PROGRAM NAUCZANIApliki.koweziu.edu.pl/programy/przedmiotowe/Higienistka_s...Ksztaltowanie postaw i zachowari skqcych zdrowiu. Z~niany postaw. Cechy nadawcy przekazu s3uiqce przekonywaniu

MINISTERSTWO ZDROWIA I OPIEKI SPOLECZNEJ

/ , I

PROGRAM NAUCZANIA

w zawodzie higienistki stomatologicznej 322[03]

Dla medycznej szkoly policealnej na podbndowie progranowej: licewn ogolnokszta~c~cego, liceum technicznego

Zatwierdzil

/MINISTER ZDROWIA

I

Warszawa 1998

Prace programowe prowadzika Komisja Programowa dla Zawodu Higienistki Stolnatologicznej powolana przez Ministra Zdrowia i Opieki Spolecznej.

Psychologia

Anatomia, fizjologia i fizjopatologia

Anatomia i fizjologia narzqdu iucia

Patologia narzqdu iucia

Farmakologia

Mikrobiologia

Propedeutyka stomatologii

Pracownia propedeutyki stomatologii

Promocja zdrowia, profilaktyka i metodyka stomatologicznej edukacji zdrowotnej Pracownia promocji zdrowia, profilaktyki i metodyki stomatologicznej edukacji zdrowotnej Zdrowie publiczne

Informatyka i technika komputerowa

Zajgcia praktyczne

Praktyka zawodowa

mgr Jacek For~nanski

lek. stom. Aleksander Ciqgko lek. med. Anna Piqtkowska lek. stom. Danuta Zernicka lek. stom. Aleksander Ciqglo

lek. stom. Aleksander Ciqglo

dr n. med. Jerzy Szewczynski

lek. med. Wiktoria DUX-swiergieZ

prof. dr hab. Zbigniew Jahczuk

lek. med. Maria Makarewicz

prof. dr hab. Zbigniew J ~ c z u k

lek. med. Maria Makarewicz mgr Zofia Liedtke

dr n. med. Jerzy Szewczynski

lngr ini. Karol Bresler

lek. med. Maria Makarewicz lek. stom. Danuta ~ernicka lek. med. Maria Makarewicz lek. stom. Danuta iernicka

PLAN NAUCZANIA Medyczna szkola policealna Zawod: Higienistka stomatologiczna 322[03]

i metodyka stomatologicznej edukacji zdrowotnej

i metodyki stomatologicznej

PSYCHOLOGIA

1. SZCZEGOEOWE CELE KSZTAECENIA

W wyniku zorganizowanego procesu ksztalcenia shchacz powinien umiec:

interpretowak podstawowe pojecia psychologiczne dotyczqce kontaktow interpersonalnych i procesu pracy; okreilac czynniki spoleczne wplywajqce na zdrowie; oceniak wplyw stanu psychicznego na stan zdrowia; rozrozniac typy zachowari pacjentow korzystajqcych z ushg podstawowej opieki zdrowotnej oraz hospitalizowanych; rozpoznawac i oceniac postawy pacjentow dotyczqce wlasnego zdrowia, choroby, leczenia i instytucji prowadzqcych leczenie; nawiqzywac kontakty i efektywnie koinunikowaC siq z pacjentami i wspolpracownikami; okreilak i stosowae sposoby lagodzenia bezpoiredniego i poiredniego wplywu chorpby na stan psychicmy pacjentow; ksztakowaC postawy pacjentow sprzyjajqce zdrowiu; okreilac zwiqzki miqdzy sytuacjq rodzinnq a zdrowiem czlowieka, z uwzglqdnieniein czynnikow opiekdczych i etiologicmych; ulatwiac pelnienie ro1 spolecznych osoboin chorym w roznyin wieku; unikac elementow jatropatogennych w zachowaniach wlasnych; wplywaC efektywnie na atinosferq i jakohc pracy.

2. TRESCI NAUCZANIA

Podzial treici nauczania

Temat 1: Wprowadzenie do przedmiotu

Przedmiot i zadania psychologii ogolnej i klinicznej. Uiniejqtnosci psychologiczne higienistki stoinatologicznej. Rola psychologii

LP.

w opiece zdrowotnej.

Tematy Orientacyjna liczba godzin

Temat 2: Og6lna charakterystyka proces6w psychicznych i osobowoSci czlowieka

Semestr I 4 godziny tygodniowo

Zachowania jako wskainiki procesow psychicznych. Wyznacmiki zachowania sie - procesy poznawcze, elnocjonalne i inotywacyjne.

Proces uczenia siq i jego prawidtowoici. Czynniki wplywajqce na efektywnosc uczenia siq.

Czynnosci czlowieka, mechanizmy regulacyjne - aktywacja, zachowania reaktywne i celowe.

Struktura czynnosci. Zachowania sprzyjajqce zdrowiu. Postawy jako wzglqdnie stale przejawy zachowania siq. hdywidualne style zachowania siq. Zabezpieczanie warunkow prawidlowego funkcjonowania psychicmego. Ksztaftowanie postaw.

Ogoiem Zajqcia teoretyczne

Cwiczenia

1. 2.

3.

4.

5 .

-

-

-

18

-

2 20

2 8

8

44

10

4 76

Wprowadzenie do przedmiotn Ogolna charakterystyka procesow psychicmych i osobowoici czlowieka Psychologiczne prawidlowoici rozwoju czlowieka Psychologiczne uwmmkowania kontaktu z pacjentem i wspo3pracownikami Psychologiczne problelny wykonywania zadan zawodowycl~

Do dyspozycji nauczyciela

2 8

8

26

10

2 Razem w cyklu nauczania 56

Procesy emocjonalne i motywacyjne. Rodzaje, cechy i przejawy emocji. Motywacyjna funkcja en~ocji. Emocje i ucn~cia.

Potrzeby biologiczne, psychicme i spolecme. Motywacyjna funkcja potrzeb. Osobowoic. Pojqcie, struktura i cecliy osobowoici. Funkcje regulacyjne.

Obraz wlasnej osoby.

Temat 3: Psychologiczne prawidlowoSci rozwoju czlowieka

Ogolna charakterystyka przebiegu zmian rozwojowych. Czynniki rozwoju - zewnqtrzne i wewnqtrzne warunki aktywnoici.

Ronvoj procesow poznawczycli - spostrzeganie, myslenie, pamiqc, inowa. Romoj emocjonalny - formy przejawiania siq emocji, wplyw emocji na

dzialanie. Reakcje elnocjonalne na zagroienia.

Romoj spolecmy oraz osobowoici - romoj percepcji kontaktow spolecznych i systelnu motywacyjnego.

Podstawowe osiztgniqcia romojowe w poszczegolnych okresach - wieku poniemowlgcego, przedszkolnego, mlodszego wieku szkolnego, dorastania.

Motywacja do zachowali zdrowotnych w poszczegolnych okresacli ronvojowych. Kszkakowanie motywacji do zachowah zdrowotnych odpowiednio do stopnia rozwoju w sferze poznawczej i einocjonalnej oraz romoju osobowoici.

Temat 4: Psychologiczne uwarunkowania kontaktu z pacjentem i wsy6lpracownikami

S y t u a c j a p s y c h o l o g i c z n a p a c j e n t a . Pojecie sytuacji trudnej. Stres a sytuacja trudna. Rodzaje sytuacji trudnych

oraz ich nastqpstwa (bezpoirednie i odlegle). Sposoby reagowania na sytuacje trudne, mechanizmy obronne. Choroba jako sytuacja trudna. Oddzialywanie choroby na stan psychiczny. Lqk i strach. Zwiqzlu miedzy napiqciem migsniowym, lqkiein i bolem. Objawy zespoh~ lqkowego.

Zachowanie siq pacjentow w warunkach przychodni. P s y c h o l o g i c z n e r n e t o d y p o z n a w a n i a p a c j e n t a .

Obsenvacja i jej cechy. Obsenvacja zachowan werbalnych i niewerbalnych. Rozmowa i wywiad, teclmiki zadawania pytali. Nawiqzywanie kontaktu i komunikowanie siq z pacjentem. Pojqcie i stnlktura

procesu kolnunikowania siq. Uiniejqtnoici interpersonalne ulatwiajqce kontakty - style komunikowania siq, umiejqtnoic shlchania, przekazywania i przyj~nowania informacji. Akceptacja i einpatia.Zachowania akceptujqce i nieakceptujqce w kontakcie z pacjentem.

1. Rozpoznac sposob kontaktu z partnerem, ocenik i zanalizowac wtasne ulniejetnoici interpersonalne.

2. Nawiwac i utrzyrnac kontakt z pacjentem. 3. Ocenic sposob ko~nunikowania sie, umiejqtnoic shchania partnera oraz

przekazywania i odbiont informacji. 4. Zainscenizowac i przeprowadzic analize roznych sytuacji. 5. OkresliC sposoby kom~tnikowania sie. 6. ZastosowaC okreslony sposob przekazywania i przyjmowania infonnacji. 7. OdkryC wlasne korzystne cechy w kontakcie z drugim cztowiekiem.

O d d z i a l y w a n i e p s y c h o t e r a p e u t y c z n e . Pojecie, rodzaje i zasady psychoterapii. Psychoterapia elementarna. Umiejqtnoici interpersonalne. Metody lagodzenia napiqcia, lqku i bblu. Psychoterapia podtrzymujqca, polnoc psycl~ologiczna w sytuacjach

kryzysowych. Jatropatogenne zachowania personelu w kontakcie z pacjentem, rodzaje

zachowa& przyczyny, nastqpstwa. Psychologiczne problemy kontaktu z pacjentem. Utrudnienia

w komunikowaniu sie z pacjente~n spowodowane skutka~ni choroby. Metody oddziawania na stan psychiczny pacjenta. Metody oddzialywania na gnlpq i wspoldzialania w grupie. Zachowania asertywne.

Postawy. Schemat ksztaltowania postaw - nadawca - przekaz - kana1 - odbiorca. Ksztaltowanie postaw i zachowari skqcych zdrowiu. Z~niany postaw. Cechy nadawcy przekazu s3uiqce przekonywaniu - wiarygodnosk, mimika, gestykulacja itp. Cechy przekazu - sposob i rodzaje argumentacji. Taktyka argumentowania. Rola przekazu jedno- i dwustronnego. Rola przekazow wzbudzajqcych emocje. Cechy odbiorcy - rola poziomu intelektttalnego, stanu wiedzy, cech osobowosci, aktywnego i biernego przyjinowania treSci przekazu.

1. ZastosowaC techniki relaksacyjne w kontaktach z pacjentem. 2. PrzeanalizowaC argumenty sklaniajqce do okreslonych zachowan shiqcych

zdrowiu oraz technike argwnentowania. 3. Zanalizowac jqzyk i sposbb mowienia stosowany przez nadawcq przekazu. 4. OceniC skute~znosc przekazu. 5. Przeprowadzic rozmowq z pacjentem z zastosowaniem technik

terapeutycmych.

C z y n n i k i s p o l e c z n e w k s z t a l t o w a n i u z a c h o w a n s l u z q c y c h z d r o w i u .

Pojqcie roli spolecznej. Zwiqzek rol spolecznych ze zdrowiem - zagrozenia zdrowia wynikajqce z pehienia roli lub jej braku. Ograniczenia pelnienia rol zwizgane z choroba, Cechy strukturalne i fi~nkcjonalne rodziny oraz jej sytuacja lnaterialna jako czynniki wplywajqce na zdrowie. Rola rodziny w opiece nad cdowiekiem zdrowym i chorym.

Kontakt ze wspolpracownikami - wspoldzialanie w grupie. Struktura malej grupy spolecznej. Klimat i komunikacja w gnlpie. Wplyw na funkcjonowanie grupy, rozwiqzywanie konfliktow.

1. ZanalizowaC wybrane sytuacje probleinowe i przeprowadzic dyskusjq nad sposobem rozwiqan.

2. Dokonac analizy okreslonej sytuacji konfliktowej, ustalic strategiq rozwiqzania konfliktu.

Temat 4: Psychologiczne problemy wykonywania zadan zawodowych

Ronviqzywanie problemow, podejmowanie decyzji w typowych i problemowych sytuacjach zawodowych. Rozwiqzywanie problemow - strategic i fazy.

Podejmowanie decyzji w sytuacjach ryzykownych i konfliktowych. Praca jako rodzaj dzialalnosci. Og6lna struktura procesu pracy, oddzialywanie

pracownika na przedmiot pracy, odbior i przetwarzanie informacji, dzialania wykonawcze. Analiza procesu oraz metody pracy. Zadania i czynnohci w procesie pracy. Usprawnianie czynnoici i zadah zawodowych, optymalizacja przekazu i odbioru informacji w toku pracy.

Zmqczenie, sposoby przeciwdzialania. Blqdy i wypadki podczas pracy - klasy blqdow (orientacji, decyzji

i wykonania), psychologiczne przyczyny wypadkow. Sytuacje tntdne w pracy.


Godziny te przeznacza siq na realizacjq tematow nie objqtych programem, a wynikajqcych z rozwoju nauki.

3. UWAGI 0 REALIZACJI

Nauczyciel psychologii ma za zadanie przygotowac shlchaczy do kontaktow miqdzyludzkich w warunkach placowki ochrony zdrowia i poza ni% oceny stanu psychicznego i sytuacji spolecznej pacjenta oraz ustalenia zwivku tych elementow ze zdrowiem i chorobq. Ponadto powinien zwrocic uwagq shchaczy na zapobieganie dehuinanizacji kontaktow higienistki stomatologicznej z ludimi zdrowymi, pacjentani i wspolpracownikami.

W wyniku realizacji treSci nauczania sluchacz powinien wykazywac nastqpujqce postawy:

aktywnoSC w kszt&owaniu zachowari zdrowotnych pacjentow; empatyczny stosunek do chorych; akceptacja zacl~owasi pacjentow; odpowiedzialnoSc za skutki wlasnych zachowan w kontakcie z drugim czlowiekiem; aktywnoic w przeksztalcaniu wantnkow pracy; odpowiedzialnoSc za poziom wlasnej wiedzy i umiejqtnosci. Podczas realizacji programu nauczyciel powinien SciSle wspolpracowac

z na~tczycielami zajqc praktycznych. Istotne jest unikanie stresu zwiqzanego z ocenianiem, zwlaszcza w trakcie cwiczen. Nauczyciel powinien poloiyc nacisk na aktywnosc shchaczy. UmiejqtnoSci psychologiczne powinny by6 nabywane w atmosferze zaufania i akceptacji, gdyi tylko wtedy majq one szanse na fimkcjonowapie w przyszlej pracy zawodowej absolwenta. Podczas Cwiczen naleiy przestrzegac zasady dobrowolnoSci w odslanianiu przezyc i doznari osobistych shlchaczy.

Nauczyciel psychologii moze rozszerzyc probleinatykq Cwiczen w zaleznoici od uznania i kompetencji.

dwiczenia powinny by6 prowadzone w grupach nie przekraczajqcych 12 osob.

Nauczanie tego przedmiotu wymaga stosowania roznorodnych metod, ktore powinny: - ksztakowac aktywny i swiadomy stosunek shtchaczy do nauki, - rozwijak zdolnosci poznawcze, - wdraiac do samodzielnego i logicznego inyslenia.

Podczas zajqc teoretycznych nauczyciel powinien rownomiernie stosowac metody aktywizujqce (sytuacyjna, przypadku), zwacajqc uwagq na ksztaltowanie niezbqdnych umiejqtnosci zawodowych, np. gromadzenia informacji i materialow. Trudniejsze tematy wskazane jest wzbogacic metodaini multimedialnyini.

Bardzo wainyln zadaniem w pracy nauczyciela jest ewaluacja osiqgniqc shchaczy, tj. kontrola i ocena w zalcresie wyodrqbnionych celow ksztatcenia.

Ocenianie powinno miec charakter jakoiciowy i byc przeprowadzone wedhg uprzednio sprecyzowanych kryteriow i wymagah. Ogolne kryteria oceny wiadomosci i umiejqtnoici nabytych przez sh~chacza powinny obejmowac nastepujqce czynnosci:

okreSliC przydatnose umiejqtnoici psychologicznych w pracy higienistki stomatologicznej; - .

zinterpretowac podstawowe pojqcia psychologiczne dotyczqce funkcjonowania czlowieka w sferze poznawczej i emocjonalno- -motywacyjnej; okreSliC inechanizmy funkcjonowania osobowoici jako centralnego systeinu regulacji czynnoici oraz regulacyjnq f~mkcjq poszczegolnych struktur; rozpoznac zachowania pacjenta bezpoirednio spowodowane chorob~ zorganizowac naukq wlasna, wykorzystujqc psychologicwe prawid~owoici procesu uczenia siq; okreilic sposoby oddzialywania psychologicznego wplywajqcego na ksztaltowanie postaw prozdrowotnych; zlagodzic stres pacjenta w trakcie zabiegow stomatologicznych; ocenic i zanalizowak ulniejetnosci interpersonalne na podstawie sposobu nawiwywania i utrzymywania kontaktu; okresliC sk~~tki choroby w sferze psychicznej pacjenta; przekonac pacjentow do zachowan sprzyjajqcych zdrowiu; okreSliC czynniki spoleczne sprzyjajqce i zagraiajqce zdrowiu; skontro1owac.i uniknqk wypowiedzi oraz z a c h o w ~ wpkywajqcych tgemnie na przebieg choroby pacjenta; okreSliC przyczyny wlasnycli negatywnych emocji w kontakcie z pacjentem; rozpoznaC podstawowe lnechanizmy psychologiczne zachodzqce w grupie spolecznej ; zapobiec lub rozwiqzac konflikty w grupie wspolpracownikow; okreilic czynniki psychologicme wplywajqce na r o z w i m a n i e problemow i podejmowanie decyzji zawodowych; usprawnik czynnoici w trakcie realizacji zadari zawodowych; przeciwdzialak zmqczeniu podczas pracy; podjqc dzialania ograniczajqce bledy i wypadki przy pracy. Wyiej wymienione luyteria oceniania nauczyciel powinien konsekwentnie

stosowac i poinfonnowac o nich sluchaczy. Sprawdzanie osislgniqc sluchaczy lnozna przeprowadzic w formie pisemnej,

ustnej oraz zadan praktycznych za pomocq - pytan problemowych i polecen, - testow dydaktycznych o roinej formie zadah, np. wielokrotnego wyboru,

z luka, uzupehien i krotkiej odpowiedzi, - ukierunkowanej obsenvacji czynnokci shchaczy podczas wykonywania zadan

fonnulowanych przez nauczyciela.

Warunkiem prawidlowego sprawdzania i oceniania jest analiza tresci nauczania, ktora, naleiy przeprowadzic przed podjqciem procesu ksztalcenia.

Nauczanie powinno odbywac siq w sali wyposaionej w komplet teclmicznych srodkow nauczania. Nauczyciel, na potrzeby wlasne i shlchaczy, powinien mieC do dyspozycji podrecznq biblioteke wyposaiona, w literature naukowa, popularnonaukowa, oraz czasopisma medyczne.

Temat 1

Wprowadzenie do przedmiotu jest istotne dla dalszego toku nauki psychologii. S k y ~tzasadnieniu wprowadzenia treici psychologicznych do procesu przygotowania zawodowego higienistki stomatologicznej.

Nauczyciel powinien okreslic zakres wiedzy i psychologicznych kompetencji higienistki stomatologicznej.

Temat 2

Tresci nauczania obejinujq ogolna, cllarakterystykq procesow psychicznycl~ i osobowoSci czlowieka, wymagaja, od nauczyciela starannego doboru treici szczego~owych. TreSci te powinny pozostawac w Scisbm zwia,& z trescialni innych dziatow tematycznych i stanowic podbudowe teoretyczna, nmozliwiajqcq zrozulnienie istoty kontaktow spotecznych i wybranych problemow psychologicmej analizy pracy. Tresci dotyczqce osobowosci lnoina przekazaC wedhg teorii osobowosci J. Reykowskiego.

Omawiajqc prawidlowoSci procesu uczenia i poszczegolnych procesow psychicznycl~, nalezy zwrocic uwagq na ich wlaiciwosci behawioralne.

Temat 3

TreSci tego tematu nalezy podporza,dkowac zadaniom zawodowym higienistki stomatologicznej. Zasadnicze znaczenie ma wiedza o rozwoju czlowieka, szczegolnie o procesach motywacyjnych i poznawczych. Celeln oddzialywan higienistki jest wyrobienie u pacjenta potrzeby dbalosci o stan zdrowia, przede wszystkim jamy ustnej. Oddzialywania te powinny bye dostosowane do percepcyjnych moiliwosci pacjenta.

Temat 4

Tresci tetnatu powinny zostac tak przekazane, aby odzwierciedlab ideq ,,primurn non nocere" (przede wszystkim nie szkodzic). Shcllacz powinien

przekonac sic, i e niejednokrotnie przykre zachowania pacjentow sq w duiej mierze skutkami choroby. Powinien posiqsc umiejqtnoSC takiego kontaktowania siq, by nie poglqbiac istniejqcych problemow w sferze psycliicznego funkcjonowania pacjenta.

Wskazane jest, aby sh~chacz poznal i zrozumial mechanizmy negatywnych emocji w kontakcie z chorym, co pomoli na unikniqcie niekontrolowanych zachowari.

~wiczenia majq istotne znaczenie w zawodowej dzialalnosci higienistki, stanowiq podstawq do opanowania umiejqtnoici interpersonalnycb, komunikowania siq z pacjentem i wsp6lpracownikami.

Zasadniczym kierunkiem dzialalnoici higienistki stomatologicznej jest profilaktyka. Aby skutecznie jq prowadzik, niezbqdna jest ulniejqtnoSC przekonywania ludzi. Realizacja tej problematyki wymaga szczegolnej uwagi.

Teclmiki bad& psychologicznych powinny by6 realizowane w podstawowym zakresie i scisle zwiqzane z charakterem pracy higienistki.

Realizujqc treici nauczania nalezy kierowaC siq zasadq scislego zwia&u przekazywanych informacji z procesem pracy higienistki stomatologicznej.

Omawiane zagadnienia powinny by6 ilustrowane przyktadami z praktycznej dzialalnosci w zawodzie. Niezbedny jest zatem aktywny kontakt nauczyciela psychologii z nauczycielami innych przedmiotow zawodowych.

Wskazane jest, aby shchacz zostal przekonany o mozliwosci i celowoSci aktywnego ksztaltowania warunkow pracy.

Tablice, plansze, sche~naty Foliogramy, fazogramy Przezrocza i filmy wedhg katalogow PZWL- u, CEZAS- u i FILMOS- u TaSlny i plyty z nagraniami

5. LITERATURA

1. Agryle M.: Psychologia stosunkow miqdzyludzkich. Warszawa: PWN 1991 2. Butrym Z., Gorajek-Jozwik J., Kahlan J.: Diagnoza pielqgniarska.

Warszawa: CMDNSSZM 1990 3. Hilgard E. R.: Wprowadzenie do psychologii. Warszawa: PWN 1967 4. Jankowski K.: Psychologia w dzialaniu. Warszawa: PWN 1981 5. Jarosz M.: Psychologia lekarska. Warszawa: PZWL 1988

6. Kqpiliski A,: Poznanie chorego. Warszawa: PZWL 1989 7. Mellibruda J.: Ja - Ty - My. Warszawa: NK 1986 8. Mellibnida J.: W poszukiwaniu samego siebie. Warszawa: NK 1986 9. Mika S.: Psychologia spolecna. Warszawa: PWN 1987 10. Mika S.: Jak modyfikowak wlasne zachowania. Warszawa: PWN 1987 11. Pietrasinski Z.: Podstawy psychologii pracy. Warszawa: PWSz 1971 12. Pietrasinski Z.: Sztuka uczenia siq. Warszawa: WP 1990 13. Psychologia rozwojowa dzieci i mlodziezy. T. 1 - 2. Red. M. Zebrowska.

Warszawa: PWN 1986 14. Pszczo~owski T.: Zasady sprawnego dziatania. Warszawa: WP 1983 15. Rembowski J.: Empatia. Studium psychologiczne. Warszawa: PWN 1989 16. Reykowski J., Kochahska A,: Szkice z teorii osobowosci. Warszawa: WP

1980 17. Rylke H.: Ja i inni. Warszawa: WSiP 1987 18. Sierc S.: Rozw6j potrzeb psychicznych, mechanizmow obronnych i obrazu

siebie. Warszawa: KAW 1984 19. Skarzynska K.: Spostrzeganie ludzi. Warszawa: PWN 1981 20. Sokolowska M.: Socjologia medycyny. Warszawa: PZWL 1986 21. Toinaszewski T.: Psychologia. Warszawa: PWN 1979 22. Wiatrowski Z.: Pedagogika pracy w zarysie. Warszawa: PWN 1985 23. Winefield H., Peay M.: Nauka o zachowaniu w medycynie. Warszawa:

PZWL 1986 24. Wodarski Z.: Psychologia uczenia siq. T. 1 - 2. Warszawa: PWN 1989 25. Wodarski Z., Hankala A,: Jestem czlowiekiem i zyjq wirod l~tdzi.

Warszawa: WSiP 1991 26. Wlodarski Z., Matczak A,: Wprowadzenie do psychologii. Warszawa: WSiP 27. Wsparcie spoleczne w zdrowiu i chorobie. Red. Z. Kawczyhska-Butrym.

Warszawa: CMDNSSZM 1994 28. Zimbardo S.: Psychologia i zycie. Warszawa. PWN 1994

Literaturq naleiy aktualizowac w miarq ukazywania siq nowych pozycji wydawniczych.

ANATOMIA, FIZJOLOGIA

I FIZJOPATOLOGIA

W wynikt~ zorganizowanego procesu ksztakcenia shchacz powinien umiec:

interpretowak budowq, okreilac fimkcje i czynnoici narz3dow i ukladow anatomicznych; rozpoznawac procesy chorobowe, okreslac ich przyczyny i mechanizmy rozwoju; okreilac zasady udzielania pomocy przedlekarskiej cllorym i poszkodowanym; udzielak pomocy przedlekarskiej w naglych przypadkach i zachorowaniach, szczegolnie w stanach zagrozenia iycia; oceniac wplyw czynnikow zewnetrznych na organizm; okreslae zagrbzenia dla zdrowia i zycia; poslugiwac siq normami, wykazami, katalogami i literattua, medyczn~ przekazywak wiedzq, ksztaltowac swoje umiejqtnoici pielegnowania pacjentow z roinymi chorobami i stanami chorobowymi; wspotpracowaC z zespolein sprawujqcym opiekq; doskonalik i wykorzystywac wiedzq z zakresu anatomii i fizjologii w realizacji zadab zawodowych.

2. TRESCI NAUCZANIA

Podzial treSci nauczania

LP.

inoczowo-plciowego

tkladu dokrewnego

Se~nestr I

Tematy

Razein w cyklu nauczania 1 75 39 1 114

Orientacyjna liczba godzin Zajqcia

teoretycme Cwiczenia Ogolem

Temat 1: Zagadnienia wstqpne

Podstawowe pojqcia - anatomia, fizjologia, morfologia, histologia, patologia, fizjopatologia, etiologia, patolnechanizln itd. Pojecia zdrowia i choroby, etiologia, synptologia, klasyfikacja chorob. Klasyfikacja rodzajow budowy organizmu - typy konstytucyjne. DziedzicmosC - choroby uwarunkowane genetycznie. OdpornosC i zaburzenia organizmu. Mechanizm i rodzaje odpornosci - swoista i nieswoista, wrodzona i nabyta.

Kondycja organizmu - jej wpm na fizjologiq organizmu czlowieka jako cdohci biologicznej.

Temat 2: Tkanki organizmu

Cl~arakterystyka morfologiczno-czynnoiciowa tkanek: - tkanka nablonkowa - gruczoly wydzielnicze, - tkanka lqczna - histologia i filnkcje fizjologiczne, - tkanka miqkniowa - typy: poprzecznie pr&owana, gladka, tniqsien sercowy - roznice histologiczno-czynnokciowe,

- tkanka nenvowa - specyfika morfologiczno-czynnoSciowa, - tkanka kostna i chrzqstna - histologia i fizjologia, - h e w - morfologia i specyfika czynnoiciowa.

1. Przeprowadzic analizq komorek i tkanek ogl~danych pod mikroskopem. 2. Okreslid rozne typy konstytucyjne czlowieka.

Temat 3: Patologia tkanek

Podstawowe procesy patologiczne w tkankach: - zapalenia - pato~nechanizm zespoht, podzial, - gorqczka - etiologia, morfologia, rola gorqczki, - zaburzenie organimu - wrota zakaien, patomechanizm.

Procesy zachodzqce w tkankach - zwyrodnienia, martwica, zgorzel- patomechanizm, nastqpstwa. Zmiany postqpowe w tkankach - przerost, rozrost, odrost. Gojenie siq w tkankach - mechanizm. Procesy nowotworowe - etiologia, patomechanizm choroby, proces nowotworowy. Kwalifikacja procesow nowotworowycl~ - nablonkowych i pochodzenia nablonkowego.

1. Przeprowadzic analize mikroskopowq tkanek z~nienionych patologicznie. 2. Rozroinic typy komorek zmienionych patologicznie.

Temat 4: Uklad narzqdu ruchu

Podzial i budowa ogolna ukladu kostnego. Artmologia i syndesmologia - lnorfologia i biomechanizm polqczen stawowych. Miesnie oddechowe.

Fizjologia i biomechanizln shsrczu miqsni. Fizjologia nenvowo-miqiniowo- stawowa.

Temat 5: Patologia narzqdu ruchu

Urazy tqpe stawow koici i miqsni: skrqcenia i zwichniqcia stawow - objawy, pomoc doraha. Zlamania kokci - patomechanizm, objawy, pomoc doraina.

1. Rozroinic rodzaje ruchow i polqczeli kobi. 2. Wykonac bandaiowanie czqSci konczyn gornych i dolnych, klatki piersiowej,

brzucha, glowy. 3. Przygotowac i zastosowaC przyrzqdy do u~nieruchamiania w zlamaniach

i zwiclmiqciach. 4. Przygotowac chorego do transportu i transportowac w przypadku zlaman.

Temat 6: Uklad pokarmowy

Budowa ogolna i topografia ttkladu pokarmowego. Budowa histologiczna przewodu pokar~nowego - zolqdek, jelito cienkie i grube - fizjologia. Gr~lczoly trawienne - funkcje fizjologiczne wqtroby, trzustki. Fizjologia ukladu trawiennego - trawienie zolqdkowe, jelitowe, wcldanianie - kosrnki jelitowe, wydalanie.

Temat 7: Podstawowe stany patologiczne ukladu pokarmowego

Ostre zaburzenia uldadu pokarmowego - zatrucia, biegunki, wymioty, kolki brzuszne .

Choroby utkladu pokannowego - choroba wrzodowa, cukrzyca, choroby wqtroby, rnarskoSC zolqdka.

1. Przeprowadzic analizq filnkcjonowania narzqdow uldadu pokarmowego. 2. Zastosowac metody postqpowania w przypadku biegunek, wywolywaniu

wyrniotow w zatruciach, bezprzyrzqdowym phkaniu zol@a. 3. Zastosowac postqpowanie przy objawach krwotoku wewnqtrznego.

Temat 8: Ukkad krqienia i krew

Budowa anatomiczna i fizjologiczna serca. Fizjologia serca. W a d naczyniowy - budowa, topografia ukkadu tqtniczego, iylnego i limfatycznego - fizjologia.

Krew - fizjologia luwi.

1. Dokonac analizy ukladu krgenia. 2. Rozroinic skkadniki krwi na podstawie lnikroskopowej analizy preparatow.

Temat 9: Podstawowe stany patologiczne ukladu krqkenia

Ostre stany kardiochin~rgiczne - orndlenie, zapask, krwotoki wewnqtme i zewnqtrzne ustne - objawy, pomoc doraina. Kryteria zaburzen krqzenia, tqtno, ciinienie, zasady reanilnacji krqzeniowej. Choroba wielicowa - zawd miqsnia sercowego - objawy, pomoc doraina. Nadcisnienie tqtnicze - etiologia, klasyfikacja. Choroby h i , skazy krwotoczne - wrodzone, nabyte, naczyniowe, plytkowe, osocze. Bialaczka - klasyfikacja ogolna, obraz kliniczny. Choroby krwi z objawani w jamie ustnej.

1. WysluchaC tonow serca, wyczuc tqtno w roznych okolicach ciala, dokonac pomiaru.

2. Zmierzyc cisnienie tqtnicze krwi i zapisac je. 3. Zastosowac inetody postqpowania w przypadku ostrych stanow

kardiochirurgicznych. 4. Zastosowac wlasciwe postqpowanie w przypadku krwawienia i krwotoku.

Temat 10: Uklad oddechowy

Budowa ogolna i topografia ukladu oddechowego - nos, gardl-o, krtari, oskrzela, ph~ca, fizjologia nosa, krtani i ph~c.

Fizjologia i biomechanika oddychania - zewnetrmego i wewnqtrznego.

Temat 11: Nagle stany patologiczne ukladu oddechowego

Ciala obce w drogach oddechowych - pomoc doraina. Odruchy obronne - kaszel, zakrztuszenia. Czynnoiciowe i mechaniczne niedroznosci drog oddechowych - obrzqk nosa, gardla, ciala obce - pornoc doraina. Krwawienia z nosa, drog oddechowych.

Nagle zatrzymanie oddychania w warunkach stomatologicznych - przyczyny, pomoc doraina.

