajów obiektów bazy noclegowej, w odniesieniu do

poszczególnych gmin.

Tabela 9. Liczba obiektów bazy noclegowej w układzie rodzajowym według gmin

L.p. Miasto/Gmina

Hotele, motele,

pensjonaty i inne obiekty hotelarskie

Gospodar stwa

agroturystyczne

Schroniska i szkolne

schroniska młodzieżowe

Ośrodki wczasowe i wypo-

czynkowe

Kampingi, pola

namiotowe i

biwakowe

Pokoje gościnne

Inne

1. Banie - 1 - 4 - - - 2. Boleszkowice 1 - - - - - - 3. Cedynia 3 - - - - 2 - 4. Chojna 2 2 1 - 3 4 - 5. Dębno 1 5 1 2 - - 3 6. Goleniów - 3 1 3 1 7. Gryfino 1 5 - 3 5 4 4 8. Kobylanka 2 2 - 2 2 - - 9. Kołbaskowo 4 2 - 1 - 1 1 10. Mieszkowice 3 7 - - - 3 - 11. Moryń 1 - 1 2 1 4 2

25

L.p. Miasto/Gmina

Hotele, motele,

pensjonaty i inne obiekty hotelarskie

Gospodar stwa

agroturystyczne

Schroniska i szkolne

schroniska młodzieżowe

Ośrodki wczasowe i wypo-

czynkowe

Kampingi, pola

namiotowe i

biwakowe

Pokoje gościnne

Inne

12. Police 2 - - 3 - - 4 13. Pyrzyce 2 1 - - - - 1 14. Stare Czarnowo - - - 6 1 - 3 15. Miasto i Gmina

Stargard Szczeciński 4 1 - - - - 1

16. Warnice - - - - - 1 1 17. Widuchowa - 1 - 1 1 - -

Razem: 26 30 3 25 16 19 21 Źródło: opracowanie własne na podstawie zebranych materiałów

Z powyższego zestawienia wynika, że do gmin o największym zróżnicowaniu bazy

noclegowej należą przede wszystkim miasta i gminy Gryfino i Goleniów oraz gmina Dębno.

Stosukowo słabiej rozwinięta jest baza noclegowa w mieście i gminie Pyrzyce. Należy także

podkreślić, że w zdecydowanej większości obiekty bazy noclegowej posiadają własną bazę

gastronomiczną. Samodzielnie funkcjonująca baza gastronomiczna przeważa w większych

miastach. Przykładowo na terenie gminy Gryfino baza gastronomiczna jest stosunkowo

bogata w różnego rodzaju obiekty25. Występuje tu 6 rodzajów tych obiektów. Najwięcej jest

barów, bo aż 15 obiektów. W mieście i gminie jest w sumie 36 obiektów gastronomicznych.

Pod względem rodzajowym są to: restauracje, pizzerie, bary, puby, kawiarnie oraz smażalnia

ryb.

2.2.3. Zagospodarowanie jezior i rzek.

Dla rozwoju turystyki wodnej kluczowe znaczenie ma zagospodarowanie jezior i rzek.

Chodzi głównie o specjalistyczną infrastrukturę przeznaczoną dla żeglarzy i kajakarzy oraz

windsurferów. W tab. 10 zestawiono najważniejsze kąpieliska oraz informacje dotyczące

podstawowych elementów zagospodarowania i obsługi różnych form turystyki wodnej. Do

elementów tych należą przede wszystkim pomosty, plaże oraz takie miejsca obsługi jak

stanice wodne, mariny, porty i przystanie a także warsztaty szkutnicze wypożyczalnie sprzętu

wodnego.

Tabela 10. Zagospodarowanie jezior i rzek

Lp. Gmina Najważniejsze elementy obsługi turystyki wodnej 1. Banie kąpieliska niestrzeżone: Banie, Baniewice, Swobnica. 2.

Chojna kąpieliska nad jeziorami: Jeleńskim, Ostrów, Narost, Mętno, Stoki, Brankowice i Kamienny Jaz.

3. Dębno

kąpieliska strzeżone nad jez. Lipowo oraz niestrzeżone nad jeziorami Ostrowieckim i Duszatyń. Dębno: plaża i kąpielisko nad jeziorem Lipowo. Jez. Duszatyń: wydzielone miejsce do biwakowania i plaża

25 www.gryfino.pl/Wrota Gryfina

26

Lp. Gmina Najważniejsze elementy obsługi turystyki wodnej 4.

Goleniów Lubczyn: Ośrodek Wodny z przystanią żeglarską, plaża miejska, ośrodek wypoczynkowy.

5. Gryfino jez. Wirowskie w Wirowie (plaża niestrzeżona), jez. Wełtyńskie (plaża niestrzeżona), Steklno nad jeziorem Steklno (obiekt strzeżony – plaża i kąpielisko). Stanica wodna i przystań wodna zlokalizowana przy byłym przejściu granicznym Gryfino-Mescherin, na Odrze Zachodniej. Przystań „Hermes” (MKS): (Ciepły Kanał) i basen portowy na 20 łodzi, hangar z warsztatem szkutniczym . W gminie Gryfino obecnie znajdują się trzy wypożyczalnie kajaków: wypożyczalnia sprzętu wodnego w Żabnicy, wypożyczalnia kajaków w Dębcach (tylko na rezerwację telefoniczną) oraz wypożyczalnia sprzętu wodnego w Stanicy Wodnej nad Odrą Zachodnią (wypożyczalnia oferuje: kajaki, łodzie z silnikami elektrycznymi, łodzie bez silnika oraz rowery).

6. Kobylanka kąpielisko śródlądowe w Zieleniewie nad jeziorem Miedwie (liczbę kąpiących określono na 300 osób. Ośrodek Sportu i Rekreacji Morzyczyn/Zieleniewo, 4 przystanie żeglarskie, port, wypożyczalnie sprzętu wodnego OSiR

7. Kołbaskowo Kurów (stanica wędkarska), Moczyły (przystań). Siadło Dolne: wypożyczalnia sprzętu wodnego, Pargowo: miejsca postojowe i wypoczynkowe: (wiata, stoliki, ławki, kosze i stojaki na rowery. Kołbaskowo (wiata), Karwowo (miejsce postoju i odpoczynku), Barnisław (miejsce postoju i odpoczynku).

8. Moryń Moryń: przystań żeglarska, wypożyczalnia łodzi, wypożyczalnia kajaków, kąpielisko strzeżone, dystrybucja sprzętu dla nurków - "Submarine-Scubapro Polska" Sp.J. Grądno: wypożyczalnia rowerów wodnych, kąpielisko niestrzeżone

9. Police Trzebież: Centralny Ośrodek Żeglarski (o znaczeniu międzynarodowym). Police TKKF „Olimpia”, Przystań szkolna OSiR Police,

10. Stare Czarnowo

jez. Binowskie i jez. Glinna: plaże. Jez. Binowskie: wypożyczalnia sprzętu pływającego

11. Szczecin26 Marina Gocław, Stowarzyszenie EURO Jachtklub „Pogoń”, Marina Hotele, Szczeciński Jachtklub Morski LOK, MOS ECEWiŻ (Centrum Żeglarskie), Camping Marina PTTK, Harcerski Ośrodek Morski, Zachodniopomorskie Stowarzyszenie Przyjaciół Morza

12. Widuchowa kąpielisko niestrzeżone nad jez. Kiełbicze Źródło: opracowanie własne na podstawie zebranych materiałów

Z punktu widzenia użytkowania poszczególnych obiektów obsługi turystyki wodnej

istotne znaczenie ma liczba miejsc dla jednostek pływających oraz liczba miejsc gościnnych.

Poniżej przedstawiono te informacje dla wybranych obiektów obsługi turystyki wodnej

w Szczecinie. Z zestawienia tego wynika, że są to obiekty dysponujące znaczną powierzchnią

oraz bazą noclegową.

Tabela 11. Liczba miejsc dla jednostek pływających oraz miejsca gościnne w wybranych

obiektach obsługi turystyki wodnej w Szczecinie

Nazwa Liczba miejsc dla jednostek pływających

Miejsca gościnne Uwagi

Marina Hotele Sp. z o.o. 60 75 hotel i przystań żeglarska

Międzyszkolny Ośrodek Sportowy Euroregionalne Centrum Edukacji Wodnej i Żeglarskiej

70 10

26Kilarski Zdzisław, Szlak Wodny Berlin – Szczecin – Bałtyk. Przewodnik dla żeglarzy i turystów wodnych, Drukarnia Artdeco Ewa Jachim, Szczecin 2009

27

Nazwa Liczba miejsc dla jednostek pływających

Miejsca gościnne Uwagi

Camping Marina PTTK 40 3 Marina Gocław 30+15 8

Źródło: opracowanie własne na podstawie zebranych danych

Z punktu widzenia celu niniejszej pracy istotne są działania w zakresie budowy marin

i portów turystycznych. Problematyka ta stanowiła przedmiot specjalnych opracowań

studyjnych i projektowych a jej efektem było szereg opracowań dotyczących np. Jacht Klubu

Akademickiego w Szczecinie.27

2.2.4. Wodne szlaki turystyczne.

Bardzo ważną rolę na opisywanym obszarze odgrywają wodne szlaki turystyczne,

a zwłaszcza szlaki kajakowe. Z punktu widzenia organizacji i wykorzystania dróg wodnych

odgrywają przede wszystkim takie miejsca jak: Szczecin-Dziewoklicz, Stepnica i Morzyczyn.

Tabela 12. Szlaki kajakowe

Rzeka Długość (km)

Miejsce początkowe szlaku

Miejsce końcowe szlaku

Gowienica 44 Bodzęcin/Babigoszcz Stepnica Ina 104 Recz/Stargard Szczeciński Inoujście Międzyodrze Trasa 1 Trasa 2 Trasa 3 Trasa 4 Trasa 5 Trasa 6

13 14

12,5 10 21 7,5

Szczecin-Dziewoklicz Szczecin-Dziewoklicz Moczyły Żabnica Żabnica Gartz

Szczecin-Dziewoklicz Szczecin-Dziewoklicz Moczyły Żabnica Żabnica Gartz

Myśla 82 Lipiany/Myślibórz Porzecze Płonia 65 Niepołcko Plaża miejska nad jez. Dąbie Szlak Gryfitów Etap 1 Etap 2 Etap 3 Etap 4

482

130 120 112 120

Kostrzyn Kostrzyn Szczecin-Dąbie Wolgast Karsibór

Stepnica Szczecin-Dąbie Wolgast Karsibór Stepnica

Szczecińska Pętla Kajakowa

120 Stargard Szczeciński Morzyczyn

Zalew Szczeciński Trasa 1 Trasa 2

47

25 22

Wolin Wolin Trzebież

Nowe Warpno Zalesie Nowe Warpno

Łączna długość szlaków

1022

Źródło: opracowanie własne na podstawie: Piotr Owczarski, Turystyka kajakowa na Pomorzu Zachodnim, Wydawnictwo PASSIM, Szczecin 2012

27 Studium wykonalności. Zachodniopomorski Szlak Żeglarski – Sieć portów turystycznych Pomorza Zachodniego. Analiza wpływu projektu na środowisko związana z budową marin i portów turystycznych, Szczecin 2009, Wykonawcy: Instytut Turystyki Warszawa, Kancelaria Doradztwa Gospodarczego Cieślak & Kordasiewicz Sp. j., Warszawa 2009

28

Spływy kajakowe organizowane są na opisywanym obszarze przez wiele jednostek

organizacyjnych. Przykładowo spływy „Szlakiem kajakowym Meandry Iny” organizowane są

przez OSiR w Goleniowie. W wielu przypadkach spływy kajakowe organizowane są przez

osoby prywatne. Dla przykładu spływy kajakowe rzeką Myślą w gminie Dębno organizowane

są przez 2 osoby prywatne (w Dębnie, Pszczelniku) oraz Bazę Turystyki Kajakowej

w Boleszkowicach.

Należy podkreślić, że gmina Kołbaskowo znajduje się na trasie szlaku wodnego Berlin

– Szczecin – Bałtyk. Jest to sieciowy produkt turystyczny Grupy Partnerskiej (GP) przy

Euroregionie Pomerania.

2.3. Infrastruktura społeczna dla turystyki wodnej.

2.3.1. Podmioty obsługi turystyki wodnej.

Na opisywanym obszarze liczne są wypożyczalnie kajaków. Znajdują się one nie tylko

w dużych miastach, ale także w największych ośrodkach obsługi ruchu turystycznego nad

jeziorami Dąbie i Miedwie.

Tabela 13. Wypożyczalnie kajaków i inne elementy obsługi turystyki wodnej

L.p. Miejscowość Strona internetowa 1. Lubczyna www.osir.goleniow.pl/lubczyna 2. Szczecin

Szczecin-Dąbie Szczecin-Dziewoklicz Szczecin, Wypożyczalnia Motorowodniak, Dworzec Główny PKP Szczecin Wynajem jachtu żaglowego LAGUNA 730 Szczecin , Serwis Motorowodny. Rejsy po Odrze i wynajem skuterów wodnych Rejsy pasażerskie po Odrze (po szczecińskim porcie). Czartery Szczecin, Centrum Nurkowe Delphinus

Szczecin, Centrum Nurkowe

www.wiking.szczecin.pl www.kajakimiędzyodrze.pl www.zew-natury.eu www.kajakiempoodrze.pl www.centrumzeglarskie.pl www.plonia.cba.pl

29

DivePoint

Szczecin, Klub Płetwonurków "Edredon"

Szczecin, Wodne Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe Województwa Zachodniopomorskiego

[email protected] [email protected]

3. Pyrzyce www.spływykajakowe.pl 4. Dębce www.kajakimiędzyodrze.pl 5. Gryfino www.osir-gryfino.pl 6. Kurów www.kajaki-szczecin.pl 7. Siadło Dolne www.kajaki-wodnik.eu 8. Żabnica www.kajaczek.info 9. Dębno brak

10. Kołbaskowo www.kajaki-szczecin.pl 11. Karsibór www.karsibor.com.pl 12. Nowe Warpno www.skagen.pl 13. Czarnocin www.frajda.com.pl

14. Gmina Boleszkowice Baza Turystyki Kajakowej

15. Gmina Cedynia Niezależne Cedyńskie Towarzystwo Wędkarskie „Mi ętus” w Cedyni

16. Gmina Chojna Stowarzyszenie Rybackie Pojezierza Myśliborskiego z siedzibą w Chojnie.

17. Gmina Dębno Organizatorzy spływów kajakowych rzeką Myślą: Krzysztof Cytrynowicz w Dębnie i Klaudiusz Mackałło w Pszczelniku,

18. Gmina Gryfino Wypożyczalnia sprzętu wodnego w Żabnicy; wypożyczalnia kajaków w Dębcach; wypożyczalnia sprzętu wodnego na Stanicy Wodnej nad Odrą Zachodnią; Powiatowy Oddział WOPR w Gryfinie

19. Gmina Moryń Wypożyczalnia łodzi w obiekcie „Noclegi u Beaty” w Moryniu.

20. Gmina Goleniów Wypożyczalnia kajaków na przystani w Lubczynie Oddział Powiatowy WOPR w Goleniowie

21. Gmina Kobylanka Morzyczyn/Zieleniewo - wypożyczalnie sprzętu wodnego OSiR, wypożyczalnia sprzętu wodnego w Ośrodku Wypoczynkowym Zygmunt

22. Gmina Kołbaskowo Wypożyczalnia sprzętu wodnego w Siadle Dolnym, Kurów (stanica wędkarska), Moczyły (przystań). Szlak wodny Odry (Flis Odrzański),

23. Gmina Police Harcerski Ośrodek Morski nad jeziorem Dąbie. Centralny Ośrodek Żeglarski (Trzebież) Oddział Powiatowy WOPR w Policach

24. Stargard Szczeciński Stargardzki Klub Sportów Podwodnych „Barakuda” [email protected] Oddział WOPR Stargard Szczeciński

25. Gryfice Oddział WOPR Gryfice

Źródło: opracowanie własne na podstawie: Piotr Owczarski, Turystyka kajakowa na Pomorzu Zachodnim, Wydawnictwo PASSIM, Szczecin 2012; dane ZROT

30

2.3.2. Zarządzanie i organizacja łowisk.

Okręg PZW w Szczecinie obejmuje swoim zasięgiem rzeki: Odra, Ina, Krąpiel, Mała

Ina i Gowienica. Jedną z gmin o silnie rozwiniętym wędkarstwie i licznych łowiskach (w tym

w oparciu o zespół stawów i sztucznych zbiorników wodnych) jest gmina Mieszkowice.

Część obszaru gminy wchodzi w skład następujących obrębów rybackich, wyznaczonych na

podstawie zapisów rozporządzenia Nr 7/2006 Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki

Wodnej w Szczecinie z dnia 13 grudnia 2006 r.:

1) Obwód rybacki rzeki Odra – nr 3, obejmujący:

a) wody rzeki Odra na odcinku wytyczonym:

- w górnym biegu - linią prostą prostopadłą do lewego brzegu rzeki Odra

przechodzącą przez punkt położony na zbiegu prawego brzegu rzeki Myśla

z prawym brzegiem rzeki Odra,

- w dolnym biegu - osią jazu w miejscowości Widuchowa, leżącym w 704,1 km

rzeki Odra Zachodnia;

b) kanału pod Czelinem, kanału pod Starym Błeszynem, kanału na południe od

miejscowości Siekierki, kanałów i starorzeczy na południe od miejscowości Stary

Kostrzynek oraz Stara Rudnica mających ciągłe bądź okresowe naturalne połączenie

z wodami rzeki Odra, kanału w miejscowości Piaski, kanału w miejscowości Krajnik

Dolny, Kanału Rynica – Ognica (Dopływ z Rynicy), starorzeczy na północ od

miejscowości Ognica mających ciągłe bądź okresowe naturalne połączenie z wodami

rzeki Odra;

c) Kanału Cedyńskiego wraz z wodami Kanałów: Bielińskiego i Osinowskiego;

d) rzeki Słubia na odcinku od podłużnej osi mostu drogowego w Starych Łysogórkach do

jej ujścia do rzeki Odra;

e) rzeki Kurzyca na odcinku od linii prostopadłej do brzegów w 2,4 km biegu rzeki do jej

ujścia do rzeki Odra;

2) Obwód rybacki rzeki Kurzyca – nr 1, obejmujący wody rzeki Kurzyca od źródeł do jej

ujścia do rzeki Odra, z wyłączeniem wód obiektu stawowego zlokalizowanego na tej

rzece w obrębie ewidencyjnym Kurzycko, wraz z wodami jej dopływów;

3) Obwód rybacki rzeki Słubia – nr 4, obejmujący wody rzeki Słubia na odcinku od osi jazu

w rejonie Kopalni Kruszyw „Skotnica” do podłużnej osi mostu drogowego

w miejscowości Stare Łysogórki.

31

Na obszarze gminy Chojna działa Stowarzyszenie Rybackie Pojezierza

Myśliborskiego z siedzibą w Chojnie. Stowarzyszenie powstało w oparciu o ustawę z dnia

3 kwietnia 2009 r. o wspieraniu zrównoważonego rozwoju rektora rybackiego z udziałem

Europejskiego Funduszu Rybackiego. W skład Stowarzyszenia wchodzą gminy: Chojna,

Banie, Moryń, Myślibórz, Lipiany, Gryfino, Cedynia, Rybacka Spółdzielnia „Regalica”,

Polski Związek Wędkarski Szczecin, PZW Gorzów Wlkp., Moryńskie Towarzystwo

Wędkarskie, Stowarzyszenie Przyjaciół Morynia i jeziora Moryńskiego, Klub płetwonurków

„Astacus”, a także osoby prywatne uprawnione do rybactwa.

W jeziorze Miedwie występują następujące gatunki ryb: sielawa, szczupak, okoń,

węgorz, jaź, karp, krąp, lin, miętus, płoć, sandacz i leszcz oraz 2 gatunki skorupiaków oraz

ptaki wodne m.in. wąsatka. Najcenniejszą rybą występującą tylko w tym zbiorniku wodnym

była sieja miedwiańska.

Obwody rybackie zgodnie z rozporządzeniem dyrektora RZGW z 13 października

2006 r. w zlewni rzeki Iny na terenie gminy Stargard Szczeciński są następujące:

- Obwód rybacki rzeki Iny nr 2,

- Obwód rybacki obejmuje wody rzeki Iny na odcinki od bifurkacji rzeki Pęcinki z rzeką

Iną do Osi jazu w miejscowości Recz,

- Obwód rybacki rzeki Iny nr 3,

- Obwód rybacki obejmuje wody rzeki Iny na odcinki od osi jazu w miejscowości Recz do

jej ujścia do rzeki Odry wraz z wodami jej dopływów nie stanowiących oddzielnych

obwodów z wyłączeniem wód obiektu stawowego zlokalizowanego na Kanale Bród (poza

terenem gminy Stargard Szczeciński).

Na terenie gminy Stare Czarnowo występują dogodne, ze względu na ilość jezior

i zbiorników wodnych o wysokiej klasie czystości wód, warunki dla rozwoju gospodarki

rybackiej. Stawy rybne znajdują się w zachodniej części wsi Stare Czarnowo (zespół 3

stawów) oraz ok. 1 km na zachód od wsi. Są to stawy wykopane na dawniej zmeliorowanej

łące, całkowicie pozbawione roślinności. Prowadzona jest w nich intensywna gospodarka

rybacka z zastosowaniem pasz i farmaceutyków. Gatunki hodowlane to lin i karp.

Stawy pokopalniane - stawy te są pozostałością po eksploatacji kredy jeziornej na

złożu „Dębina III”. Wyrobiska z wodą wykorzystywane są do hodowli ryb. Stawy powstałe

w wyniku adaptacji jezior – Staw Wielecki i Popi Staw.

Jednym z ważnych podmiotów związanych z wędkarstwem jest Stargardzkie

Towarzystwo Wędkarskie. Towarzystwo posiada następujące łowiska:

- Sierakowo – pow. 74 ha

32

- Wapnica Płn. (Duża) – pow. 39,00 ha

- Wapnica Płd. (Średnia) – pow. 36,8 ha

- Wapnica Mała (Pod Topolami) – pow. 10,4 ha

- Błotno – pow. 21,2 ha.

W użytkowaniu Koła PZW nr 41 w Pyrzycach jest kilka jezior powiatu Pyrzyckiego.

Są to Zbiorniki Sicina I, II i III, Rokity, Czarnowo, Czarne, Piaseczno, Dłużyńskie, Mielno

Pyrzyckie. Na zbiornikach tych są prowadzone prace porządkowe, konserwacyjne oraz walka

z kłusownictwem przez SSR. Należy podkreślić, że jest to Koło PZW, które należy do

nielicznych, posiadających własne zbiorniki hodowlane. Są to Sicina II i III. Każdego roku

w zbiornikach tych hodowanych jest 2000 kg ryb, które są odławiane i wpuszczane do jezior

pod opieką koła.

2.3.3. Informacja turystyczna.

Na opisywanym obszarze znajduje się szereg obiektów prowadzących działania w

zakresie informacji turystycznej.

Tabela 14. Obiekty informacji turystycznej

Lp. Miejscowość Nazwa Ogólna charakterystyka 1. Szczecin Centrum Informacji Kulturalnej i

Turystycznej w Skrzydle Menniczym Zamku Książąt Pomorskich. Biuro informacji turystycznej czynne przez 7 dni w tygodniu.

2. Szczecin

Centrum Informacji Turystycznej, al. Niepodległości 1a

3. Szczecin

Punkt Informacji Turystycznej na Dworcu PKP, ul. Kolumba 2

4. Szczecin

Wakacyjny Punkt Informacji Turystycznej ul. Jana z Kolna (nabrzeże przy Ładodze),

Działanie sezonowe

5. Cedynia Informacją turystyczną zajmuje się Muzeum Regionalne w Cedyni

6. Chojna Punkt Informacji Turystycznej w Chojnie

w powiązaniu z Centrum Kultury w Chojnie

7. Dębno Punkt Informacji Turystycznej w Dębnie

utworzony w porozumieniu Urzędu Miasta i Gminy Dębno oraz Biblioteki Publicznej w Dębnie28. Punkt znajduje się w bibliotece, w czytelni dla dorosłych. Obsługiwany jest przez pracowników biblioteki.

8. Goleniów Centrum Informacji Turystycznej (CIT) w Goleniowie

funkcjonujące w strukturze Goleniowskiego Domu Kultury

9. Gryfino Centrum Informacji Turystycznej w Gryfinie

w Gryfinie w Pałacyku pod Lwami

10. Kobylanka Gminne Centrum Informacji w Kobylance

Placówka dysponuje czterema stanowiskami komputerowymi ze stałym dostępem do

28 Strona internetowa miasta i gminy Dębno: www.debno.pl

33

Lp. Miejscowość Nazwa Ogólna charakterystyka internetu.

11. Mieszkowice Centrum Informacji Turystycznej w Mieszkowicach

w budynku Urzędu Miejskiego, zarządzane przez Urząd Miejski w Mieszkowicach

12. Moryń Regionalne Biuro Geoparku w Moryniu

13. Police Centrum Informacji Turystycznej i Kulturalnej w Policach

w budynku Kaplicy Gotyckiej w Policach

14. Stargard Szczeciński Centrum Informacji Turystycznej w Stargardzie Szczecińskim

15. Widuchowa Informacja Turystyczna w Widuchowej

Źródło: opracowanie własne na podstawie zebranych materiałów

Z powyższego zestawienia wynika, że na opisywanym obszarze występuje znaczna

liczba obiektów prowadzących działania w zakresie informacji turystycznej. Należy

podkreślić, że obiekty te występują nie tylko w ośrodkach bezpośredniej obsługi ruchu

turystycznego w miastach, ale także w atrakcyjnych turystycznie miejscowościach gminnych.

Istniejącą sieć obiektów uznać należy jako wystarczającą.

2.3.4. Organizacje turystyczne i związane z turystyką.

Na opisywanym obszarze działa szereg podmiotów związanych z gospodarką

turystyczną. Są to w szczególności następujące jednostki:

• Zachodniopomorska Regionalna Organizacja Turystyczna,

• Zachodniopomorska Izba Turystyki. Izba została założona w 1992 roku w Szczecinie.

Skupia obecnie 47 podmiotów działających w branży turystycznej z terenu

województwa zachodniopomorskiego w tym: biura podróży, hotele i obiekty

wczasowe, szkoły związane z kształceniem kadr turystyki, organizacje działające

w turystyce, firmy, przedsiębiorstwa transportowe,

• Fundacja Flis Odrzański. Statutowym celem Fundacji jest wspieranie wszelkich

inicjatyw zmierzających do właściwego zagospodarowania Odry pod względem

transportowym, turystycznym, kulturalnym i ekologicznym,

• Goleniowska Organizacja Turystyczna,

• Stargardzka Organizacja Turystyczna,

• Polskie Towarzystwo Turystyczno – Krajoznawcze,

• Polski Związek Wędkarski,

• Polskie Towarzystwo Schronisk Młodzieżowych.

34

2.4. Oferta produktu turystycznego.

Na opisywanym obszarze oferowane są następujące produkty turystyczne:

• pobyty w ośrodkach wypoczynkowych,

• pobyty na polach namiotowych i campingach oraz polu golfowym (Binowo),

• pobyty w ośrodkach sportowych, wodnych (głównie żeglarskich) i wędkarskich,

• pobyty w stanicach harcerskich,

• pobyty w gospodarstwach agroturystycznych,

• konferencje i spotkania biznesowe,

• usługi SPA,

• pobyty rekreacyjne w ośrodkach wypoczynkowych,

• pobyty nawiązujące do różnych form turystyki kwalifikowanej (głównie wędkarstwo,

żeglarstwo),

• wędrówki przyrodniczo-edukacyjne szlakami turystycznymi pieszymi i rowerowymi,

• wędrówki i spływy rzekami,

• wędrówki konne,

• wypoczynek i rekreacja nad jeziorami Dąbie i Miedwie,

• produkty turystyczne dla form krajoznawczych i turystyki kwalifikowanej w oparciu o

jez. Miedwie oraz Szczeciński Park Krajobrazowy „Puszcza Bukowa”,

• produkty turystyczne związane z Parkiem Kulturowym (Kołbacz),

• produkty turystyczne związane z Ogrodem Dendrologicznym (Glinna),

• wędrówki szlakami turystycznymi pieszymi i rowerowymi, nordic walking,

• wypoczynek i rekreacja nad jeziorami,

• nurkowanie w jeziorze Morzycko,

• cykliczne imprezy i wydarzenia kulturalne i sportowe,

• wędrówki szlakami turystycznymi pieszymi i rowerowymi oraz szlakiem wodnym

Odry (np. Flis Odrzański),

• spływy kajakowe rzeką Myślą, Iną, Odrą, na Międzyodrzu, Płonią,

• wypoczynek i rekreacja nad Odrą,

• imprezy i wydarzenia kulturalne i sportowe.

