Embed Size (px)
Citation preview
Projekt ok∏adki:Karolina Lijklema
Redaktor:Ma∏gorzata Krajewska
Konsultacja metodyczna:Gra˝yna Migdalska
Redaktor techniczny:Krystyna Gronowska
Program dopuszczony do u˝ytku szkolnego przez ministra w∏aÊciwego do spraw oÊwiaty i wychowania i wpisany do wykazu programów przeznaczonych dla liceum ogólnokszta∏càcego, liceum profilowanego i technikum na podstawie recenzji rzeczoznawców:prof. dr. hab. Jana Iluka – z rekomendacji Uniwersytetu Âlàskiego,dr hab. Haliny Stasiak – z rekomendacji Uniwersytetu Gdaƒskiego.
Numer dopuszczenia: DKOS-5002-51/03
Copyright © by Wydawnictwo Szkolne PWN Sp. z o.o.Warszawa 2003
ISBN 83-7195-617-7
Spis treÊci
Rozdzia∏ 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5Informacje wst´pne
Rozdzia∏ 2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7Program nauczania a inne dokumenty
Rozdzia∏ 3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13Cele kszta∏cenia• Cele wychowawcze• Cele nauczania• Cele ogólne i szczegó∏owe w nauczaniu j´zyków obcych
Rozdzia∏ 4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16Materia∏ nauczania• Intencje komunikacyjne i zakresy tematyczne• Gatunki wypowiedzi• Zagadnienia gramatyczne• Integracja ró˝nych aspektów materia∏u nauczania• Âcie˝ki edukacyjne• Techniki i strategie uczenia si´
Rozdzia∏ 5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45Uwagi metodyczne do realizacji programu• Wybór podr´cznika i materia∏ów dydaktycznych• PodejÊcie komunikacyjne w nauczaniu j´zyków obcych • Planowanie lekcji. Fazy uczenia si´ / fazy lekcji• Realizacja Êcie˝ek edukacyjnych• Nowe tendencje w nauczaniu j´zyków obcych
Rozdzia∏ 6 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61Planowanie procesu dydaktycznego z uwzgl´dnieniem wymagaƒ edukacyjnych. Sposoby oceniania osiàgni´ç uczniów• Plan wynikowy• Ocenianie
Rozdzia∏ 7 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80Minis∏ownik terminologii reformy
Rozdzia∏ 8 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84Informacje uzupe∏niajàce• Wykaz zalecanej literatury fachowej• Adresy instytucji oÊwiatowych• Wykaz istotnych rozporzàdzeƒ Ministerstwa Edukacji Narodowej i Sportu• Podstawa Programowa dla j´zyków obcych nowo˝ytnych
3
Metryczka Programu
Program nauczania j´zyka niemieckiego dla liceum ogólnokszta∏càcego, liceum profilowa-nego i technikum. Kurs podstawowy.
IV etap edukacyjny
• wed∏ug Podstawy programowej dla j´zyka obcego nowo˝ytnego – wariant B (oko∏o 300 godzin w toku nauczania)
• lub Podstawy programowej dla j´zyka obcego nowo˝ytnego – wariant C (oko∏o 200 godzinnauczania)
Autorzy programu
Danuta Kin: nauczycielka j´zyka niemieckiego z kilkunastoletnim sta˝em pracy w szkoleÊredniej; egzaminator egzaminu maturalnego z j´zyka niemieckiego; autorka zeszytów çwi-czeƒ Matura 2002 – J´zyk niemiecki, wydanych przez Okr´gowà Komisj´ Egzaminacyjnàw Poznaniu (2000, 2002).
Adam Krasicki: nauczyciel-doradca metodyczny j´zyka niemieckiego z kilkunastoletnimsta˝em pracy w szko∏ach Êrednich; egzaminator egzaminu maturalnego z j´zyka niemieckie-go; autor publikacji Poradnik maturzysty (Wydawnictwo Szkolne PWN, Warszawa 2002); pro-wadzi zaj´cia z metodyki nauczania j´zyka niemieckiego w szko∏ach wy˝szych w Poznaniu.
4
Rozdzia∏ 1Informacje wst´pne
Wprowadzenie
Zmiany cywilizacyjne i spo∏eczne zachodzàce we wspó∏czesnym Êwiecie wymagajà równie˝od systemów edukacyjnych ciàg∏ego dostosowywania si´ do aktualnych potrzeb.Zmiany spo∏eczno-polityczne, które nastàpi∏y w Polsce po roku 1989, perspektywa integra-cji z Unià Europejskà i koniecznoÊci konkurowania na mi´dzynarodowym rynku pracy sta∏ysi´, równie˝ w naszym kraju, punktem wyjÊcia do reformy szkolnictwa.Dyskusja na jej temat toczy∏a si´ od 1990 roku, a jej wdra˝anie rozpocz´to w roku 1998. Naj-wa˝niejszymi elementami reformy sà zmiany struktury systemu oÊwiaty w Polsce, nowe-lizacja podstaw programowych i wprowadzenie systemu oceniania zewn´trznego.Nowym elementem systemu oÊwiaty sà m. in. utworzone, obok liceów ogólnokszta∏càcychi techników, licea profilowane, do których pierwszy nabór uczniów nastàpi∏ w roku szkol-nym 2002/2003. Ich tworzeniu przyÊwieca∏a idea zapewnienia mo˝liwie szerokiemu spek-trum populacji wykszta∏cenia ogólnego na poziomie Êrednim przy jednoczesnym umo˝liwie-niu kszta∏cenia ogólnozawodowego w 14 profilach dostosowanych do potrzeb gospodarkipolskiej i europejskiego rynku pracy.
Zachodzàce w Polsce i Europie zmiany sk∏aniajà równie˝ do nowego spojrzenia na nauczaniej´zyków obcych. Mo˝liwoÊç migracji w Europie, rywalizacja na rynku pracy, perspektywy w∏a-snego rozwoju poprzez studia za granicà lub udzia∏ w europejskich programach edukacyjnychoraz mo˝liwoÊç kontaktu z ró˝nymi kulturami ∏àczà si´ z koniecznoÊcià zwrócenia wi´kszejuwagi na nauczanie j´zyków obcych i nowe zdefiniowanie celów i metod ich nauczania.ZnajomoÊç jednego j´zyka obcego mo˝e okazaç si´ niewystarczajàca do sprawnego funk-cjonowania w zjednoczonej Europie. Europejskie standardy nauczania j´zyków obcych(sformu∏owane m.in. w dokumencie Common European Framework of Reference1) postulujàrozwijanie kompetencji ró˝noj´zycznej i ró˝nokulturowej, w sk∏ad której wchodzi∏aby znajo-moÊç dwóch lub wi´cej j´zyków (zazwyczaj na ró˝nym poziomie).Wa˝nym postulatem, wynikajàcym z tak widzianej roli j´zyków obcych, jest prymat kompe-tencji komunikacyjnej nad poprawnoÊcià w nauczaniu j´zyków obcych i wykorzystywanienabytych ju˝ wczeÊniej umiej´tnoÊci w zakresie innych j´zyków do skutecznego porozumie-wania si´.
Podniesienie efektywnoÊci i zmiana profilu uczenia si´ j´zyków obcych nie sà mo˝liwe bezudzia∏u nauczycieli. Z myÊlà o nich przygotowano niniejszy program.
Adresaci programu, jego charakter i cel
Adresatami proponowanego programu sà nauczyciele j´zyka niemieckiego w liceach ogól-nokszta∏càcych, liceach profilowanych i technikach, prowadzàcy nauczanie tego przedmio-tu od podstaw.Przy opracowywaniu programu uwzgl´dniona zosta∏a specyfika nauczania w tych szko∏ach, tojest: perspektywa dalszego kszta∏cenia, zwiàzek treÊci ogólnokszta∏càcych ze zdobywanymikwalifikacjami zawodowymi, koniecznoÊç rozwijania kompetencji komunikatywnych ∏àczàcychsi´ z wykonywaniem zawodu, poszukiwaniem zatrudnienia i praktyk zawodowych za granicà.
O charakterze programu stanowi jego zakres i forma. Program ten wychodzi na przeciw na-uczycielowi i odpowiada na nurtujàce go pytania w sposób zwi´z∏y i przejrzysty.W poszczególnych rozdzia∏ach program podejmuje ró˝ne zagadnienia:
1 Dokument ten szerzej omawiany jest w kolejnym rozdziale.
5
• wskazuje miejsce programu nauczania w systemie innych dokumentów normujàcych pro-ces nauczania (Rozdzia∏ 2),
• przytacza cele nauczania (Rozdzia∏ 3),• formu∏uje propozycj´ szczegó∏owego zapisu materia∏u nauczania (Rozdzia∏ 4),• przedstawia propozycje metodyczne odnoÊnie sposobów realizacji materia∏u nauczania,
∏àcznie z przyk∏adowymi scenariuszami lekcji (Rozdzia∏ 5), • informuje o zasadach planowania procesu dydaktycznego, podejmuje problem planowa-
nia wyników nauczania, czyli szeroko pojmowanego oceniania (Rozdzia∏ 6),• dostarcza nauczycielowi podstawowych informacji odnoÊnie poj´ç i zjawisk zwiàzanych
z aktualnym stanem debaty edukacyjnej (Rozdzia∏ 7),• wskazuje êród∏a informacji na tematy zwiàzane z nauczaniem j´zyków obcych i planowa-
niem tego procesu (Rozdzia∏ 8).
Intencjà autorów by∏o mocne osadzenie programu w kontekÊcie reformy szkolnictwa w Pols-ce. Stàd liczne w programie odniesienia do jej filozofii, dokumentów i poj´ç z nià zwiàza-nych.
6
Rozdzia∏ 2 Program nauczania a inne dokumentyPracujàc w szkole, nauczyciel konfrontowany jest z szeregiem nazw okreÊlajàcych doku-menty i procedury zwiàzane z planowaniem i realizacjà procesu dydaktycznego. Wi´kszoÊçz nich ma charakter uniwersalny – odnosi si´ do wszystkich przedmiotów. Niektóre dotyczàtylko j´zyków obcych.Ich poznanie, zrozumienie ich wzajemnych powiàzaƒ i hierarchii jest koniecznym warunkiemcelowego i skutecznego dzia∏ania nauczyciela.
Oto niektóre istotne poj´cia:
• Rozporzàdzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu – akty prawne regulujàce funk-cjonowanie systemu oÊwiaty (dotyczà m.in. struktury szkolnictwa, treÊci nauczania, zasadoceniania i promowania, warunków pracy nauczyciela);
• Podstawa programowa2 – dokument stanowiàcy zapis celów edukacyjnych, zadaƒ szko-∏y, treÊci nauczania oraz osiàgni´ç z ka˝dego przedmiotu nauczania na danym etapiekszta∏cenia, obowiàzujàcy w ca∏ym kraju;
• Standardy wymagaƒ egzaminacyjnych – dokument okreÊlajàcy zakres wymagaƒ egza-minacyjnych z danego przedmiotu, uwzgl´dniajàcy za∏o˝enia Podstawy programowej;
• Informator maturalny (pierwotna nazwa Syllabus) – zbiór informacji na temat strukturyegzaminu maturalnego z danego przedmiotu, opis kryteriów oraz przyk∏adowe arkuszeegzaminacyjne wraz z modelem odpowiedzi;
• Ocenianie zewn´trzne – funkcjonujàce w ramach systemu egzaminowania zewn´trznego(egzamin w 6. klasie szko∏y podstawowej, egzamin gimnazjalny, egzamin maturalny i za-wodowy) sprawdzanie i ocenianie przez egzaminatorów poprawnoÊci rozwiàzanych za-daƒ, w zakodowanych pracach uczniowskich, wed∏ug jednego modelu odpowiedzi i usta-lonych kryteriów, obowiàzujàcych w ca∏ym kraju;
• Programy nauczania – opis sposobu realizacji celów i zadaƒ okreÊlonych w Podstawieprogramowej kszta∏cenia ogólnego;
• Wewnàtrzszkolny system oceniania – dokument okreÊlajàcy zasady i formy sprawdza-nia i oceniania osiàgni´ç uczniów z uwzgl´dnieniem warunków danej szko∏y;
• Planowanie wynikowe – sformu∏owanie przez nauczyciela wymagaƒ edukacyjnych z da-nego przedmiotu; ma na celu opanowanie okreÊlonych umiej´tnoÊci, z uwzgl´dnieniemuzdolnieƒ, motywacji i potrzeb poznawczych uczniów;
• Plan wynikowy – najni˝szy w ca∏ej strukturze dokumentów szkolnych dokument nauczy-cielski, który zast´puje dotychczasowe rozk∏ady materia∏ów. Zakres materia∏u nauczaniapowiàzany jest tutaj z opisem procedur sprawdzania wiedzy i planowanych dzia∏aƒ ucznia;
• Europejski system opisu kszta∏cenia j´zykowego3 (nazwa oryginalna Common Europe-an Framework of Reference; tytu∏ t∏umaczenia na j´zyk niemiecki Gemeinsamer eu-ropäischer Referenzrahmen für Sprachen: lernen, lehren, beurteilen) – dokument opraco-wany przez zespó∏ ekspertów Rady Europy. Opisuje kszta∏cenie j´zykowe w trzech aspek-tach: uczenie si´ j´zyka obcego, jego nauczanie oraz ocena wyników osiàgni´ç.
7
2 TreÊç Podstawy programowej znajduje si´ w rozdziale ósmym, str. 94.3 U˝yta tutaj nazwa, autorstwa dra Waldemara Martyniuka ma charakter tymczasowy, prace nad t∏umaczeniemdokumentu na j´zyk polski sà w toku.
Poni˝szy schemat przedstawia wymienione dokumenty i procedury w systemie wzajemnychzale˝noÊci.
Uwarunkowania prawne regulujàce funkcjonowanie polskiego systemu szkolnictwa formu∏u-
8
ROZPORZÑDZENIAMINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ I SPORTU
EU
RO
PE
JSK
ISY
STE
M O
PIS
UK
SZTA
¸CE
NIA
J¢ZY
KO
WE
GO
1992 rok
PODSTAWA PROGRAMOWADz.U. Nr 51, poz. 458 z dn. 26.02.2002 r.
PROGRAMYNAUCZANIA
PROGRAMYNAUCZANIA
PODR¢CZNIKISZKOLNE
PODR¢CZNIKISZKOLNE
PODR¢CZNIKISZKOLNE
PLANOWANIE WYNIKOWEPLAN WYNIKOWY
WEWNÑTRZ-SZKOLNY
SYSTEM
OCENIANIA
OCENIANIEZEWN¢TRZNE
STANDARDYWYMAGA¡
EGZAMINACYJNYCHz dn. 10.04.2003 r.
INFORMATORMATURALNY
2003 r.
PROGRAMYNAUCZANIA
jà rozporzàdzenia Ministerstwa Edukacji Narodowej i Sportu. W zakresie celów edukacyj-nych, zadaƒ szkó∏, treÊci nauczania oraz osiàgni´ç bardzo istotne jest rozporzàdzenie z dnia26.02.2002 (Dz. U. Nr. 51, poz. 458), wskazujàce Podstaw´ programowà jako fundamental-ny dokument prawny do tworzenia programów nauczania oraz zapewnienia spójnoÊci we-wnàtrzszkolnego systemu oceniania. Dla j´zyków obcych nauczanych w szko∏ach ponad-gimnazjalnych opracowane zosta∏y trzy warianty Podstawy programowej: A, B i C.
• wariant A oznacza kontynuacj´ nauki j´zyka obcego jako pierwszego w zakresie przygo-towujàcym ucznia do zdawania egzaminu maturalnego na poziomie rozszerzonym; reali-zacja tego wariantu przewidziana jest w wymiarze oko∏o 300 godzin w trzyletnim cyklu na-uczania jako pierwszego j´zyka – (trzy godziny tygodniowo);
• wariant B oznacza rozpocz´cie nauki j´zyka obcego na poziomie zerowym jako pierwsze-go j´zyka (lub kontynuacj´ nauczania danego j´zyka jako drugiego j´zyka obcego) w za-kresie przygotowujàcym do egzaminu maturalnego na poziomie podstawowym; realizacjatego wariantu przewidziana jest w wymiarze oko∏o 300 godzin w trzyletnim cyklu naucza-nia jako j´zyka pierwszego – (trzy godziny tygodniowo), lub ok. 200 godz., jeÊli j´zyk jestnauczany w danej klasie jako drugi j´zyk obcy;
• wariant C oznacza nauczanie danego j´zyka jako drugiego j´zyka obcego od podstaw,zapewniajàce opanowanie minimum komunikacji j´zykowej; realizacja tego wariantu prze-widziana jest w wymiarze oko∏o 200 godzin w trzyletnim cyklu nauczania jako j´zyka dru-giego (dwie godziny tygodniowo).
Wybór realizowanego przez nauczyciela wariantu Podstawy programowej zale˝y od tygo-dniowego wymiaru godzin nauczania j´zyka w danej klasie oraz od tego, czy zgromadzeniw niej uczniowie rozpoczynajà, czy kontynuujà nauk´ j´zyka.
Programy nauczania opracowane dla poszczególnych przedmiotów muszà uwzgl´dniaç za-∏o˝enia Podstawy programowej w okreÊlonych wariantach. W przypadku wi´kszoÊci przedmiotów nauczyciel ma do wyboru kilka programów, które mo-gà si´ ró˝niç zakresem przewidzianego do realizacji materia∏u nauczania, rodzajem poleca-nych metod i technik nauczania, zakresem podanych informacji dodatkowych.4
Autorami programów zatwierdzonych i rejestrowanych przez Ministerstwo Edukacji Narodoweji Sportu sà zazwyczaj przedstawiciele Êwiata akademickiego lub doÊwiadczeni nauczyciele.Zatwierdzone programy mogà byç modyfikowane przez poszczególnych nauczycieli i, poakceptacji ze strony dyrektora szko∏y, wykorzystywane jako punkt odniesienia do procesunauczania przedmiotu w danej szkole.
Kolejnà decyzjà podejmowanà przez nauczyciela w trakcie przygotowania procesu dydak-tycznego jest wybór Êrodków dydaktycznych (podr´cznik, materia∏y uzupe∏niajàce), które naj-lepiej umo˝liwià realizacj´ danego programu, a co za tym idzie realizacj´ okreÊlonego warian-tu podstawy programowej (zale˝noÊç t´ pokazuje schemat na str. 8). Przy ich wyborze nale-˝y uwzgl´dniç tak˝e mo˝liwoÊci percepcyjne uczniów oraz ich zainteresowania (dobór pod-r´cznika szczegó∏owo omówiono w rozdziale 5.). Na podstawie wybranego programu na-uczania oraz podr´cznika wraz z innymi materia∏ami dydaktycznymi, bioràc pod uwag´ uwa-runkowania danej szko∏y, nauczyciel opracowuje plan wynikowy, który zast´puje dawny roz-k∏ad materia∏u. (dok∏adny opis planu wynikowego znajduje si´ w dalszej cz´Êci programu). Nauczycielski plan wynikowy, uwzgl´dniajàc procedury sprawdzania wiadomoÊci i ocenianiauczniów, nie mo˝e powstaç w oderwaniu od wewnàtrzszkolnego systemu oceniania, ten zaÊmusi respektowaç niektóre elementy oceniania zewn´trznego (patrz schemat).Ocenianie zewn´trzne funkcjonuje na podstawie opracowanych standardów wymagaƒ eg-
9
4 Materia∏em przydatnym przy wyborze programu nauczania mo˝e byç publikacja Hanny Komorowskiej O programachprawie wszystko, wskazujàca kryteria oceny programu i przes∏anki, jakimi nauczyciel powinien si´ kierowaç przy jegodoborze.
zaminacyjnych oraz informacji zawartzch w informatorze maturalnym.Sformu∏owane dla polskiego systemu oÊwiatowego standardy wymagaƒ egzaminacyjnychosadzone sà w normach mi´dzynarodowych. Punktem wyjÊcia dla ich sformu∏owania by∏bowiem m.in. wspomniany wy˝ej Europejski system opisu kszta∏cenia j´zykowego. Celem tego dokumentu by∏o stworzenie wszechstronnego systemu poj´ç, umo˝liwiajàcegoopis kszta∏cenia j´zykowego w trzech jego aspektach: uczenia si´ j´zyka, nauczania j´zykai oceny wyników osiàganych w uczeniu si´ i nauczaniu. Spójny system poj´ç i definicji maumo˝liwiç porównywanie doÊwiadczeƒ w nauczaniu j´zyków obcych w poszczególnych kra-jach. Opis ten nie ma byç jednak zestawem dyrektyw do realizacji, raczej punktem odniesie-nia przy podejmowaniu dzia∏aƒ organizacyjnych i dydaktycznych w szkolnictwie europej-skim.
Dokument ten podejmuje m. in. zagadnienia:• parametrów opisu kszta∏cenia j´zykowego,• procesów uczenia si´ i nauczania,• programów nauczania,• opisu poziomów zaawansowania,• testowania i oceniania.
Interesujàca jest le˝àca u podstaw tej publikacji koncepcja j´zykowej kompetencji komuni-kacyjnej. W rozumieniu autorów zarówno j´zyk ojczysty, jak i pierwszy oraz kolejne j´zyki ob-ce, którymi si´ pos∏ugujemy, tworzà jednà ró˝noj´zycznà i ró˝nokulturowà kompetencj´ ko-munikacyjnà.
ZnajomoÊç j´zyków tworzàcych owà j´zykowà kompetencj´ jest na ogó∏ zró˝nicowana(przewa˝nie jeden j´zyk znamy ogólnie lepiej ni˝ drugi), w zakresie jednych sprawnoÊci da-jemy sobie rad´ lepiej (np. potrafimy Êwietnie mówiç), w zakresie innych nasze mo˝liwoÊcisà ograniczone (mamy k∏opoty z pisaniem). Takie zró˝nicowanie jest normà.DowartoÊciowane zostajà wi´c nasze „kompetencje cz´Êciowe”: kilka zwrotów zapami´ta-nych w trakcie urlopu w Hiszpanii, regu∏y gramatyki niemieckiej pami´tane jeszcze z liceum,tekst ulubionej angielskiej piosenki, strategie rozumienia, które wypracowaliÊmy w trakciekontaktów z cudzoziemcami. Wszystko to wspó∏tworzy naszà j´zykowà kompetencj´ komu-nikacyjnà i przyczynia si´ mniej lub bardziej bezpoÊrednio do osiàgania sukcesów w kolej-nych zadaniach j´zykowych.J´zykowa kompetencja komunikatywna ma charakter dynamiczny: zmienia si´ w zale˝noÊci oddoÊwiadczeƒ turystycznych, lektur i zainteresowaƒ danej osoby, rozwoju kariery zawodowej itd.