Poinoc doraina w uduszeniach - zasady reanitnacji oddechowej.

dwiczenia

1. Przeprowadzic obsenvacjq oddychania, okreSlic liczbe oddechow przed i po wysilku fizycznym.

2. UdroiniC drogi oddechowe. 3. Przeprowadzic sztuczne oddychanie. 4. Rozroinic rentgenogramy klatki piersiowej w zapaleniu phc, gruilicy, raku

phc.

Temat 12: UkIad moczowo-plciowy

Budowa anatoinicmo-histologiczna i topografia uldadu moczowego, drogi inoczowe. Fizjologia ukladu inoczowego - filtracja moczowa, drogi inoczowe.

W a d pfciowy lnqski - budowa, topografia ukladu plciowego meskiego. Uldad plciowy zenski - budowa, lnorfologia narzqdow plciowych ienskich.

dwiczenia

Przeprowadzie analizq &ad\\ lnoczowego i plciowego.

Temat 13: Zaburzenia czynnoiciowe ukladu moczowo-plciowego

Zaburzenia filtracji nerkowej - kanica nerkowa. Budowa i sldad inorfologiczny moczu.

Zaburzenia czynnohciowe uklkladu plciowego. Zaburzenia w miesiqczkowaniu (menopauza).

Zaburzenia plodnohci mqskiej i zenskiej. Zasady i metody antykoncepcji.

Temat 14: Sk6ra

Budowa morfologiczna skory. Nablonek - gn~czoly potowe, lojowe. Funkcje ochronne, regulacyjne i obronne skitry. Stany patologiczne skory - nowotwory, choroby pasozytnicze, urazy, oparzenia.

1. Porownac roine zabanvienia skory, gruboSc, napiecie, nawilgocenie i miejsca odbierania roinych wraien.

2. Zastosowak zasady postqpowania w zranieniach, otarciach, sthczeniach, zakozyc pienvszy opatrunek.

Temat 15: Uklad dokrewny

Gruczoly dokrewne - topografia, budowa, fizjologia gruczolow - sprzqienie czynnosciowe. Hormony - budowa, fizjologia. Wplyw ukladu dokrewnego na rozwoj i fizjologiq ukladu stomatognatycznego. Zmiany czynnoiciowe ukladu dokrewnego.

OkreiliC topografiq gn~czolow dokrewnych w organizmie.

Temat 16: Podstawowe stany patologiczne ukladu dokrewnego

Zdominowane partie przysadkowe, tarczycowe, nadnerczy. Objawy zaburzeli czynnoici tarczycy, gruczolow przytarczycznych, trzustki. Po'rozenie i budowa gruczolow wydzielania wewnqtrznego. Zewnetrzne objawy zaburzen hormonalnych.

Temat 17: Uklad nerwowy

Budowa ogolna, topografia ukladu nenvowego. Osrodkowy uklad nerwowy - topografia i fizjologia kory rnozgowej. Obwodowy &lad nenvowy - nenvy rdzeniowe, budowa i topografia. Nenvy

czaszkowe - podstawowe zagadnienia.

Temat 18: Stany patologiczne ukladu nerwowego

Zaburzenia nagle oirodkowego ukladu nenvowego - wstrzqsnienie, sth~czenie inozgu, pon~szenie ogniskowe, udar mozgu - objawy kliniczne, pomoc doraina.

Zaburzenia psychiczne, nenvice, psychopatie. Zaburzenia ukladu nenvowego obwodowego - choroba wrzodowa, polpasiec,

zaburzenia czucia, hiperstezje.

1. Zbadac odn~chy nenvowe i irenicowe. 2. Udzielic pienvszej pomocy w przypadku urazow glowy, kqgosh~pa. 3. Okreslic i zastosowaC metody transportu chorych w przypadku obraien

wielomiejscowych. 4. Zastosowac zasady postqpowania w przypadku napadu padaczkowego.

Temat 19: Narzqdy zmyslow

Topografia i fizjologia narzqdow zmyslow. Wzrok - oko - gdki oczne. Shch - budowa i fizjologia ucha (zewnqtrzne, srodkowe, wewnqtrme). Narzqd rownowagi, mozdiek, blqdnik kostny. Narzqd powonienia. Zmysly czucia podstawowego - dotyk (cieplo, zimno, bol).

Udzielic pienvszej pomocy w przypadku cial obcych w oku, uchu, nosie, gardle i przelyku.

Temat 20: Organizacja i zasady udzielania pierwszej pomocy w stanach zagroienia iycia

Kryteria oceny stanu zagrozenia zycia. Zadania zespoh stomatologicznego w pomocy w stanach naglych. Reanimacja. ~ rodki do reaniinacji i udzielania pienvszej pomocy.

1. Zastosowac zasady postqpowania z chorym nieprzytomnym, okreSli6 i zastosowac inetody transportu.

2. Przeprowadzic podstawowe zabiegi reaniinacyjne - podtrzymanie droznosci drog oddechowych, sztuczna wentylacja phc, posredni mas& serca.

3. OkreGliC zasady i technikq wykonania tracheostoinii.




Podstawowym zadaniem nauczyciela jest przekazanie shchaczom wiedzy i umiejqtnosci z za.kresu anatomii i fizjologii poszczegolnych uklkladow oraz narzqdow.

W wyniku realizacji treici nauczania shchacz powinien wykazywac nastqpujqce postawy:

wrailiwoic na bo1 i cierpienie innych; gotowosC do udzielania pienvszej pomocy; odpowiedzialnoSC za zdrowie i iycie innych; odpowiedzialnoSC, zaangaiowanie w wykonywaniu zadah; wspo1.odpowiedzialno~c za pracq zespoh sprawujqcego opiekq; dqzenie do doskonalenia zawodowego i samoksztalcenia. Realizujqc treici nauczania anatomii i fizjologii poszczegolnych ukladow,

nalezy wykorzystywac wiadomosci i tuniejqtnohci sluchaczy ze szkoly Sredniej. Czas przewidziany na realizacjq progriilnu przedmiotu pozwala na ogolne

omowienie tematow. Szerzej nalezy traktowac zagadnienia icisle zwiqane z wykonywaniem zawodu higienistki stomatologicznej. Podkreslenia wymagajq czynniki wywierajqce szkodliwy wplyw na organizm.

Przekazywanie treici w formie wykladn nalezy maksymalnie ograniczyc, jak najwiqcej czasu poSwiqciC na Cwiczenia i utrwalanie materiah nauczania, na doprowadzenie do nozumienia przez shchaczy trebi, kojarzenia infonnacji i przeksztalcania ich w wiedzq o organinnie. Szczegolnq role w procesie ksztalcenia spehiajq cwiczenia, gdyz wplywajq na ksztakowanie umiejqtnoSci praktycmych. ~wiczenia powinny byc prowadzone w grupach liczqcych nie wiqcej niz 10 osob. Zagadnienia dotyczqce patologii narzqdow i ukladow powimy byc rowniez akcentowane, poniewai wi@q siq Sciile z wykonywaniem cwiczen z zakresu udzielania pienvszej pomocy.

~wiczenia zwiqzane z udzielaniem pienvszej pomocy powinny byc prowadzone w formie zadah obejmujqcych demonstrowanie oraz samodzielne wykonywanie przez shchaczy okre$lonych czynnosci bezposrednio po omowieniu poszczegolnycl~ uldadow. Szczegolnq uwagq nalezy zwrociC na udzielanie pomocy przedlekarskiej w poradniach stomatologicznych (omdlenie, zapaic, krwawienie).

Program przedmiotu powinien byc realjzowany przez lekarza medycyny, stomatologa i mgr pielqgniarstwa.

Nauczanie tego przedmiotu wymaga stosowania roznorodnych inetod, ktore powinny u sluchaczy: - ksztattowac aktywny i swiadorny stosunek do nauki, - rozwijaC zdolnoici poznawcze, - wdraiac do samodzielnego i Iogicznego myslenia.

Trudniejsze tematy wskazane jest wzbogacic metodami multilnedialny~ni. Bardzo wainym zadaniem w pracy nauczyciela jest ewaluacja osiqgniqc

shchaczy, tj. kontrola i ocena w zakresie wyodrqbnionych celbw ksztalcenia. Ocenianie powinno miec charakter jakosciowy i byc przeprowadzone wedlug uprzednio sprecyzowanych kryteriow i wymagan. Ogolne kryteria oceny wiadomoici i umiejqtnoici nabytych przez shchacza powinny obejmowac nastqpujqce czynnoici:

ustrulturalizowai: najwainiejsze pojqcia z zakresu przedmiotu nauczania; scharakteryzowa6 ogolnq budowq oraz czynnoici narzqdow i ukladow anatomicznych; okreslic wplyw narzqdow i ukladow na sprawne funkcjonowanie organizmu; scharakteryzowac podstawowe procesy patologiczne w tkankach; wyjainic mechanizmy powstawania i przebiegu najczqstszych chorob ukladu pokarmowego oraz okreslic sposoby zapobiegania; rozpoznac podstawowe objawy zaburzen ukladu pokannowego; wykonac po~niary cisnienia h i , temperatury, liczby oddechow, zinterpretowak wyniki pomiarow; udzielic pienvszej pomocy w przypadkacli zagraiajqcych zdrowiu i zyciu; zastosowac metody i techniki pielqgnowania pacjentow; okreslic korelacje wiedzy z zakresu przedmiotu z zadaniami zawodowymi; zgro1nadzi4 przetworzyk i wykorzystab informacje medyczne. Wyzej wymienione kryteria oceniania nauczyciel powinien konsekwentnie

stosowac i poinfomowaC o nich shchaczy. Sprawdzanie osiqgniqc shchaczy mozna przeprowadzic w formie pisemnej,

ustnej oraz zadari praktycznych za pomocq: - pytah problemowycli i polecen, - testow dydaktycznych o roznej formie zadah, np. wielokrotnego wybon~,

z luka, uzupelnien i krotkiej odpowiedzi, - ukierunkowanej obsenvacji czynnoici shchaczy podczas wykonywania zadan

formulowanych przez nauczyciela. Warunkiem prawidlowego sprawdzania i oceniania jest analiza tresci

nauczania, ktorq nalezy przeprowadzic przed podjqciem procesu ksztalcenia. Nauczanie powinno odbywae siq w sali wyposaionej w komplet

technicznych Srodkow nauczania. Nauczyciel, na potrzeby wlasne i shchaczy, powinien mieC do dyspozycji podrqcznq bibliotekq wyposaionq w literati~rq naukowa, popularnonaukow~ atlasy oraz czasopisma medyczne.

Uwagi szczegotowe

Tematy 1 - 3

W realizacji tematow nalezy zwrociC uwagq na wprowadzenie i opanowanie terminologii z zakresu anatomii, fizjologii i fizjopatologii. Omowic funkcje komorek i tkanek w organizmie. Wskazane jest odwolanie sic do wiedzy sluchaczy z zakresu szkoly sredniej.

Nalezy wyjaSnic chromosomalny sklad komorek, okreilic zaleinosci w tikladzie komorka - tkanka - ukfad narzqdow oraz procesy patologicme zachodzqce w narzqdach.

Tematy 4 - 5

Informacje na temat budowy kostnej nalezy podac w sposob ogolny, syntetyczny. Wiekszquwagq naleiy zwrocic na tematykq: energetyczne zapotrzebowanie miqsni, powiqzanie pracy iniqsni z odpowiednim poziomem glukozy, patologii narzqdu mchu i pomoc doraina.

Tematy 6 - 7

Nalezy zwrocic uwagq na budowq i fizjologiq narzqdow uktadrr pokarmowego oraz choroby zakaine. Szczegolny nacisk nalezy polozyc na fimkcje wq&oby, przyczyny i skutki uszkodzeri, krgenie wrotne, odtruwajqcq funkcje wqtroby, zachorowania na winisowe zapalenie wqtroby (wzw).

Tematy 8 - 9

W realizacji tematow nalezy podkreSliC role ukladu krqzenia w utrzymywaniu iycia. Omowic podstawowe naczynia krwionoine.

Z zakresu patologii ukladu kreenia nalezy poloiyc nacisk na choroby cywilizacyjne i ich profilaktykq.

Tematy 10 - 11

Realizacja tematow jest zwiqzana z opanowaniem budowy, dzialania drog oddechowych i phc, fizjologii i biomechaniki oddychania.

Nalezy omowic zapotrzebowanie tkanek na tlen, oddychanie wewnqtrzkomorkowe jako zrodlo energii dla ustroju oraz podstawowe choroby ukladu oddechowego.

Tematy 12 - 13

Nalezy scharakteryzowac proces wytwarzania i wydalania moczu, budowq nerek, zaburzenia fu~nkcjonowania, przyczyny i skutki uszkodzen.

W realizacji tematyki dotyczqcej ukiadu piciowego naleiy zwrocic uwagq na profilaktyke nowotworowq.

Temat 14

Naleiy oinowic podatnose skory na kontakt z czynnikami szkodliwymi, choroby skory i podstawowe objawy.

Choroby weneryczne nalezy omowic w sposob ogolny.

Tematy 15 - 16

m a d dokrewny naleiy scharakteryzowaC w Scislytn zwiqku z ukladein nerwowym. Dzialanie i role gruczo~ow dokrewnycl~ nalezy oinowiC w kontekicie zaburzen w dziaianiu~ gntczoiow i ich skutkow.

Tematy 17 - 18

Naleiy zwrocic uwage na okreilenie roznic w przewodzeniu czuciowym i ruchowyrn oraz miqdzy wioknein nenvowym i nenvetn. Znajoinoic ukladu ma istotne znaczenie dla rozumienia organizmu jako zintegrowanej caioici. Nale* rowniez podkreslik role i znaczenie ukiadu autonomicznego w regulacji czynnosci narzqdow i gn~czoiow.

W rarnach tematu naleiy okreslie podstawowe objawy zaburzen psychicznych, nenvic i psychopatii, sposoby ich rozpoznawania oraz zasady postqpowania z choryini.

Naleiy zwrocii uwagq na oinowienie objawow padaczkowych i sposoby udzielania chorym pomocy dorainej .

Temat 19

Wskazane jest dokladne omowienie budowy gaiki ocznej, fizjologii widzenia oraz ograniczen zwiqzanych z wadami wzroku.

Poiqdane jest omowienie zawodowych chorob narzqdu wzrokut, zwrocenie uwagi na bezpieczenstwo i higienq pracy.

W realizacji tematyki dotyczqcej narzqdu~ shchu naleiy zwrociC uwagq na wpbw halasu na funkcjonowanie narzqdu, omowic podstawowe zaburzenia.

Temat 20

NdeW zapoznac sh~chaczy z zasadani postqpowania na miejscu wypadku, metodani oceny stanu zdrowia (stan swiadomoici, tetno, oddech).

Szczegolnq uwagq nalezy zwrocic na sposoby udzielania pienvszej pomocy w stanach wymagajqcych zabiegow reanimacyjnych. W realizacji treici z tego zdaesu wskazane jest poshgiwanie siq filmami dydaktycznymi.

Shchacze powinni opanowac rowniez wiedzq i umiejqtnoici dotyczqce poinocy przedlekarskiej w przypadkach zlaman, zwichniqc, skrqcen, krwotokow, odmrozen, oparzen, urazow glowy i krqgoshpa.

Naleiy podkreslik, ze prawidlowa pomoc przedlekarska ratuje iycie i zdrowie oraz zwrocic uwagq na skutki nieprawidlowo udzielonej pienvszej pomocy.

Tablice poglqdowe Foliograrny, fazogramy i przezrocza Modele Fantomy Sprzqt, aparaty i instrumenty Materialy opatrunkowe Filmy wedhg katalogow PZWL- u, CEZAS- u i FILMOS- u

5. LITERATURA

1. Anatomia i fizjologia czlowieka. Red. A. Michajlik. Warszawa: PZWL 1993 2. Dziak A,, Dziak M., Hohb S., Kaminski B.: Pienvsza pornoc. Warszawa:

PZWL 1988 3. Kaniriski B., Dziak A,: Doraina polnoc przedlekarska. Warszawa: PZWL

1989 4. Pytel A,: Pomoc w naglych wypadkach u dzieci. Warszawa: PZWL 1986 5. Stelmasiak M., Osemlak J.: Atlas anatomii czlowieka. Warszawa: PZWL

1990 6. Sylwanowicz W.: Maly atlas anatomiczny. Warszawa: PZWL 1990 7. Wroblewski T., Miechowiecka N.: Patologia. Podrqcznik dia Srednich szkol

medycznych. Warszawa: PZWL 1993

Literature nalezy na biezqco aktualizowae.

27

ANATOMIA I FIZJOLOGIA

NARZADU ZUCIA

W wyniku zorganizowanego procesu ksztalcenia shchacz powinien umiec:

okreslac i interpretowac budowe, fi~nkcje i topografie narzqdu iucia; charakteryzowac rozwoj fimkcji zddadu stomatognatycznego; oceniac stany anatomicmo-czynnosciowe i fizjologicme narzqdu zucia; charakteiyzowac &lad kostno-stawowy narzqclu z~tcia; okreilac inakroskopowq i mikroskopowq budowe zqbow; charakteryzowac i okreilac role ukladu mieiniowego w fizjologii narzqdu iucia; okreilak strukture i funkcje ukladu naczyniowego narzqdu zucia; charakteryzowa6 uklad nenvowy narzqdu iucia, okreslac topografiq i fizjologie nenvow; okreilac budowe i funkcje jamy ustnej.

2. TRESCI NAUCZANIA

Podzial tresci nauczania

Temat 1: Zagadnienia wstepne

Stnktura, definicje i funkcje ukladu stoinatognatycznego (narzqdu zucia) i narzqdu zqbowego.

Osie i plaszczyzny oraz linie anatoiniczne ciala. Plaszczyzny i punkty orientacyjne w obrqbie czaszki trzewiowej. Topografia plaszczyzn - strzalkowych, poziomych, czolowych. Pole biometryczne, symetria ukladu stomatognatycznego.

Orientacyjna liczba godzin

LP.

Temat 2: Osobniczy rozwbj narzqdu iucia

Tematy

Pojqcie rozwoju osobniczego - stadium prenatalne i postnatalne. Organogeneza narzqdu zucia i rozwoj einbrionalny ukladu kostnego narzqdu

iucia. Fazy rozwoju zycia w okresie plodowym. Pozaplodowy rozwoj narzqdu zucia. Wyrzynanie, resorpcja zqbow. Chronologia wyrzynania zqbow mlecznych i stalych. Rozwoj funkcji ukladu stomatognatycznego - ssanie, polykanie, odgryzanie,

iucie, artykulacja mowy. Strefy artykulacyjne.


2 6 6 6 4 3 3 6 2

38

1. 2. 3. 4. 5 . 6. 7 . 8.

Zagadnienia wstqpne Osobniczy rozwoj narzqdu iucia UMad kostno-stawowy narzqd~~ iucia Narzqd zqbowy Uklad iniqiniowy narzqdu zucia Uklad naczyniowy narzqdu zucia Uklad nenvowy narzqdu zucia Jaina ustna

Do dyspozycji nauczyciela Razem w cyklu nauczania

Temat 3: Uklad kostno-stawowy narzqdu iucia

Szczqka - budowa anatomiczna, topografia i fi~nkcje. Zuchwa - budowa anatomiczna i topograficzna, funkcje. Koici - jarzmowe i gnykowe - budowa anatomiczna i topograficzna, rola

w czynnobiach narzqdu zucia. Budowa anatomiczna i topografia stawow slaoniowo-zuchwowycl~. Czynnoici stawow skroniowo-zuchwowych, mechanika dzialania. Spoczynkowe polozenie iuchwy. Zwarcie centralne. Stany artykulacyjne iuchwy (zwarcie, zgryz), ~lwan~nkowania anatomiczno-

czynnoSciowe stanow artykulacyjnych.

Temat 4: Narzqd zebowy

Makroskopowa budowa zqbow. Podzid morfologiczno-czynnoiciowy zqbow. Topografia zqbow w h~kach zqbowych. Cechy M o w zqbowych. Dw~pokoleniowoSC zqbow. Znakowanie zebow - istota i systeiny znakowania, diagrainy uz~bienia

stalego i mlecznego. Budowa mikroskopowa zqbow - tkanki zqba: szkliwo, zqbina, cement,

rniazga - wla~ciwoici i funkcje. Makroskopowa i mikroskopowa budowa zqbow mlecznych i stalych. Przyzqbie - definicja, budowa morfologicma i topograficzna. Dziqsko - morfologia i fizjologia. Strefy inorfologiczno-czynnosciowe dziqsla. Przyczep nablonkowy - morfologia, topografia i rola fizjologiczna. Ozqbna - topografia, budowa histologiczna - wlokna Sharpeya - funkcje

fizjologiczne ozqbnej. Mechaniziny umocowania zqbow.

Temat 5: Uklad mieiniowy narzqdu iucia

Podzial topograficzny miqini gkowy: miqinie wyrazowe - podzial, charakterystyka, czynnoici; iniqsnie iucia - topografia i czynnosci miqini skroniowych, iwaczy i skrzydlowych; iniqinie nadgnykowe i podniebienia rniqkkiego - topografia, czynnosci i rola w fizjologii narzqdu iucia; miqsnie zewnqtrzne jqzyka i miqinie gardla - topografia i czynnoici.

Rola ukladu miqiniowego w fizjologii narzqdu zucia.

Temat 6: Uklad naczyniowy narzqdu iucia

Uklad tqtniczy narzqdu iucia - system naczyniowy tqtnicy szyjnej wspolnej, topografia tqtnicy szyjnej zewnqtrznej - obszar unaczynienia.

Uldad iylny narzqdu fi~cia - topografia i rola w fizjologii narzqdu iucia. Uklad chlonny twarzy i narzqdu iucia - wqzky i naczynia chlonne -

topografia, rola i fizjologia.

Temat 7: Uklad nerwowy narzqdu iucia

Rodzaje unenvienia narzqdu iucia - nenvy czuciowe, n~chowe i wydzielnicze.

Topografia i fizjologia nerwow czaszkowych unenviajqcych narzqd iucia: - nerw V - trojdzielny (n. trigeminus), - nerw VII - twarzowy (n. facialis), - nenv IX - jqzykowo-gardlowy (n. glossopharyngeus), - nerw X - podjezykowy (n. hypoglossus).

Temat 8: Jama ustna

Ograniczenia przestrzeni anatomicznych jany ustnej. Budowa histologiczna i sfery histologicmo-czynnoSciowe blony Sluzowej

jarny ustnej. . Jqzyk - topografia oraz budowa makro- i mikroskopowa. Topografia i fizjologia narzqdu smaku. MiqSnie wewnqtrzne jqzyka. Gruczoly Slinowe - podzial, topografia. Fizjologia wydzielania Sliny. Funkcje jamy ustnej:

- pokannowe - ssanie, odgryzanie, iucie i polykanie, - artykulacyjne, - zmyslowe - smak, czucie termiczne, dotyk, bol, rola ozqbnej, - regulacyjne, - wydzielnicze, - odruchowe.




Program przedmiotu anatomia i fizjologia narzqdu zucia jest realizowany w I semestrze i stanowi podbudowq do realizacji teinatyki przediniotu patologia narzqdtdu iucia. m a d tresci nauczania stwarza podstawq do efektywnej realizacji programu, doboru aktywizujqcych metod nauczania i srodkow dydaktycznych.

W wyniku realizacji tresci nauczania shcl~acz powinien wykazywac nastqpujqce postawy:

odpowiedzialnoSc i rzetelnoic w pracy zawodowej; d@enie do doskonalenia wiedzy i umiejqtnoici; zaangaiowanie w wychowanie zdrowotne w zakresie narzqdu zucia.

Wskazane jest, aby nauczanie przedmiotu powierzyk lekarzowi stoinatologii, posiadajqcemu niezbqdne kwalifikacje teoretyczno-kliniczne wyraiajqce siq specjalizacjq stomatologicznq I1 stopnia.

Na~~czanie tego przedmiotu wyinaga stosowania roznorodnych metod, ktore powinny u sluchaczy: - ksztaltowac aktywny i swiadomy stosunek do nauki, - romijac zdolnoici poznawcze, - wdraiac do samodzielnego i logicznego myslenia.

Bardzo wainym zadaniem w pracy nauczyciela jest ewaluacja osiqgniqc shtchaczy, tj. kontrola i ocena w zakresie wyodqbnionych celow ksztalcenia. Ocenianie powinno miec charakter jakosciowy i byc przeprowadzone wedlug uprzednio sprecyzowanych kryteriow i wymagati. Ogblne kryteria oceny wiadomosci i umiejqtnosci nabytych przez shchacza powinny obejmowak nastqpujqce czynnosci:

okreslik budowq anatomicznq narzqdu zucia; okreslic stan i sprawnoic narzqdu zucia; ocenic stany anatomiczno-czynnoSciowo-fizjologiczne narzqdu zucia; scharakteryzowad rozwoj fimkcji narzqdu dc ia ; ocenic prawidlowoSC ruchu iuchwy; objasnic anatomiq i fizjologiq miqini narzqdu zucia; okreslic znaczenie ukladu naczyniowego narzqdu iucia; scharakteryzowac anatomiq i fizjologiq ukladu krwionoinego i chlonnego glowy; wyjasnik anatomiq i fizjologiq ~menvienia narzqdu zucia; okreilic budowq i funkcje zqbow; rozoznic zqby mleczne i state, okreSliC roinice w makroskopowej i inikroskopowej budowie; zdefiniowak inechanizm zwarcia centralnego; okreilic budowq i role przyzqbia.

Wyiej wymienione kryteria oceniania nauczyciel powinien konsekwentnie stosowak i poinformowac o nich sh~chaczy.

Sprawdzanie osimiqc shchaczy mozna przeprowadzic w fonnie pisemnej, ustnej oraz zadari praktycznych za pomocq: - pytati problemowych i poleceli, - testow dydaktycznych o roznej fonnie zadari, np. wielokrotnego wyboru,

z luka, uzupehien i krotkiej odpowiedzi, typu proba pracy, - ukierunkowanej obsenvacji czynnosci shchaczy podczas wykonywania

okreslonych zadan. Warunkiem prawidlowego sprawdzania i oceniania jest analiza celow i tresci

nauczania, ktorq nalezy przeprowadzic przed podjqcieln procesu ksztatcenia. Nauczanie powinno odbywac siq w sali wyposaionej w komplet technicznych

srodkow nauczania. Nauczyciel, na potrzeby wlasne i shchaczy, powinien mieC do dyspozycji podqcznq bibliotekq wyposaionq w literature naukowa, popularnonaukowq oraz czasopisma medyczne.

Uwagi szczegolowe

Tematy 1 - 2

W realizacji tematyki nalezy zdefiniowac pojqcie ukladu stomatognatycznego, okreslic jego strukt~uy i funkcje. Naleiy zwrocic uwagq na pojqcia: uklad stoinatognatyczny (narzqd bcia), narzqd zqbowy, okreslic roznice i zakres podstawowych czynnoici oraz fimkcje w fizjologii organizmu czlowieka.

Nalezy scharakteryzowac rozwoj osobniczy czlowieka z uwzglqdnieniem zinian zachodzqcych w ~kladzie stomatognatycznym, fizjologiq organizmu jako okreslonej calosci, rozwoj fifunkcji ukladu stomatognatycznego z uwzglqdnieniem zmian anatomicznych i fizjologicznych.

Temat 3

Realiz~iqc tematykq z zakres~~ ~~kladu kostno-stawowego narzqdu z ~ ~ c i a nalezy zwrocic uwagq na ~norfologicznq i czynnoSciowq specyfikq ukladu.

Szczeg6lowego omowienia i analizy wymaga budowa i czynnosci stawow skroniowo-zuchwowych.

Temat 4

Narzqd zqbowy jest tematem podstawowym, wyinaga dokladnego omowienia budowy i fizjologii.

Metody znakowania zqbow naleiy omowiC w polqczeni~~ z Cwiczeniami.

Nalezy zwrocic uwagq na mechanizmy umocowania zqbow inlecznych i stalych oraz ich makroskopowa, i mikroskopowq budowq.

Temat 5

Naleiy omowic uklad topograficzny i czynnoici miqini glowy ze szczegolnym podkresleniem miqSni zucia, wyrazowych, jqzyka i gardla oraz okreilic ich role w czynnosciacl~ narzqdu zucia.

Tematy 6 - 7

W realizacji tematow nalezy otnbwic topografiq i fizjologiq ukladow, przedstawic ich role w podstawowych czynnoiciach narza,du iucia oraz scharakteryzowac koordynacyjna, f~~nkcjq w dziafaniu ukladu stomatognatycznego.

Temat 8

Teinat wyinaga dokladnego i wszechstronnego scharakteryzowania budowy przestrzennej jamy ustnej, roli w fizjologii narzqdu zucia oraz funkcji w ukkadzie stomatognatycznyin.

Tablice, plansze, scl~e~naty i rysunki Foliogramy, fazogramy Przezrocza Modele, fantorny, eksponaty Filmy wedlug katalogow PZWL- u, CEZAS- u i FILMOS- u

5. LITERATURA

1. Grosfeldowa 0. : Fizjologia narzqddu zucia - podecznik dla studentow stomatologii. Warszawa: PZWL 198 1

2. Jdczuk Z.: Podrqcznik dla higienistek stomatologicznych. Warszawa: PZWL 1984

3. JaJiczuk Z.: Propedeutyka stomatologii. Warszawa: PZWL 1982 4. Kraszewski J.: Choroby stawu skroniowo-kuchwowego. Warszawa: PZWL

1985 5. Labiszewska-Jaruzelska F.: Zasady i praktyka. Warszawa: PZWL 1995 6. Lasinski W.: Anatoinia glowy dla stomatologow. Warszawa: PZWL 1985

7. Michajlik A,: Anatomia i fizjologia czlowieka. Warszawa: PZWL 1996 8. Obersztyn A,: Leczenie chorob miazgi zqba. T. 2. Warszawa: PZWL 1982 9. Sokolowska-Pituchowa J.: Anatomia czlowieka. Warszawa: PZWL 1988 10. Sylwanowicz W.: Maly atlas anatomiczny. Warszawa: PZWL 1984 11. Szpringer-Nozdak M.: Stomatologia wieku rozwojowego. Warszawa:

PZWL 1995 12. Wigdorowicz-Makowerowa N.: Zaburzenia czynnosciowe narzqdu iucia.

T. 10. Warszawa: PZWL 1984

Literature naleiy aktualizowac w iniare ukazywania sie nowych pozycji wydawniczych.

PATOLOGIA NARZADU ZUCIA


W wyniku zorganizowanego procesu ksztdcenia sluchacz powinien umiec:

wykorzystywac wiedzg z zakresu anatomii i fizjologii narzqdu iucia do oceny jego stanu oraz sprawnosci; okreslak norme biologiczna, narzqdu zucia dla poszczegolnych okazow zycia; okreslac stany chorobowe narzqdu iucia i metody leczenia; okre6laC kierunki profilaktyki chorob narzqdu iucia; okreslac i interpretowae przyczyny, mechanizmy rozwoju i objawy chorob narzqdu zucia w aspekcie etiopatogenetycznym i epidemiologicznym; stosowac zasady profilaktyki i zwalczania podstawowych chorob narzqdu zucia.

2. TRESCI NAUCZANIA

Podziat treici nauczania

Temat 1: Zagadnienia wstcpne

LP.

Podstawowe pojqcia - patologia, etiologia, patogeneza, patomechanizm. Zdrowie, choroba, norma biologiczna, stan patologiczny. Wrodzone i nabyte stany patologiczne narzqd~l zucia.

Temat 2: Wady ortodontyczne

Teinaty

Definicja i ogolny podziat wad ortodontycznych. Epidemiologia i etiopatogenzeza wad ortodontycznych. Wady zqbowe - klasyfikacja i charakterystyka wad zqbowych. Zab~uzenia liczby i ksztah zqbow, zaburzenia topografii zqbow. NieprawidlowoSci wyrzynania zqbow. Wady zgryzu - systematyka, klasyfikacja i nazewnictwo wad zgryzu. Klasyfikacja wad zgryn1 wedhg Angle'a, Simona i Orlik-Grzybowskiej,

kryteria i wskainiki klasyfikacji - pole bioinetryczne, wskainik Izarda, Ponta. Charakterystyka morfologiczno-czynnosciowa wad pionowych, poprzecznych

i podhznych. Wady szczqkowo-twarzowo-zgryzowe, czynniki etiologiczne wad. Rozszczepy - charakterystyka i kwalifikacja.


Seinestr I1 2 godziny tygodniowo

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

Zagadnienia wstqpne Wady ortodontyczne Stany patologiczne twardych tkanek zqba Choroby przyzqbia Choroby miazgi Choroby ozqbnej Zqbopochodne zakaienia ogniskowe Choroby stawow skroniowo-iucliwowych Stomatopatie. Stany przedrakowe jamy ustnej Urazy narzqdu iucia


2 5 6 4 2 2 3 5 3 4 2

Razem w cyklu nauczania 38

Temat 3: Stany patologiczne twardych tkanek zeba

NieprawidlowoSci budowy szkliwa i zqbiny. Fluoroza szkliwa - klasyfikacja i etiologia. Hiperplazja szkliwa i zqbiny. Melanodoncja. Zqby Capdeponta. Przebanvienia twardych tkanek zqba. Abrazja zqbow - postacie, etiologia, patomechanizm.

Prochnica zqbow. Epideiniologia prochnicy - wskainiki epideiniologiczne - frekwencja, intensywnoic i PUW. Etiopatogeneza prochnicy - teorie ronvoju proclmicy. Czynniki kariogenne - wqglowodany, bakterie, plytka bakteryjna, higiena. Klasyfikacja kliniczna i topograficzna prochnicy. Objawy kliniczne i powiklania prochnicy. Zasady leczenia i kierunki profilaktyki prochnicy.