Niewątpliwie najbardziej atrakcyjnym produktem w Gryfinie jest Centrum Wodne

„Laguna”29 z wieloma wodnymi atrakcjami. Są to m. in.: basen solankowy (otwarty),

29cwlaguna.pl

35

sportowy basen pływacki, „Sztuczna Dzika Rzeka”, trzy wanny z hydromasażem, basen

z „bąblami masażami”, basen „Duża Fala-Gniew Oceanu”, zjeżdżalnia pontonowa,

zjeżdżalnia długa „Black Hole”, wodospady, kaskady, sauna, solarium, trzy brodziki dla

dzieci. Jest to jeden z najlepszych tego typu obiektów w Polsce.

Bardzo atrakcyjnym produktem turystycznym jest otwarty 31 maja 2012 roku Geopark

w Moryniu, na który składają się:

• Stała ekspozycja epoki lodowcowej w Regionalnym Biurze Geoparku,

• Ścieżka pieszo-rowerowa „Promenada Wielkiego Raka”,

• Ścieżka dydaktyczna „Aleja Gwiazd Plejstocenu”,

• Kamienny Ogród,

• Sala konferencyjno-widowiskowa,

• Amfiteatr.

2.5. Promocja turystyki wodnej.

Promocja turystyczna jest jednym z ważnych elementów marketingu turystycznego

i polega ona na zwróceniu uwagi potencjalnego konsumenta na produkt turystyczny, w tym

przypadku związany z turystyką wodną. Promocja jest formą komunikowania się sprzedawcy

z rynkiem. Komunikacja ta jest prowadzona w różny sposób.

Na opisywanym obszarze promocja turystyki wodnej prowadzona jest poprzez

następujące działania, które mają formę komunikacji bezpośredniej i pośredniej:

• organizowanie imprez turystycznych związanych z wodą np.: spływy kajakowe rzeką

Myślą, imprezy wędkarskie organizowane przez Niezależne Cedyńskie Towarzystwo

Wędkarskie „Miętus”,

• działania punktów informacji turystycznej w sferze informacyjnej oraz dystrybucyjnej

materiałów promocyjnych,

• przekazywanie określonych treści i informacji poprzez strony internetowe gmin np.:

informacje o walorach turystycznych wodnych, informacje o obiektach turystycznej

infrastruktury nadwodnej,

• strony atrakcji turystycznych związanych z wodą np.: Centrum Wodne „Laguna” w

Gryfinie,

• prowadzone przez Zachodniopomorską Regionalną Organizację Turystyczną takie

działania jak:

36

� akcje promocyjne np.: akcja promocyjna „Po przygodę na wodę między Wartę

i Odrę”,

� budowanie wizerunku województwa zachodniopomorskiego poprzez propagowanie

rozwoju produktu turystycznego „Zachodniopomorska Kraina Wodna”,

� udział w polsko-niemieckim projekcie „Pomorski krajobraz rzeczny”, którego

celem jest m. in. tworzenie warunków dla rozwoju turystyki wodnej i rowerowej

w południowej części województwa zachodniopomorskiego, a więc na obszarze

objętym niniejszym opracowaniem,

� udział w targach turystycznych propagujących turystykę wodną,

� wydawanie i dystrybucja materiałów promujących województwo

zachodniopomorskie.

Na opisywanym obszarze poszczególne gminy prowadzą własną, zwykle szeroką

działalność promocyjną skoncentrowaną przede wszystkim na problematyce kulturalnej

i sportowej. Promocja turystyki wodnej stanowi jedynie część działań podejmowanych przez

poszczególne samorządy gminne. Należy jednak podkreślić, że imprezy związane z promocją

turystyki wodnej mają jednak najczęściej znaczenie lokalne i regionalne. Do wyjątków należą

imprezy ogólnopolskie i międzynarodowe. Przykładowo Towarzystwo Wędkarskie „Miętus”

z gminy Cedynia jest organizatorem ogólnopolskich imprez wędkarskich.

Do ważnych działań związanych z promocją turystyki wodnej należą wydawnictwa.

Ostatnio ukazał się bardzo dobry folder dotyczący turystyki kajakowej na Pomorzu

Zachodnim30. Liczne są także mapy turystyczne i foldery opisujące różne formy turystyki

wodnej. Należy do nich polsko-niemiecki przewodnik turystyczny szczegółowo opisujący

turystykę wodną, w tym w szczególności wybrane spływy kajakowe i wędkarstwo31.

Warto podkreślić rolę Szczecina. W ciągu ostatnich kilku lat miasto wzmogło

promocję turystyki (powołanie Referatu ds. Turystyki w 2006 r., sukcesywne zwiększanie

wydatków miasta na rzecz turystyki oraz ilości imprez turystycznych krajowych

zagranicznych z udziałem Miasta). Narzędzia stosowane przez Referat to reklama w prasie,

organizacja i obsługa stoisk targowych, wydawanie i dystrybucja materiałów promocyjnych

i informacyjnych, współpraca z serwisami internetowymi i z mediami oraz obsługa

podmiotów turystycznych.

30 Piotr Owczarski, Turystyka kajakowa na Pomorzu Zachodnim, Wydawnictwo PASSIM, Szczecin 2012 31 Polsko-niemiecki przewodnik turystyczny, współfinansowany ze środków Norweskiego Mechanizmu Finansowego (ISBN: 978-83-61439-71-4)

37

3. Uwarunkowania zewnętrzne rozwoju śródlądowej turystyki wodnej

w województwie Zachodniopomorskim na obszarze realizacji

„Programu…”.

Rozwój śródlądowej turystyki wodnej na obszarze dorzecza Dolnej Odry oraz jezior

Dąbie i Miedwie uzależniony jest przede wszystkim od uwarunkowań wewnętrznych. Należy

do nich szereg czynników przedstawionych w rozdziale 2. Duże znaczenie w tym rozwoju

mają również uwarunkowania zewnętrzne. Do uwarunkowań tych zaliczono sytuację na

rynku turystycznym w Polsce, w Europie i na świecie oraz sytuację na rynku śródlądowej

turystyki wodnej w Polsce i w województwie zachodniopomorskim. Ważna jest również

polityka instytucji zarządzających akwenami wodnymi, uwzględniająca ramy prawne

i organizacyjne wykorzystania tych akwenów do celów turystycznych. Jest to często czynnik

ograniczający, a nawet hamujący rozwój turystyki wodnej. Omówiono też kierunki rozwoju

turystyki innych obszarów pojeziernych i dorzeczy w Polsce, traktując je jako obszary

konkurencyjne dla dorzecza Dolnej Odry oraz jezior Dąbie i Miedwie.

3.1. Śródlądowa turystyka wodna w Polsce

3.1.1. Rynek turystyczny w Polsce, Europie i na świecie.

Sytuację na analizowanych rynkach omówiono na podstawie danych statystycznych

z ostatnich lat oraz różnych opracowań dotyczących tego zagadnienia.

W roku 2011 pomimo w dalszym ciągu trwającego kryzysu gospodarczego,

w światowej turystyce odnotowano wzrost wielkości międzynarodowego ruchu

turystycznego. Według danych UNWTO (World Tourism Barometer, vol 9, No. 3, October

2011)32 międzynarodowy ruch turystyczny w okresie od stycznia do sierpnia 2011 r. wzrósł o

4,5% w porównaniu z analogicznym okresem ubiegłego roku. Bardzo pozytywne jest to, że

wzrost ruchu nastąpił we wszystkich regionach świata. Należy też podkreślić, że kraje

rozwijające się wykazały niższe tempo wzrostu ruchu (4,2%) niż te, które zaliczane są do

grupy krajów rozwiniętych (4,8%). W poprzednich latach notowano trendy odwrotne. W roku

2011 wyjątkowo dobre wyniki osiągnęła Europa. W tym regionie nastąpił wzrost ruchu o

6,3%. Spośród regionów europejskich największe tempo wzrostu liczby przyjazdów

32Skalska T., Bartoszewicz W., Przyjazdy do Polski w 2011 roku. Synteza wyników badań. Instytut Turystyki, Warszawa 2011.

38

turystycznych było w Europie Środkowo-wschodniej (8,6%) oraz Południowej (8,2%).

Wzrost ruchu w Europie Południowej to wynik zawirowań politycznych na Bliskim

Wschodzie i na terenie Afryki Północnej. Kraje Europy Północnej osiągnęły wynik na

poziomie średniej dla Europy (6,2%), a Europy Zachodniej – znacznie poniżej średniej

(2,9%).

Spośród krajów europejskich o największym wzroście liczby przyjazdów turystów

(ponad 10%) należą m. in. Finlandia, Litwa, Łotwa, Estonia, Rosja, Słowacja. Kraje te

wykazują również istotny wzrost przychodów z turystyki. Znaczny wzrost wpływów

z turystyki zanotowały również: Holandia, Polska, Ukraina i Turcja.

Wśród rynków emisyjnych, które charakteryzują się dużym wzrostem wydatków na

podróże międzynarodowe, przeważają kraje pozaeuropejskie: Chiny (wzrost o 30%), Korea,

Brazylia, Indie i Indonezja. Jest to kolejny rok szybko rosnącego popytu turystycznego w tych

krajach. W Europie wzrost wydatków na podróże międzynarodowe występuje jedynie

w Rosji, Ukrainie, Republice Czeskiej, Norwegii i Szwecji. Liderzy rynku europejskiego:

Niemcy, Francja, Włochy, Wielka Brytania, Holandia, Hiszpania wykazały bardzo skromny

wzrost albo nawet spadek wydatków.

Z punktu widzenia rozwoju turystyki wodnej na obszarze objętym „Programem”

istotny wpływ ma również ruch turystyczny przyjazdowy do Polski. Według danych

Instytutu Turystyki33 w 2011 roku zanotowano 60,7 mln przyjazdów cudzoziemców. Jest to

o 4,0% więcej niż w 2010 roku. Wśród gości z zagranicy było 13,35 mln turystów. W

stosunku do roku poprzedniego jest to wzrost aż o 7,0%. Tempo wzrostu liczby przyjazdów

turystów przez cały rok (poza III kwartałem, w którym zanotowano wzrost o 5%)

utrzymywało się na wysokim 8 procentowym poziomie.

W 2011 roku struktura celów pobytu, w stosunku do lat poprzednich, tylko

nieznacznie się zmieniła. Dominującym segmentem były przyjazdy służbowe i w interesach

(26% - 3,5 mln wizyt). Liczba wizyt turystyczno-wypoczynkowych wynosiła 3,1 mln (23%).

Przez ostatnie trzy lata procentowy udział turystyki rodzinno-towarzyskiej utrzymuje się na

zbliżonym poziomie (18-19%). W 2011 roku było to ponad 2,5 mln wizyt. Wielkość

segmentu turystyki zakupowej w stosunku do roku 2009 wzrosła o 3 punkty procentowe do

poziomu prawie 1,5 mln wizyt. Liczba przejazdów tranzytowych w 2011 roku nieco zmalała

(do 7% - ponad 0,9 mln), natomiast z innych celów pobytu w Polsce skorzystało około 1,9

mln turystów (14%).

33 www.intur.com.pl

39

Pod względem długości pobytu turystów zagranicznych w Polsce zdecydowanie

przeważały pobyty od 1 do 3 noclegów. Z takiej ilości noclegów skorzystało 66% gości. Od

4 do 7 noclegów skorzystało 25% cudzoziemców, natomiast z pobytów dłuższych

(8 noclegów i więcej) - tylko 9% turystów34.

Turyści zagraniczni najczęściej nocują w obiektach hotelarskich, z których w 2011

roku korzystało ogółem 43% gości. Duża populacja cudzoziemców (27%) korzysta

z noclegów u rodziny lub znajomych. Z pensjonatów skorzystało 10%, z kwater prywatnych

7%, natomiast z innych obiektów noclegowych 13% gości35.

Turystykę przyjazdową do Polski od szeregu lat cechuje duża liczba wizyt tej samej

osoby w ciągu roku. Do regularnych gości w Polsce należą mieszkańcy krajów sąsiedzkich,

a głównie Niemcy oraz Białorusini, Litwini i Ukraińcy. Ma to związek z licznymi podróżami

handlowymi lub tranzytowymi. W 2011 roku średnia częstość wizyt w Polsce wynosiła ponad

9 przyjazdów. Około 27% badanych w 2011 roku odwiedziło Polskę raz w ciągu roku.

Natomiast 23% badanych w 2011 roku odwiedziło Polskę częściej niż dziesięciokrotnie36.

Na podstawie przeprowadzonych w Instytucie Turystyki37 badań oszacowano

przeciętne wydatki turystów poniesione na terenie Polski w 2011 roku. Wydatki te są na

poziomie około 405 USD na osobę i nieco ponad 80 USD na jeden dzień pobytu. W stosunku

do 2010 roku oznacza to wzrost przeciętnych wydatków turystów i spadek wydatków

dziennych. Bardzo korzystnym zjawiskiem, co może mieć pozytywne skutki dla turystyki w

województwie Zachodniopomorskim jest wzrost wydatków turystów m. in. z Niemiec

i krajów skandynawskich.

Na podstawie przybliżonych oszacowań dotyczących rozmieszczenia ruchu

turystycznego przyjazdowego w poszczególnych województwach w 2011 roku, można

stwierdzić wzrost liczby wizyt turystów w większości regionów. Do najliczniej odwiedzanych

województw należą:

• mazowieckie – 2,0 mln,

• małopolskie – 1,8 mln,

• zachodniopomorskie – 1,5 mln,

• dolnośląskie – 1,3 mln,

• pomorskie – 1,1 mln,

• lubelskie – 1,0 mln. 34 badania Instytutu Turystyki w latach 2009 – 2011. www.intur.com.pl 35 tamże 36 tamże 37 tamże

40

Według szacunków Instytutu Turystyki38, w pierwszych ośmiu miesiącach 2011 roku

Polacy w wieku 15 i więcej lat wzięli udział w 22,3 mln krajowych podróżach turystycznych.

Było to o 10% mniej niż w pierwszych trzech kwartałach 2010 roku. Podróże długookresowe

(co najmniej 5 dni) stanowiły 44%, a krótkookresowe (2-4 dni) – 56%. Liczba podróży

długookresowych była o 13% niższa, a krótkookresowych była niższa tylko o 7%.

W pierwszych ośmiu miesiącach 2011 roku w strukturze krajowych wyjazdów

turystycznych Polaków wyjazdy w celach typowo turystycznych miały mniejszy udział niż

w pierwszych ośmiu miesiącach 2010 roku. Natomiast wyjazdy w celu odwiedzenia

krewnych lub znajomych – większy. Celem 42% podróży była typowa turystyka i również

42% – odwiedziny. W pierwszych ośmiu miesiącach 2011 roku spośród 22,3 mln krajowych

wyjazdów mieszkańców Polski, 9,4 mln to wyjazdy w celach typowo turystycznych, w tym

58% stanowiły wyjazdy długookresowe, a 42% – krótkookresowe. W analogicznym okresie

2010 roku takich wyjazdów było 11,1 mln, czyli o 1,7 mln więcej niż w 2011 roku.

Podczas podróży długookresowych Polacy od szeregu lat najczęściej wybierają morze

i góry, a najrzadziej jeziora. W 2011 roku najwięcej turystów w czasie tych podróży

przebywało w województwach: zachodniopomorskim (1,75 mln), pomorskim (1,35 mln)

i małopolskim (1,1 mln). W trakcie wyjazdów na 2-4 dni częściej niż nad morze Polacy

jeżdżą w góry i nad jeziora. Najwięcej turystów podczas tych wyjazdów przebywa w

województwach: śląskim (1,3 mln), mazowieckim (1,3 mln) i dolnośląskim (1,25 mln). W

województwie zachodniopomorskim z wyjazdów krótkookresowych w tym czasie skorzystało

0,55 mln turystów. W sumie najwięcej turystów podczas wyjazdów długookresowych

i krótkookresowych w 2011 roku przebywało w województwach: zachodniopomorskim (2,3

mln), pomorskim (2,3 mln), małopolskim (2,15 mln) i mazowieckim (2,15 mln).

W trakcie wyjazdów długookresowych turyści najczęściej korzystają

z zakwaterowania w mieszkaniu u krewnych w mieście, w pensjonacie i w mieszkaniu

u krewnych na wsi. W czasie wyjazdów krótkookresowych podobne są preferencje turystów

co do korzystania z zakwaterowania. Najczęściej wykorzystuje się mieszkanie u krewnych

w mieście i na wsi oraz hotel i motel.

Przeciętne wydatki na krajowe podróże długookresowe w pierwszych ośmiu

miesiącach 2011 roku wynosiły 1044 zł (104 zł na dzień pobytu), natomiast na wyjazdy

krótkookresowe – 338 zł (115 zł na dzień pobytu). Na podróże zagraniczne Polacy w tym

samym okresie 2011 roku wydali 1779 zł (158 zł na dzień pobytu).

38 Łaciak J., Krajowe i zagraniczne wyjazdy Polaków w pierwszych ośmiu miesiącach 2011 roku. Instytut Turystyki Sp. z o.o., Warszawa grudzień 2011.

41

Reasumując należy stwierdzić, że mimo obserwowanego w ostatnich latach spadku

wielkości ruchu turystycznego krajowego Polacy nadal chętnie wypoczywają w Polsce.

Obserwuje się też spadek liczby wyjazdów zagranicznych mieszkańców Polski. Bardzo

korzystnym jest natomiast fakt systematycznego wzrostu przyjazdów cudzoziemców do

Polski oraz związanego z nimi wzrostu wydatków.

3.1.2. Rynek śródlądowej turystyki wodnej.

Ruch turystyczny na drogach i szlakach wodnych związany jest z wykorzystaniem

różnego rodzaju urządzeń pływających, a mianowicie: statków żeglugi pasażerskiej, jachtów,

barek osobowych, łodzi żaglowych, kajaków, łodzi wiosłowych itp. Śródlądowa turystyka

wodna może przyjąć następujące formy ruchu turystycznego: pobyty na statkach żeglugi

pasażerskiej, barkach osobowych, czy jachtach, wędrówki kajakowe czy żeglarskie (formy

aktywne ruchu turystycznego), jako ruch krótko- i długookresowy, indywidualny i grupowy,

krajowy i zagraniczny.

Pod względem wykorzystania taboru i sprzętu wodnego turystykę wodną można też

podzielić na:

• wycieczki statkiem, podczas których turysta jest wyłącznie pasażerem; pod względem

czasu trwania dzielą się one na:

- mini-rejsy międzyportowe – trwające od kilku godzin do kilku dni,

- rejsy kombinowane – polegające na wykorzystaniu środków transportu śródlądowego

w połączeniu z innymi rodzajami transportu: drogowego i kolejowego,

- rejsy inclusive – rejsy pasażerskich statków linowych; turysta korzysta ze wszystkich

usług świadczonych na statku; w portach pośrednich są oferowane wycieczki

krajoznawcze, często kilkudniowy pobyt na lądzie,

- promowe przewozy turystów; wycieczki śródlądowe na promach pasażersko-

samochodowych: prom umożliwia turyście przerwanie podróży i odbycie dalszej

wycieczki np. samochodem,

- rejsy na towarowych statkach liniowych, np. barką po rzece,

• wycieczki kajakowe,

• wycieczki żaglówką,

• wycieczki motorowodne (np. łodzią motorową, barką mieszkalną),

• wycieczki tratwą,

• wycieczki łodzią wiosłową.

42

Polska ma duże możliwości rozwijania wszystkich wymienionych wyżej form

turystyki wodnej ze względu na bogatą sieć hydrograficzną. Według Klementowskiego39, na

terenie naszego kraju jest 15,4 tys. km rzek, ciągów jezior, kanałów i sztucznych zbiorników

wodnych nadających się do uprawiania turystyki kajakowej.

Według GUS sieć śródlądowych dróg wodnych w Polsce od kilku lat utrzymuje się na

tym samym poziomie. W 2011 roku Polska dysponowała drogami wodnymi o długości 3659

km, w tym: 2413 km uregulowanych rzek żeglownych, 644 km skanalizowanych odcinków

rzek, 344 km kanałów i 258 km jezior żeglownych. Należy podkreślić, że faktycznie

eksploatowanych przez żeglugę było 3347 km dróg żeglownych, co stanowi 91,5%. W Polsce

udział dróg o znaczeniu międzynarodowym (klasy IV i V) utrzymuje się na niezmienionym

poziomie od 2007 r. Wymagania stawiane tym drogom w 2011 r. spełniało 215 km długości

dróg wodnych (5,9%). Pozostałą sieć dróg wodnych tworzą drogi o znaczeniu regionalnym

(klasy I, II, III), których łączna długość wyniosła 3445 km (94,1%). Śródlądowe szlaki wodne

wykorzystywane są nie tylko dla celów gospodarczych, ale również turystycznych. Na

drogach wodnych pływa 97 statków pasażerskich. W stosunku do 2010 roku tabor tych

statków zwiększył się o 4,3% (4 statki).

W 2011 roku 97 statkami przewieziono 998 tys. pasażerów, tj. o 13,6% więcej niż w

poprzednim 2010 roku.

Tabela 15. Przewozy pasażerów żeglugą śródlądową

Lp. Wyszczególnienie 2010 2011

1. Liczba miejsc pasażerskich 7 988,0 8 282,0

2. Liczba pasażerów w tys. 879,1 998,3

3. Liczba pasażerokilometrów w tys. 13 198,7 13 951,0

4. Średnia odległość przewozu 1 pasażera w km 15 14

Źródło: dane GUS

Obecnie żegluga pasażerska, mająca charakter głównie turystyczny, występuje w

rejonie Szczecina (Dolna Odra, Zalew Szczeciński), w okolicach Wrocławia (na Odrze),

Krakowa,Warszawy, Płocka i Torunia (na Wiśle), Poznania (na Warcie), na Kanale

Elbląskim, na jeziorze Gopło, na Jeziorach Mazurskich oraz w Zatoce Gdańskiej i na Zalewie

Wiślanym.

39 K. Klementowski: Możliwości uprawiania turystyki kajakowej w Polsce. Problemy Turystyki 1995 nr 1-2.

43

Według prognoz „Programu rozwoju infrastruktury transportu wodnego śródlądowego

w Polsce”40 zawartych w tabeli 16 wynika, że w 2027 roku, w wariancie optymistycznym

liczba pasażerów powinna sięgnąć 1,87 mln pasażerów, w wariancie podstawowym 1,76 mln,

a w wariancie pesymistycznym 1,66 mln.

Tabela 16. Prognoza potencjalnego popytu na przewozy pasażerskie transportem wodnym śródlądowym w Polsce w latach 2010-2027

Wyszczególnienie 2010 2015 2020 2025 2027

Wariant optymistyczny 1 131 072 1 324 002 1 549 841 1 771 540 1 868 858

Wariant podstawowy 1 126 578 1 292 754 1 483 440 1 678 786 1 763 947

Wariant pesymistyczny 1 122 085 1 262 122 1 419 636 1 590 578 1 664 586

Źródło: Program rozwoju infrastruktury transportu wodnego śródlądowego w Polsce. ECORYS Polska Spółka z o.o. Rotterdam, Warszawa, 2011

Z badań GUS dotyczących uczestnictwa Polaków w sporcie i rekreacji ruchowej

w 2008 roku41 wynika, iż umiejętności żeglarskie deklaruje 2,9 % Polaków, zaś do

znajomości innych form sportów wodnych przyznaje się łącznie 7,8 %. Przy ocenie sprzętu

posiadanego przez gospodarstwa domowe posiadanie żaglówki deklaruje 0,3 %, kajaka, łodzi

wiosłowej lub pontonu - 2,4 %, sprzętu do nurkowania 2,2 %, deski windsurfingowej 0,3 %.

W sumie więc 5,2% gospodarstw domowych posiada jakiś rodzaj sprzętu do uprawiania

różnych form aktywności na wodzie. Przy założeniu, że w Polsce jest 10 mln gospodarstw

domowych, jest to ponad 500 tys. jednostek pływających.

Dla wędrówkowej turystyki żeglarskiej największe znaczenie mają duże akweny oraz

ich zespoły, niejednokrotnie połączone kanałami i rzekami, odpowiednia infrastruktura

żeglarska oraz sprzęt pływający.

Do najważniejszych szlaków żeglarskich w Polsce zalicza się42:

• Wielkie Jeziora Mazurskie,

• szlak Pojezierza Iławskiego, na który składają się połączone Kanałem Elbląskim

jeziora: Szeląg Mały, Szeląg Duży, Drwęckie i Jeziorak,

• szlak augustowski złożony z jezior: Necko, Białe Augustowskie i Studzieniczne,

z możliwością wydłużenia Kanałem Augustowskim na wschód w kierunku jezior: Orle

40 Program rozwoju infrastruktury transportu wodnego śródlądowego w Polsce. ECORYS Polska Spółka z o.o. Rotterdam, Warszawa, 2011 41 Cyt. za Czerny M., „Inwestycje w turystyce wodnej”, 2009 r., strona www.polskieszlakiwodne.pl 42 Błacha R. i Klementowski K., Stan i uwarunkowania rozwoju turystyki żeglarskiej w Polsce. Problemy Turystyki nr 1-2, Instytut Turystyki Warszawa 2002.

44

i Mikoszewskie (dość trudny odcinek ze względu na zakaz używania na Kanale

Augustowskim pomocniczych silników spalinowych),

• zespół jezior: Dąbie Małe i Dąbie Duże i Zalew Szczeciński,

• odosobnione duże i rozczłonkowane jeziora, takie jak: Wigry, Drawskie, Gopło

i Rajgrodzkie oraz sztuczne zbiorniki wodne, jak Soliński, Włocławski, Zegrzyński

i inne.

Akweny żeglarskie stanowią także Morze Bałtyckie i Zalew Wiślany.

Infrastruktura żeglarska to przede wszystkim mariny, porty jachtowe i przystanie

żeglarskie. Obecnie w Polsce (według portalu zegluj.pl) jest 171 marin żeglarskich i portów

jachtowych, w tym 54 na Pojezierzu Mazurskim i 19 na Bałtykiem43 oraz 1.236 przystani

jachtowych44.

Marina żeglarska wyposażona jest najczęściej w następujące urządzenia i usługi:

• pomosty stałe, które umożliwiają bezpieczne dobijanie i cumowanie jednostek,

• dostęp do wody pitnej,

• podłączenie do energii elektrycznej,

• pompy do opróżniania zbiorników ze ściekami z jednostek,

• urządzenia portowo-remontowe (dźwig, slipy),

• hangary,

• punkt informacyjny,

• zaplecze hotelowo - gastronomiczne, kempingi,

• stacje paliwowe,

• sklep żeglarski,

• sanitariaty (WC, natryski, itp.).

Korzystanie z urządzeń i usług jest w większości odpłatne.

Pod względem organizacyjnym w Polsce żeglarze w Polsce są zrzeszeni w 6 klubach

żeglarskich (poza Polskim Związkiem Żeglarskim), 397 klubach żeglarskich PZŻ oraz 62

harcerskich klubach żeglarskich45.

Według cytowanego już raportu46 w branży żeglarskiej funkcjonuje około 900 firm

(stocznie jachtowe, producenci osprzętu, dealerzy, mariny, firmy czarterowe, firmy

turystyczne, baza noclegowa). Stocznie jachtowe głównie produkują łodzie z silnikami

43 www.zegluj.pl 44 Nietubski S., „Raport dot. Przemysłu Jachtowego w Polsce – 2010”, Polska Izba Przemysłu Jachtowego i Sportów Wodnych – POLBOAT, Warszawa 2011. 45 www.zegluj.pl 46 Nietubski S., op. cit.,

45

zaburtowymi. Znaczna część produkcji, bo aż 95%, jest kierowana na eksport do Europy

Zachodniej, Skandynawii, krajów Morza Śródziemnego, USA i Rosji. Główne organizacje

to:

• Polska Izba Przemysłu Jachtowego i Sportów Wodnych,

• Polski Związek Żeglarski,

• Polski Związek Motorowodny i Narciarstwa Wodnego.