Dla autorów standardów wymagaƒ egzaminacyjnych i programów nauczania, ale tak˝e na-uczycieli formu∏ujàcych swoje wymagania w ramach nauczanego przedmiotu szczególneznaczenie ma okreÊlenie poziomów znajomoÊci j´zyka, jak i opis oczekiwanych umiej´tno-Êci na danym poziomie znajomoÊci j´zyka.
Oto wyszczególnione poziomy:
A – Poziom progowy – umiej´tnoÊç u˝ycia j´zyka w zakresie podstawowym
A1 Osoba pos∏ugujàca si´ j´zykiem na tym poziomie potrafi zrozumieç i zastosowaç typo-we sformu∏owania i podstawowe wyra˝enia zorientowane na zaspokojenie podstawowychpotrzeb w konkretnych sytuacjach. Potrafi przedstawiç siebie i innych oraz odpowiedzieç na pytania dotyczàce miejsca zamieszkania, znanych sobie ludzi i posiadanych rzeczy. Po-trafi dzia∏aç j´zykowo w prosty sposób pod warunkiem, ˝e inne osoby mówià wolno, jasnoi sà gotowe do pomocy.
A2 Osoba pos∏ugujàca si´ j´zykiem na tym poziomie potrafi zrozumieç wypowiedzi i cz´sto u˝y-
10
wane wyra˝enia odnoszàce si´ do najwa˝niejszych na tym etapie tematów (dane osobowe, ro-dzina, zakupy, orientacja w mieÊcie). Potrafi dzia∏aç w rutynowych, prostych komunikacyjnie sy-tuacjach, wymagajàcych jedynie wymiany zdaƒ na tematy znane i ogólne. Potrafi w prosty spo-sób opisaç swoje pochodzenie, najbli˝sze bezpoÊrednie otoczenie i sprawy pierwszej potrzeby.
B – Poziom Êredni – niezale˝noÊç w pos∏ugiwaniu si´ j´zykiem
B1 Osoba pos∏ugujàca si´ j´zykiem na tym poziomie potrafi zrozumieç g∏ówne myÊli za-warte w standardowej wypowiedzi dotyczàcej takich tematów, jak: dom, szko∏a, sposobysp´dzania, wolnego czasu. Potrafi poradziç sobie w wi´kszoÊci sytuacji, które mogà staçsi´ jej udzia∏em w czasie podró˝y na terenie, gdzie mówi si´ danym j´zykiem. Potrafi two-rzyç proste, spójne teksty na tematy, które sà jej znane, bàdê jà interesujà. Potrafi opisaçdoÊwiadczenia, wydarzenia, sny, marzenia i plany, krótko uzasadniajàc, bàdê wyjaÊniajàcswoje opinie.
B2 Osoba pos∏ugujàca si´ j´zykiem na tym poziomie potrafi zrozumieç g∏ówne myÊli zawar-te w z∏o˝onych tekstach na tematy konkretne i abstrakcyjne. Potrafi dzia∏aç z pewnà p∏ynno-Êcià i naturalnoÊcià, co sprawia, ˝e interakcja z rodzimymi u˝ytkownikami j´zyka odbywa si´naturalnie, bez trudnoÊci dla obu stron. Potrafi tworzyç jasne, rozbudowane teksty dotyczà-ce szerokiego wachlarza tematów i wyjaÊniç swoje stanowisko w sprawach b´dàcych przed-miotem dyskusji, rozwa˝ajàc wady i zalety ró˝nych rozwiàzaƒ.
C – Poziom zaawansowany – bieg∏oÊç w pos∏ugiwaniu si´ j´zykiem
C1 Osoba pos∏ugujàca si´ j´zykiem na tym poziomie potrafi zrozumieç szerokà gam´trudnych, d∏u˝szych tekstów, dostrzegajàc ukryte w nich znaczenia. Potrafi wyra˝aç si´p∏ynnie, spontanicznie, bez wi´kszego trudu odnajdujàc w∏aÊciwe sformu∏owania. Z ∏atwo-Êcià potrafi efektywnie pos∏ugiwaç si´ j´zykiem w kontaktach spo∏ecznych oraz wykorzy-stywaç go do celów akademickich bàdê zawodowych. Potrafi formu∏owaç jasne, popraw-ne gramatycznie, rozbudowane wypowiedzi pisemne lub ustne, dotyczàce z∏o˝onych pro-blemów, pos∏ugujàc si´ sprawnie i w∏aÊciwie wzorami strukturalnymi, ∏àcznikami i wskaê-nikami zespolenia tekstu.
C2 Osoba pos∏ugujàca si´ j´zykiem na tym poziomie mo˝e zrozumieç z ∏atwoÊcià praktycz-nie wszystko, co us∏yszy lub przeczyta. Potrafi streÊciç informacje pochodzàce z ró˝nychêróde∏, pisanych lub mówionych, odtwarzajàc argumenty i wyjaÊnienia z dba∏oÊcià o logik´prezentacji. Potrafi wyra˝aç swoje myÊli p∏ynnie, spontanicznie i precyzyjnie, subtelnie ró˝-nicujàc odcienie znaczeniowe nawet w bardzo z∏o˝onych wypowiedziach.
Powy˝ej przedstawiono najbardziej ogólny opis poziomów bieg∏oÊci j´zykowej. W dokumen-cie Referenzrahmen jest on wielokrotnie doprecyzowywany w odniesieniu do poszczegól-nych sprawnoÊci j´zykowych i ró˝nych aspektów komunikacji j´zykowej. Istotne jest, ˝e pro-ponuje si´ tak˝e takà form´ opisu, która pozwoli uczàcemu si´ j´zyka samodzielnie okreÊliçpoziom, na którym si´ znajduje. A oto przyk∏ad kryteriów samooceny umiej´tnoÊci j´zykowej odnoszàcy si´ do kategorii„rozmowa” wyszczególnionej w ramach sprawnoÊci „mówienie”.
Poziom A1Umiem braç udzia∏ w rozmowie pod warunkiem, ˝e rozmówca mówi wolno i pomaga mi ujàçw s∏owa to, co usi∏uj´ powiedzieç oraz, ˝e jest gotów powtarzaç lub inaczej formu∏owaç swo-je myÊli. Potrafi´ pytaç i odpowiadaç na proste pytania dotyczàce najbardziej znanych tema-tów lub najpotrzebniejszych spraw.
Poziom A2
11
Potrafi´ braç udzia∏ w rozmowie wymagajàcej prostej i bezpoÊredniej wymiany informacji natematy mi znane. Potrafi´ daç sobie rad´ w krótkich wymianach zdaƒ, nawet jeÊli nie rozu-miem wystarczajàco du˝o, by samemu poprowadziç rozmow´.
Poziom B1Potrafi´ poradziç sobie w wi´kszoÊci sytuacji, w których mo˝na si´ znaleêç w czasie podró˝ypo kraju, gdzie mówi si´ danym j´zykiem. Bez wczeÊniejszego przygotowania potrafi´ w∏àczyçsi´ do rozmowy na tematy mi znane, prywatne lub odnoszàce si´ do ˝ycia codziennego.
Poziom B2Potrafi´ reagowaç z pewnà p∏ynnoÊcià i naturalnoÊcià, co sprawia, ˝e ka˝da wymiana zdaƒz rodzimym u˝ytkownikiem j´zyka jest mo˝liwa. Bior´ czynny udzia∏ w dyskusjach na tema-ty mi znane, t∏umaczàc i broniàc swoich poglàdów.
Poziom C1Wyra˝am si´ p∏ynnie i naturalnie, w zasadzie bez namyÊlania si´ w celu znalezienia w∏aÊci-wych wyra˝eƒ. U˝ywam j´zyka elastycznie i efektywnie w kontaktach spo∏ecznych i spra-wach zawodowych. Formu∏uj´ myÊli i opinie z precyzjà i lekkoÊcià, zr´cznie nawiàzujàc dowypowiedzi innych.
Poziom C2Potrafi´ bez ˝adnego wysi∏ku braç udzia∏ w ka˝dej rozmowie czy dyskusji. Znam wyra˝eniaidiomatyczne i kolokwializmy. Wyra˝am si´ p∏ynnie, ró˝nicujàc odcienie znaczenia. JeÊli na-wet mam pewne problemy, potrafi´ przeformu∏owaç swoje wypowiedzi tak, ˝e rozmówcy te-go nie dostrzegajà.
Rozdzia∏ 3
12
Cele kszta∏cenia
Cele wychowawcze
Najwa˝niejszym celem kszta∏cenia jest wszechstronny rozwój ucznia, przy uwzgl´dnieniujego indywidualnych potrzeb i mo˝liwoÊci. Zapewniç go mo˝e harmonijna realizacja zadaƒw zakresie wychowania i nauczania.5
Wi´kszoÊç istotnych celów wychowawczych jest wspólna dla wszystkich przedmiotów szkol-nych i form pracy szko∏y. Nale˝à do nich m.in.:
• wykszta∏cenie u ucznia odpowiedzialnoÊci za swój proces uczenia si´. Wraz z dostarcze-niem mu narz´dzi planowania, organizowania i ewaluacji w∏asnej pracy,
• rozwini´cie potrzeby sta∏ej aktualizacji swojej wiedzy i poszukiwania ró˝nych êróde∏ infor-macji,
• przygotowanie ucznia do skutecznego komunikowania si´ w ró˝nych sytuacjach,• wykszta∏cenie umiej´tnoÊci wspó∏dzia∏ania w zespole, budowania wi´zi mi´dzyludzkich,
zachowania obowiàzujàcych norm spo∏ecznych,• wyrobienie nawyku szukania rozwiàzaƒ problemów w twórczy sposób.
Celami wychowawczymi, których realizacja powinna mieç miejsce w sposób szczególny nalekcjach j´zyków obcych sà:
• kszta∏towanie postawy otwartoÊci i szacunku wobec innych narodowoÊci i kultur,• rozwijanie rozumienia w∏asnej to˝samoÊci (regionalnej, narodowej) na tle historii i kultury
europejskiej.
Cele nauczania
Cele nauczania formu∏uje si´ osobno dla poszczególnych przedmiotów.Dokumenty zwiàzane z reformà systemu edukacji w Polsce formu∏ujà jednak równie˝ gene-ralne postulaty odnoszàce si´ do nauczania wszystkich przedmiotów:
• wiedza powinna mieç charakter funkcjonalny (w odró˝nieniu od wczeÊniejszych uj´ç,gdzie dominowa∏ cz´sto aspekt encyklopedyczny – dà˝enie do zgromadzenia jak najwi´k-szej liczby informacji przy pomini´ciu umiej´tnoÊci ich zastosowania),
• proces kszta∏cenia powinien byç zindywidualizowany, to znaczy uwzgl´dnione muszà zo-staç indywidualne mo˝liwoÊci i potrzeby ucznia w zakresie poznawczym i komunikacyj-nym; doprecyzowanie przez reform´ za∏o˝eƒ w zakresie sformu∏owania celów i wymagaƒedukacyjnych (zaproponowanie ró˝nych poziomów wymagaƒ) u∏atwia uczniowi planowa-nie w∏asnej pracy,
• istotnym elementem w procesie uczenia si´ jest ca∏oÊciowoÊç, co oznacza nie tylko prze-kazywanie uczniom zintegrowanego obrazu Êwiata przy uwzgl´dnieniu w procesie na-uczania kszta∏cenia intelektualnego i racjonalnego, lecz tak˝e sfery emocjonalnej i moty-wacyjnej.
Cele ogólne i szczegó∏owe w nauczaniu j´zyków obcych
13
5 Obszerny opis celów wychowawczych podaje Podstawa Programowa w cz´Êci odnoszàcej si´ do wszystkich przed-miotów.
W zakresie j´zyków obcych priorytetowe znaczenie ma osiàgni´cie kompetencji komunika-cyjnej pozwalajàcej uczniowi funkcjonowaç we wspó∏czesnym wielokulturowym i wieloj´-zycznym spo∏eczeƒstwie.Podstawa programowa formu∏uje cele edukacyjne w odniesieniu do j´zyków w sposób na-st´pujàcy:
dla wariantu B1. Opanowanie j´zyka na poziomie zapewniajàcym w miar´ sprawnà komunikacj´ w odniesieniu do spraw ˝ycia codziennego.2. Przygotowanie do egzaminu maturalnego z j´zyka obcego na poziomie podstawowym.6
dla wariantu C1. Opanowanie j´zyka na poziomie zapewniajàcym minimum komunikacji j´zykowej.7
Sformu∏owane w ten sposób cele, to cele ogólne. Z nich wyprowadza si´ cele szczegó∏owe.Dotyczà one wszystkich czterech sprawnoÊci j´zykowych:
SprawnoÊci receptywnych:– rozumienia ze s∏uchu, – rozumienia tekstu czytanego.
SprawnoÊci produktywnych:– mówienia, – pisania.
Cele szczegó∏owe (umiej´tnoÊci, które nale˝y wykszta∏ciç w ramach poszczególnych spraw-noÊci) okreÊlone sà w Podstawie programowej jako „Osiàgni´cia”.8
Rozdzia∏ 4 Materia∏ nauczania
14
6 Podstawa programowa, patrz str. 947 tam˝e8 Zestawienie przygotowane z wykorzystaniem za∏o˝eƒ Podstawy programowej
15
SPRAWNOÂåREALIZUJÑC WARIANT B, REALIZUJÑC WARIANT C,
UCZE¡ POTRAFI
Rozumienieze s∏uchu
– zrozumieç proste sytuacjekomunikacyjne
– zrozumieç intencje rozmówcy– zrozumieç instrukcje rozmówcy– zrozumieç ogólny sens prostych
wypowiedzi lub dialogów– wyszukaç szczegó∏owe informacje
w prostych wypowiedziach
Rozumienietekstu czytanego
– zrozumieç treÊç autentycznychtekstów u˝ytkowych
– zrozumieç sens prostychtekstów narracyjnych
– zrozumieç ogólny sens tekstuz fragmentami niezrozumia∏ymi
– wyszukaç informacje w cz´Êciowoniezrozumia∏ym tekÊcie
– uzyskaç i udzieliç informacjiw ˝yciu codziennym
– relacjonowaç wypowiedzi innych osób
– prowadziç proste negocjacjew ˝yciu codziennym
– inicjowaç i podtrzymywaç proste rozmowy
– wypowiedzieç si´ na okreÊlonytemat
– wyraziç opini´ na okreÊlony temat
– wyra˝aç intencje, uczucia, emocje w ˝yciu codziennym
– stosowaç w∏aÊciwe s∏ownictwoi struktury gramatyczne
– stosowaç poprawnà wymow´
– sformu∏owaç prosty komunikat– napisaç prosty tekst u˝ytkowy– wype∏niç formularze– streÊciç prosty tekst– stosowaç w∏aÊciwe s∏ownictwo
i struktury gramatyczne– stosowaç zasady ortograficzne
– wype∏niç formularze– przekazaç prostà informacj´– napisaç krótki list– stosowaç w∏aÊciwe s∏ownictwo
i struktury gramatyczne– stosowaç zasady ortograficzne
– zadaç proste pytania– odpowiedzieç na proste
pytania– uzyskaç i udzieliç informacji
w ˝yciu codziennym– powiedzieç o sobie, swoim oto-
czeniu, regionie, kraju– inicjowaç i podtrzymywaç
proste rozmowy w typowychsytuacjach
– stosowaç poprawnà wymow´
– zrozumieç treÊç autentycznychtekstów u˝ytkowych
– wyszukaç szczegó∏oweinformacje w prostych tekstach
– zrozumieç ogólny sens prostych adaptowanych tekstów
Mówienie
Pisanie
Cele ogólne i szczegó∏owe zapisane w Podstawie programowej znajdujà dalsze do-precyzowanie w programach nauczania w postaci celów operacyjnych, które opisujà za-mierzone wyniki poprzez nazywanie czynnoÊci, które uczeƒ potrafi wykonaç. Ich wykaz,wraz z przyporzàdkowaniem do poszczególnych aspektów komunikacji oraz zakresów lek-sykalnych i gramatycznych, stanowi materia∏ nauczania opracowany w kolejnym rozdziale.
– zrozumieç ogólny sens oraz intencje autentycznych wypowiedzi rodzimych u˝ytkowników danego j´zykaw ró˝nych warunkach odbioru
– wyszukaç/zrozumieç treÊçszczegó∏owych informacji w prostych tekstach
– zrozumieç sens prostych wypowiedzi z elementaminiezrozumia∏ymi
Materia∏ nauczania jest uszczegó∏owieniem treÊci nauczania zawartych w Podstawie prog-ramowej. Wzajemne relacje treÊci, celów i materia∏u nauczania z uwzgl´dnieniem zadaƒszko∏y ilustruje nast´pujàcy schemat:
Skuteczne realizowanie materia∏u nauczania, wynikajàcego z treÊci nauczania i zadaƒszko∏y sformu∏owanych w podstawie programowej zapewnia osiàgni´cie celów ogólnych (cele edukacyjne) i szczegó∏owych (osiàgni´cia).
Materia∏ nauczania obejmuje swym zakresem przede wszystkim:
• Katalog funkcji (intencji) komunikacyjnych,• Zakresy leksykalne wskazujàce s∏ownictwo niezb´dne do wyra˝ania intencji komunikacyjnych,• Wykaz zagadnieƒ gramatycznych (struktury morfosyntaktyczne, zasady wymowy i orto-
grafii) u∏atwiajàcych efektywnà komunikacj´.
Intencje komunikacyjne i zakresy tematyczne
Realizacja niniejszego programu nauczania j´zyka niemieckiego oznacza rozwijanie umie-j´tnoÊci rozumienia i skutecznego wyra˝ania najwa˝niejszych intencji komunikacyjnychnale˝àcych do podstawowych aspektów procesu porozumiewania si´. Sà to:
• Zdobywanie i wymiana informacji,• Opisywanie, relacjonowanie, komentowanie,• Wyra˝anie uczuç i postaw, • Negocjowanie i perswadowanie,• Pos∏ugiwanie si´ zwrotami konwencjonalnymi,• Sterowanie procesem komunikacji.
OkreÊlone intencje komunikacyjne nierozerwalnie zwiàzane sà z rolami, które mo˝e przejàçuczàcy si´ j´zyka:
• Turysta w krajach niemieckoj´zycznych,• Osoba pracujàca lub poszukujàca pracy w krajach niemieckoj´zycznych,• Gospodarz podejmujàcy goÊci z krajów niemieckoj´zycznych,• Pilot / przewodnik dla goÊci / turystów niemieckoj´zycznych.Komunikowanie si´ w tych rolach dotyczy zazwyczaj nast´pujàcych zakresów tematycznych:
• Ja i moja rodzina,
16
Podstawa Programowa
Cele
edukacyjne
Zadania
szko∏y
TreÊci
nauczaniaOsiàgni´cia
Materia∏ nauczania
• Dzieƒ powszedni i Êwi´ta,• Czas wolny, zainteresowania, • Dom i miejsce zamieszkania, • Szko∏a, wykszta∏cenie, nauka, • Zakupy i us∏ugi, • Praca, praktyki, • Zdrowie,• Technika, motoryzacja, komputer, multimedia, • Âwiat przyrody, • Kontakty mi´dzynarodowe, podró˝e, kraje niemieckoj´zyczne, • Problemy wspó∏czesnego Êwiata.
Realizujàc poszczególne zakresy/bloki tematyczne, nale˝y uwzgl´dniç typowy kontekst sytu-acyjny w komunikacji j´zykowej, np.:
• Czas wolny, zainteresowania – w kinie, w teatrze, na koncercie, w muzeum, na wystawie,przy kasie biletowej, w garderobie, w bibliotece, w czytelni, w klubie m∏odzie˝owym, w re-stauracji, w kawiarni,
• Praca, praktyki – w pracy, podczas odbywania praktyk zawodowych, w biurze poÊrednic-twa pracy, rozmowa kwalifikacyjna, na kursie doskonalenia zawodowego.
Poni˝ej zamieszczony jest wykaz intencji komunikacyjnych i zagadnieƒ leksykalnychprzewidzianych do opanowania w trakcie trzech lat nauki. Za kryterium porzàdkujàce tenmateria∏ przyj´to wymienione wy˝ej zakresy tematyczne. Takie zorganizowanie treÊci nie jestzwiàzane z koniecznoÊcià ich linearnego realizowania w trakcie lekcji j´zyka niemieckiego.Do poszczególnych tematów mo˝na wracaç w formie spiralnej – na coraz bardziej pog∏´bio-nym poziomie – w trakcie kolejnych lat nauki j´zyka obcego w szkole Êredniej. (np. w pod-r´czniku einFach gut neu blok tematyczny „Praca, praktyki” realizowany jest przy uwzgl´d-nieniu jego ró˝nych aspektów w ró˝nych rozdzia∏ach na kolejnych etapach nauczania:
Klasa 1 Rozdzia∏ 11 – Berufe, Berufswünsche, Berufliche TätigkeitenRozdzia∏ 17 – Schulferien, Berufspraktikum und ErholungKlasa 2 Rozdzia∏ 6 – Im BetriebKlasa 3 Rozdzia∏ 1 – FerienjobsRozdzia∏ 6 – Arbeitsplatz, Schlüsselqualifikationen im Beruf
Lista intencji komunikacyjnych sformu∏owana jako wykaz celów operacyjnych – konkret-nych, dajàcych si´ zaobserwowaç i oceniç umiej´tnoÊci ucznia – zosta∏a zamieszczonaw dwóch wersjach, uwzgl´dniajàcych mo˝liwoÊç realizowania niniejszego programuw dwóch wariantach B lub C Podstawy programowej (odpowiednio oko∏o 300 i 200 godzinna realizacj´ programu). W dodatkowej rubryce tabeli nauczyciel ma mo˝liwoÊç zaznacze-nia, czy dane zagadnienie zosta∏o ju˝ zrealizowane (✓ ).