Temat 4: Choroby przyzebia

Epidemiologia chorob przyzqbia - wskainiki epidemiologiczne paradontopatii - WHO, CHI, CPITN, wskainik Russela.

Etiopatogeneza chorob przyzqbia. Rola plytki nazqbno-dziqslowej i zlogow nazqbowych w etiologii paradontopatii. Objawy kliniczne - zapalenie dziqsel, paradontitis. Zasady postqpowania leczniczego.

Powiklania chorob przyzqbia. Kierunki i zasady profilaktyki chorob przyzqbia.

Temat 5: Choroby miazgi (Pulpopatis)

Czynniki etiologiczne chorob iniazgi - patomechanizin dzialania. Klasyfikacja kliniczna pulpopatii - objawy kliniczne. Pulpopatia I11 stopnia -

martwice, zgorzel miazgi - przyczyny, objawy, powiklania. Zasady i metody leczenia chorob miazgi. Miejscowe i ogolne powiklania.

Temat 6: Choroby ozebnej (Periodontopatis)

Etiologia chorob ozqbnej - tkanek okolopowierzcholkowych. Klasyfikacja zapaleli tkanek oraz ich symptomatologia. Specyfika kliniczna przewleklych zapalen. Zasady leczenia chorob, powiklania miejscowe i ogolne.

Temat 7: Zebopochodne zakaienia ogniskowe

Etiologia i patomechanizm zakaienia ogniskowego.

Teorie rozwoju zakaienia ogniskowego. Klasyfikacja ognisk zakainych w narzqdzie zucia. Wykrywanie zqbopochodnych ognisk zakaienia. Choroby odogniskowe. Profilaktyka i zasady leczenia zqbowych ognisk zakainych.

Temat 8: Choroby staw6w skroniowo-iuchwowych

Parafunkcje i dysfunkcje narzqdu iucia. zgryz urazowy:

- epidemiologia, etiologia i patogeneza chorob SSZ, - dysfunkcje urazowe SSZ - sthczenie, podwichniqcie, zwichniecie i zl-amanie

- symptomatologia, - artropatie SSZ - mioartropatie, neuromioarh-opatie (zespol Costena), - zgryz urazowy - etiopatogeneza i patomechanizm zgryzu urazowego,

czynniki jatrogenne w etiologii zgryzn urazowego, - rola dysfitnkcji i parafunkcji w etiologii zgryzu urazowego, - powiklania zgyzu urazowego, profilaktyka.

Temat 9: Stomatopatie. Stany przedrakowe jamy ustnej

Specyfika histologiczno-czynnoiciowa blony Sluzowej jamy ustnej. Etiologia stanow patologicznych.

Klasyfikacja stomatopatii. Zapalenia nieiytowe - aftozy, opryszczkowe zapalenie jamy ustnej. Stomatopatie protetyczne, alergiczne, elektrogalwaniczne. Hipowitaminozy. Stany przedrakowe jamy ustnej - etiologia, patomechanizm i charakter

histologiczny - leukoplakia, melanoplakia, erytroplazja. Stomatodynie, glassodynie. Stany zanikowe blony sluzowej.

Temat 10: Urazy narzqdu iucia

Urazy twardych tkanek zqba. Zlamania korony i korzenia. Przyczyny, objawy, zasady udzielania pierwszej

pomocy. Podwichniqcia i zwichniqcia zqbow.

Z h a n i e kosci narzqdu zucia - patomechanizm zlamari iuchwy, szczqki - objawy, zasady udzielania pierwszej pomocy.

Urazy tkanek miqkkich jamy ustnej - przyczyny, objawy, pomoc doraina.




W nauczaniu przedmiotu - patologia narzqdu h ~ c i a - naleiy wykorzystywak wiedzq z zakresu anatomii i fizjologii narzqdu iucia.

W wyniku realizacji treici nauczania shchacz powinien wykazywac nastqpujqce postawy:

dostrzeganie roli profilaktyki w chorobach narzqdu zucia; aktywnoic w propagowaniu profilaktycznych zachowan dotyczqcych narzqdu iucia; doskonalenie wiedzy i umiejqtnoici zawodowych.

W realizacji treici nauczania przedmiotu naleiy uwzglqdmc korelacjq z nauczaniem przedmiotow: promocja zdrowia, profilaktyka i metodyka stoinatologicznej profilaktyka stomatologiczna, pracownia profilaktyki i metodyki stoinatologicznej edikacji zdrowotnej.

Ze wzglqdu na podstawowe znaczenie przedmiotu w profilaktyce stomatologicznej, realizacjq programu naleiy powierzyk lekarzowi stomatologowi z doiwiadczeniem klinicznyrn oraz wiedzq teoretyczn% posiadajqcemu specjalizacjq n stopnia w zakresie stomatologii zachowawczej.

Nauczanie tego przedmiotu wymaga stosowania r6inorodnych metod, ktore powinny: - ksztah.owac u shchaczy aktywny i iwiadomy stosimek do nauki, - rozwijac zdolnoici poznawcze, - wdraiac do samodzielnego i logicznego myilenia.

Podstawowymi metodami i formami nauczania powinny by6 wyklady i demonstracje kliniczne. Koniecme jest stosowanie aktywizujqcych metod nauczania oraz roznorodnych irodkow dydaktycznych. Podczas wykladow zaleca siq wykorzystanie plansz, scl~ematow i tablic poglqdowych, przezroczy i filmow, atlasow anatomopatologicznych. Demonstracje klinicme powinny odbywac siq podczas zajqc praktycznych w poradniach stomatologicznych, prezentujqc shchaczom stany patologiczne narzqdi~ iucia i ich powiklania. Szczegolnie korzystne warinki do deinonstracji klinicmych istniejq w poradniach ortodontycznych, stomatologii wieku rozwojowego, chorob blony 6luzowej i przyzqbia, stoinatologii zachowawczej (ogolnostomatologicznych). Trudniejsze tematy wskazane jest wzbogacic metodami inultiinedialnymi.

Bardzo wainym zadaniein w pracy nauczyciela jest ewaluacja osiqgniqc shchaczy, tj. kontrola i ocena w zakresie wyod~bnionych celow ksztalcenia.

Ocenianie powinno miec charakter jakoiciowy i by6 przeprowadzone wedh~g uprzednio sprecyzowanych kryteriow i wymagan. Ogolne kryteria oceny wiadomoici i umiejqtnoici nabytych przez shichacza powinny obejmowac nastqpujqce czynnoici:

rozroiniC i zastosowaC podstawowe pojqcia z zakresu patologii; okreiliC przyczyny chorob narzqdu iucia; zinterpretowak mechanizmy rozwoju chorob narzqdu iucia; okreilik stany chorobowe narzqdu zucia i metody leczenia; okreili? i zinterpretowak zasady profilaktyki chorob narzqdu iucia;

Wyzej wymienione kryteria oceniania nauczyciel powinien konsekwentnie stosowaC i poinfonnowak o nich sh~chaczy.

Sprawdzanie osizgniqc sh~chaczy moina przeprowadziC. w formie pisemnej, ustnej oraz zadah praktycznych za pomocq: - pytan problemowych i polecen, - testow dydaktycmych o r6inej formie zadah, np. wielokrotnego wyboru,

z lukq, uzu~pelnieh i krotkiej odpowiedzi, - ukierunkowanej obserwacji czynnoici sh~chsrczy podczas wykonywania zadari

formulowanych przez nauczyciela. Warunkiem prawidlowego sprawdzania i oceniania jest analiza treici

nauczania, ktorqnalezy przeprowadzik przed podjqciem procesu ksztaicenia. Nauczanie powinno odbywak siq w sali wyposaionej w komplet

teclmicznych irodkow nauczania. Nauczyciel, na potrzeby wlasne i sluchaczy, powinien mieC do dyspozycji podrqcznq bibliotekq wyposaionq w literaturq naukowq, popularnona~dcowil atlasy oraz czasopisma medyczne.

Tematy 1 - 2

W realizacji tematow istotne jest wprowadzenie i przyswojenie przez shchaczy podstawowej terminologii z zakresu patologii ukladu stomatognatycznego, poznanie wrodzonych i nabytych stanow patologicznych narzqdu iucia.

Z zakresu wad ortodontycmych istotne jest omowienie wad zqbowych, zgryzu oraz szczqkowo-twarzowo-zgryzowych, ich etiologii, kryteriow oceny i klasyfikacji.

Tematy 3 - 4

Szczegolnq uwagq nalezy zwrocic na problemy zwiqzane z etiologiq i profilaktyka, prochnicy zqbow i chorob przyzqbia. Naleiy podkre$liC egzogenne uwarunkowania stanow patologicznych narzqdu zucia.

Realizujqc material nauczania nalezy omowik kierunki i zasady profilaktyki stomatologicznej .

Tematy 5 - 7

Nale2y uwzglqdnik czynniki etiologiczne, lnechaniziny dzialania oraz objawy kliniczne chorob i zakaien, profilaktykq i zasady leczenia.

Naleiy zwrocik uwagq na zaburzenia i choroby narzqdu iucia w obrqbie stawow skroniowo-zuchwowych, scharakteryzowac i dokonak szczegolowej analizy zgryzu urazowego, jego rodzajow, etiologii i patogenezy chorob stawow skroniowo-iuchwowych.

Temat 9

W realizacji tematu istotne jest ornowienie etiologii stanow patologicznych jany ustnej, klasyfikacji i charakterystyki stomatopatii.

Temat 10

Slucliacze powinni poznac podstawowe mazy narzqdu iucia oraz opanowak umiejqtnoici udzielania pienvszej pomocy w najczqiciej spotykanych postaciach urazow .

Tablice, plansze, schematy i rysunki Modele, fantomy, eksponaty Foliograny, fazogramy Przezrocza Atlasy Filmy wedtug katalogow P Z m - u, CEZAS- u i FILMOS- u

5. LITERATURA

1. Barariska-Gachowska M., Jaworska A.: Choroby tkanek okolowierzcholkowych zqba. T. 5. Warszawa: PZWL 1987

2. Flieger S.: Traumatologia szczqki i twarzy. Warszawa: PZWL 1985

3. Jdczuk Z.: Podrqcnlik dla asystentek i higienistek sto~natologicznycl~. Warszawa: PZWL 1992

4. Jai~czuk Z.: Stomatologia zacl~owawcza. Warszawa: PZWL 1992 5. Jahcz~k Z.: Zapobieganie i leczenie chorob przyzqbia. T. 6. Warszawa:

PZWL 1984 6. Kraszewski J.: Choroby stawl skroniowo-zuchwowego. Warszawa: PZWL

1985 7. Labiszewska-Januelska F.: Ortopedia szczqkowa - zasady i praktyka.

Warszawa: PZWL 1995 8. Masztalerz A.: Zarys ortopedii szczqkowej - ortodoncji. Warszawa: PZWL

1981 9. Obersztyn A,: Leczenie chorob lniazgi zqba. T. 2. Warszawa: PZWL 1982 10. Obersztyn A.: Prochnica zqbow i jej zapobieganie. Warszawa: PZWL 1978 11. Sokolowska-Pituchowa J.: Anatornia czlowieka. Warszawa: PZWL 1988 12. Smosarska H.: Choroby blony Sluzowej jamy ustnej. Warszawa: PZWL

1980 13. Smosarska H. : Choroby blony Sluzowej jamy ustnej. Atlas. Warszawa:

PZWL 1994 14. Szpringer-Nozdak M.: Stomatologia wieku rozwojowego. Warszawa:

PZWL 1995 15. Szymaniak E.: Zqbopochodne zakaienia ogniskowe. T. 8. Warszawa: PZWL

1983 16. Tyldesley W. R.: Atlas chorob jamy ustnej. Warszawa: PZWL 1983 17. Wigdorowicz-Makowerowa N. : Profilaktyka fluorkowa zqbow. Warszawa:

PZWL 1979 18. Wigdorowicz-Makowerowa N.: Zaburzenia czynnoSciowe narzqdu iucia.

T. 10. Warszawa: PZWL 1984

Literature naleiy aktualizowaC w miarq ukazywania siq nowych pozycji wydawniczych.

-13

FARMAKOLOGIA

W wyn& zorganizowanego procesu ksztalcenia shchacz powinien umiek:

charakteryzowak wlaiciwoici farmakologiczne okreilonych gnlp lek6w oraz preparatow stosowanych w praktyce stomatologicznej; systematyzowak leki i preparaty wedh~g mechanizlnu dzialania i zastosowania; poshgiwac siq poprawnq terminologiq (w tyln lacinskd stosowanq w nauce o lekach; rozr6iniaC i stosowak podstawowe skroty i oznakowania lekow; przechowywaf., przygotowywaf. i podawak irodki lecznicze zgodnie z zasadami, przepisami i zaleceniami; dobierak i stosowak leki pienvszej pomocy, szczegolnie w stanach zagroienia @cia; oceniaf. przydatnoik lekow na podstawie wyglqdu, terminu wainosci, poprawnoici zaleconej dawki, sposobu i czasu podania; okreilaf. skutki zdrowotne wynikajqce z naduiywania i niepozqdanych dzialan lekow; korzystak ze irodel informacji medycznej o aktualnie stosowanych i wprowadzanych lekach.

2. TRESCI NAUCZANIA

Temat 1: WiadomoSci og6lne o lekach

Farmakologia jako n a ~ k a i przedmiot nauczania, jej rniejsce w naukach lnedycznych i wsp6lczesnym lecznictwie. Postqp w zakresie fannakologii

Lek - definicja, pochodzenie, podzialy, wykazy. TrwaloSC - termin wainoici.

Charakterystyka wainiejszych postaci lekow. Dawka i dawkowanie - przyklady obliczen. Podstawowa terminologia i nazewnictwo Iacinskie, skroty recepturowe,

oznakowanie lekow. Lek w ustroju - drogi podawania, wchtanianie, mechanizm dzialania,

eliminacja i wydalanie. WspbIzaleinoSC migdzy podawaniem i dawkq leku, a efektem

terapeutycznym. Dzialania niepokqdane. Ci@a i laktacja, a leki.


LP.

Ternat 2: Podstawy chemioterapii

Tematy

Chemioterapeutyka. Podstawowe pojgcia: chemioterapia, chemioterapeutyk, wspolczynnik chemioterapeutyczny. Podstawowe wskazania dotyczqce stosowania chemioterapeutykow.

Antybiotyki - pochodzenie, mechanizm dzialania, wskazania i przeciwwskazania do podawania, zasady podawania, antybiotykoodpornoSc, dzialania niepozqdane.

Selnestr I 3 godziny tygodniowo

7 8 8

12 18 4

57

1. 2. 3. 4. 5.

WiadomoSci ogolne o lekach Podstawy chemioterapii Farmakologia b61u Charakterystyka wybranych grup lekow Podstawy farmakoterapii stomatologicznej


Charakterystyka grup lekow i preparatow stosowanych w praktyce stomatologicznej.

Sulfonamnidy - pochodzenie, mechanizm dzialania, zasady podawania, wskazania i przeciwwskaznia do podawania, dzialania niepoiqdane.

Inne leki - charakterystyka preparatow odkaiajqcych jamq ustnq i uklad oddechowy (pochodne chinoliny, nitrofuranu).

Charakterystyka lekow grzybobojczych. ~ rodki odkaiajqce - podzial, dzialanie i charakterystyka stosowanycl~

Srodk6w (t~~leniajqcych, kwasow, zasad, soli, banvnikow). ~rodki do odkaiania narzqdzi. Roztwory stosowane w lecznictwie - typy, stqzenia - przyklady obliczen. ~ rodki stosowane w AIDS.

1. Oznakowai: leki podstawowymi etykietami, sygnaturami, makalni szczegolnymi.

2. Ocenic przydatnoSC leku do podania, sprawdzik wyglqd i termnin wainoici. 3. Przeprowadzic podstawowe obliczenia zwiqane z przygotowaniem roztwom,

sporzqdzik roztw6r o okreilonym stqzeniu procentowym i promilowym.

Temat 3: Parmakologia b61u

Bol jako mechanizm organizmu, fizjologia, pochodzenie bolu, wplyw na czynnoici fizjologiczne i psychiczne, mechanizmy przekazywania i odczuwatiia bo1~1, metody zwalczania.

Leki przeciwbolowe, przeciwgorqczkowe i przeciwzapalne, podziai lekow, mechanizmy dzialania, dzialanie niepoiqdane, lekozaleinoik.

Charakterystyka lekow narkotycznych i nienarkotycmych, mieszanki przeciwbolowe. Leki przeciwzapalne o dzialanin lniejscowym (oslaniajqce, drainiqce i Sciqgajqce). Niesterydowe Srodki przeciwzapalne: zastosowanie, dzialanie, efekty niepoiqdane.

~ rodki do znieczulenia ogolnego i miejscowego. Znieczulenie ogolne i miejscowe, metody i przebieg znieczulenia, premedykacja.

Cechy narkotyku stosowanego w chirurgii i leku miejscowo znieczulajqcego. ~ h a r a k k y s t ~ k a stosowanych irodk6w i metod podawania.

Zatrucia i leczenie zatruC. Leki rozkurczowe - cel stosowania, przeglqd stosowanych lekow, wlaSciwoSci fmakologicznych.

1. OkreSliC dawke leku wedhg tabel.

2. SprawdziC prawidlowoiC zalecanej dawki leku. 3. PrzechowaC, zastosowaC i zaewidencjonowa6 leki wedhg wykazu A i N.

Temat 4: Charakterystyka wybranych grup lekow

Leki stosowane w zaburzeniach krzepniqcia krwi. Zaburzenia krzepniqcia krwi - postqpowanie farmakologiczne, preparaty zmniejszajqce i nasilajqce procesy krzepniqcia krwi.

Leki stosowane w chorobach narzqdu krgenia i oddechowego - podstawowe zagadnienia fizjologii i patologii ukladow.

Leki nasercowe - charakterystyka podstawowych preparatow. Leki podwyzszajqce i obniiajqce ciinienie krwi - charakterystyka podstawowych lek6w.

~rodki pobudzajqce uklad oddechowy, Srodki wykrztuSne i przeciwkaszlowe. Leki uspokajajqce i nasenne - podstawowe funkcje oirodkowego ukladu

nenvowego, zaburzenia i postqpowanie farmakologiczne. WaSciwoSci farmakologiczne lekow z grupy sedativa, przykkady Srodkow

uspokajajqcych z grupy lekow psychotropowych - mechanizm dzialania, e f e w niepoiqdane, problemy zwiqzane z naduiywaniem.

Patologia snu - charakterystyka najczeiciej stosowanych preparatow nasennych.

Leki przeciwhistaminowe - nadwrailiwoii: organizmu - przyczyny powstawania, skutki zdrowotne. Mechanin dziatania, zastosowanie, wskazania do podawania lek6w, dzidania niepozqdane.

Sterydy stosowane w praktyce stomatologicznej. Leki przeciwwymiotne.

Witarniny i odiywki. Podziai i charakterystyka najczqSciej stosowanych witamin i preparatow wielowitaminowych i odiywek. Niedobory witamin i skladnikow mineralnych organizmu, skutki zdrowotne. Ujemne sk~~tk i nad~liywania witarnin.

1. PrzygotowaC napar i odwar. 2. PrzeprowadziC podstawowe obliczenia zwiqane z podawaniem leku -

rozcienczyc, przeliczyC jednostki, okreSliC dawkq w liczbie kropli leku plynnego.

3. OkreSliC sposob podawania i zastosowanie lekow pochodzenia roilinnego w roinych postaciach.

Temat 5: Podstawy farmakoterapii stomatologicznej

Zwiqzki fluoru - rola fluoru w organizmie - cel stosowania, Srodki

do ogolnego i kontaktowego stosowania - charakterystyka preparatow, dzialania niepoiqdane.

~rodki antyseptyczne odkaiajqce komory i kanaly zebowe. Sroclki ortodontyczne - cel stosowania, wainiejsze preparaty, sposoby

podawania. ~ rodki do impregnacji twardych tkanek zeba i znoszenia nadwrailiwoici

zebiny - preparaty, wlaiciwoSci, sposoby stosowania. Srodki do dewitalizacji miazgi zqbowej - mechanizm dzialania,

charaktery~tyka stosowanych preparatow i sposobow podawania. Inne leki - pasty do wypehien kanalowych, podzid, przyklady,

zastosowanie. Pasty mumifikacyjne. Materialy do wypelnien czasowych i statych. Pkkanki

i proszki do zqbow. Leki ulatwiajqce gojenie sic ran. Postepowanie z lekiem. Etyczno-prawne aspekty stosowania lek6w. Leki w gabinecie stomatologicznym - przechowywanie, ewidencjonowanie,

odpowiedzialnoSC prawna za podawanie lekow. Problemy zwiqzane ze stosowaniem lek6w. Dzialania niepoiqdane,

interakcje, zatrucia, naduiywanie - lekozaleinoS6. Zasady bezpiecznego podawania lekow. Zapobieganie interakcjom

i zatruciom przypadkowym.

1. ZastosowaC Sro&i stomatologicme w terapii i profilaktyce. 2. Okreilic i zastosowac zasady przechowywania i ewidencjonowania lekow. 3. PrzygotowaC zestaw lekow i irodk6w apteczki pienvszej pomocy.


Godziny te przeznacza sie na realizacje tematow nie objqtych programem, a wynikajqcych z rozwoju nauki.


Farmakologie jako przedmiot nauczania zawodowego przewidziano w I semestrze, przemaczajqc na jego realizacje 57 godzin.

Podstawowym celem nauczyciela farmakologii jest przygotowanie shchaczy do kontakiu z lekami stosowanymi w praktyce stomatologicznej.

W wyniku realizacji treici nauczania shchacz powinien wykazywaC nastepujqce postawy:

odpowiedzialnoic, obowiqzkowoiC, s~uniennoiC i rzetelnoic w wykonywaniu zadari zawodowych; aktywne uczestniczenie w procesie terapeutycznym i profilaktycznym; przestrzeganie ogolnie przyjqtych zasad i technik postqpowania z lekami; przestrzeganie zalecen lekarskich; przeciwdzialanie samoleczeniu, powstawaniu niepoiqdanych dzialan, interakcji i lekozaleinoici; doskonalenie wiedzy zawodowej i czynny udzial w upowszechnianiu wychowinia zdrowotnego dotyczqcego postqpowania z lekiem.

Program farmakologii sklada siq z trzech zasadniczych czpici: wiadomoici og6lne o leku, charakterystyka i systematyka podstawowych lekow stosowanych w praktyce stomatologicmej oraz wprowadzenie do farmakoterapii stomatologicmej.

Prezentowane podczas zajqc zagadnienia powinny dotyczyC ogolnych informacji o lekach, ich dzidaniu i zasadach stosowania, charakterystyki podstawowych lekow stosowanych w udzielaniu pienvszej pomocy i terapii stomatologicmej oraz irodkow stomatologicmych.

Realizacja programu nauczania przedmiotu zobowiwuje nauczyciela do: - ustawicznego nawiqzywania do wiedzy shchaczy z zakresu nauk

podstawowych, stanowiqcych baze nauczania farmakologii, uwzglqdniania korelacji miedzyprzedmiotowych,

- aktualizacji treici nauczania, wzbogacania ich o nowe elementy wynikajqce z postqpu nauki z zakresu terapii i profilaktyki,

- ustalania wykazu najczqSciej stosowanych aktualnie lekow, irodkow i materidow do wykorzystania podczas zajqC,

- eksponowania zagadnien o szczeg6lnej randze, dotyczqcych mechanizmow dzialania lekow, zastosowania sposob6w i tech& podawania,

- stosowania roinorodnych aktywizujqcych metod i form prowadzenia zajqC, motywujqcych sluchaczy do samodzielnej pracy, wyciqgania wnioskow, umiejqtnego wykorzystania wiedzy z innych przedmiotow, posiugiwania siq zaleceniami piimiennictwa i materialami pomocniczymi,

- wzbogacania przekazywanych treici odpowiednio dobranymi Srodkami dydaktycznymi,

- realizowania w szerokim zalcresie Cwiczen, - nawivywania wspolpracy z instytucjami zajmujqcymi siq dystrybucjq lekow

w celu uzyskania merytorycznych informacji. Nauczanie tego przedmiotu wymaga stosowania rbinorodnych metod, ktore powinny u shchaczy: - ksztaltowak aktywny i iwiadomy stosunek do nauki, - rozwijaC zdolnoici poznawcze oraz - wdraiaC do samodzielnego i logicmego myilenia. Trudniejsze tematy wskazane jest wzbogacik metodami multimedialnymi.

Bardzo wainyin zadaniem w pracy nariczyciela jest ewaluacja osiqgniqc shchaczy, tj. kontrola i ocena w zakresie wyodrqbnionych celow ksztalcenia. Ocenianie powinno mieC charakter jakoiciowy i by6 przeprowadzone wedhg uprzednio sprecyzowanych kryteriow i wymagak Ogolne kryteria oceny wiadomoici i umiejqtnoici nabytych przez shchacza powinny obejmowak nastqpujqce czynnoici:

zdefiniowac podstawowe okreilenia i zjawiska zwiqzane ze stosowaniem i dzialaniem lekow; wyjaini~proste mechanizmy dzialania lekow oraz wskazak zdrowotne i spoleczne skutki niewlaiciwego lub nadmiernego przyjmowania lekow; zastosowaC formy, sposoby oznakowania i zasady dawkowania lekow oraz sprawdzac prawidtowoSC zaleconej dawki; scharakteryzowa6 wlaiciwoici farmakologiczne okreilonych grup lekow, podaC przyklady najczqiciej stosowanych preparatow i wskazaC kierunki ich zastosowania; przygotowak proste postacie lekow, zastosowai: zasady prostych obliczen zwiqzanych z podawaniem lekow; przechowa6, okreSliC termin przydatnoici oraz wainoSci podawanych lekow, zaewidencjonowaC leki; zastosowac w praktyce ogolne zasady i techniki podawania lekbw; scharakteryzowa6 Srodki lecznicze i materiab stosowane w profilaktyce i terapii stomatologicznej, dobra6 odpowiednie preparaty oraz wskazac pozytywne i negatywne ich wlaiciwoici; dobrac odpowiednie ir6dla informacji o leku, posl-uiyC sie dokuinentami prawnymi normujqcymi dystrybucje lekow; zastosowak metody edukacji zdrowotnej dotyczqcej podawania lek6w oraz niebezpieczelistw wynikajqcych z samoleczenia i naduiywania Srodkow leczniczych. Wyiej wymienione kryteria oceniania nauczyciel powinien konsekwentnie

stosowac i poinformowaC o nich shchaczy. Sprawdzanie osiilgniqC skchaczy moina przeprowadzik w formie pisemnej,

ustnej oraz zadah praktycznych za pomocq: - pytan problemowych i polecen, - testow dydaktycznych o roznej formie zadan, np. wielokrotnego wyboru,

z luk% uzupehien i krotkiej odpowiedzi, - ukienlnkowanej obsenvacji czynnoici shchaczy podczas wykonywania zadah


nauczania, ktorq naleiy przeprowadzik przed podjeciem procesu ksztdcenia. Nauczanie powinno odbywac siq w sali wyposaionej w komplet

technicznych Srodkow nauczania. Nauczyciel, na potrzeby wlasne i sh~chaczy, powinien mieC do dyspozycji podrqcznq biblioteke wyposaionq w literature naukowa, popularnoaaukowq oraz czasopisma medyczne.

Uwagi szczegdlowe

Temat 1

G1ownym zadaniem nauczyciela jest zapoznanie sh~chaczy z podstawowymi informacjarni o leku, stosowanq terminologiq (w tym lacinskd, niezbednq do zrozumienia caioksztaltu zagadnien zwiqzanych z dzialaniem i stosowaniem lekow. Realizacja te~natu powinna sprowadzak siq do kr6tkicl1, zwiqzlych i podstawowych inforrnacji z zakresu omawianej problematyki, ktore bqdq rozszerzane i utnvalane w dalszym etapie nauczania przedmiotu.

Material zawierajqcy duiq liczbq mzw, okreilen i definicji obliguje nauczyciela do pomijania informacji mafo przydatnych higienistce stomatologicznej w pracy zawodowej oraz upraktyczniania przekazywanych treSci.

Tematy 2 - 4

Celem nauczyciela jest scharakteryzowanie w4aSciwoSci farmakologicznych grup lek6w stosowanych w praktyce stomatologicznej, udzielaniu pienvszej pomocy oraz prezentacji najczeiciej podawanych preparatow. Nauczyciel powinien uwzgledni6 mechanizmy dzidania, wskazania i przeciwwskazania, dzialania niepozqdane, interakcje oraz zasady podawania i dawkowania lekow.

Te~nat ten uwzglednia zarowno przynaleinoic rikladowa, jak i zastosowanie praktyczne lek6w.

Ze wzgledow praktycznych wydzielono podstawy chemioterapii i farmakologie bolu, jako problematykq wiodqcq w terapii stomatologicznej oraz charakterystykq pozostalych lekow. Taki uklad ireici nauczania pozwoli sluchaczom nie tylko na przyswojenie wiedzy o lekach, ale umoiliwi rowniez kojarzenie ich z praktycznym zastosowaniem w lecznictwie.

Szeroki zakres materialu nauczania wymaga od nauczyciela doboru odpowiednich form i metod nauczania, kt6re pozwola, wiqzac i utrwalak wczegniej przedstawione zagadnienia z now0 wprowadzanymi. Innym wainym elementem nauczania powinno by6 wdraianie sluchaczy do korzystania z podrqcznikow i wydawnictw fachowych, przygotowywania okreilonych fi-agment6w lekcji, wykonywania materialow pomocniczych, opracowywania monografii leku itp.

Temat 5

Zasadniczym celem jest zapoznanie shchaczy ze irodkami i materialami stosowanymi w farmakoterapii stomatologicznej.

Zaproponowane treici nauczania nalezy traktowak jako propozycje, kt6re powinny byk modyfikowane w zaleznoici od potrzeb ksztalcerzia oraz wymagah zwi-anych z realizacjq innych przedmiotow zawodowych.

Istotnym elementem tego tematu jest syntetyzowanie i ukierunkowywanie informacji o negatywnych skutkach dzialania lek6w (dhgotnvalego stosowania, naduzywania, zatruC, interakcji) oraz przedstawienie zagadnieh etycmo- prawnych wynikajqcych z ich stosowania. Wskazane jest podkreilenie skutk6w nieprzestrzegania ogolnie przyj~tych zasad w stosowaniu i podawaniu lekow.

4. PODSTAWOWE SRODKI DYDAKTYCZNE

Tablice, plansze i schematy Tabele dawek Foliogramy, fazogramy Przezrocza Filmy wedhg katalogow PZWL- u, CEZAS- u i FILMOS- u Zestawy, kolekcje i inne materialy, opakowania - atrapy (albumy) stosowanych~lek6w, postacie lekow, wykazy lekow, leki do uzytku wewnqtrznego i zewnetrznego, leki pienvszej pomocy - apteczka, etykiety, druki itp. Urzedowy spis lekow, Farmakopea Polska, ustawy i zarzqdzenia dotyczqce dystrybucji lekow, poradniki terapeutyczne, vademecum lek6w Prospekty, informatory, ulotki i broszury

5. LITERATURA

1. Danysz A.: Farmakologia. Podrqcznik dla irednich szkoi medycznych. Warszawa: PZWL 1985

2. Dyaczyriska-Herman A. L., Herman Z. S.: Farmakologia w chirurgii, anestezjologii i intensywnej terapii. Warszawa: PZWL 1991

3. Jahczuk Z.: Podrecznik dla higienistek stomatologicznych. Warszawa: PZWL 1992

4. Farmakologia - podstawy farmakoterapii. Red. P. Kubikowski, W. Kustowski. Warszawa: PZWL 1991

5. Gomulka W. S., Rewerski W.: Farmakoterapia b61u. Warszawa: PZWL 1985

6. Kliniczna farmakologia niepozqdanego dziagania lekow. Red. J. Taton. Warszawa: PZWL 1985

7. Krupinska J., Janiec W.: Farmakodynamika. Warszawa: PZWL 1990 8. Kryst L.: Atlas zabiegow w chirurgii stomatologicznej. Warszawa: PZWL

1991 . 9. Medycyna naturalna. Red. K. Janicki, W. Rewerski. Warszawa: PZWL 1990

10. Mrozikiewicz A.: Interakcje lekow. Warszawa: PZWL 1984 11. Podrecznik farmakologii dla pielegniarek. Red. J. Meszaros. Warszawa:

PZWL 1993 12. Podlewski K., Chwalibogowska-Podlewska A,: Leki wsp6lczesnej terapii.

Warszawa: PZWL 1988 13. Zgierski L.: Toksykomanie. Warszawa: PZWL 1988

Literature nalezy aktualizowak w miare ukazywania sie nowych pozycji wydawniczych.

MIKROBIOLOGIA

1. SZCZEGOLOWE CELE KSZTAECENIA

W wyn& zorganizowanego procesu ksztalcenia shchacz powinien umiek:

poshgiwat siq terminologiq mikrobiologiczna; okseSlak role drobnoustrojow w przyrodzie i skutki ich dzialah na organizm czkowieka; charakteryzowak morfologiq i fizjologie drobnoustrojow; okreilac wplyw zwizgzkow chemicznych i czynnikow fizycznych na drobnoustroje; rozpoznawat i charakteryzowak florq bakteryjnqjamy ustnej; charakteryzowaC podstawowe zagadnienia z zakresu immunologii, epidemiologii oraz profilaktyki chorob zakainych i inwazyjnych; przestrzegak zasad higieniczno-sanitarnych; stosowak wiedzq z zakresu mikrobiologii w realizacji zadari zawodowych.