Większość jachtów w Polsce to jachty żaglowe i motorowe przeznaczone głównie do

żeglugi po wodach śródlądowych. Szacuje się, że Polsce stacjonuje około 60 tys. jachtów,

w tym około 10 tys. na Mazurach. Należy dodać, że w kraju jest około 100 jachtów

z certyfikatem do rejsów oceanicznych. W ciągu 40 lat zostało wydanych ponad 1 milion

patentów żeglarskich.

Według K. Klementowskiego47 w Polsce jest 213 szlaków wodnych przydatnych do

uprawiania turystyki kajakowej. Ich łączna długość wynosi 15 393 km. Szlaki te są bardzo

zróżnicowane pod względem warunków spławności, długości spływu i walorów

krajobrazowych najbliższego otoczenia.

Z informacji Polskiego Związku Kajakowego48 wynika, że kajakarstwo rekreacyjne

staje się coraz bardziej popularne, wzrasta liczba osób posiadających kajaki i systematycznie

pływających. Świadczy o tym liczba planowanych na 2012 rok imprez kajakowych.

W bieżącym roku zaplanowano 142 imprezy o charakterze międzynarodowym,

ogólnopolskim, regionalnym i lokalnym. W Polsce działa 114 klubów i kół kajakowych.

Według badań GUS szacuje się, że około 240 tys. gospodarstw domowych w kraju jest

w posiadaniu kajaka, łodzi wiosłowej lub pontonu49. Kajaki turystyczne są w różnej cenie; 1 –

osobowe od 750 do 3000 zł, natomiast 2 – osobowe od 1400 do 4800 zł.

Według Gazety Prawnej50 w Polsce jeszcze kilka lat temu sprzedawało się 2-3 tys.

kajaków w ciągu roku, natomiast w 2011 roku dwukrotnie więcej. W roku 2010 produkcja

kajaków wzrosła dwukrotnie. Znaczną część produkcji (niektórych producentów nawet do

90%) eksportuje się do Francji, Niemiec, Danii i Szwecji. Jednak w związku z kryzysem

eksport zmalał o około 40% i duża część produkcji trafia na rynek polski. Droższe kajaki

kupują głównie organizatorzy spływów kajakowych, natomiast tańsze odbiorcy indywidualni.

47Klementowski K., Możliwości uprawiania turystyki kajakowej w Polsce, Problemy Turystyki nr 1/2 , Instytut Turystyki Warszawa 1995. 48 www.pzkaj.pl 49Cyt. za Czerny M., „Inwestycje w turystyce wodnej”, 2009 r., strona www.polskieszlakiwodne.pl 50„Polska kajakowym eldorado. Rynek wystrzelił kilka lat temu i ciągle rośnie”. Gazeta Prawna 27.06.2011.

46

Trudno jest określić liczbę korzystających z wędrówek kajakowych. Jednak

z powyższych danych można oszacować, że jest to około 250 tys. osób rocznie. Warto jednak

mieć na uwadze, że jest to aktywność wymagająca odpowiedniej kondycji fizycznej, bo

znaczna część szlaków kajakowych w Polsce należy do średnio – trudnych i trudnych.

3.1.3. Rynek śródlądowej turystyki wodnej w województwie zachodniopomorskim.

Szansę na dalszy rozwój turystyki wodnej wskazują światowe trendy w podaży

i popycie oraz ich konsekwencje w turystyce. Trendy te szczególnie powinny wskazywać

kierunki rozwoju polskich produktów turystycznych. Otóż wzrasta świadomość zdrowotna

w społeczeństwie, co będzie mieć konsekwencje w turystyce, w wyniku czego popularniejsze

będą wakacje aktywne lub oferujące aktywny wypoczynek51. Dlatego tutaj należy upatrywać

szansy dalszego rozwoju produktów turystycznych związanych z śródlądową turystyką wodną

w województwie zachodniopomorskim.

Na szansę dalszego rozwoju produktów turystycznych wskazuje również wielkość

ruchu turystycznego w województwie zachodniopomorskim, która w ostatnich latach ma

tendencję wzrostową. W 2011 roku ruch ten wynosił 3,8 mln osób, z tego 1,5 mln stanowili

cudzoziemcy a 2,3 mln turyści polscy. Z turystów krajowych 1,75 mln uczestniczyło

w wyjazdach długookresowych i 0,55 mln w podróżach 2-4 dniowych.

Niewątpliwie szansę na rozwój turystyki wodnej w województwie

zachodniopomorskim stwarza jego położenie w Polsce północno-zachodniej, co wiąże się

z bliskością rynków turystycznych Europy Zachodniej i Północnej. Największe jednak

oddziaływanie ma sytuacja na rynku turystycznym w Polsce. Sytuacja ta wymusza

przygotowanie i dostosowanie odpowiedniej oferty turystycznej.

Na rozwój śródlądowej turystyki wodnej na obszarze województwa

zachodniopomorskiego należy spojrzeć z perspektywy uwarunkowań naturalnych. W regionie

tym występuje bogactwo pojezierzy i dorzeczy z dużymi jeziorami i spławnymi rzekami,

które umożliwiają kreowanie dużej ilości produktów turystyki wodnej. Ogromne znaczenie

w rozwoju tych produktów ma fakt występowania w województwie drogi wodnej rzeki Odry,

wraz ze Szczecińskim Węzłem Wodnym.

Jeziora pojezierzy województwa zachodniopomorskiego w większości nie są ze sobą

połączone i nie ma możliwości przepływania pomiędzy nimi kajakami, a tym bardziej

żaglówkami. W znaczący sposób wpływa to szczególnie na rozwój turystyki żeglarskiej

i żeglugowej tego obszaru. Jednak prowadzone są działania, mające na celu udrożnienie 51 Marketingowa strategia Polski w sektorze turystyki na lata 2012-2020. POT, Warszawa, 2011.

47

połączeń pomiędzy jeziorami. Przykładem tego jest Wałecka Pętla Kajakowa, która ma być

uruchomiona w roku 2013 jako szlak żeglarski.

Województwo zachodniopomorskie należy do uprzywilejowanych regionów w Polsce

pod względem naturalnego układu śródlądowych dróg wodnych eksploatowanych przez

żeglugę52. Głównym szlakiem żeglugowym jest Dolna Odra, wraz z Zalewem Szczecińskim

i cieśninami łączącymi Zalew z Zatoką Pomorską. Dolny odcinek Odry od ujścia rzeki Warty

w Kostrzynie do miejscowości Ognica posiada parametry III klasy drogi wodnej, natomiast

od Ognicy w kierunku Szczecina wszystkie śródlądowe drogi wodne (m.in. Odra, Odra

Zachodnia, Odra Wschodnia, jezioro Dąbie) zaliczone zostały do klasy Vb. Jest to najwyższa

klasa w polskiej klasyfikacji, klasa o znaczeniu międzynarodowym. Na drodze wodnej

od Kostrzyna do Ognicy występują często zbyt małe głębokości tranzytowe, co stanowi

utrudnienie w ruchu żeglugowym. Natomiast na odcinkach dróg wodnych klasy Vb

największe utrudnienie nawigacyjne stanowią szerokość i wysokość przęseł mostowych

szczecińskiego węzła wodnego.

Jak już stwierdzono w rozdziale 2 opracowania, droga wodna Odry wiąże morsko –

rzeczne porty i przeładownie ujścia Odry z Dolnym i Górnym Śląskiem. Za pośrednictwem

drogi wodnej Wisła – Odra ma połączenie z wielkopolskim obszarem gospodarczym

i pozostałą siecią polskich dróg wodnych. Poprzez kanały Odra – Sprewa i Odra – Hawela ma

łączność z aglomeracją berlińską oraz Europą Zachodnią.

Podstawowe znaczenie dla żeglugi śródlądowej ma zespół portów morskich Szczecin

– Świnoujście. W porcie Szczecin obsługa taboru żeglugi śródlądowej jest utrudniona

z powodu braku wyspecjalizowanego sprzętu i wydzielonych nabrzeży. Urządzenia są

w znacznym stopniu zdekapitalizowane i wyeksploatowane. Lepiej przystosowany do potrzeb

żeglugi śródlądowej jest port Świnoujście, jednak problemy stwarza trasa żeglugowa przez

Zalew Szczeciński, charakteryzująca się dużym falowaniem i częstym zamgleniem53. Wśród

punktów przeładunkowych rejonu Dolnej Odry wymienić należy również:

� port rzeczno-morski Zakładów Chemicznych „Police”,

� małe porty i przystanie Zalewu Szczecińskiego, np. Stepnicę,

� nabrzeża w Bielinku i Chlewicach,

� nabrzeże w Ognicy, wykorzystywane głównie do przeładunku płodów rolnych.

52 Strategia rozwoju sektora transportu Województwa Zachodniopomorskiego do roku 2020. Zarząd Województwa Zachodniopomorskiego, Szczecin 2010. 53 Krzysztof Woś, Kierunki aktywizacji działalności żeglugi śródlądowej w rejonie ujścia Odry w warunkach integracji Polski z Unią Europejską, Ministerstwo Środowiska, Warszawa, 2005, s. 85

48

Na wszystkich akwenach ujściowego odcinka Odry istnieją warunki do urządzania

wycieczek statkami żeglugi pasażerskiej oraz uprawiania żeglarstwa i sportów wodnych.

Spośród małych portów i przystani Zalewu Szczecińskiego jedynie Trzebież z Centralnym

Ośrodkiem Szkolenia Żeglarskiego PZŻ stanowi bazę jachtową z odpowiednim zapleczem

warsztatowym, hotelowym i gastronomicznym54.

Tabela 17. Zestawienie ruchu statków i pasażerów w wybranych małych portach morskich województwa zachodniopomorskiego w latach 2000–2008

Rok Ruch statków (szt.) Ruch pasażerów (osoby) Pasażerskich Sportowych

Trzebież 2000 1 005 1 641 90 879 2001 2 467 2 136 184 286 2002 2 234 1 482 165 154 2003 1 646 2 105 142 303 2008 342 4 066 2 077

Stepnica 2000 3 250 450 2001 145 0 170 2002 3 250 311 2003 0 200 0 2008 2 0 143

Nowe Warpno 2000 16 302 276 1 846 777 2001 9 455 297 1 078 823 2002 8 357 469 276 400 2003 8 527 501 197 940 2008 3 672 348 11 017

Wolin 2000 5 395 458 2001 7 299 724 2002 17 239 952 2003 0 0 0 2008 20 606 1 498

Kamień Pomorski 2000 178 96 2 148 2001 468 134 44 666 2002 940 182 34 785 2003 436 734 34 910 2008 518 1 994 30 144

Dziwnów 2000 480 467 72 634 2001 753 579 79 975 2002 477 607 76 993 2003 761 0 69 680 2008 978 1 844 67 386

Źródło: Strategia rozwoju gospodarki morskiej w województwie zachodniopomorskim do roku 2015. Aktualizacja programu wojewódzkiego. Akademia Morska w Szczecinie, 2010.

54Strategia rozwoju gospodarki morskiej w województwie zachodniopomorskim do roku 2015. Aktualizacja programu wojewódzkiego. Akademia Morska w Szczecinie, 2010.

49

Z powyższej tabeli wynika, że największy ruch statków pasażerskich i przewóz

pasażerów występował w porcie Nowe Warpno. Jednakże w ciągu 8 lat ruch statków

zmniejszył się prawie 4,5 – krotnie, natomiast ruch pasażerski zmalał aż 167 razy. W innych

portach zauważyć można brak jednolitych trendów, co do ruchu statków i ruchu pasażerów.

Obecnie pozytywnym dla rozwoju turystyki żeglugowej jest obserwowany na Bałtyku

ciągły wzrost ruchu statków szczególnie po otwarciu granicy po 2007 roku. Obecnie w

Szczecinie rocznie obsługiwanych jest kilkadziesiąt turystycznych statków śródlądowych

i kilkanaście statków morskich. Zwiększenie liczby przypływających do

zachodniopomorskich portów wycieczkowiczów przyczynia się do znacznego wzrostu

zagranicznego ruchu turystycznego oraz może przyczynić się do wzrostu prestiżu zarówno dla

portów, jak i całego regionu. Ważne jest też, aby podnieść jakość obsługi tego ruchu

w portach Pomorza Zachodniego. Zachodni operatorzy bowiem coraz częściej chcą

przypływać do Szczecina, traktując to miasto jako miejsce docelowe podróży pasażerów.

Turystyka żeglugowa (dotyczy to statków wycieczkowych) rozwija się także na

jeziorach. Szczególnie jest to widoczne na Pojezierzu Drawskim i Wałeckim. Na jeziorze

Drawskim w Czaplinku pływa statek wycieczkowy „Europa”, w Szczecinku po jeziorze

Trzesiecko – statek spacerowy "Księżna Jadwiga" i tramwaj wodny "Bayern", natomiast

w Wałczu na jeziorze Raduń atrakcję dla turystów stanowi stateczek wycieczkowy „Delfin”.

Obecnie w województwie zachodniopomorskim wyraźnie widać rozwój turystyki

wodnej, a szczególnie żeglarstwa morsko-zatokowego i jeziornego. Zauważa się też ciągle

rosnące zainteresowanie turystyką wodną ze strony turystów zagranicznych. Świadczy o tym

silny ruch tranzytowy jachtów motorowych, żaglowych oraz statków wycieczkowych

rzecznych na drodze wodnej Berlin – Szczecin – Bałtyk.

Wyrazem rozwoju żeglarstwa jest fakt, że powstaje Zachodniopomorski Szlak

Żeglarski na szlaku wodnym Odry i wzdłuż wybrzeża Morza Bałtyckiego. W ramach tego

szlaku już wybudowane zostały mariny w Kołobrzegu i Kamieniu Pomorskim, natomiast

budowane są w Wolinie i Darłowie. W ramach tego szlaku zmodernizowane zostaną mariny

i przystanie jachtowe w Szczecinie (Marina Pogoń, Marina Gocław i Przystań Jachtowa AZS)

oraz Port Turystyczny w Trzebieży55. Porty te będą w niedalekiej przyszłości

najważniejszymi centrami jachtowymi Pomorza Zachodniego. Odległość pomiędzy nimi nie

będzie przekraczać 20-30 mil morskich, czyli kilku godzin żeglugi. Będzie więc można

bezpiecznie żeglować, nawet z rodzinami. Część Szlaku leży również na głównej drodze

55 Należy wspomnieć, że gminy Mielno i Rewal zrezygnowały z uczestnictwa w tym projekcie

50

wodnej prowadzącej z Berlina przez Bałtyk do Skandynawii. Prognozuje się, że budowany

Zachodniopomorski Szlak Żeglarski jako produkt markowy w ciągu 5 lat może przyciągnąć

nawet kilkadziesiąt tysięcy żeglarzy i turystów wodniaków korzystających dotychczas z

innych akwenów.

„Program rozwoju infrastruktury portów i przystani żeglarskich Województwa

Zachodniopomorskiego w regionie Odry, Zalewu Szczecińskiego u wybrzeża Morza

Bałtyckiego”56 powinien zwiększyć dostępność do żeglarstwa. Wzrasta liczba użytkowników

łodzi w regionie, a także standard i jakość obsługi w portach. Rynek turystyki żeglarskiej

w województwie zachodniopomorskim przedstawia się następująco:

- w województwie jest około 6 tys. żeglarzy, w tym 4 tys. zarejestrowanych w 54

klubach żeglarskich,

- około 1/3 zarejestrowanych w klubach żeglarzy to młodzież,

- kluby żeglarskie zrzeszone w wojewódzkim związku żeglarskim są właścicielami

około 150 jachtów balastowych, ponad 400 jednostek w klasach wojewódzkich

i przygotowawczych oraz 40 motorówek,

- do prywatnych armatorów należy kolejne 500 jachtów żaglowych i 30 motorówek

cumujących w przystaniach regionu.

W sumie po wodach regionu pływa około 1100 stale rezydujących tu jednostek, do

tego co najmniej 150 jachtów pochodzących z innych regionów wodowanych w sezonie na

wodach Pomorza Zachodniego oraz kilkaset jednostek przybywających na Pomorze

Zachodnie zza granicy. Daje to łączną liczbę około 2000 łodzi na wszystkich akwenach w

ciągu całego sezonu żeglarskiego.

Tabela 18. Liczba przystani żeglarskich i miejsc postojowych w województwie zachodniopomorskim

Lp. Region Liczba przystani Liczba miejsc postojowych

1. Wybrzeże Morza Bałtyckiego 9 516

2. Zalew Szczeciński 10 408

3. Region ujścia Odry 13 745

4. Śródlądzie Zachodnie 3 95

5. Śródlądzie Wschodnie 11 360

6. Ogółem 46 2124 Źródło: Strategia rozwoju gospodarki morskiej w województwie zachodniopomorskim do roku 2015. Aktualizacja programu wojewódzkiego. Akademia Morska w Szczecinie, 2010

56Program rozwoju infrastruktury portów i przystani żeglarskich Województwa Zachodniopomorskiego w regionie Odry, Zalewu Szczecińskiego u wybrzeża Morza Bałtyckiego. Stowarzyszenie Pomost, Szczecin 2008.

51

W roku 2006 w województwie było 46 przystani żeglarskich z 2.124 miejscami

postojowymi, w tym 1.123 (52,9%) stanowią miejsca gościnne. Ilość przystani i miejsc

postojowych systematycznie wzrasta.

Jak już wspomniano, województwo zachodniopomorskie ma bardzo dobre warunki

naturalne do rozwoju turystyki kajakowej. Szczególnie do spływów kajakowych nadają się

następujące rzeki: Parsęta, Piława, Drawa, Rurzyca, Radew, Ina, Rega i Myśla. Problemem

dla tej formy turystyki jest brak odpowiedniego zagospodarowania turystycznego. W całym

województwie jest tylko jedna stanica wodna na rzece Drawie w Drawnie nad jez. Dubie.

W przypadku szlaku Drawy wodniacy mogą korzystać z ośrodków wypoczynkowych czy

kempingów usytuowanych nad jeziorami, ale w przypadku innych szlaków kajakowych

sytuacja nie jest tak korzystna.

Należy także podkreślić, że obecnie jest brak danych dot. turystyki kajakowej

w województwie zachodniopomorskim. Według wyrywkowych informacji z gmin wzrasta

liczba turystów przyjeżdżających do województwa na spływy kajakowe. O zainteresowaniu

kajakarstwem świadczą również projekty, związane z zagospodarowaniem szlaków, m.in.

projekt „Kajakiem do Morza”. Celem projektu jest wybudowanie sieci przystani kajakowych

wraz z infrastrukturą towarzyszącą na rzece Redze.

3.2. Polityka instytucji zarządzających akwenami wodnymi i obszarami przyrodniczymi

chronionymi prawem.

Podstawowym aktem prawym, regulującym korzystanie z wód znajdujących się na

terenie Województwa Zachodniopomorskiego jest ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. „Prawo

wodne”57. Ustawa ta precyzuje: obowiązki właścicieli wód, gospodarowanie i korzystanie

z wód, zarządzanie zasobami wodnymi, zasady ich ochrony, wskazuje obszary ochronne.

Wyznacza zasady budownictwa wodnego, melioracji i ochrony przeciwpowodziowej.

Oprócz ustawy Prawo wodne, podstawowymi krajowymi aktami prawnymi, w oparciu

o które działają podmioty mające uprawnienia właścicielskie do wód śródlądowych są:

• Ustawa z dnia 21 grudnia 2000 r. O żegludze śródlądowej58,

• oraz ustawa z dnia 11 maja 2007 r. O zmianie ustawy o żegludze śródlądowej59,

• Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska60,

• Ustawa z dnia 18 kwietnia 1985 r. O rybactwie śródlądowym61,

57 Dz. U. z 2005 r. Nr 239, poz. 2019 z późniejszymi zmianami 58 Dz. U. z 2006 r. Nr 123, poz. 857 z późn. zm. 59 Dz. U. z 2011 roku Nr 123, poz. 845 i 846 60 Dz. U. z 2001 r. Nr 62, poz. 627 ze późn. zm.

52

• Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków

technicznych, jakim powinny odpowiadać budowle hydrotechniczne i ich usytuowanie.

W 2010 roku Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej przedstawił najbardziej

perspektywiczny projekt polityki wodnej państwa do roku 2030, z uwzględnieniem etapu

2016. Projekt został przygotowany na podstawie opracowania pt. „Projekt Narodowej

Strategii Gospodarowania Wodami 2030 (z uwzględnieniem etapu 2015)”.

Przyjęto, że celem polityki państwa jest uporządkowanie gospodarki wodnej,

doprowadzenie do wdrożenia Ramowej Dyrektywy Wodnej tzw. dyrektyw „córek”

(powodziowa, ściekowa) jak również ograniczenie zagrożeń (susze, powodzie).

Ostatecznie „Projekt polityki wodnej państwa do roku 2030 (z uwzględnieniem etapu

2016)” został opracowany i zaprezentowany przez Ministerstwo Środowiska we wrześniu

2011 roku.

Zgodnie z Projektem, celem nadrzędnym polityki wodnej państwa jest zapewnienie

powszechnego dostępu ludności do czystej i zdrowej wody oraz istotne ograniczenie

zagrożeń wywoływanych przez powodzie i susze w połączeniu z utrzymaniem dobrego stanu

wód i związanych z nimi ekosystemów, przy zaspokojeniu uzasadnionych potrzeb wodnych

gospodarki, poprawie spójności terytorialnej i dążeniu do wyrównania dysproporcji

międzyregionalnych oraz uwzględnieniu integrowania potrzeb ochrony środowiska wodnego

z innymi działami gospodarki, w tym transportu, rolnictwa, energetyki i turystyki.

Z punktu widzenia niniejszego dokumentu szczególne znaczenie ma Cel Strategiczny

2 „Zapewnienie dostępu do zasobów wodnych dla zaspokojenia potrzeb ludności, środowiska

naturalnego oraz społecznie i ekonomicznie uzasadnionych potrzeb wodnych gospodarki”,

a w szczególności Cel Operacyjny 2.6. „Poprawa standardów i rozwój śródlądowych dróg

wodnych”. Ważnym elementem celu 2.6. jest zapis mówiący, że: „Turystyka jest rozwijającą

się gałęzią gospodarki ze względu na istotne potrzeby społeczne i zmianę sposobu spędzania

czasu wolnego. Po latach regresu turystyki wodnej następuje odrodzenia zainteresowania nią.

Na poziomie regionalnym i lokalnym realizowane są kompleksowe projekty turystycznego

wykorzystania i zagospodarowania szlaków wodnych m.in. przy znaczącym wykorzystaniu

środków finansowych Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, np. w ramach

Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka obejmującego lata 2007-2013.”

Dokument prezentuje również kierunki zmian w zarządzaniu wodami. Przewiduje się,

że zarządzanie majątkiem Skarbu Państwa i utrzymywanie głównych rzek, dróg wodnych,

61 Dz. U. z 1985 r. Nr 21, poz. 91 z późn. zm.

53

rzek granicznych oraz zbiorników wodnych służących ochronie przeciwpowodziowej leżeć

będzie w gestii powołanych do tego celu instytucji gospodarki budżetowej (IGB), natomiast

zarządzanie pozostałych rzek oraz budowli hydrotechnicznych zostanie przekazane

samorządom wojewódzkim.

Jako szczególnie ważne dla rozwoju transportu wodnego i turystyki mają zapisy

dotyczące kluczowych zadań realizowanych na szczeblu ogólnopolskim. Należy do nich

w pierwszym rzędzie wdrażanie dyrektyw Unii Europejskiej w zakresie gospodarki zasobami

wodnymi. Warto podkreślić priorytet ochrony środowiska nad rozwojem turystyki i rekreacji.

Dokument stwierdza, że „wody oraz ich walory krajobrazowe, przyrodnicze i kulturowe

stanowią dobrą podstawę rozwoju wodnych szlaków turystycznych oraz rozwoju turystyki

i rekreacji, jakkolwiek działania w tym zakresie wymagają analizy z punktu widzenia

oddziaływania na środowisko” Określa się też, że „wsparcia wymagają projekty turystyki

wodnej, w tym umożliwiające rozwój turystyki międzynarodowej, z uwzględnieniem szlaków

Odra - Wisła - Rosja/Litwa, Gdańsk – Kraków”.

W zakresie poprawy standardów i rozwój śródlądowych dróg wodnych dokument

przewiduje m.in. następujące działania:

• zwiększenie potencjału wykorzystania dróg wodnych do celów przewozowych

i turystycznych,

• przygotowanie oceny gospodarczo - ekonomicznych możliwości włączenia niektórych

dróg wodnych do ich europejskiego systemu oraz wspomagającej podjęcie decyzji

w sprawie porozumienia AGN,

• opracowanie „Programu rozwoju infrastruktury transportu wodnego śródlądowego

w Polsce” w celu określenia dalszego zakresu modernizacji i rozwoju dróg wodnych,

• określenie możliwości i zintensyfikowanie prac w celu przywrócenia niektórym

drogom wodnym standardu co najmniej III klasy, z uwzględnieniem wymagań

wynikających z programu Natura 2000,

• ocena możliwości poprawy funkcjonowania drogi wodnej Górnej Wisły w tym

uwzględnienie połączenia jej z Kanałem Śląskim,

• realizacja prac studialnych i zadań inwestycyjnych uwzględnionych w POIŚ, w PO

Innowacyjna Gospodarka, w regionalnych programach operacyjnych, wynikających

z „Programu dla Odry-2006" i innych programów wymienionych w PWP, mających

wpływ na rozwój śródlądowych dróg wodnych, prowadzenie akcji lodołamania, a także

wzrost żeglugi towarowej i turystycznej.

54

Zgodnie z polityką transportową określoną w „Strategii rozwoju transportu do 2020

roku (z perspektywą do 2030 roku)”62 transport ładunków ma szansę w miarę dynamicznie

rozwijać się na Odrzańskiej Drodze Wodnej. Natomiast na pozostałych drogach wodnych

będzie miał jedynie znaczenie lokalne. Odra jeszcze przez wiele lat pozostanie w Polsce

jedyną drogą wodną, która będzie miała znaczenie transportowe. Wynika to z kilku

zasadniczych powodów:

• Odra ma bezpośrednie połączenie z systemem dróg wodnych Europy,

• wzdłuż Odry i do Odry ciąży szereg regionów o dużej podaży ładunków,

• z Odrą związane są regiony Polski mające znaczący udział w wymianie zagranicznej,

• Odra stanowi integralną część paneuropejskiego korytarza transportowego, który

zapewnia najkorzystniejsze połączenie krajów skandynawskich z Europą Środkową,

Półwyspem Apenińskim i Bałkanami.

Zasadniczą przeszkodą we wzroście znaczenia Odry jako ważnej drogi transportowej

są i będą warunki nawigacyjne. Mimo realizacji Programu dla Odry 2006, z punktu widzenia

potrzeb transportowych, sytuacja na tej drodze wodnej w najbliższej przyszłości zmieni się

nieznacznie.

Gałęziowe cele strategiczne w zakresie infrastruktury transportu wodnego

śródlądowego można sformułować następująco:

• utrzymanie określonych w klasyfikacji śródlądowych dróg wodnych warunków

nawigacyjnych na drogach wodnych,

• stworzenie sieci dróg wodnych o znaczeniu turystycznym,

• stworzenie nowoczesnych dróg wodnych na zapleczu portów morskich,

• stworzenie dróg wodnych o stabilnych warunkach dla przewozów lokalnych

i regionalnych,

• dostosowanie polskich śródlądowych dróg wodnych do wymagań europejskiej sieci

dróg wodnych.

Głównym celem średniookresowym określonym w dokumencie „Polityka ekologiczna

państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016”63 jest racjonalizacja

gospodarowania zasobami wód powierzchniowych i podziemnych w taki sposób, aby

62 „Strategii rozwoju transportu do 2020 roku (z perspektywą do 2030 roku)”, Ministerstwo Infrastruktury, Warszawa, marzec 2011. 63 „Polityka ekologiczna państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016”, Ministerstwo Środowiska, Warszawa, 2008

55

uchronić gospodarkę narodową od deficytów wody i zabezpieczyć przed skutkami powodzi

oraz zwiększenie samofinansowania gospodarki wodnej.