Oprócz intencji komunikacyjnych wyszczególnionych w tabelach, w trakcie nauki j´zyka nie-zb´dne jest opanowanie umiej´tnoÊci zwiàzanych ze sterowaniem procesu komunikacji. Sà to m.in.:
17
Zrea
lizow
ano
(✓)
Blok
i tem
atyc
zne
Zakr
esy
leks
ykal
neIn
tenc
je k
omun
ikac
yjne
* –
ucze
ƒ po
traf
i
Ja i
moj
a ro
dzin
a•
Dane
per
sona
lne
• W
yglà
d ze
wn´
trzny
• Ko
lory
i ks
zta∏
ty•
Cech
y ch
arak
teru
• Cz
∏onk
owie
rodz
iny
(A)
• pr
zeds
taw
iç s
i´•
prze
dsta
wiç
dru
gà o
sob´
• za
pyta
ç ro
zmów
c´ o
isto
tne
dane
per
sona
lne
(naz
wis
ko, w
iek,
adr
es, n
umer
tele
fonu
, zaw
ód)
(B)
• po
daw
aç s
zers
ze in
form
acje
na
tem
at ro
dzin
y•
opis
ywaç
, kom
ento
waç
zdj
´cia
rodz
inne
• op
isyw
aç w
yglà
d ze
wn´
trzny
osó
b•
rozm
awia
ç o
cech
ach
char
akte
ru, w
yra˝
aç s
woj
e op
inie
na
ten
tem
at
(C)
• w
yra˝
aç s
woj
à sy
mpa
ti´ /
brak
sym
patii
wob
ec p
ewny
ch o
sób
lub
post
aw
(E)
• pr
osiç
o p
owtó
rzen
ie in
form
acji
• pr
osiç
o p
rzel
itero
wan
ie n
azw
iska
/ na
zwy
mie
jsco
woÊ
ci•
zare
agow
aç n
a pr
zeds
taw
iani
e si
´
Dzie
ƒ po
wsz
edni
i Ê
wi´
ta•
Czyn
noÊc
i ˝yc
ia
codz
ienn
ego
• Ka
lend
arz
• Ob
owià
zki d
omow
e •
Posi
∏ki
• Âw
i´ta
, tra
dycj
e•
Orga
niza
cja
przy
j´ç
(A)
• py
taç
o go
dzin
´, p
odaw
aç c
zas
• py
taç
o ro
zk∏a
d dn
ia ro
zmów
cy•
pyta
ç o
trady
cje,
spo
sób
sp´d
zani
a Êw
iàt
(B)
• re
lacj
onow
aç p
rzeb
ieg
dnia
pow
szed
nieg
o w
rodz
inie
• op
isyw
aç s
po˝y
wan
ie p
osi∏k
ów (c
zas,
mie
jsce
, naz
wy
potra
w)
• op
owia
daç
o sp
osob
ie s
p´dz
ania
naj
wa˝
niej
szyc
h Êw
iàt
• op
owia
daç
o tra
dycj
ach
i zw
ycza
jach
Êw
iàte
czny
ch
(C)
• w
yra˝
aç ro
zcza
row
anie
, nie
zado
wol
enie
• us
kar˝
aç s
i´ n
a na
dmia
r obo
wià
zków
War
iant
B P
odst
awy
prog
ram
owej
18
Zrea
lizow
ano
(✓)
Blok
i tem
atyc
zne
Zakr
esy
leks
ykal
neIn
tenc
je k
omun
ikac
yjne
* –
ucze
ƒ po
traf
i
(D)
• na
k∏an
iaç
do s
pe∏n
ieni
a sw
oich
obo
wià
zków
• ne
gocj
owaç
wyk
onan
ie p
ewny
ch c
zynn
oÊci
• za
pras
zaç
na p
rzyj
´cie
• pr
zyjm
owaç
/ dz
i´ko
waç
za
zapr
osze
nie
• od
maw
iaç
• za
ch´c
aç d
o cz
´sto
wan
ia s
i´, z
abaw
y itd
.•
pros
iç o
coÊ
do
jedz
enia
, pic
ia
(E)
• sk
∏ada
ç ˝y
czen
ia u
rodz
inow
e / Ê
wià
tecz
ne•
napi
saç
kart
k´ z
˝yc
zeni
ami
• ˝y
czyç
dob
rej z
abaw
y•
wyr
a˝aç
rado
Êç z
prz
ybyc
ia g
oÊci
, otrz
yman
ia p
reze
ntu
• ˝y
czyç
sm
aczn
ego
• po
wita
ç, p
o˝eg
naç
goÊc
i
Czas
wol
ny,
zain
tere
sow
ania
• Pl
anow
anie
i o
rgan
izacj
a cz
asu
wol
nego
• Ro
zwija
nie
zain
tere
sow
aĥ
Med
ia
• Sp
ort
(A)
• in
form
owaç
o s
woi
ch z
aint
eres
owan
iach
• py
taç
o pl
any
na w
eeke
nd, p
opo∏
udni
e•
zroz
umie
ç i p
rzek
azaç
pro
ste
info
rmac
je z
as∏y
szan
e / p
rzec
zyta
ne w
med
iach
• py
taç
o m
o˝liw
oÊci
sp´
dzan
ia w
olne
go c
zasu
w o
kreÊ
lony
ch m
iejs
cach
(B)
• op
isaç
wee
kend
• op
isaç
sw
oje
hobb
y•
opow
iedz
ieç
o ul
ubio
nej /
ost
atni
o pr
zecz
ytan
ej k
sià˝
ce /
ulub
iony
m /
osta
tnio
obe
jrzan
ym fi
lmie
• op
isaç
sw
oje
pref
eren
cje
muz
yczn
e•
opow
iedz
ieç
o sw
oim
ulu
bion
ym m
ediu
m (p
owod
y / c
z´st
otliw
oÊç
korz
ysta
nia)
(C)
• w
ypow
iedz
ieç
si´
kryt
yczn
ie o
film
ie /
ksià
˝ce
/ rod
zaju
muz
yki
19
20
Zrea
lizow
ano
(✓)
Blok
i tem
atyc
zne
Zakr
esy
leks
ykal
neIn
tenc
je k
omun
ikac
yjne
* –
ucze
ƒ po
traf
i
D) • um
awia
ç si
´ na
wsp
ólne
sp´
dzan
ie c
zasu
wol
nego
(pro
pono
waç
, odr
zuca
ç pr
opoz
ycj´
, su
gero
waç
inne
mo˝
liwoÊ
ci)
• us
tala
ç cz
as, m
iejs
ce s
potk
ania
• za
ch´c
aç d
o po
dejm
owan
ia p
ewny
ch d
zia∏a
ƒ w
cza
sie
wol
nym
(pój
Êcie
do
kina
, upr
awia
nie
konk
retn
ego
spor
tu)
Dom
i m
iejs
ceza
mie
szka
nia
• Na
zwy
pom
iesz
czeƒ
• Na
zwy
meb
li i s
prz´
tów
• W
yglà
d do
mu,
m
iesz
kani
a•
Posz
ukiw
anie
pok
oju
• Re
mon
t / u
rzàd
zani
epo
koju
• Or
ient
acja
w m
ieÊc
ie•
Okre
Êlen
ia d
otyc
zàce
po∏o
˝eni
a i r
elac
jipr
zest
rzen
nych
• In
styt
ucje
˝yc
iapu
blic
zneg
o
(A)
• py
taç
o po
∏o˝e
nie,
dro
g´•
opis
ywaç
po∏
o˝en
ie, d
rog´
do
okre
Êlon
ych
mie
jsc
• py
taç
i inf
orm
owaç
o Ê
rodk
ach
kom
unik
acji
mie
jski
ej (t
rasa
, cza
s od
jazd
u)•
pyta
ç o
mo˝
liwoÊ
ç w
ynaj
´cia
pok
oju
• py
taç
o sz
czeg
ó∏ow
e in
form
acje
zw
iàza
ne z
wyg
làde
m /
usyt
uow
anie
m m
iesz
kani
a•
wsk
azaç
odp
owie
dnie
inst
ytuc
je ˝
ycia
pub
liczn
ego
• w
yszu
kiw
aç in
form
acje
w o
g∏os
zeni
ach
pras
owyc
h
(B)
• op
isaç
usy
tuow
anie
mie
szka
nia
/ dom
u•
opis
aç m
iesz
kani
e / p
okój
• op
isaç
rodz
innà
mie
jsco
woÊ
ç / m
iejs
ce p
obyt
u
(C)
• za
pyta
ç go
Êcia
o o
pini
´ na
tem
at p
okoj
u / m
iesz
kani
a•
usto
sunk
owaç
si´
do
wyg
làdu
/ ur
zàdz
enia
mie
szka
nia
• w
yraz
iç k
ryty
czne
uw
agi o
dnoÊ
nie
swoj
ego
dom
u / j
ego
usyt
uow
ania
•
usto
sunk
owaç
si´
do
mie
szka
nia
na w
si /
w d
u˝ym
mie
Êcie
• ok
reÊl
iç s
woj
e pr
efer
encj
e od
noÊn
ie m
iesz
kani
a w
prz
ysz∏o
Êci
(D)
• za
prop
onow
aç z
mia
ny w
urz
àdze
niu
mie
szka
nia
• ne
gocj
owaç
war
unki
wyn
aj´c
ia p
okoj
u
21
Zrea
lizow
ano
(✓)
Blok
i tem
atyc
zne
Zakr
esy
leks
ykal
neIn
tenc
je k
omun
ikac
yjne
* –
ucze
ƒ po
traf
i
(E)
• za
gadn
àç n
iezn
ajom
à os
ob´
Szko
∏a, w
yksz
ta∏c
enie
,na
uka
• In
form
acje
o s
zkol
e(p
omie
szcz
enia
, lud
zie,
wyd
arze
nia
z ˝y
cia
szko
∏y)
• In
form
acje
o s
yste
mie
szko
lnic
twa
• Ef
ekty
wne
ucz
enie
si´
(A)
• po
daç
swój
pla
n le
kcji
• po
info
rmow
aç o
sw
oim
wyk
szta
∏cen
iu /
dow
iedz
ieç
si´
o w
yksz
ta∏c
enie
rozm
ówcy
• in
form
owaç
o s
wyc
h pl
anac
h zw
iàza
nych
z d
alsz
à ed
ukac
jà•
pyta
ç o
info
rmac
je z
wià
zane
ze
zdaw
anie
m e
gzam
inów
, mo˝
liwoÊ
cià
stud
iow
ania
itd
(B)
• op
isaç
form
y ks
zta∏
ceni
a, ro
dzaj
e sz
kó∏ w
Pol
sce
i kra
jach
nie
mie
ckoj
´zyc
znyc
h •
opis
aç p
rzyb
ory
szko
lne,
kla
s´, s
zko∏
´
(C)
• ok
reÊl
iç s
wój
sto
sune
k do
pos
zcze
góln
ych
prze
dmio
tów
szk
olny
ch•
nazw
aç u
czuc
ia to
war
zysz
àce
spra
wdz
iano
m, e
gzam
inom
(E)
• ud
ziela
ç w
skaz
ówek
odn
oÊni
e sk
utec
zneg
o uc
zeni
a si
´•
zach
´caç
do
nauk
i j´z
yków
obc
ych
Zaku
py i
us∏u
gi•
Rodz
aje
skle
pów
• Ic
h po
dsta
wow
y as
orty
men
t•
Doko
nyw
anie
, zak
upów
,re
klam
acji
• Po
rów
nyw
anie
ró˝n
ych
ofer
t•
Korz
ysta
nie
z ró
˝nyc
hus
∏ug
(A)
• za
pyta
ç o
cen´
• za
pyta
ç o
usyt
uow
anie
pro
dukt
ów w
skl
epie
• za
pyta
ç o
okre
Êlon
e ce
chy
pew
nych
pro
dukt
ów•
nazw
aç ro
dzaj
e sk
lepó
w•
wym
ieni
ç po
dsta
wow
e ar
tyku
∏y w
pos
zcze
góln
ych
skle
pach
(C)
• us
tosu
nkow
aç s
i´ d
o za
kupó
w w
sup
erm
arke
tach
/ je
dzen
ia w
Mc
Dona
ldzie
• w
yra˝
aç z
adow
olen
ie z
kor
zyst
nych
zak
upów
Zrea
lizow
ano
(✓)
Blok
i tem
atyc
zne
Zakr
esy
leks
ykal
neIn
tenc
je k
omun
ikac
yjne
* –
ucze
ƒ po
traf
i
(E)
• do
kona
ç za
kupó
w ró
˝nyc
h pr
oduk
tów
• za
mów
iç je
dzen
ie w
rest
aura
cji
• za
p∏ac
iç z
a za
kupi
ony
tow
ar, s
po˝y
te d
ania
, wyk
onan
e us
∏ugi
• do
kona
ç re
klam
acji
zaku
pion
ego
tow
aru
• zle
caç
wyk
onan
ie ty
pow
ych
us∏u
g (z
dj´c
ia, d
robn
e na
praw
y itd
.)•
pros
iç o
rad´
prz
y do
kony
wan
iu z
akup
ów (n
p. n
a pr
ezen
t)•
dora
dzaç
inny
m p
rzy
doko
nyw
aniu
zak
upów
Prac
a, p
rakt
yki
• Za
wod
y•
Czyn
noÊc
i zw
iàza
nez
wyk
onyw
anie
mza
wod
ów•
Plan
y na
prz
ysz∏o
Êç•
Nauk
a za
wod
u, p
rakt
yka
• Po
szuk
iwan
ie p
racy
• Kw
alifi
kacj
e•
Zak∏
ad p
racy
(A)
• za
pyta
ç o
zaw
ód ro
zmów
cy•
zapy
taç
o pl
any
zaw
odow
e ro
zmów
cy•
zapy
taç
o za
dani
a w
ram
ach
prak
tyki
/ m
iejs
ca p
racy
i oc
zeki
wan
ia ro
zmów
cy•
zapy
taç
o sz
czeg
ó∏y
zwià
zane
z m
iejs
cem
pra
cy, p
rakt
yki (
czas
pra
cy, z
arob
ki, d
ojaz
d)
• zr
ozum
ieç
treÊç
ofe
rt z
wià
zany
ch z
mie
jsce
m p
racy
• in
terp
reto
waç
sta
tyst
yki i
zes
taw
ieni
a
(B)
• sf
orm
u∏ow
aç s
wój
˝yc
iory
s•
opis
aç s
woj
e m
arze
nia,
pla
ny, p
refe
renc
je o
dnoÊ
nie
przy
sz∏e
go z
awod
u•
uzas
adni
aç s
woj
e w
ybor
y (z
awód
, stu
dia,
mie
jsce
pra
cy)
• op
owie
dzie
ç o
swoi
ch d
oÊw
iadc
zeni
ach
zwià
zany
ch z
pra
cà
• za
prez
ento
waç
sw
oje
kwal
ifika
cje
(cec
hy c
hara
kter
u, u
mie
j´tn
oÊci
, zna
jom
oÊç
j´zy
ków
obc
ych)
(C)
• w
yraz
iç o
baw
y zw
iàza
ne z
bez
robo
ciem
i sy
tuac
jà n
a ry
nku
prac
y
(D)
• sf
orm
u∏ow
aç p
odan
ie o
prac
´, p
rzyj
´cie
na k
urs
/ pra
ktyk
´ za
wod
owà,
pro
siç o
prz
yj´c
ie na
pra
ktyk
´
(E)
• ro
zpoc
zyna
ç / k
oƒcz
yç ro
zmow
´ o
char
akte
rze
form
alny
m•
sfor
mu∏
owaç
pis
mo
o ch
arak
terz
e fo
rmal
nym
22
23
Zrea
lizow
ano
(✓)
Blok
i tem
atyc
zne
Zakr
esy
leks
ykal
neIn
tenc
je k
omun
ikac
yjne
* –
ucze
ƒ po
traf
i
Zdro
wie
• Zd
row
y try
b ˝y
cia
• W
∏aÊc
iwe
od˝y
wia
nie
• Do
legl
iwoÊ
ci i
chor
oby
• Cz
´Êci
cia
∏a
(A)
• za
daw
aç p
ytan
ia o
kon
kret
ne d
oleg
liwoÊ
ci•
zapy
taç
o za
sady
za˝
ywan
ia le
kars
tw
(B)
• na
zwaç
cz´
Êci c
ia∏a
• op
isyw
aç s
woj
e do
legl
iwoÊ
ci,
• kr
ytyk
owaç
nie
w∏a
Êciw
y try
b ˝y
cia
(C)
• w
yra˝
aç w
spó∏
czuc
ie•
wyr
a˝aç
ból
(D)
• za
ch´c
aç ro
zmów
ców
do
odpo
wie
dnie
go o
d˝yw
iani
a si
´•
udzie
laç
rad
i wsk
azów
ek d
otyc
zàcy
ch d
iety
• za
kazy
waç
pod
ejm
owan
ia c
zynn
oÊci
nie
korz
ystn
ych
dla
zdro
wia
• na
maw
iaç
do u
praw
iani
a sp
ortu
(E)
• za
daw
aç p
ytan
ia o
sta
n zd
row
ia i
sam
opoc
zuci
e•
˝ycz
yç p
owro
tu d
o zd
row
ia
Tech
nika
, mot
oryz
acja
,ko
mpu
ter,
mul
timed
ia,
• Na
zwy
sprz
´tów
•
Sam
ochó
d•
Ruch
ulic
zny
• In
stru
kcje
obs
∏ugi
• Ko
mpu
ter
• In
tern
et•
Post
´p te
chni
czny
(A)
• pr
zeka
zaç
info
rmac
j´ o
wyp
adku
sam
ocho
dow
ym•
info
rmow
aç o
usz
kodz
enia
ch i
awar
iach
sam
ocho
du•
zroz
umie
ç tre
Êç in
stru
kcji
obs∏
ugi r
ó˝ny
ch u
rzàd
zeƒ
• za
daw
aç p
ytan
ia o
dnoÊ
nie
pos∏
ugiw
ania
si´
ró˝n
ymi s
prz´
tam
i
(B)
• na
zwaç
naj
wa˝
niej
sze
cz´Ê
ci s
amoc
hodu
• na
zwaç
sym
bole
i cz
ynno
Êci z
wià
zane
z p
racà
kom
pute
ra•
wyr
aziç
opi
ni´
na te
mat
roli
kom
pute
ra, I
nter
netu
Zrea
lizow
ano
(✓)
Blok
i tem
atyc
zne
Zakr
esy
leks
ykal
neIn
tenc
je k
omun
ikac
yjne
* –
ucze
ƒ po
traf
i
(C)
• ud
ziela
ç w
skaz
ówek
odn
oÊni
e pr
acy
z ko
mpu
tere
m•
form
u∏ow
aç o
strz
e˝en
ia o
dnoÊ
nie
jazd
y sa
moc
hode
m i
zach
owan
ia w
ruc
hu u
liczn
ym
Âwia
t prz
yrod
y•
Pogo
da•
Kraj
obra
z•
Zwie
rz´t
a•
Zagr
o˝en
ia e
kolo
gicz
ne•
Ochr
ona
Êrod
owis
ka
(A)
• ro
zum
ieç
treÊç
pro
gnoz
y po
gody
nad
awan
ej w
med
iach
• py
taç
/ inf
orm
owaç
o p
ogod
zie p
rogn
ozow
anej
na
najb
li˝sz
e dn
i
(B)
• op
isyw
aç z
jaw
iska
pog
odow
e i p
rzyr
odni
cze
char
akte
ryst
yczn
e dl
a po
szcz
egól
nych
pór
roku
• op
owia
daç
o zw
ierz
´tac
h do
mow
ych
• na
zwaç
nie
któr
e za
gro˝
enia
eko
logi
czne
, ich
prz
yczy
ny i
skut
ki
(C)
• w
yraz
iç s
wój
sto
sune
k do
zw
ierz
àt (n
p. z
achw
yt, o
boj´
tnoÊ
ç)
(D)
• pr
opon
owaç
pro
ekol
ogic
zne
zach
owan
ia w
gos
poda
rstw
ie d
omow
ym
Kont
akty
m
i´dz
ynar
odow
e,po
dró˝
e, k
raje
ni
emie
ckoj
´zyc
zne
• Na
wià
zyw
anie
zn
ajom
oÊci
ko
resp
onde
ncyj
nych
i o
sobi
styc
h•
Plan
owan
ie p
odró
˝y•
Poby
t na
wak
acja
ch(z
akw
ater
owan
ie,
wy˝
ywie
nie,
zw
iedz
anie
)•
Wia
dom
oÊci
kr
ajoz
naw
cze
(A)
• na
wià
zaç
kont
akt p
oprz
ez p
oczt
´ el
ektro
nicz
nà•
rozu
mie
ç of
ert´
biu
r pod
ró˝y
i in
nych
inst
ytuc
ji or
gani
zujà
cych
wyp
oczy
nek
• zd
obyw
aç i
prze
kazy
waç
info
rmac
je o
dnoÊ
nie
mie
jsc,
w k
tóry
ch m
o˝na
sp´
dziç
wak
acje
• zd
obyw
aç i
prze
kazy
waç
info
rmac
je o
dnoÊ
nie
mo˝
liwoÊ
ci p
rzej
azdu
do
mie
jsc
wyp
oczy
nku
• zd
obyw
aç i
prze
kazy
waç
info
rmac
je o
dnoÊ
nie
war
unkó
w z
akw
ater
owan
ia
• po
info
rmow
aç /
dow
iedz
ieç
si´,
jaki
ch fo
rmal
noÊc
i nal
e˝y
doko
naç,
aby
sp´
dziç
wak
acje
za
gran
icà
• po
info
rmow
aç /
dow
iedz
ieç
si´
o da
ne g
eogr
afic
zne,
np.
: po∏
o˝en
ie, l
iczb
a lu
dnoÊ
ci,
pow
ierz
chni
a itp
.
(B)
• re
lacj
onow
aç p
rzyg
otow
ania
do
podr
ó˝y
24
25
Zrea
lizow
ano
(✓)
Blok
i tem
atyc
zne
Zakr
esy
leks
ykal
neIn
tenc
je k
omun
ikac
yjne
* –
ucze
ƒ po
traf
i
• op
owia
daç
o pr
ze˝y
ciac
h / p
rzyg
odac
h w
akac
yjny
ch•
opow
iedz
ieç
o za
bytk
ach
/ atra
kcja
ch tu
ryst
yczn
ych
wyb
rany
ch m
iast
w k
raja
chni
emie
ckoj
´zyc
znyc
h
(C)
• w
yra˝
aç z
asko
czen
ie, p
odziw
• w
yra˝
aç z
m´c
zeni
e•
wyr
a˝aç
rozc
zaro
wan
ie
(D)
• us
taliç
szc
zegó
∏y d
otyc
zàce
pod
ró˝y
wak
acyj
nej
• za
bieg
aç o
rozw
iàza
nia
dla
sieb
ie k
orzy
stne
• po
leca
ç ok
reÊl
one
mie
jsca
wyp
oczy
nku
• za
reze
rwow
aç m
iejs
ce, n
p. w
sch
roni
sku,
kup
iç b
ilety
na
Êrod
ki k
omun
ikac
ji
Prob
lem
y w
spó∏
czes
nego
Êw
iata
• Pr
oble
my
spo∏
eczn
e(u
zale
˝nie
nia
chor
oby
cyw
ilizac
yjne
)•
Woj
na i
terr
oryz
m•
Unia
Eur
opej
ska
(A)
• ro
zum
ieç
isto
tne
info
rmac
je z
art
yku∏
ów p
raso
wyc
h
(B)
• w
ymie
niç
prob
lem
y sp
o∏ec
zne,
np.
: uza
le˝n
ieni
a (n
arko
man
ia, a
lkoh
olizm
, pal
enie
pap
iero
sów
),ch
orob
y cy
wiliz
acyj
ne it
p.