54

2. TRESCI NAUCZANIA

Podzial tresci nauczania

Temat 1: Wprowadzenie do przedmiotu

LP.

Dziedziny mikrobiologii - bakteriologia, wirusologia, mikrobiologia, protozoologia.

Mikrobiologia ogolna i szczegolowa - dzialy.

Temat 2: Morfologia drobnoustroj6w

Tematy

Budowa komorki bakteryjnej, grzybow i pienvotniakow. Budowa wifus6w. Ksztalt, uklady przestrzenne drobnoustrojow. Klasyfikacja drobnoustrojow oparta na cechach morfologicznych. Metody b a a morfologicmych. Preparaty, metody barwienia, mikroskopia. Klasyfikacja drobnoustrojow na podstawie sposobu zabarwiania.



1. 2. 3. 4.

5 . 6.

7.

8. 9.

10.

Zajec~a teoretycme

Wprowadzenie do przedmiotu Morfologia drobnoustroj6w Fizjologia drobnoustroj6w Wplyw z w i e 6 w chemicznycli i czynnikow fizycznych na drobnoustroje Podstawy immunologii Epidemiologia ogolna. Profilaktyka chorob zakainych i inwazyjnych Zajqcia w laboratorium mikrobiologicznym Biocenoza jamy ustnej Rola drobnoustrojow w chorobach zqbbw, przyzebia i blony Sluzowej jamy ustnej Clioroby zdaine i inwazyjne i ich objawy w jamie ustnej


Cw~czenla

Razem w cyklu nauczania

Ogolem

5 8 8

12

8 8

-

6 6

6

3 70

-

-

-

-

-

6

-

-

-

-

5 8 8

12

8 8

6

6 6

6

3 6 76

OkreSliC cechy morfologiczne drobnoustrojow (wielkoSC, ksztalt, uklad, sposhb zabanviania) na podstawie bada mikroskopowych.

Temat 3: Fizjologia drobnoustrojow

Wzrost i rozmnaianie siq bakterii, grzybow, pienvotniakow i wirusow. Ruch drobnoustrojow. Przemiana materii drobno~~strojow. Metody hodowli, identyfikacja i klasyfikacja drobnoustrojow na podstawie

wtaSciwoSci fizjologicznych.

1. RozroiniC podfoza bakteriologiczne. 2. Zastosowac metody hodowli drobnoustrojow na podlozach odiywczych

roinicujqcych. 3. OkreSliC ruch W y c h drobnoustrojow w preparatach (np. pienvotniak6w

i nalewki siennej).

Temat 4: Wplyw miqzkbw chemicznych i czynnikow fizycznych na drobnobstroje

Z w i m chemiczne - dzialanie bakteriobbjcze i bakteriostatyczne - Srodki dezynfekcyjne i chemioterapeutyczne, metale i ich zwi-.

Czynniki fizyczne: temperatura, cignienie, promieniowanie, filtry. Sterylizacja w autoklawie suchym gorqcym powietrzem. Metody kontroli sterylizacji. Znaczenie skutecznych metod dezynfekcji i sterylizacji. OdpornoSC drobnoustroj6w na antybiotyki. Mutacje drobnoustrojow.

PobraC material na obecnoic drobnoustroj6w chorobotworczych.

Temat 5: Podstawy immunologii

Stosunki miqdzy mikro- i makroorganizmami. Zakaienia - wrota zakaienia, drogi pmenoszenia siq zarazkow, przebieg

procesu zakaienia, cechy drobnoustrojow chorobotwbrczych. OdpornoSC - rodzaje.

Przeciwciala. Szczepionki, surowice odpornoSciowe. Metody badania odpornoSci.

Rozpoznac r6inego rodzaju surowice i szczepionki.

Temat 6: Epiderniologia ogblna. Profilaktyka chor6b zakainych i inwazyjnych

Proces epidemiologiczny: Lrodla zakaienia, drogi szerzenia siq zakaienia, wrazliwe populacje.

Rezenvuar zarazkow, rola Srodowiska. Walka z chorobarni zakainymi, profilaktyka. Ende~nia, epidemia, pandemia. Zakaienia wewnqtrzszpitalne. Wykrywanie czynnika etiologicznego. Pobieranie materialu do badah laboratoryjnych: mikrobiologicznych,

serologicznych. Wspolpraca z laboratorium i stacjq sanitarno-epidemiologicznq.

1. PrzeprowadziC analizq materialow statystycznych, dotyczqcych wystqpowania ognisk endemicznych.

2. DokonaC analizy schematow obrazujqcych rozwoj i skutki epidemii.

Temat 7: Zajecia w laboratorium mikrobiologicznym

Zasady bezpieczelistwa pracy w pracowni mikrobiologicznej. Oglqdanie posiewow na plytkach agarowych. Wykonanie posiewu materialow ze Sliny lub nalot6w z zqbow na podloze

stale i plyme. Badania obeciloSci bakterii w otoczeniu. Badania wrai1iwoSci na ogrzewanie. Demonstrowanie oznaczania wrailiwoici na antybiotyki. Demonstrowanie odczynow serologicznych - aglutynacja szkielkowa. Oglqdanie kolonii wyroslych na podloiach agarowych. Odczytywanie wynikow bad& bakterii w otoczeniu. Odczytywanie wynikow badania wrailiwoSci bakterii na ogrzewanie.

: Biocenoza jamy ustnej

spolzycie mikroorganizmow, mikroorganizm6w z makroorganizmami w okreilonych warunkach biotopu jamy ustnej.

Symbioza, antagonizm. Zasadnicze grupy drobnoustroj6w jamy ustnej - bakterie kwasotw6rcze,

preteolityczne, beztlenowe wzglqdne i bezwzglqdne. Wplyw warunkow anatomicznych jamy ustnej na flore bakteryjnq Wplyw preparatow stosowanych do piel~gnacji jamy ustnej. Rzyczyny powodujqce ,,uzjadliwienie7' endogennych symbiontow

i komensali. Zaburzenia biocenozy - dzialanie antybiotykow, dysbakteriozy. Egzogenne drobnoustroje chorobotw6rcze.

owaC i zinterpretowak preparaty bakteriologiczne.

. Rola drobnoustroj6w w chorobach zebbw, przyzebia i blony 5Iuzowej jamy ustnej

a zqbbw - teoria priorytetu kwasowego. wce lqvasotwbrcze.

astqpstwa prbchnicy zqbow. zqbia - udziai flory bakteryjnej w tworzeniu kamienia

Bakteryjne powildania chorbb przyzqbia. Choroby blony Sluzowej j a ustnej - wrzodziejqce zapalenie jamy ustnej. Opryszczkowe zapalenie jamy ustnej. Droidiakowate zapalenie jamy ustnej - kandidoza. Promienica. Zakaienia ogniskowe. Zabiegi przywracajqce prawidowq biocenozq jamy ustnej.

waC i zinterpretowak utrwalone preparaty bakteriologiczne.

horoby zakaine i inwazyjne oraz ich objawy w jamie ustnej

y ustnej - etiologia. h6dla zakakenia, profilaktyka. eryjne. Droidzyce. Choroby wirusowe.

1. ZademonstrowaC i zinterpretowak zdjqcia z mikroskopu elektronowego. 2. OkreiliC typowe zmiany w jamie ustnej wywotane bakteriami, wirusami,

drozdiowcami.


Godziny te przeznacza siq na realizacjq temat6w nie objqtych programem, a +aja;cych z romoju nauki.


Zajqcia z zakresu mikrobiologii powinny nawislzywak do fizjopatologii jamy ustnej, jak r6wniez do tematyki propedeutyki stomatologicznej (dezynfekcja, sterylizacja), higieny i profiiaktyki stomatologicznej.

W wyulku realizacji treici nauczania shchacz powinien wykazywaC

stan zdrowia spofeczeristwa; cznych i profilaktycznych.

el powinien uwzglqdnik przedstawianie nowych ki mikrobiologicmej i serologicmej, w tym

w diagnostycznych, nowych czynnikbw i osiqgni~C rekombinacji DNA (mefod iniynierii

genetycznej) w uzyskiwaniu drobnoustrojbw o cennych wlaiciwoiciach, zastosowaniu szczepbw w produkcji lekbw, hormon6w i szczepionek.

P r a k t y m r l _ ~ p r a g r a m u , jak r6wniez wprowadzeniem do mikrobiologii jamy ustnej, sq Cwiczenia realizowane w pracowni lub laboratorium mikrobiologicznym. W przypadku braku pracowni, zajqcia prowadzone w laboratorium mikrobiologicznym powitmy by6 wczegniej zaplimowane, Iqcznie z terminem, zakresem i rodzajem prowadzonych Cwiczed

Grupy Cwiczeniowe nie powinny przekraczak 10 os6b. zanie tego przedrniotu wymaga stosowania rbinorodnych metod, ktke

waC aktywny i Swiadomy stosunek do nauki, C zdolnoSci poznawcze,

o samodzielnego i logicmego myilenia. wej realizacji treici nauczania koniecma jest pracownia

odki dydaktyczne i technicme Srodki nauczania. Nauczyciel owaC odpowiednim zestawem foliogtambw, przenoczy,

preparatow mikrobiologicznych, plytek agarowych, mikroskopow, barwnikow, ezbw, wymaz6w oraz Srodk6w dezynfekcyjnych. Trudniejsze tematy wskazane jest wzbogaciC metodami multimedialnymi.

Bardzo wainym zadaniem w pracy nauczyciela jest ewaluacja osiqgnieC sh~chaczy, tj. kontrola i ocena w zakresie wyodrebnionych celbv ksztalcenia. Ocenianie powinno mieC charakter jakoSciowy i by6 przeprowadzone wedhg uprzednio sprecyzowanycb kryteriow i wymagan. Ogolne kryteria oceny wiadomoSci i umiejgtnoici nabytych przez shchacza powinny obejmowaC nastepujqce czynnoSci:

rozroiniC i zastosowa6 podstawowe pojecia z zakresu mikrobiologii; przedstawiC negatywne i pozytywne skutki oddzialywania drobnoustroj6w na organizm czlowieka; olueSliC znaczenie mikroflory jamy ustnej; okreSliC mechanizmy cl~orobotw6rcze drobnoustrojow wywohjqcych choroby zgbow, przyzgbia i blony Sluzowej jamy ustnej; okreSliC wplyw zwiqzkhw chemicznych i czynnikow fizycznych na bakterie, wirusy, grzyby i pienvotniaki; uzasadniC koniecznoSC stosowania zasad higieniczno-profilaktycznych; wyjaSniC wplyw warunkow anatomicznych jamy ustnej na sldad jej

mikroflory; wykaza6 wplyw sldadu poiywienia na biocenoze jamy ustnej; okreSliC wplyw preparatow stosowanych do pielegnacji jamy ustnej na jej biocenozq; +

wskazaC zagroienia wynkajqce z kontaktu z chorymi na kile, wzw i AIDS; zastosowaC zasady pobierania materialu zakaionego do bad& mikrobiologicznych; zastosowaC zasady sterylizacji narzedzi lekarskich i materialow opatrunkowych; zastosowaC Srodki dezynfekujqce; okreSliC znaczenie profilaktyki dla utrzymania w sprawnoici narzqdu zucia; zastosowaC zasady higieny jamy ustnej.

Wyzej wymienione kryteria oceniania nauczyciel powinien konsekwentnie stosowaC i poinformowaC o nich sluchaczy.

Sprawdzanie osiqgnigk sluchaczy moina przeprowadziC w formie pisemnej, ustnej oraz zadafi praktycznych za pomocq - pytafi problemowych i polecen,

dydaktycmych o roknej formie zadafi, np. wielokrotnego wyboru, einien i kr6tkiej odpowiedzi,

ej obsenvacji czynnoici sluchaczy podczas wykonywania zadair nauczyciela.

&owego sprawdzania i oceniania jest analiza treSci eiy pmeprowadziC przed podjqciem procesu ksztalcenia.

Nauczanie powinno odbywaC sie w sali wyposaionej w komplet technicznych 6rodkbw nauczania. Nauczyciel, na potrzeby wlasne i shchaczy, powinien mieC do dyspozycji podrqcma, bibliotekq wyposaiona, w literature naukowq, popularnonaukowa, oraz czasopisma stomatologicme.

Uwagi szczegblowe

Temat 1

Naleiy podkreSliC ciqgly rozwbj mmikbiologii, jako dziedziny nauki, dokonaC charakterystyki podstawowych dzialbw mikrobiologii ogolnej i szczegolowej.

Temat 2

Naleiy dokonak charakterystyki morfologii bakterii i innych drobnoustrojow, ombwiC budowe, cechy oraz sposoby rozprzestrzeniania sie. Ponadto naleiy okre6liC wp'ryw enzymow bakteryjnych oraz produktbw metabolizmu bakteryjnego na zdrowie czlowieka.

realizacji temat6w naleiy m6ciC uwagq na identyfikacj~ i klasyfikacje oj6w n'a podstawie cech fizjologicznych, wyeksponowak wpfyw

c&bw chemicznych i fizycznych na drobnoustroje, ombwik zwi& chemiczne dzialajqce bakteriobojczo i bakteriostatycznie, grzybob6jczo oraz inaktywujaco na wirusy.

Naleiy zdefiniowaC i okreSliC znaczenie dezynfekcji, sterylizacji i aseptyki, scharakteryzowak dzialanie antybiotykbw na drobnoustroje, okreSliC znaczenie dezynfekcji i sterylizacji w stomatologii.

Temat 5 - 6

Nalezy okre6liC i zdefiniowak najwainiejsze pojecia immunologiczne, om6wiC mechanizmy obronne ustroju.

Podczas przedstawiania poszczegblnych rodzajow drobnoustrojow chorobotw6rczych naleiy zwrbcik uwagq na drogi przenoszenia zarazkbw,

akaienia, wrailiwoSC na czynniki irodowiska zewnqtrznego, q chorob, metody bad^ odpornoki, szczepionki i surowice.

iC szczegciln~uwag~ na opanowanie i stosowanie pojqC: z&6w i ir6dl.o zakaienia, endemia, epidemia, pandemia.

Temat 7

W realizacji tematu nalezy zwrociC uwagq na przestrzeganie zasad bezpieczenstwa w pracach laboratoryjnych, metody wykonywania podstawowych bad^ oraz odczytywanie i interpretacja m o w .

Tematy 8 - 9

Podczas realizacji tematu wskazane jest przedstawienie flory bakteryjnej stalej i przejiciow~j ze szczeg6lnym uwzglqdnieniem mikroflory jamy ustnej i gornych dr6g oddechowych, sklasyfikowanie zmian jakoiciowych i iloiciowych mikroflory jamy ustnej zwiqzanych z wiekiem, p r o c l ~ c q zqbow, stosowaniem protez stomatologicznych.

Nalezy omowiC podstawowe choroby jamy ustnej, przebieg procesbw chorobowych, zabiegi lecznicze i dzialania profilaktyczne.

Temat 10

Realizujqc problematykq chorbb nalezy wyeksponowak etiologiq, hodla zakaien, rozpovlawanie i profilaktykq. Z chorob bakteryjnych i droidiyc naleiy przedstawik przede wszystkim grzyby chorobotwbrcze wywokjqce grzybice powierzchowne i glebokie.

Z chorbb wirusowych nalew miqdzy innymi omowiC wirus HIV, typy epidemiologiczne; objawy kliniczne AIDS, sposoby zakakenia.

Istotne jest zaponanie shchaczy z przepisami bhp dla personelu stomatologicmego.


Tablice poglqdowe Foliogramy Przezrocza Plytki agarowe i inne podloza Preparaty mikroskopowe E ~ Y , WYmazY Zestawy surowic i szczepionek Zestawy odczynnikbw, barwnikbw, prbbek

arzqdzia, aparaty, urzqdzenia lmy dydaktycme wedlug katalogbw PZWL- u, CEZAS- u i FILMOS- u

qdzenia, instrukcje, przepisy, wykazy

5. LITERATURA

1. Anusz 2.: Mikrobiologia i parazytologia lekarska. Warszawa: PZWL 1990 2. Bielicka A.: Sterylizacja narzqdzi i materidhw medycznych: metody

i kontrola. Warszawa: PZWL 1982 3. Jablonski L.: Mikrobiologia lekarska. Warszawa: PZWL 1990 4. Kasur B.: Choroby zakaine i inwazyjne. Warszawa: PZWL 1985 5. Kqdzia W.: Paleczki Pseudomonas. Warszawa: PZWL 1982 6. Kolakowski M.: Mikrobiologia. Warszawa: 1993 7. Obersztyn A,: Prhchnica zqbow i jej zapobieganie. Warszawa: PZWL 1982 8. Wskazowki dla personelu pielegniarskiego dotyczqce postqpowania

z osobami zakaionymi ludzkim wirusem upoiledzenia odpornoici (HIV). Warszawa: PZWL 1990

9. Zarys mikrobiologii dla farmaceutow. Red. W. T. Dobrzariski. Warszawa

Literature naleiy aktualizowaC w miaq ukazywania sie nowych pozycji wydawniczych.

PROPEDEUTYKA STOMATOLOGII


W wyniku zorganizowanego procesu ksztalcenia shchacz powinien umiek:

a okreilak zadania, zakres i strukturq opieki stomatologicznej; rozpoznawak i okreilak wyposaienie pracowni stomatologicznej w sprzqt, narzqdzia i materialy oraz aparatu~ diagnostycmo-lecznicza;

a okreila6 podstawowe czynnoici i zabiegi stosowane w stomatologii; wsp6lpracowak z lekarzem podczas wykonywanych zabiegow stomatologicznych; przygotowak zestawy narzqdzi do zabiegow stosowanych w stomatologii zachowawczej, chirurgii stomatologicznej, protetyce, paradontologii i ortodoncji; obshgiwak, kontrolowak dzialanie oraz konsenvowak urzqdzenia i aparaturq stomatologiczn~ stosowak zasady i metody odkaiania i wyjdawiania; przygotowywak pacjentow do zabiegbw, stosowak zasady pielqgnacji podczas i po zabiegu diagnostycznym i leczniczym; organizowak stanowiska pracy w poradniach stomatologicznych roinych specjalnoici; prowadzik dokurnentacje i sprawozdawczoik stomatologiczn~ uzyskiwak, przetwarzak i interpretowak informacje medyczne; stosowaC zasady bezpieezebtwa i higieny pracy w poradniach i pracowniach stomatologicznych; stosowak wiedq z zakresu stomatologii w reaiizacji zadah zawodowych; dostrzegak i rozwiqzywa6 problemy zawodowe, pzzestrzegak zasad etyki zawodowej.

Podzial. treici nauczania

Temat 1: Zagadnienia wstgpne

Og6lne informacje dotyczqce stomatologii. Dziaiy stomatologii i ich zadania. Podstawowa i specjalistyczna opieka stomatologiczna. Rola i za$ania-Ggienistki &oxnatologicznej w opiece stomatologicznej.

Temat 2: Poradnia stomatologiczna i jej wyposaienie

Fotele stomatologiczne - rodzaje, budowa, zastosowanie, zasady obshigi i konsenvacji.

Szafki na leki, materialy i narz~dzia - zasady segregowania i ustawiania lekbw, materiafCIw i narqdzi.

Reflektory - rodzaje, zasady obslugi. zet w poradni stomatologicmej. - rodzaje, zasady obslugi i konsenvacji. o wiertarek, prostnice, kqtnice - rodzaje, budowa, zastosowanie.

omatologiczne - rocizaje, budowa.

Zasady obslugi i konsenvacji czeici wiertarek i unitbw, bezpieczenstwo i higiena pracy.

Autoklaw - budowa, zasady dzialania. Wyjalawianie - zastosowanie, zasady dziakania i konsemacji sprzqtu. Rodzaje puszek do sterylizacji materiaWw, zasady przygotowania ich

do sterylizacji, bhp podczas obshgi sterylizatorbw.

Temat 3: Specyfika pracy w poradniach stomatologicznych r6inych specjalnoici

P o d s t a w o w e c z y n n o i c i w s t o m a t o l o g i i z a c h o w a w c z e j

Narzqdzia uiywane w stomatologii zachowawczej, instrumenty diagnostyczne, instrumenty do opracowania twardych tkanek z~ba , separacji z&6w, izolowania zebow od dostqpu Sliny, uzupehiania brakujqcych Scian zeba, usuwania kamienia nazqbnego - r o h j e , budowa, zastosowanie.

Zestawy do przygotowania wypehien - rodzaje, instrumenty do leczenia k d b w korzeniowych, rodzaje.

Zasady konserwacji narqdzi.

P o d s t a w o w e c z y n n o i c i w c h i r u r g i i s t o m a t o l o g i c z n e j

Instrumenty m a n e do zabiegbw chirurgicznych: kleszcze, diwignie, strzykawki, igly - rodzaje, zasady stosowania.

Wstrzykniqcia podskbme, domiqSniowe i podSluzbwkowe. Inne instrumenty m a n e do zabiegbw chirurgicznych. Zasady konsenvacji instrumentbw chirurgicmych.

P o d s t a w o w e c z y n n o S c i w p a r a d o n t o l o g i i , p r o t e t y c e i o r t o d o n c j i

Narzqdzia uiywane do zabiegbw paradontologicznych, w protetyce i ortodoncji. Rodzaje, budowa, zasady konsenvacji.

Specyfika poradni protetycznych i ortodontycmych, zaplecza. Przygotowanie zestawbw narzqdzi do okreilonych zabiegbw stomatologicznych.

Temat 4: Bieliuna i materiaiy opatrunkowe uiywane w stomatologii

Ubibr higienistki stomatologicznej. Rodzaje bielizny uiywanej w poradniach r6i;nych specjalnoSci - wl&ciwoSci i zastosowanie.

Temat 5: Materialoznawstwo

Materialy do wypeknien czasowych i stalych. Ortecia - amalgamaty srebra i miedzi. Tworzywa sztucme. Materialy kompozycyjne. Zasady przygotowania cementow, amalgamat6w, tworzyw sztucznych.

Masy wyciskowe - rodzaje, zasady stosowania.

Temat 6: Dezynfekcja i sterylizacja w stomatologii

Zasady aseptyki pola operacyjnego, r& do zabiegow, dezynfekcji materialow, narzqdzi i sprzqtu. Charakterystyka Srodk6w odkaiajqcych. Zasady sterylizacji w autoklawie, wyjalawiaczu na suche powietrze oraz olejowym. Zasady przygotowania materialow i narzqdzi do sterylizacji. Czas sterylizacji. Bledy w sterylizacji. Zasady postqpowania z materialami sterylnymi.

Temat 7: Podstawy fizjoterapii w stomatologii

Metody i techniki zabiegow w zakresie cieplolecznictwa i wodolecznictwa stosowanych w stomatologii. Rodzaje urzqdzen z zakresu Swiatlolecznictwa wykorzystywanych w stomatologii. Zasady obshgi urzqdzen, techniki zabiegow

1 techniki zabiegow w zakresie elektrolecznictwa stosowane

asady bhp pri& obshdze urzqdzeri do fizjoterapii.

Temat 8: Podstawy radiologii stomatologicznej

Aparatura rentgenowska stosowana w diagnostyce stomatologicznej. Rentgenogramy zewnqtrzne i wewnqtrzne, projekcje i rozmiary filmow.

Genetyczne i somatyczne dzidanie promieniowania jonizujqcego. Podstawowe metody ochrony przed promieniowaniem w radiologii

stomatologicznej. Prace techniczno-laboratoryjne w ciemni rentgenowskiej.

Temat 9: Obowiqzki higienistki w poradniach stomatologicznych

Obowi@i, zakres pracy higienistki w poradni stomatologicznej. Zasady wspblpracy higienistki z lekarzem podczas wykonywania zabiegow

ch. Warunki sprawnej pracy higienistki w poradni. Planowanie

anie zasad etyki zawodowej. ialanie czynnikom jatrogennym w poradni.

zacja. Zasady postqpowania z pacjentami w grupach ch, a w szczegolnoici z dziekmi niepeknosprawnymi.

Dokumentacja i sprawozdawczoSC w stomatologii. System podstawowej analizy zdrowotnoSci jamy ustnej i narzqdhw iucia.

Temat 10: Organizacja pracy zespolowej. Metody pracy

Zespo1. stomatologiczny. Organizacja, podzid pracy w zespole. Zasady wspblpracy czlonkow zespoh. Metody pracy - metoda tradycyjna, praca na cztery rqce, zasady i warunki pracy w poszczeg61- nych metodach. Czynniki wplywaj@ce na usprawnianie pracy w poradni. Zasady czynnej asysty.


Godziny te przemacza siq na realizacjq tematbw nie objqtych programem, a wynikajqcych z romoju nauki.


Propedeutyka stomatologii jest przedrniotem zawodowym, obejmujqcym zagadnienia miqzane z pracq higienistki stomatologicmej w poradniach stomatologicznych oraz zagadnienia z zakresu profilaktyki.

W wyniku realizacji treSci nauczania shchacz powinien wykazywaC nastqpujqce postauj:

poczucie odpowiedzialnoSci za wykonywanq prace; zamilowanie do wykonywania zawodu; przestrzeganie zasad wspbipracy zespoh stomatologicznego i etyki zawodowej; zainteresowanie przedmiotem nauczania;

c systematycznoSi: w zdobywaniu wiedzy i doskoaalenLumiejetnoSci zawodowych. W realizacji treSci nauczania naleiy uwzglqdnik korelacje z przedmiotami:

anatomia i fizjologia narzqdu iucia, patologia narzqdu iucia, mikrobiologia, zdrowie publicme.

Nauczanie tego przedmiotu wymaga stosowania rbinorodnych metod, kt6re powinny u shchaczy:

sztaltowak aktywny i iwiadomy stosunek do nauki, zwijak zdolnobi poznawcze,

C do samodzielnego i logicmego myilenia. nauczania powinny by6 aohicowane i dostosowane do treici

eru podawanych informacji.

Treici ksztdcenia powinny by6 podane w sposob jasny, zwiqzly, ilustrowany irodkami dydaktycznymi, np. tablice poglqdowe, plansze, przeaocza, filmy, fotografie, atrapy itp. W razie potrzeby powinny by6 prowadzone pokazy sprzgtu, narzqdzi, modeli itp. Trudniejsze tematy wskazane jest wzbogacii: metodami multimedialnymi.

Shchaczom naleiy podaC aktualnq literature przedmiotu. Bardzo wainym zadaniem w pracy nauczyciela jest ewaluacja osiqgniqC

shchaczy, tj. kontrola i ocena w zakresie wyodrqbnionych cel6w ksztalcenia. Ocenianie powinno mieC charakter jakoiciowy i by6 przeprowadzone wedlug uprzednio sprecyzowanych kryteriow i wymagari. Ogolne kryteria oceny wiadomoici i umiejgtnoici nabytych przez sh~chacza powinny obejmowaC nastgpujqce czynnoSci:

rozr6iniC i zastosowaC podstawowe pojecia z zakresu stomatologii; okreSliC podstawowe dzialy i zadania stomatologii;

0 okreiliC zadania podstawowej i specjdistycznej opieki stomatologicznej; okreilii: zakres pracy personelu stomatologicznego, w tym higienistki stomatologicznej; okreiliC strukturq poradni stomatologicznych i ich wyposaienie; olaeklik sposoby dzialania odpowiednio do sytuacji, stanu zdrowia i potrzeb odbiorcy ushg zawodowych; okreSliC podstawowe czynnohci i zabiegi w stomatologii zachowawczej, chirurgii stomatologicznej, paradontologii, protetyce i ortodoncji; przygotowab narzgdzia, urzqdzenia i sprzqt do zabiegow stomatologicznych, zastosowaC zasady obshgi i konsenvacji; okrehlid i wykonaC podstawowe czynnoici z zakresu stomatologii zachowawczej i fizjoterapii; olaeilik oraz zastosowa6 zasady aseptyki pola operacyjnego i r& do zabiegbw; zastosowak zasady dezynfekcji i sterylizacji materialow, narzqdzi i sprzetu stomatologicznego; olcreili4 przygotowak i zastosowai: stomatologiczne roztwory dezynfekcyjne; przygotowaC i przeprowadzii: proces sterylizacji instrumentow, narzqdzi i materialbw; oceniC prawidlowoSC przechowywania i stosowania narzqdzi i materialow po sterylizacji; sporqdziC podstawowe dokumenty ewidencyjno-sprawozdawcze pracy poradni. Wyzej wymienione kryteria oceniania nauczyciel powinien konsekwentnie

fomowa6 o nich sluchaczy. osizgni~i: shchaczy moina przeprowadzik w formie pisernnej,

ari praktycznych za pomocq

- pytai~ problemowych i polecen, - testow dydaktycznych o roznej fomie zada.& np. wielokrotnego wyboru,

z luk% uzupehien i kr6tkiej odpowiedzi, - ukierunkowanej obsenvacji czynnobi shchaczy podczas wykonywania zadah

formuiowanych przez nauczyciela. Warunkiem prawidlowego sprawdzania i oceniania jest analiza treSci

nauczania, ktorq nalezy przeprow:~dzik przed podjqciem procesu ksztalcenia. Nauczanie powinno odbywaC siq w sali wyposaionej w kornplet

technicznych Srodkbw nauczania. Nauczyciel, na potrzeby wlasne i shchaczy, powinien mieC do dyspozycji podsecmq bibliotekq wyposaionq w literature naukow% popularnonaukowq oraz czasopisma medyczne.

Uwagi szczegblowe

Temat 1

Tematyka wprowadzajqca w zagahenia stomatologii, problematykq poszczeg6lnych dzial6w jest bardzo w a h a dla zrozumienia nie tylko zagadnien przedmiotu nauczania, ale rowniez innych przedmiotow zawodowych.

Poznanie zadari poszczegolnych dzialow stomatologii pozwoli shchaczom zrozumieC specyfikq pracy w poradniach r6inych specjalnoSci.

Szczeg6lnie wa&e jest omowienie zakresu pracy lligienistki stomatologicmej i okrehlenie roli zawodu w opiece stomatologicznej.

Temat 2

Realizujqc temat naleiy wykorzystak Srodki dydaktyczne: zdjqcia, rysunki, schematy, foliogramy. Szczegolny nacisk nalezy polozyi: na konsenvacjq i bezpieczenstwo pracy przy obshdze urzqdzeh (zwlaszcza o napqdzie elektrycznym).

Temat 3

Naleiy zwr6ciC uwagq na podstawowe czynnohci w stomatologii zachowawczej, pedodoncji, chirurgii stomatologicznej i paradontologii, nawiqzai: do rodzaj6w zabiegbw wykonywanych w poszczeg6lnych jednostkach chorobowych jamy ustnej.

Podczas omawiania czynnokci wykonywanych w poradniach protetycznych i ortodontycznych naleiy zapoznak shchaczy z rodzajami prac w obrqbie jamy ustnej (protezy, korony, mosty, szyny paradontologiczne, aparaty ortodontycme).

Ornowienie podstawowych czynnoici higienistki w poradniach stomatologicznych roinych specjalnoici, a nastqpnie narzqdzi stosowanych do poszczegolnych zabiegow umoiliwi shchaczom poznanie specyfiki pracy w poradniach. Shchacze powinni poznaC poszczegolne narzqdzia i zasady ich konsenvacji, ze szczeg6lnym uwzglqdnieniem narzqdzi stosowanych w pracy zawodowej higienistki stomatologicznej. Poznanie nazw instrumentow oraz ich ron6inianie przez shchaczy moha osiqgnqC poprzez demonstrowanie.

Temat 4 . Omawiajqc obowii@vjqcy ubior w poradniach stomatologicznych naleiy

pamiqtak o zabiegach higienicznycl~ i czystoici osobistej (pielqgnacja, mycie r&)-

Podczas omawiania sposobu przygotowania materialow opatrunkowych stosowanych w stomatologii nalezy demonstrowak ich rodzaje.

Temat 5

Naleiy zwr6cik uwage na przygotowanie materidow i mas do pracy. Wskazane jest demonstrowanie fabrycznych opakowari materialow wraz z ulotkami informacyjnyrni producenta. Omawiajqc mechaniczne sposoby przygotowania materialow, naleky w miare mozliwoici demonstrowac stosowane ur~dzenia.

Podczas omawiania wypefnien amalgamatowych, szczeg6lnie wai;ne jest podkreSlenie szkodliwego dzidania rteci (postepowanie z resztkami rtqci i amalgamatu). Nalezy wykorzystak wiadomobi, dotyczqce zestaw6w do przygotowania wypelnien i instnunentow do ich wykonczania.

Temat 6

Przed przystqieniem do omawiania zasad sterylizacji i dezynfekcji naleiy sprawdzik wiadomoici sluchaczy dotyczqce budowy i zasad dzidania stesylizatorbw.

Pozqlana jest korelacja tego tematu z realizacjq zagadnien z zakresu mikrobiologii, dotyczqcych wplywu zwiqk6w chemicmych i czynnikow fizycznych na drobnoustroje.

W realizacji treSci nauczania naleiy korzystak z wytycznych MZiOS dotyczqcych zasad sterylizacji i dezynfekcji w poradniach stomatologicznych oraz aktualnych wydawnictw PZH. Szczegblnie waine jest sprawdzanie stopnia opanowania tych wiadomoici i umiejetnoici przez shchaczy.

71

Temat 7

Nalezy zapoznak shchaczy z budowq, zasadami dzidania i obshgi aparatow elektromedycznych, stosowanych w diagnostyce i terapii stomatologicznej. Konieczne jest zwrocenie uwagi na zasady bhp. Wskazane jest demonstrowanie omawianej aparatury, korzystanie z doldadnych zdj~C, tablic i opisow.