Głównym celem strategicznym jest doprowadzenie do sytuacji, w której projekty

dokumentów strategicznych wszystkich sektorów gospodarki będą, zgodnie z obowiązującym

w tym zakresie prawem, poddawane procedurze oceny oddziaływania na środowisko i wyniki

tej oceny będą uwzględniane w ostatecznych wersjach tych dokumentów.

W dokumencie „Ochrona i konserwacja wartości przyrodniczych Polski Zachodniej,

jako podstawa trwałego rozwoju”64 zrealizowanym na potrzeby „Strategii rozwoju Polski

Zachodniej określa się, że spośród pięciu województw Polski Zachodniej najlepsze warunki

do rozwoju turystyki mają województwa zachodniopomorskie i dolnośląskie. W przypadku

pierwszego jest to wynikiem posiadania wybrzeża morskiego oraz pojezierzy, a w przypadku

drugiego województwa góry. Ogólnie Polska Zachodnia zapewnia turystom wiele

różnorodnych walorów turystyczno - przyrodniczych: morze, krajobraz rolniczy, masywy

leśne, pojezierza, góry. Daje to jeszcze duże możliwości rozwoju różnych form turystyki.

Autorzy dokumentu sądzą, że należy dalej wspierać rozwój turystyki, a w szczególności

agroturystykę i turystykę wiejską będącymi elementem zrównoważonego rozwoju także na

obszarach chronionych „miękkimi” formami prawnymi.

Ważnym dokumentem sugerującym kierunki polityki wodnej państwa jest

opracowany na zlecenie Ministerstwa Infrastruktury dokument „Program rozwoju

infrastruktury transportu wodnego śródlądowego w Polsce”65. Dokument ten formułuje szereg

postulatów dotyczących rozwoju turystyki wodnej. Do najważniejszych z nich należą:

• idea rozwoju turystyki wodnej w Polsce po okresie transformacji i stagnacji zaczyna

ożywać w sposób niemal spontaniczny w wielu regionach Polski. Są to inicjatywy

władz regionalnych lokalnych i organizacji społecznych, których możliwości są,

niestety, ograniczone i odnoszą się tylko do tworzenia koncepcji rozwoju szlaków,

budowy nabrzeży i przystani turystycznych, marin, taboru pływającego. Równolegle do

sieci przystani i infrastruktury turystycznej – tworzonej przez samorządy i organizacje

społeczne (często z wykorzystaniem środków unijnych) – powinna być prowadzona

przez państwo rewitalizacja szlaków żeglugowych, a także podnoszona jakość

i czystość wody,

64 „Ochrona i konserwacja wartości przyrodniczych Polski Zachodniej, jako podstawa trwałego rozwoju” Uniwersytet Zielonogórski, Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych, Polska Akademia Nauk, Zielona Góra, 2011 65 „Program rozwoju infrastruktury transportu wodnego śródlądowego w Polsce”, Ekorys, na zlecenie Ministerstwa Infrastruktury, Warszawa, Roterdam, 2011.

56

• dlatego najważniejszym postulatem kierowanym do parlamentu i rządu jest

zdecydowane podniesienie problematyki gospodarki wodnej do poziomu ważnych

spraw gospodarczych i społecznych. Jeżeli to się zmieni, to „grzech zaniechań” może

być naprawiony,

• infrastruktura, na którą składają się szlaki śródlądowe, akweny, porty, nabrzeża,

stocznie stanowiące podstawę również funkcjonowania turystyki wodnej, znajduje się

w gestii kilku resorów. Tematyką turystyki wodnej zajmują się zarówno Ministerstwo

Infrastruktury, Sportu i Turystyki, Środowiska, Gospodarki, Rozwoju Regionalnego

i Ministerstwo Finansów, jak i – w ramach kształcenia kadr – Ministerstwo Nauki

i Szkolnictwa Wyższego oraz Ministerstwo Edukacji Narodowej. Ministerstwa ze sobą

współpracują i realizują programy operacyjne i programy rozwoju, jednak nie tworzą

wspólnej strategii rozwoju turystyki wodnej w Polsce. Ponadto turystyką wodną

zajmują się również władze i samorządy lokalne oraz wojewódzkie, realizując swoje

własne programy. Wydaje się słusznym i najbardziej skutecznym, aby koordynowanie

problemów turystyki wodnej pozostało w gestii Ministerstwa Sportu i Turystyki –

któremu podlega cała branża turystyczna,

• szlaki wodne w Polsce ze swoimi wszechstronnymi walorami stwarzają doskonałe

warunki rozwoju turystyki wodnej i rekreacji. Turystyka wodna jest znaczącym

impulsem dla rozwoju gospodarki regionów i obszarów transgranicznych. Gminy

i samorządy lokalne, aby podnieść atrakcyjność turystyki wodnej swojego regionu,

powinny zabiegać (tak jak to już czyni wiele samorządów i regionów) o pozyskiwanie

środków unijnych na rozwój infrastruktury technicznej gmin, tj. budowę wodociągów,

oczyszczalni ścieków, dróg, a także na modernizację i rozwój śródlądowych szlaków

wodnych oraz budowę portów i przystani turystycznych,

• rozwój śródlądowej turystyki wodnej w Polsce jest ściśle powiązany i zależny od

rozwoju infrastruktury transportu wodnego. Szlaki wodne wykorzystywane na potrzeby

transportu mogą być również wykorzystywane przez turystykę pasażerską.

3.3. Kierunki rozwoju turystyki innych obszarów pojeziernych i dorzeczy w Polsce.

3.3.1. Rozwój innych obszarów pojeziernych.

Rozpatrując rozwój turystyki wodnej na obszarze dorzecza rzeki Odry oraz jeziora

Dąbie i jeziora Miedwie należy wziąć pod uwagę rozwój innych obszarów pojeziernych

i dorzeczy w Polsce. Należy zaznaczyć, że chodzi w tym przypadku o odpowiedź na pytanie:

57

jakie jest miejsce dorzecza rzeki Odry oraz jeziora Dąbie i jeziora Miedwie na tle innych

obszarów pojeziernych i dorzeczy w Polsce? Porównanie to dotyczy takich aspektów jak:

atrakcyjność turystyczna, zagospodarowanie turystyczne oraz możliwości uprawiania

żeglarstwa oraz konkurencyjności na tle rynku turystyki kajakowej w Polsce. Jako obszary

porównawcze powinny służyć regiony i rejony turystyczne Polski o najwyższej atrakcyjności

turystycznej oraz koncentracji ruchu turystycznego, wydzielone w renomowanych

podręcznikach opisujących polskie regiony turystyczne. Z tego względu - z wyłączeniem

Pojezierza Pomorskiego - zastosowano podział na następujące regiony pojezierne66:

- Pojezierze Kaszubskie,

- Bory Tucholskie,

- Pojezierze Mazurskie,

- Pojezierze Brodnickie,

- Pojezierze Olsztyńskie,

- Pojezierze Mrągowskie,

- Kraina Wielkich Jezior Mazurskich,

- Pojezierze Ełckie,

- Pojezierze Suwalskie,

- Pojezierze Wielkopolskie,

- Pojezierze Lubuskie,

- Pojezierze Międzychodzko-Sierakowskie,

- Pojezierze Leszczyńskie,

- Poznań i okolice,

- Pojezierze Gnieźnieńskie,

- Pojezierze Włocławsko-Gostynińskie,

- Pojezierze Łęczyńsko-Włodawskie

oraz inne rejony turystyczne związane z występowaniem sztucznych zbiorników wodnych

takich jak: jeziora Turawskie, Otmuchowskie i Sulejowskie. Należy podkreślić, że pod uwagę

wzięto także atrakcyjne turystycznie takie rzeki jak Pilica i Bug.

66 T. Lijewski, B. Mikułowski, J. Wyrzykowski, Geografia Turystyki Polski, Warszawa: Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, 2002

58

Pojezierze Kaszubskie

Pojezierze Kaszubskie jest obszarem o bardzo atrakcyjnych walorach turystycznych

oraz bardzo dużej koncentracji ruchu turystycznego. Występują tu atrakcyjne walory

turystyczne przyrodnicze oraz kulturowe. Na uwagę zasługuje znaczne urozmaicenie terenu,

co wynika z pagórkowatej rzeźby i najwyższych wysokości w północnej Polsce.

Największym akwenem jest jezioro Wdzydze („Morze Kaszubskie”), charakteryzujące

się długą i urozmaiconą linią brzegową. Ważną rolę odgrywają także dwa duże jeziora:

Raduńskie i Ostrzyckie. Istotne jest również to, że jeziora te połączone są atrakcyjnymi

szlakami turystyki wodnej. Pojezierze Kaszubskie obejmuje dorzecza: Raduni, Redy, Łeby,

Motławy, Wierzycy, Słupi i Łupawy. Na tym obszarze występuje dużo elementów

zagospodarowania turystycznego, w tym również elementów obsługi turystyki wodnej.

Istotnym elementem jest stosunkowo bliskie położenie Pojezierza Kaszubskiego w stosunku

do Trójmiasta oraz Bałtyku.

Bory Tucholskie

Bory Tucholskie przylegają do Pojezierza Kaszubskiego. Oprócz wód ważnym

walorem turystycznym są tutaj również szata leśna oraz atrakcyjne walory kulturowe.

Połączenie tych trzech elementów powoduje, że jest to obszar o rosnącym natężeniu ruchu

turystycznego.

Największym akwenem w Borach Tucholskich jest jezioro Charzykowskie połączone

z wieloma innymi jeziorami (jez. Karsińskie, Długie, Witoczno). Największa koncentracja

elementów zagospodarowania turystycznego, w tym elementów obsługi turystyki wodnej

występuje w południowej i wschodniej części jeziora Charzykowskiego w miejscowości

Charzykowy oraz w Funce, która jest ważnym obiektem obsługi turystyki wodnej,

a w sezonie zimowym – bojerów. Do innych miejscowości o dużej koncentracji

zagospodarowania i ruchu turystycznego należą Swornegacie oraz Małe Swornegacie.

W Borach Tucholskich bardzo atrakcyjnym szlakiem turystyki wodnej i jedną

z bardziej znanych ze spływów kajakowych w skali Polski jest rzeka Brda. Istotne znaczenie

dla turystyki wodnej ma również rzeka Wda (Czarna Woda). Rzeka ta wypływa z jeziora

Wdzydze, a na środkowym jej odcinku znajduje się miejscowość Tleń, położona nad

spiętrzoną Wdą.

Innym sztucznym zbiornikiem wodnym w południowej części Borów Tucholskich jest

Zalew Koronowski położony w dolnym odcinku spiętrzonej Brdy. Brzegi Zalewu

Koronowskiego są intensywnie zagospodarowane i użytkowane turystycznie z takimi

głównymi ośrodkami obsługi jak Sokole Kuźnica i Pieczyska.

59

Pojezierze Mazurskie

Na Pojezierzu Mazurskim (Mazury) z punktu widzenia rozwoju turystyki wodnej

a w szczególności żeglarstwa, wyróżnić można szereg mniejszych jednostek geograficznych,

takich jak Pojezierze Brodnickie, Pojezierze Olsztyńskie, Pojezierze Mrągowskie, Pojezierze

Ełckie i Pojezierze Suwalskie. Niewątpliwie w tej części Polski najważniejszą rolę odgrywa

Kraina Wielkich Jezior Mazurskich, a z punktu widzenia żeglarstwa Szlak Wielkich Jezior

Mazurskich67.

Pomiędzy jeziorami można przemieszczać się licznymi szlakami żeglugowymi (trasy

żeglugowe: Giżycko – Węgorzewo, Węgorzewo – Mikołajki – Ruciane-Nida, Mikołajki –

Ryn). Szlak Wielkich Jezior Mazurskich poprzez system rzek i strumieni łączy największe

polskie jeziora (Śniardwy i Mamry) z 25 innymi jeziorami. Długość szlaku wynosi 86,5 km.

Główny szlak żeglarski Krainy Wielkich Jezior Mazurskich przebiega od Pisza przez jezioro

Roś i dalej przez Kanał Jegliński – jezioro Śniardwy i jezioro Mikołajskie do Mikołajek.

Dalej przez jeziora: Tałty, Jagodne i Niegocin do Giżycka, skąd przez jeziora: Dargin i

Mamry, a następnie Węgorapą i Kanałem Węgorzewskim do Węgorzewa.

Atrakcyjne turystycznie są również inne szlaki wodne68: Jezioro Nidzkie, Kanał

Śniardwy – Roś, Mikołajki – Okartowo – Jezioro Tyrkło, Szlak Wojnowo - Głaźna Struga -

Buwełno. Szlaki kajakowe Mazur należą do najatrakcyjniejszych w Polsce, co dotyczy

w szczególności szlaku rzeki Krutyni oraz rzeki Sapiny.

Kraina Wielkich Jezior Mazurskich charakteryzuje się znaczną liczbą portów

i przystani, a dla obsługi żeglarstwa najważniejszą rolę odgrywają Giżycko, Mikołajki,

Ruciane-Nida, Pisz, Ryn i Węgorzewo. Należy jednak podkreślić, że w większości

wymienionych ośrodków obserwuje się bardzo duże natężenie ruchu turystycznego,

co stanowi istotny impuls do rozwoju żeglarstwa w innych polskich ośrodkach, np. na

Pojezierzu Pomorskim.

Pojezierze Brodnickie

W południowo-wschodniej części Pojezierza Mazurskiego położone jest Pojezierze

Brodnickie. Należy ono do obszarów o ważnych walorach przyrodniczych o wysokiej

atrakcyjności turystycznej i zalicza się do obszaru funkcjonalnego Zielonych Płuc Polski

(ZPP). Największym jeziorem Pojezierza Brodnickiego jest jezioro Partęczyny, nad którym

67 Wojciech Kuczkowski, Szlak Wielkich Jezior Mazurskich. Przewodnik dla żeglarzy, Fundacja Ochrony Wielkich Jezior Mazurskich, FENIX editions, Warszawa-Giżycko 1993 68 Program rozwoju turystyki wodnej na obszarze Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego i Wałeckiego oraz w dorzeczu Parsęty i Regi, Szkolenia i doradztwo strategiczne, Listopad 2011

60

znajduje się wiele ośrodków wypoczynkowych oraz elementów zagospodarowania i obsługi

dla turystyki wodnej. Innym ważnym akwenem jest także jezioro Zbiczno z intensywną

zabudową turystyczną, w tym z wieloma obiektami letniskowymi. Głównym ośrodkiem

obsługi Pojezierza Brodnickiego jest Brodnica z ośrodkiem wypoczynku świątecznego nad

jeziorem Niskie Brodno.

Najważniejszym szlakiem wodnym Pojezierza Brodnickiego jest rzeka Drwęca oraz

jej dopływ Skarlanka. Na rzekach tych odbywają się coroczne międzynarodowe spływy

kajakowe Pojezierze Brodnickie – Brodnica - Drwęca – Toruń – Bydgoszcz – Chełmno.

Pojezierze Iławskie

Położone w rejonie Iławy i Ostródy Pojezierze Iławskie charakteryzuje się

występowaniem dużych jezior, do których należy Jeziorak, który jest najdłuższym polskim

jeziorem o długości 27 km69. Ważną cechą tego Pojezierza jest możliwość wykorzystania

sieci kanałów i połączenie Jezioraku z Zalewem Wiślanym poprzez Kanał Elbląsko-

Ostródzki.

Zagospodarowanie turystyczne Pojezierza Iławskiego jest zróżnicowane, z przewagą

zabudowy w ośrodkach wypoczynkowych. Do największych skupisk zagospodarowania

turystycznego należy skoncentrowana zabudowa nad jeziorami: Jeziorak (Iława, Makowo),

Drwęckim, Narie (Kretowiny) oraz Szeląg Wielki (Stare Jabłonki).

Pojezierze Olsztyńskie

Charakterystyczną cechą Pojezierza Olsztyńskiego jest występowanie znacznej

powierzchni lasów, zwłaszcza w części południowej (Lasy Napiwodzkie), w otoczeniu

średniej wielkości jezior. Największymi akwenami są jeziora Łańskie i Pluszne. Olsztyn jako

stolica tego regionu charakteryzuje się nie tylko intensywnym zagospodarowaniem

turystycznym, ale także kilkoma jeziorami znajdującymi się w granicach administracyjnych

miasta.

Pojezierze Mrągowskie

Pojezierze Mrągowskie to skupisko stosunkowo niewielkich jezior. Jest to

jednocześnie obszar o urozmaiconej rzeźbie czołowomorenowej. Największym akwenem, jest

jezioro Mokre w sąsiedztwie wsi Zgon, przez które przepływa rzeka Krutynia, uznawana za

jeden z najbardziej atrakcyjnych polskich szlaków kajakowych. Pojezierze Mrągowskie

cechuje się występowaniem ważnych walorów kulturowych (miasta Mrągowo, Kętrzyn,

69 T. Lijewski, B. Mikułowski, J. Wyrzykowski, op.cit., str. 213

61

Reszel) oraz ośrodek turystyki pielgrzymkowej w Świętej Lipce, a także kwatera Hitlera

(Gierłoż).

Pojezierze Ełckie

Należące do Krainy Wielkich Jezior Mazurskich Pojezierze Ełckie charakteryzuje się

bardzo urozmaiconą rzeźbą z najwyższymi w tej części Mazur Szeskimi Wzgórzami (Mazury

Garbate). Istotne jest także znaczne zalesienie tego terenu (Puszcza Borecka i Puszcza

Romincka).

Do największych akwenów Pojezierza Ełckiego należą jeziora: Rajgrodzkie, Selmęt

Wielki i Łaśmiady. Jako najbardziej atrakcyjne turystycznie uznawane jest jezioro Łaśmiady,

co wynika zarówno z wysokostandardowego zagospodarowania istniejących obiektów oraz

połączenia tego jeziora z atrakcyjnymi krajobrazami wzdłuż rzek Ełk i Lega.

Największa koncentracja ruchu turystycznego występuje w Ełku, Olecku i Rajgrodzie.

Rozwijającym się ośrodkiem uzdrowiskowym jest Gołdap, z atrakcyjnym

zagospodarowaniem dla turystyki narciarskiej (Piękna Góra).

Pojezierze Suwalskie

Pojezierze Suwalskie dzieli się na dwie części fizycznogeograficzne: właściwe

Pojezierze Suwalskie oraz Równinę Augustowską70. Największym akwenem właściwego

Pojezierza Suwalskiego jest jezioro Wigry, znajdujące się w obrębie Wigierskiego parku

krajobrazowego. Na jeziorze tym funkcjonuje lokalna żegluga. Równina Augustowska

pokrywa się w znacznej mierze z Puszczą Augustowską. Najważniejszym ośrodkiem obsługi

ruchu turystycznego jest Augustów, położony nad jeziorami Necko, Sajno i Białe. Jedną z

najważniejszych atrakcji turystycznych tego terenu jest Kanał Augustowski, który jest nie

tylko obiektem mającym znaczenie historyczne, ale stanowi przede wszystkim ważny szlak

turystyki wodnej.

Pojezierze Wielkopolskie

Pojezierze Wielkopolskie w porównaniu do Pomorskiego i Mazurskiego ma mniej

jezior i są one na ogół mniejsze71. Ponadto jest to teren stosunkowo płaski i przeważnie

słabiej zalesiony. Istotnym walorem turystycznym jest natomiast występowanie atrakcyjnych

walorów kulturowych. Pojezierze Wielkopolskie podzielić można na następujące mniejsze

jednostki: Pojezierze Lubuskie, Pojezierze Międzychodzko-Sierakowskie, Pojezierze

Leszczyńskie, Pojezierze Gnieźnieńskie oraz Pojezierze Włocławsko-Gostynińskie.

70 T. Lijewski, B. Mikułowski, J. Wyrzykowski, op.cit., str. 217 71 T. Lijewski, B. Mikułowski, J. Wyrzykowski, op.cit., str. 218 71 op.cit. str. 220

62

Pojezierze Lubuskie

Pojezierze Lubuskie należy do najbardziej zalesionych części Pojezierza

Wielkopolskiego. Jest to jednak obszar stosunkowo słabo zagospodarowany turystycznie. Do

najważniejszych ośrodków turystycznych należą okolice Lubniewic wraz z otaczającymi

jeziorami, Łagów (jeziora Łagowskie i Trześniowskie) oraz otoczenie jeziora Niesłysz oraz

rejon Międzyrzecza. Największym akwenem Pojezierza Lubuskiego jest jezioro Zbąszyńskie,

które jest atrakcyjnym akwenem dla sportów wodnych, z bardzo dobrymi warunkami do

żeglowania. Przez jezioro przebiega szlak kajakowy.

Osią hydrograficzną Pojezierza Lubuskiego jest rzeka Obra. Przepływająca przez

wiele jezior Obra należy do jednej z najatrakcyjniejszych polskich szlaków kajakowych72.

Pojezierze Lubuskie należy do obszarów z występującymi licznymi walorami kulturowymi,

do których należą zespoły zabytkowe.

Pojezierze Mi ędzychodzko-Sierakowskie

Pojezierze Międzychodzko-Sierakowskie leży po obu stronach Warty dochodząc na

północy do Noteci i dalej na północ do okolic Piły. Poza siecią rzeczną Warty, Noteci i Gwdy

na uwagę zasługuje znaczna lesistość tego obszaru (Puszcza Notecka).

Pojezierze Leszczyńskie

Pojezierze Leszczyńskie charakteryzuje się największą koncentracją jezior

w okolicach Leszna. Największymi akwenami są jezioro Sławskie, położone na zachód od

Przemęckiego Parku Krajobrazowego oraz jeziora Wolsztyńskie i Berzyńskie koło

Wolsztyna. Największymi ośrodkami obsługi ruchu turystycznego jest Sława, Boszkowo,

Karpicko i Osieczna.

Pojezierze Gnieźnieńskie

Pojezierze Gnieźnieńskie charakteryzuje się występowaniem dużych jezior,

atrakcyjnych turystycznie rzek i kanałów (Noteć, Wełna, Kanał Ślesiński) oraz atrakcyjnych

turystycznie walorów kulturowych. Na Pojezierzu Gnieźnieńskim największymi jeziorami są:

Powidzkie i Niedzięgiel, ze znaczną koncentracją elementów zagospodarowania

turystycznego (Powidz, Skorzęcin). Znaczną powierzchnię wodną ma również jezioro

Ostrowskie, lecz występuje tu obecnie problem znacznego obniżania się poziomu wód, przez

co liczne obiekty zagospodarowania turystycznego w Przyjezierzu tracą na swojej

atrakcyjności.

63

Na drodze wodnej Gopło – Warta, na jeziorach Ślesińskich znajduje się żeglowny

Kanał Ślesiński. Jest to część drogi wodnej Gopło – Warta – Noteć – Gopło (pętla

wielkopolska).

Pojezierze Włocławsko-Gostynińskie

Najbardziej atrakcyjna turystycznie część Pojezierza Włocławsko-Gostynińskiego

znajduje się w obrębie Gostynińsko-Włocławskiego Parku Krajobrazowego. Jest to obszar

położony nad Wisłą, pomiędzy Włocławkiem, Płockiem i Gostyninem. Do największych

zagospodarowanych turystycznie akwenów należą jeziora: Zdworskie, Górskie, Lucieńskie,

Białe, Łąckie oraz Wikaryjskie w sąsiedztwie Włocławka.

Największa koncentracja elementów zagospodarowania turystycznego występuje nad

samą Wisłą oraz w takich miejscowościach jak Soczewka, Grabina, Zdwórz oraz nad

jeziorem Białym. Turystyczne wykorzystanie szlaku wodnego Wisły oraz zbiornika

włocławskiego warunkowane jest czystością wody.

3.3.2. Sztuczne zbiorniki wodne z funkcją turystyczną.

Zbiorniki naturalne województwa zachodniopomorskiego stanowią niewątpliwą

atrakcję dla turystów wodniaków, szczególnie dla żeglarzy. Są one konkurencyjne dla innych

jezior w Polsce (zarówno naturalnych, jak i sztucznych). Sztuczne zbiorniki wodne

charakteryzują się dużą powierzchnią, co jest szczególnie ważne dla żeglarstwa. Ważne jest

również to, że sztuczny zbiornik leży w ciągu rzeki, co stwarza nieograniczone możliwości

organizowania wędrówek wodnych.

Prezentowane w tabeli 5 zbiorniki zaporowe mają funkcję turystyczną jako

uzupełniającą. Są to zbiorniki o powierzchni ponad 1000 ha. Położone są głównie w dorzeczu

Wisły.

Tabela 19. Największe sztuczne zbiorniki w Polsce o uzupełniającej funkcji turystycznej.

Lp. Nazwa zbiornika Powierzchnia (ha) Rzeka Województwo

1. Jezioro Włocławskie 6960 Wisła Kujawsko-pomorskie, Mazowieckie

2. Jezioro Jeziorsko 4320 Warta Wielkopolskie

3. Jezioro Siemianowskie 3250 Narew Podlaskie

4. Jezioro Goczałkowickie 3200 Wisła Śląskie

5. Jezioro Zegrzyńskie 3000 Narew Mazowieckie

6. Jezioro Sulejowskie 2700 Pilica Łódzkie

64

Lp. Nazwa zbiornika Powierzchnia (ha) Rzeka Województwo

7. Jezioro Turawskie 2400 Mała Panew

Opolskie

8. Jezioro Solińskie 2200 San Podkarpackie

9. Jezioro Nyskie 2077 Nysa Kłodzka

Opolskie

10. Jezioro Otmuchowskie 2060 Nysa Kłodzka

Opolskie

11. Jezioro Rożnowskie 1600 Dunajec Małopolskie

12. Jezioro Koronowskie 1560 Brda Kujawsko-Pomorskie

13. Jezioro Czorsztyńskie 1100 Dunajec Małopolskie

14. Jezioro Żywieckie 1000 Soła Śląskie


3.3.3. Rzeki i szlaki kajakowe.

Polska jest krajem o dobrze rozwiniętej sieci wód powierzchniowych, stwarzającej

korzystne warunki do rozwoju różnych form turystyki wodnej. Szczególnie predysponowane

do tego rozwoju są szlaki wodne – czyli rzeki i kanały łączące ze sobą w wielu miejscach

ciągi jezior oraz sztuczne zbiorniki wodne. Analiza i ocena szlaków wodnych wykazała, że

podstawowe znaczenie dla rozwoju turystyki wodnej w Polsce mają trasy wodne o łącznej

długości 7 090 km. Są to trasy utrzymywane od wielu lat w stosunkowo dobrym stanie

drożności, co pozwala na swobodny przepływ jednostek o zanurzeniu do 50 cm nawet przy

najniższych stanach wody. Wymienione w poniższej tabeli szlaki zakwalifikowano do dwóch

grup, a mianowicie:

• nadających się do wszystkich rodzajów wędrówek wodnych, a więc: żeglugi

pasażerskiej, pływania jachtami kabinowymi, łodziami żaglowymi, kajakami,

łodziami wiosłowymi itp.,

• nadających się do wędrówek kajakowych; mogą one także być wykorzystane do

pływania łodziami wiosłowymi, kanadyjkami, a więc małymi jednostkami.