(C)
• w
yra˝
aç o
baw
y od
noÊn
ie e
wen
tual
nych
zag
ro˝e
ƒ
(D)
• po
stul
owaç
wpr
owad
zeni
e pe
wny
ch ro
zwià
zaƒ,
Êro
dków
zar
adcz
ych
zmie
rzaj
àcyc
h do
ogr
anic
zeni
a ni
ekor
zyst
nych
zja
wis
k
* W
pos
zcze
góln
ych
rubr
ykac
h za
war
to in
tenc
je p
rzyn
ale˝
àce
do p
oszc
zegó
lnyc
h as
pekt
ów p
roce
su p
oroz
umie
wan
ia s
i´:
(A)
zdob
ywan
ie i
wym
iana
info
rmac
ji;
(B)
opis
ywan
ie, r
elac
jono
wan
ie, k
omen
tow
anie
;(C
)w
yra˝
anie
ucz
uç i
post
aw;
(D)
nego
cjow
anie
, per
swad
owan
ie;
(E)
pos∏
ugiw
anie
si´
zw
rota
mi k
onw
encj
onal
nym
i.
Zrea
lizow
ano
(✓)
Blok
i tem
atyc
zne
Zakr
esy
leks
ykal
neIn
tenc
je k
omun
ikac
yjne
* –
ucze
ƒ po
traf
i
Ja i
moj
a ro
dzin
a•
Dane
per
sona
lne
• W
yglà
d ze
wn´
trzny
• Ko
lory
i ks
zta∏
ty•
Cech
y ch
arak
teru
• Cz
∏onk
owie
rodz
iny
(A)
• pr
zeds
taw
iç s
i´•
prze
dsta
wiç
dru
gà o
sob´
• za
pyta
ç ro
zmów
c´ o
isto
tne
dane
per
sona
lne
(naz
wis
ko, w
iek,
adr
es, n
umer
tele
fonu
, zaw
ód)
(B)
• po
daw
aç s
zers
ze in
form
acje
na
tem
at ro
dzin
y•
opis
ywaç
zdj
´cia
rodz
inne
• op
isyw
aç w
yglà
d ze
wn´
trzny
osó
b•
rozm
awia
ç o
cech
ach
char
akte
ru
(E)
• pr
osiç
o p
owtó
rzen
ie in
form
acji
• pr
osiç
o p
rzel
itero
wan
ie n
azw
iska
/ na
zwy
mie
jsco
woÊ
ci•
zare
agow
aç n
a pr
zeds
taw
iani
e si
´•
wyr
aziç
sw
ojà
sym
pati´
Dzie
ƒ po
wsz
edni
i Ê
wi´
ta•
Czyn
noÊc
i ˝yc
ia
codz
ienn
ego
• Ka
lend
arz
• Ob
owià
zki d
omow
e •
Posi
∏ki
• Âw
i´ta
, tra
dycj
e•
Przy
j´ci
a
(A)
• py
taç
o go
dzin
´, p
odaw
aç c
zas
• py
taç
o ro
zk∏a
d dn
ia ro
zmów
cy•
pyta
ç o
trady
cje,
spo
sób
sp´d
zani
a Êw
iàt
• w
ymie
niç
trady
cje
i zw
ycza
je Ê
wià
tecz
ne
(B)
• op
isaç
prz
ebie
g dn
ia p
owsz
edni
ego
w ro
dzin
ie•
opis
ywaç
spo
˝yw
anie
pos
i∏ków
(cza
s, m
iejs
ce, n
azw
y po
traw
)•
opow
iada
ç o
spos
obie
sp´
dzan
ia n
ajw
a˝ni
ejsz
ych
Êwià
t
(E)
• sk
∏ada
ç ˝y
czen
ia u
rodz
inow
e / Ê
wià
tecz
ne•
napi
saç
kart
k´ z
˝yc
zeni
ami
War
iant
C P
odst
awy
prog
ram
owej
26
Zrea
lizow
ano
(✓)
Blok
i tem
atyc
zne
Zakr
esy
leks
ykal
neIn
tenc
je k
omun
ikac
yjne
* –
ucze
ƒ po
traf
i
• ˝y
czyç
dob
rej z
abaw
y•
wyr
a˝aç
rado
Êç z
prz
ybyc
ia g
oÊci
, otrz
yman
ia p
reze
ntu
• ˝y
czyç
sm
aczn
ego
• po
wita
ç, p
o˝eg
naç
goÊc
i•
dzi´
kow
aç z
a za
pros
zeni
e
Czas
wol
ny,
zain
tere
sow
ania
• Pl
anow
anie
i o
rgan
izacj
acz
asu
wol
nego
• Ro
zwija
nie
zain
tere
sow
aĥ
Med
ia
• Sp
ort
(A)
• in
form
owaç
o s
woi
ch z
aint
eres
owan
iach
• py
taç
o pl
any
na w
eeke
nd, p
opo∏
udni
e•
zroz
umie
ç pr
oste
info
rmac
je z
as∏y
szan
e / p
rzec
zyta
ne w
med
iach
• py
taç
o m
o˝liw
oÊci
sp´
dzan
ia w
olne
go c
zasu
w o
kreÊ
lony
ch m
iejs
cach
• py
taç
o cz
as, m
iejs
ce s
potk
ania
• na
zwaç
sw
oje
pref
eren
cje
muz
yczn
e•
pyta
ç o
prog
ram
tele
wizy
jny
(por
a na
daw
ania
, kan
a∏)
(B)
• op
isaç
wee
kend
• op
isaç
sw
oje
hobb
y
(E)
• us
kar˝
aç s
i´ n
a na
dmia
r obo
wià
zków
• w
yraz
iç o
pini
´ na
tem
at k
sià˝
ki, f
ilmu
(pod
oba
si´
czy
nie)
• w
yraz
iç z
m´c
zeni
e
Dom
i m
iejs
ceza
mie
szka
nia
• Na
zwy
pom
iesz
czeƒ
• Na
zwy
meb
li i s
prz´
tów
• W
yglà
d do
mu,
m
iesz
kani
a•
Orie
ntac
ja w
mie
Êcie
• Ok
reÊl
enia
dot
yczà
cepo
∏o˝e
nia
i rel
acji
prze
strz
enny
ch
(A)
• py
taç
o po
∏o˝e
nie,
dro
g´•
opis
ywaç
po∏
o˝en
ie, d
rog´
do
okre
Êlon
ych
mie
jsc
• py
taç
i inf
orm
owaç
o Ê
rodk
ach
kom
unik
acji
mie
jski
ej (t
rasa
, cza
s od
jazd
u)•
pyta
ç o
mo˝
liwoÊ
ç w
ynaj
´cia
pok
oju
• py
taç
o in
form
acje
zw
iàza
ne z
wyg
làde
m /
usyt
uow
anie
m m
iesz
kani
a•
zroz
umie
ç in
form
acje
zaw
arte
w o
g∏os
zeni
ach
pras
owyc
h•
zapy
taç
goÊc
ia o
opi
ni´
na te
mat
pok
oju
/ mie
szka
nia
27
Zrea
lizow
ano
(✓)
Blok
i tem
atyc
zne
Zakr
esy
leks
ykal
neIn
tenc
je k
omun
ikac
yjne
* –
ucze
ƒ po
traf
i
(B)
• op
isaç
usy
tuow
anie
mie
szka
nia
/ dom
u•
opis
aç m
iesz
kani
e / p
okój
• op
isaç
rodz
innà
mie
jsco
woÊ
ç / m
iejs
ce p
obyt
u
(E)
• za
gadn
àç n
iezn
ajom
à os
ob´
• w
yraz
iç s
woj
e zd
anie
na
tem
at w
yglà
du m
iesz
kani
a
Szko
∏a, w
yksz
ta∏c
enie
,na
uka
• In
form
acje
o s
zkol
e i w
yksz
ta∏c
eniu
(A)
• po
daç
swój
pla
n le
kcji
• po
info
rmow
aç o
sw
oim
wyk
szta
∏cen
iu /
dow
iedz
ieç
si´
o w
yksz
ta∏c
enie
rozm
ówcy
• in
form
owaç
o s
wyc
h pl
anac
h zw
iàza
nych
z d
alsz
à ed
ukac
jà•
rozu
mie
ç w
skaz
ówki
zw
iàza
ne z
e sk
utec
znym
ucz
enie
m s
i´
(B)
• op
isaç
prz
ybor
y sz
koln
e, k
las´
, szk
o∏´
(E)
• w
yraz
iç s
woj
à sy
mpa
ti´ w
obec
nau
czyc
ieli,
kla
sy, p
rzed
mio
tów
Zaku
py i
us∏u
gi•
Rodz
aje
skle
pów
• Ic
h po
dsta
wow
y as
orty
men
t•
Doko
nyw
anie
zak
upów
• Re
stau
racj
a•
Us∏u
gi
(A)
• za
pyta
ç o
cen´
• za
pyta
ç o
usyt
uow
anie
pro
dukt
ów w
skl
epie
• za
pyta
ç o
okre
Êlon
e ce
chy
pew
nych
pro
dukt
ów•
nazw
aç ro
dzaj
e sk
lepó
w•
wym
ieni
ç po
dsta
wow
e ar
tyku
∏y w
pos
zcze
góln
ych
skle
pach
(E)
• do
kona
ç za
kupó
w ró
˝nyc
h pr
oduk
tów
• za
mów
iç je
dzen
ie w
rest
aura
cji
• za
p∏ac
iç z
a za
kupi
ony
tow
ar, s
po˝y
te d
ania
, wyk
onan
e us
∏ugi
• zle
caç
wyk
onan
ie ty
pow
ych
us∏u
g (z
dj´c
ia, d
robn
e na
praw
y, it
d.)
28
Zrea
lizow
ano
(✓)
Blok
i tem
atyc
zne
Zakr
esy
leks
ykal
neIn
tenc
je k
omun
ikac
yjne
* –
ucze
ƒ po
traf
i
Prac
a, p
rakt
yki
• Za
wod
y•
Czyn
noÊc
i zw
iàza
nez
wyk
onyw
anie
mza
wod
ów•
Plan
y na
prz
ysz∏o
Êç
(A)
• za
pyta
ç o
zaw
ód ro
zmów
cy•
zapy
taç
o pl
any
zaw
odow
e ro
zmów
cy•
zapy
taç
o sz
czeg
ó∏y
zwià
zane
z m
iejs
cem
pra
cy, p
rakt
yki (
czas
pra
cy, z
arob
ki, d
ojaz
d)
• zr
ozum
ieç
treÊç
ofe
rt z
wià
zany
ch z
mie
jsce
m p
racy
(B)
• sf
orm
u∏ow
aç s
wój
˝yc
iory
s•
opis
aç s
woj
e pl
any,
pre
fere
ncje
odn
oÊni
e pr
zysz
∏ego
zaw
odu
• za
prez
ento
waç
sw
oje
kwal
ifika
cje
(cec
hy c
hara
kter
u, u
mie
j´tn
oÊci
, zna
jom
oÊç
j´zy
ków
obcy
ch)
(E)
• sf
orm
u∏ow
aç li
st m
otyw
acyj
ny
Zdro
wie
• Zd
row
y try
b ˝y
cia
• Do
legl
iwoÊ
ci i
chor
oby
• Cz
´Êci
cia
∏a
(A)
• za
daw
aç p
ytan
ia o
kon
kret
ne d
oleg
liwoÊ
ci•
zapy
taç
o za
sady
za˝
ywan
ia le
kars
tw
(B)
• na
zwaç
cz´
Êci c
ia∏a
• op
isyw
aç s
woj
e do
legl
iwoÊ
ci
(E)
• za
daw
aç p
ytan
ia o
sta
n zd
row
ia i
sam
opoc
zuci
e•
˝ycz
yç p
owro
tu d
o zd
row
ia•
wyr
aziç
ból
Tech
nika
, mot
oryz
acja
kom
pute
r, m
ultim
edia
,•
Nazw
y sp
rz´t
ów
• Ru
ch u
liczn
y•
Kom
pute
r•
Inte
rnet
(A)
• pr
zeka
zaç
info
rmac
j´ o
wyp
adku
sam
ocho
dow
ym•
zada
waç
pyt
ania
odn
oÊni
e po
s∏ug
iwan
ia s
i´ ró
˝nym
i spr
z´ta
mi
(B)
• na
zwaç
sym
bole
i cz
ynno
Êci z
wià
zane
z p
racà
prz
y ko
mpu
terz
e
29
Zrea
lizow
ano
(✓)
Blok
i tem
atyc
zne
Zakr
esy
leks
ykal
neIn
tenc
je k
omun
ikac
yjne
* –
ucze
ƒ po
traf
i
Âwia
t prz
yrod
y•
Pogo
da•
Kraj
obra
z•
Zwie
rz´t
a
(A)
• ro
zum
ieç
treÊç
pro
gnoz
y po
gody
nad
awan
ej w
med
iach
• py
taç
/ inf
orm
owaç
o p
ogod
zie p
rogn
ozow
anej
na
najb
li˝sz
e dn
i
(B)
• op
isyw
aç z
jaw
iska
pog
odow
e i p
rzyr
odni
cze
char
akte
ryst
yczn
e dl
a po
szcz
egól
nych
pór
roku
• w
ymie
niç
zwie
rz´t
a do
mow
e
(E)
• w
yraz
iç s
tosu
nek
do z
wie
rzàt
Kont
akty
m
i´dz
ynar
odow
e,po
dró˝
e, k
raje
ni
emie
ckoj
´zyc
zne
• Na
wià
zyw
anie
zn
ajom
oÊci
ko
resp
onde
ncyj
nych
i o
sobi
styc
h•
Plan
owan
ie p
odró
˝y•
Poby
t na
wak
acja
ch(z
akw
ater
owan
ie,
wy˝
ywie
nie,
zw
iedz
anie
)
(A)
• na
wià
zaç
kont
akt p
oprz
ez p
oczt
´ el
ektro
nicz
nà•
rozu
mie
ç of
ert´
biu
r pod
ró˝y
i in
nych
inst
ytuc
ji or
gani
zujà
cych
wyp
oczy
nek
• zd
obyw
aç i
prze
kazy
waç
info
rmac
je o
dnoÊ
nie
mie
jsc,
w k
tóry
ch m
o˝na
sp´
dziç
wak
acje
• zd
obyw
aç i
prze
kazy
waç
info
rmac
je o
dnoÊ
nie
mo˝
liwoÊ
ci p
rzej
azdu
do
mie
jsc
wyp
oczy
nku
• zd
obyw
aç i
prze
kazy
waç
info
rmac
je o
dnoÊ
nie
war
unkó
w z
akw
ater
owan
ia
• po
info
rmow
aç /
dow
iedz
ieç
si´,
jaki
ch fo
rmal
noÊc
i nal
e˝y
doko
naç,
aby
sp´
dziç
wak
acje
za
gran
icà
• za
reze
rwow
aç m
iejs
ce, n
p. w
sch
roni
sku,
kup
iç b
ilety
na
Êrod
ki k
omun
ikac
ji•
poin
form
owaç
/ do
wie
dzie
ç si
´ o
dane
geo
graf
iczn
e, n
p.: p
o∏o˝
enie
, lic
zba
ludn
oÊci
,po
wie
rzch
nia,
itp.
(B)
• re
lacj
onow
aç p
rzyg
otow
ania
do
podr
ó˝y
• op
owia
daç
o pr
ze˝y
ciac
h / p
rzyg
odac
h w
akac
yjny
ch•
wym
ieni
ç za
bytk
i / a
trakc
je tu
ryst
yczn
e w
ybra
nych
mia
st w
kra
jach
nie
mie
ckoj
´zyc
znyc
h
* W
pos
zcze
góln
ych
rubr
ykac
h za
war
to in
tenc
je p
rzyn
ale˝
àce
do p
oszc
zegó
lnyc
h as
pekt
ów p
roce
su p
oroz
umie
wan
ia s
i´:
(A)
zdob
ywan
ie i
wym
iana
info
rmac
ji;
(B)
opis
ywan
ie, r
elac
jono
wan
ie, k
omen
tow
anie
;(E
)po
s∏ug
iwan
ie s
i´ z
wro
tam
i kon
wen
cjon
alny
mi (
w ty
m p
unkc
ie u
wzg
l´dn
iono
zw
roty
kon
wen
cjon
alne
wyr
a˝aj
àce
uczu
cia)
.
30
• Rozpoczynanie rozmowy,• Koƒczenie rozmowy,• ProÊba o udzielenie g∏osu,• Przerywanie mówiàcemu,• ProÊba o powtórzenie,• Sygnalizowanie niezrozumienia,• ProÊba o zaj´cie stanowiska przez rozmówc´.
Takich intencji zwiàzanych z komunikowaniem si´ nie da si´ ÊciÊle przyporzàdkowaç po-szczególnym zakresom tematycznym. Nale˝y je çwiczyç i utrwalaç w trakcie omawianiawszystkich dzia∏ów problemowych.
Nie ma procesu komunikowania bez odbiorcy komunikatu j´zykowego. To, kim on jest,okreÊla dobór Êrodków j´zykowych przez nadawc´ komunikatu umiej´tnoÊci formu∏owania(formalny lub nieformalny styl j´zyka). Poznajàc j´zyk obcy, uczeƒ powinien nauczyç si´ ró˝-nicowaç swojà wypowiedê w zale˝noÊci od tego, czy:
– jej adresat jest jego rówieÊnikiem czy osobà znacznie starszà,– jest osobà mu bliskà czy nieznanà,– istnieje jakiÊ rodzaj zale˝noÊci (np. s∏u˝bowa) mi´dzy nim a adresatem wypowiedzi.
Gatunki wypowiedzi
Pochodnà intencji komunikacyjnej, charakteru odbiorcy i nadawcy tekstu oraz kontekstutematyczno-sytuacyjnego jest gatunek wypowiedzi wybrany w danym akcie komunikacjij´zykowej.
Realizujàc Podstaw´ programowà w wariancie B lub C, nie nale˝y wymagaç od uczniów przyrozwijaniu poszczególnych intencji komunikacyjnych umiej´tnoÊci formu∏owania obszerniej-szych form wypowiedzi, zarówno pisemnych, jak i ustnych, np. rozprawka, recenzja,aktywny udzia∏ w dyskusji itp.
31
Ukoƒczywszy kurs j´zyka obcego na poziomie opisywanym przez niniejszy program, uczeƒpowinien umieç wykazaç si´ znajomoÊcià nast´pujàcych gatunków wypowiedzi:
Zagadnienia gramatyczne
Skutecznà komunikacj´ j´zykowà wspiera znajomoÊç i Êwiadome stosowanie regu∏ grama-tycznych j´zyka obcego, dotyczàcych nast´pujàcych kategorii:
• Czasownik,• Rzeczownik,• Zaimek,• Przyimek,• Przymiotnik i przys∏ówek,• Liczebnik,• Budowa zdania.
W tabeli odnoszàcej si´ do realizowania programu wed∏ug wariantu B Podstawy programo-wej kategoriom tym przyporzàdkowano poszczególne zagadnienia szczegó∏owe wraz z su-gestià, które z nich nale˝y potraktowaç w procesie nauczania jako obowiàzkowe, a które ja-ko rozszerzajàce (fakultatywne).
åwiczenie konkretnych zagadnieƒ gramatycznych w trakcie procesu nauczania musi byçpodporzàdkowane bie˝àcym potrzebom komunikacyjnym wynikajàcym z realizowanego za-kresu tematycznego.
32
• rozmowa• rozmowa telefoniczna• pocztówka• list prywatny• list formalny• curriculum vitae• podanie• og∏oszenie • formularz
• rozmowa• rozmowa telefoniczna• pocztówka• list prywatny• list formalny• curriculum vitae• podanie• og∏oszenie • formularz• znaki, tablice informacyjne• katalogi, broszury• reklamy• instrukcje obs∏ugi, przepisy• krótkie artyku∏y prasowe• wywiady• wiadomoÊci• relacje• nagrania komunikatów (poczta g∏osowa)
ZnajomoÊç czynna i bierna (rozumienie i tworzenie wypowiedzi w danym gatunku)
ZnajomoÊç bierna (rozumienie wypowiedziw danym gatunku)
Zrea
lizow
ano
✓W
cel
u w
yra˝
enia
inte
ncji
kom
unik
acyj
nych
ucz
eƒ p
otra
fi st
osow
aç:
• cz
asow
niki
w c
zasi
e te
raên
iejs
zym
(Prä
sens
)–
czas
owni
ki re
gula
rne,
np.
: woh
nen,
hör
en–
czas
owni
ki w
ymie
niaj
àce
sam
og∏o
sk´
tem
atyc
znà
np. e
ssen
, fah
ren
– cz
asow
niki
pos
i∏kow
e ha
ben,
sei
n, w
erde
n–
czas
owni
ki m
odal
new
olle
n, s
olle
n, m
üsse
n, k
önne
n, d
ürfe
n, m
ögen
– cz
asow
niki
rozd
zieln
ie i
nier
ozdz
ieln
ie z
∏o˝o
ne, n
p.: a
ufst
ehen
, bes
uche
n
• cz
asow
niki
w c
zasi
e pr
zesz
∏ym
z∏o
˝ony
m (P
erfe
kt)
– cz
asow
niki
regu
larn
e np
. ich
hab
e ge
lern
t, er
hat
ges
piel
t –
czas
owni
ki n
iere
gula
rne
np. w
ir si
nd g
egan
gen,
du
hast
ges
chrie
ben
• cz
asow
niki
w c
zasi
e pr
zesz
∏ym
pro
stym
(Prä
terit
um)
– cz
asow
niki
regu
larn
e, n
p.: e
r suc
hte,
wir
tanz
ten
– cz
asow
niki
nie
regu
larn
e np
.: si
e gi
ng, w
ir la
sen
• cz
asow
niki
w c
zasi
e za
prze
sz∏y
m (
Plus
quam
perf
ekt)
, np.
er
war
gek
omm
en
• cz
asow
niki
w c
zasi
e pr
zysz
∏ym
(Fu
tur
I), n
p. d
u w
irst s
ehen
• try
b ro
zkaz
ujàc
y, n
p.: m
ach!
, mac
ht!,
mac
hen
Sie!
• be
zoko
liczn
ik c
zaso
wni
ka z
zu
lub
bez
zuw
cza
sie
tera
ênie
jszy
m (P
räse
ns) i
prz
esz∏y
m p
rost
ym (P
räte
ritum
), np
. Er v
ersp
rach
zu
kom
men
, Das
Kin
d le
rnt g
ehen
.
• w
∏aÊc
iwà
rekc
j´ n
ajcz
´Êci
ej u
˝yw
anyc
h cz
asow
nikó
w, n
p.: d
anke
n fü
r, w
arte
n au
f, an
rufe
n (A
kk.)