Temat 8

Temat powinien by6 realizowany w pracowni radiologii stomatologicznej, z uwagi na moiliwoici demonstrowania aparatow, urzqdzen i rentgenogramhw. Zajqcia powinien prowadzik lekarz radiolog, technik radiologii stomatologicznej.

Temat 9

Nalezy wykarzystaC wiadomoici shchaczy z poprzednich zajqk. Po uzupelnieniu nowymi zagadnieniami naleiy je usystematyzowaC wedlug obowiqujqcych zasad.

Naleiy uksztaltowak przekonanie, ze praca przebiega sprawnie wowczas, jeieli jest dobrze zorganizowana, oparta na znajomoici obowia&ow i zakresu wykonywanych czynnoici.

Istotnym zagadnieniem w pracy higienistki sq kontakty interpersonalne - higienistka - pacj&ci, a zwlaszcza pacjenci wymagajqcy szczeg6lnej opieki.

Naleiy podkreilik wai;noSC pienvszego kontaktu pacjenta z personelem przed wykonywaniem zabiegow przez lekarza.

ZnajomoSC dokumentacji, prawidlowe sporzqdzanie i odczytywanie przez higienistke jest jednyrn z istotnych elementow dobrej organizacji pracy w poradni. Konieczne jest zatem poznanie obowi~ujqcych formularzy, drukbw, wykazitw i procedur postqpowania.

Temat 10

W oparciu o zdobytq wiedzq, dotyczqcq caloksztaftu zagadnien stomatologicznych naleiy zapoznak sluchaczy z organizacjq pracy zespolowej w poradni stornatologicznej. W ramach podstawowej dzialalnoici sluchacze powinni poznaC zasady i metody pracy.

Pozytywne wyniki nauczania moina osiqgnqC przez odpowiednio zaplanowanq pracq dydaktyczno-wychowawczq, dobitr metod nauczania i irodkitw dydaktycmych. W wyrvku realizacji materiah nauczania, poza przyswojeniem przez sluchaczy podanych treici, naleiy uksztaltowai: postawy zawodowe.

Przekazywanie nowych treSci, wynikajqcych z rozwoju roinych dziedzin stomatologii, wymaga od nauczyciela systematycznej pracy samoksztafceniowej, Sledzenia n i a n w aktach normatywnych dotyczqcych opieki stomatologicznej.

Tabhe poglqdowe, schematy i rysunki Foliogramy Eksponaty, modele Materialy i Srodki stomatologiczne Urzadzenia, aparatura i sprzgt stomatologiczny Filmy wedhg katalog6w PZWL- u, Cezas- u i FILMOS- u Zarzqlzenia, instrukcje

5. LITERATURA

1. Jaitczuk Z.: Podrqcmik dla asystentek i higienistek stomatologiczuych. Warszawa: PZWL 1994

2. Jdczuk Z.: Stomatologia zachowawcza. Warszawa: PZWL 1995 3. Jaitczuk Z.: Propedeutyka stomatologii. Warszawa: PZWL 1992 4. Kqdzia W.: Dezynfekcja w medycynie i fiamacji. Warszawa: PZWL 1981 5. Materialy lecznictwa stomatologicznego. Red. K. Stawinski. Warszawa:

PZWL 1985 6. Raczek K., Mlosek A.: Rentgenodiagnostyka stomatologiczna. Warszawa:

PZWL 1985 7. Zych K.: Zasady sterylizacji narzedzi medycmych. Warszawa: PZWL 1978

Literatur~ naleiy aktua1izowaC w miare ukazywania sie nowych pozycji wydawniczych.

PRACOWNIA PROPEDEUTYKI

STOMATOLOGII

1. SZCZE~OEOWE CELE KSZTALCENIA

W wyniku zorganizowanego procesu ksztalcenia shchacz powinien umieC:

organizowak pracowniq i stanowiska pracy r6znych rodzajow poradni stomatologicznych; stosowai: okreilone metody i techniki pracy zawodowej; przygotowywak pacjentow do zabiegow diagnostyczno-lecmiczych; stosowaC wlaiciwe metody postqpowania z chorymi podczas wykonywania

a6 lekarzowi w trakcie pracy; giwai: siq narzqdziami i materialami stomatologicznymi; giwai: apqraturq oraz sprzqt diagnostycmy i leczniczy, stosowaC zasady

przygotowywai: zestawy narzqdzi, irodkow i materialow do okreilonych zabiegow; stosowai: zasady i techniki odkaiania i wyjdawiania; wykonywai: okreilone zabiegi stomatologicme na zlecenie lekarza, w tym z zakresu fizjoterapii;

= prowadzik dokumentacjq ewidencyjno-sprawozdawczq pracowni.

2. TRESCI NAUCZANLA


Temat 1: Zajecia wstqpne

Regulamin obowizgujqcy w pracowni. Program przedmiotu. Metody pracy i organizacja zajqC. Przepisy bhp.


LP.

Temat 2: Wyposaienie gabinetu stomatologicznego

Tematy

Okreilanie wyposaienia gabinetu. Sprawdzanie i ocena sprawnoici fotela stomatologicznego. Kontrolowanie dziaiania wiertarki elektrycznej z rqkawem wqiowym oraz

zamontowanq na nim kqtnicq i prostniq wraz z wiertlami. Ocena sprawnoici technicznej poszczegolnych czqSci unitu oraz wiertarki

turbinowej, ze szczegolnym zwroceniem uwagi na rbinice w dziaianiu poszczeg6lnych wiertarek.

Charakteryzowanie budowy, okreSlanie zasad dzialania sterylizatorow - suchego, wodnego i olejowego. OkreSlanie r 6 h c w budowie i dzialaniu sterylizatorow. Charakteryzowanie kolejnych etapow dzialania sterylizatora.

Semestr I 6 godzin tygodniowo

2 12 24

6 22 22

10 12

4 114

1. 2. 3.

4. 5. 6.

7. 8.

Zajqeia wstqpne Wyposaienie gabinetu stomatologicmego Specyfiia pracy w gabinetach stomatologicznych roknych specjalnoici Materialy opatrunkowe uiywane w stomatologii Materialomawstwo Dezynfekcja i sterylizacja w gabinetach stomatologicmych Fizjoterapia w stomatologii Technika i organizacja pracy w poradniach stomatologicznych


Temat 3: Specyfika pracy w gabinetach stomatologicznych r6inych specjalnoici

Prowadzenie bad^ jamy ustnej za pomocq instrumentow diagnostycznycb (na fantomie).

Identyfikowanie instrumentow do opracowania szkliwa i zqbiny. Charakterystyka pracy instrumentow maszynowych po zamontowaniu ich na katnicq i prostnicq, a nastqpnie po wlqczeniu wiertarki elektrycznej. Sprawdzanie dziatania instrumentow do separacji, jqzykotrzyrnaczy i formowek (na fantomach).

Okreilanie rbinic w budowie i dziaianiu narzqdzi do wypehien z uwzglqdnieniem instrumentow do leczenia kanatowego.

Przygotowanie zestawbw narzqdzi do okreilonych zabiegbw stosowanych w leczeniu zachowawczym, okreilanie roinic w poszczeg6lnych zestawach.

Konsenvacja instrumentow. Okreilanie roinic w budowie, zastosowaniu oraz konsenvacji instrumentow

chirurgicznych, ze szczegolnym uwzglqdnieniem kleszczy i dkwigni. Charakterystyka strzykawek i igiel - rodzaje, zastosowanie, ocena

przydatnoici do iniekcji. Przygotowanie strzykawki, nabranie leku z arnpulki, dobor igig - wykonanie probnych wstrzykniqk (na fantomie). Wykonywanie iniekcji podskomych, dorniqiniowych i podSlttz6wkowych.

Przygotowanie zestawow do okreilonych zabiegow chirurgicznych, okreilanie roinic w zestawach.

Okreilanie zestaw6w instrumentow do zabiegow paradontologicznych. Ustalanie przydatnoici igzek wyciskowych na modelach z okreilonymi

warunkarni zqbowymi. Przygotowanie biki do wyciskow.

Temat 4: Materialy opatrunkowe uiywane w stomatologii

Przygotowanie materialow opaimnkowych, stosowanych w leczeniu zachowawczym.

F'rzygotowanie materidow opatrunkowych do leczenia metod8 amputacyjna, nawijanie waty na igly Millera.

Przygotowanie materialow opatrunkowych stosowanych w leczeniu chirurgicznym.

Temat 5: Materialoznawstwo

Przygotowanie materialow do wypelnien czasowych odpowiednimi zestawami narzedzi, dokonanie oceny materidow, okreilanie roinic w ich przygotowaniu.

Przygotowanie materidow do wypehien stakych (cementbw do wypehien metodqtradycyjns~ automatycznie oraz samopolimeryzujacych mas alaylowych

i materiat6w ztozonych). Okreilanie roznic w zastosowaniu, sposobie przygotowania i przechowywania.

Przygotowanie amalgarnat6w metoda, tradycyjnqprzy uiyciu dozownika automatycznego, wirowego lub wstrzqsarki.

Przygotowanie wycisk6w i ocenianie wyciskow wykonanych uprzednio przygotowanymi lyikarni.

Odlewanie modeli gipsem.

Temat 6: Dezynfekcja, sterylizacja w gabinetach stomatologicznych

Przygotowanie roztwor6w dezynfekujqcych stosowanych w stomatologii. Dezynfekowanie (uprzednio przygotowanymi Srodkami) narzedzi,

materialow, sprzqtow wedhg wytycznych. Analizowanie tabel dotyczqcych dezynfekcji i sterylizacji w poradniach

stomatologicznych. Przygotowanie narzqdzi do sterylizacji wedlug obowiqzujqcych zasad.

Odkaianie narzqdzi zakaionych wydzielinq ropn% kilq lub infekcj3 wimowq.

Sterylizowanie posegregowanych narzqdzi, material6w w suchym sterylizatorze, z uwzglednieniem zasad oraz etap6w sterylizacji. Sterylizowanie w olejowym sterylizatorze. Zapehianie puszki Schimmelbuscha materialem do sterylizacji w autoklawie, uzasadnianie sposobu ukladania materidow w puszce.

Sprawdzanie prawid~owo~ci przechowywania narzqdzi i materialow po sterylizacji.

Temat 7: Fizjoterapia w stomatologii

Obshga urzqdzen do Swiatlo-, wodo- i elektrolecznictwa, przestrzeganie zasad obshgi i przepisbw bhp.

Przygotowanie pacjenta do zabiegu.

Temat 8: Technika i organizacja pracy w poradniach stomatologicznych

Przygotowanie gabinetu do pracy - sprawdzanie i uzupehianie lekbw, materia3.6~ do wypehien, mas wyciskowych oraz zestawbw narzedzi.

Przygotowanie pacjenta do zabiegu - zapoznanie sie z kartq choroby, przygotowanie narzqdzi i lekow, nakladanie ,,Sliniaka", ukladanie glowy na podglowku, przygotowanie wody do phkania.

Asystowanie przy zabiegach - przygotowanie narzedzi i urzqdzen diagnostycznych, wpisanie danych uzyskanych od lekarza do karty choroby oraz planu profilaktyczno-leczniczego, podawanie dodatkowych narzedzi, Sro&ow i materialow, w zaleinoSci od rodzaju zabiegu.

Nastawianie reflektora i udzielanie pomocy w czasie trwania zabiegu. Dezynfekowanie i sterylizowanie narzqdzi. Porzqdkowanie stanowiska pracy lekarza. Prowadzenie dokumentacji w poradniach stomatologicznych roznych

specjalnoici.


Godziny te przeznacza siq na realizacje tematbw nie objqtych programem, a wymkajqcych z rozwoju nauki.


Podstawowym zadaniem nauczyciela przedmiotu jest przygotowanie shtchaczy do zastosowania w praktyce wiedzy i urniejetnoSci z zakresu propedeutyki stomatologii.

W wyniku realizacji treici nauczania sluchacz powinien wykazywaC nast~pujqce postawy:

samodzielnoik, systematycznoiC, dokladnoSC w wykonywaniu zadati; odpowiedzialnoSC za wykonywana, prace, sprzqt, aparature i wyposaienie; przestrzeganiezasad etyki zawodowej; d@enie do samoksztdcenia i doskonalenia zawodowego.

Zajecia w pracowni propedeutyki stomatologii powinny by6 realizowane przez lekarza stomatologa lub higienistke stomatologicmq z okreilonym staiem zawodowym i przygotowaniem pedagogicznym.

Zajqcia powinny by6 prowadzone w pracowniach lub gabinetach stomatologicznych r6inych rodzaj6w poradni z podzialem shchaczy na grupy liczq~e 6 - gosob. Pomoli to nasprawdzenie, utrwaleniei zastomwanie wiedzy w praktycznym dzidaniu oraz opanowanie okreilonych umiejetnoici. Nale2y zwr6ci6 uwagq na samodzielne wykonywanie zadari, wlaiciwy stosunek do pacjent6w oraz przestrzeganie przepisbw bhp przez sluchaczy.

Wlaiciwa organizacja i prowadzenie Cwiczen w pracowni w znacznym stopniu wpkywa na ksztaftowanie samodzielnego myklenia sluchaczy, dokliadnobi, systematycznoici i odpowiedzialnoSci za sprzet, urzqdzenia i wyposaienie miejsca pracy.

Bardzo wainym zadaniem w pracy nauczyciela jest ewaluacja osiqgnieC shchaczy, tj. kontrola i ocena w zakresie wyodrqbnionych celow ksztalcenia. Ocenianie powinno mie6 charakter jakoiciowy i by6 przeprowadzone wedlug uprzednio sprecyzowanych kryteri6w i wymagak W ocenie umiejqtnobi

l e g bra6 pod uwagq: owe i samodzielne wykonanie zadab,

organizacjq pracy. Podstawowym kryterium oceny umiejqtnoici sh~chaczy jest poziom i zakres wykonania okreilonych czynnoici i operacji zawodowych. Nauczyciel powinien konsekwentnie stosowaC layteria oceniania i poinformowaC o nich shchaczy.

Warunkiem prawidlowego sprawdzania i oceniania jest analiza treSci nauczania, ktbra, nalezy przeprowadziC przed podjqciem procesu ksztalcenia.

Nauczyciel, na potrzeby wlasne i shchaczy, powinien mieC do dyspozycji podrqczna, biblioteke wyposaiona, w literature naukow% popularnonaukowq oraz czasopisma medyczne.

Uwagi szczegdtowe

Temat 1

Nalezy szczegolowo omowic regulanin pracowni, program zajeC, sposob realizacji i zaliczania Cwiczen oraz aktualnq literature.

Temat 2

Nalezy zapoznaC shchaczy ze sprzetem oraz zasadami jego ustawiania w pracowni.

Shchacze powinni samodzielnie wykonak wszystkie manipulacje dotyczqce fotela stomatologicznego i jego czeici , sprawdziC i oceniC jego sprawnoSC. Naleiy zwrbciC ukage na prawidlowe ustawienie sprzetu wok61. fotela, z uzasadnieniem potrzeby i celowoici takiego postepowania i wszystkich operacji zwiqzanych z tym sprzqtem.

Przed wlqczeniem do sieci wiertarki elektrycznej, turbinowej czy unitu, jak rowniez podczas pracy, naleiy pamieta6 o przestrzeganiu zasad bhp. Przed przystqpieniem do kontrolowania pracy wiertarek (unitu) shchacze powinni wykonak wszystkie czynnoici zwiqzane z przygotowaniem ich do pracy. Montowanie rohego rodzaju wiertel na kqtnice i prostnice daje dokladniejszy obraz szybkoici i kierunkbw obrotow.

Shchacze powinni przygotowaC sterylizatory do pracy, sprawdziC ich dzialianie i przydatnoSC do sterylizacji. Nalezy dokladnie omowik zasady bhp obowipja,ce podczas poshgiwania sie sterylizatorami. Szczegblna, uwage naleiy zwr6ciC na poznanie i przestrzeganie kolejnych etap6w pracy.

Temat 3

Podczas identyfikowania i manipulowania narzedziami naleiy m6ciC uwage na instrumenty, kt6re wymagaja, montowania, romontowania oraz rozlozenia do sterylizacji i konsenvacji.

Szczegolnquwagq naleiy zwr6ciC na instnunenty, ktbryini bqdq siq poslugiwaly higienistki stomatologicme podczas wykonywania zabieg6w higienicmo-profilaktycmych i lecmiczych.

Naleiy wyrobiC u sluchaczy nawyk prawidlowego postqpowania z narzqdziami sterylnymi (poslugiwanie siq pinceta, lub korcangiem).

Przed rozpoczqciem zajqC zwiagnych z przygotowaniem zestaw6w do poszczeg6lnych zabieg6w sluchacze powinni wybraC odpowiednie narzqdzia, podaC nazwq, okreSliC przeznaczenie i spodb konsenvacji.

Wykorzystywanie duiej liczby narzqdzi w stomatologii wymaga realizacji poszczeg6lnych temat6w w podgrupach shchaczy, wymieniajqcycl~ siq tematami. '

Temat 4

Wszystkie czynnoici zwiwane z przygotowaniem materiah opatrunkowego do poszczeg6lnych zabiegow stomatologicznych sluchacze powinni wykonak samodzielnie.

Naleiy m6ciC uwagq na prawidowe wykonanie materialow, a szczeg6lnie na przygotowanie s%czkow i waclkow do leczenia endodontycznego.

Temat 5

Temat naleiy realizowak w podgrupach. Kaida gmpa sluchaczy powinna wykonywaC roine Cwiczenia dotycqce przygotowania olareilonych materid6w do wypelnien oraz mas wyciskowych. Wymiana rodzaju prac w podgrupach daje mozliwoiC samodzielnego wykonania Cwiczen przez kaidego shchacza.

Sluchacze powinni umieC dobraC odpowiedni zestaw do przygotowania materialbw oraz prawidlowo wykonaC czynnoici zwiapme z ich rozrabianiem. Naleiy m b c i k uwagq na ostroine obchodzenie siq z rtqciq i jej zwiqkami.

Istotne jest przestrzeganie przepis6w bhp podczas posfugiwania siq wstrzqsarkami mechanicmymi.

~wiczenia dotyczwe samopolimeryzujqcych mas akrylowych i materialkw zlozonych moina aealizowaC przez demonstrowanie sposobu ich przygotowywania poszczegolnym podgrupom.

Temat 6

Zajqcia nalezy tak prowadziC, aby sluchacze samodzielnie wykonywali dezynfekcjq q d z e n i narzqdzi plynami gotowymi lub przygotowanymi w trakcie Cwiczen.

Szczegolnq uwagq naleiy mociC na fazy przygotowywania narzqdzi do sterylizacji (nawilianie, mycie, phkanie, osuszanie).

Narzedzia do sterylizacji nalezy posegregowae, a niektore z nich uprzednio rozmontowaC. Naleiy zwr6cik uwagq na etapy przeprowadzania sterylizacji, a po jej wykonaniu na zasady postepowania z materidem sterylnym i jego przechowywanie.

Temat 7

Nauczyciel powinien zademonstrowac dzidanie i obslugq wszystkich aparatow, a nastqpnie praktycznq obshgq urzqdzeli powinni poznak sluchacze. UmiejetnoSC obshtgi dotyczy aparatury fizykoterapeutycznej stosowanej w poradniach stomatologicznych, np. lampa Sollux, aparat do jonoforezy, aparat do usuwania zlogow nazebnych ultradiwiqkami.

Istotne jest, aby shtchacze umieli przygotowak pacjenta do zabiegu i wykonak wszystkie czynnoici zgodnie z zasadami bhp.

~wiczenia w zaleinoSci od wyposaienia mogq by6 realizowane w pracowni lub placowce stomatologicznej.

Temat 8

Nauczyciel powinien zwr6ciC uwagq na wlabiwq organizacjq pracy podczas wykonywania wszystkich czynnoSci w poradniach stomatologicznych robych specjalnobi.

Naleiy wymagaC od sluchaczy Swiadomego dzialania, przestrzegania kolejnoici wykonywanych czynnoici. Prace te sluchacze mogq wykonywab etapami, tak, ieby zrealizowak w pefni zaplanowane zadania.

Tablice poglqdowe, schematy Foliogramy, przezrocza

r Eksponaty Filmy wedlug katalogow PZWL- u, CEZAS- u i FILMOS- u Narzqdzia, sprzqt, aparatura, materialy i Srodki

5. LITERATURA

1. Jariczuk Z.: Podrecznik dla asystentek i higienistek stomatologicznych. Warszawa: PZWL 1994

2. Jariczuk Z.: Stomatologia zachowawcza. Warszawa: PZWL 1995 3. Jaticzuk Z.: Propedeutyka stomatologii. Warszawa: PZWL 1992 4. Kqdzia W.: Dezynfekcja w medycynie i fiamacji. Warszawa: PZWL 1981 5. Matenab lecmictwa stomatologicznego. Red. K. S t adsk i . Warszawa:

PZWL -1 985 6. Wytyczne do sterylizacji i dezynfekcji w poradniach stomatologicmych.

Warszawa: MZiO S 197 1 7. Zych K.: Zasady sterylizacji narzqdzi medycmych. Warszawa: PZWL 1978

Literature naleiy aktualizowa6 w miaq ukazywania siq nowych pozycji wydawniczych.

82

PROMOCJA ZDROWIA,

PROFILAKTYKA I METODYKA

STOMATOLOGICZNEJ EDUKACJI

ZDROWOTNEJ

W wyniku zorganizowanego procesu ksztalcenia shtchacz powinien umiek:

prowadzik dzialalnoik edukacyjna, z zakresu promocji zdrowia, ksztaltowania postaw sprzyjajqcych zdrowiu; wykorzystywak oraz przekazywak wiedze i umiejqtnohci z zakresu profilaktyki stomatologicznej; okreilak i stosowak czynnoici oraz techniki wykonywania zabiegow higieniczno-profilaktycznych i leczniczych z zakresu stomatologii; prowadzik profilaktykq pr6chnicy zqbow, olaeilak i stosowak czynnoici oraz zabiegi higieniczno-profilaktycme i lecznicze zgodnie z kompetencjami zawodowymi; prowadzik profilaktykq periodontologicznq, zapobiegak chorobom przyzebia i jamy nstnej oraz w a d m ~ k o w o - z g r y z o w y m ; prowadziC profilaktyk~ ortodontycznq, stosowak zabiegi zapobiegawczo- lecznicze pod kierunkiem lekarza specjalisty; przekazywak i wykorzystywak wiedze z zakresu metod badawczych stosowanych do oceny uldadu stomatognatycznego; prowadzik profilaktykq onkologiczna, jamy ustnej; okreilak zadania i zasady prowadzenia stomatologicznej edukacji zdrowotnej, wspomagajqcej dzialalnoik lecznicq i rehabilitacyjn~ okreilak i stosowak metody i formy wychowania zdrowotnego w prowadzeniu stomatologicznej edukacji zdrowotnej w rbinych Srodowiskach.

2. TRESCI NAUCZANIA


Temat 1: Wprowadzenie do pnedmiotu

Rola profilaktyki we wszystkich specjalnoSciach medycznych. Cele i zadania profilaktyki stomatologicznej.

Temat 2: Promocja zdrowia. Edukacja zdrowotna

Koncepcje i zasady promowania zdrowia. &yk1adowe programy promowania zdrowia.

Cele, zadania, kienlnki rozwoju edukacji zdrowotnej. Migdzynarodowe organizacje edukacji zdrowotnej. Hasla oSwiatowe WHO -

ich wdraianie w praktyce. Organizacja i zadania edukacji zdrowotnej w kraju. Prowadzone kampanie profilaktyczne.

Wychowanie dla zdrowia, zasady, metody. Formy i Srodki dydaktyczne w edukacji zdrowotnej. UmiejgtnoSci z zakresu

przekonywania ludzi do zachowari prozdrowotnych. Ksztaltowanie stylu iycia warunkujqcego zdrowie. DzidalnoSC edukacyjna higienistki stomatologicmej.

Powszechne problemy zdrowotne w kraju, regionie, rejonie profilaktyczno- -1eczniczym.

Grupy spolecme preferowane w edukacji zdrowotnej. Metodyka szczeg6lowa edukacji zdrowotnej w stomatologii.

Temat 3: Profiiaktyka pr6chnicy zqb6w

Epidemiologia prbchnicy zgb6w. Wskainik prbchnicy, znakowanie zgbow. Pr6chnica zgbbw - etiologia, patogeneza, podzial; objawy, leczenie, skutki. Klasyfikacja ubytkbw.

Zapobieganie prbchnicy zgbbw - masowe, osobnicze. Rola diety w profilaktyce prbchnicy zqb6w - odiywianie w okresie ci@y i karmienia. Odzywianie dziecka przed i po wyriniqciu siq zgbbw. Szkodliwe dzidanie we~lowodanbw. --

Higiena jamy ustnej i uqbienia. Szczotki do zqbbw - rodzaje, budowa, cechy szczotek prawidlowych i nieprawidlowych, zasady przechowywania.

Srodki czyszcqce. Metody szczotkowania zqbbw. Wskazania i przeciwwskazania do stosowania

poszczeg6lnych metod szczotkowania. Inne Srodki i metody utrzymywania higieny jamy ustnej. Metody oceny higieny jamy ustnej. Wskainiki: fuksynowy, kamienia i osadu

OHI, plyh bakteryjnej Plague Index. Kryteria oceny jamy ustnej w r6inym wieku i Srodowisku (w przypadkach protetycznych, w stanach chorobowych narqdu iucia, u chorych w szpitalach, sanatoriach i u dzieci upoSledzonych).

Fluorkowa profilalctyka prtichnicy. Fluor - wystqpowanie w przyrodzie, wlaSciwoSci chemiczne, fizykochemiczne oraz biologiczne. Dawka optymalna fluoru, dawka toksyczna dla czlowieka. Szkliwo plamkowe. Ostre i przewlekle zatntcia fluorem. Przechowywanie i zabezpieczanie preparat6w fluorkowych.

y profilaktycznego dzidania fluoru.

Endogema profilaktyka fluorkowania - fluorkowanie wody, produktow spomczych i fluoryzacja tabletkowa. Wskazania i przeciwwskazania do stosowania tabletek, dawkowanie, metody stosowania. Zasady organizacji profilaktyki tabletkowej w ilobkach, przedszkolach i szkolach. Profilaktyka egzogenna - rodzaje zwiqzkbw fluorowych, sposoby i metody miejscowego stosowania &&ow fluoru, wskazania do stosowania zwiqzkow fluoru w poszczegolnych metodach, wybbr metod, skutecznoik poszczegolnych metod. . Organizacja fluorkowania kontaktowego w przedszkolach i szkolacb. Profilaktyka fluorkowa u dzieci z pr6chnica,htnqcq.

Czynnoici i zabiegi higienicwo-profilaktyczne i lecznicze wykonywane przez higienistkq stomatologicma, w profilaktyce prbchnicy zqb6w na zlecenie lekarza stomatologa. Rodzaje czymoSciizabieg6w - wywiad chorobowy, badanie profilaktyczne. Obliczanie wskainik6w prochnicy i higieny jamy ustnej. Opracowanie i polerowanie wypehien, leczenie prbchnicy poczqtkowej, jonoforeza lekowa, wcieranie i pqdzlowanie zqbow preparatami fluorowymi i imymi SciSle okreilonymi Srodkami profilaktycznymi i leczniczymi.

Temat 4: Profilaktyka periodontologiezna

Choroby przyzqbia - etiologia, wplyw pkytlu nazqbnej na powstawanie chorbb przyzqbia, podzial, objawy. Epidemiologia chorbb przyzqbia. Wskainik stanu przyzebia - w s k a Rassela i dzia,s10wy.

Zapobieganie chorobom przyzqbia - maczenie edukacji zdrowotnej, wczesne wykrywanie choroby, leczenie. Zabiegi profilaktycmo-lecznicze w chorobach przyzqbia. CzynnoSci i zabiegi higieniczno-profilaktyczne i lecznicze, wykonywane przez higienistk stomatologicznq na zlecenie lekarza stomatologa w profilaktyce periodontologicmej - wywiad chorobowy, badanie profilaktycme, obliczanie wskahikow stanu przyzqbia i higieny jamy ustnej, usuwanie zlog6w nazebnych (rqcznie i ultradiwiqkami). Polerowanie zqbbw, korekta wypehieh, znoszenie nadwrailiwoSci zqbbw, jonoforeza lekowa, stosowanie p W d , przymoczek, sa,czk6w, oldadow, pulweryzacji, pqdzlowan i mas& dziqsel, stosowanie hydrobalneo- i elektroterapii oraz iniekcji podSluz6wkowych, ligaturowanie zqb6w.

Temat 5: Profiaktyka ortodontyezna

Norma biologiczna narzqdu iucia w poszczeg6lnych okresach @cia. Wady wrodzone i nabyte.

Etiologia i patogeneza nabytych wad zgryn~. Czynniki wewnqtrzpochodne i pochodzenia zewnetrznego (dysfunkcje, parafunkcje, choroba pr6chnicowa, urazy). Podzial wad zgryzu w stosunku do trzech plaszczyzn.

Profilaktyka ortodontyczna w r6inych okresach @cia dziecka. Prawidlowe karmienie, ulozenie niemowlecia, polykanie, oddychanie, zapobieganie nawykom oraz odzwyczajanie od nawyk6w.

Najprostsze metody leczenia - mioterapia, reedukacja, podstawowe aparaty ortodontyczne.

Profilaktyka ortodontyczna w roinych Srodowiskach. Badania profilaktyczne. Grupy dyspanseryjne. Postepowanie zapobiegawcze w poszczegolnych grupach i uczestniczenie w nim higienistki stomatologicznej na zlecenie lekarza ortodonty.

CzynnoSci i zabiegi profilaktyczno-lecznicze wykonywane przez higienistkq stomatologiczna, w poradni ortodontycznej i terenie pod kierunkiem lekarza stomatologa ortodonty - wywiad chorobowy, badanie profilaktyczne i dyspanseryzacja pacjentow, Cwiczenia miqSniowe, stosowanie plytlu przedsionkowej i fopatki drewnianej, korekty zgryzu przez szlifowanie zqbbw mlecznych, wykonywanie i stosowanie utrzymywaczy przestrzeni, odlewanie modeli.

Temat 6: Podstawowe zagadnienia profilaktyki onkologicznej

Stany przedrakowe jamy ustnej - przyczyny, rodzaje. Najczqhiej wystqpujqce nowotwory jamy ustnej. Rola higienistki stomatologicznej w profilaktyce onkologicznej

Temat 7: Zagadnienia ogcilne stomatologicznej edukacji zdrowotnej

Cele, istota i zadania stomatologicznej edukacji zdrowotnej. Organizacja edukacji zdrowotnej w Polsce i na Swiecie. WspQraca z instytucjami i organizacjami spolecznymi. Planowanie i s~rawozdawczoSC. . Rola i zadania edukacji zdrowotnej w stomatologii.

Tematyka stomatologicznej edukacji zdrowotnej wspomagajqcej dzidalnoSC leczniczq i rehabilitacyjnq. Pracownia metodyczna edukacji zdrowotnej - zadania i organizacja.

Rola osobowobi, podejScia do pacjentbw, wyglqdu personelu, czystoki, estetycznego urzqdzania poradni stomatologicznej w prowadzeniu edukacji zdrowotnej. Zadania higienistki stomatologicznej w wychowaniu zdrowotnym.

Temat 8: Metodyka og6lna edukacji zdrowotnej

Zasady ksztaltowania kultury zdrowotnej. Metody wychowania zdrowotnego - sposoby wplywania na jednostke lub

grupe z roinych Srodowisk. Formy pracy, organizacja pracy dydaktycznej i wychowawczej. Podzial form. Formy pracy stosowane w stomatologicznej edukacji zdrowotnej - kryteria doboru.

~rodki dydaktyczne niezbqdne do stosowania okreilonych form oddzialywania. Obsfuga aparatury i urzqdzen.

Temat 9: Metodyka i organizacja stomatologicznej edukacji zdrowotnej

Organizacja edukacji zdrowotnej dla dzieci w wieku zlobkowym i przedszkolnym - tematyka i formy stosowane na spotkaniach z rodzicami, opiekunami, personelem pedagogicznym. Zasady organizowania i planowania pracy edukacyjno-zdrowotnej w szkolach (internatach, na koloniach). Tematyka i formy stosowane w Srodowisku dzieci i mtodziezy. Metody oddzialywania na dzieci trudne oraz upoiledzone fizycznie i psychicznie. Zasady pracy edukacyjno-zdrowotnej z pacjentami w ogolnej poradni stornatologicznej. , Tematyka i formy edukacji zdrowotnej stosowane w indywidualnych kontaktach z kobietami cieiarnymi, matkami karmiqcyni, wychowujqcymi male dzieci, pacjentami z okreilonymi chorobami narzqdu iucia.

Zasady wspolpracy z poradniq dla dzieci oraz poradniq dla kobiet w ramach stomatologicznej edukacji zdrowotnej.

Prowadzenie stomatologicznej edukacji zdrowotnej w Srodowisku pracy oraz irodowisku ludzi starszych.




Zadaniem nauczyciela promocji zdrowia, profilaktyki i metodyki stomatologicznej edukacji zdrowotnej jest wyposaienie sluchacza w wiedzq

i umiejqtnokci z zakresu planowania, organizowania i prowadzenia ukierunkowanej na okreSlonego odbiorcq stomatologicznej edukacji zdrowotnej.