65

Tabela 20. Szlaki wodne o podstawowym znaczeniu dla rozwoju turystyki wodnej w Polsce

Lp. Nazwa szlaku Długość szlaku w km

Dostępność szlaku

1. Wisła (od ujścia Przemszy do morza) 941 wędrówki kajakowe, wędrówki wodne innymi rodzajami statków możliwe tylko przy wysokim stanie wody

2. Odra (od Raciborza do j. Dąbie) 690 wszystkie rodzaje wędrówek wodnych

3. Warta (od Sieradza do ujścia do Odry) 520 wszystkie rodzaje wędrówek wodnych

4. Noteć (z kanałem Warta - j. Gopło do ujścia do Warty)

343 wszystkie rodzaje wędrówek wodnych

5. San (od Sanoka do ujścia do Wisły) 277 wędrówki kajakowe, wędrówki wodne innymi rodzajami statków możliwe tylko przy wysokim stanie wody

6. Narew (od Zbiornika Siemianówka do ujścia do Wisły)

268 wędrówki kajakowe

7. Bug (od ujścia rzeki Muchawiec do ujścia do Narwi)

266 wędrówki kajakowe, wędrówki wodne innymi rodzajami statków możliwe tylko przy wysokim stanie wody

8. Pilica (Przedbórz do ujścia do Wisły) 219 wędrówki kajakowe

9. Obra (od Kościana do ujścia do Warty) 210 wędrówki kajakowe

10. Drwęca (od Ostrowina do ujścia do Wisły) 209 wędrówki kajakowe

11. Brda (od Nowej Brdy do ujścia do Wisły) 208 wędrówki kajakowe

12. Dunajec (od Nowego Targu do ujścia do Wisły) 199 wędrówki kajakowe

13. Wda (od Lipusza do ujścia do Wisły) 194 wędrówki kajakowe

14. Drawa (od j. Drawskiego do ujścia do Noteci) 194 wędrówki kajakowe

15. Łyna (do j. Łańskiego do Bartoszyc) 157 wędrówki kajakowe

16. Pasłęka(od j. Morąg do ujścia do Zalewu Wiślanego)


17. Bóbr (od Bolesławca do ujścia do Odry) 154 wędrówki kajakowe

66

Lp. Nazwa szlaku Długość szlaku w km

Dostępność szlaku

18. Wisłok (od Krosna do ujścia do Sanu) 149 wędrówki kajakowe

19. Biebrza (od Lipska do ujścia do Narwi) 137 wędrówki kajakowe

20. Gwda (od j. Wierzchowo do ujścia do Noteci) 143 wędrówki kajakowe

21. Wierzyca (od j. Wierzysko do ujścia do Wisły) 133 wędrówki kajakowe

22. Wielkie Jeziora Mazurskie

• od. j. Śniardwy przez Kanał Jegliński do Pisza

• od Węgorzewa przez Ruciane-Nidę do j. Wiartel

20

110

wszystkie rodzaje wędrówek wodnych

23. Kanał Elbląsko-Ostródzki i Jeziora Iławskie (od Ostródy do Iławy)

123 wszystkie rodzaje wędrówek wodnych

24. Słupia (od j. Żukowskiego do ujścia Bałtyku) 118 wędrówki kajakowe

25. Parsęta (od Żarnowa do ujścia Bałtyku) 118 wędrówki kajakowe

26. Czarna Hańcza (od j. Hańcza do Kan. Augustowskiego)


27. Wieprza (od Kawczy do ujścia Bałtyku) 103 wędrówki kajakowe

28. Radunia (od j. Stężyckiego do Motławy) 97 wędrówki kajakowe

29. Krutynia (od Sorkwit do Kamienia) 90 wędrówki kajakowe

30. Pisa (od Pisza do ujścia do Narwi) 80 wszystkie rodzaje wędrówek wodnych

31. Rospuda (od j. Czarnego do j. Necko) 74 wędrówki kajakowe

32. Kanał Augustowski (od Rygola do Biebrzy) 70 wszystkie rodzaje wędrówek wodnych

33. Nogat 62 wszystkie rodzaje wędrówek wodnych

34. Poprad (od Muszyny do ujścia do Dunajca) 54 wędrówki kajakowe

35. Wisłoka (od Dębicy do ujścia do Wisły) 53 wędrówki kajakowe

36 Skarlanka i Jeziora Brodnickie 48 wędrówki kajakowe

Razem 7 090

Źródło: Uwarunkowania rozwoju turystyki na polskich śródlądowych drogach wodnych. Instytut Turystyki, Warsza-wa 2002.

Według K. Klementowskiego73 Polska ma korzystne warunki do rozwoju turystyki

kajakowej. Szlaki kajakowe wykorzystują sieć rzeczną, ciągi jeziorno-rzeczne, ciągi jezior,

sztuczne zbiorniki wodne oraz kanały o łącznej długość 15,4 tys. km. Autor dzieli te szlaki na

cztery kategorie: 73 K. Klementowski: Możliwości uprawiania turystyki kajakowej w Polsce. Problemy Turystyki 1995 nr 1-2.

67

• szlaki o wybitnym znaczeniu – 1.443 km,

• szlaki o bardzo dużym znaczeniu – 7.209 km,

• szlaki o dużym znaczeniu – 5.604 km,

• pozostałe szlaki o mniejszym znaczeniu – 1.137 km.

Tak więc pod względem warunków naturalnych Polska dysponuje dużymi zasobami

do rozwoju tej formy turystyki. Ale pełne wykorzystanie tych zasobów wymaga podjęcia

szeregu działań, głównie w zakresie zagospodarowania tych szlaków.

Podstawowym elementem zagospodarowania szlaków wodnych – kajakowych są

stanice wodne. Obecnie turyści wędrujący szlakami wodnymi mają do dyspozycji 25 tego

typu obiektów. Występują one na następujących szlakach wodnych i w miejscowościach:

• Szlak Krutyni: Babięta, Bieńki, Krutyń, Nowy Most, Sorkwity, Spychowo, Ukta,

Zgon,

• Szlak Czarnej Hańczy i Kanału Augustowskiego: Frącki, Gawrych Ruda, Jałowy

Róg, Płaska, Serwy, Swoboda, Wysoki Most,

• Szlak Brdy: Sokole Kuźnica, Gostycyn-Nogawica, Swornegacie, Janowo,

• Szlak Drwęcy: Stare Jabłonki, Bachotek,

• Szlak Wdy: Wdzydze Kiszewskie, Tleń,

• Szlak Wielkich Jezior Mazurskich: Węgorzewo,

• Szlak Drawy: Drawno.

Stanice wodne wyposażone są w obiekty noclegowe w postaci obiektu trwałego,

domków kempingowych i pola namiotowego. W stanicach wodnych turyści mają do

dyspozycji średnio 100 – 120 miejsc noclegowych. W stanicach znajdują się także obiekty

gastronomiczne (jadalnie, bufety, gospody), wypożyczalnie sprzętu turystycznego,

przechowalnie bagażu i parkingi. Obiekty te są czynne najczęściej od maja do października,

z wyjątkiem stanicy w Krutyni, która jest czynna przez cały rok.

68

4. Projekty i inwestycje na rzecz rozwoju turystyki wodnej.

4.1. Charakterystyka projektów i inwestycji w zakresie turystyki wodnej.

4.1.1. Rodzaje projektów i inwestycji w zakresie turystyki wodnej.

Zgodnie z założeniami projektu, zakres inwentaryzacji realizowanych

i przygotowywanych projektów oraz inwestycji w zakresie turystyki wodnej obejmować

powinien: infrastrukturę dla żeglarzy, kajakarzy, ewentualnie innych segmentów turystyki

wodnej, budowle hydrotechniczne i prace hydrotechniczne, budowle drogowe na obszarze

pojezierzy i dorzeczy, ułatwiające korzystanie z dróg i akwenów wodnych.

Wymienione rodzaje projektów można ująć w trzech następujących kategoriach:

• projekty i inwestycje na rzecz budowy i/lub modernizacji infrastruktury, w tym

infrastruktury dla turystyki wodnej:

- porty i przystanie jachtowe,

- przystanie i stanice kajakowe,

- pomosty (stałe i pływające), niezależne od przystani jachtowych i kajakowych,

- zagospodarowanie plaż i kąpielisk,

- zagospodarowanie terenów wzdłuż rzek i wokół jezior,

- budowa baz dla płetwonurków,

- miejsca postojowe i biwakowe na szlakach kajakowych,

- organizacja przenosek na szlakach kajakowych,

- mosty i pomosty dla wędkarzy,

- infrastruktura sanitarna dla wędkarzy w wyznaczonych miejscach łowisk,

- urządzenia i instalacje hydrotechniczne,

- prace hydrotechniczne,

- drogi dojazdowe do akwenów, w tym parkingi.

• projekty uzupełniające, dotyczące produktu turystyki wodnej:

- przygotowywanie i znakowanie szlaków wodnych,

- utrzymywanie szlaków wodnych,

- organizacja produktów turystyki wodnej – oferowanie pakietów.

• projekty dotyczące marki i promocji:

- koncepcje dotyczące marki turystycznej w zakresie turystyki wodnej,

- kompleksowa informacja o walorach i potencjale dla turystyki wodnej,

- kampanie i narzędzia promocyjne.

69

4.1.2. Kluczowe projekty i inwestycje w zakresie turystyki wodnej.

W województwie zachodniopomorskim podejmowane są różnorakie projekty

i inwestycje turystyczne, które dotyczą rozwoju turystyki wodnej. Wynika to z oczywistego

powodu. Województwo swym potencjałem w tym zakresie predestynuje do pełnienia

czołowej roli w Polsce. Realizowane były i są projekty dotyczące zarówno turystyki wodnej

śródlądowej, jak i morskiej. Projekty te są podejmowane przede wszystkim przez samorząd

Województwa, Zachodniopomorską Regionalną Organizację Turystyczną (ZROT), a także –

w mniejszym zakresie – przez samorządy lokalne74 (powiatowe i gminne) oraz działające na

terenie województwa organizacje pozarządowe i inne instytucje.

W ramach realizacji ustaleń „Strategii Rozwoju Turystyki w Województwie

Zachodniopomorskim do roku 2015”, w województwie został zapoczątkowany bardzo duży

projekt pn. „Zachodniopomorska Kraina Wodna”. Stanowi on sieć powiązanych ze sobą

projektów i działań. W ramach tego programu realizowane są projekty:

• „Program rozwoju turystyki wodnej na obszarze Pojezierza Drawskiego,

Myśliborskiego i Wałeckiego oraz w dorzeczu Parsęty i Regi”. Celem tego programu

było zdiagnozowanie obszaru realizacji (części Województwa Zachodniopomorskiego)

pod względem posiadanych walorów dla turystyki wodnej, stanu zagospodarowania

turystycznego oraz przygotowania do recepcji ruchu turystycznego. W ramach tego

projektu przedstawione zostały założenia koncepcyjne, inwestycyjne oraz finansowe

pod budowę spójnej oferty produktu turystycznego, obejmującego Pas Pojezierny.

• „Zachodniopomorski Szlak Żeglarski – sieć portów turystycznych Pomorza

Zachodniego”. Obejmuje budowę infrastruktury sieci portów i przystani jachtowych w

otoczeniu Zalewu Szczecińskiego, w Szczecinie oraz na wybrzeżu Bałtyku. Trasa

Szlaku leży na głównej drodze wodnej prowadzącej ze stolicy Niemiec – Berlina

poprzez Bałtyk do Skandynawii. Cele projektu są następujące:

- rozwój konkurencyjnego produktu turystyki wodnej w Polsce poprzez budowę

i modernizację portów i przystani żeglarskich Pomorza Zachodniego,

- rozwój gospodarki turystycznej Pomorza Zachodniego i aktywizacja gospodarcza

poszczególnych miejscowości na trasie Zachodniopomorskiego Szlaku Żeglarskiego,

tworzenie nowych miejsc pracy związanych z obsługa ruchu turystycznego,

- wzmocnienie roli turystyki wodnej i możliwości uprawiania sportów wodnych na

w Polsce północno – zachodniej i w regionie polsko – niemieckiego pogranicza,

74 Te projekty zostały opisane w rozdziale 4

70

a tym samym zbudowanie silnego markowego produktu turystycznego w Polsce,

odznaczającego się niezachwianą pozycją i wysoką niezależnością w funkcjonowaniu

w warunkach gospodarki rynkowej,

- powstanie nowej oferty turystycznej, zróżnicowanie ofert istniejących, na bazie

sieciowego produktu turystyki wodnej i przyciągniecie do Pomorza Zachodniego

nowej grupy turystów – turystów żeglarzy, rodzin dziećmi oraz niepełnosprawnych,

szczególnie z rynku niemieckiego,

- wydłużenie sezonu turystycznego na Pomorzu Zachodnim w oparciu o nowy,

unikatowy zintegrowany produkt turystyki wodnej – przyrodniczej i kulturowej.

Ponadto realizowany jest duży projekt, który jest silnie powiązany z ideą programu

„Zachodniopomorska Kraina Wodna”, o nazwie „Pomorski Krajobraz Rzeczny

w Województwie Zachodniopomorskim – program rozwoju transgranicznego produktu

turystycznego”. Jest to projekt polsko – niemiecki, realizowany przez Tourismusverband

Vorpommern e.V. oraz Zachodniopomorską Regionalną Organizację Turystyczną. Celem

projektu jest tworzenie warunków dla rozwoju turystyki wodnej i rowerowej na terenie

Pomorza Przedniego (Niemcy) i województwa zachodniopolskiego. Na terenie województwa

zachodniopomorskiego działania zakładane w ramach projektu dotyczą terenów Pojezierza

Zachodniopomorskiego (Pojezierza: Myśliborskie, Wałeckie, Drawskie oraz Dolina Dolnej

Odry i obszary położone wokół rzek: Odra, Płonia, Ina, Myśla, Drawa, Parsęta i Rega wraz

z dopływami), które obecnie charakteryzują się mniejszym wykorzystaniem turystycznym niż

pas nadmorski województwa. W ramach projektu przewiduje się:

• opracowanie programu rozwoju produktu turystycznego „Pomorski Krajobraz Rzeczny

w Województwie Zachodniopomorskim”,

• przygotowanie założeń do opracowania Programu Marketingu Szlaku „Pomorski

Krajobraz Rzeczny”.

Prócz tych projektów realizowane są także projekty powiązane z programem

„Zachodniopomorska Kraina Wodna”, ale mające mniejszy zasięg:

• „Zalew Szczeciński Turystyka bez Granic”,

• „Bezpieczna Przystań”,

• „Waterfront – Miasto nad wodą”,

• „Partnerstwo Odra”,

• „Program dla Odry - 2006”,

• "Mi ędzyodrze - labirynty Doliny Dolnej Odry”.

71

4.2. Projekty i inwestycje w zakresie zagospodarowania akwenów i ich nabrzeży

4.2.1. Projekty i inwestycje w zakresie infrastruktury służącej bezpośrednio do

uprawiania turystyki wodnej.

Tabela 21. Projekty i inwestycje w zakresie zagospodarowania akwenów i terenów

wokół nich – projekty zrealizowane lub w trakcie realizacji (w ciągu ostatnich pięciu lat)

Lp. Nazwa inwestycji Inwestor Charakterystyka (krótki opis) Dorzecze Odry

1. Utworzenie pola rekreacyjno – biwakowego w miejscowości Namyślin

Gmina Boleszkowice

Utworzenie malej architektury turystycznej (ławo-stoły z zadaszeniem, ławki, miejsce na ognisko) na tzw. „Wyspie w miejscowości Namyślin” położonej przy rzece Myśli

2. Szlakiem chojeńskich jezior Gmina Chojna Budowa trasy rowerowej – SZLAKIEM CHOJEŃSKICH JEZIOR”. Projekt był finansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i Budżetu Państwa w ramach ZPORR. Wykonane zostały drewniane ławostoły z zadaszeniem, usytuowane nad jeziorami gminy Chojna oraz przy trasie turystycznej, tj.: jezioro Jeleńskie, jezioro Ostrów, jezioro Narost, jezioro Barnkowskie; dodatkowo przy jeziorze Jeleńskim i jeziorze Ostrów zrobione zostały place zabaw.

3. Remont i modernizacja pomostu na jeziorze Jelenin

Gmina Chojna Wymiana desek

4. Odbudowa i modernizacja przystani żeglarskiej w Lubczynie

Gmina Goleniów

W ramach realizacji przewidziano następujące zadania: przebudowa istniejących nabrzeży, pogłębienie toru wodnego, modernizacja instalacji elektrycznej zewnętrznej, bodowa sieci wodociągowej, wzmocnienie dna jeziora, doposażenie nabrzeży, postawienie falochronu, wbijanie pali w dno jeziora

5. Budowa nabrzeża dla obsługi jednostek pasażerskich oraz turystyki żeglarskiej na prawym brzegu rzeki Odry Wschodniej w Gryfinie, etap I - część środkowa: nabrzeże postojowe dla jednostek pływających turystyki żeglarskiej

Gmina Gryfino

Przewiduje się: stanowiska postojowe dla jachtów przy pontonach pływających dostosowujących się do zmiennego poziomu wody w rzece, zabudowę do obsługi żeglarzy korzystających z nabrzeża oraz mieszkańców miasta i turystów

6. Budowa nabrzeża dla obsługi jednostek pasażerskich oraz turystyki żeglarskiej na prawym brzegu rzeki Odry Wschodniej w Gryfinie, etap II - nabrzeże pasażerskie - północne

Gmina Gryfino

Przewiduje się: stanowiska postojowe dla 4 statków lub wodolotów, zabudowę do obsługi ruchu turystycznego rejsami czarterowymi i liniowymi, możliwość zaopatrywania jednostek pływających korzystających z nabrzeża w paliwo, oleje i smary, odbiór ścieków, wód zaolejonych oraz odpadów stałych

7. Budowa terminalu – przy przejściu granicznym w Gozdowicach

Gmina Mieszkowice

Budynek socjalny kontenerowy wraz z infrastrukturą

8. Budowa przystani promowej – w Gozdowicach

Gmina Mieszkowice

Najazd dla promu rzecznego wraz z odbudową nabrzeża po obu stronach

72

Lp. Nazwa inwestycji Inwestor Charakterystyka (krótki opis) najazdu

Dorzecze Odry 9. Budowa promu rzecznego boczno

kołowego Gozdowice Gmina Mieszkowice

Prom rzeczny do przewozu 20 osób i 6 samochodów osobowych

10. Budowa pomostu cumowniczo-widokowego w Moryniu

Gmina Moryń W ramach inwestycji wybudowano pomost w kształcie zamkniętej podkowy z platformą do opalania oraz sześciokątną, zadaszoną wieżyczką widokową. Ogólna powierzchnia pomostu wynosi 268,02 m2. Oświetlenie pomostu sprawia, że jest on atrakcyjnym miejscem spacerowym zarówno w dzień jak i wieczorami. Wybudowano podjazdy i ciągi piesze czynią pomost dostępnym także dla osób niepełnosprawnych

11. Rewitalizacja plaży miejskiej w Moryniu

Gmina Moryń Inwestycja objęła budowę pawilonu, w którym znajdują się: pomieszczenie magazynowe na sprzęt pływający, pomieszczenie ratowników z łazienką, punkt pierwszej pomocy, toalety, przebieralnie oraz lokal gastronomiczny z tarasem. Obiekt stylem architektonicznym nawiązuje do pawilonu, który zbudowano tu w 1926 roku

12. Zakup wyposażenia do pawilonu rekreacyjno - sportowo - socjalnego na plaży miejskiej w Moryniu

Gmina Moryń Inwestycja obejmuje zakup m. in.: kajaków, wioseł, kamizelek ratunkowych, kabin przebieralni, szafek do przebieralni, wyposażenia punktu medycznego oraz pomieszczenia ratownika

13. Uporządkowanie gospodarki wodno-ściekowej wokół jeziora Morzycko

Gmina Moryń W ramach zadania zrealizowane zostały dwa zadania: 1. budowa sieci kanalizacyjnej od Cypla pod Lipą oraz w ulicach: Jeziornej, Ogrodowej, Odrzańskiej, Sadowej, Wiśniowej, Wodnej, a także w rejonie ulicy Dworcowej i Akacjowej. 2. budowa wodociągu z m. Bielin do m. Macierz

14. Rozbudowa kąpieliska wraz z budową małej infrastruktury turystycznej – jezioro Morzycko

Gmina Moryń Inwestycja obejmuje montaż, przy plaży miejskiej, pływającego pomostu do cumowania kajaków.

Obszary położone wokół jeziora Miedwie 15. Zagospodarowanie terenów z

przeznaczeniem na plażę nad Jeziorem Miedwie w m. Wierzbno, gm. Warnice

Gmina Warnice

budowa drewnianego pomostu nad Jeziorem Miedwie, budowa drogi dojazdowej (utwardzenie) ze starobruku wraz z miejscami postojowymi (10 miejsc) oraz oświetleniem ulicznym (7 lamp) wraz z ciągiem pieszo jezdnym z nawierzchni ekologicznej, budowa jednokondygnacyjnego budynku socjalnego-gospodarczo-sanitarnego o powierzchni zabudowy ok. 120 m2, postawienie 3 stołów do gry w szachy, postawienie 4 ławeczek wypoczynkowych, ustawienie koszy na odpady, przygotowanie miejsca na ognisko wraz z 3 stołami piknikowymi

73

Lp. Nazwa inwestycji Inwestor Charakterystyka (krótki opis) Obszary położone wokół jeziora Dąbie

16. Budowa Międzyszkolnego Ośrodka Sportowego Euroregionalne Centrum Edukacji Wodnej i Żeglarskiej – projekt w trakcie realizacji

Miasto Szczecin

Projekt w trakcie realizacji – obejmuje budowę domków kempingowych, nowych sanitariatów, budynku dydaktycznego z bosmanatem, stołówki, schroniska młodzieżowego i sal konferencyjnych. Powiększony zostanie także plac manewrowy, powstaną nowe miejsca postojowe dla jachtów.

17. Przebudowa kąpieliska Arkonka dla potrzeby sportu i rekreacji w Szczecinie

Miasto Szczecin

Zakres rzeczowy: - wybudowanie kompleksu nowych basenów z atrakcjami wodnymi, sztuczna rzeka, zjeżdżalnie, - lodowisko sezonowe, - skatepark, - boiska sportowe do siatkówki, badmintona, tenisa, - plac zabaw

18. Budowa mostu wjazdowego na teren kąpieliska Dziewoklicz w Szczecinie

Miasto Szczecin

Realizacja inwestycji polega na budowie mostu wjazdowego na teren kąpieliska „Dziewoklicz” w Szczecinie wraz z rozbiórką mostu istniejącego. Wybudowanie nowego mostu przyczyni się do: - możliwości odtworzenia funkcjonalności kąpieliska, - poprawy warunków higieniczno-sanitarnych na terenie Wyspy Dziewoklicz, - wykorzystania terenów Kanału Odyńca i Wyspy Dziewoklicz na cele rekreacyjne

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych gmin

Tabela 22. Projekty i inwestycje w zakresie zagospodarowania akwenów i terenów wokół nich – projekty planowane do realizacji (nie później niż do 2018 roku).


1. Stworzenie miejsca przeznaczonego do kąpieli wraz z budową małej infrastruktury technicznej

Gmina Banie Stworzenie miejsca przeznaczonego do kąpieli poprzez budowę, oznakowanie małej infrastruktury turystycznej i rekreacyjnej w gminie Banie w tym zagospodarowanie terenu w celu umożliwienia turystom oraz mieszkańcom bezpiecznego i aktywnego wypoczynku nad wodą .

2. Zagospodarowanie terenu nad jeziorem oraz wyspy na jeziorze Dłużec

Gmina Banie Zagospodarowanie terenu nad jeziorem Dłużec obejmuje wykonanie: mola spacerowego, zespołu stanowisk wędkarskich, ścieżki pieszo – rowerowej, placu zabaw, placu do obsługi imprez okolicznościowych oraz parkingu.

3. Budowa przystani cumowniczej wraz infrastrukturą techniczną na tzw. Wyspie

Gmina Boleszkowice

Budowa pomostu cumowniczego wraz z przyłączem mediów oraz lokalizacją na Wyspie lamp oświetleniowych

4. Przystań przy Dolinie Miłości w okolicy wsi Zatoń Dolna

Federacja Zielonych GAJA, Gmina Chojna

Punkt cumowniczy dla statków białej floty, łodzi, motorówek, kajaków

74


5. Marina przy moście w Krajniku Dolnym

Osoba fizyczna Czesława Trzęsiel Krajnik Dolny 36

Punkt postojowy dla Flisu Odrzańskiego i jachtów

6. Budowa nabrzeża dla obsługi jednostek pasażerskich oraz turystyki żeglarskiej na prawym brzegu rzeki Odry Wschodniej w Gryfinie, etap III – część południowa

Gmina Gryfino Budowa mariny żeglarskiej ze stanowiskami postojowymi dla jachtów

7. Budowa przystani łodziowej Gozdowice

Gmina Mieszkowice

Pomosty pływające, punkty poboru energii elektrycznej, poboru wody, wypożyczalnia łodzi i kajaków

8. Port Jachtowy Szczecin Miasto Szczecin Planowana inwestycja przewiduje cumowanie 150 jachtów przy pomostach pływających rozmieszczonych po obu brzegach Rzeki Duńczycy – pomiędzy Wyspą Grodzką a Łasztownią. Utworzone zostaną kolejne miejsca do cumowania jachtów, kawiarnia, budynki konferencyjne, place zabaw, a także amfiteatr i restauracja

9. Przebudowa ulicy Bulwary Rybackie

Gmina Widuchowa

Wykonanie pieszo-jezdni z kostki betonowej, wykonanie oświetlenia oraz infrastruktury towarzyszącej - zagospodarowania nabrzeża

Obszary położone wokół jeziora Miedwie Brak Obszary położone wokół jeziora Dąbie Brak Źródło: opracowanie własne na podstawie danych gmin

4.2.2. Projekty i inwestycje w zakresie urządzeń i instalacji hydrotechnicznych oraz

prac hydrotechnicznych oraz inne inwestycje, w tym drogowe.

Tabela 23. Projekty i inwestycje w zakresie urządzeń i instalacji hydrotechnicznych oraz

prac hydrotechnicznych – zrealizowane i w trakcie realizacji


1. Budowa wału powodziowego i muru powodziowego na odcinku Krajnik Dolny - Zatoń Dolna

Urząd Wojewódzki


Gmina Gryfino Wbicie ścianki szczelnej oraz pali, konstrukcja oczepu żelbetowego, montaż pontonów dla cumowania jednostek turystyki żeglarskiej

3. Budowa nabrzeża dla obsługi jednostek pasażerskich oraz turystyki żeglarskiej na prawym brzegu rzeki Odry Wschodniej w Gryfinie, etap II

Gmina Gryfino Wbicie ścianki szczelnej oraz pali, konstrukcja oczepu żelbetowego

75

Lp. Nazwa inwestycji Inwestor Charakterystyka (krótki opis) - nabrzeże pasażerskie – północne

Obszary położone wokół jeziora Miedwie Brak

Obszary położone wokół jeziora Dąbie Brak Źródło: opracowanie własne na podstawie danych gmin

Tabela 24. Projekty i inwestycje drogowe – zrealizowane i w trakcie realizacji.


1. „Infrastruktura łącząca dla polskich i niemieckich gmin i miast Mark Landin, Brüssow,Carmzow-Wallmow, Schenkenberg, Schönfeld, Mescherin, Angermünde, Schwedt/Odra, Banie, Cedynia, Chojna, Gryfino, Kołbaskowo, Stare Czarnowo i Trzcińsko-Zdrój” - ścieżka rowerowa współfinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Celu 3 "Europejska Współpraca Terytorialna"- "Współpraca Transgraniczna"

Gmina Banie Ścieżka rowerowa o długości 15,8 km biegnąca malowniczą trasą przez serce Ziemi Bańskiej po dawnej linii kolejowej łączącej Gryfino ze Swobnicą. Biegnie częściowo wzdłuż rzeki Tywy, którą przecina przechodząc przez wyremontowany most o długości 23 m i wysokości 8 m, dalej trasa biegnie wzdłuż jeziora Dłużec w Baniach i jeziora Długiego Baniewice – Swobnica.


Gmina Gryfino Budowa dróg dojazdowych do nabrzeża, parkingów, drogi wzdłuż nabrzeża, chodników i ścieżek rowerowych

3. Budowa nabrzeża dla obsługi jednostek pasażerskich oraz turystyki żeglarskiej na prawym brzegu rzeki Odry Wschodniej w Gryfinie, etap II - nabrzeże pasażerskie - północne

Gmina Gryfino Budowa dróg dojazdowych do nabrzeża, parkingów, drogi wzdłuż nabrzeża, chodników i ścieżek rowerowych


Obszary położone wokół jeziora Dąbie Brak Źródło: opracowanie własne na podstawie danych gmin

4.3. Projekty w zakresie poprawy atrakcyjności produktu turystycznego.

Tabela 25. Projekty w zakresie tworzenia lub poprawy atrakcyjności produktu turystycznego – zrealizowane i w trakcie realizacji

Lp. Nazwa projektu Realizator Charakterystyka (krótki opis) Dorzecze Odry

1. Projekt oznakowania szlaku wodnego na rzece Myśla

Gmina Boleszkowice

Projekt zakłada oznakowanie szlaku wodnego na rzece Myśla wraz z usytuowaniem przy nim tablic

76

Lp. Nazwa projektu Realizator Charakterystyka (krótki opis) informacyjnych.