• cz
asow
niki
w s
troni
e bi
erne
j (Pa
ssiv
) cza
su te
raên
iejs
zego
(Prä
sens
), np
.: Da
s Au
to w
ird re
parie
rt.•
czas
owni
ki w
stro
nie
bier
nej (
Pass
iv) c
zasu
prz
esz∏e
go p
rost
ego
(Prä
terit
um),
np.:
Das
Auto
wur
de re
parie
rt.•
czas
owni
ki w
str
onie
bie
rnej
(Pa
ssiv
) cz
asu
prze
sz∏e
go z
∏o˝o
nego
(Pe
rfek
t), n
p. D
as A
uto
ist s
chon
rep
arie
rt w
orde
n.•
czas
owni
ki m
odal
ne w
zda
niac
h w
stro
nie
bier
nej (
Pass
iv) c
zasu
tera
ênie
jsze
go (P
räse
ns) i
prz
esz∏e
go p
rost
ego
(Prä
terit
um),
np.D
as A
uto
mus
s re
parie
rt w
erde
n.
• try
b pr
zypu
szcz
ajàc
y Ko
njun
ktiv
II Im
perf
ekt,
np.:
Wen
n ic
h Lu
st h
ätte
, füh
re ic
h in
s Ge
birg
e.•
tryb
prz
ypus
zcza
jàcy
– K
onju
nktiv
II P
lusq
uam
perf
ekt,
np.:
Wen
n er
vor
sich
tiger
gef
ahre
n w
äre,
wär
e es
zu
dies
em U
nfal
l nic
ht g
ekom
men
.•
form
´ op
isow
à try
bu p
rzyp
uszc
zajà
cego
– K
ondi
tiona
l I, n
p.: A
n se
iner
Ste
lle w
ürde
ich
nich
t so
viel
Gel
d au
sgeb
en.
Czasownik
War
iant
B P
odst
awy
prog
ram
owej
33
Zrea
lizow
ano
✓W
cel
u w
yra˝
enia
inte
ncji
kom
unik
acyj
nych
ucz
eƒ p
otra
fi st
osow
aç:
• rz
eczo
wni
ki z
w∏a
Êciw
ym ro
dzaj
niki
em n
ieok
reÊl
onym
, np.
Dor
t ste
ht e
in S
chre
ibtis
ch.
• rz
eczo
wni
ki z
w∏a
Êciw
ym ro
dzaj
niki
em o
kreÊ
lony
m, n
p. D
er S
chre
ibtis
ch is
t neu
.•
rzec
zow
niki
bez
rodz
ajni
ka, n
p. Ic
h m
ag M
usik
.•
rzec
zow
niki
we
w∏a
Êciw
ym p
rzyp
adku
– No
min
ativ
– Ge
nitiv
– Da
tiv–
Akku
sativ
• rz
eczo
wni
ki w
licz
bie
mno
giej
, np.
das
Buc
h –
die
Büch
er•
moc
nà o
dmia
n´ r
zecz
owni
ka, n
p. d
er L
ehre
r – d
es L
ehre
rs•
s∏ab
à od
mia
n´ r
zecz
owni
ka, n
p. d
er M
ensc
h –
des
Men
sche
n•
rzec
zow
niki
z∏o
˝one
, np.
der
Fam
ilien
nam
e•
nazw
y kr
ajów
/ ko
ntyn
entó
w i
ich
mie
szka
ƒców
, np.
: Deu
tsch
land
– d
er D
euts
che,
die
Sch
wei
z –
der S
chw
eize
r, Eu
ropa
– d
er E
urop
äer
• za
imek
oso
bow
y w
form
ie N
omin
ativ,
Dat
iv i
Akku
sativ
, np.
: ich
, mir,
mic
h•
zaim
ek d
zier˝
awcz
y w
odp
owie
dnim
prz
ypad
ku, n
p.: m
ein
Freu
nd, d
eine
Auf
gabe
, sei
nes
Freu
ndes
itp.
• za
imek
zw
rotn
y w
form
ie D
ativ
i Ak
kusa
tiv, n
p.: i
ch fr
eue
mic
h, ic
h ka
ufe
mir
eine
n W
alkm
an•
zaim
ek n
ieos
obow
y: e
s, m
ani n
ieok
reÊl
ony:
jem
and,
nie
man
d, e
twas
, vie
l, ni
chts
, wen
ig, a
lles,
ein
ige
• za
imek
pyt
ajàc
y, n
p.: w
er?
wes
sen?
, wie
?itp
.•
zaim
ek w
skaz
ujàc
y: d
er, d
iese
r•
zaim
ek w
zgl´
dny,
np.
: der
, des
sen,
wel
cher
itp.
• pr
zys∏
ówki
zai
mko
we,
np.
: wor
auf?
/ da
rauf
, won
ach?
/ da
nach
itp.
• pr
zyim
ki z
cel
owni
kiem
: aus
, ab,
mit,
zu,
bei
, nac
h, s
eit,
von
• pr
zyim
ki z
bie
rnik
iem
: für
, ohn
e, d
urch
• pr
zyim
ki z
cel
owni
kiem
lub
bier
niki
em: a
n, a
uf, i
n, u
nter
, übe
r, hi
nter
, vor
, zw
isch
en, n
eben
• pr
zyim
ki z
dop
e∏ni
acze
m: t
rotz
, (an
)sta
tt, w
egen
, wäh
rend
Rzeczownik Zaimek Przyimek
34
Zrea
lizow
ano
✓W
cel
u w
yra˝
enia
inte
ncji
kom
unik
acyj
nych
ucz
eƒ p
otra
fi st
osow
aç:
• pr
zym
iotn
ik ja
ko o
rzec
znik
, np.
: Der
Sch
reib
tisch
ist b
raun
.•
przy
mio
tnik
po ro
dzaj
niku
okr
eÊlo
nym
, zai
mku
wsk
azuj
àcym
, alle
, bei
de,n
p.: d
er h
ohe
Berg
,die
se ä
ltest
e de
utsc
he U
ni, a
lle s
port
liche
n Sc
hüle
r•
przy
mio
tnik
po
rodz
ajni
ku n
ieok
reÊl
onym
, np.
ein
kle
ines
Kin
d•
przy
mio
tnik
po
zaim
ku d
zier˝
awcz
ym i
prze
czen
iu k
ein,
kei
ne, k
ein
/ l.m
n. k
eine
, np.
: mei
n gu
ter F
reun
d, k
eine
inte
ress
ante
n Sp
orta
rten
• pr
zym
iotn
ik b
ez r
odza
jnik
a, p
o lic
zebn
iku,
po
viel
e, e
inig
e, m
ehre
re, n
p.: a
ktiv
es L
eben
, zw
ei n
eue
Auto
s, v
iele
gut
e Fi
lme
• pr
zym
iotn
ik i
przy
s∏ów
ek w
sto
pniu
wy˝
szym
i na
jwy˝
szym
, np:
sch
nell
– sc
hnel
ler –
der
, die
, das
sch
nells
te /
am s
chne
llste
n;
lang
– lä
nger
– d
er, d
ie, d
as lä
ngst
e / a
m lä
ngst
en; g
ern
– lie
ber –
der
, die
, das
lieb
ste
/ am
lieb
sten
• pr
zys∏
ówki
okr
eÊla
jàce
mie
jsce
i cz
as, n
p.: h
eute
, nac
hmitt
ags,
link
s, o
ben
itp.
• pr
zym
iotn
iki u
twor
zone
od
nazw
kra
ju i
mia
sta,
np.
: öst
erre
ichi
sch,
die
Ber
liner
Mau
er
• lic
zebn
iki g
∏ów
ne, n
p.: e
ins,
zw
ei, d
reiu
ndzw
anzig
• lic
zebn
iki p
orzà
dkow
e, n
p.: d
er e
rste
, die
zw
eite
, das
drit
te•
licze
bnik
i por
zàdk
owe
przy
okr
eÊla
niu
daty
, np.
Heut
e is
t der
1. S
epte
mbe
r 200
3•
licze
bnik
i u∏a
mko
we,
np:
3/4
– d
rei V
iert
el
• zd
ania
ozn
ajm
ujàc
e, n
p. Im
Mom
ent l
erne
ich
Kfz-
Mec
hani
ker.
• zd
ania
pyt
ajàc
e, n
p. W
ohin
geh
st d
u na
ch d
er S
chul
e? /
Hast
du
heut
e Na
chm
ittag
Zei
t?•
zdan
ia ro
zkaz
ujàc
e, n
p. M
ach
bitte
Ord
nung
zu
Haus
e!•
prze
czen
ia ke
in, n
icht
, nei
n, n
icht
s, n
iem
and,
np.
: Ich
hab
e ke
ine
Schw
este
r. / D
as is
t nic
ht g
ut. /
Ich
habe
nic
hts
zu tu
n. /
Ich
habe
nie
man
den
gese
hen.
• sz
yk p
rost
y po
spó
jnik
ach:
und
, abe
r, od
er, s
onde
rn, d
enn,
np.
Ich
gehe
ins
Kino
, und
Mar
tin b
leib
t zu
Haus
e.•
szyk
prz
esta
wny
po
spój
nika
ch: d
ann,
son
st, t
rotz
dem
, des
halb
, dar
um, n
p. M
eine
Om
a w
ohnt
in K
öln,
trot
zdem
bes
uche
ich
sie
oft.
• sz
yk z
dani
a po
bocz
nego
:–
po s
pójn
ikac
h: d
ass,
ob
w z
dani
ach
dope
∏nie
niow
ych
i pod
mio
tow
ych,
np.
: Er s
agt,
dass
er k
eine
n Co
mpu
ter h
at. /
Sie
frag
t mic
h, o
b ic
hla
nge
Deut
sch
lern
e.–
po s
pójn
iku
wei
lw z
dani
ach
okol
iczn
ikow
ych
przy
czyn
y, n
p.: I
ch b
leib
e zu
Hau
se, w
eil i
ch v
iel A
rbei
t hab
e.
– po
zai
mka
ch p
ytaj
àcyc
h, n
p.: w
ie, w
arum
, itp
. w z
dani
ach
dope
∏nie
niow
ych,
np.
: Ich
wei
ß ni
cht,
wie
alt
sein
e Sc
hwes
ter i
st.
– po
spó
jnik
u ob
woh
lw z
dani
ach
przy
zwal
ajàc
ych,
np.
Obw
ohl i
ch m
üde
bin,
lese
ich
noch
.–
po s
pójn
ikac
h w
enn
w z
dani
ach
war
unko
wyc
h, n
p: W
enn
ich
lern
en m
uss,
dan
n bl
eibe
ich
zu H
ause
.–
po s
pójn
ikac
h:al
s / w
enn,
seitd
em, b
evor
, wäh
rend
, nac
hdem
, bis
w z
dani
ach
czas
owyc
h, n
p.: A
ls ic
h si
eben
war
, ler
nte
ich
scho
nDu
etsc
h. /
Sie
ruft
ihre
n Fr
eund
an,
bev
or s
ie ih
n be
such
t.
Przymiotnik i przys∏ówek Liczebnik Sk∏adnia
35
Zrea
lizow
ano
✓W
cel
u w
yra˝
enia
inte
ncji
kom
unik
acyj
nych
ucz
eƒ p
otra
fi st
osow
aç:
– na
st´p
stw
o cz
asu
po s
pójn
iku
nach
dem
,np.
Nac
hdem
ich
Eink
äufe
gem
acht
hat
te, g
ing
ich
ins
Café
.–
po z
aim
ku w
zgl´
dnym
w z
dani
ach
przy
daw
kow
ych
(wzg
l´dn
ych)
, np.
Das
Buc
h, d
as ic
h fü
r m
orge
n br
auch
e, h
abe
ich
eben
gek
auft.
–
po s
pójn
ikac
h: w
ie, a
ls,j
e-de
sto
w z
dani
ach
poró
wna
wcz
ych,
np.
: Mar
tin is
t nic
ht s
o gr
oß w
ie E
rik. /
Mar
tin is
t kle
iner
als
Erik
.–
po s
pójn
ikac
h oh
ne d
ass,
(an)
stat
t das
sw
zda
niac
h ok
olic
znik
owyc
h sp
osob
u, n
p. P
eter
geh
t ins
Kin
o, o
hne
dass
er s
eine
Elte
rn d
anac
hfra
gt.
– po
spó
jnik
uda
mit
w z
dani
u ok
olic
znik
owym
cel
u, n
p.Er
trai
nier
t int
ensi
v, d
amit
er b
esse
re E
rgeb
niss
e ha
t.•
kons
trukc
je b
ezok
olic
znik
owe:
um
-zu,
ohne
-zu,
(an
)sta
tt-zu
,np.
Er t
rain
iert
inte
nsiv,
um
bes
sere
Erg
ebni
sse
zu h
aben
.
Sk∏adnia
*pro
pono
wan
y za
kres
zag
adni
eƒ fa
kulta
tyw
nych
zazn
aczo
no w
tabe
li po
grub
ionà
czc
ionk
à
36
Zrea
lizow
ano
✓W
cel
u w
yra˝
enia
inte
ncji
kom
unik
acyj
nych
ucz
eƒ p
otra
fi st
osow
aç:
• cz
asow
niki
w c
zasi
e te
raên
iejs
zym
(Prä
sens
)–
czas
owni
ki re
gula
rne,
np.
: woh
nen,
hör
en–
czas
owni
ki w
ymie
niaj
àce
sam
og∏o
sk´
tem
atyc
znà,
np.
: ess
en, f
ahre
n–
czas
owni
ki p
osi∏k
owe
habe
n, s
ein,
wer
den
– cz
asow
niki
mod
alne
wol
len,
sol
len,
müs
sen,
kön
nen,
dür
fen,
mög
en–
czas
owni
ki ro
zdzie
lnie
i ni
eroz
dzie
lnie
z∏o
˝one
, np.
: auf
steh
en, b
esuc
hen
• cz
asow
niki
w c
zasi
e pr
zesz
∏ym
z∏o
˝ony
m (P
erfe
kt)
– cz
asow
niki
regu
larn
e, n
p.:i
ch h
abe
gele
rnt,
er h
at g
espi
elt
– cz
asow
niki
nie
regu
larn
e, n
p.: w
ir si
nd g
egan
gen,
du
hast
ges
chrie
ben
• cz
asow
niki
w c
zasi
e pr
zesz
∏ym
pro
stym
(Prä
terit
um)
– cz
asow
niki
regu
larn
e, n
p.: e
r suc
hte,
wir
tanz
ten
– cz
asow
niki
nie
regu
larn
e, n
p.: s
ie g
ing,
wir
lase
n
• try
b ro
zkaz
ujàc
y, n
p.: m
ach!
, mac
ht!,
mac
hen
Sie!
•
w∏a
Êciw
à re
kcj´
naj
cz´Ê
ciej
u˝y
wan
ych
czas
owni
ków
, np.
: dan
ken
für,
war
ten
auf,
anru
fen
(Akk
.)•
form
´ op
isow
à try
bu p
rzyp
uszc
zajà
cego
– K
ondi
tiona
l I, n
p. A
n se
iner
Ste
lle w
ürde
ich
nich
t so
viel
Gel
d au
sgeb
en.
• rz
eczo
wni
ki z
w∏a
Êciw
ym ro
dzaj
niki
em n
ieok
reÊl
onym
, np.
Dor
t ste
ht e
in S
chre
ibtis
ch.
• rz
eczo
wni
ki z
w∏a
Êciw
ym ro
dzaj
niki
em o
kreÊ
lony
m, n
p. D
er S
chre
ibtis
ch is
t neu
.•
rzec
zow
nik
bez
rodz
ajni
ka, n
p. Ic
h m
ag M
usik
.•
rzec
zow
niki
we
w∏a
Êciw
ym p
rzyp
adku
– No
min
ativ
– Ge
nitiv
– Da
tiv–
Akku
sativ
• rz
eczo
wni
ki w
licz
bie
mno
giej
, np.
das
Buc
h –
die
Büch
er•
rzec
zow
niki
z∏o
˝one
, np.
der
Fam
ilien
nam
e•
nazw
y kr
ajów
/ ko
ntyn
entó
w i
ich
mie
szka
ƒców
, np.
: Deu
tsch
land
– d
er D
euts
che,
die
Sch
wei
z –
der S
chw
eize
r, Eu
ropa
– d
er E
urop
äer.
Czasownik Rzeczownik
War
iant
C P
odst
awy
prog
ram
owej
37
Zrea
lizow
ano
✓W
cel
u w
yra˝
enia
inte
ncji
kom
unik
acyj
nych
ucz
eƒ p
otra
fi st
osow
aç:
• za
imek
oso
bow
y w
form
ie N
omin
ativ,
Dat
iv i
Akku
sativ
, np.
: ich
, mir,
mic
h•
zaim
ek d
zier˝
awcz
y w
odp
owie
dnim
prz
ypad
ku, n
p.: m
ein
Freu
nd, d
eine
Auf
gabe
, sei
nes
Freu
ndes
itp.
• za
imek
zw
rotn
y, n
p.: i
ch fr
eue
mic
h, ic
h ka
ufe
mir
eine
n W
alkm
an•
zaim
ek n
ieos
obow
y: e
s, m
ani n
ieok
reÊl
ony:
jem
and,
nie
man
d, e
twas
, vie
l, ni
chts
, wen
ig, a
lles,
ein
ige
• za
imek
pyt
ajàc
y, n
p.: w
er?
war
um?,
wie
?itp
.
• pr
zyim
ki z
cel
owni
kiem
: aus
, mit,
zu,
bei
, nac
h, s
eit,
von
• pr
zyim
ki z
bie
rnik
iem
: für
, ohn
e, d
urch
• pr
zyim
ki z
cel
owni
kiem
lub
bier
niki
em: a
n, a
uf, i
n, u
nter
, übe
r, hi
nter
, vor
, zw
isch
en, n
eben
• pr
zym
iotn
ik ja
ko o
rzec
znik
, np.
: Der
Sch
reib
tisch
ist b
raun
.•
przy
mio
tnik
po
rodz
ajni
ku o
kreÊ
lony
m, n
p. d
er h
ohe
Berg
• pr
zym
iotn
ik p
o ro
dzaj
niku
nie
okre
Êlon
ym, n
p. e
in k
lein
es K
ind
• pr
zym
iotn
ik i
przy
s∏ów
ek w
sto
pniu
wy˝
szym
i na
jwy˝
szym
, np.
:sch
nell
– sc
hnel
ler –
der
, die
, das
sch
nells
te /
am s
chne
llste
n;
lang
– lä
nger
– d
er, d
ie, d
as lä
ngst
e / a
m lä
ngst
en; g
ern
– lie
ber –
der
, die
, das
lieb
ste
/ am
lieb
sten
• pr
zys∏
ówki
okr
eÊla
jàce
mie
jsce
i cz
as, n
p. h
eute
, nac
hmitt
ags,
link
s, o
ben
itp.
• lic
zebn
iki g
∏ów
ne, n
p.: e
ins,
zw
ei, d
reiu
ndzw
anzig
• lic
zebn
iki p
orzà
dkow
e, n
p.: d
er e
rste
, die
zw
eite
, das
drit
te•
licze
bnik
i por
zàdk
owe
przy
okr
eÊla
niu
daty
, np.
Heu
te is
t der
1. S
epte
mbe
r 200
3.
• zd
ania
ozn
ajm
ujàc
e, n
p. Im
Mom
ent l
erne
ich
Kfz
–Mec
hani
ker.
• zd
ania
pyt
ajàc
e, n
p. W
ohin
geh
st d
u na
ch d
er S
chul
e? /
Hast
du
heut
e Na
chm
ittag
Zei
t?•
prze
czen
ia ke
in, n
icht
, nei
n, n
icht
s, n
iem
and,
np.
: Ich
hab
e ke
ine
Schw
este
r. / D
as is
t nic
ht g
ut. /
Ich
habe
nic
hts
zu tu
n. /
Ich
habe
nie
man
den
gese
hen.
• sz
yk p
rost
y po
spó
jnik
ach:
und
, abe
r, od
er, s
onde
rn, d
enn,
np.
Ich
gehe
ins
Kino
, und
Mar
tin b
leib
t zu
Haus
e.•
szyk
prz
esta
wny
po
spój
nika
ch:d
ann,
son
st, t
rotz
dem
, des
halb
, dar
um, n
p.M
eine
Om
a w
ohnt
in K
öln,
trot
zdem
bes
uche
ich
sie
oft.
• sz
yk z
dani
a po
bocz
nego
:–
po s
pójn
ikac
h: d
ass,
ob
w z
dani
ach
dope
∏nie
niow
ych
i pod
mio
tow
ych,
np.
: Er s
agt,
dass
er k
eine
n Co
mpu
ter h
at. /
Sie
frag
t mic
h, o
b ic
hla
nge
Deut
sch
lern
e.–
po s
pójn
iku
wei
lw z
dani
ach
okol
iczn
ikow
ych
przy
czyn
y, n
p. Ic
h bl
eibe
zu
Haus
e, w
eil i
ch v
iel A
rbei
t hab
e.
– po
spó
jniku
wen
nw
zda
niac
h w
arun
kow
ych
i cza
sow
ych,
np.
: Wen
n ic
h le
rnen
mus
s, d
ann
blei
be ic
h zu
Hau
se. I
ch s
piel
e Fu
ßball
, wen
n ic
h Ze
it ha
be.
Zaimek Pzyimek Liczebnik Sk∏adniaPrzymiotnik iprzys∏ówek
38
Zasady ortografii i wymowy
Skuteczna i sprawna komunikacja j´zykowa wymaga tak˝e znajomoÊci podstawowychzasad ortografii, intonacji i wymowy. Powinny byç one utrwalane w trakcie ca∏ego proce-su nauczania i uczenia si´.
Formu∏ujàc wypowiedzi pisemne, uczeƒ powinien znaç podstawowe zasady ortograficzne i stosowaç
• prawid∏owe pisanie du˝à i ma∏à literà, np. heute Abend• prawid∏owà pisowni´ ∏àcznà i rozdzielnà, np. kennen lernen• prawid∏owà pisowni´ „s” (s, ss, ß), np. dass, grüßen• prawid∏owe po∏àczenie trzech takich samych liter, np. Schifffahrt• prawid∏owà pisowni´ wyrazów obcych, np. Fotografie• prawid∏owe dzielenie wyrazów, np. Zu-cker• poprawnà interpunkcj´ (dotyczy przede wszystkim u˝ycia przecinka),
np. Ich habe Lust(,) heute ins Kino zu gehen.