W wylllku realizacji tt-eSci nauczania shchacz powinien wykazywaC nastepujqce postawy:

zamilowanie i zainteresowanie pracq edukacyjno-profilaktycznq poczucie odpowiedzialnoSci za jakoSC wykonywanej pracy; wlaiciwy stosunek do pacjentbw i innych odbiorcow ushg zawodowych higienistki stomatologicznej; gotowoSC do wspolpracy i wsp6ldzidania z lekarzem stomatologiem; przestrzeganie zasad etyki zmodowej; aktywnoSC w gromadzeniu, przetwarzaniu i wykorzystywmiu informacji medycznych; gotowoSC do samoksztalcenia i doskonalenia zawodowego.

W realizacji treSci ksztalcenia z zakresu promocji zdrowia, profilaktyki i metodyki stomatologicmej edukacji zdrowotnej naleiy wykorzystywaC wiedze i umiejqtnoSci z zakresu anatomii, fizjologii i patologii narzqdu iucia oraz higieny iywienia.

Program przedmiotu powinien by6 realizowany przez lekarza stomatologa. Nauczanie tego przedmiotu wymaga stosowania r6inorodnych metod, More

powinny u shchaczy: - ksztaltowai: aktywny i Swiadomy stosunek do nauki, - rozwiiaC zdolnoSci pomawcze, - - wdraiaC do samodzielnego i logicmego mySlenia. W realizacji trudniejszych tematbw wskazane jest stosowanie metod multimedialnych.

Bardzo wainym zadaniem w pracy nauczyciela jest ewaluacja osiqgnieC shchaczy, tj. kontrola i ocena w zakresie wyodrqbnionych cel6w ksztalcenia. Ocenianie powinno mieC charakter jakoSciowy i by6 przeprowadzone wedhg uprzednio sprecyzowanych kryteribw i wymagah. Ogblne layteria oceny wiadomoici i umiejytmkinabytydr przez s h h a n a powinny obejmowak nastepuji-ge czynnoSci:

okreSliC zasady prowadzenia poradni stomatologicznej i jej wyposaienie; okreSliC i zastosowaC tenninologie z zakresu promocji zdrowia, profilaktyki i metodyki stomatologicznej edukacji zdrowotnej; okreSliC cele i zadania profilaktyki stomatologicznej; okreSliC i dobra6 metody i formy oddzialywab odpowiednie do percepcyjnych mozliwoSci odbiorcy; okreSliC zwi@ rniqdzy dzialaniami zawodowymi i ich efektywnoici~ wyja4niC etiologic i patologie prochnicy zeb6w; okreSliC role odiyvvlania, higieny jamy ustnej i uqbienia w profilaktyce

przeprowadzik badania jamy ustnej przy uiyciu instrumentow diagnostycznych; oceniC poziom pr6chnicy zebow oraz stanu zdrowotnoSci i higieny jamy ustnej za pomocq okreSlonych metod i wskakik6w; przygotowaC zestawy narqdzi do okreSlonych zabiegow stosowanych w stomatologii zachowawczej i profilaktyce; wykonaC czynnoici m i v a n e z asystowaniem przy zabiegach oraz samodzielnie wykonaC okreSlone zabiegi; okreSli6 mechanizmy profilaktycznego dzialania fluoru, zastosowac zabiegi profilakcyczne; zastosowaC czynnoici i zabiegi zwivane z profilaktykq pr6chnicy zqb6w; wykonaC czynnoSci i zabiegi higieniczno-lecmicze w profilaktyce periodontologicmej; okreSliC etiologic i patogeneze wad zgryzu, zastosowak podstawowe metody leczenia pod kierunkiem lekarza; olaeSliC tematyke i formy prowadzenia edukacji zdrowotnej w roinych Srodowiskach; zastosowaC przepisy bhp; zastosowak zasady prowadzenia dokumentacji i sprawozdawczoSci dzialalnoici poradni. Wyiej wymienione kryteria oceniania nauczyciel powinien konsekwentnie

stosowaC i poinfonnowaC o nich shchaczy. Sprawdzanie os imqi : shchaczy mobs przeprowadziC w formie pisemnej,

ustnej oraz zadah praktycznych za pomocq: - pytari problemowych i polecen, - testow dydaktycznych o r6znej formie zadati, np. wielokrotnego wyboru,

z luk% uzupeknien i kr6tkiej odpowiedzi, - ukierunkowanej obsenvacji czynnoici shchaczy podczas wykonywania zadah


nauczania, kt6rq naleiy przeprowadzik przed podjqciem procesu ksztdcenia. Nauczanie powinno odbywaC s i ~ w sali wyposaionej w komplet

technicznych Srodk6w nauczania. Nauczyciel, na potrzeby wlasne i shchaczy, powinien mieC do dyspozycji podrqcznq biblioteke wyposaionq w literature naukowq popularnonaukowq oraz czasopisma medycme.

Uwagi szczegblowe

Tematy 1 - 9

W realizacji poszczeg6lnych tematciw programowych konieczne jest wykorzystanie irodk6w dydaktycznych i aktualnej literatury. Jest to podstawowy warunek zozumienia i opanowania przez shchaczy wiedzy i umiejgtnoici dotyczqcych profilaktyki stomatologicznej.

Szczeg6lnie w a h e jest demonstrowanie na modelach (fantomach) poszczegolnych umiejqtnoici, ap. metody szczoteczkowania zqbow. Realizowane zagadnienia z zakresu profilaktyki ortodontycznej r6wniei wymagajq demonstrowania na modelach czy eksponatach.

Opanowanie i zrozumienie treSci nauczania przez shchaczy jest podstawq prawidlowej realizacji zadari w pracowni oraz wykorzystania wiadomokci w prowadzeniu edukacji zdrowotnej.

Nauczyciel realizujqcy treici nauczania powinien okreSliC zasady planowania pracy profilaktycznej w poradniach stomatologicznych roinych specjalnoici. Omawiajqc zagadnienia, kt6re higienistka stomatologiczna bedzie realizowak w bezpoirednich kontaktach z pacjentami, naleg uwrailiwid shchaczy na wlaiciwy stosunek do os6b potrzebuj&cych pomocy oraz postqpowanie, kt6re bqdzie budzilo ich zaufanie.

W ramach zadari zawodowych higienistka stomatologiczna powinna r6wniez umiek wykonywaC, okreilone zabiegi higieniczno-profilaMyczne i lecznicze na zlecenie i pod kontrolq lekarza stomatologa. W zwi* z tym, opierajqc siq na majomoici anatomii, fizjologii i patologii jamy ustnej, naleiy omowid technikq i cel zabiegciw, jakie bqdq wykonywali sluchacze. Konieczne jest demonstrowanie technik wykonywania zabiegciw na fantomie oraz na shchaczach, zwracajqc uwagq na zasady bhp. Ponadto wymagana jest dobra znajomoik stosowanych narzqdzi stomatologicznych.

Shchacze powinni mied SwiadomoSd, ze skuteczne dzialanie p r m y c z n e w roinych Srodowiskach zaleine jest od planowo zorganizowanej dzialalnoici edukacyjno-zdrowotnej.

Celem realizacji tematciw dotyczqcych wychowania zdrowotnego jest poznanie przez sluchaczy zar6wno ogblnych zasad, metod i form oddzialywania jak i zakresu stomatologicznej edukacji zdrowotnej, jej organizacji oraz form dzialania w ~oszcze~6lnvch Srodowiskach. . - .

Wykorzystujqc znane zagadnienia z zakresu psychologii i pedagogiki, naleiy przygotowad shchaczy do wyghszania pogadanek w okreSlonych Srodowiskach oraz prowadzenia indywidualnych rozmow z pacjentami. Nabyta wiedza w tyrn zakresie, w pdqczeniu ze wskaz6wkami metodycznymi pozwoli sluchaczom na efektywne prowadzenie stomatologicznej edukacji zdrowotnej.

Tablice poglqdowe, plansze, schematy Plakaty Foliogramy, fazogramy Przemcza Modele Eksponaty, atrapy Filrny'wedkg katalogow PZWL- u, CEZAS- u i FILMOS- u, WFO Taimy z nagraniami Sprzet i technicme irodki dydaktyczne

5. LITERATURA

1. Demok M.: Pedagogka zdrowia. Warszawa: WSiP 1980 ., Jacoly J.: ~rodlu audiowizualne w dydaktyce szkoly wyzszej.

.: Stomatologiczna oiwiata zdrowotna. Warszawa: CDN~SKM

Z.: Stomatologia zachowawcza. Warszawa: PZWL 1995 P. J., Levis M. A. 0.: Choroby jamy ustnej. Warszawa:

ska 2.: Ortopedia szczqkowa - zasady i praktyka.

ek L.: A teraz zdrowe zqby. Warszawa: PZWL 1995 tyki medycznej. Warszawa: PZWL 1986

wa M.: Profilaktyka fluorkowa prbchnicy zqb6w. Warszawa: 1979

10. Wojnarowicz R.: Profilaktyka stomatologicma. Warszawa: CDN~SKM 1983 1 1. Wydawnictwa Biblioteki Metodycznej OSwiaty Zdrowotnej. Red.

H. Wentlandowa. Warszawa: PZWL 1985

Literature nalezy &dualizowaC w miarq ukazywania siq nowych pozycji wydawniczych.

PRACOWNIA PROMOCJI ZDROWIA,

PROFILAKTYKI I METODYKI

STOMATOLOGICZNEJ EDUKACJI

ZDROWOTNEJ

1. SZCZEGO~OWE CELE KSZTALCENIA

W wyniku zorganizowanego procesu ksztalcenia sluchacz powinien urnieC:

poslugiwak siq podstawowymi metodami badawczymi do oceny stanu zdrowotnego zqbbw; przygotowywak, organizowaC i prowadziC profilaktykq prbchnicy zqbbw w rbhych Srodowiskach, szczegblnie w Srodowisku szkolnym; stosowak wlakiwe zasady postqpowania z pacjentami prized, w czasie i po zabiegu; wykonywak zabiegi higienicmo-profilaktyczne i lecznicze, stosowane w profilaktyce stomatologicznej; planowak, organizowak i prowadzik edukacjq zdrowotnq w zakresie profilaktyki stomatologicznej; dobierak metody, formy i irodki oddzialywania stoslswane w edukacji zdrowotnej do percepcyjnych mozliwoici odbiorcy; dostrzegaC i rozwiqqwaC problemy zawodowe.

2. TRESCI NAUCZANIA

Podzial. treici nauczania

Temat 1: Zajqcia wstqpne

3 godziny tygodniowo

Program przedmiotu, metody pracy oraz organizacja zajeC Onaczanie zqb6w rnlecznych i stalych. Obliczanie wskainik6w prbchnicy zgb6w.

6.

Temat 2: Profilaktyka prbchnicy qbbw

y ustnej i uqbienia sterylnymi instrumentami diagnostycznymi. e i rozpoznawanie r6inic w uzqbieniu mlecznym i stalym - miany

a szkliwa, szorstkoici powierzchni szkliwa, miejsc retencyjnych, 6chniczych (wg klasyfikacji Blacka).

'e diagrarnbw dla uzqbienia mlecznego i stalego.

Metodyka stomatologicznej edukacji zdrowotnej cd. Do dyspozycji nauczyciela

40 2

Razem Razem w cyklu nauczania

42 194

Szczoteczkowanie zqbow na fantomach i w jamie ustnej r6-i metodami. Ocenianie higieny jamy ustnej metodq wybanviania siq dogow nazebnych

roztworem fuksyny zasadowej. Obliczanie wskainika fuksynowego. Oblicznie wskainika OHI i Plague

Index. Charakteryzowanie metod badania stezenia fluoru w wodzie. Okreilanie metod fluorkowania wody pitnej. Wykonywanie zabieg6w z zakresu profilaktyki fluorkowej - stosowanie

plukab, szozotkowari, pqdzlowd, w c i e r ~ , jonoforezy roztworami fluorku sodu. Stosowanie organicznych zwiq&ow fluoru. Pokrywanie szczelin zqbow lakami fluorkowymi. Wykonywanie czynnoici i zabiegow higieniczno-profilaktycznych i leczni-

czych w profilaktyce prochnicy zqbow, zalecanych przez stomatologa i pod jego nadzorem: wywiad chorobowy, badanie profilaktyczne, obliczanie wskainika prochnicy i higieny jamy ustnej, polerowanie i opracowanie wypehien, leczenie prochnicy poczqtkowej roztworami fluom, stosowanie innych Srodkow profilaktycznych i leczniczych.

Opracowanie planow profilaktyczno-leczniczych. Prowadzenie dokumentacji i sprawozdawczoici.

Temat 3: Profilaktyka paradontologiczna

Badania jamy ystnej i uzqbienia sterylnymi narzqdziami diagnostycznymi. Identyfikowanie i olaeSlanie obecnoici dogow nazqbnych, zmian w obrqbie

tkanek otaczajqcych zqb, innych nieprawidlowoici w jamie ustnej. Obliczanie wskainik6w stanu przyzqbia - wskainik Russela i dziqslowy. Szczoteczkowanie zqbbw i masowanie dzia,sla na fantomie metoda, Chartersa

i Stillmana, opracowanie wskazah do stosowania. Wykonywanie na fantomie Cwiczen zwitpmych z poslugiwaniem siq

narzedziami do usuwania dogow nazgbnych i innych zabiegow profilaktycznych i leczniczych, stosowanych w profilaktyce paradontologicznej.

Wykonywanie czynnoici i zabiegbw higieniczno-profilaktycmych i leczniczych zalecanych przez lekarza stomatologa: wywiad chorobowy, badanie profilaktycne, obliczanie wskainika stanu przyzqbia i higieny jamy ustnej, usuwanie zlogow miqdzyzqbowych, polerowanie zqbbw, korekta wypehien, znoszenie nadwrailiwoici zqbbw, jonoforeza lekowa, stosowanie plukari i masaiu dziqsei przymoczek, sqczk6w, oldadow, pulweryzacja,

owanie oraz iniekcja podS.luzowkowa, ligaturowanie zgbow. owanie planow profilaktyczno-leczniczych. dzenie dokumentacji i sprawozdawczoici.

Temat 4: Profilaktyka ortodontyczna

Okreilanie na modelach etapbw rozwoju zgryzu w zaleinoici od wieku oraz prawidlowego zgryzu w pehym uzqbieniu mlecznym i stalym.

Okreilanie na modelach wad zgryzu wedlug trzech plaszczyzn przestrzennych Simona - czotowej, strzakowej i frankfurckiej.

Prowadzenie Cwiczen profilaktycznych i leczniczych indywidualnie i zbiorowo w irodowisku dzieci w wieku ilobkowym, przedszkolnym i szko1nym.z zakresu profilaktyki ortodontycznej.

Wykonywanie czynnoici i zabieg6w profilaktyczno-leczniczych na zlecenie lekarza stomatologa ortodonty: wywiad, badanie profilaktyczne, grupowanie pacjentow weding chorob, zalecanie Cwiczen miqiniowych, stosowanie plytki przedsigkowej i topatki drewnianej, korekta utrzymywaczy i czepca z pracq brodowki, odlewanie modeli.

Opracowanie planbw profilaktyczno-leczniczych. Prowadzenie dokumentacji i sprawozdawczoici w poradniach ortodontycz-

nych.

Temat 5: Stacja sanitarno-epidemiologiczna. Dzial oiwiaty zdrowotnej

Charakteryzowanie organizacji systemu wspitlpracy z instytucjami i organizacjami oraz metod, form i Srodk6w dydaktycznych stosowanych w edukacji zdrowotnej.

Okreilanie w s k d do wykonywania 4rodkbw dydaktycznych oraz opracowywania informacji dotyczqcych edukacji zdrowotnej.

Organizowanie pracowni metodycznej. Planowanie, organizowanie i prowadzenie sprawozdawczoici oraz

dokumentacji dziah oiwiaty zdrowotnej stacji sanitarno-epidemiologicznej Prowadzenie dokumentacji prowadzonej edukacji zdrowotnej.

Temat 6: Metodyka stomatologicznej edukacji zdrowotnej

Ocenianie pod wzglqdem merytorycznym, dydaktyczno-wychowawczym i metodycznym przygotowanej dzialalnoici z zakresu edukacji zdrowotnej.

Opracowywanie zadab dotyczqcych edukacji zdrowotnej. Ocenianie pod wzglqdem merytorycznym, dydaktyczno-wychowawczym

i metodycznym przygotowanych prelekcji dla kobiet cieiarnych, karmiqcych i wychowujqcych male dzieci, z uwzglednieniem tematyki z A e s u profilaktyki pr6chnicy zebbw, ortodontycznej i pradontologicznej.

Ocenianie pod wzgledem merytorycmym, dydaktyczno-wychowawczym i metodycznym przygotowah do indywidualnych rozmbw z pacjentami w zalehoici od rodzaju chorob i specyfilu poradni.

Ocenianie pod wzglqlem merytorycznym, dydaktyczno-wychowawczym

i metodycznym pogadanki (opracowanego konspektu) dotyczqcej prawidlowego mycia zqb6w (demonstrowanie szczoteczek, Srodk6w pomocniczych, metod szczotkowania - na modelu) dla roinych Srodowisk i odbiorcow w r6iaym wieku.

Wykonanie okreilonego Srodka dydaktycznego do przygotowanej pogadanki z zakresu profilaktyki prbchnicy zqbow dla dzieci w wieku przedszkolnym na temat: prawidlowe odiywianie, higiena jamy ustnej i zqb6w, fluorkowa profilaktyka prbchnicy zqb6w. Ocenianie wykonanych prac.

Wykonanie okreSlonych Srodkow dydaktycznych do przygotowanej dyskusji z zakresu profilaktyki pr6chnicy zqb6w dla dzieci w wieku szkolnym. Ocenianie wykonanych prac.

Opracowanie projektu i wykonanie gazetki Sciennej, wystawy itp. uwzglqdniajqcych tematykq profilaktyki pr6chnicy zqbow, profilaktyki ortodontycznej dla pacjentbw dzieciqcej poradni stomatologicznej, poradni profilaktyki ortodontycznej i paradontologicznej.

Obslugiwanie Srodk6w audiowizualnych i technicznych Srodkbw nauczania. Nagrywanie prelekcji, dyskusji i pogadanek na taimq magnetofonowa,

Zorganizowanie (uczestnictwo) Tygodnia Higieny Jamy Ustnej w szkole lub Srodowisku pozaszkolnym. Opracowanie, przygotowanie materialow (tematy, formy oddzialywania, Srodlu dydaktyczne).

Zorganizowanie wycieczlu do muzeum (np. plakatu, edukacji zdrowotnej). Ocenianie pod wzglqdem merytorycznym, dydaktycno-wychowawczym,

metodycznym i organizacyjnym przygotowanych form oddzialywania na rodzic6w i opiekun6w dzieci w wieku i!obkowym.

Ocenianie pod wzgl~dem merytorycznym, dydaktyczno-wychowawczym i metodycznym tematyki i przygotowanych form oddziaiywania w irodowisku pracy.



Zadaniem nauczyciela pracowni promocji zdrowia, profilaktyki i metodyki stomatologicznej edukacji zdrowotnej jest wdroienie sluchaczy do planowania i realizowania stornatologicznej edukacji zdrowotnej (cele, formy, metody, trebi, Srodki dydaktyczne) przeznaczonej dla odbiorcy w roinym wieku.

W wynh realizacji treici nauczania sluchacz powinien wykazywak postawy:

dokladnoiC, systematycznoiC i obowi&owoiC w wykonywaniu czynnoici i zadari zawodowych; akcywnoic w dzialaniach z zakresu promocji zdrowia i profilaktyki stomatologicznej; zainteresowanie zawodein; doskonalenie umiejqtnoici zawodowych.

Przedmiot jest realizowany przez trzy semestry, obejmuje Cwiczenia z zakresu profilaktyki stomatologicznej i metodyki stomatologicznej edukacji zdrowotnej.

~wiczenia naleiy prowadzik w pracowni, a z zakresu propedeutyki stomatologicznej rowniez w gabinecie stomatologicznym. Pracownia powinna by6 wyposaiona w sprzet, materialy i Srodki dydaktyczne do realizacji Cwiczen, okreilonych w prograrnie nauczania. Wskazane jest prowadzenie Cwiczen z zakresu metodyki stomatologicznej edukacji zdrowotnej w pracowni dzialu oiwiaty zdrowotnej stacji sanitarno- -epidemiologicznej lub w placowkach ochrony zdrowia. Wskazany jest podzid klasy na grupy, optymalna IiczebnoSC wynosi 6 - 8 osob w grupie. ~wiczenia powinien prowadzik lekarz stomatolog lub higienistka stomatologiczna z okreilonym staiem pracy i przygotowaniem pedagogicznym. Ze wzglqdu na korelacjq miqdzyprzedmiotowa, Cwiczenia powinny byC realizowane po zajqciach teoretycznych.

Nauczyciele prowadzqcy Cwiczenia powinni iciile wsp6fpracowaC z nauczycielami prowadzqcymi zajecia teoretyczne i praktyczne w placowkach stomatologicznych.

Podczas realizacji Cwiczen naleiy mciciC uwagq na samodzielne wykonywanie czynnoici przez sfuchaczy. Jest to zwirgzane z dobrq organizacja, Cwiczen, tworzeniem tematycznych podgrup rotacyjnych. Prawidlowe prowadzenie Cwiczen daje podstawe do zastosowania umiejqtnoSci na zajeciach praktycmych organizowanych w placowkach.

SZuchacze pawinni prowadzib zeszyty przedmiotowe, w ktinych zapisujq tematy i najwainiejsze czynnoSci wykonywane na Cwiczeniach.

Realizacja Cwiczeh dotyczqcych uiytkowania foteli stomatologicznych wymaga od nauczyciela macania szczegblnej uwagi na przestrzeganie przepis6w bhp.

Przewidziane terminy i tematyb wycieczek do zaldadow naleiy wczeiniej ustali6 z okreilonymi instytucjami.

Bardzo wainym zadaniem w pracy nauczyciela jest ewaluacja osiqgaiqi: sluchaczy, tj. kontrola i ocena w zakresie wyodqbnionych celow ksztdcenia. Ocenianie powinno mieC charakter jakoiciowy i by6 przeprowadzone wedlug uprzednio sprecyzowanych kryteriow i wymagah. Og6lne kfyteria oceny wiadomoici i urniejetnoSci nabytych przez sluchacza

waC nastqpujqce czynnoici:

okreiliC mi&i miqdzy dzialalnoiciq profilaktyczna, promocja, zdrowia i stomatologiczna, edukacja, zdrowotnq z efektywnoScia, oddzialywah; okreilic i zastosowaC metody oraz irodki oddzialywah w zaleinoSci od odbiorcy; oznakowac zqby, oznaczyk zqby mleczne i stale; obliczyk stosowane wskainiki pr6chnicy zqb6w; przeprowadzik profilaktykq ortodontycznq w okreilonym irodowisku spolecznym; zastosowaC najprostsze metody leczenia ortodontycznego; zastosowaC techniki prowadzenia dokumentacji i sprawozdawczoici w poradniach stomatologicznych r6inych specjalnoici; zgromadziC, przehvorzyC i wykorzystak informacje z zakresu promocji zdrowia, profilaktyki i edukacji zdrowotnej; zaplanowac, zorganizowaC i zrealizowaC r6ine formy dzialalnoici z zakresu stomatologicznej edukacji zdrowotnej.

Wyzej wymienione kryteria oceniania nauczyciel powinien konsekwentnie stosowa6 i poinformowaC o nich shchaczy.

Sprawdzanie osiqgniqe shchaczy mo&a przeprowadzik w formie pisernnej, ustnej oraz zadah praktycznych za pomocT - pytari problemowych i polecen, - testow dydaktycznych o r6hej formie zadari, np. wielokrotnego wyboru,

z luka, uzupefnien i krotkiej odpowiedzi, typu proba pracy, - ukierunkowanej obserwacji czynnoSci shchaczy podczas wykonywania zadah

formulowanych przez nauczyciela. Warunkiem prawidlowego sprawdzania i oceniania jest analiza treSci

nauczania, kt6rq naleiy przeprowadziC przed podjqciem procesu ksztalcenia. Nauczanie powinno odbywac siq w sali wyposaionej w komplet

technicznych Srodkow nauczania. Nauczyciel, na potrzeby wlasne i shchaczy, powinien mieC do dyspozycji podrqcznq bibliotekq wyposaionq w literaturq naukowa, popularnonaukowq oraz czasopisma medyczne.

Tematy 1 - 5

Podczas zajqc wstqpnych nalezy om6wiC ze shchaczami program zajqk, metody, organizacjq, spos6b realizacji i zaliczania Cwiczen oraz przepisy porzqdkowe i bhp, obowiqzujqce w pracowni, podaC obowiqzujqcq l i t e ram przedrniotu.

Cwiczeh wymaga zastosowania fantomow i modeli. Niektore gq przeprowadzak shchacze na sobie. Na takich Cwiczeniach

shchacze poznajq prawidlowe poshgiwanie siq sterylnymi narzedziami oraz uczq siq odpowiedniego kontaktu z pacjentem.

Cwiczenia, np. oznaczanie zqbow mlecznych, wypehianie diagramow dla uzqbienia mlecznego sh~chacze wykonujq na podstawie danych uzyskanych od nauczyciela.

Tematyka dotyczqca metod badania stqienia fluoru w wodzie moze by6 realizowana w stacji sanitarno-epidemiologicznej, a tematyka dotyczqca metod fluorkowania wody pitnej w przedsiebiorstwie wodociqgow i kanalizacji.

Temat 6

Zajqcia prowadzone w dziale oiwiaty zdrowotnej stacji sanitarno- -epidemiologicmej powinny by6 wczeiniej uzgodnione z instytucjq. Podczas tych zajq6 shchacze powinni zapozna6 siq z roznymi formami pracy, jak rowniei uzyskaC informacje i wskazowki praktyczne, dotyczqce organizacji i prowadzenia dzialalnoSci edukacyjno-zdrowotnej oraz sporzqdzania dokurnentacji.

Nalezy podkreSliC potrzebq przygotowywania konspektow, zwrocic uwagq na znaczenie wykorzystywania roinych form oddzialywania i Srodk6w dydaktycznych w zalehoici od prezentowanego tematu, wieku i Srodowiska odbiorcow oraz dobor tematow w zaleinoSci od potrzeb Srodowiska, na ktore oddzialywujemy.

Wskazane jest, zeby na zaj~ciach z metodyki stomatologicznej edukacji zdrowotnej nauceciel zastosowal pogadanke lub inn& forme oddzialywania z okreglonej tematyki stomatologicznej edukacji zdrowotnej. Naleiy uzasadniC celowoS6 zastosowanych metod.

Prelekcje lub inne formy, przygotowane przez shchaczy, powinny by6 przez nich prezentowane z zastosowaniem metody sytuacyjnej lub w Srodowisku, do ktorego sa, skierowane.

W ocenie gazetki Sciennej nalezy zwr6ciC uwagq na uwzglednienie podstawowych elementow (monotematycznoS6, przystqpny i prosty tekst, wspomagany barwnymi ilustracjami) niezbqdnych do osiqgniqcia zamierzonego celu.

Ocena wykonanych i prezentowanych prac powinna by6 prowadzona przy wspbhdziale wszystkich shchaczy, np. w postaci seminariow podsumowujq- cych grupy tematyczne.


Tablice poglqdowe, plansze, schematy Foliogramy, fazogramy, fotografie Przemcza

Atrapy Modele, eksponaty, fantomy Filmy wedhg katalog6w PZWL- u, CEZAS- u i FILMOS- u TaS~ny z nagraniami Wyposaienie podstawowe i pomocnicze Sprz~t i techniczne Srodki nauczania Narzedzia i materialy Plakaty, instrukcje, ulotki, katalogi

5. LITERATURA

1. Demok M.: Pedagogika zdrowia. Warszawa: WSiP 1980 2. Fleming E., Jacoly J.: ~rodki audiowizualne w dydaktyce szkoly wyiszej.

Warszawa 3. Gajda Z.: Elementy ortodoncji w praktyce lekarza niespecjalisty. Warszawa:

PZWL 1984 4. Jancnlk Z.: Stomatologiczna oSwiata zdrowotna. Warszawa: CDN~SKM

1983 5. Obersztyn A. : Pr6chnica zgb6w i jej zapobieganie. Warszawa: PZWL 1982 6. Widorowicz -Makowerowa M.: Profilaktyka fluorkowa prbchnicy zgbow.

Warszawa: 1979 7. Wojnarowicz R.: Profilaktyka stomatologiczna. Warszawa: CDN~SKM 1983 8. Zarys ortopedii szczekowej - ortodoncji. Red. A. Masztalerz. Warszawa:

PZWL 1981 9. Zarys stomatologii. Red. Z. Jahczuk. Warszawa: PZWL 1983 10. Wydawnictwa Biblioteki Metodycznej Oiwiaty Zdrowotnej. Red.

H. Wentlandowa. Warszawa: PZWL 1985

L w m l e i y aMnatizowaC wmiarg ukazywania sic-mwychpozycji wydawniczych.

ZDROWIE PUBLICZNE

1. SZCZEG~EOWE CELE KSZTALCENIA

W wyniku zorganizowanego procesu ksztalcenia shchacz powinien urniec:

okreilaC cele, zadania i organizacjq opieki zdrowotnej; okreilac przyczyny, czynniki sprzyjajqce i drogi rozprzestrzeniania siq chor6b; oceniac wpiyw Srodowiska na wystqpowanie chorob; okreilak cele i zadania profilaktyki w ochronie oraz promocji zdrowia jednostki i spoleczelistwa; stosowaC w praktyce podstawowe wskazania sanitarnohigieniczne, dobieraC odpowiednie metody dzialah profilaktycznych; upowszechniaC edukacje zdrowotna; postugiwaC sie terminologiq podstawowymi miernikami oraz normami stosowanymi w ochronie i promocji zdrowia; okreSlaC i stosowa~ zasady ochrony Srodowiska spolecznego i naturalnego; oceniaC i interpretowak poziom zdrowia spoleczelistwa na podstawie wynik6w badah statystycznych.

102

2. TRESCI NAUCZANLA

Podzial treSci nauczania

Orientacyjna liczba godzin Zajqcia I Cwiczenia I Og3en1

LP.

1 teoretyczne I Semestr I1


Temat 1: Zdrowie, profilaktyka, choroba

Tematy


Pojecie zdrowia, choroby. Uwarunkowania z a c h o w ~ zdmwotnych

1. 2. 3.

Czynniki ksztahjqce stan zdrowia (genetyczne, Srodowiskowe, spdeczno- bytowe i kulturowe).

Semestr JII

12 12 8 2

34

~drowie, profilaktyka, choroba ~rodowisko a zdrowie cdowieka Dzia3alnoSC profilaktyczna


h 6 d a powstawania i rozpowszechniania chorbb zakainych i niezakainych. Rola medycyny zapobiegawczej w ochronie i promocji zdrowia. Profilaktyka i terapia - cele, zadania i kierunki dzialah profilaktycznych ( fay profilaktyki), rola higienistki stomatologicznej.

Zachowania zdrowotne cdowieka, a stan jego zdrowia - wybrane istotne zagadnienia higieny, np. higiena osobista, psychiczna, @cia rodzinnego, jarny ustnej.

Razem

16 10

2 28 62

6 4

-

10 14

3. 4.

Temat 2: Srodowisko a zdrowie czlowieka

-

4 -

-

4

22 14

2 38 76

DzidalnoSC profilaktyczna cd. Stan zdrowia ludnoSci. Metody oceny. Organizacja opieki zdrowotnej


~ r o d o w i s k o n a t u r a l n e Stan zdrowia jednostki i spoleczenstwa, zagrozenia ekologiczne.

12 16 8 2

3 8

Razem Razem w cyklu nauczania

Zalozenia program6w ochrony Srodowiska. Rola powietrza, wody i gleby w procesach iyciowych czlowieka oraz

w powstawaniu chorob, ich miejsce w lahcuchu epidemiologicznyrn. Zanieczyszczenia fizyczne, chemiczne i biologiczne oraz zwiqane z nimi

zagroienia zdrowotne. Podstawowe wymagania sanitarnohigienicme, metody oceny. Wp3yw czynnikow klimatycmych i atmosferycmych na stan zdrowia

czlowieka. Zastosowanie wody w lecznictwie (wodolecznictwo, rozpuszczalnik lekbw

itp.). Wplyw promieniowania na zdrowie cztowieka (typy, dopuszczalne dawki,

ochrona cztowieka).

Z y w n o S C i z y w i e n i e Produkty spozywcze jako hodlo zatruC, zatrucia chemiczne i biologiczne,

metody zapobiegania. Podstawowe wymagania sanitarne, przygotowanie posikk6w. QwnoSci

i zaklad6w iywienia. Wady kywieniowe, czynruki sprzyjajqce ich powstawaniu, nastepstwa

zdrowotne. Choroby cywilizacyjne o podloiu iywieniowym, zdrowotne problemy

nadwagi i otyloici.

~ r o d o w i s k o p r a c y Podstawowe pojqcia: praca, zmeczenie, m ~ e n i e , przemqczenie, wypoczynek

i jego formy. Praca a zdrowie - uci@liwoiC i szkodliwoSC wykonywania okreilonych

zadati zawodowych, wplyw i skutki ujemnego dzialania. Choroby zawodowe - defkicja, c q n d a powodujslce ich wystqpowanie,

stsuktura chorob, zasady orzecwictwa. Czynniki szkodliwe i choroby zawodowe zagraiajace higienistce

stomatologicznej.

~ r o d o w i s k o z a m i e s z k a n i a Zdrowotne skutki wsp6lczesnych osiedli mieszkaniowych (skaienie

Srodowiska, halas i inne). Podstawowe wymagania zdrowotne, dotyczqce planowania i funkcjonowania miast i osiedli.