Gmina Gryfino Stworzenie promenady z widokiem na Park Krajobrazowy Doliny Dolnej Odry znajdujący się po drugiej stronie rzeki Odra Wschodnia; stworzenie miejsca postoju dla tranzytujących jednostek turystyki żeglarskiej

3.

Budowa nabrzeża dla obsługi jednostek pasażerskich oraz turystyki żeglarskiej na prawym brzegu rzeki Odry Wschodniej w Gryfinie, etap II - nabrzeże pasażerskie - północne

Gmina Gryfino Stworzenie promenady z widokiem na Park Krajobrazowy Doliny Dolnej Odry znajdujący się po drugiej stronie rzeki Odra Wschodnia; stworzenie nabrzeża dla cumowania rzecznych statków pasażerskich

4. „Promenada z widokiem na Odrę” – przebudowa szczecińskich bulwarów

Miasto Szczecin Modernizacja bulwaru Gdyńskiego, Piastowskiego – zakłada kompleksową przebudowę zagospodarowania trzech bulwarów, które w wyniku realizacji przedsięwzięcia zostaną przystosowane do uprawiania turystyki wodnej, uzupełniając z jednej strony braki miejsc do postoju jednostek sportowych i turystycznych oraz statków białej floty. Ponadto projekt zakłada przebudowę nabrzeża wraz z budową nowej infrastruktury niezbędnej do obsługi jednostek pływających

Obszary położone wokół jeziora Miedwie 5. Promenada nad j. Miedwie Gmina

Kobylanka Promenada powstała nad jeziorem Miedwie w Morzyczynie Zieleniewie. Wzdłuż brzegu na długości ok. 1 km zbudowano promenadę – deptak z wpuszczonymi w bruk chodnika mosiężnymi tablicami informującymi o występujących nad jeziorem gatunkami roślin i zwierząt. Zbudowano drewniane pomosty spacerowe. Z promenady w głąb jeziora wybiega nowoczesne molo z ławeczkami i ze stylową werandą. Przy brzegu jeziora usytuowana jest muszla koncertowa z dachem w kształcie żagla, gdzie w sezonie letnim trwa „Miedwiańskie Lato” – impreza ściągająca tłumy miejscowych, jak i turystów

6. „System bezpieczeństwa wodnego na obszarach LGR”(podpisano list intencyjny)

Gmina Kobylanka

Celem projektu jest podjęcie działań na rzecz stworzenia zintegrowanego systemu bezpieczeństwa wodnego, obejmującego akweny lokalnych grup rybackich wraz z obszarami przyległymi. Zadania : utworzenie regionalnych grup interwencyjnych WOPR, działania profilaktyczne skierowane do środowisk lokalnych, środowisk branżowych (wędkarze, rybacy, żeglarze, kajakarze, deskarze, pływacy), organizacja pokazów ratowniczych, festynów edukacyjnych, zabezpieczenie imprez, działania edukacyjne realizowane w ramach wojewódzkiego programu „Błękitny

77

Lp. Nazwa projektu Realizator Charakterystyka (krótki opis) Patrol”, skierowanego do dzieci i młodzieży, ponadregionalne działania promocyjne obejmujące akweny LGR realizowane w postaci wydawania materiałów promocyjnych ,map bezpieczeństwa przewodników przybliżających walory turystyczne regionów, przygotowanie i organizacja kąpielisk oraz miejsc wykorzystywanych do kąpieli na akwenach objętych działalnością poszczególnych LGR

Obszary położone wokół jeziora Dąbie 7. Śladami przeszłości Gmina Goleniów Projekt dotyczył objęcia opieką

(znalezienie, uporządkowanie, oznakowanie) 13 cmentarzy ewangelickich na wsiach gminy (cmentarze poniemiecki)

8. Otwarcie Ośrodka Dokumentacji Dziejów Ziemi Goleniowskiej „Żółty Domek”

Gmina Goleniów Adaptacja zabytkowej kamieniczki na potrzeby utworzenia muzeum ziemi goleniowskiej

9. Zadania bieżące Gmina Goleniów Uzupełnianie oznakowania szlaków rowerowych, szlaku kajakowego, przystani żeglarskiej, dojazdu do Lubczyny i przystanków na szlaku kajakowym, postawienie nowych wiat na trasie szlaku kajakowego (w miejsce starych zniszczonych)

10. „Meandry Iny” Utworzenie szlaku kajakowego na rzece Inie (od Bącznika do Inoujścia i Jeziora Dąbie) wraz z miejscami przystankowymi i slipami do wodowania kajaków

11. Przystań żeglarska w Lubczynie Gmina Goleniów Oznakowanie Przystani Żeglarskiej w Lubczynie (m.in. betonowiec)


4.4. Projekty na rzecz promocji turystyki wodnej.

Tabela 26. Projekty na rzecz promocji turystyki wodnej -– zrealizowane i w trakcie realizacji

Lp. Nazwa projektu Realizator Charakterystyka (krótki opis) Dorzecze Odry

1. Opracowania graficzne szlaków i promocji ich za pomocą folderów i stron www

Gmina Boleszkowice

Dorzecze Odry 2. Szlakiem chojeńskich jezior Gmina Chojna Przygotowanie i wydruk folderów

promocyjnych pt.: „Szlakiem Chojeńskich Jezior”. Przedsięwzięcie to ma na celu pokazanie atrakcyjności terenów gminy oraz zaspokojenie zapotrzebowania informacji o aktywnych formach turystyki i potencjale turystycznym Gminy Chojna.


78

Lp. Nazwa projektu Realizator Charakterystyka (krótki opis) Obszary położone wokół jeziora Dąbie

3. „Meandry Iny” Gmina Goleniów wydanie książki „Meandry Iny”, dotyczącej zarówno historii rzeki jaki i oferty (kajakowej, wędkarskiej)

4. Konkurs „Odkrywamy nieznane” Gmina Goleniów Konkurs fotograficzny (2009 r.), dotyczący ciekawych i mało znanych miejsc na terenie gminy


79

5. Analiza SWOT śródlądowej turystyki wodnej na obszarze realizacji

„Programu…”.

Analiza SWOT jest narzędziem o charakterze strategicznym. Z jednej strony bazuje na

informacjach zdobytych w trakcie procesu diagnostycznego. W wypadku tego opracowania

dotyczy to:

• zinwentaryzowania potencjału obszaru dorzecza rzeki Odry oraz jeziora Dąbie i jeziora

Miedwie w zakresie turystyki wodnej,

• uwarunkowań zewnętrznych rozwoju śródlądowej turystyki wodnej w województwie

zachodniopomorskim na obszarze realizacji „Programu…”,

• projektów i inwestycji na rzecz rozwoju turystyki wodnej,

• wniosków ze spotkań z branżą turystyczną oraz samorządami gmin, leżących na

obszarze, będącym przedmiotem opracowania.

Z drugiej strony analiza SWOT, po odpowiednim zagregowaniu informacji, stanowi

punkt wyjścia, swego rodzaju wytyczne, do stworzenia właściwego programu rozwoju

turystyki wodnej na obszarze realizacji „Programu…”.

5.1. Analiza SWOT.

Tabela 27. Mocne i słabe strony turystyki wodnej

MOCNE STRONY SŁABE STRONY

- położenie:

• w strefie przygranicznej,

• na skrzyżowaniu europejskich dróg wodnych E-30 i E-70,

• na szlakach tranzytowych z północy Europy na południe i z zachodu na wschód,

- występowanie atrakcyjnych turystycznie jezior (duże powierzchnie, znaczna głębokość, dobra dostępność znacznej części brzegów jezior, bogactwo ryb) i rzek,

- poprawiający się w ostatnich latach stan czystości wód powierzchniowych,

- występowanie i ogólna dostępność obszarów o wysokich walorach przyrodniczych,

- różnorodność form ochrony przyrody (rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe, obszary Natura 2000),

- bogactwo walorów kulturowych ,

- krótki sezon turystyczny związany z wodą z uwagi na warunki klimatyczne,

- brak charakterystycznych regionalnych produktów turystycznych,

- zbyt mała intensywność rewaloryzacji obiektów zabytkowych i przystosowania ich do pełnienia funkcji turystycznych,

- niedostatki w kompleksowym zagospodarowania rzek i jezior dla potrzeb turystyki i rekreacji wodnej,

- słabo rozwinięta baza noclegowa, związana z wodą,

- znaczny udział w bazie noclegowej obiektów o charakterze sezonowym i niskim standardzie,

- słabo rozwinięta sieć placówek gastronomicznych w większości gmin na opracowywanym obszarze,

- nierównomierny rozwój infrastruktury uzupełniającej w poszczególnych gminach obszaru,

80

MOCNE STRONY SŁABE STRONY - działania samorządów w celu poprawy

estetyki miejscowości,

- występowanie licznych szlaków turystycznych, szczególnie pieszych i rowerowych,

- dość dobra dostępność komunikacyjna zewnętrzna i wewnętrzna obszaru,

- stosunkowo bogata oferta imprez i wydarzeń kulturalnych, sportowych i turystycznych organizowanych w gminach,

- współpraca niektórych gmin z partnerami zagranicznymi w zakresie rozwoju turystyki i produktów turystycznych.

- nieprzystosowanie infrastruktury turystycznej dla potrzeb osób niepełnosprawnych,

- niewielka oferta dla odwiedzających jednodniowych oraz przejeżdżających tranzytem,

- zły stan eksploatacyjny nawierzchni drogowych, wieloletnie zaniedbania w zakresie modernizacji dróg,

- zlikwidowanie połączeń kolejowych,

- słabo rozwinięta infrastruktura usługowa i techniczna oraz występowanie w niektórych gminach niedostatecznej infrastruktury ochrony środowiska, zwłaszcza w zakresie gospodarki wodno- ściekowej,

- niska aktywność władz lokalnych w zakresie stosowania różnego rodzaju zachęt i preferencji dla inwestujących w sektor turystyczny, takich jak: preferencje podatkowe, uzbrajanie terenów, przyspieszenie procedury administracyjnej,

- brak inwestycji gminnych ukierunkowanych na wydłużenie sezonu turystycznego,

- brak odpowiedniej promocji turystyki wodnej,

- słaba kondycja finansowa wielu gmin i wynikający z tego brak środków własnych na inwestycje,

- brak dostępu do kapitału na rozpoczęcie działalności gospodarczej, zwłaszcza wśród mieszkańców wsi,

- niedostateczna koordynacja działań pomiędzy poszczególnymi podmiotami gospodarki turystycznej oraz władzami samorządowymi,

- bierna postawa ludności, zwłaszcza z obszarów popegeerowskich,

- słaby i niewydolny system informacji turystycznej,

- mała liczba podmiotów (lokalnych biur turystycznych) organizujących turystykę wodną,

- brak koncentracji działań marketingowych i środków finansowych na promocję, zarówno na szczeblu regionalnym, jak i krajowym,

- dekoncentracja decyzji w sferze zarządzania wodami,

81

MOCNE STRONY SŁABE STRONY - słaba współpraca podmiotów (z wszystkich

trzech sektorów) uczestniczących w tworzeniu produktu turystyki wodnej,

- brak jednolitej polityki turystycznej na szczeblu województwa.

Tabela 28. Szanse i zagrożenia turystyki wodnej

SZANSE ZAGROŻENIA - istniejące połączenia z drogami wodnymi E-

30 i E-70,

- współpraca z miastami i gminami

partnerskimi (możliwość wykorzystania do

rozwoju turystyki wodnej),

- rosnące zainteresowanie aktywnymi

formami wypoczynku oraz poszukiwanie

nowych atrakcji turystycznych na rynkach

europejskich,

- duży potencjał rynku niemieckiego

i skandynawskiego oraz rynku krajowego,

- bliskość turystycznych rynków Niemiec

(zwłaszcza aglomeracji Berlina)

i Skandynawii,

- współpraca transgraniczna (Niemcy)

w sferze turystyki wodnej,

- zatłoczenie rejonów nadmorskich,

- fundusze UE na rozwój regionalny.

- konkurencyjność rynku niemieckiego,

- konkurencja ze strony obszarów

turystycznych położonych w strefie

pojeziernej, szczególnie w województwach:

pomorskim, wielkopolskim i lubuskim,

- konkurencja ze strony obszarów

nadmorskich,

- niska stabilność rynku turystyki

przygranicznej (wyrównywanie się cen po

obu stronach granicy),

- degradacja środowiska poprzez użytkowanie

turystyczne niezagospodarowanych stref

brzegowych jezior („dzikie” plaże

i kąpieliska),

- kryzys finansów publicznych w Polsce

(ograniczenie środków z budżetu państwa

i jednostek samorządu terytorialnego na

rozwój turystyki),

- spadek koniunktury gospodarczej za granicą,

- brak polityki finansowej, w tym kredytowej,

odpowiadającej potrzebom w zakresie

turystyki.

Przeprowadzona analiza SWOT wykazała, że w potencjale wewnętrznym

analizowanego obszaru występuje przewaga słabych stron nad stronami mocnymi. Należy

jednak podkreślić, że niektóre słabe strony przy podjęciu odpowiednich działań, szczególnie

inwestycyjnych, mogą stać się silnymi stronami tego obszaru. Do tego przyczynić się może

82

także wykorzystanie mocnych stron i szans, a także ograniczenie zagrożeń. Należy także brać

pod uwagę to, że niektóre słabe strony i zagrożenia będą występować w przez dłuższy czas.

5.2. Rekomendacje.

Na podstawie przeprowadzonej analizy SWOT można wskazać na działania

wzmacniające mocne strony i wykorzystujące korzystne sytuacje. Należą do nich

w pierwszym rzędzie:

a) wykorzystanie w promocji regionu:

- korzystnego położenia wobec dominujących rynków (mieszkańców Szczecina

oraz Berlina),

- wspólnego zainteresowania drogą wodną łączącą Szczecin i Zalew Szczeciński z

Berlinem,

- poprawy czystości jezior i Odry (głównie wśród mieszkańców Szczecina),

- dużej liczby atrakcyjnych przyrodniczo obszarów chronionych, a w szczególności

obszarów „Natura 2000”.

b) nawiązanie ściślejszej współpracy przy tworzeniu i realizacji planów rozwoju

turystyki wodnej z administracją niemiecką terenów sąsiadujących z analizowanym

obszarem,

c) wcześniejsze przygotowanie projektów przedsięwzięć do współfinansowania ze

środków UE (wraz z działaniami na rzecz wprowadzenia istotnych elementów

programu do strategii i programów wojewódzkich, przygotowywanych w ramach

nowej perspektywy finansowej UE),

d) wykorzystanie szans jakie dają istniejące nowe trendy w turystyce m.in. poprzez:

- nawiązanie ściślejszej współpracy z organizacjami i podmiotami gospodarczymi

zainteresowanymi rozwojem aktywnych form turystyki,

- przygotowanie oferty w związku z przewidywanym spadkiem zainteresowania

typowymi pobytami w zatłoczonych miejscowościach nadmorskich,

- współpracę z niemieckimi regionami przygranicznymi przy przygotowaniu

wspólnej oferty turystyki wodnej.

e) działania na rzecz poprawy infrastruktury pozaturystycznej, wykorzystując

zainteresowanie administracji samorządowej i rządowej:

- poprawą estetyki miejscowości regionu (rekomenduje się koordynację działań

samorządów lokalnych),

83

- poprawę estetyki infrastruktury nabrzeżnej dróg wodnych (rekomenduje się

podjęcie wspólnego programu działań samorządów lokalnych oraz RZGW

i Zarządów Dróg).

Jednocześnie rekomenduje się podjęcie podstawowych działań osłabiających

wpływ na rozwój turystyki zdiagnozowanych słabych stron i istniejących zagrożeń. Należą do

nich w pierwszym rzędzie:

a) wykorzystanie potencjału regionu dla rozbudowy produktów turystycznych ze

szczególnym uwzględnieniem podstawowych rynków w tym:

- produktów wizerunkowych dla regionu dorzecza Odry,

- poprawy jakości oferty turystycznej obszaru wokół jezior Dąbie i Miedwie,

- uruchomienie produktów/wydarzeń/programów wydłużających sezon turystyczny

ze szczególnym uwzględnieniem turystyki weekendowej,

b) zmniejszenie roli obszarów konkurencyjnych poprzez uruchomienie wspólnych

przedsięwzięć i programów wykorzystujących szczególnie przewagi konkurencyjnych

regionów pojeziernych polskich i niemieckich,

c) zwrócenie większej uwagi na możliwości inwestycyjne kapitału prywatnego

(w pierwszym rzędzie szczecińskiego i berlińskiego) oraz stworzenie mu korzystnych

warunków inwestowania w miejsce dotychczas wykorzystywanych środków

publicznych,

d) podjęcie działań na rzecz zwiększenia zainteresowania lokalnych i wojewódzkich

instytucji finansowych (szczególnie kredytowych) kredytami na rzecz rozwoju

turystyki wodnej, m.in. poprzez:

- szkolenie pracowników instytucji finansowych w zakresie oceny biznesplanów

inwestycji turystyki wodnej,

- pomoc podmiotom prywatnym w przygotowaniu właściwych analiz i wniosków

kredytowych,

- zwiększenie możliwości podejmowania zadań ze sfery partnerstwa publiczno

prywatnego.

84

6. Identyfikacja celów i działań dla rozwoju turystyki wodnej na obszarze

realizacji „Programu…”.

Program przygotowano w oparciu o jasno określone i dostosowane do funkcji tego

dokumentu podstawy teoretyczne. Wychodząc z założenia, że turystyka powinna być

czynnikiem dynamizującym rozwój gospodarczy i społeczny na danym obszarze,

wykorzystano do tego celu dorobek teoretyczny wybranych koncepcji rozwoju regionalnego.

Uwzględniono go zwłaszcza przy ustalaniu celów Programu oraz zasad tworzenia produktów

turystyki wodnej rekomendowanych do realizacji.

6.1. Cele i działania dla „Programu…”.

Podstawy przyjęcia celu głównego i celów szczegółowych Programu:

• zgodność z regionalnymi dokumentami strategicznymi, to jest: ze Strategią rozwoju

województwa zachodniopomorskiego oraz Strategią rozwoju turystyki

w województwie zachodniopomorskim do 2015 r.;

• zgodność z dokumentami strategicznymi w skali mikro, w tym m.in.: ze strategiami

ogólnymi i sektorowymi dotyczącymi rozwoju gmin i powiatów objętych

opracowaniem;

• wnioski z diagnozy ogólnej oraz analizy SWOT dotyczącej potencjału turystyki

wodnej w dorzeczu Odry oraz w rejonie jeziora Dąbie i Miedwie, a także

z informacji zwrotnej z gmin objętych programem;

• przyjęcie określonej podstawy teoretycznej uzasadniającej konstrukcję

i funkcjonowanie produktów turystyki wodnej na obszarze objętym Programem;

• spójność logiczna z celem głównym – dotyczy celów szczegółowych, których

realizacja ma zapewnić osiągnięcie celu głównego.

Biorąc pod uwagę przedstawione wcześniej założenia przyjęto następujący cel główny

oraz cele szczegółowe Programu:

Cel główny:

stworzenie warunków do rozwoju zróżnicowanej turystyki wodnej poprzez budowę

konkurencyjnych produktów turystycznych w dorzeczu Odry oraz w rejonie jezior Dąbie i

Miedwie.

85

Należy podkreślić, że pod pojęciem „zróżnicowana turystyka wodna” rozumiemy:

• różne formy turystyki związane ze środowiskiem wodnym – w sensie popytowym

(m.in. żeglarstwo, kajakarstwo, turystyka motorowodna, wędkarstwo, pływanie,

wypoczynek bierny i aktywny w strefie przybrzeżnej),

• różne formy turystyki wodnej – w sensie podażowym (produkty turystyczne

przygotowane dla potrzeb wymienionych powyżej grup popytowych), przeznaczone na

rynki o zróżnicowanym zasięgu – lokalnym, regionalnym, krajowym

i międzynarodowym.

Należy także przy tym podkreślić, że zgodnie z logiką planowania strategicznego cel

główny powinien przyczynić się do osiągnięcia celów wyższej rangi określonych w innych

dokumentach strategicznych (regionalnych i krajowych), a zwłaszcza w Strategii rozwoju

województwa zachodniopomorskiego do 2020 r.

Uwzględniając przyjęty cel główny programu, sformułowano następujące cele

szczegółowe (powinny się one przyczynić do osiągnięcia celu głównego oraz stanowić

podstawę do określenia działań i indywidualnych projektów):

• stworzenie warunków do budowy produktów dla turystyki żeglarskiej, w tym dla

morskiej turystyki żeglarskiej obejmującej rejsy z pełnego morza oraz w jego kierunku,

• stworzenie warunków do budowy produktów dla turystyki motorowodnej,

• stworzenie warunków do budowy produktów dla kajakowej,

• stworzenie warunków do budowy produktów dla turystyki wędkarskiej,

• stworzenie warunków do budowy produktów dla turystyki kąpieliskowo-rekreacyjnej,

• stworzenie warunków do budowy wodnych produktów specjalistycznych (narty wodne,

kitesurfing, windsurfing i żeglarstwo wyczynowe, obserwacje przyrody, inne), a także

produktów morskiej turystyki wycieczkowej.

6.2. Odniesienie do regionalnych dokumentów strategicznych.

Dokumentem głównym, kierunkowym jest „Strategia Rozwoju Województwa

Zachodniopomorskiego”75. Formułuje ona sześć celów strategicznych, które z kolei

rozwinięte zostały przez 34 cele kierunkowe. Cele strategiczne to:

• wzrost innowacyjności i efektywności gospodarowania,

• wzmocnienie atrakcyjności inwestycyjnej regionu,

• zwiększenie przestrzennej konkurencyjności regionu, 75 Dnia 22 czerwca 2010 r. podczas posiedzenia XLII sesji Sejmiku Województwa Zachodniopomorskiego został przyjęty projekt aktualizacji Strategii Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego.

86

• zachowanie i ochrona wartości przyrodniczych, racjonalna gospodarka zasobami,

• budowanie otwartej i konkurencyjnej społeczności,

• wzrost tożsamości i spójności społecznej regionu.

Aczkolwiek problematyka turystyki – z racji jej interdyscyplinarności – może być

realizowana w ramach większości (o ile nie wszystkich) wskazanych płaszczyznach, to

dokument wskazuje w sposób wyraźny – w ramach realizacji celu pierwszego – cel

kierunkowy 1.2. Wzrost konkurencyjności województwa w krajowym i zagranicznym ruchu

turystycznym. Realizacji tego celu mają służyć następujące działania:

• tworzenie warunków organizacyjnych i finansowych dla rozwoju infrastruktury

turystycznej i jej zagospodarowania oraz wydłużenia sezonu turystycznego,

• budowa powiązań gospodarczych turystyki z rolnictwem, rybactwem, leśnictwem,

gospodarką portową oraz innymi sektorami w oparciu o racjonalne wykorzystanie

zasobów naturalnych,

• rozwój markowych produktów turystycznych,

• identyfikacja i promocja produktów tradycyjnych, lokalnych i regionalnych,

• rozwój narzędzi obsługi ruchu turystycznego, w tym regionalnego systemu informacji

turystycznej i doradztwa,

• promocja oferty turystycznej regionu poprzez przygotowanie i rozpowszechnianie

publikacji, udział w krajowych i zagranicznych targach i imprezach branżowych,

• rozwój krajowej i międzynarodowej współpracy sieciowej podmiotów, organizacji

i instytucji zaangażowanych w rozwój turystyki,

• poprawa stanu i wykorzystanie bazy uzdrowiskowej.

W pewnym stopniu w sposób bezpośredni z omawianą problematyką ma związek cel

strategiczny nr 4. Zachowanie i ochrona wartości przyrodniczych, racjonalna gospodarka

zasobami, gdzie dla celu kierunkowego 4.2. Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne

wykorzystanie zasobów sformułowane zostały m.in. działania:

• reintrodukcja zagrożonych gatunków fauny i flory,

• tworzenie spójnych kompleksów leśnych, szczególnie w obszarach korytarzy

ekologicznych i wododziałów,

• racjonalne zagospodarowanie zasobów wód leczniczych i terenów ich występowania.

Dokumentem sektorowym, mającym w sposób bardziej szczegółowy rozwinąć

zagadnienia przedstawione w „Strategii Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego”,

87

jest „Strategia Rozwoju Turystyki w Województwie Zachodniopomorskim do 2015 roku”76.

Strategia ta przedstawia pięć obszarów strategicznych, w ramach których odbywać się będzie

rozwój turystyki na terenie województwa:

• rozwój markowych produktów turystycznych regionu,

• rozwój zasobów ludzkich,

• wsparcie marketingowe,

• kształtowanie przestrzeni turystycznej,

• wsparcie instytucjonalne i budowa systemów rozwijających turystykę.

W ramach obszarów strategicznych zostały wyznaczone cele operacyjne, dla których z

kolei zdefiniowano konkretne obszary działań. Bezpośrednie odniesienia do turystyki wodnej

znajdują się w obszarze priorytetowym 1 - rozwój markowych produktów turystycznych

regionu, w celu operacyjnym I.2 – Budowa i rozwój kompleksowych markowych produktów

turystycznych. Wskazane zostało tutaj działanie I.2.1. – Budowa i rozwój produktów turystyki

aktywnej i specjalistycznej, gdzie ujęte zostało wędkarstwo. Do czynników krytycznych,

decydujących o rozwoju tej formy, zaliczono:

• zapewnienie możliwości wykupu pozwoleń na wędkowanie na określoną ilość dni,

• szeroka dostępność pozwoleń na wędkowanie, np. możliwość zakupu w urzędach

pocztowych,

• rozwój sieci łowisk prywatnych z infrastrukturą na poziomie europejskim,

• rozwój kompleksowych rozwiązań dla wędkarzy, pakietów oferujących dojazd na

łowisko, wypożyczenie sprzętu, usługi przewodnickie, zezwolenie,

• rozwój infrastruktury w postaci zagospodarowanie łowisk i terenów w ich

bezpośrednim sąsiedztwie (pomosty, szałasy i chatki dla wędkarzy, miejsce na ognisko,

stałe grille) oraz rozwój bazy noclegowej o odpowiednim standardzie.

Z kolei działanie I.2.2. Budowa i rozwój produktów markowych turystyki wodnej

dokładnie opisuje poszczególne elementy, związane z tą kwestią:

Tabela 29. Budowa i rozwój produktów markowych turystyki wodnej

Obszary szczególnie predestynowane do implementacji produktów markowych turystyki wodnej

… - leżące wzdłuż biegu Odry - nad jeziorem Dąbie, Zalewem Szczecińskim i Kamieńskim - …

Model funkcjonowania produktu turystyki wodnej

Turysta korzystając z oferty produktów turystyki wodnej województwa będzie mógł przybyć drogą wodną: z zachodu (terenów Berlina, Paryża czy Bazylei), z północy (krajów

76 Warto wspomnieć, że wcześniej na terenie województwa zachodniopomorskiego realizowany był „Program Rozwoju Turystyki w Województwie Zachodniopomorskim na lata 2003-2006”

88

Skandynawii), południa (województw lubuskiego, dolnośląskiego, śląskiego), docelowo również wodną drogą śródlądową ze wschodu (Gdańska). Na rzekach i akwenach regionu na jego przyjęcie czekać ma infrastruktura wodna o standardzie nie odbiegającym od europejskiego. Szeroka oferta produktów turystyki wodnej adresowana będzie dla najmniej wymagających - ludzi młodych (spływy kajakowe, nurkowanie), poprzez klasę średnią i turystę rodzinnego (żeglarstwo śródlądowe i morska żegluga kabotażowa, windsurfing i kitesurfing), na wymagających turystach kończąc (rejsy po Odrze na pokładzie ekskluzywnych hoteli statków). Oferta produktowa obejmować będzie swym zakresem produkty weekendowe, tygodniowe i dłuższe o charakterze: od wybitnie rekreacyjnego na typowo sportowym kończąc. Baza szkoleniowa sportów wodnych będzie umożliwiać przeprowadzanie wysokiej jakości kursów na wszystkie stopnie żeglarskie, stopnie motorowodne, pozwalać będzie również zawodowym sportowcom na podnoszenie swoich kwalifikacji (m.in. kajakarstwo, żeglarstwo, windsurfing). Imprezy organizowane na wodach województwa (zloty, regaty, flisy i in.) staną się jego trwałym wyróżnikiem.