Formu∏ujàc wypowiedzi ustne, uczeƒ powinien znaç podstawowe zasady wymowy i stosowaç
• prawid∏owy akcent wyrazowy, np. Tischlampe• prawid∏owà wymow´ samog∏osek d∏ugich i krótkich, np. geben, kommen• prawid∏owà wymow´ spó∏g∏oski „ch”, np. Buch, Bücher• prawid∏owà wymow´ przyrostka „-ig”, np. zwanzig, zwanzigste• prawid∏owà wymow´ spó∏g∏oski „r” po samog∏oskach, np. wir, er
Integracja ró˝nych aspektów materia∏u nauczania
Powy˝ej wspomniano ju˝, ˝e nauczanie j´zyka musi mieç charakter zintegrowany, tj. po-szczególne intencje komunikacyjne wià˝à si´ nierozerwalnie z pewnymi zakresami tema-tycznymi, a okreÊlone zagadnienia gramatyczne powinny byç omawiane przy okazji ich wyst´powania w aktach komunikacji. Dok∏adne zaplanowanie realizacji podanego w tymrozdziale materia∏u nauczania i wzajemne powiàzanie poszczególnych jego zakresów jestobowiàzkiem nauczyciela. Pierwszym krokiem w tym procesie jest wybór podr´cznika, któ-ry w mo˝liwie najpe∏niejszy sposób dostarczy materia∏u do realizacji programu. W planie wynikowym nauczyciel ustala kolejnoÊç realizowania poszczególnych elementówprogramu, sposób powiàzania materia∏u z ró˝nych obszarów, podaje zakres wymagaƒ, for-my pracy i egzekwowania wiadomoÊci i umiej´tnoÊci.
Dok∏adne informacje na ten temat przedstawione zostanà w rozdziale 6. Poni˝ej prezentuje-my natomiast propozycje integracji materia∏u nauczania z poszczególnych zakresów naprzyk∏adzie bloków tematycznych: „Dom i miejsce zamieszkania” oraz „Praca, praktyki”.Obok materia∏u nauczania z ró˝nych zakresów (s∏ownictwo, intencje komunikacyjne, zagad-nienia gramatyczne) podano przyk∏ady ich realizacji. Przyk∏ady te zosta∏y zaczerpni´tez podr´cznika einFach gut neu.
39
Prop
onow
ane
zaga
dnie
nia
gram
atyc
zne
Zakr
esy
leks
ykal
neOp
is –
ucz
eƒ p
otra
fi Pr
zyk∏
ady
real
izac
ji
Inte
ncje
kom
unik
acyj
ne*
• Na
zwy
pom
iesz
czeƒ
(die
Küc
he,
das
Woh
nzim
mer
, das
Bad
)•
Nazw
y m
ebli
i spr
z´tó
w
(der
Sch
reib
tisch
, der
Klei
ders
chra
nk)
• W
yglà
d do
mu,
mie
szka
nia,
(gro
ß,so
nnig
, möb
liert
)•
Posz
ukiw
anie
pok
oju,
(die
Anz
eige
,de
r Hau
sbes
itzer
, mie
ten)
• Re
mon
t / u
rzàd
zani
e po
koju
(d
ie R
enov
ieru
ng, d
ie T
apet
en,
stre
iche
n, s
telle
n)•
Orie
ntac
ja w
mie
Êcie
(fin
den,
such
en)
• Ok
reÊl
enia
dot
yczà
ce p
o∏o˝
enia
i r
elac
ji pr
zest
rzen
nych
(ste
hen,
häng
en, l
inks
, rec
hts,
vor
ne, u
mdi
e Ec
ke, i
n de
r Bra
cka-
Stra
ße)
• In
styt
ucje
˝yc
ia p
ublic
zneg
o (d
as S
chw
imm
bad,
das
Rat
haus
,di
e To
uris
teni
nfor
mat
ion)
(A)
• py
taç
o po
∏o˝e
nie,
dro
g´
• op
isyw
aç p
o∏o˝
enie
, dro
g´ d
ook
reÊl
onyc
h m
iejs
c•
pyta
ç i i
nfor
mow
aç o
Êro
dkac
hko
mun
ikac
ji m
iejs
kiej
(tra
s, c
zas
odja
zdu)
• py
taç
o m
o˝liw
oÊç
wyn
aj´c
iapo
koju
• py
taç
o sz
czeg
ó∏ow
e in
form
acje
zwià
zane
z w
yglà
dem
/us
ytuo
wan
iem
mie
szka
nia
• w
skaz
aç o
dpow
iedn
ie in
styt
ucje
˝yci
a pu
blic
zneg
o•
wys
zuki
waç
pot
rzeb
ne in
form
acje
w o
g∏os
zeni
ach
pras
owyc
h
• Pr
zyim
ki o
kreÊ
lajà
ce re
lacj
epr
zest
rzen
ne: a
n, a
uf, i
n, ü
ber,
unte
r, hi
nter
, vor
, zw
isch
en,
nebe
n, z
u, g
egen
über
, bei
, Es
ist i
m Z
entru
m,
Über
dem
Bet
t hän
gt...
Gehe
n Si
e in
die
Fl
oria
ƒska
-Stra
ße•
Rekc
ja p
rzyi
mka
(prz
yim
ki
z Da
tivem
, prz
yim
ki
o zm
ienn
ej re
kcji)
• Za
imek
oso
bow
y w
3pr
zypa
dku
(Dat
iv)W
ie g
efäl
ltdi
r das
Zim
mer
?•
Czas
owni
ki w
ymie
niaj
àce
sam
og∏o
sk´
tem
atyc
znà
w c
zasi
e te
raên
iejs
zym
(gef
alle
n, h
elfe
n)
• W
o is
t die
Tan
kste
lle?
Wie
kom
me
ich
zum
Haup
tbah
nhof
?•
Das
ist h
ier b
ei d
er P
ost.
Gehe
n Si
e di
e M
ozar
t-Stra
ßeen
tlang
.•
Fahr
en S
ie d
rei S
tatio
nen
mit
dem
Bus
, Lin
ie 3
5,
in d
er N
ähe
ist e
ine
Halte
stel
le
• Is
t das
Zim
mer
noc
h fre
i?
• Is
t das
Zim
mer
möb
liert?
Wie
gro
ß is
t die
Küc
he?
• De
n St
adtp
lan
beko
mm
en S
ie in
der
Tour
iste
ninf
orm
atio
n.
•...i
m A
ltbau
haus
,...in
der
neu
en S
iedl
ung
• Di
e W
ohnu
ng is
t zie
mlic
h gr
oß. D
as Z
imm
er is
tso
nnig
., Re
chts
ste
ht m
ein
Schr
eibt
isch
, in
der K
üche
sind
... A
n de
r Wan
d hä
ngt..
.•
Das
ist e
ine
schö
ne S
tadt
... S
ie li
egt..
. Hie
r gib
t es.
..
B) • op
isaç
usy
tuow
anie
mie
szka
nia
/do
mu
• op
isaç
mie
szka
nie
/ pok
ój
• op
isaç
rodz
innà
mie
jsco
woÊ
ç /
mie
jsce
pob
ytu
Blo
k te
mat
yczn
y: D
om
i m
iejs
ce z
amie
szka
nia
Mat
eria
∏y w
pod
r´cz
niku
ein
Fach
gut
neu
Tom
I: L
ektio
n 9:
Woh
nung
ssuc
he, L
ektio
n 10
: Zim
mer
, Räu
me,
Möb
elTo
m II
: Lek
tion
5: O
rient
ieru
ng in
der
Sta
dt
40
(C)
• za
pyta
ç go
Êcia
o o
pini
´ na
tem
atpo
koju
/ m
iesz
kani
a•
usto
sunk
owaç
si´
do
wyg
làdu
/ur
zàdz
enia
mie
szka
nia
• w
yraz
iç k
ryty
czne
uw
agi o
dnoÊ
nie
swoj
ego
dom
u / j
ego
usyt
uow
ania
•
usto
sunk
owaç
si´
do
mie
szka
nia
na w
si /
w d
u˝ym
mie
Êcie
• ok
reÊl
iç s
woj
e pr
efer
encj
eod
noÊn
ie m
iesz
kani
a w
prz
ysz∏o
Êci
(D)
• za
prop
onow
aç z
mia
ny w
urzà
dzen
iu m
iesz
kani
a•
nego
cjow
aç w
arun
ki w
ynaj
´cia
poko
ju
(E)
• za
gadn
àç n
iezn
ajom
à os
ob´
• En
tsch
uldi
gen
Sie
bitte
!
• Vi
elle
icht
ste
llen
wir
den
Schr
ank
links
.
• Ic
h gl
aube
, die
Mie
te is
t zu
hoch
. Das
ist z
u te
uer!
• W
ie g
efäl
lt di
r mei
n Zi
mm
er?
• De
in Z
imm
er is
t wirk
lich
supe
r!
• Da
s Ba
d is
t ein
e Ka
tast
roph
e! D
ie L
age
ist s
chle
cht!
• In
der
Gro
ßsta
dt w
ohne
n? D
as is
t nic
ht fü
r mic
h!
• In
Zuk
unft
möc
hte
ich
liebe
r in
der G
roßs
tadt
woh
nen.
* W
pos
zcze
góln
ych
rubr
ykac
h za
war
to in
tenc
je p
rzyn
ale˝
àce
do p
oszc
zegó
lnyc
h as
pekt
ów p
roce
su p
oroz
umie
wan
ia s
i´:
(A)
zdob
ywan
ie i
wym
iana
info
rmac
ji;
(B)
opis
ywan
ie, r
elac
jono
wan
ie, k
omen
tow
anie
;(C
)w
yra˝
anie
ucz
uç i
post
aw;
(D)
nego
cjow
anie
; (E
)po
s∏ug
iwan
ie s
i´ z
wro
tam
i kon
wen
cjon
alny
mi.
41
42
Prop
onow
ane
zaga
dnie
nia
gram
atyc
zne
Zakr
esy
leks
ykal
neOp
is –
ucz
eƒ p
otra
fi Pr
zyk∏
ady
real
izac
ji
Inte
ncje
kom
unik
acyj
ne*
• Za
wod
y (B
usfa
hrer,
Info
rmat
iker,
Büro
kauf
man
n)•
Czyn
noÊc
i zw
iàza
ne
z w
ykon
ywan
iem
zaw
odów
(W
aren
ver
kauf
en, A
utos
re
parie
ren,
Brie
fe ti
ppen
,Ba
uzei
chnu
ngen
mac
hen)
• Pl
any
na p
rzys
z∏oÊç
(Jou
rnal
ist w
erde
n, s
tudi
eren
)•
Nauk
a za
wod
u, p
rakt
yka
(die
Leh
re, d
er A
zubi
, da
s Au
sbild
ungs
zent
rum
, di
e Be
trieb
ssch
ule)
• Po
szuk
iwan
ie p
racy
(das
Ang
ebot
, die
Bez
ahlu
ng,
der F
erie
njob
)•
Kwal
ifika
cje
(im T
eam
arb
eite
n, d
ieFr
emds
prac
henk
ennt
niss
e kr
eativ
sein
, das
Vor
stel
lung
sges
präc
h)•
Zak∏
ad p
racy
(die
Ver
wal
tung
, die
Kan
tine,
de
r Ein
gang
)
(A)
• za
pyta
ç o
zaw
ód ro
zmów
cy•
zapy
taç
o pl
any
zaw
odow
ero
zmów
cy•
zapy
taç
o za
dani
a w
ram
ach
prak
tyki
/ m
iejs
ca p
racy
ioc
zeki
wan
ia ro
zmów
cy•
zapy
taç
o sz
czeg
ó∏y
zwià
zane
z
mie
jsce
m p
racy
, pra
ktyk
i (cz
aspr
acy,
zar
obki
, doj
azd)
•
zroz
umie
ç tre
Êç o
fert
zw
iàza
nych
z m
iejs
cem
pra
cy•
inte
rpre
tow
aç s
taty
styk
i i z
esta
wie
nia
• Od
mia
na c
zaso
wni
ków
mod
alny
ch w
olle
n, k
önne
n,m
üsse
n. Ic
h w
ill A
poth
eker
inw
erde
n. A
ls A
u-pa
ir m
usst
du...
• Li
czeb
niki
por
zàdk
owe
Vom
ers
ten
Sept
embe
r 199
5be
such
te ic
h...
• Pr
zyim
ki o
kreÊ
lajà
ce re
lacj
ecz
asow
eAb
dem
ers
ten
Mär
z, s
eit 2
Jahr
en b
esuc
he ic
h...
• Zd
ania
cel
owe
z um
-zu
Er le
rnt j
etzt
inte
nsiv
Span
isch
, um
die
se S
telle
zu
beko
mm
en.
• Zd
ania
z o
bwoh
lOb
woh
l er v
iel v
erdi
ent..
.
• W
as s
ind
Sie
von
Beru
f?•
Was
will
st d
u w
erde
n? D
u w
illst
bes
timm
t als
Jour
nalis
tin a
rbei
ten?
• W
as m
uss
ich
als
Au-p
air m
ache
n?
• W
ie k
omm
e ic
h zu
Ihre
m B
etrie
b?, W
ie la
nge
daue
rtde
r Auf
enth
alt?
Mus
s ic
h di
e Re
isek
oste
n se
lbst
beza
hlen
?
• Vo
m e
rste
n Se
ptem
ber 1
995
besu
chte
ich
die
Grun
dsch
ule
in...
• M
ein
Vate
r ist
Arz
t und
mei
ne M
utte
r auc
h.
• Di
ese
Arbe
it is
t fas
zinie
rend
, des
halb
möc
hte
ich
auch
...
B) • sf
orm
u∏ow
aç s
wój
˝yc
iory
s
• op
isaç
swoj
e m
arze
nia,
plan
y, p
refe
-re
ncje
odno
Ênie
przy
sz∏eg
o za
wod
u
Blo
k te
mat
yczn
y: P
raca
, pra
ktyk
i M
ater
ia∏y
w p
odr´
czni
ku e
inFa
ch g
ut n
euTo
m I:
Lek
tion
11: B
eruf
e, B
eruf
swün
sche
, Ber
ußic
he T
ätig
keite
n; L
ektio
n 17
: Sch
ulfe
rien,
Ber
ufsp
rakt
ikum
und
Erh
olun
gTo
m II
: Lek
tion
6: Im
Bet
rieb
Tom
III:
Lekt
ion
1: F
erie
njob
s; L
ektio
n 6:
Arb
eits
plat
z, S
chlü
ssel
qual
ifika
tione
n im
Ber
uf
43
(B)
• uz
asad
niaç
sw
oje
wyb
ory
(zaw
ód,
stud
ia, m
iejs
ce p
racy
)•
opow
iedz
ieç
o sw
oich
do
Êwia
dcze
niac
h zw
iàza
nych
z
prac
à •
zapr
ezen
tow
aç s
woj
e kw
alifi
kacj
e(c
echy
cha
rakt
eru,
um
iej´
tnoÊ
ci,
znaj
omoÊ
ç j´
zykó
w o
bcyc
h)
(C)
• w
yraz
iç o
baw
y zw
iàza
ne
z be
zrob
ocie
m i
sytu
acjà
na
rynk
upr
acy
(D)
• sf
orm
u∏ow
aç p
odan
ie p
rac´
,pr
zyj´
cie
na k
urs
/ pra
ktyk
´za
wod
owà
• pr
osiç
o p
rzyj
´cie
na
prak
tyk´
(E)
• ro
zpoc
zyna
ç / k
oƒcz
yç ro
zmow
´•
reda
gow
aç p
ism
o o
char
akte
rze
form
alny
m
• Ic
h be
wer
be m
ich
um d
ie S
telle
als
....
• Ic
h m
öcht
e ge
rne
mei
n Pr
aktik
um b
ei Ih
nen
abha
lten.
Ich
such
e ei
ne L
ehrs
telle
....
• Gu
ten
Tag,
kan
n ic
h He
rrn.
.. sp
rech
en?
Mit
freun
dlic
hen
Grüß
en
Sehr
gee
hrte
Dam
en u
nd H
erre
n
• Ic
h m
ache
mir
Sorg
en, d
ie A
rbei
tslo
sigk
eit i
st s
ogr
oß...
• Be
i der
Ber
ufsw
ahl i
st e
s fü
r mic
h w
icht
ig, d
ass.
..
• Ic
h ha
be d
ie K
inde
r bet
reut
. Der
Auf
enth
alt d
auer
te...
Ich
mus
ste.
.. M
eine
Unt
erku
nft w
ar...
Ans
treng
end
war
...•
Ich
kenn
e zw
ei F
rem
dspr
ache
n: E
nglis
ch s
ehr g
utun
d....
Ich
glau
be, i
ch k
ann
in e
inem
Tea
m a
rbei
ten.
,Ic
h bi
n pü
nktli
ch u
nd...
* W
pos
zcze
góln
ych
rubr
ykac
h za
war
to in
tenc
je p
rzyn
ale˝
àce
do p
oszc
zegó
lnyc
h as
pekt
ów p
roce
su p
oroz
umie
wan
ia s
i´:
(A)
zdob
ywan
ie i
wym
iana
info
rmac
ji;
(B)
opis
ywan
ie, r
elac
jono
wan
ie, k
omen
tow
anie
;(C
)w
yra˝
anie
ucz
uç i
post
aw;
(D)
nego
cjow
anie
, per
swad
owan
ie;
(E)
pos∏
ugiw
anie
si´
zw
rota
mi k
onw
encj
onal
nym
i.
Âcie˝ki edukacyjne
W za∏o˝eniach zreformowanego systemu oÊwiatowego bardziej ni˝ kiedykolwiek podkreÊlasi´ koniecznoÊç przekazania uczniowi ca∏oÊciowego (holistycznego) obrazu Êwiata. Wiedza i umiej´tnoÊci z poszczególnych przedmiotów majà uk∏adaç si´ w spójnà mozaik´.Umiej´tnoÊç ∏àczenia wiadomoÊci i umiej´tnoÊci z ró˝nych przedmiotów jest jednà z tre-Êci nauczania zawartych w Podstawie programowej. Kszta∏cenie tej umiej´tnoÊci w praktycepowinno mieç miejsce w ca∏ym procesie nauczania (na lekcjach j´zyka obcego, na przyk∏adpoprzez odwo∏ywanie si´ do wiedzy uczniów wyniesionej z historii, geografii, czy j´zyka pol-skiego albo wykorzystanie ich kompetencji nabytych na lekcjach informatyki). W szczególnysposób odbywa si´ ono poprzez realizacj´ Êcie˝ek edukacyjnych.9
Âcie˝ki edukacyjne to „zestaw treÊci i umiej´tnoÊci o istotnym znaczeniu wychowawczym,których realizacja mo˝e odbywaç si´ w ramach nauczania ró˝nych przedmiotów (blokówprzedmiotowych) lub w postaci odr´bnych zaj´ç.10 Realizowanie zawartych w Êcie˝kach edu-kacyjnych treÊci nauczania, jest dla szko∏y obowiàzujàce w równym stopniu co treÊci przy-pisane do poszczególnych przedmiotów. Za ich uwzgl´dnienie w nauczaniu w danej szkoleodpowiedzialny jest dyrektor. Podzia∏u treÊci poszczególnych Êcie˝ek do swoich przedmio-tów lub prowadzonych przez siebie zaj´ç muszà dokonaç nauczyciele wed∏ug przyj´tychw danej szkole procedur.
Zadaniem programu nauczania do konkretnego przedmiotu nie jest wskazanie, które treÊcize Êcie˝ek przedmiotowych majà byç zrealizowane w jego ramach. Warto natomiast pod-kreÊliç, ˝e j´zyki obce nale˝à do tych przedmiotów, które ∏atwo „komponujà” si´ z innymiw procesie przygotowania Êcie˝ek. Umo˝liwiajà one wprowadzenie aspektu porównawcze-go (Jak dana problematyka wyglàda w krajach obcoj´zycznych?) oraz aspektu prezentacji(osiàgni´cia w∏asne, wiadomoÊci z w∏asnego Êrodowiska prezentujemy dla obcoj´zycznegoodbiorcy). Podejmowanie ró˝nej tematyki w ramach Êcie˝ek jest bardzo dobrà okazjà do ak-tywnego çwiczenia s∏ownictwa z ró˝nych obszarów znaczeniowych. Propozycje metodyczne do realizacji Êcie˝ek zamieszczone zosta∏y w rozdziale 5.
Techniki i strategie uczenia si´
Szybkie zmiany cywilizacyjne i spo∏eczne wymagajà od szko∏y przekazania uczniom nie tyl-ko pewnego pensum wiedzy i umiej´tnoÊci, lecz tak˝e wykszta∏cenia u nich nawyku perma-nentnego dokszta∏cania si´. Niezb´dne jest tak˝e dostarczenie im technik i strategii sku-tecznej pracy samodzielnej oraz wskazanie êróde∏, z których mo˝na czerpaç wiedz´.
Przekazywane uczniom strategie i techniki uczenia si´ powinny dotyczyç m.in. nast´pujà-cych obszarów:
• planowanie pracy w∏asnej (organizacja przygotowywania si´ do zaj´ç lekcyjnych, wyzna-czanie i realizowanie w∏asnych celów poznawczych),
• szybkie czytanie, czytanie selektywne,• prowadzenie notatek, gromadzenie i wyszukiwanie wa˝nych wiadomoÊci,• koncentracja, relaksacja,• çwiczenie pami´ci,• rozwiàzywanie problemów, radzenie sobie ze stresem, kierowanie emocjami,• autoprezentacja, przygotowanie do wystàpieƒ publicznych.
Nauczyciel musi pami´taç o tym, ˝eby radom adresowanym do ucznia towarzyszy∏o wspólnedzia∏anie prowadzone w zgodzie z proponowanymi technikami podczas lekcji.
44
19 Wykaz Êcie˝ek i ich pe∏nà treÊç zamieszczono w rozdziale 8, str. 9710 Dz. U. Nr 51, poz. 458, Podstawa programowa kszta∏cenia ogólnego
Rozdzia∏ 5 Uwagi metodyczne do realizacji programu
Wybór podr´cznika i materia∏ów dydaktycznych
Do realizacji treÊci nauczania nauczyciel potrzebuje Êrodków dydaktycznych. Wspó∏czesnenauczanie j´zyków obcych nie powinno polegaç na linearnym „przerabianiu podr´cznika”strona po stronie, çwiczenie po çwiczeniu. Oprócz wybranych tekstów i çwiczeƒ z podr´cz-nika, nauczyciele powinni korzystaç równie˝ z aktualnych materia∏ów autentycznych (krótkieartyku∏y prasowe, wydruki z Internetu, prospekty, materia∏y reklamowe itp.). Wspó∏czesne podr´czniki cechujà si´ cz´sto otwartà koncepcjà: zawarte w nich propozy-cje mo˝na uk∏adaç w ró˝ne sekwencje w zale˝noÊci od potrzeb. Mo˝na je tak˝e uzupe∏-niaç innymi materia∏ami.Przyjmujàc takà bardziej swobodnà form´ pracy z podr´cznikiem, nauczyciel musi ustaliçz uczniami sposób gromadzenia i przechowywania materia∏ów. Mo˝e to byç np.:• systematyczne wklejanie otrzymanych materia∏ów do zeszytu (zalecany format A4) lub• wpinanie otrzymanych kserokopii do osobnej teczki.