Zalecenia sanitarnohigienicme dotyczqce norm zageszczenia, fiuikcjonalnoSci i standardu wyposaienia technicmego mieszkania, jego mikroklimat, wplyw na zdrowie czlowieka.

Odpadki, nieczystoici i Scieki hodtern powstawania chor6b - sposoby ich unieszkodliwiania.

1. OceniC mikroklimat sali szkolnej i gabinetu stomatologicznego na podstawie wynikow przeprowadzonych badasi.

2. OceniC przydatnoSC wody do picia, zinterpretowak wyniki badan laboratoryjnych.

3. OkreSliC podstawowe kierunki i problem ochrony Srodowiska. 4. Dobra6 i oceniC metody, Srodki dezynfekcji, dezynsekcji i deratyzacji. 5. Sporzqdzi6 dokumentacjq zdrowotnqpacjenta.

Temat 3: DzialalnoSC profilaktyczna

E d u k a c j a z d r o w o t n a Ksztaltowanie zachowasi zdrowotnych jako jedna z form dziahi

profilaktycznych. Rola, cele i zadania edukacji zdrowotnej w ochronie i promocji zdrowia.

Zakres, kierunki i formy pracy, wskazania metodyczne do dzidalnoici profilaktycznej.

Zadania higienistki stomatologicznej w zakresie edukacji zdrowotnej.

Z y w i e n i e Rola podstawowych skladnikbw pokannowych w organizmie czlowieka -

normy, zapotrzebowanie, krodla. Charaktelystyka p p produktow spoiywczych.

Cechy prawidlowego iywienia, korekta przyldadowych jadlospisbw. Zywienie w profilaktyce i chorobach stomatologicznych. Wybrane zagadnienia dietetyki.

O p i e k a z d r o w o t n a n a d d z i e C m i i m l o d z i e z q Fizjologiczne podstawy rozwoju. Glowne zagroienia chorobowe dzieci

i mlodzieiy w wieku szkolnym. Metody oceny rozwoju i stanu zdrowia - metoda bilansow i przesiewbw,

dyspanseryzacja, poradnictwo. Opieka stomatologiczna w wieku szkolnym.

Podstawowe zalecenia sanitarnohigieniczne zwiqane z organizacjq codziennego @cia oraz procesu nauczania dzieci i mlodziezy.

H i g i e n a p r a c y Podstawowe ustawodawstwo pracy. Prawa i obowizgki pracownika.

Wymagania dotyciqce zatrudniania kobiet i osbb mlodocianych. Ochrona pracownika zatrudnionego w warunkach szkodliwych dla zdrowia.

Ochrona przeciwpozarowa. Zasady organizacji ewakuacji w przypadku po2a-u. Poshgiwanie siq podstawowym sprzqtem przeciwpoiarowym.

H i g i e n a z a k l a d o w o c h r o n y z d r o w i a Czynniki etiologicme, nastepstwa zdrowotne i zapobieganie zakaieniom

powstajqcym w zakEadach ochrony zdrowia (zakaienia pionu stomatologicznego).

Obowiqzki i zadania higienistki stomatologicznej w zapobieganiu zakaieniom.

Zasady postepowania z materialami toksycznymi i skaionymi, odpadkami oraz Srodkami latwopalnymi i substancjami promieniotw6rczymi.

1. Poshzyk sie sprzqtem audiowizualnym i materialami pomocniczymi w upowszechnianiu edukacji zdrowotnej.

2. ZaplanowaC i dokonak oceny jarilospis6w, okreSlik znaczenie zyvienia w profilaktyce i charobachstomatologicznych.

3. OkreSliC i dobra6 Srodki ochrony osobistej higienistki stomatologicznej. 4. OkreSliC oraz wdroiyk zasady unieszkodliwiania materialow toksycznych

i latwopalnych. 5. SporzqdziC dokumentacje stomatologicznq dzieci i mlodziezy w wieku

szkolnym. 6. ZastosowaC podstawowy sprzet przeciwpozarowy oraz zasady organizacji

ewakuacji w przypadku pozaru. 7. Zorganizowak miejsce pracy higienistki stomatologicznej.

Temat 4: Stan zdrowia ludnoici. Metody oceny. Organizacja opieki zdrowotnej

Cele i zadania epidemiologii - podstawowe definicje i okreilenia. rodl la informacji o stanie zdrowia spoleczenstwa. Mierniki zjawisk zdrowotnych (wspo1-czynniki, interpretacja danych).

SprawozdawczoiC w pracy higienistki stomatologicznej. Stan zdrowia ludnoici - aktualne problemy zdrowotne kraju.

Ornowienie wybranych zagadnien z narodowych programow ochrony zdrowia, z uwzglednieniem problematyki stomatologicmej.

Choroby cywilizacyjne i spoleczne. Problemy zdrowotne zwivane z nalogami (narkomania, nikotynizm,

alkoholizm) i AIDS. ele organizacji opieki zdrowotnej. Schemat organizacji opieki

we pojqcia: opieka podstawowa i specjalistyczna. cja opieki stomatologicznej oraz nadzoru sanitarnego.

Kadry systemu ochrony zdrowia - miejsce higienistki stornatologicznej, podstawowe ustawodawstwo i odpowiedzialnoiC zawodowa.

1. WykorzystaC roine ir6dla informacji o stanie zdrowia ludnoici. 2. OceniC stan zdrowia ludnoici - na podstawie danych statystycznych. 3. Sporz,qdziC dokumentacjq zdrowotnq pacjentow oraz dokwnentacjq gabinetu

stomatologicznego. 4. OkreiliC miejsce kadr stomatologicznych w strukturze organizacyjnej

ochrony zdrowia.


Godziny te przeznaczone q na realizacjq temat6w nie objqtych programem, a wynikajqcych z rozwoju nauki.


Program nauczania przedmiotu jest realizowany w I1 i 111 semestrze w wymiarze 2 godziny tygodniowo. Cele i treici nauczania obejmujq dzialania na rzecz zdrowia Sednostki i spoleczenstwa, stanowiqce podstawq wszechstronnego przygotowania higienistki stomatologicznej do dzialalnoici praktycznej i promocji zdrowia.

W wyniku realizacji treici nauczania shchacz powinien wykazywaC nastqpujqce postawy:

zainteresowanie problematykq ochrony zdrowia; zaangaiowanie w dzialania zapobiegawcze i aktywnoik w podejmowaniu dzialari; odpowiedualnoiC i sumiennoSC w wykonywaniu pracy oraz w kontaktach z pacjentem. Zawarte w programie treici nauczania wymagajq biezqcej aktualizacji

i wzbogacania o nowe elementy. Zakres Cwiczen stanowiqcych praktycznq czqiC programu moze by6 w miare

~otrzeb rozszerzonv. A .

W realizacji programu przedrmotu nauczyciei powinien: i ~ a c do wiadomoici i umiejqtnoici sluchaczy o m dokonywak

dzyprzedmiotowej, enia o szczegblnej randze w dzialaniach

, eliminowak nieistotne szczeg6fy, odne formy prowadzenia zajqC aktywuujqce sluchaczy,

mobilizujqce ich do sarnodzielnej pracy, syntetyzowania wiedzy i wnioskowania,

- wzbogacak przekazywane treici Srodkami dydaktycznymi i wycieczkami, - nawigywak wsp6lprace z terenowymi jednostkami nadzoru sanitarno-

epidemiologicznego w celu uzyskania informacji merytorycznych, - gromadzi6 sprzqt, urzqdzenia techniczne i materialy.

Naleiy tak dobra6 metody nauczania, aby zapewniC najwiqkszq aktywnoSc shchaczy i najlepsze opanowanie treici nauczania. Zalecana, metodq jest wyklad (informacyjny, problemowy, konwersatoryjny) oraz metody aktywizujqce. Podczas zajqC nauczyciel powinien wykorzystai: rbine Srodki dydaktyczne, np.: plansze, filmy, przezrocza. W realizacji trudniejszych ternatow wskazane jest wykorzystanie metod multimedialnych.

Bardzo wainym zadaniem w pracy nauczyciela jest ewaluacja osiqgniqC shchacza, tj. kontrola i ocena w zakresie wyodrebnionych celbw ksztalcenia. Ocenianie powinno miek charakter jakoSciowy i by6 przeprowadzone wedhig uprzednio sprecyzowanych kryteribw i wyrnagari. Og6lne kryteria oceny wiadomoSci i umiejqtnoici nabytych przez shchacza powinny obejmowak nast~pujqce czynnoici:

okreSli6 cele oraz zadania rnedycyny zapobiegawczej w ochronie i promocji zdrowia; dobra6 i zastosowak odpowiednie metody dzialari profilaktycznych; wyjainik przyczyny powstawania i drogi rozprzestrzeniania siq chorob; wskazaC powiqpnia miedzy Srodowiskiem, stanem zdrowia jednostki i spdeczenstwa oraz przykiady negatywnego oddzialywania cdowieka na Srodowisko i Srodowiska na cdowieka; okreSliC i zastosowaC podstawowe wymagania sanitarnohigieniczne; okreSli6 zachowania zdrowotne w promocji zdrowia oraz zasady ich ustawicznego ksztaltowania; dobra6 i zastosowa6 formy, metody i materialy pomocnicze w upowszeehnianiu edukacji zdrowotnej; okreilik role prawidlowego iywienia w zapobieganiu chorobom i zastosowa6 okreSlone zasady w iyciu codziennym; wskazak i zapobiec zagrozeniom zdrowotnym dzieci i mlodzieiy w wieku szkolnym, otoczyC te grupy szczeg6lnq opiekq stomatologicznzl; okreSliC zalecenia bhp i kierowak siq nimi w miejscu pracy; zidentyfiiowak wymagania zaostrzonego reiimu sanitarnego obowiqznjqcego w zakiadach ochrony zdrowia; wyeliminowak dzialanie substancji szkodliwych, materialbw skaionych i odpadkbw; ocenik i zinterpretowak aktualn8 sytuacje zdrowotna, spdeczenstwa, zwlaszcza w zakresie stomatologicznym;

zinterpretowak cele i zadania ochrony zdrowia jednostki oraz spoleczenstwa i sprecyzowak w tym zahesie zadania higienistki stomatologicmej; zuniejscowi6 opiekq stomatologiczna, w strukkuze organizacyjnej s&by zdrowia; posluiyC siq tenninologia, normami oraz literaturq z zakresu ochrony i promocji zdrowia. Wyzej wymienione kryteria oceniania na~~czyciel powinien konsekwentnie

stosowak i poinformowak o nich shchacza. Sprawdzmie osiqgniqk shchaczy mozna przeprowadzik w formie pisemnej, ustnej oraz zadixi praktycznych za pomocq - pytari problemowych i polecen; - testow dydaktycznych o rbinej formie zadari, np. wielokrotnego wybom,

z luka, uzupelnien i krotkiej odpowiedzi; - ukierunkowanej obsenvacji czynnoSci sfuchaczy podczas wykonywania

okreSlonych zadd. Warunkiem prawidlowego sprawdzania i oceniania jest analiza celow i tre6ci nauczania, ktbrq naleiy przeprowadzik przed podjeciem procesu ksztdcenia.

Nauczanie powinno odbywa6 siq w sali wyposaionej w komplet technicznych irodkow nauczania. Nauczyciel, dla potrzeb wlasnych i sluchaczy, powinien dysponowak podrecznq biblioteczkq zaopatrzonq w literaturq naukowq i popularnonaukowq oraz aktualne akty prawne.

Uwagi szczegdlowe

Temat 1

Glownym celem tego tematu jest okreSlenie miejsca zdrowia publicznego w naukach medycznych oraz ochronie i promocji zdrowia jednostki i spoleczenstwa. Nauczyciel powinien aktywizowak sluchaczy do definiowania pojqk, fomu1owania zasad, interpretowania i podawania przykladow okreilonych zjawisk spolecznych. Bazujqc na wiedzy sluchaczy z zahesu zachowari zdrowotnych, naleiy okreilik na przykladach role ochrony i promocji zdrowia. Moha odwol-aC sie do tematyki higieny osobistej, wybierajqc zagadnienia stanowiqce przyMady przydatne w pracy higienistki stomatologicznej.

Temat 2

Realizacja tematu jest zwi-a z okre6leniem pozytywnej i negatywnej roli czynnikow Srodowiskowych w iyciu i ksztahowaniu zdrowia czlowieka. Naleiy zwracak uwagq na wspolczesne zagroienia ekologiczne, ich wplyw na organizm czlowieka oraz sposoby minimalizacji ich szkodliwego dziaiania.

Moina pos5uiyC siq glownymi zalozeniami narodowych programow ochrony Srodowiska.

Oceniajqc wpm poszczegolnych czynnikow na organizm czlowieka nalezy bra6 pod uwagq przede wszystkim potrzeby zdrowotne.

W celu przyblizenia realizowanych zagadnien teoretycznych wprowadza siq zadania praktyczne, np. poznanie urzqdzen stosowanych do oceiy powietrza i mikroklimatu, interpretacja wynikbw badah zanieczyszczeri Srodowiska, w kt6rym znajduje siq szkola, ocena jakoici wody na podstawie wynik6w badan laboratoryjnych uzyskanych ze stacji sanitarno-epidemiologicznej.

Temat 3

Realizacja tematu obejmuje przyldady d z i a l ~ profilaktycznych. Edukacja zdrowotna, w i e n i e cdowieka, bezpieczenstwo i higiena pracy, higiena szkolna, zapobieganie zakaieniom w zakladach ochrony zdrowia to podstawowe kierunki dzialah profilaktycznych, wchodzqcych w zakres pracy higienistki stomatologicznej.

Upowszechnianie edukacji zdrowotnej jest jednq z form dzialalnoici profilaktycznej. Wskazowki merytoryczne i praktyczne uzyskane na lekcjach datwiq shchaczom prace w dziedzinie profilaktyki stomatologicznej. Szczeg6lnego upraktycznienia wymagajq lekcje dotyczqce zasad prawidlowego *ienia, przez pokazy, np. dziennej racji pokarmowej, porcji izoenergetycznych, izobialkowych, irodel wapnia oraz ustalenie z a d ~ do sarnodzielnego wykonania - opracowanie i ocena jadlospisu, ustalenie wielkoici zapotrzebowania ustroju na energiq i skladnila odzywcze, modyfikacja listy podstawowych artykdow iywnoiciowych w profilaktyce i chorobach stomatologicznych.

Istotnym zagadnieniem jest ochrona zdrowia dzieci i dodzieiy w wieku szkolnym. Wiele chorob i wad budowy ma swoj poczqtek w tym okresie, wynikajq one glbwnie z nieodpowiednich warunk6w iycia i nauki. Higienistka stomatologiczna jest odpowiedzialna za prowadzenie profilaktyki stomatologicznej w tej grupie ludnoici, wiec powinna byk przygotowana do wykonywania zadab. Poniewai shchacze w pracy zawodowej bqdq spotykali sie z czynmkarni szkodliwymi dla zdrowia, w prezentowanych treiciach naleg akcentowak zalozenia i zalecenia bhp oraz metody zapobiegania chorobom zawodowym. Wahym elementem profilaktyki jest rowniez zapobieganie zakaieniom powstajqcym w zaktadach sWby zdrowia. Cel ten moina osiqgnqk przez bezwzgledne przestrzeganie przez personel wymagari obowiqzujqcego w zaktadzie zaostrzonego r e h u sanitarnego.

Temat 4

Zasadniczym celem realizacji tematu jest zapoznanie shchaczy

z elementarnymi zagadnieniami epidemiologii oraz aktualnymi kierunkami organizacji opieki zdrowotnej. Celowe jest wskazywanie podstawowych metod stosowanych w ocenie stanu zdrowia populacji, interpretacji wynik6w badah oraz &rodel infonnacji.

Podczas realizacji tematu nalezy poslugiwaC siq aktualnymi materidami pomocniczymi, danylni statystycmymi, wynikami badari, np. stacji sanitarno- -epidemiologicmych.

Tematyka dotyczqca zalozeh, ksztah i kierunkow organizacji opieki zdrowotnej powinna by6 na biezqco aktualizowana. Omawiajqc te zagadnienia moina posh2yC s i ~ tezami narodowych programow ochrony zdrowia.


Tablice graficme, przezrocza, foliogamy Filmy popularnonaukowe wg aktualnych katalogow PZWL. Podstawowy sprzet laboratoryjny, przyrzqdy pomiarowe, sprzqt przeciwpozarowy, audiowizualny Ustawy, zarzqdzenia wykonawcze, narodowe programy z zakresu ornawianej tematyki (kodeks pracy, ustawy o zawodzie, ochronie zdrowia, ochronie Srodowiska), druki dokumentacji zdrowotnej i sprawozdawczoSci Broszury, ulotki, plakaty, foldery wydawane przez: Pahstwowy Zaklad Higieny, Ins&tut Ochrony Pracy, stacje sanitarno-epidemiologicme itp.

5. LITERATURA

1. Bezpieczenstwo i higiena pracy w zakladach s&by zdrowia. Udi: AM 1975

2. Indulski J., Gadulewicz T.: Organizacja ochrony zdrowia. Warszawa: PZWL 1989

3. Higiena - ochrona zdrowia. Red. C. W. Korczak. Warszawa: PZWL 1994 4. Jqdrychowski W.: Epiderniologia - wprowadzenie i metody. Warszawa:

PZWL 1986 5. Kierst W.: Nauka o iywieniu zdrowego i chorego czlowieka. Warszawa:

PZWL 1989 6. Piekarska J.: Sklad i wart066 odzywcza produktow spoiywczych.

Warszawa: PZWL 1983 7. Radiukiewicz S.: Medycyna szkolna. Warszawa: PZWL 1987 8. Medycyna pracy. Red. H. Volentin. Warszawa: PZWL 1985 9. Szewczyfiski J., Skrodzka Z.: Higiena iywienia. Warszawa: PZWL 1994 10. Wendtlandowa H.: OSwiata zdrowotna. Warszawa: PZWL 1980

11. Wojciechowski J.: Ekologiczne podstawy ksztaltowania Srodowiska. Warszawa: PZWL 1987

Literature naleiy aktualizowac w miarq ukazywania siq nowych pozycji wydawniczych.

112

INFORMATYKA

T TECHNIKA KOMPUTEROWA

1. SZCZEGOLOWE CELE KSZTAECENIA

W wynku zorganizowanego procesu ksztakcenia shchacz powinien umieC:

stosowak terminologiq i podstawowq wiedzq informatycznq okreilai: zakres wykorzystania techniki komputerowej dla potrzeb stomatologicmych;

o obshgiwak i uiytkowak sprzqt komputerowy i urzqdzenia peryferyjne; obslugiwak system komputerowy DOS oraz program NORTON COMMANDER; pracowai: w irodowisku W O W S ; stosowaC edytor tekstu; uruchamiak prpgramy uiytkowe, obslugiwak bazy danych z zakresu profilaktyki zawodowej; korzystak z danych informatycmych zgromadzonych na noinikach komputerowych.

115

2. TRESCI NAUCZANIA


Temat 1: System operacyjny DOS

LP.

Moduly systemu i jego funkcje. Rozlokowanie systemu w pamiqci operacyjnej. Przyklady stosowania poleceli systemowych do formatowania i sprawdzania dyskietek, tworzenia, aktualizacji i usuwania plikbw, wyiwietlania i wydruku informacji, tworzenia i usuwania katalogbw.

Temat 2: Nakladkowy program NORTON COMMANDER

Tematy

Klawisze funkcyjne i kombinacje klawiszy. Okna i ich zawartoSci. Tworzenie i struktury katalogow. Tworzenie, aktualizacja, kopiowanie i drukowanie plik6w. Menu uzytkownika. Wykorzystanie naldadki programowej NC dla ulatwienia wykonania operacji systemowych.

Semestr HI 2 godziny tygodniowo

Temat 3: ~rodowisko WINDOWS


1. 2.

3. 4. 5.

6. 7. 8.

WINDOWS jako Srodowisko graficzne. Ustawianie Srodowiska. Elementy skladowe okna i powiqanie ich z kombinacjami klawiszy. Tryby pracy.

Zajgcia teoretyczne

System operacyjny DOS Nakladkowy system NORTON COMMANDER ~rodowisko W O W S Edytor tekstu Arkusz kalkdacyjny w zastosowaniu do zarzqdzania w jednostkach ochrony zdrowia Bazy danych do pomeb medycznych Tezaurusy medycme Sieci komputerowe w jednostkach sMby zdrowia


Cwiczenia


Ogolem

- -

-

- -

- - -

-

38 3 8

8 4

6 4 6

4 2 2

2

8 4

6 4 6

4 2 2

2

Otwieranie, zamykanie i zmiana rozmiaru okien. Aplikacje Srodowiska WINDOWS i zmiany aplikacji. Zarzqdzanie katalogami i plikami. Tworzenie i usuwanie grup. Przenoszenie danych. Praca w irodowisku WINDOWS z wykorzystaniem myszy i kombinacji klawiszy. Praca z plikami, katalogani i grupami. Zmiany okien i ich rozmiarow.

Temat 4: Edytor tekstu

Wprowadzanie i poprawianie tekstu. Zapis tekstu na dysk i odczyt z dysku. Wykorzystanie polskich liter specjalnych. Formatowanie paragafu i strony. Tabulator i tworzenie tabel. Edycja tekstu. Tworzenie tekstow, tabel, naglbwkbw i stopek. Edycja - zmiana litemictwa oraz gruboici i wielkoici liter.

Temat 5: Arkusz kalkulacyjny do zarzqdzania w jednostkach sluiby zdrowia

Wprowadzenie i edycja danych liczbowych i tekstowych. Zapis danych na dysk i odczyt z dysku. Tryby pracy arkusza kallculacyjnego. Operacje na grupach komorek. Wyraienia i funkcje. Drukowanie tabel i rysowanie wykredw. Adresowanie wzglgdne i bezwzglgdne. Tworzenie tabel i zestawien wraz z wykonywaniem dzidab na danych liczbowych kolurnn. Wydruk tabel i wykresbw.

Temat 6: Bazy danych do potrzeb medycznych

Rodzaje baz danych. Tworzenie, przeglqdanie i modyfikacja baz danych. Sortowanie i indeksowanie rekordow. Tworzenie kartotekowych i relacyjnych baz danych. Sortowanie i indeksowanie. Drukowanie rekordow baz danych.

Temat 7: Tezaurusy medyczne

Tezaurus jako specjalistyczna baza danych nomenklatury medycznej w zakresie topografii, morfologii, etiologii i patofizjologii. Obsluga programu tezaurusa.

Temat 8: Sieci komputerowe w jednostkach ochrony zdrowia

Uruchamianie senvera sieciowego. Uruchamianie stacji roboczych. Praca i drukowanie w sieci.


Godziny te przemacza siq na realizacjq ternatow nie objqtych programem, a wynikajqcych z rozwoju nauki.


Zadaniem nauczyciela informatyki i techniki komputerowej jest wyposaienie sluchaczy w umiejqtnoSC korzystania ze sprzqtu i oprogramowania informatycznego w przyszlej pracy zawodowej.

W wyniku realizacji treSci nauczania sluchacz powinien wykazywak nastqpujqce postawy:

odpowiedzialnoik za wykonywanq pracq, powierzony sprzqt, oprogramowanie i zgromadzone infomacje; dgenie do aktualizowania wiedzy dotyczqcej budowy urzqdzen komputerowych i peryferyjnycli oraz oprogramowania; dqienie do wdraiania nowoici technicznych w praktyce zawodowej; aktywnoSC w gromadzeniu, przetwarzaniu, przechowywaniu i wykorzystywaniu informacji.

Realizacja programu powinna odbywak siq w pracowni komputerowej. Wskazany jest podzial klasy na grupy, gdyi przy jednym komputerze nie powinno Cwiczyk jednoczeinie wiqcej nii 2 shchaczy. Pracownia powinna byk wyposaiona w sprzqt komputerowy i urzqdzenia peryferyjne oraz oprogramowanie najnowszej generacji.

Bardzo wainym zadaniem w pracy nauczyciela jest ewaluacja osiqgniqk sluchaczy, tj. kontrola i ocena w zakresie wyodrqbnionych celow ksztalcenia. Ocenianie powinno mieC charakter jakoiciowy i byk przeprowadzone wedhtg uprzednio sprecyzowanych kryteriow i wymagah. 0-a oceny wiadamoici i umiejqtnoici nabytych przez sluchacza powinny obejmowak nastgpujqce czynnoici:

okreslik podstawowe pojqcia infomatycme oraz poshuyC siq nimi podczas wykonywania zadah zawodowych; obshuyk komputer jako autonomicme narzqdzie pracy oraz w sieci; poshuyC siq systemem operacyjnym DOS i programem NORTON COMMANDER., wykonak pracq w Srodowisku WINDOWS; obsluzyC edytor tekstu; sporzqdziC tabelaryczne zestawienia liczbowe i tekstowe z wykorzystaniem arkusza kalkulacyjnego do zarqdzania w jednostkach ochrony zdrowia; zbudowak bazq danych do potrzeb tematyki stomatologicmej; p o s ~ y k siq istniejqcymi medycznymi specjalistycznymi bazami danych

i tezaurusami medycznymi. Wyiej wymienione kryteria oceniania nauczyciel powinien konsekwentnie

stosowak i poinfonnowaC o nich shchaczy. Sprawdzanie osislgniec shchaczy mozna przeprowadziC w fonnie pisernnej,

ustnej oraz zadab praktycznych za pomoc?: - pytah problemowych i polecen, - test6w dydaktycznych o roinej formie zad&, np. wielokrotnego wyboru,

z luk% u z u p e ~ e n i krotkiej odpowiedzi, - ukierunkowanej obsenvacji czynnoici shchaczy podczas wykonywania zadah

formulowanych przez nauczyciela. Warunkiem prawidlowego sprawdzania i oceniania jest analiza treSci

nauczania, kt6rq nalee przeprowadzik przed podjeciem procesu ksztatcenia. Nauczyciel, na potrzeby wlasne i shchaczy, powinien mieC do dyspozycji

podr~cznq biblioteke wyposaiona, w literature naukow% popularnonaukowq oraz czasopisma medycme.

Uwagi szczegbirowe

Tematy 1 - 2

Realizowana problematyka obejmuje podstawowe treSci z zakresu informatyki. Naleiy nawivaC do wiedzy i umiejetnoici shchaczy ze szkoly Sredniej, uporzq&owaC i uzupefniC zagadnienia obowiqujqce, wyeksponowaC nowa tematvke. - d L

Szczeg6lnq uwage naleiy zwr6ciC na rozwiqywanie problem6w miqanych z obslugq sprzetu komputerowego i urzqdzen peryferyjnych oraz uiytkowaniem systemow operacyjnych.

Tematy 3 - 4

Shchacze powinni poznai: pracq w najnowszym Srodowisku WINDOWS, opanowak umiejetnoSci pracy w Srodowisku z wykorzystaniem myszy i kombinacji klawiszy.

Sluchacze powinni obshgiwaC w szerokim zakresie przynajmniej jeden edytor tekstu. Nauczyciel powinien dokonak wyboru edytora dajqcego szerokie moiliwoici pracy z tekstem.

Temat 5 - 8

W reahzacji tematyki naleiy okreSlik zastosowanie sieci komputerowych do cel6w medycmych, zasady korzystania z sieci, uruchamiania stacji roboczych i drukowania w sieci.

Naleiy zwr6ciC uwage na obshgq programow komputerowych zwiqanych

z uzyskiwaniem, przetwarzaniem i wykorzystywaniem informacji medycznych. Nauczyciel powinien om6wiC zastosowanie okreilonych program6w

komputerowych w pracy higienistki stomatologicznej, a w szczeg6lnoSci zastosowanie fimkcji program6w uiytkowych w frakcie zajeC praktycznych i praktyki zawodowej.


Sprzqt: - komputery osobiste z pamieciarni operacyjnymi 4 MB RAM oraz HD

200 MB - siec komputerowa - drukarka Oprogramowanie: - system operacyjny DOS - program nakladkowy NORTON COMMANDER - program WINDOWS - edytor tekstu WORD, TAG lub inny - program LOTUS 1-2-3 - program dBASE Plansze i schematy struktury baz danych Filmy wided

5. LITERATURA

1. Corrigan P. H., Guy A,: Budowa lokalnych sieci komputerowych. Warszawa: Intersoftland 1993

2. Gregorczyk G., Bursze T.: Podrecznik - elementy informatyki, uzytkowanie komputera. Warszawa: PC Koncept 1994

3. Gregorczyk G., Rostkowska M.: Podrecznik - elementy informatyki, Cwiczenia. Warszawa: PC Koncept 1994

4. Jakubajtis E. A.: Lokalne sieci komputerowe. Warszawa: WNT 1989 5. Problemy biocybernetyki i iniynierii biomedycznej. T. 6 . Informatyka

medyczna. Red. M. Ndqcz, E. Waniewski, J. Doroszewski. Warszawa: WKiE 1990

6. Mikolajczak J.: Polecenia systemu operacyjnego MS DOS 5.0. Olsztyn: Bajt sp. z 0.0. 1991

7. Sikorski W. : Wprowadzenie do uzytkowania mikrokomputer6w. Warszawa: PWN 1989

8. Stal J., Zurowicz M.: Informatyka w zadaniach. Warszawa: Colonel 1995

9. Stryjek A,: Podstawy informatyki dla kaidego. LYNX-SFT 1994 10. iaboklicki S., Lachowicz M.: Informatyka - pierwsze kroki MS DOS,

NORTON COMMANDER, Chiwriter, LOTUS 1-2-3. Warszawa: Lupus 1994

Literature naleiy aktualizowak w miare tkazywania sie nowych pozycji wydawniczych.

119

ZAJQCIA PRAKTYCZNE

W wyn&u zorganizowanego procesu ksztakcenia sluchacz powinien umiec:

organizowak pracq na okreSlonych stanowiskach; dobierac i stosowac metody i techniki pracy odpowiednio do stanu zdrowia i potrzeb pacjenta; stosowac ogolne i specjalistyczne zasady i metody pracy w realizacji z a d ~ zawodowych; stosowak w sposob sprawny aparakuq medyczn% sprzqt i narzqdzia, zgodnie z najnowszymi osislgniqciami techniki; stosowak wlaiciwe metody postqpowania z chorym, oddziafywac terapeutycznie; wsp6fpracowaC z lekarzem i zespolem pracownikow; prowadzik pomiary i badania dotyczqce okreilonych chorob, interpretowak i wykorzystyw?C uzyskane wyniki; doskonalik i unowoczeSniac stosowane metody i techniki pracy; podejmowae decyzje w ramach obowiqzujqcego zakresu pracy, udzielak pomocy w sytuacjach trudnych; prowadzik dokumentacjq obowiqzujqcq na stanowisku pracy; wykorzystywac wiedzq teoretycznq w dzialaniach praktycznych, doskonalie wlasne umiejqtnoSci zawodowe; integrowak poszczegolne zagadnienia z zakresu dzialalnosci zawodowej; opracowywac i realizowak programy wychowawcze z zakresu stomatologicznej edukacji zdrowotnej dla dzieci, rnlodzieiy i doroslych; poglqbiak wiedzq z zakresu profilaktyki stomatologicznej, leczenia i rehabilitacji chorych; przestrzegak zasad etyki zawodowej; stosowa6 przepisy bhp, ppoz. i ochrony Srodowiska.

2. TRESCI NAUCZANIA


poradnie stomatologiczne)

Temat 1: Og6lne poradnie stomatologiezne

Wykonywanie czynnoici i zabiegow. Uczestniczenie w przygotowaniu poradni do pracy. Przygotowanie

stanowiska pracy. Przygotowanie pacjenta do zabiegu. Przygotowanie narzqdzi, materialow

i lekow. Przeprowadzenie dezynfekcji, sterylizacji i konsenvacji narzqdzi, materialow

i sprzqtu. Przygotowanie materialow do wypelnieri wg zalecen lekarza stomatologa.

Stosowanie urzqdzen do Swiatlo-, wodo- i elektrolecznictwa. Obshga urzqdzen z zachowaniem zasad bhp. Obshgiwanie aparatury rentgenowskiej, stosowanej w diagnostyce stomatologicznej (rentgenogramy, projekcje, filmy).

Czynne asystowanie lekarzowi stomatologowi podczas zabiegow. Przeprowadzanie wywiadu chorobowego. Uczestnictwo w badaniach profilaktycznych, w okreslaniu planu higieniczno-

profilaktycznego i leczniczego. Obliczanie wskainikow prochnicy (PUW), paradontopatii (Rusella) i higeny

jarny ustn4 (Om). Prowadzenie instruktaiu dotyczqcego higieny jamy ustnej (demonstrowanie

szczoteczek do czyszczenia zqbbw, sposobu szczoteczkowania zqbow i masaiu dziqsel, przeprowadzanie pr6by fuksynowej przed i po usuniqciu zlogow nazqbnych). Udzlelanie wskazowek dietetycmych.

Wykonywanie zabiegow higieniczno-profilaktycznych i leczniczych na zlecenia i pod nadzorem lekarza stomatologa, np. leczenie prochnicy pocza,&owej, wygladzenie i polerowanie wypelnien, prowadzenie fluoryzacji metoda, kontaktow~ usuwanie kamienia nazqbnego, ligaturowanie zqbow, zdejmowanie szwow, toaleta rany, stosowanie hydro-, balneo- i elektroterapii, wykonywanie phkai~, przymoczek, okladow, pqdzlowari dziqsel, zakladanie sqczkow.