Czynniki krytyczne warunkujące osiągnięcie przewagi konkurencyjnej produktów turystyki wodnej

- rozwój szlaków wodnych i ich infrastruktury, - stworzenie szlaku wodnego łączącego pojezierza (optymalnie

dostępnego dla jachtingu), - wzrost poczucia bezpieczeństwa w portach, marinach na

szlakach wodnych, - konieczność zmian regulacji prawnych nakładających na żeglujących po wodach Zalewu wymagania tożsame z tymi na morzu, nakazujących uiszczenie opłat celnych na jachty zagranicznych armatorów rezydujących w Polsce,

- stworzenie sieci wypożyczalni sprzętu wodnego, czarterowania jachtów (w tym dla turysty zagranicznego),

- wykształcenie odpowiednich kadr do obsługi i zarządzania ruchem turystyki wodnej,

- wykształcenie się i rozwój miejscowości o charakterze centrów obsługi ruchu turystyki wodnej (Barlinek, Widuchowa, Drawsko Pomorskie, Dąbki, Niechorze, Czaplinek, Gryfino, Szczecinek, Trzebież, Stepnica i in.),

- regulacja stanu wód rzek zachodniopomorskich, w tym Odry Konieczne inwestycje infrastrukturalne

- budowa portów, marin i przystani wodnych, - rozwój i rozbudowa do standardów europejskich sieci portów,

marin, przystani i stanic wodnych wchodzących w skład szlaków, a w szczególności:

� Zachodniopomorskiego Szlaku Żeglarskiego oraz pozostałych portów zalewowych,

� Odrzańskiego Szlaku Wodnego, - … - rozwój infrastruktury turystycznej wzdłuż miejskich nabrzeży

w miastach położonych nad wodą m.in. Szczecin, Gryfino, Świnoujście, Kołobrzeg

- … Główne cele realizowane przez zadania

- utworzenie wzajemnych powiązań między obszarami turystycznymi regionu,

- integracja obszarów turystycznych Regionu z obszarami turystycznymi Polski i Europy,

- aktywizacja gmin dotkniętych marginalizacją, - rozwój infrastruktury turystycznej regionu, - rozwój ekologicznych rozwiązań transportowych, - powiązanie turystyki wodnej z innymi typami turystyki (np.

aktywną: rowerową, specjalistyczną: golf, wędkarstwo).

89

Sporo miejsca turystyce wodnej „Strategia…” poświęca w obszarze priorytetowym

IV. Kształtowanie przestrzeni turystycznej. Cel operacyjny IV.1. Kształtowanie

infrastruktury na styku środowisk woda/ ląd przewiduje m.in. działania w następujących

sferach:

• wsparcie infrastruktury żeglugi śródlądowej i morskiej, gdzie konieczne są działania

zmierzające do:

- uregulowania stosunków wodnych w rzekach,

- stworzenia sieci uregulowanych połączeń wodnych pomiędzy zbiornikami wodnymi

pozwalające na swobodne przemieszczanie się w ramach możliwie dużej ilości

akwenów poszczególnych pojezierzy, nie tylko kajakarzom, ale również

uprawiającym żeglarstwo jachtowe,

- rozwoju i modernizacji sieci przystani rzecznych o europejskim standardzie na

rzekach Regionu (w tym w szczególności na Odrze, między innymi w Gryfinie),

- rozwój i modernizacja morskich przejść granicznych z dostosowaniem do wymogów

Schengen”,

• wsparcie budowy infrastruktury turystyki wodnej i sportów wodnych w postaci:

- rozwoju sieci portów morskich i zalewowych o standardzie europejskim, m.in.:

w oparciu o istniejące szlaki (np. Zachodniopomorski Szlak Żeglarski),

- rozwoju sieci stanic wodnych,

- rozwój ośrodków szkoleniowych Żeglarstwa (w tym w szczególności Centralnego

Ośrodka Żeglarskiego w Trzebieży, oraz ośrodków prowadzonych przez organizacje

nonprofit),

- wspieranie powstawania ośrodków dla miłośników kite- i windsurfingu.

Niezależnie od powyższego „Strategia…”, w ramach tego priorytetu, zaleca podjęcie

działań zmierzających do:

• ewidencjonowania i standaryzacji infrastruktury turystycznej regionu,

• wspierania rozwoju regionalnych sieci turystycznych,

• wdrożenia systemu wzorcowych rozwiązań infrastrukturalnych,

• rozwoju infrastruktury przystosowanej do obsługi konkretnego typu turysty,

• uwzględnienia potrzeb regionalnego rynku turystycznego przy modernizacji

i rozbudowie infrastruktury transportowej,

• wspomagania proekologicznych rozwiązań transportowych w miejscowościach

i obszarach o największym natężeniu ruchu turystycznego.

90

W obszarze priorytetowym V – Wsparcie instytucjonalne i budowa systemów

rozwijających turystykę wiele miejsca poświęcono problematyce bezpieczeństwa turystów,

a w szczególności:

• zwiększenie bezpieczeństwa turystów korzystających z wodnych walorów

turystycznych,

• poprawa zabezpieczenia mienia uczestników ruchu turystycznego,

• stymulowanie działań lokalnych mających na celu zwiększenie bezpieczeństwa

turystów i ich mienia.

6.3. Proponowane działania, zadania i programy operacyjne na rzecz rozwoju turystyki

wodnej – rozwinięcie.

Działania – odnoszą się do wszystkich celów szczegółowych.

• uwzględnienie założeń i rekomendacji zawartych w niniejszym Programie w przyszłym

regionalnym programie operacyjnym (i dokumentach pochodnych) przygotowanym dla

potrzeb wykorzystania środków pochodzących z funduszy strukturalnych UE w latach

2014–2020,

• przygotowanie podręcznika wdrażania Programu zawierającego informacje na temat

szczegółowych warunków, które należy spełnić, aby móc realizować projekty w ramach

Programu. Dotyczyć one powinny przede wszystkim typów projektów (składających się

na określone rodzaje produktów turystyki wodnej); uprawnionych wnioskodawców –

beneficjentów projektów przewidzianych w Programie; zasad finansowania projektów

realizowanych w ramach Programu; innych warunków szczegółowych, w tym m.in.

kwalifikowalności czasowej i przestrzennej, zasad uwzględniania pomocy publicznej

itp.,

• przygotowanie wzorcowych dokumentacji technicznych i finansowych dla

poszczególnych rodzajów i klas produktów dla turystyki wodnej przewidzianych w

Programie (dotyczy zwłaszcza produktów lokalnych i regionalnych wszystkich

rodzajów),

• przygotowanie i udostępnienie potencjalnym wnioskodawcom raportu z analizy

marketingowej w zakresie popytu na poszczególne klasy i rodzaje produktów turystyki

wodnej,

• opracowanie i wdrożenie kampanii marketingowej promującej produkty turystyki

wodnej na określonych rynkach krajowych i zagranicznych,

91

• opracowanie i wdrożenie programów rozwoju komplementarnych rodzajów turystyki

stanowiących uzupełnienie (w stosunku do Programu rozwoju turystyki wodnej w

dorzeczu Odry oraz w rejonie jeziora Dąbie i jeziora Miedwie) oferty turystycznej w

województwie zachodniopomorskim.

Zadania

Rekomendowane, indykatywne zadania przewidziane do realizacji w ramach

niniejszego Programu – z uwzględnieniem klasy i rodzaju produktu oraz jego lokalizacji

według gmin przedstawiono w podrozdziale 7.2.

92

7. Koncepcja budowy produktu turystycznego w zakresie turystyki wodnej

na obszarze programu rozwoju turystyki wodnej na obszarze dorzecza

rzeki Odry oraz jeziora Dąbie i jeziora Miedwie w oparciu o potencjał

turystyki wodnej.

7.1. Założenia teoretyczne do budowy produktu turystycznego opartego na potencjale

turystyki wodnej.

Jako podstawę teoretyczną określenia produktów turystyki wodnej na obszarze

objętym Programem przyjęto trzy koncepcje rozwoju regionalnego, to jest:

• teorię rozwoju endogennego, która kładzie nacisk na zasoby wewnętrzne, w tym zasoby

turystyczne, regionu;

• teorię rozwoju sieciowego, będąca podstawą do tworzenia produktów turystycznych

o charakterze przestrzennym i osiągania przy ich pomocy przewagi konkurencyjnej;

• teoria bazy eksportowej, stanowiąca podstawę do komercjalizacji produktów

turystycznych.

Teoria rozwoju endogennego a zasoby turystyczne regionu.

Adaptując dorobek teorii rozwoju endogennego dla określenia produktów turystyki

wodnej zwrócono szczególną uwagę na konieczność określenia potencjału wewnętrznego

rejonu objętego Programem – jako stymulatora jego rozwoju poprzez turystykę. Wychodząc z

tego założenia należy sobie zadać pytanie jakie czynniki wewnętrzne wpływają na warunki do

rozwoju turystyki (tworzenia produktów turystycznych) – w tym przypadku turystyki wodnej.

Odpowiedzi można szukać w tradycyjnej koncepcji atrakcyjności turystycznej rozumianej

jako suma trzech złożonych elementów, takich jak: 1) występowanie i ranga walorów

stanowiących podstawę budowy produktów turystyki wodnej, 2) zagospodarowanie

turystyczne rejonu – infrastruktura dla turystyki wodnej; 3) jego dostępność komunikacyjna –

w tym drogami wodnymi. W zdecydowanej większości stanowią one czynniki wewnętrzne

obszaru recepcyjnego, wpływające bezpośrednio na możliwości rozwoju turystyki.

Dodatkowo do czynników endogenicznych wpływających pośrednio na warunki do

rozwoju turystyki, w tym do tworzenia produktów turystyki wodnej, zaliczono

uwarunkowania społeczno-gospodarcze, środowiskowe i infrastrukturalne (infrastruktura

ogólna, w tym wodna). Przy czym szczególna rola w zakresie ich kształtowania przypada

władzom publicznym (regionalnym i lokalnym), które powinny koncentrować się na

93

nowoczesnym marketingu terytorialnym (z uwzględnieniem aspektów promocji turystycznej)

oraz na budowie infrastruktury technicznej warunkującej rozwój turystyki (szczególne istotne

dla turystyki wodnej). Istotne znaczenie może mieć ponadto infrastruktura instytucjonalna i

klimat społeczny, nastawione z jednej strony na wyrobienie określonych postaw miejscowej

ludności (m.in. życzliwość, otwarcie na gości, przedsiębiorczość, samoorganizacja), z drugiej

zaś ułatwiające prowadzenie działalności gospodarczej w sektorze turystycznym.

Tabela 30. Czynniki endogeniczne warunkujące rozwój produktów turystyki wodnej

Tradycyjne elementy atrakcyjności turystycznej

Walory turystyczne Walory przyrodnicze – akweny i strefy brzegowe

Zagospodarowanie turystyczne

Baza noclegowa

Baza gastronomiczna

Baza towarzysząca, w tym infrastruktura dla uprawiania turystyki wodnej

Elementy marketingu terytorialnego

Promocja i informacja turystyczna Realizowana przez władze publiczne z udziałem sektora prywatnego

Tworzenie i komercjalizacja produktu turystycznego

Produkty turystyki wodnej – tworzone przez podmioty publiczne i prywatne

Wybrane elementy infrastruktury technicznej

Infrastruktura transportowa

Zapewniająca dostępność komunikacyjną zewnętrzną – w tym drogami wodnymi

Zapewniająca dostępność komunikacyjną wewnętrzną, w tym utrzymanie szlaków wodnych

Infrastruktura środowiskowa

Uwarunkowania społeczno-gospodarcze, kulturowe i politycznej (infrastruktura instytucjonalna), ekologiczne

Postawa miejscowej społeczności w stosunku do turystów

Życzliwość, otwarcie na gości, znajomość języków, itp.

Przedsiębiorczość

Działania władz publicznych

Polityka gospodarcza, zachęty inwestycyjne dla sektora prywatnego

Zapewnienie bezpieczeństwa, w tym bezpieczeństwa na wodzie

Ochrona środowiska naturalnego i dziedzictwa historycznego


Koncepcja rozwoju sieciowego jako podstawa do tworzenia obszarowych produktów

turystycznych

Samo pojęcie produktu turystycznego – w jego ujęciu składnikowym i obszarowym –

wydaje się być kluczowe w kontekście wykorzystania dorobku tej koncepcji do budowy

określonych produktów dla turystyki wodnej. Spowodowane to jest występowaniem kilku

94

czynników, takich jak: 1) liczne elementy składowe produktu turystycznego; 2) mnogość

produktów turystycznych występujących na danym obszarze; 3) liczne powiązania

wewnętrzne między samymi produktami oraz elementami je tworzącymi; 4) silne związki

między produktami a ich otoczeniem zewnętrznym, tworzące swoistą sieć powiązań

produktowo-obszarowych. Należy przy tym zaznaczyć, że właśnie ta sieć powiązań między

poszczególnymi produktami (składnikami produktów) stanowi o istocie obszarowych

produktów turystycznych, która decyduje o uzyskaniu przewagi konkurencyjnej na rynku

turystycznym (regionalnym, ponadregionalnym).

Uwzględniając powyższe czynniki można wyróżnić bardziej szczegółowe cechy

produktu sieciowego: 1) rozproszona struktura podmiotów, atrakcji, miejsc, usług, obiektów,

urządzeń, itp.; 2) wspólna koncepcja funkcjonowania oraz wspólny wyróżnik produktu

(marka produktu); 3) porozumienie partnerów (sformalizowane lub nieformalne), mające na

celu uzyskanie przewagi konkurencyjnej, w tym efektów skali zarówno w promocji, jak i w

sprzedaży; 4) poprawa jakości oferty dzięki konkurencji i współpracy wewnętrznej; 5)

przekraczanie granic administracyjnych; 6) współpraca różnych podmiotów (publicznych

i prywatnych, komercyjnych, niekomercyjnych); 7) możliwość starania się o fundusze

zewnętrzne, przeznaczone dla tego typu rozwiązań.

Analizując wewnętrzną strukturę produktów sieciowych (w tym również dla turystyki

wodnej) należy wyróżnić jej układ poziomy i pionowy. Pierwszy z wymienionych dotyczy

walorów turystycznych, w tym przypadku turystyki wodnej. Będą to akweny występujące na

obszarze objętym niniejszym Programem, umożliwiające uprawianie różnych form

aktywności. Powinny one stanowić podstawę budowy produktów dostosowanych do potrzeb

głównych grup odbiorców (segmentów rynkowych). Wykorzystanie ich do tworzenia

produktów sieciowych powinno także powiększyć rangę samych walorów (multiplikacja

wartości). Perspektywa pozioma może dotyczyć także samych usługodawców (np. operatorzy

przystani, czarterodawcy, warsztaty szkutnicze, itp.), którzy z jednej strony konkurują między

sobą, ale z drugiej zmuszeni są do współpracy.

Z kolei pionowa struktura produktu turystycznego obejmuje walory oraz bazę

materialną turystyki zarówno w ujęciu przedmiotowym (usługi turystyczne), jak również

podmiotowym (usługodawcy, gestorzy, właściciele walorów). W tym przypadku akcent

położony jest jednak na konieczność współpracy pionowej między różnymi rodzajowo

składnikami produktu turystycznego, która jest niezbędna do jego utworzenia (w przypadku

turystyki wodnej będzie to współpraca międzybranżowa operatorów marin, szkutników,

czarterodawców, itd.).

95

Wreszcie analizując produkt turystyczny w ujęciu sieciowym należy go odnieść do

określonego obszaru, w oderwaniu od którego nie byłby on w stanie istnieć. Dlatego też

produkt sieciowy jest typowym produktem obszarowym (przypisanym do danego obszaru).

Pociąga to za sobą ważne konsekwencje, związane z uwarunkowaniami właściwymi danym

obszarom, takimi jak: czynniki społeczne, kulturowe, gospodarcze, polityczne, ekologiczne,

geograficzne i inne. Wpływają one często w znaczącym stopniu na możliwość tworzenia

produktów turystycznych (również dla turystyki wodnej), a zwłaszcza produktów sieciowych.

W tym sensie wymienione czynniki tworzą więc elementy sieci.

Dla lepszego zrozumienia istoty sieciowego produktu turystycznego, w tym

przeznaczonego dla turystyki wodnej, zastosowano graficzną ilustrację struktury produktu

turystycznego typu obszarowego, w podziale na pojedynczy produkt oraz pełny produkt

sieciowy.

Ryc. Struktura pojedynczego produktu dla turystyki wodnej


Walor turystyczny (np. akwen)

Usługi portowe

Usługi szkutnicze

Czarter jednostek pływających

Inne usługi dla turystyki wodnej

Określony obszar i jego cechy

96

Ryc. Struktura sieciowego produktu turystycznego – sieć powiązań w układzie poziomym i pionowym

Usługi portowe

Usługi szkutnicze

Walory turystyczne np. akweny wykorzystywane w turystyce wodnej

Wynajem jednostek pływających

Inne usługi dla turystyki wodnej


97

Teoria bazy eksportowej jako podstawa teoretyczna komercjalizacji produktu turystycznego

Głównym założeniem teorii bazy eksportowej jest oparcie rozwoju regionalnego na

działalności eksportowej, możliwej dzięki specjalizacji danych regionów. Zgodnie z nią o sile

regionu decyduje więc popyt na dobra i usługi w nim wytwarzane. Dostosowując założenia

tej koncepcji dla potrzeb rozwoju turystyki wodnej, należy wprowadzić pojęcie specjalizacji

turystycznej danego obszaru, które stanowić będzie podstawę do „eksportu” jego produktów

turystycznych. Należy przy tym podkreślić, że każdy produkt turystyczny (również produkt

turystyki wodnej) w swej istocie zawsze przeznaczony jest na eksport. Wynika to ze statusu

jego odbiorców, którymi są osoby z zewnętrz w stosunku do danego obszaru recepcji.

W sytuacji zakupu przez nie w odwiedzanym miejscu, dóbr czy usług następuje ich eksport,

ponieważ są one nabywane przez osoby przyjezdne. Eksport taki można rozpatrywać w skali

międzynarodowej, ale także w ujęciu krajowym, międzyregionalnym, jak również na

poziomie lokalnym.

Założenia powyższe stanowiły teoretyczną podstawę do określenia głównych grup

odbiorców (segmentów rynkowych) dla produktów turystyki wodnej rekomendowanych do

tworzenia na obszarze objętym Programem. Przy czym jako kryteria wyróżniające przyjęto

zasięg oddziaływania rynkowego danych produktów (lokalne, regionalne, krajowe

i międzynarodowe), a także wybrane cechy jakościowe potencjalnych grup odbiorców.

7.2. Proponowane produkty oparte na potencjale turystyki wodnej.

Założenia realizacyjne budowy produktów turystyki wodnej w dorzeczu Odry oraz

w rejonie jezior Dąbie i Miedwie:

• podejście podażowe – określenie produktów dla turystyki wodnej – zgodnych z celami

szczegółowymi programu – odpowiadających potencjałowi badanego obszaru

ustalonemu na poziomie gminnym (teoria rozwoju endogennego, teoria rozwoju

sieciowego),

• klasyfikacja produktów – zgodnie z założeniami teorii bazy eksportowej – w

odniesieniu do zasięgu oddziaływania rynkowego:

- produkty rangi krajowej i międzynarodowej – charakteryzujące się ogólnopolskim

i międzynarodowym zasięgiem oddziaływania;

- produkty regionalne – przeznaczone na rynek województwa zachodniopomorskiego

oraz województw ościennych oraz Brandenburgii i Meklemburgii;

- produkty lokalne – przeznaczone do komercjalizacji na rynku lokalnym.

98

• wskazanie indykatywnych lokalizacji (w układzie gmin – na podstawie analizy

potencjału dla turystyki wodnej) dla poszczególnych produktów wraz z określeniem ich

klasy – odpowiadającej rynkom docelowym (teoria rozwoju endogennego, teoria

rozwoju sieciowego),

• sformułowanie wytycznych do budowy turystycznych marek produktowych

(podrozdział 7.3.),

• sformułowanie wytycznych realizacyjnych do wdrożenia koncepcji budowy produktów

turystycznych (podrozdział 7.4).

Tabela 31. Produkty turystyki wodnej według klasy w układzie gminnym – ujęcie indykatywne

Gminy Turystyka żeglarska77

Turystyka motorowodna

Turystyka kajakowa

Turystyka wędkarska

Turystyka rekreacyjno-kąpieliskowa

Specjalistyczne formy turystyki

wodnej78 Miasto Szczecin

1, 2, 3 1, 2, 3 1, 2 1 - 1, 2, 3

Gmina Goleniów

1, 2, 1, 2 1, 2 1, 2 1 1, 2

Gmina Police

1, 2, 3 1, 2 1 1 - 1

Gmina Kołbaskowo

- 1, 2 1, 2 1 - 1

Gmina Mieszkowice

- 1, 2 1, 2 1 - 1

Gmina Moryń 1 - 1, 2 1, 2 1 1 Gmina Cedynia

- 1, 2, 3 1, 2, 3 1 1 1, 2

Gmina Chojna

1 1, 2 1, 2 1, 2 1 1

Gmina Widuchowa

- 1, 2 1, 2 1, 2 1 1

Gmina Banie

1 - 1 1 1 -

Gmina Gryfino

1 1, 2 1, 2 1 1 1, 2

Gmina Dębno 1 - 1 1 1 1 Gmina Boleszkowice

- 1 1 1 - -

Gmina Stare Czarnowo

1 1 1 1 1 1

Gmina Kobylanka

1 1 1 1 1, 2 1


1, 2 1 1 1 1, 2 1, 2

Gmina Warnice

1 - 1 1 1 1

Gmina Pyrzyce

1 - 1 1, 2 1 1


77 W tym m.in. morska turystyka żeglarska 78 W tym m.in. morska turystyka wycieczkowa

99

Objaśnienia do tabeli 31:

Klasa produktów:

1 – produkty lokalne – przeznaczone głównie dla odbiorców miejscowych oraz

turystów tranzytowych, o ograniczonych pod względem ilościowym (nie jakościowym)

możliwościach obsługowych infrastruktury technicznej i turystycznej,

2 – produkty rangi regionalnej – przeznaczone głównie dla odbiorców z rynku

lokalnego i regionalnego (województwa zachodniopomorskie, pomorskie, lubuskie

i wielkopolskie oraz Brandenburgia i Meklemburgia), o szerokim zakresie usług

i możliwościach obsługowych infrastruktury technicznej (specjalistyczne urządzenia)

i ogólnoturystycznej,

3 – produkty rangi krajowej i międzynarodowej – przeznaczone dla wszystkich

grup odbiorców (w tym głównie z Polski, Niemiec, Holandii, Danii i Szwecji), o pełnym

zakresie usług i możliwościach obsługowych infrastruktury technicznej (specjalistyczne

urządzenia) i ogólnoturystycznej.

Rodzaje produktów według rodzajów turystyki (ujęcie popytowe):

• produkty dla turystyki żeglarskiej – przeznaczone dla turystów żeglarzy pływających na

jednostkach żaglowych, lokalizowane głównie przy akwenach odpowiedniej wielkości,

charakteryzujących się także innymi niezbędnymi cechami (m.in. głębokość akwenu),

często wchodzących w skład większych szlaków żeglarskich; w grupie tej wyróżniono

oddzielną podgrupę obejmującą produkty przeznaczone dla turystów – żeglarzy

morskich, dla których badany obszar stanowi miejsce docelowe lub początkowe rejsów

pełnomorskich,

• produkty dla turystyki motorowodnej – przeznaczone dla turystów motorowodnych

pływających jednostkami motorowymi; mogą być lokalizowane przy drogach wodnych

(rzeki, kanały, jeziora połączone systemem kanałów), często wchodzących w skład

większych szlaków żeglarskich; Do grupy jednostek motorowych zaliczono bardzo

szerokie spektrum różnych jednostek z napędem silnikowym, obejmujących przede

wszystkim: wypornościowe jachty motorowe, łodzie bezwypornościowe o napędzie

silnikowym, a także jachty żaglowe, korzystające, ze względu na specyfikę akwenu

(kanały, rzeki) z własnego napędu motorowego,

• produkty dla turystyki kajakowej – przeznaczone dla odbiorców uprawiających

kajakarstwo turystyczne w różnych formach (indywidualnie, spływy grupowe), a także

100

dla osób korzystających z innego sprzętu wodnego, takiego jak: spacerowe łodzie

wiosłowe, rowery wodne, specjalistyczne łodzie widowiskowe itp.),

• produkty dla turystyki wędkarskiej – przeznaczone dla wędkarzy, ich podstawą są

akweny, na których występują łowiska bogate w poszukiwane gatunki ryb,

• produkty dla rekreacji wodno-kąpieliskowej – przeznaczone dla osób

wypoczywających nad wodą, tworzone głównie na bazie czystych akwenów,

zagospodarowanych plaż, strzeżonych kąpielisk,

• produkty dla specjalistycznych form turystyki nawodnej i przywodnej, zaliczono do

nich m.in. produkty niezbędne do uprawiania windsurfingu (deska z żaglem),

kitesurfingu (deska z latawcem), narciarstwa wodnego (w tym na linach

wyciągających), płetwonurkowania, obserwacji i fotografowania przyrody wodnej; ze

względu na ich zróżnicowanie oraz odmienne wymogi co do warunków

środowiskowych, produkty specjalistyczne z poszczególnych grup będą

charakteryzowały się własną specyfiką i daleko posuniętą indywidualizacją w zakresie

rodzaju infrastruktury,

• w ramach produktów dla specjalistycznych form turystyki wodnej wyodrębniono

oddzielną grupę, do której zaliczono morską turystykę wycieczkową na

specjalistycznych jednostkach wycieczkowych. Ze względu na wymogi dostępu

drogami wodnymi od strony morza, a także konieczność posiadania specjalistycznej

infrastruktury portowej, forma ta jest możliwa do realizacji tylko w Szczecinie.

Należy podkreślić, że większość wymienionych rodzajów produktów turystycznych

należy budować w sposób zintegrowany. Oznacza to, że w obrębie tej samej lokalizacji i tego

samego projektu inwestycyjnego powinny powstać warunki do stworzenia różnorodnych

produktów turystycznych. Dotyczy to przede wszystkim projektów umożliwiających wspólny

rozwój produktów dla turystyki żeglarskiej i motorowodnej, w pewnym stopniu także dla

turystyki kajakowej, turystyki wędkarskiej, rekreacji wodno-kąpieliskowej oraz wybranych

produktów specjalistycznych.

7.3. Odbiorcy produktu – segmenty główne i uzupełniające.

Przyjęto następujące kryteria określenia głównych grup odbiorców produktów

turystycznych rekomendowanych w niniejszym „Programie…”:

• kryterium zasięgu efektywnego oddziaływania rynkowego,

• kryterium rodzajowo-jakościowe – odniesione do poszczególnych rodzajów produktów

oraz zróżnicowań w ich obrębie.

101

Uwzględniając kryterium zasięgu efektywnego oddziaływania rynkowego produktów

można wyróżnić segmenty rynkowe (wg podejścia popytowego) odpowiadające klasom

produktów (podejście podażowe):

• segment lokalny – osoby mieszkające w sąsiedztwie produktów turystyki wodnej

funkcjonujących na danym terenie i korzystające z nich;

• segment regionalny – turyści korzystający z wybranych produktów turystyki wodnej,

zamieszkujący województwo zachodniopomorskie oraz województwa ościenne, a także

przygraniczne tereny Niemiec;

• segment krajowy i międzynarodowy – pozostali turyści krajowi i zagraniczni,

korzystający z wybranych produktów turystyki wodnej.