Niezale˝nie od rosnàcej roli takich pomocy dydaktycznych, dla wi´kszoÊci nauczycieli ma-teria∏em bazowym w procesie nauczania pozostaje podr´cznik. Dokonujàc jego wyboru na-uczyciel powinien wziàç pod uwag´ nast´pujàce kryteria:
11. Czy podr´cznik pozwala zrealizowaç za∏o˝enia Podstawy programowej i wybranego pro-gramu nauczania?
12. Czy pozwala na systematyczny rozwój wszystkich sprawnoÊci j´zykowych?
13. Czy umo˝liwia swobodne korzystanie z zawartych w nim treÊci?
14. Czy jest zaopatrzony w ksià˝k´ nauczyciela, zestaw p∏yt / kaset?
15. Czy umo˝liwia szybkie przygotowanie si´ do zaj´ç?
16. Czy podr´cznik jest odpowiedni do wieku uczniów? (realia zwiàzane ze Êwiatem m∏odzie-˝y, odpowiedni poziom prezentacji poszczególnych zagadnieƒ)
17. Czy podr´cznik jest dostosowany do poziomu zaawansowania uczniów?
18. Czy odwo∏uje si´ do wydarzeƒ, zjawisk, problemów istotnych dla m∏odych ludzi w da-nym czasie?
19. Czy prezentuje sytuacje, w których m∏odzi ludzie rzeczywiÊcie wykorzystujà j´zyk obcy?(wyjazd wakacyjny, wymiana m∏odzie˝owa, podejmowanie goÊcia z Niemiec)
10. Czy szata graficzna jest dla uczniów atrakcyjna? (czy odwo∏uje si´ do estetyki mediów,popularnych wÊród m∏odzie˝y – Internet, videoklip, prasa m∏odzie˝owa)
11. Czy umo˝liwia samodzielnà prac´? (samodzielne nadrobienie materia∏u w przypadkunieobecnoÊci na lekcji)
12. Czy ma przejrzystà budow´ umo˝liwiajàcà uczniowi sprawne funkcjonowanie na lekcji?(oznakowanie ró˝nego typu çwiczeƒ, powtarzalnoÊç elementów szaty graficznej przyanalogicznych elementach itd.)
13. Czy podr´cznik prezentuje elementy strategii uczenia si´?45
14. Czy oferuje uczniowi narz´dzia samooceny? (testy, arkusze samooceny itp.)
15. Czy w interesujàcy sposób przedstawia realia danego obszaru j´zykowego?
16. Czy kszta∏tuje postaw´ tolerancji i otwartoÊci wobec innych kultur?
PodejÊcie komunikacyjne w nauczaniu j´zyków obcych
W debacie metodycznej ostatnich lat panuje zgoda co do celów nauczania j´zyków obcych:za nadrz´dny powszechnie uznaje si´ skuteczne porozumiewanie si´ w j´zyku obcym, ade-kwatnie do danej sytuacji. PoprawnoÊç j´zykowa, bogactwo stylu, krajoznawcza erudycja,jakkolwiek wa˝ne, stojà na drugim planie. Nauczanie respektujàce taki porzàdek nazywa si´podejÊciem komunikacyjnym.PodejÊcie to ma charakter otwarty – asymiluje ono wszelkie skuteczne techniki i formy na-uczania wypracowane przez dominujàce wczeÊniej metody nauczania, zarówno te konwen-cjonalne (takie jak metoda bezpoÊrednia, gramatyczno-t∏umaczeniowa, audiolingwalna i ko-gnitywna), jak i niekonwencjonalne (Total Physical Response, The Silent Way, CLL, sugesto-pedia i innne). Upraszczajàc, mo˝na powiedzieç, ˝e wszelkie techniki sà dobre w nauczaniu,o ile prowadzà do komunikowania si´ uczniów, o ile pomagajà im prze∏amaç strach i wstydprzed porozumiewaniem si´ w j´zyku obcym, znaleêç odpowiednie wyra˝enia dla ro˝nych in-tencji komunikacyjnych, zrozumieç wypowiedê lub domyÊliç si´ jej treÊci. Wybór konkretnychtechnik powinien byç uzale˝niony od warunków, w jakich prowadzone jest nauczanie j´zyka,od wieku uczniów, liczebnoÊci klasy, jej motywacji do uczenia si´, iloÊci godzin w kursie itd.
Efektywne nauczanie mo˝e przybieraç wiele form. Jednak niektóre aspekty nauczania ko-munikatywnego powinny byç zachowane niezale˝nie od okolicznoÊci w jakich si´ naucza.
Rola poszczególnych sprawnoÊci j´zykowych
W procesie komunikacji j´zykowej poszczególne sprawnoÊci nie sà u˝ywane równie cz´sto.Najcz´Êciej potrzebna jest umiej´tnoÊç rozumienia tekstów s∏uchanych, dalsze miejsca zaj-mujà umiej´tnoÊç mówienia, czytania ze zrozumieniem oraz pisania. ÂwiadomoÊç takiegostanu rzeczy ka˝e çwiczyç te sprawnoÊci w kolejnoÊci i proporcjach zgodnych z cz´stotliwo-Êcià ich u˝ycia.
Rola nauczyciela, formy organizacji pracy
Model komunikacji dominujàcy w nauczaniu poprzedzajàcym podejÊcie komunikacyjnemo˝na przedstawiç za pomocà nast´pujàcego schematu:
Nauczyciel znajdowa∏ si´ w centrum procesu dydaktycznego. To on prezentowa∏ wzorce j´zy-kowe, poprawia∏ b∏´dy, sprawdza∏. By∏ uczestnikiem niemal ka˝dego aktu komunikacji lekcyjnej.Po˝àdane modele komunikacji j´zykowej w podejÊciu komunikatywnym wyglàdajà w spo-
46
N – nauczycielU – uczeƒ
sób nast´pujàcy:
Nauczyciel jest ciàgle obecny, kieruje procesem dydaktycznym, stawia zadania, organizujei moderuje prac´ w grupach, pomaga, koryguje, podsumowuje prac´ uczniów. Nie jest jed-nak uczestnikiem ka˝dego aktu komunikacji. Nie musi kontrolowaç poprawnoÊci wszystkichwypowiedzi. Przyzwyczaja uczniów do samodzielnoÊci w podejmowaniu prób porozumiewa-nia si´ w j´zyku obcym.
Z przyj´cia za∏o˝eƒ, ˝e nauczyciel nie musi kontrolowaç ka˝dej wypowiedzi, a strach przedporozumiewaniem si´ ∏atwiej pokonaç w trakcie konwersacji z rówieÊnikami, wynika szcze-gólna rola, jakà w podejÊciu komunikacyjnym przypisuje si´ pracy w parach i wi´kszychgrupach. Nauczanie frontalne pozostaje niezb´dne w niektórych fazach lekcji. Istotne jest,aby nie sta∏o si´ jedynà formà organizacji pracy oraz, by wykorzystaç mo˝liwoÊci tkwiàcew innych formach.
Rola gramatyki
W podejÊciu komunikacyjnym nie postuluje si´ rezygnacji z nauczania gramatyki. Wa˝ne jestjednak, aby nie nauczaç gramatyki w oderwaniu od innych sprawnoÊci j´zykowych. W prak-tyce istotne jest, aby omawiane zagadnienia gramatyczne wynika∏y z poznawanych tekstów,a çwiczenia osadzone by∏y w kontekÊcie sytuacyjnym.
„J´zyk lekcyjny” / Stosowanie j´zyka ojczystego
Osiàgni´cie podstawowego celu nauczania – uzdolnienie uczniów do skutecznego porozu-miewania si´ w j´zyku obcym nie jest mo˝liwe bez konsekwentnego pos∏ugiwania si´ tymj´zykiem w czasie lekcji. Istotnà rol´ mo˝e odegraç tutaj tzw. „j´zyk lekcyjny” – sta∏e zwrotyodnoszàce si´ do organizacji procesu nauczania (znane równie˝ pod angielskim okreÊle-niem „clasroom frazes”). Systematycznie stosowane, ∏atwo rozumiane przez uczniów sfor-mu∏owania typu: „Zapal Êwiat∏o” „Otwórzcie ksià˝ki”, „Ile minut pozosta∏o do koƒca lekcji?”wdrà˝ajà nawyk u˝ywania j´zyka obcego w celu za∏atwienia istotnych spraw.
PodejÊcie komunikacyjne nie zabrania jednak nauczycielowi stosowania na lekcji j´zykaojczystego, o ile jest to niezb´dne ze wzgl´du np. na koniecznoÊç szybkiego i sprawnegoprzeprowadzenia okreÊlonych çwiczeƒ lub precyzyjnego wyjaÊnienia obcoj´zycznego tekstu.
Urzàdzenie sali lekcyjnej
Nieodzownymi elementami autentycznej komunikacji j´zykowej sà kontakt wzrokowy, mimi-ka i gesty. Chcàc rozwijaç komunikowanie si´ uczniów mi´dzy sobà, nauczyciel powinienzadbaç o to, aby uczniowie widzieli si´ nawzajem. O ile tylko pozwalajà na to warunki, nale-˝y ustawiç sto∏y uczniów w kszta∏cie litery U lub w rozstawionych grupach.W tradycji pedagogicznej od lat obecny jest postulat „uczenia poprzez wszystkie zmys∏y”.
47
N – nauczycielU – uczeƒ
Apelowanie do wzrokowej i s∏uchowej wra˝liwoÊci ucznia wià˝e si´ z koniecznoÊcià zapew-nienia w klasie tablicy korkowej, plansz i map, ekranu i rzutnika pisma, magnetofonu, a tak-˝e, w miar´ mo˝liwoÊci, magnetowidu i telewizora.Rozwój technologii komputerowych i korzyÊci p∏ynàce z ich u˝ycia powinny sk∏aniaç doprzeprowadzania niektórych zaj´ç w sali komputerowej lub przystosowania sali j´zykowej dokorzystania z Internetu, zestawu komputerów, rzutnika multimedialnego.
Planowanie lekcji. Fazy uczenia si´ / fazy lekcji
W literaturze fachowej znaleêç mo˝na ró˝ne modele planowania i prowadzenia nauczania j´-zyków obcych. Istniejà te˝ ró˝ne propozycje podzia∏u lekcji na poszczególne fazy.Mimo ró˝norodnego nazewnictwa w niemal wszystkich modelach znaleêç mo˝na trzy zasad-nicze fazy uczenia si´, które determinujà podzia∏ i budow´ lekcji:
• pierwszà, w której uwaga skupia si´ na rozwijaniu sprawnoÊci receptywnych, prezentacjis∏ownictwa i struktur j´zykowych,
• drugà, w, trakcie której poznane s∏ownictwo i struktury j´zykowe çwiczy si´ w silnie stero-wanych çwiczeniach,
• trzecià, w której wyçwiczone elementy j´zyka wykorzystywane sà w çwiczeniach zbli˝o-nych do autentycznej komunikacji j´zykowej.
Niemieccy autorzy M. Krüger i G. Neuner dzielà proces nauczania wed∏ug podejÊcia komu-nikatywnego na 4 fazy:11
A: Grundlegung von Verstehensleistungen – czynne pos∏ugiwanie si´ j´zykiem musi zo-staç poprzedzone pracà nad rozpoznawaniem i rozró˝nianiem jego elementów. W pierwszejfazie lekcji lub cyklu dydaktycznego rozwijane sà wi´c sprawnoÊci receptywne: rozumienieze s∏uchu i czytanie ze zrozumieniem. Nast´puje to poprzez prezentacje tekstów oraz zasto-sowanie ró˝nych technik çwiczeniowych odpowiednich dla tych sprawnoÊci.
B: Grundlegung von Verständigungsfähigkeit – w tej fazie prezentuje i çwiczy si´ s∏ownic-two i struktury niezb´dne do dalszej komunikacji. åwiczenia te powinny mieç charakter Êci-Êle funkcjonalny – ich tematyka powinna wynikaç z pierwszej fazy i umo˝liwiaç sprawneprzeprowadzenie dwóch kolejnych. W tej fazie jest miejsce na korekt´ b∏´dów j´zykowych,ew. wykorzystanie j´zyka ojczystego. åwiczenia stosowane w tej fazie majà na ogó∏ charak-ter zamkni´ty, reproduktywny; samodzielnoÊç i kreatywnoÊç ucznia jest ograniczona.
C: Entwicklung von Verständigungsfähigkeit – w tej fazie pojawiajà si´ çwiczenia repro-duktywno-produktywne, praca uczniów jest w wi´kszym stopniu samodzielna. Nauczycielpowinien ograniczaç stopniowo korekt´ b∏´dów j´zykowych, skupiajàc si´ na rozwijaniukompetencji komunikatywnych.
D: Freie Meinungsäußerung / Anwendung in Simulationen – w tej fazie nale˝y podejmo-waç próby prowadzenia komunikacji maksymalnie zbli˝onej do rzeczywistej. åwiczenia ma-jà charakter otwarty, uczniowie mogà wykazaç si´ samodzielnoÊcià i kreatywnoÊcià. Nauczy-ciel nie koryguje b∏´dów j´zykowych.
48
11 G. Neuner, M. Krüger, K. Grever Übungstypologie zum kommunikativen Deutschunterricht. Langenscheidt. Berlin 1981
Poni˝ej zaprezentowano techniki çwiczeniowe typowe dla podanych faz procesu dydak-tycznego.
Faza A
Techniki çwiczeniowe wykorzystywane w tej fazie mo˝na podzieliç na 3 grupy:
1. åwiczenia wykonywane przed s∏uchaniem / czytaniem tekstu,2. åwiczenia wykonywane w trakcie s∏uchania / czytania tekstu,3. åwiczenia wykonywane po wys∏uchaniu tekstu.
Celem pierwszej grupy çwiczeƒ jest zaktywizowanie s∏ownictwa znanego uczniom, a wià˝à-cego si´ z omawianym tematem / czytanym tekstem i wzbudzenie zainteresowania uczniówtreÊcià tekstu, który ma zostaç zaprezentowany.
Stosowane w tym celu techniki, to np.:
• asocjogram (zbieranie s∏ownictwa dot. tematu / tekstu na tablicy lub folii),• przewidywanie treÊci tekstu w oparciu o ilustracj´,• przewidywanie treÊci tekstu w oparciu o tytu∏,• przewidywanie s∏ów kluczy nieznanego jeszcze tekstu.
Celem çwiczeƒ zadawanych uczniom na czas s∏uchania / czytania jest przede wszystkichskierowanie ich uwagi na najwa˝niejsze elementy tekstu oraz utrzymanie koncentracji naprezentowanym tekÊcie.
Wykorzystywane w tej fazie techniki to m.in.:
• podkreÊlanie / wypisywanie s∏ów – kluczy (kluczowych informacji),• çwiczenie prawda / fa∏sz,• zadania wielokrotnego wyboru,• uk∏adanie ilustracji w kolejnoÊci zgodnej z treÊcià tekstu.
Po zapoznaniu si´ uczniów z tekstem nast´puje sprawdzanie stopnia zrozumienia tekstu.W zale˝noÊci od celów lekcji i gatunku tekstu mo˝e chodziç o rozumienie tylko globalne, lubtak˝e szczegó∏owe. W tym drugim przypadku nale˝y najpierw sprawdzaç rozumienie global-ne, a potem szczegó∏owe.
• najprostszà technikà sprawdzania rozumienia globalnego jest sformu∏owanie polecenia:„Powiedzcie mi o wszystkim, czego si´ dowiedzieliÊcie” (w j´zyku obcym lub polskim),
• równie cz´sto stosowane jest çwiczenie „5xW”, tzn. zadawanie pytaƒ zaczynajàcych si´od zaimków wer, was, wo, wann, warum,
• do testowania rozumienia szczegó∏owego najlepiej nadajà si´ zadania typu prawda / fa∏sz,zadania wielokrotnego wyboru i przyporzàdkowania.
Faza B
Prezentacja nowego materia∏u gramatycznego mo˝e mieç charakter dedukcyjny lub induk-cyjny. W tym pierwszym przypadku nauczyciel prezentuje struktur´ w kontekÊcie, który po-zwala uczniowi zrozumieç jej znaczenie (najlepiej odwo∏aç si´ do tekstów z pierwszej fazy).Budowa tej struktury zostaje przez nauczyciela objaÊniona, a nast´pnie podaje si´ wi´kszàiloÊç przyk∏adów jej u˝ycia.Przy indukcyjnym nauczaniu gramatyki uczniowie sami próbujà okreÊliç znaczenie, budo-w´ i cechy charakterystyczne nowej struktury na podstawie zaprezentowanych przez na-uczyciela przyk∏adów.
49
Utrwalanie nowej struktury gramatycznej ma w tej fazie nauczania charakter tzw. drylu j´-zykowego, tzn. ˝e stosowane sà çwiczenia wymagajàce od ucznia pracy niemal mechanicz-nej, jego aktywnoÊç jest w pe∏ni sterowana przez nauczyciela lub formu∏´ çwiczenia.
Przyk∏adowe techniki stosowane w tej fazie to:
• imitacja (powtarzanie okreÊlonych zdaƒ),• transformacja (przekszta∏canie zdaƒ wed∏ug wskazanego wzoru),
Przyk∏adem takiego çwiczenia mo˝e byç „Gespräch im Straßenlärm” – uczeƒ otrzymuje kilka infor-macji, które ma przekazaç swojemu koledze. Ten jednak, na skutek (wyimaginowanego) ha∏asuulicznego ma k∏opoty ze zrozumieniem go. åwiczone sà zdania ze spójnikiem dass.
Poni˝sze struktury wypisane sà na tablicy:Ich gehe heute ins Kino.Ich habe morgen einen Besuch.Am Wochenende muss ich lernen.
åwiczenie przebiega wed∏ug nast´pujàcego schematu:– Ich gehe heute ins Kino.– Wie bitte?– Ich sagte, dass ich heute ins Kino gehe.
– Ich habe morgen einen Besuch.– Wie bitte?– Ich sagte, dass...
• substytucja (powtarzanie zdania zawierajàcego nowà struktur´, przy ciàg∏ej wymianie jed-nego z elementów zdania)
W przeznaczonym dla poczàtkujàcych çwiczeniu „Alle sind zu Hause” utrwalamy odmian´ czasow-nika sein. Zdania wyjÊciowe brzmi Monika ist schon zu Hause. Kolejni uczniowie przekszta∏cajà je,wykorzystujàc przyk∏ady podawane przez nauczyciela:– die Eltern– Die Eltern sind auch schon zu Hause.– Ich– Ich bin auch schon zu Hause.– Wir– Wir sind auch schon zu Hause.itd.
• teksty z lukami (luki odnoszà si´ do çwiczonego zagadnienia gramatycznego).
W tej fazie lekcji uwag´ poÊwi´ca si´ równie˝ utrwaleniu nowego s∏ownictwa. Wià˝e si´ onozazwyczaj z tematykà prezentowanego wczeÊniej tekstu (tekstów). Podstawowe techniki sto-sowane w tym celu to:
• segregowanie wyrazów wed∏ug ustalonych kategorii,• wyodr´bnianie wyrazów w tekÊcie ciàg∏ym (wà˝ wyrazowy),• teksty z lukami.
Pami´taç nale˝y, ˝e s∏ownictwo nawet w tej fazie jak najcz´Êciej powinno byç çwiczonew kontekÊcie zdaniowym (tematycznym) nie zaÊ w formie wyizolowanych, pojedynczych wy-razów.
50
51
W∏aÊciwà wymow´ çwiczyç mo˝na w tej fazie za pomocà prostych zabaw imitacyjnych. Nauczyciel prezentuje krótkie fragmenty teksu z taÊmy lub czyta je osobiÊcie, a nast´pnieprosi uczniów o ich powtarzanie chórem, w ma∏ych grupach, pojedynczo.W metodzie komunikacyjnej nauczanie bezb∏´dnej wymowy nie ma priorytetowego znacze-nia. Jednak g∏oÊne powtarzanie lub czytanie w znacznym stopniu oÊmiela uczniów do po-s∏ugiwania si´ j´zykiem obcym.
Faza C
Istotà tej fazy jest przejÊcie do çwiczeƒ o charakterze reproduktywno-produktywnym. Pracaucznia jest ciàgle jeszcze silnie sterowana przez nauczyciela i charakter çwiczeƒ, uczeƒ maju˝ jednak pewnà dowolnoÊç w doborze Êrodków j´zykowych.Typowe techniki çwiczeniowe u˝ywane w tej fazie to:
• dialog otwarty – treÊç jednej z ról dialogu zostaje podana, wypowiedzi drugiego uczestni-ka uczeƒ musi sformu∏owaç sam (alternatywnym wariantem b´dzie wybór jednej z kilkumo˝liwoÊci do poszczególnych kwestii dialogu),
• tworzenie wypowiedzi w oparciu o s∏owa klucze,• tworzenie tekstu równoleg∏ego (np. na podstawie pisemnego ˝yciorysu pewnej osoby
uczeƒ opowiada o jej ˝yciu w formie wywiadu),• opisywanie historyjki obrazkowej z uwzgl´dnieniem podanego s∏ownictwa,• komentowanie wykresów, zestawieƒ.
Faza D
W tej fazie çwiczenia powinny byç zbli˝one do rzeczywistej komunikacji j´zykowej. Sterowa-nie zachowaniami j´zykowymi uczniów przez nauczyciela sprowadza si´ do przygotowaniaramy do poszczególnych çwiczeƒ.
Techniki çwiczeniowe odpowiednie dla tej fazy to:
• odgrywanie ról (uczniowie otrzymujà opis ról, które powinni zagraç),• dyskusja (klasa dzieli si´ np. na zwolenników i przeciwników Internetu, przygotowuje ar-
gumenty za i przeciw, po czym nast´puje dyskusja),• „ciàg dalszy nastàpi” – uczniowie piszà lub opowiadajà ciàg dalszy poznanych tekstów, hi-
storyjek obrazkowych itp.
Tak wyodr´bnione fazy uczenia si´ nie muszà byç realizowane w ciàgu godziny lekcyjnej (45 minut). Nale˝y je odnieÊç do pewnych ca∏oÊci realizowanego materia∏u i przeprowadziçw ciàgu 3-4 godzin lekcyjnych. Niezale˝nie od powy˝szego podzia∏u, w trakcie ka˝dej lekcji mo˝na wyodr´bniç faz´ wst´p-nà (w ramach której nauczyciel sprawdza obecnoÊç, dokonuje przeglàdu zadaƒ domowych,zwraca uwag´ na cele lekcji), faz´ w∏aÊciwà (w ramach której prowadzone jest nauczaniewed∏ug przedstawionego powy˝ej modelu) i faz´ koƒcowà (która s∏u˝y podsumowaniu – od-niesieniu si´ do za∏o˝onych celów lekcji i podaniu zadania domowego).