Udzielanie pomocy przedlekarskiej. Udzielanie informacji pacjentom dotyczqcych postqpowania po zabiegu.

Temat 2: ~oradnie stomatologiczne dla dzieci w wieku szkolnym

Wykonywanie czynnoSci i zabiegow. Uczestniczenie w przygotowaniu poradni do pracy. Przygotowanie

stanowiska pracy. Przygotowanie pacjenta do zabiegu. Przygotowanie narzqdzi, materialow

i lek6w. Przeprowadzenie dezynfekcji, sterylizacji i konsenvacji narzqdzi, materialow

i sprzqtt~. Przygotowanie materialow do wypelnien wg zalecen lekarza stomatologa. Czynne asystowanie lekarzowi stomatologowi podczas zabiegow. Przeprowadzanie wywiadu chorobowego.

Uczestnictwo w badaniach profilaktycznych, w okreilaniu planu higieniczno- profilaktycznego i leczniczego.

Obliczanie wskainikow prochnicy (PUW), paradontopatii (Rusella) i higieny jamy ustnej (OHI).

Prowadzenie instruktaiu dotyczqcego higieny jamy ustnej (phkanie, szczoteczkowanie zqbow). Udzielanie wskazowek dietetycznych - indywidualnie i zbiorowo.

Wykonywanie zabiegow higieniczno-profilaktycznych i leczniczych na zlecenie i pod nadzorem lekarza stomatologa, np. oczyszczanie i polerowanie, korekta wypelnien, stosowanie preparatow fluorowych (wcieranie, lakowanie, jonoforeza). Prowadzenie dokulnentacji dotyczqcej profilaktyki fluorowej prochnicy zqbow, profilaktyki ortodontycznej (dyspanseryzacja chorych).

Temat 3: Szkolne poradnie stomatologiczne

Wykonywanie czynnoici i zabiegow w poradniach stomatologicznych. Uczestniczenie w przygotowaniu poradni do pracy oraz w dzialalnoSci

leczniczej. Przygotowanie stanowiska pracy. Przygotowanie pacjenta do zabiegu. Przygotowanie narzqdzi, materialow

i lekow. Przeprowadzenie dezynfekcji, sterylizacji i konsenvacji narzqdzi, materialow

i sprzqtu. Przygotowanie materialow do wypehieli wedh~g zalecen lekarza stomatologa. Czynne asystowanie lekarzowi stomatologowi podczas zabiegow.

Uczestniczenie w badaniach profilaktycznych dzieci, w okreilaniu planu higieniczno-profilaktycznego i leczniczego.

Opracowanie informacji dotyczqcej oceny zdrowotnoSci narzqdu zucia mlodziezy na podstawie kart klasowych i choroby.

Obliczanie wskainikow pr6chnicy (PUW), paradontopatii pusella) i higieny jamy ustnej (OW).

Organizowanie i prowadzenie fluorkowej profilaktyki prochnicy zqbow metodami kontaktowymi (phkanie, szczoteczkowanie).

Uczestniczenie w profilaktyce ortodontycznej. Prowadzenie instruktaiu dotyczqcego higieny jamy ustnej (demonstrowanie szczoteczek i Srodkow pomocniczych do mycia zqbbw, sposobow szczoteczkowania zqbow, proby fuksynowej). Udzielanie (indywidualnie i zbiorowo) wskazowek dietetycznych, z uwzglqdnieniem wplywu szkodliwych skladnikow pozywienia na uzcbienie.

Wykonywanie zabiegow higieniczno-profilaktycznych i leczniczych na zlecenie i pod nadzorem lekarza stomatologa, np. polerowanie i wygladzanie wypehien, usuwanie kamienia i osadu nazqbnego, stosowanie indywidualnej profilaktyki prochnicy zcbow (wcieranie, lakowanie, jonoforeza preparatami fluorowymi i innymi).

Prowadzenie dokumentacji poradni, np. wypisywanie kart profilaktycznych, skierowah, wezwari, dyspanseryzacja chorych.

Czynne asystowanie lekarzowi stomatologowi podczas zabiegow. Organizowanie i udzial w badaniach profilaktycznych oraz ustalaniu planu

profilaktyczo-lecmiczego. Organizowanie i prowadzenie fluorkowej profilaktyki prochnicy zqbow

metodq endogennq i egzogennq (zbiorowo).

Sprawdzanie higieny jamy ustnej mlodzieiy szkolnej z zastosowaniem lusterka, zglqbnika, proby fuksynowej.

Realizowanie programu stomatologicznej edukacji zdrowotnej dla mlodziezy. Wspoldzidanie w zakresie profilaktyki ortodontycznej. Uczestniczenie w spotkaniach z rodzicami dzieci (pogadanki lub innej fonny

edukacji zdrowotnej). Wykonywanie czy~oSc i i zabiegow higieniczno-profilaktycznych

na zlecenie i pod nadzorem lekarza stomatologa, np. usuwanie zlogow nazqbnych.~ polerowaniem, phkanie jamy ustnej - jonoforeza fluorkowa, stosowanie lakow szczelinowych i przymoczek z lekow, korekty wypehien. Obsluga aparatury diagnostyczno-leczniczej.

Prowadzenie rejestracji obowiqzujqcej w poradni szkolnej: rejestrowanie pacjentow, wypisywanie skier ow^, wpisywanie do kart choroby czynnoici wykonywanych przez higienistkq stomatologicznq, prowadzenie dyspanseryzacji pacjentow, opracowywanie informacji dotyczqcych oceny zdrowotnoici narzqdu zucia mlodzieiy na podstawie kart klasowych i choroby.

Temat 4: Specjalistyczne poradnie stomatologiczne (og6lne poradnie stomatologiczne)

P o r a d n i e c h o r 6 b b l o n y S l u z o w e j , j a m y u s t n e j i p r z y z q b i a

Przeprowadzanie wstqpnego wywiadu chorobowego z wpisaniem do karty choroby, przygotowanie stanowiska pracy.

Uczestniczenie w badaniach profilaktycznych oraz ustalaniu planu profilaktycno-leczniczego.

Obliczanie wskainikbw prochnicy PUW), paradontopatii (Rusella) i higieny jamy ustnej (OHI).

Wykonywanie czynnosci i zabiegow higieniczno-profilaktycznych na zlecenie i pod nadzorem lekarza stomatologa, np. usuwanie dogow nazqbnych z polerowaniem, phkanie jamy ustnej - jonoforeza fluorokowa, pedzlowanie dziqseh stosowanie lak6w szczelinowych i przymoczek z lekow, korekty wypehien.

Uczestniczenie w dzialalnoSci leczniczej poradni: przygotowanie poradni i stanowisk do pracy, zestawow narzqdzi, przeprowadzenie dezynfekcji,

-

sterylizacji i konsenvacji narzqdzi i sprzetu, przygotowanie materialow do wypelnien wg zalecen lekarza stomatologa, obsluga aparatury diagnostyczno-leczniczej.

Czynne asystowanie lekarzowi stomatologowi podczas zabiegow. Prowadzenie instruktaiu dotyczqcego higieny jamy ustnej i uzqbienia:

demonstrowanie szczoteczek i zqbow, sposobow szczoteczkowania i masaiu dziqsel, przygotowanie proby fuksynowej przed i po usuniqciu zlogow nazqbnych.

Prowadzenie dzialalnoici edukacyjno-zdrowotnej w zakresie profilaktyki paradontologicznej wirod pacjentow przed i po zabiegach chrgicznych, szynowaniu, korekcie zgryn~.

Rejestrowanie pacjentow w grupach dyspanseryjnych. Czynne asystowanie podczas zabiegow. Praca na cztery rqce z lekarzem stomatologiem. Obshlga aparatury diagnostycznej i leczniczej (np. badanie elektropobudliwoici miazgi zqba).

Ostrzenie i konsenvacja narzqdzi paradontologicznych. Prowadzenie dokumentacji poradni, np. wypisywanie kart chorobowych, skierowari, wezwah, badah diagnostycznych, planu profilaktyczo-leczniczego, dyspanseryzacja chorych.

P o r a d n i e o r t o d o n t y c z n e Przeprowadzenie wywiadu chorobowego, wpismie do karty choroby. Przygotowanie stanowiska pracy i pacjenta do zabiegu. Przeprowadzenie dezynfekcji i sterylizacji. Przygotowanie narzqdzi, materialow i lekow. Wykonywanie czynnoSci i zabiegow higieniczno-profilaktycznych

na zlecenie i pod kierunkiem lekarza stomatologa, np. usuwanie kamienia i osadu nazqbnego, stosowanie hydro-, balneo- i elektroterapii, zdejmowanie szwow, stosowanie plytki przedsiqkowej oraz drewnianej lopatki, odlewanie modeli, stosowanie profilaktyki fluorkowej egzogennej, usuwanie zlogbw nazqbnych z polerowaniem, phdcanie jamy ustnej - jonoforeza fluorkowa, pqdzlowanie dziqsel, stosowmie lakow szczelinowych i przymoczek z lekow, korekty wypehien.

Prowadzenie dzialalnoici edukacyjno-zdrowotnej na terenie i poza poradnig z uwzglqdnieniem profilaktyki prochnicy i wad zgryzu.

P o r a d n i e c h i r u r g i i s t o m a t o l o g i c z n e j Przygotowanie stanowiska pracy i pacjenta do zabiegu. Przeprowadzenie dezynfekcji i sterylizacji. Przygotowanie narzqdzi, materialow i lekow. Wykonywanie czynnoici i zabiegow higieniczno-profilaktycmych

na zlecenie i pod nadzorem lekarza stomatologa, np. usuwanie kamienia i osadu nazqbnego, stosowanie hydro-, balneo- i elektroterapii, zdejmowanie smow, stosowanie plytki przedsiqkowej oraz drewnianej topatki, odlewanie modeli, stosowanie profilaktyki fluorkowej egzogennej, usuwanie zlogow nazebnych z polerowaniem, phkanie jamy ustnej - jonoforeza fluorkowa, pqdzlowanie dziqsel, stosowanie lakbw szczelinowych, przymoczek z lekbw, korekty wypehien.

Prowadzenie dzialalnoici edukacyjno-zdrowotnej w zakresie profilaktyki prbchnicy zqbow i chorob.

Prowadzenie dokumentacji i sprawozdawczoici obowiqz~dqcej w poradniach chirurgicznych.

Czynne asystowanie lekarzowi stomatologowi podczas zabiegow. Obslugiwanie aparatury diagnostycmej i leczniczej. Udzielanie pierwszej pomocy. Udzielanie wskazbwek pacjentom przed i po zabiegu.

P o r a d n i e p r o t e t y k i s t o m a t o l o g i c z n e j Przygotpwanie stanowiska pracy i pacjenta do zabiegu. Przeprowadzenie dezynfekcji i sterylizacji. Przygotowanie narzqdzi, materialow i lekow. Wykonywanie czynnosci i zabiegow higieniczno-profilaktycznych

na zlecenie i pod kierunkiem lekarza stomatologa. Polerowanie i fluorkowanie zqbow szlifowanych. Prowadzenie dzialalnoici edukacyjno-zdrowotnej w zakresie profilaktyki

prochnicy zqbow i chorob. Czynne asystowanie lekarzowi stomatologowi podczas zabiegow.

Temat 5: Poradnie stomatologiczne dla dzieci w wieku przedszkolnym

Wykonywanie czynnoici i zabieg6w stomatologicznych. Przeprowadzanie wywiadu chorobowego z wpisaniem do karty choroby.

WspoldzialaC w badaniach profilaktycznych. Organizowanie i ljrowadzanie (indywidualnie i zbiorowo) instruktaiy dotyczqcych higieny jamy ustnej. Udzielanie wskazowek dietetycznych.

Organizowanie i prowadzanie profilaktyki fluorkowej pr6chnicy zebow. Wspolorganizowanie i prowadzenie akcji z zakresu profilaktyki ortodontycznej. Wykonywanie zabiegow higieniczno-profilaktycznych w jamie ustnej na zlecenie i pod nadzorern lekarza stomatologa, np. usuwanie osadu nazgbnego, korekta wypelnien, stosowanie profilaktyki fluorkowej prbchnicy zqbow metodq pqdzlowania i wcierania.

Przygotowanie poradni stomatologicznej do pracy. Czynne asystowanie lekarzowi stomatologowi podczas zabiegow.

Prowadzenie dzialalnoici edukacyjnej w zakresie profilaktyki stomatologicznej, skier ow^ dzieci i ich opiekunbw.

Prowadzenie dokumentacji obowi~ujqcej w poradni

Temat 6: Specjalistyczne poradnie stomatologiczne (og6lne poradnie stomatologiczne)

Wykonywanie czynnoSci i zabiegow stomatologicznych

Realizacja progranu profilaktyki poradni stomatologicznej, np. prowadzenie indywidualnej edukacji zdrowotnej w zakresie profilaktyki stomatologicznej @okazy i instrnktaie dla pacjentow, szczegolnie dla kobiet ciqzarnych i karmiqcych oraz wychowujqcych male dzieci, dzieci uczqszczajqcych do poradni z matkami, pacjentow wymagajqcych specjalnej opieki, gn~py dyspanseryjne).

Wykonywanie zabiegow higieniczno-profilaktycznych na zlecenie i pod nadzorem lekarza stomatologa w poradniach stomatologicznych roinych specjalnoSei.

Czynne asystowanie podczas zabiegow. Praca na cztery rqce z lekarzem stomatologiem

Obsh~ga urzqdzen do Swiatlo-, wodo- i elektrolecznictwa. Udzielanie pomocy przedlekarskiej, pielqgnowanie chorego.

Prowadzenie dokumentacji obowiqzujqcej w specjalistycznych poradniach stomatologicznych.

Temat 7: Szkolne poradnie stomatologiczne

Wykonywanie czynnoSci i zabiegow. Realizacja prograrnu stomatologicznej edukacji zdrowotnej dla mlodzieiy. Wspbkdziaianie w zakresie profilaktyki ortodontycznej.

Organizowanie i wsp61-dzialanie w badaniach profilaktycznych mlodziezy oraz ustalaniu planu profilaktyczno-leczniczego.

Organizowanie i prowadzenie fluorkowej profilaktyki prochnicy zgb6w inetodq endogennq i egzogennq (zbiorowo).

Sprawdzanie higieny jamy ustnej mlodzieiy szkolnej. Obliczanie wskainikow prochnicy (PUW), paradontopatii (Rusella) i higieny jarny ustnej (OHI).

Wykonywanie czynnoSci i zabiegow higieniczno-profilaktycznych na zlecenie i pod nadzorem lekarza.

Uczestniczenie w spotkaniach z rodzicami dzieci @ogadanka lub inna forma oddzialywania).

Temat 8: Poradnie stomatologiczne dla dzieci w wieku przedszkolnym

Wykonywanie czynnoSci i zabiegow. Organizowanie i prowadzenie dzialalnoici edukacyjno-zdrowotnej:

wyglaszanie pogadanek popartych instruktaiem i Srodkarni dydaktycznymi, organizowanie wystaw, prowadzenie konkursow oraz stosowanie innych Srodkow oddzialywania okreSlonych w programie higieny stomatologicznej edukacji zdrowotnej.

Organizowanie Tygodnia Higieny Jamy Ustnej.

Uczesbczenie w spotkaniach z rodzicami dzieci bogadanki dotyczqce stomatologicznej edukacji zdrowotnej).

Wykonywanie zabiegow higieniczno-profilaktycznych zleconych i nadzorowanych przez lekarza stomatologa.


Podstawowym zadaniem nauczyciela zajqC praktycznych jest umoiliwienie sluchaczom opanowania umiejetnoici praktycznych niezbednych w wykonywaniu zawodu higienistki stomatologicznej. Naleiy pamieta6 o icislym powiqzaniu umiejetnoSci z wiedzq teoretycznq i dzialalnoicia,praktycznq.

Wainym zadaniem w realizacji zajqk jest uksztaltowanie nastepujqcych postaw:

poprawnoSC, sprawnoic i samodzielnoSC wykonywania zadan zawodowych; sumiennoSC, uczciwoiC i zdyscyplinowanie w wykonywaniu czynnoici i zadari; odpowiedzialnoSC za wykonywanq pracq, powierzone zadania, aparaturq, sprzet, materialy; poprawnoiC komunikowania siq z odbiorcq uslug zawodowych; iyczliwy stosunek do pacjentow; wspo1.odpowiedzialnoSC za stosunki interpersonalne w zespole pracownikow; aktywnoic w podnoszeniu kwalifikacji zawodowych i przeksztalcaniu warunkow pracy; zaangaiowanie w prowadzenie edukacji zdrowotnej. Program zajeC praktycznych ma charakter otwarty, oznacza to moiliwoSC

dokonywania zmian, polegajqcych na rozszerzaniu niektorych zagadnien, ograniczeniu ich zakresu lub wprowadzaniu nowej tematyki.

Zajecia praktyczne sqrealizowane przez 3 semestry w okreilonych placowkach stomatologicznych, w ktorych sluchacze wykonujq podane w treiciach ksztalcenia czynnoici i zabiegi.

W ramach zajeC praktycznych w poradniach stomatologicznych dla dzieci w wieku przedszkolnym, naleiy uwzgl@niC zbiorowe formy oddzialywania profilaktyczno-leczniczego, np. prowadzenie Cwiczen w zakresie profilaktyki ortodontycznej.

Realizacja tematyki programowej w poradniach stomatologicznych powinna odbywaC siq w 3 - 4 osobowych gmpach shchaczy. Kaida grupa powinna odbyC zajecia w wyrnienionych placowkach na zasadzie rotacji w ciqgu kaidego semestru.

Tematy zajec praktycznych powinny by6 iciile skorelowane z wiadomoScia- mi i umiejetnoiciami uzyskanymi na wykladach i Cwiczeniach w pracowni.

Bardzo wainym zadaniem w pracy nauczyciela jest ewaluacja osiqgniqk sluchaczy, tj. kontrola i ocena w zakresie wyodrqbnionych cel6w ksztalcenia. Ocenianie powinno mieC charakter jakoiciowy i by6 przeprowadzone wedhg uprzednio sprecyzowanych kryteriow i wyrnagari. Og6lne kryteria oceny wiadomoici i umiejqtnoici nabytych przez sluchacza powinny obejmowae nastqpujqce czynnoici:

przygotowak stanowiska poradni stomatologicznej do pracy; przygotowak materi* stomatologiczne, irodki dezynfekcyjne i instrumenty do okreSlonych zabiegow;

przygotowak narzqdzia do sterylizacji wedhg obowiqzujqcych wytycznych; przeprowadzic odkaianie i sterylizacje narzqdzi, materialow i sprzqtu; przygotowac zestawy narzqdzi do poszczegolnych zabieg6w; przeprowadzic badanie jamy ustnej przy uiyciu instrumentow diagnostycznych; przygotowak pacjenta do zabiegu; asystowac lekarzowi podczas zabieg6w; udzielik pomocy przedlekarskiej; sporzqdzik dokumentacjq obowiqzujqcq w poradniach stomatologicznych wszystkich specjalnoici; skorzystac z instrukcji i warunkow wykonania; oceniC stan higieny jarny ustnej i uzqbienia metodq wybanviania siq zlogow nazqbnych roztworem fuksyny zasadowej; przeprowadziC+profiiaktyke ortodontyczna, w zaleinoici od gupy kwalifiacyjnej; zastosowak najprostsze metody leczenia ortodontycznego; dokonac pi-awidlowego zapisu informacji o chorym. Wyzej wymienione kryteria oceniania nauczyciel powinien konsekwentnie

stosowac i poinformowaC o nich sluchaczy. Sprawdzanie osiqgniqk shchaczy mozna przeprowadzik w formie pisernnej,

ustnej oraz zadah praktycznych za pomocq: - pytari problemowych i polecen, - testow dydaktycznych o roznej formie zadari, np. wielokrotnego wybom,

z luk% uzupeknien i kr6tkiej odpowiedzi oraz typu proba pracy, - ukierunkowanej obsenvacji czynnoici shchaczy podczas wykonywania zadan

fonnutowanych przez nauczyciela. Warunkiem prawidlowego sprawdzania i oceniania jest analiza treici

nauczania, ktbrq naleiy przeprowahik p m d podjeciem prOCBSU ksdcen ia .

Uwagi szczegdlowe

Temat 1 - 9

Realizujqc treici nauczania w poszczegolnych placowkach naleiy zwrociC uwagq na czynnogci specyficzne dla danej poradni, z kt6lymi shchacze nie maja, kontaktu podczas innych zajqC. Dotyczy to miqdzy innymi takich czynnoici, jak: rozrabianie mas wyciskowych oraz obsluga aparatury diagnostycznej i leczniczej .

Realizacje tematyki, dotyczqcej urzqdzen i aparatury do fizykoterapii oraz aparatury rentgenowskiej, na l ee zaplanowaC w specjalistycznych placowkach i poradniach stomatologicznych. Istotna jest obsh~ga najczqiciej stosowanych urzqdzen do fizykoterapii, np. lamp Sollux, aparatbw do jonoforezy oraz usuwania zlogow nazqbnych za pomocq ultradhviqkow. Nauczyciel powinien zademonstrowaC ich dzialanie i obshgq, a nastqpnie poleciC shchaczom wykonywanie Cwiczeri.

Shchacze powinni opanowaC umiejetnoici zwlqane z przygotowaniem pacjenta do zabiegu i wykonywaniem wstepnych czynnoici do okreslonego zabiegu fizykoterapeutycznego.

Podczas realizacji programu zajeC praktycnych w specjalistycznych poradniach stomatologicmych naleiy bra6 pod uwage poradnie prowadzqce usfugi diagnostyczne i lecznicze w chorobach blony iluzowej jamy ustnej i przyzqbia, ortodoncji, chirurgii stomatologicznej i protetyki stomatologicznej.

Plan profilaktycmo-leczniczy dla kaidego pacjenta powinien by6 uzgodniony i zatwierdzony przez lekarza stomatologa, wpisany do zeszytu z alfabetycznym spisem nazwisk pacjentow oraz podpisany przez sluchacza i lekarza stomatologa, z ktorym zostal uzgodniony.

Szczegolnq uwage nalezy zwrociC na czynnoici profilaktyczno-lecznicze wykonywane przez higienistkq stomatologicma, w zakresie roznych specjalnoici stomatologicznych.

Istotne jest zwrocenie uwagi, aby zabiegi higieniczno-stomatologiczne shchacze wykonywali wylqcznie na zlecenie i pod nadzorem lekarza stomatologa.

Wskazane jest, by zajecia praktyczne realizowane w szkolnych poradniach stomatologicznych obejmowaly rowniei poradnie szkol zawodowych, przyzakladowych i miqdzyzakladowych.

Zajecia praktyczne powinny by6 realizowane przez lekarza stomatologa lub higienistkq stomatologiczna, z okreilonym staiem pracy w zawodzie i przygotowaniem pedagogicznym.


Tablice, plansze Modele Eksponaty: - zestawy narzedzi - materialy stosowane w gabinecie stomatologicznym Narzedzia i u r w e n i a Instrukcje - obshgi urzqdzen i aparatow - przygotowania materialow stomatologicznych - bhp, ppoz. oraz organizacji pracy Filmy z zakresu edukacji zdrowotnej i medycyny zapobiegawczej wedkug katalogu PZWL Przepisy, zarzqdzenia wykonawcze, narodowe programy z zakresu medycyny zapobiegawczej, druki wykorzystywane w gabinecie stomatologicznym Brosniry i ulotki, foldery, plakaty Zakladu Oiwiaty Zdrowotnej (PZH) oraz Instytutu Ochrony Pracy

5. LITERATURA

1. Bielicka A.: Sterylizacja narzedzi i materialow medycznych. Metody i kontrola. Warszawa: PZWL 1986

2. Demok M.: Pedagogika zdrowia. Warszawa: WSiP 1980 3. Gajda Z.: Elementy ortodoncji w praktyce lekarza niespecjalisty. Warszawa:

PZWL 1984 4. Jariczuk Z.: Stomatologiczna oSwiata zdrowotna. Warszawa: CDN~SKNI

1986 5. Kqdzia W.: Dezynfekcja w medycynie i farmacji. Warszawa: PZWL 1981 6. Materialy lecmictwa stomatologicznego. Red. K. Stawi~iski. Warszawa:

PZWL 1985 7. Obersztyn A.: Prochnica zqbow i jej zapobieganie. Warszawa: PZWL 1982 8. Oiwiata zdrowotna w stomatologii. Red. H. Wentlandowa. Warszawa:

PZWL 1985 9. Pienvsza pomoc. Podrecznik dla higienistek stomatologicznych.

Red. A. Dziak. Warszawa: PZWL 1988 10. Podrecznik dla asystentek i higienistek stomatologicznych. Red. Z. Jariczuk.

Warszawa: PZWL 1994 11. Propedeutyka stomatologii. Red. Z. Jariczuk. Warszawa: PZWL 1992

12. Raczek K., Nnosek A,: Rentgenodiagnostyka stomatologiczna. Warszawa: PZWL 1978

13. Stomatologia zachowawcza. Red. 2. Jariczuk. Warszawa: PZWL 1995 14. Widorowicz-Makowerowa M.: Profilaktyka fluorkowa prochnicy zqbow.

Warszawa: PZWL 1979 15. Zapobieganie i leczenie chorob przyzqbia. Red. Z. Jahczuk. Warszawa:

PZWL 1992 16. Zarys kliniczny sto~natologii zachowawczej. Red. Z. Janczuk. Warszawa:

PZWL 1981

Literature nalezy aktualizowaC w miarq ukazywania siq nowych pozycji wydawniczycli.

132

PRAKTYKA ZAWODOWA


W wyruku zorganizowanego procesu ksztalcenia shchacz powinien uniek:

okreilak i rozpoznawaC struMury organizacyjne placowek ochrony zdrowia, glownie poradni stomatologicznych; realizowac caloksztalt zadah zawodowych wynikajqcych z opisu kwalifikacji absolwenta w okreilonych wanmkach pracy; stosowak zasady, metody i techniki pracy zawodowej; organizowak i prowadzik dzialalnoic profilaktyczno-lecznicz~ organizowac pracq poszczegolnych stanowisk pracy zgodnie z profilem dzial.alnoici placbwki i obowiqzujqcymi zasadami bhp, ppoi. i ochrony Srodowiska; doskonalik stosowane metody pracy, wykorzystywac najnowsze osiqgniqcia nauki i techiki; przygotowywac pacjentow do zabiegow; asystowak lekarzowi stomatologowi podczas zabiegow;

* dobierac i wykonywak zabiegi uwzgledniajqc wskazania lekarskie, wyniki pomiarow, obliczeri i badah oraz potrzeby pacjenta; przeprowadzak sterylizacjq narzedzi i urzqdzen; przestrzegak zasad etyki zawodowej; prowadzik dokumentacje obowiqzujqcq na stanowisku pracy, wykorzystywak zgromadzone informacje do oceny i modyfikacji wlasnych dzialah; wspo~pracowaC z zespolem stomatologicznym w realizacji zadari zmierzajqcych do podmesienia jakoici iwiadczonych ushg; aktualizowac i doskonalic wlasne umiejetnoici zawodowe - intelektualne i praktyczne; przestrzegak regulaminu obowiqzujqcego w miejscu pracy, korzystac z instrukcji i dokumentacji.

2. TRESCI NAUCZANIA


Celem praktyki zawodowej jest wnoiliwienie sluchaczom samodzielnej pracy w zawodzie higienistki stomatologicznej, dokonanie oceny przydatnoici zawodowej.

Umiejqtnoici i wiadomoici opanowane na zajeciach praktycznych q ~~trwalane i rozwijane w czasie praktyki. Zakres umiejqtnoici i treici nauczania zaje6 praktycznych moie byk rozszerzony i odpowiednio ukierunkowany w trakcie praktyki zawodowej.

Szczegolowy program praktyki zawodowej ustala szkola w porozlunieniu z placowkami, w kt6rych odbywa siq praktyka.



LP.

Rola prowadzqcego praktyke zawodowq polega na ukierunkowaniu i kontroli czynnoici wykonywanych przez shchaczy, korygowaniu popelnianych bled6w oraz wskazywaniu umiejqtnoici, ktore powinni doskonalik.

Praktyka zawodowa moie by6 realizowana w tych samych gabinetach podstawowej opieki stomatologicmej, w ktorych odbywaly sie zajecia praktyczne.

Poniewai praktyka zawodowa konczy cykl nauki szkolnej, nale2y zwroci6 uwagq na samodzielne wykonywanie przez shchaczy zadari i czynnoici oraz opanowanie umiejqtnoSci planowania i organizowania pracy w gabinetach stomatologicznych.

Wainym zadaniem w realizacji praktyki zawodowej jest uksztaltowanie pozytywnych zasad postqpowania. W wyniku realizacji praktyki zawodowej sluchacz powinien wykazywak nastqpujqce postawy:

odpowiedzialnoS6, obowiqzkowoSk i zdyscyplinowanie; iyczliwy stosunek do pacjentow; wsp~odpowiedzialnoi6 za stosunki interpersonalne w zespole pracownikow;

Tematy

Semesb 1 3 tygodnie - 30 godzin tygodniowo

90

90

1. Specjalistyczne poradnie stomatologiczne (ogolne poradme stomatologicme)


aktywnoSC w doskonaleniu umiejqtnoici zawodowych. Shchacze powinni prowadzic dzienniczki praktyki zawodowej, kontrolowane

przez kierownika ksztalcenia praktycznego lub nauczyciela. Sh~chacz powinien by6 oceniany w zaleinoSci od zakresu i jakoici wykonywanych podczas praktyki zadak Ocenianie powinno mieC charakter jakoiciowy i by6 przeprowadzone wedlug uprzednio sprecyzowanych kryteriow i wyrnagan. W ocenie umiej@noici praktycznych naleiry uwzglqdnic nastqpujqce kryteria:

samodzielhoSC i dokladnoSC wykonywania zadan; poprawnoSC komunikowania siq z odbiorcami ushg; wspolpraca z zespolem stolnatologicznyrn i odbiorcami ushkg; przestrzeganie przepisow bhp i ppoz. obowiqujqcych w zaldadzie pracy.

Dokumentacja dotyczqca przebiegu pracy i sprawozdawczoici Instrukcje obshgi urzqdzeli i aparatow Przepisy bhp, ppoz. i sanitarne obowiwjqce w miejscu pracy

5. LITERATURA

1. Bielicka A,: Sterylizacja narzqdzi i materialow medycznych. Metody i kontrola. Warszawa: PZWL 1986

2. Demok M.: Pedagogika zdrowia. Warszawa: WSiP 1980 3. Gajda Z.: Elementy ortodoncji w praktyce lekarza niespecjalisty. Warszawa:

PZWL 1984 4. Jariczuk Z.: Stomatologiczna oiwiata zdrowotna. Warszawa: C D N ~ S K ~ ~

1986 5. Kqdzia W.: Dezynfekcja w medycynie i farmacji. Warszawa: PZWL 1981 6. Materialy lecznictwa stoinatologicznego. Red. K. Stawinski. Warszawa:

PZWL 1985 7. Obersztyn A.: Prochnica zqbow i jej zapobieganie. Warszawa: PZWL 1982 8. Oiwiata zdrowotna w stomatologii. Red. H. Wentlandowa. Warszawa:

PZWL 1985 9. Pienvsza pomoc. Podrqcznik dla higienistek stomatologicznych.

Red. A. Dziak. Warszawa: PZWL 1988 10. Podrqcznik dla asystentek i higienistek stomatologicznych. Red. Z. Jai~czuk.

Warszawa: PZWL 1994 11. Propedeutyka stomatologii. Red. Z. Jariczuk. Warszawa: PZWL 1992

12. Raczek K., Mlosek A,: Rentgenodiagnostyka stomatologiczna. Warszawa: PZWL 1985

13. Stomatologia zachowawcza. Red. Z. Jariczuk. Warszawa: PZWL 1995 14. Widorowicz-Makowerowa M.: Profilaktyka fluorkowa pr6chnicy zqbow.

Warszawa: PZWL 1979 15. Zapobieganie i leczenie chorob przyzqbia. Red. Z. Jariczuk. Warszawa:

PZWL 1992 16. Zarys kliniczny stomatologii zachowawczej. Red. Z. Jdczuk. Warszawa:

PZWL 1981

Literature nalezy aktualizowak w miarq ukazywania siq nowych pozycji wydawniczych.

Zesp61 autorski ............................................................................................. 2 Plan nauczania ............................................................................................. 3

.................................................................................................. Psychologia 4 Anatomia, fizjologia i fizjopatologia ........................................................... 14 Anatomia i fizjologia narzqdu iucia ............................................................ 27

............................................................................... Patologia narzqdu iucia 35 Farmakologia ............................................................................................... 43 Mikrobiologia .............................................................................................. 53 . . Propedeutyka stomatologn .......................................................................... 63 Pracownia propedeutyki stomatologii .......................................................... 7 3 Promocja zdrowia, profilaktyka i metodyka stomatologicznej edukacji zdrowotnej ....................................................... 82 Pracownia promocji zdrowia, profilaktyki i metodyki stoinatologicznej edukacji zdrowotnej ........................................................ 92 Zdrowie publicznk ...................................................................................... 101 Informatyka i technika komputerowa ......................................................... 112 . . Zajecia praktyczne ...................................................................................... 119 Praktyka zawodowa .................................................................................... 132

Documents

PROGRAM NAUCZANIApliki.koweziu.edu.pl/programy/przedmiotowe/Higienistka_s...Ksztaltowanie postaw i zachowari skqcych zdrowiu. Z~niany postaw. Cechy nadawcy przekazu s3uiqce przekonywaniu