Kryterium rodzajowo-jakościowe pozwoliło na wyodrębnienie następujących

segmentów rynkowych, które można zaliczyć do większości segmentów wyróżnionych

według kryterium oddziaływania rynkowego (przedstawionych powyżej) – choć z różnym

natężeniem:

• turyści wodni tranzytowi przemieszczający się na swoich jednostkach (głównie

żeglarze i turyści motorowodni, w mniejszym stopniu kajakarze), korzystają z

wybranych rodzajów usług portowych obejmujących przede wszystkim: bezpieczne

stanowisko cumownicze, dostęp do mediów (m.in. elektryczność, sieć wi-fi), usługi

sanitarne, drobne usługi szkutnicze, dostęp do sieci handlowej (głównie spożywczej),

w ograniczonym zakresie usługi gastronomiczne; wśród turystów tranzytowych

można wyróżnić trzy grupy: turystów krajowych spoza województwa

zachodniopomorskiego, turystów krajowych – mieszkańców województwa

zachodniopomorskiego, turystów zagranicznych (Niemców). Oddzielną (choć niezbyt

liczną ze względu na oddalenie od morza) podgrupę wśród turystów tranzytowych

stanowią żeglarze morscy (wśród nich Niemcy z Brandenburgii i Berlina),

• turyści wodni rezydenci – w większości mieszkańcy województwa

zachodniopomorskiego pozostawiający na stałe swoje jednostki pływające

w poszczególnych portach i przystaniach; segment ten obejmuje także

mniejszościową grupę osób spoza województwa (różnych części Polski) oraz

Niemców (głównie z terenów przygranicznych); turyści – rezydenci korzystają przede

wszystkim z usług portowych (stanowiska cumownicze w sezonie nawigacyjnym

oraz możliwość przechowania jachtów w hangarze lub pod plandeką w okresie

zimowym) oraz z bardziej zaawansowanych usług szkutniczych. Oddzielną podgrupę

102

wśród turystów rezydentów stanowią żeglarze morscy, dla których porty macierzyste

znajdują się na terenie objętym niniejszym opracowaniem (Szczecin, Trzebież),

• weekendowi turyści wodni – grupa odbiorców wszystkich wymienionych rodzajów

produktów turystyki wodnej, na którą składają się przede wszystkim mieszkańcy

województwa zachodniopomorskiego,

• uczestnicy imprez żeglarskich i motorowodnych – głównie mieszkańcy województwa

zachodniopomorskiego, a w przypadku większych imprez także turyści wodni z całej

Polski oraz z zagranicy,

• żeglarze, a w przyszłości także turyści motorowodni, wynajmujący jednostki

pływające – grupa ta obejmuje osoby czarterujące jachty, zamieszkałe na terenie

całego kraju (w większości spoza województwa zachodniopomorskiego),

• turyści – uprawiający (lub korzystający) specjalistyczne formy turystyki i

wypoczynku wodnego (przywodnego) – grupa bardzo niejednorodna – uzależniona

od rodzajów produktów specjalistycznych, które cieszą się zainteresowaniem

turystów zaliczonych do tej grupy. Oddzielną (choć obecnie niezbyt liczną – ze

względu na oddalenie od morza) podgrupę wśród turystów „specjalistycznych”

stanowią uczestnicy morskich rejsów wycieczkowych, dla których Szczecin może być

jednym z punktów etapowych rejsu.

Tabela 32. Zależności między różnymi grupami odbiorców produktów turystyki wodnej

Grupy odbiorców Segment lokalny Segment regionalny Segment krajowy

i międzynarodowy

Turyści tranzytowi - XX XX

Turyści rezydenci XX X X

Turyści weekendowi XX X

Uczestnicy imprez XX X X

Czarterobiorcy X X X

w przyszłości XX

- brak lub bardzo mała zależność X – przeciętna zależność XX – silna zależność Źródło: opracowanie własne

103

Tabela 33. Główne segmenty turystyki wodnej według gmin objętych „Programem…”

Tury ści tranzytowi

(drogi wodne)

Tury ści rezydenci

(spoza rynku

lokalnego)

Tury ści weekendowi

Uczestnicy imprez (spoza rynku

lokalnego)

Czarterobiorcy sprzętu

pływającego

Tury ści korzystający ze

specjalistycznych form turystyki

wodnej Miasto Szczecin

X X X X X X

Gmina Goleniów

- X X - - X

Gmina Police

X X X - X -

Gmina Kołbaskowo

X - X - - -

Gmina Mieszkowice

X - X - - -

Gmina Moryń - - X - - -

Gmina Cedynia

X - X X - X

Gmina Chojna X - X - - -

Gmina Widuchowa

X - X - - -

Gmina Banie

- - X - - -

Gmina Gryfino

X - X - - X

Gmina Dębno - - X - - -

Gmina Boleszkowice

X - X - - -

Gmina Stare Czarnowo

- - X - - -

Gmina Kobylanka

- - X - - -


- - X X - X

Gmina Warnice

- - X - - -

Gmina Pyrzyce

- - X X - -


Uwaga: Szczegółowe określenie głównych grup odbiorców (segmentów rynkowych) dla

poszczególnych projektów w określonych lokalizacjach powinno każdorazowo odbywać się

na etapie przygotowywania dokumentacji projektowej (studium wykonalności projektu).

104

7.4. Wytyczne do budowania marki turystycznej opartej na potencjale turystyki wodnej.

W „Strategii Rozwoju Turystyki w Województwie Zachodniopomorskim do roku

2015. Audyt Turystyczny Województwa Zachodniopomorskiego” Urząd Marszałkowski

Województwa Zachodniopomorskiego zainicjował szerszy projekt pt „Zachodniopomorska

Kraina Wodna”. Ma on stanowić sieć powiązanych ze sobą działań i projektów, które mają na

celu zbudowanie spójnej marki turystycznej o tej nazwie. Dla rozwoju turystyki na

omawianym obszarze „Zachodniopomorska Kraina Wodna” spełniać powinna rolę tzw. marki

parasolowej (łączonej, kombinowanej). Składnikiem marki parasolowej może być marka

grupowa, pełniąca funkcję parasola obejmującego kilka wtórnie zindywidualizowanych

produktów lub usług.

Zakłada się więc, że budowanie zarówno marki turystycznej analizowanego obszaru

i jego produktów turystycznych jak i marek turystycznych poszczególnych gmin obszaru

powinno bazować na szerszym pojęciu „Zachodniopomorskiej Krainy Wodnej”. Założenie to

powinno być szczególnie podkreślane w działaniach marketingowych nakierowanych na

rynki zewnętrzne (turystów spoza województwa), gdyż na rynku mieszkańców aglomeracji

szczecińskiej marka „Zachodniopomorskiej Krainy Wodnej” będzie miała zbyt szerokie

konotacje geograficzne.

Marki produktów markowych

analizowanego obszaru

Marki gmin

Zachodniopomorska Kraina Wodna

105

Województwo Zachodniopomorskie

Logotypy przyjęte przez władze wojewódzkie79

79 Na podstawie „Systemu Informacji Wizualnej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Zachodniopomorskiego”

106

Przykładowe logotypy produktów turystycznych woj. zachodniopomorskiego

Przykładowy logotyp związku gmin (Związek Miast i Gmin Doliny Parsęty)

Zakłada się, że w przygotowaniu materiałów promocyjnych i wizualizacji

omawianego obszaru zostaną wykorzystane zarówno rozwiązania przyjęte w aktualnym

Systemie Informacji Wizualnej Urzędu Marszałkowskiego Województwa

Zachodniopomorskiego, rozwiązania graficzne przyjęte dla Zachodniopomorskiej Krainy

Wodnej oraz dla poszczególnych produktów turystycznych.

107

Ze względu na duże zróżnicowanie i słabo zarysowane granice omawianego obszaru

nie należy eksponować marki całego obszaru, lecz w większym stopniu skupić się na markach

produktowych. Marki produktów turystycznych omawianego obszaru powinny być

nakierowane na główne segmenty rynków, które mogą być zainteresowane danym typem

produktu lub bezpośrednio, konkretnym produktem. Należy zaznaczyć, że również

w działaniach marketingowych produktów turystycznych nie związanych bezpośrednio

z produktami turystyki wodnej woda powinna być wykorzystywana jako istotny element

krajobrazu (ten aspekt działań marketingowych ma szczególne znaczenie dla aglomeracji

Szczecińskiej, a dobrym przykładem wykorzystania marki wodnej jest Jezioro Malta

w Poznaniu, stanowiące istotny element wizerunku miasta).

Poza kilkoma przykładami (ze Szczecinem na czele) nazwy miejscowości i gmin nie

stanowią same w sobie elementu wizerunkowego. Istnieje jednak potrzeba opracowania

programu lansowania zróżnicowanego wizerunku poszczególnych miejscowości i gmin,

łącząc go z krainą wodną i określonymi produktami turystycznymi. Należy sądzić, że w

najbliższych latach będzie kontynuowana moda na odwiedzanie lokalnych wydarzeń

sportowych, kulturalnych czy edukacyjnych. Program takich skoordynowanych wydarzeń

powinien stanowić istotny element programu wspólnych działań promocyjnych.

Uzupełniającym, ale istotnym elementem wykorzystania turystyki wodnej i wody dla

przyciągnięcia turystów jest infrastruktura wodna (zarówno turystyczna, taka jak przystanie

żeglarskie, statków pasażerskich itp., jak i infrastruktura szlaków wodnych – śluzy, przepusty

skrzyżowania dróg wodnych z drogami - atrakcyjne mosty), stanowiąca często punkty

koncentracji turystów weekendowych czy tranzytowych. Ich wykorzystanie w działaniach

marketingowych może mieć istotne znaczenie.

7.5. Wytyczne realizacyjne dla wdrażania koncepcji produktu turystycznego.

Uwzględniając otoczenie instytucjonalne oraz procedury związane

z przygotowywaniem i wdrażaniem dokumentów strategicznych rozwoju regionalnego,

rekomenduje się następujące wytyczne realizacyjne dla wdrażania koncepcji produktu

turystycznego określonej w niniejszym Programie:

1) odbiorcy „Programu…” – głównymi odbiorcami rekomendacji zawartych w tym

dokumencie jest samorząd województwa zachodniopomorskiego oraz samorządy

gminne funkcjonujące na obszarze objętym Programem. W dalszej kolejności jest on

kierowany do Lokalnych Organizacji Turystycznych, Lokalnych Grup Działania oraz

innych organizacji i podmiotów gospodarczych (funkcjonujących także w formie

108

formalnych i nieformalnych klastrów – zgodnie z koncepcją rozwoju sieciowego),

zajmujących się tworzeniem produktów turystyki wodnej. Na wszystkich

wymienionych podmiotach będzie spoczywał obowiązek wdrożenia Programu –

z uwzględnieniem zasady dobrowolności i różnicowania zadań,

2) dobrowolność uczestnictwa w „Programie…” oraz różnicowanie zadań – realizacja

przedsięwzięć w jego ramach powinna być w pełni dobrowolna. Przy czym na

podmiotach publicznych (samorząd województwa, samorządy gminne) będzie

spoczywał obowiązek stworzenia warunków organizacyjnych wdrożenia „Programu…”

– również w obrębie szerszych programów i strategii, w tym dotyczących

wykorzystania środków z funduszy strukturalnych UE w latach 2014–2020.

„Program…” niniejszy ma stanowić ramy dla realizacji projektów zgodnych z jego

celami. Przewiduje się, że będą one finansowane z różnorodnych źródeł, w tym

pochodzących z funduszy Unii Europejskiej,

3) wieloletnie programowanie na lata 2014–2020, z podziałem na podokresy (2–3 letnie),

związane z koniecznością dostosowania Programu do zmieniającego się otoczenia

społecznego, gospodarczego i przestrzennego na obszarze objętym Programem

(aktualizacja okresowa). Konsultacje społeczne, umożliwiające zidentyfikowanie

głównych potrzeb i problemów w zakresie tworzenia i komercjalizacji produktów

turystyki wodnej określonych w „Programie…”. Konsultacje takie powinny się

odbywać w sposób ciągły w całym okresie wdrażania „Programu…”,

4) monitoring i ocena wdrażania „Programu…”, umożliwiające określenie stopnia

osiągania założonych celów – realizacji produktów, stanowiące, obok konsultacji

społecznych, podstawę do aktualizacji bieżącej i okresowej „Programu...”. Poza

monitoringiem bieżącym zaleca się dokonywanie okresowej oceny (i ewentualnej

korekty) Programu, jednak nie częściej niż co 2–3 lata. Monitoring „Programu…”

może stanowić element składowy monitoringu wdrażania przyszłych programów

opracowanych dla potrzeb wykorzystania funduszy UE,

5) montaż finansowy (dodatkowość), jako główna zasada finansowania tworzonych

produktów, umożliwiający łączenie środków finansowych pochodzących z różnych

źródeł, ze szczególnym uwzględnieniem środków z budżetu samorządów terytorialnych

oraz środków pochodzących z funduszy strukturalnych UE oraz środków prywatnych.

Należy przy tym podkreślić, że „Program…” ma charakter indykatywny, co oznacza,

iż podane w nim informacje dotyczące poszczególnych grup rodzajowych produktów mają

charakter orientacyjny, będący odzwierciedleniem najlepszego stanu wiedzy o potencjale

109

produktowym w chwili tworzenia Programu. Wiążące doprecyzowanie „Programu…” będzie

następowało na etapie zobowiązania się beneficjentów do przygotowania projektów

mieszczących się w ramach „Programu…”.

Ze względów pragmatycznych zaleca się włączenie instytucji odpowiedzialnych za

wdrożenie Programu oraz procedur wyłaniania w jego ramach projektów do otoczenia

instytucjonalnego szerszych programów operacyjnych, w tym przede wszystkim do programu

regionalnego na lata 2014–2020 (wykorzystanie funduszy strukturalnych UE).

110

8. Zakończenie.

Omawiany obszar leży w niezwykle atrakcyjnym i konkurencyjnym regionie Polski

(Województwo Zachodniopomorskie). Podstawowe walory wypoczynkowe regionu leżą nad

morzem i Zalewem Szczecińskim, które wraz z miastem Szczecin w dużym stopniu decydują

o wizerunku regionu. Dla analizowanego obszaru podstawowym wizerunkowym walorem

jest dolny bieg rzeki Odry wraz z przyległymi wodami oraz jego przygraniczne położenie.

Nie w pełni wykorzystanym wizerunkowo są walory sieci wodnej Szczecina. Dla osób spoza

regionu miasto w niewielkim tylko stopniu jest utożsamiane z rozbudowaną siecią dróg

wodnych.

Dla omawianego obszaru niezwykle istotne znaczenie jest bliskość aglomeracji

szczecińskiej, ale także dostępność transportowa Berlina i Poznania oraz duża liczba turystów

przebywająca w regionach sąsiednich.

Dla osób spoza regionu podstawowe znaczenie będą miały w przyszłości produkty

rangi krajowej i międzynarodowej Szczecina oraz w bardziej specjalistycznym zakresie

gminy Cedynia (turystyka motorowodna i kajakowa). Dobrej jakości produkty większości

pozostałych gmin w najbliższych latach mogą liczyć na popyt z rynku lokalnego

i regionalnego (województwa zachodniopomorskie, pomorskie, lubuskie i wielkopolskie oraz

Brandenburgia i Meklemburgia).

Wszystkie gminy badanego obszaru mogą liczyć na turystę lokalnego i tranzytowego.

Dla tego ostatniego liczyć się będzie przede wszystkim infrastruktura turystyczna.

Poza Szczecinem i wodami będącymi drogami wodnymi trudno jest w najbliższych

latach na istotne zewnętrzne źródła finansowania infrastruktury wodnej i przywodnej.

Kluczowe znaczenie dla infrastruktury wodnej i przywodnej pozostałych terenów

nadwodnych mieć będzie kapitał prywatny (wsparty w części środkami Unii Europejskiej na

lata 2014-2020) oraz środki finansowe samorządów terytorialnych. Taki stan rzeczy wskazuje

na możliwość wykorzystania kapitałów głównie na infrastrukturę przywodną (przystanie,

miejsca postojowe z gastronomią), wypożyczalnie sprzętu wodnego (lecz także i rowerów

przeznaczonych głownie dla turystów tranzytowych) oraz w mniejszym zakresie

infrastrukturę dla grup zorganizowanych.

Dla gmin przygranicznych ważnym elementem zwiększenia dochodów z turystyki

powinny być wspólne transgraniczne produkty turystyczne.

111

9. Wykaz partnerów do konsultacji.

- Urząd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego w Szczecinie

- Starostwo Powiatowe w Gryfinie

- Starostwo Powiatowe w Myśliborzu

- Starostwo Powiatowe w Policach

- Starostwo Powiatowe w Stargardzie Szczecińskim

- Urząd Gminy w Baniach

- Urząd Gminy w Boleszkowicach

- Urząd Gminy w Chojnie

- Urząd Miasta i Gminy Goleniów

- Urząd Gminy w Gryfinie

- Urząd Gminy w Kobylance

- Urząd Miejski w Mieszkowicach

- Urząd Miejski w Moryniu

- Urząd Miejski w Szczecinie

- Urząd Gminy w Warnicach

- Urząd Gminy w Widuchowej

- Centrum Żeglarskie w Szczecinie

- Nadleśnictwo Dębno

- Nadleśnictwo w Gryfinie

- Nadleśnictwo w Myśliborzu

- Ośrodek Sportu i Rekreacji w Gryfinie

- Przedsiębiorstwo Usług Turystycznych Z.A.J.E. – Pszczelnik

- Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Szczecinie

- Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Szczecinie

- Stargardzka Organizacja Turystyczna

- Regionalny Oddział Szczeciński PTTK

- Stowarzyszenie Rozwoju Kajakarstwa Kayak Szczecin

- Stowarzyszenie „Z Biegiem Myśli” - My ślibórz

- Towarzystwo Przyjaciół Stargardu

- Zachodniopomorska Agencja Rozwoju Turystyki w Szczecinie

- Zachodniopolska Regionalna Organizacja Turystyczna – Szczecin

- Żegluga Szczecińska

112

10. Spis rysunków i tabel.

Tabela 1. Największe jeziora na obszarze dorzecza Dolnej Odry ........................................... 11

Tabela 2. Podstawowe dane morfometryczne dotyczące jez. Miedwie ................................... 12

Tabela 3. Dostępność brzegowa do wybranych jezior w układzie gminnym .......................... 13

Tabela 4. Czystość wody w wybranych jeziorach ................................................................... 15

Tabela 5. Największe rzeki ...................................................................................................... 16


Miedwie – parki krajobrazowe .................................................................................. 17


Miedwie – rezerwaty ................................................................................................ 19

Tabela 8. Drogi i dostępność komunikacyjna w układzie gminnym ....................................... 23

Tabela 9. Liczba obiektów bazy noclegowej w układzie rodzajowym według gmin .............. 24

Tabela 10. Zagospodarowanie jezior i rzek ............................................................................. 25

Tabela 11. Liczba miejsc dla jednostek pływających oraz miejsca gościnne

w wybranych obiektach obsługi turystyki wodnej w Szczecinie ........................... 26

Tabela 12. Szlaki kajakowe ...................................................................................................... 27

Tabela 13. Wypożyczalnie kajaków i inne obiekty obsługi turystyki wodnej ........................ 28

Tabela 14. Obiekty informacji turystycznej ............................................................................. 32

Tabela 15. Przewozy pasażerów żeglugą śródlądową ............................................................. 42

Tabela 16. Prognoza potencjalnego popytu na przewozy pasażerskie transportem

wodnym śródlądowym w Polsce w latach 2010-2027 ........................................... 43

Tabela 17. Zestawienie ruchu statków i pasażerów w wybranych małych portach

morskich województwa zachodniopomorskiego w latach 2000–2008 .................. 48

Tabela 18. Liczba przystani żeglarskich i miejsc postojowych w województwie

zachodniopomorskim ............................................................................................. 50

Tabela 19. Największe sztuczne zbiorniki w Polsce o uzupełniającej funkcji turystycznej. ... 63

Tabela 20. Szlaki wodne o podstawowym znaczeniu dla rozwoju turystyki wodnej

w Polsce ................................................................................................................... 65


wokół nich – projekty zrealizowane lub w trakcie realizacji (w ciągu ostatnich

pięciu lat) ................................................................................................................ 71


wokół nich – projekty planowane do realizacji (nie później niż do 2018 roku). .... 73

113

Tabela 23. Projekty i inwestycje w zakresie urządzeń i instalacji hydrotechnicznych

oraz prac hydrotechnicznych .................................................................................. 74

Tabela 24. Projekty i inwestycje drogowe. .............................................................................. 75

Tabela 25. Projekty w zakresie tworzenia lub poprawy atrakcyjności produktu

turystycznego ......................................................................................................... 75

Tabela 26.Projekty na rzecz promocji turystyki wodnej .......................................................... 77

Tabela 27. Mocne i słabe strony turystyki wodnej ................................................................... 79

Tabela 28. Szanse i zagrożenia turystyki wodnej .................................................................... 81

Tabela 29. Budowa i rozwój produktów markowych turystyki wodnej .................................. 87

Tabela 30. Czynniki endogeniczne warunkujące rozwój produktów turystyki wodnej .......... 93

Tabela 31. Produkty turystyki wodnej według klasy w układzie gminnym

– ujęcie indykatywne ............................................................................................... 98

Tabela 32. Zależności między różnymi grupami odbiorców produktów turystyki wodnej ... 102

Tabela 33. Główne segmenty turystyki wodnej według gmin objętych „Programem…” ..... 103

114

11. Wykaz źródeł.

WYDAWNICTWA

• Bartoszewicz W., Skalska T., Przyjazdy do Polski w 2011 roku. Synteza wyników

badań. Instytut Turystyki, Warszawa 2011

• Błacha R., Klementowski K., Stan i uwarunkowania rozwoju turystyki żeglarskiej w

Polsce. Problemy Turystyki nr 1-2, Instytut Turystyki, Warszawa 2002

• Buchholz W., Coufal R., Kreft A., Parzonka W., i inni., Wstępna ocena warunków

zamulania jeziora Dąbie; w: „Infrastruktura i ekologia terenów wiejskich”., PAN

Oddział w Krakowie, 4/1/2007

• Czerny M., Inwestycje w turystyce wodnej, w: www.polskieszlakiwodne.pl, 2009

• Kilarski Z., Szlak Wodny Berlin – Szczecin – Bałtyk. Przewodnik dla żeglarzy i turystów

wodnych, Drukarnia Artdeco Ewa Jachim, Szczecin 2009

• K. Klementowski: Możliwości uprawiania turystyki kajakowej w Polsce. Problemy

Turystyki nr 1-2, Instytut Turystyki, 1995

• Kuczkowski W., Szlak Wielkich Jezior Mazurskich. Przewodnik dla żeglarzy, Fundacja

Ochrony Wielkich Jezior Mazurskich, FENIX editions, Warszawa-Giżycko 1993

• Lijewski T, Mikułowski B., Wyrzykowski J., Geografia Turystyki Polski, Polskie

Wydawnictwo Ekonomiczne Warszawa, 2002

• Łaciak J., Krajowe i zagraniczne wyjazdy Polaków w pierwszych ośmiu miesiącach

2011 roku, Instytut Turystyki Sp. z o.o. Warszawa, 2011

• Nietubski S., Raport dot. Przemysłu Jachtowego w Polsce – 2010, Polska Izba

Przemysłu Jachtowego i Sportów Wodnych – POLBOAT Warszawa, 2011

• Owczarski P., Turystyka kajakowa na Pomorzu Zachodnim, Wydawnictwo PASSIM

Szczecin, 2012

• Uwarunkowania rozwoju turystyki na polskich śródlądowych drogach wodnych,

Instytut Turystyki, Warszawa, 2002

• Wiśniewski B., Wolski T, Changes in Dąbie Lake bathymetry in the period 1962–1996.

„Limnological Review” nr 5, Polskie Towarzystwo Limnologiczne 2005

• Woś K., Kierunki aktywizacji działalności żeglugi śródlądowej w rejonie ujścia Odry w

warunkach integracji Polski z Unią Europejską, Ministerstwo Środowiska, Warszawa,

2005

• Polska kajakowym eldorado. Rynek wystrzelił kilka lat temu i ciągle rośnie, Gazeta

Prawna 27.06.2011

115

• Polsko-niemiecki przewodnik turystyczny, współfinansowany ze środków Norweskiego

Mechanizmu Finansowego

• Formy ochrony przyrody województwa zachodniopomorskiego, Urząd Marszałkowski

Województwa Zachodniopomorskiego

• Zachodniopomorskie. Atrakcje turystyczne, Katalog grup partnerskich w turystyce,

Forum Turystyki Regionów, Szczecin 2011

STRATEGIE I PROGRAMY

• Marketingowa strategia Polski w sektorze turystyki na lata 2012-2020, POT,

Warszawa, 2011

• Plan zagospodarowania przestrzennego Województwa Zachodniopomorskiego 2010.

Diagnozy i ustalenia Planu Zagospodarowania przestrzennego Województwa

Zachodniopomorskiego dotyczące turystyki, Regionalne Biuro Gospodarki

Przestrzennej w Szczecinie, 2010.

• Powiatowy program ochrony środowiska dla Powiatu Myślibórz na lata 2004-2007 z

perspektywą na lata 2008-2011, Abrys Technika Spółka z o. o. Poznań, sierpień 2003

• Program ochrony środowiska dla powiatu gryfińskiego na lata 2008-2011, Abrys

Technika Spółka z o. o. Poznań, 2009

• Program rozwoju infrastruktury portów i przystani żeglarskich województwa

zachodniopomorskiego w Regionie Odry, Zalewu Szczecińskiego i wybrzeża Morza

Bałtyckiego, Stowarzyszenie "Pomost" – Instytut Gospodarki Morskiej w Szczecinie,

Szczecin, 2008

• Program rozwoju infrastruktury transportu wodnego śródlądowego w Polsce,

ECORYS Polska Spółka z o.o., Rotterdam, Warszawa, 2011

• Program rozwoju turystyki wodnej na obszarze Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego

i Wałeckiego oraz w dorzeczu Parsęty i Regi, 2BA Szkolenia i doradztwo strategiczne,

Listopad 2011

• Strategia rozwoju województwa zachodniopomorskiego, Szczecin, czerwiec 2010

• Strategia rozwoju turystyki w województwie zachodniopomorskim do 2015 roku, PART

– ZROT, Warszawa – Szczecin – Koszalin, 2005/2006, Aktualizacja, grudzień 2008/

sierpień 2010

• Strategia rozwoju sektora transportu Województwa Zachodniopomorskiego do roku

2020, Zarząd Województwa Zachodniopomorskiego, Szczecin 2010

116

• Strategia rozwoju gospodarki morskiej w województwie zachodniopomorskim do roku

2015.

• Aktualizacja programu wojewódzkiego, Akademia Morska w Szczecinie, 2010

• Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Stare

Czarnowo

• Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Stargard

Szczeciński

• Studium wykonalności. Zachodniopomorski Szlak Żeglarski – Sieć portów turystycznych

Pomorza Zachodniego. Analiza wpływu projektu na środowisko związana z budową

marin i portów turystycznych, Instytut Turystyki Warszawa, Kancelaria Doradztwa

Gospodarczego Cieślak & Kordasiewicz Sp. j., Szczecin – Warszawa, 2009

AKTY PRAWNE

• Centralny Rejestr Form Ochrony Środowiska, Główna Dyrekcja Ochrony Środowiska,

Warszawa

• Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/147/WE z dnia 30 listopada 2009 r.

w sprawie ochrony dzikiego ptactwa

• Dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk

przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory

• Ustawa z o ochronie przyrody, z 16 kwietnia 2004 r. – Dz.U. nr 92, poz. 880

• Ustawa z dnia 18 kwietnia 1985 r. O rybactwie śródlądowym Dz. U. z 1985 r. Nr 21,

poz. 91 z późn. zm.

• Ustawa z dnia 21 grudnia 2000 r. O żegludze śródlądowej, Dz. U. z 2006 r. Nr 123, poz.

857 z późn. zm.

• Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska Dz. U. z 2001 r. Nr 62,

poz. 627 ze późn. zm.

• ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. „Prawo wodne” Dz. U. z 2005 r. Nr 239, poz. 2019 z

późn. zm.

• ustawa z dnia 11 maja 2007 r. O zmianie ustawy o żegludze śródlądowe Dz. U. z 2011

roku Nr 123, poz. 845 i 846

• Wykaz Śródlądowych Dróg Wodnych, Załącznik do Rozp. RM z dnia 10 grudnia 2002 r.

(poz. 1786)

• Rozporządzenie Nr 7/2006 Dyrektora RZGW w Szczecinie z dnia 13 grudnia 2006 r

117

• Rozporządzenie dyrektora RZGW z 13 października 2006r., Obwody rybackie w

zlewni rzeki Iny na terenie gminy Stargard Szczeciński

• Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków

technicznych, jakim powinny odpowiadać budowle hydrotechniczne i ich usytuowanie.

Documents

PROGRAM ROZWOJU TURYSTYKI WODNEJ NA OBSZARZE … · 4 1. Wprowadzenie do „Programu rozwoju turystyki wodnej na obszarze dorzecza rzeki Odry oraz jeziora D ąbie i jeziora Miedwie”