Powy˝szy podzia∏ stanowi podstaw´ dla scenariuszy lekcyjnych przedstawionych poni˝ej.Cykl 5 lekcji realizujàcy fragment bloku tematycznego „Dom i miejsce zamieszkania” przy-gotowany zosta∏ na podstawie podr´cznika einFach gut neu 1.Grupà, do której adresowany jest ten materia∏, sà uczniowie klasy 1 liceum ogólnokszta∏cà-cego, liceum profilowanego lub technikum uczàcy si´ j. niemieckiego wed∏ug wariantu B lubC Podstawy programowej.
52
Czas
Ârod
ki d
ydak
tycz
neFo
rmy
orga
niza
cji
prac
y
åwic
zeni
asp
raw
noÊc
iTe
chni
ki ç
wic
zeni
owe
– cz
ynno
Êci n
aucz
ycie
la i
uczn
iów
Cele
ope
racy
jne
Ucze
ƒ po
traf
i
Temat Wohnungsanzeigen
Faza A
Wie gefällt dir meine Wohnung?
Faza B
• na
zwaç
pom
iesz
czen
iazn
ajdu
jàce
si´
wm
iesz
kani
u•
wys
zuki
waç
pot
rzeb
nein
form
acje
w
og∏o
szen
iach
pr
asow
ych
• zr
ozum
ieç
wa˝
ne
pyta
nia
iinf
orm
acje
od
nosz
àce
si´
do w
y-na
jmow
ania
pok
oju
• po
daç
form
y za
imkó
wos
obow
ych
irod
zajn
ików
wDa
tivie
• od
mie
niaç
nie
któr
ecz
asow
niki
w
ymie
niaj
àce
sam
og∏o
sk´
tem
atyc
znà
• st
osow
aç w
w. f
orm
yw
zdan
iach
• Na
uczy
ciel
pyt
a uc
znió
w, w
jaki
ch o
kolic
znoÊ
ciac
h lu
dzie
szu
kajà
mie
szka
nia.
Odp
owie
dzi (
mog
à by
ç w
j´zy
ku p
olsk
im) z
osta
jà z
ebra
ne n
a fo
lii.•
Nauc
zyci
el p
reze
ntuj
e zd
j´ci
a ró
˝nyc
h po
mie
szcz
eƒw
raz
zic
h na
zwam
i w
j´zy
ku n
iem
ieck
im.
• Uc
znio
wie
rozs
zyfro
wuj
à is
totn
e in
form
acje
za
war
te w
og∏o
szen
iach
mie
szka
niow
ych.
• Uc
znio
wie
dob
iera
jà o
fert
y do
osó
b po
szuk
ujàc
ych
mie
szka
nia.
• Uc
znio
wie
s∏u
chaj
à ro
zmów
tele
foni
czny
ch
prow
adzo
nych
prz
ez o
sob´
pos
zuku
jàcà
m
iesz
kani
a, a
nast
´pni
e w
ykon
ujà
odno
szàc
e si
´ do
nic
h za
dani
a (p
raw
da /
fa∏s
z, z
ad. w
ielo
krot
nego
w
ybor
u).
• Uc
znio
wie
odc
zytu
jà i
t∏um
aczà
dia
logi
, któ
rych
bo
hate
r pyt
any
jest
osw
oje
now
e m
iesz
kani
e.
• Na
pod
staw
ie p
rzyk
∏adó
w z
dial
ogów
nau
czyc
iel
omaw
ia fo
rmy
zaim
ków
oso
bow
ych
irze
czow
nika
wDa
tivie
; ucz
niow
ie ro
bià
zest
awie
nie
pozn
anyc
h fo
rm.
• Na
uczy
ciel
pre
zent
uje
czas
owni
ki ∏à
czàc
e si
´ z
Dativ
em(z
eige
n, g
efal
len,
hel
fen,
dan
ken,
geb
en, a
ntw
orte
n),
zwra
cajà
c uw
ag´
na fo
rmy
nier
egul
arne
.•
Wem
zei
gst d
u da
s Zi
mm
er–
uczn
iow
ie w
yobr
a˝aj
à so
bie,
˝e
zam
iesz
kali
sam
odzie
lnie
. Wze
szyc
ie
wyp
isuj
à, k
omu
poka
˝à s
woj
e no
we
mie
szka
nie.
• –
Wie
gef
ällt
dir m
eine
Woh
nung
? –
Ich
glau
be, s
ie is
t wirk
lich
supe
r!–
çwic
zeni
e su
b-st
ytuc
yjne
(zam
iast
dir,
ucz
niow
ie p
odst
awia
jà ró
˝ne
• Ro
zum
ieni
e te
kstó
w
czyt
anyc
h
• Ro
zum
ieni
e te
kstó
w
s∏uc
hany
ch
• Po
praw
nepo
s∏ug
iwa-
nie
si´
stru
ktur
ami
gram
atyc
z-ny
mi
Nauc
zani
e fro
ntal
ne
Prac
a w
para
ch
Prac
a w
para
ch
Prac
a sa
mod
zieln
a
Nauc
zani
e fro
ntal
ne
Prac
a in
dyw
idua
lna
Nauc
zani
e fro
ntal
ne
Rzut
nik,
folia
Plan
sze
wyk
onan
e pr
zez
nauc
zyci
ela
Podr
. ein
Fach
gut
neu
1,
lekc
ja 9
, çw
. 1Po
dr. e
inFa
ch g
ut n
eu 1
,le
kcja
9, ç
w. 4
Podr
. ein
Fach
gut
neu
1,
lekc
ja 9
, çw
. 6 i
9 m
agne
tofo
n, p
∏yta
CD
5 m
in.
5 m
in.
12 m
in.
5 m
in.
18 m
in.
Fazyuczenia si´
Podr
. ein
Fach
gut
neu
1,
lekc
ja 9
, çw
. 12a
+ e
w.
dial
ogi u
twor
zone
prz
ezsa
meg
o na
uczy
ciel
aPo
dr. e
inFa
ch g
ut n
eu 1
,le
kcja
9, ç
w. 1
2bi1
5
5 m
in.
10 m
in.
10 m
in.
5 m
in.
7 m
in.
53
Ist die Wohnung noch frei?
Faza C
• py
taç
opo
∏o˝e
nie,
dr
og´
• py
taç
om
o˝liw
oÊç
wyn
aj´c
ia p
okoj
u•
pyta
ç o
szcz
egó∏
owe
info
rmac
je z
wià
zane
zw
yglà
dem
/ us
ytuo
wan
iem
m
iesz
kani
a•
opis
aç u
sytu
owan
iem
iesz
kani
a / d
omu
• ne
gocj
owaç
war
unki
wyn
aj´c
ia p
okoj
u•
wyr
aziç
kry
tycz
ne
uwag
i odn
oÊni
e sw
ojeg
o do
mu
/ jeg
ous
ytuo
wan
ia
elem
enty
pod
ane
prze
z na
uczy
ciel
a w
pier
wsz
ym p
rzy-
padk
u –
sie,
ihr,
Sie,
dei
ne M
utte
r, de
in B
rude
r)•
Uczn
iow
ie ç
wic
zà fo
rmy
3 pr
zypa
dka
iodm
ian´
poz
na-
nych
cza
sow
nikó
w, u
zupe
∏nia
jàc
dial
ogi z
amie
szcz
one
wpo
dr´c
znik
u (c
z´Êç
çw
icze
ƒ m
o˝na
wyk
onaç
wra
-m
ach
prac
y do
mow
ej).
• Uc
znio
wie
utrw
alaj
à s∏
owni
ctw
o zw
iàza
ne
zm
iesz
kani
em (p
omie
szcz
enia
, zw
iàza
ne
zni
mi c
zynn
oÊci
).•
Uczn
iow
ie ç
wic
zà w
yra˝
anie
inte
ncji
kom
unik
acyj
nych
zwià
zany
ch z
wyn
aj´c
iem
mie
szka
nia
(çw
icze
nia
na d
opas
owan
ie i
uzup
e∏ni
anie
dia
logu
).•
Na s
zary
m p
apie
rze
uczn
iow
ie z
bier
ajà:
–
wsz
ystk
ie m
o˝liw
e py
tani
a, k
tóre
zad
aje
si´
wtra
kcie
rozm
owy
zwià
zane
j zw
ynaj
mow
anie
m p
okoj
u (W
ie h
och
ist d
ie M
iete
?),
– w
ypow
iedz
i, kt
óre
maj
à na
cel
u za
rekl
amow
anie
po-
koju
(Das
Zim
mer
ist h
ell.,
Die
Woh
nung
lieg
t im
Ze
ntru
m.)
Plak
aty
ze z
wro
tam
i zos
tajà
zaw
iesz
one
na Ê
cian
ieip
omag
ajà
uczn
iom
prz
y pr
oduk
cji w
ypow
iedz
i w
dal
szej
fazie
zaj
´ç.
• Uc
znio
wie
çw
iczà
wyr
a˝an
ie in
tenc
ji ko
mun
ikac
yjny
chw
opar
ciu
okr
ótki
e op
isy
prez
ento
wan
e pr
zez
nauc
zyci
ela.
• M
ówie
nie
Prac
a w
para
ch
Prac
a in
dyw
idua
lna
Prac
a w
grup
ach
Prac
a fro
ntal
na
Zesz
yt ç
wicz
eƒei
nFac
h gu
t neu
1,
lekcja
9, ç
w. 3
-5Po
dr.e
inFa
ch g
ut n
eu 1
,le
kcja
9, ç
w 7
i8
Arku
sze
szar
ego
papi
eru
Âcie
nna
gaze
tka
klas
owa
Mo˝
na w
ykor
zyst
aç ç
w. 2
i1
1 z
zesz
ytu
çwic
zeƒ
einF
ach
gut n
eu 1
,le
kcja
9
10 m
in.
10 m
in.
12 m
in.
13 m
in.
Prac
a in
dyw
i-du
alna
Zesz
yt ç
wic
zeƒ
ei
nFac
h gu
t neu
1,
lekc
ja 9
, çw
. 6-1
0
8 m
in.
54
Czas
Ârod
ki d
ydak
tycz
neFo
rmy
orga
niza
cji
prac
y
åwic
zeni
asp
raw
noÊc
iTe
chni
ki ç
wic
zeni
owe
– cz
ynno
Êci n
aucz
ycie
la i
uczn
iów
Cele
ope
racy
jne
Ucze
ƒ po
traf
i
Temat Ich suche ein Zimmer. Renovierung
Faza D Faza D
• w
yra˝
aç ç
wic
zone
wcz
eÊni
ej in
tenc
je
kom
unik
acyj
ne
wpó
∏impr
owizo
wan
ych
dial
ogac
h•
form
u∏ow
aç o
g∏os
zeni
azw
iàza
ne z
wyn
ajm
o-w
anie
m m
iesz
kani
a
• Na
uczy
ciel
rozd
aje
uczn
iom
sce
nariu
sze
krót
kich
ro
zmów
zw
iàza
nych
zw
ynaj
´cie
m m
iesz
kani
a (w
mia
r´m
o˝liw
oÊci
ka˝
da p
ara
otrz
ymuj
e ni
eco
inny
sc
enar
iusz
). Uc
znio
wie
çw
iczà
pro
wad
zeni
e ro
zmów
ana
st´p
nie
prze
prow
adza
jà je
na
foru
m k
lasy
.•
Uczn
iow
ie pr
zygo
tow
ujà
og∏o
szen
ie, k
tóre
ma
zost
aç z
a-w
ieszo
ne n
a st
uden
ckiej
tabl
icy
og∏o
szeƒ
. Ma
ono
zwra
-ca
ç na
sieb
ie uw
ag´,
sta
d ni
ezb´
dne
jest
chw
ytliw
e ha
s∏o
oraz
elem
enty
sza
ty g
rafic
znej
. Pla
nsze
zpr
acam
i ucz
niów
zost
ajà
zaw
ieszo
ne n
a ga
zetc
e kla
sow
ej.
• M
ówie
nie
• Pi
sani
e
Prac
a w
para
ch
Prac
a fro
ntal
na
Prac
a w
grup
ach
Jako
wzó
r s∏u
˝y ç
w. 1
1z
podr
. ein
Fach
gut
neu
1,
lekc
ja 9
Info
rmac
je p
rzez
nacz
one
do w
ykor
zyst
ania
wog
∏o-
szen
iu z
najd
ujà
si´
wçw
. 1 le
kcji
9 z
zesz
ytu
çwic
zeƒ
do p
odr.
einF
ach
gut n
eu 1
15 m
in.
15 m
in.
15 m
in.
• w
ymie
niç
czyn
noÊc
izw
iàza
ne z
rem
onte
mm
iesz
kani
a
• „R
emon
t ww
ynaj
´tym
pok
oju”
– n
a po
dsta
wie
prz
eczy
-ta
nego
teks
tu u
czni
owie
opo
wia
dajà
wja
ki s
posó
b pr
ze-
prow
adzà
rem
ont w
wyn
aj´t
ym p
okoj
u:–
Lekt
ura
teks
tu,
– åw
icze
nia
spra
wdz
ajàc
e ro
zum
ieni
e te
kstu
,–
Usta
leni
e lis
ty c
zynn
oÊci
nie
zb´d
nych
prz
y re
mon
cie,
– Hi
lfst d
u m
ir di
e W
ohnu
ng a
ufrä
umen
? /
die
Farb
eka
ufen
/ al
te T
apet
e en
tfern
en./.
.. –
çwic
zeni
e „∏a
ƒcus
z-ko
we”
(ucz
eƒ o
dpow
iada
jàcy
na
jedn
o py
tani
e za
daje
na-
st´p
ne i
wyb
iera
oso
b´ d
o ko
lejn
ej o
dpow
iedz
i),–
uczn
iow
ie p
rzyg
otow
ujà
opow
iada
nie
na te
mat
pla
no-
wan
ego
rem
ontu
,–
wyb
rani
ucz
niow
ie p
reze
ntuj
à sw
ojà
wyp
owie
dê.
• Uc
znio
wie
wyk
onuj
à te
st p
owtó
rzen
iow
y
• Ro
zum
ieni
ete
kstu
cz
ytan
ego
• M
ówie
nie
Pods
taw
à do
w∏a
snej
w
ypow
iedz
i jes
t tek
stz
çw. 1
3 (e
inFa
ch g
ut n
eu1,
lekc
ja 9
) ora
z çw
. 14
(pat
rz w
y˝ej
)
Zesz
yt ç
wic
zeƒ,
lekc
ja 9
– te
st
7 m
in.
4 m
in.
5 m
in.
5 m
in.
7 m
in.
7 m
in.
10 m
in.
Fazyuczenia si´
Pow
y˝sz
ym s
cena
riusz
om n
adan
o sk
róto
wà
form
´ ta
bela
rycz
nà, a
by s
tano
wi∏y
prz
ejrz
ystà
ilus
tracj
´ za
prez
ento
wan
ego
mod
elu
nauc
zani
a w
czte
rech
faza
ch. P
oni˝e
j, g∏
ówni
e z
myÊ
là o
nauc
zyci
elac
hm
niej
doÊ
wia
dczo
nych
, op
ublik
owan
a zo
sta∏
a ba
rdzie
j sz
czeg
ó∏ow
a w
ersj
a sc
enar
iusz
a dl
a po
jedy
ncze
j le
kcji.
Pre
zent
owan
a le
kcja
prz
ezna
czon
a je
st r
ówni
e˝ d
la u
czni
ów k
lasy
pie
rwsz
ej li
ceum
ogól
noks
zta∏
càce
go, l
iceu
m p
rofil
owan
ego
itec
hnik
um i
mo˝
e st
anow
iç k
olej
nà w
blok
u te
mat
yczn
ym „
Dom
im
iejs
ce z
amie
szka
nia”
. Sce
nariu
sz o
part
y zo
sta∏
na
mat
eria
∏ach
zpo
dr´c
znik
a ei
nFac
h gu
tne
u, c
z´Êç
1
Temat lekcji: „Mein Zimmer – hier fühle ich mich am besten"
Adresaci lekcji: uczniowie klasy 1 liceum lub technikum – j´zyk niemiecki jako drugi w kur-sie podstawowym (wariant C Podstawy programowej)
Cele operacyjne lekcji:– uczniowie nazywajà meble i sprz´ty znajdujàce si´ w mieszkaniu,– uczniowie rozumiejà informacje o wyglàdzie i wyposa˝eniu mieszkania, zawarte w tekstach
s∏uchanych i czytanych.
åwiczone sprawnoÊci: rozumienie tekstów s∏uchanych i czytanych
Ârodki dydaktyczne: podr´cznik einFach gut neu 1, Wydawnictwo Szkolne PWN
Planowany przebieg lekcji:
55
Fazylekcji
Faza
wst
´pna
Fazy uczenia si´
CzynnoÊci organizacyjne – powitanie uczniów, sprawdzenie obecnoÊci i wykonania zadania domowegoPodanie celów lekcji – nauczyciel zwraca uwag´ uczniów na to,co w danej lekcji jest najwa˝niejsze, jakie kompetencje powinniw jej trakcie opanowaç (istotne jest wychwycnie kluczowychinformacji w prezentowanych tekstach)
Rozgrzewka j´zykowa – nawiàzanie do poprzednich lekcji. Uczniowie powtarzajà nazwy pomieszczeƒ i czynnoÊci z nimi zwiàzanych, uzupe∏niajàc zdania wed∏ug wzoru:
Wenn ich duschen will, gehe ins Bad.Wenn ich frühstücken will, ...Wenn ich schlafen will, ...Wenn ich kochen will, ...
Czas
ok. 1 min.
ok. 1 min.
ok. 3 min.
Faza
w∏a
Êciw
aFa
za k
oƒco
wa
Faza
A
Faza testowa / wprowadzenie to tekstu – jeden z uczniów odpowiada na ocen´. W tym samym czasie pozostali uczniowie dopasowujà w parach do poszczególnych pomieszczeƒ nazwy me-bli i sprz´tów, które mogà si´ w nich znajdowaç (podr. einFach gut neu, cz. 1. Lekcja 10, çw. 1)Prezentacja tekstu – uczniowie s∏uchajà wypowiedzi na temat pokoju z p∏yty CD, uzupe∏niajàc zapis us∏yszanymi wyrazami (podr.einFach gut neu, cz. 1. Lekcja 10, çw. 2)åwiczenia na rozumienie tekstu – dopasowanie elementów (podr. einFach gut neu, cz. 1. Lekcja 10, çw. 3)Prezentacja drugiego tekstu („Eva erzählt über ihr Zimmer”), çwiczenia sprawdzajàce jego rozumienie (podr. einFach gut neu, cz. 1. Lekcja 10, çw. 4-5)Prezentacja trzeciego tekstu, çwiczenia sprawdzajàce jego rozumienie (podr. einFach gut neu, cz. 1. Lekcja 10, çw. 6)
ok. 5 min.
ok. 8 min.
ok. 5 min.
ok. 5 min.
ok. 12 min.
Podsumowanie lekcji – Uczniowie zbierajà nazwy przedmiotów stanowiàcych wyposa˝enie pomieszczeƒ domowych oraz okreÊleƒopisujàcych ich po∏o˝enie. Ich opanowanie pami´ciowe stanowitreÊç zadania domowego na nast´pnà lekcj´. Nauczyciel informujeo tym uczniów i koƒczy lekcj´.
ok. 5 min.
Techniki çwiczeniowe, czynnoÊci nauczyciela i uczniów. Materia∏y
Realizacja Êcie˝ek edukacyjnych
Jak ju˝ powiedziano wy˝ej, celem umieszczenia niektórych treÊci nauczania nie w ramachposzczególnych przedmiotów lecz Êcie˝ek edukacyjnych, by∏o zwrócenie uwagi na ich kom-pleksowy, ponadprzedmiotowy charakter. Osiàgni´cie tego celu wymaga od nauczycielapodj´cia dzia∏aƒ rzadko dotàd wykorzystywanych w procesie nauczania, zw∏aszcza na po-ziomie ponadgimnazjalnym, takich jak mi´dzyprzedmiotowa wspó∏praca nauczycieli czy re-alizacja materia∏u nauczania w trakcie wycieczki klasowej lub wymiany uczniowskiej.
Podstawa programowa przewiduje dwa zasadnicze sposoby realizacji Êcie˝ek:• Êcie˝ka edukacyjna jest realizowana w trakcie zaj´ç pozalekcyjnych, przeznaczonych
tylko na jej realizacj´ (wycieczka studyjna, wymiana uczniowska, ko∏o zainteresowaƒ),• treÊci Êcie˝ki nauczania zostajà w∏àczone w zakres nauczania kilku przedmiotów.
Zw∏aszcza przy drugiej formie realizacji Êcie˝ek niezb´dna jest Êcis∏a wspó∏praca poszcze-gólnych zaanga˝owanych nauczycieli, jak i koordynacja dzia∏aƒ, najlepiej przez oddelego-wanego do tego celu jednego z cz∏onków grona pedagogicznego.Godnym polecenia rozwiàzaniem do realizacji Êcie˝ek jest wykorzystanie elementów na-uczania projektowego. Zagadnienia realizowane na kilku przedmiotach mogà wtedy prowa-dziç do wypracowania wspólnego „produktu” jakim mo˝e byç wystawa na terenie szko∏y,program uroczystoÊci szkolnej, broszura, nagranie video, prezentacja multimedialna itp.
Poni˝ej przedstawiamy propozycj´ realizacji treÊci Êcie˝ki edukacyjnej „Edukacja Regionalna– Dziedzictwo kulturowe w regionie” z wykorzystaniem elementów nauczania projektowego.
Has∏o programowe: Niemieckie Êlady w naszym regionieMateria∏ nauczania:
• historyczne zwiàzki regionu z Niemcami na tle historii Polski i Europy,• ró˝nokulturowe dziedzictwo regionu,• istniejàce zwiàzki (na p∏aszczyênie gospodarczej, kulturalnej, oÊwiatowej) z Niemcami,• perspektywy i szanse rozwoju regionu we wspó∏pracy krajowej i mi´dzynarodowej, • promocja regionu w kraju i za granicà.
Przedmioty, w ramach których treÊç Êcie˝ki mo˝e byç realizowana wraz z proponowa-nymi zadaniami:
• J´zyk polski / Geografia / Historia Opracowanie ankiety na temat zwiàzków regionu z Niemcami
• Geografia / Historia– (w ramach pracy domowej) przeprowadzanie wywiadów z mieszkaƒcami regionu w opar-
ciu o ankiet´, gromadzenie informacji• Historia
– przedstawienie zebranych informacji– omówienie t∏a historycznego
• Geografia– wycieczka krajoznawcza – dokumentacja miejsc zwiàzanych z historià i wspó∏czesno-
Êcià kontaktów polsko-niemieckich w regionie (zdj´cia, nagrania video)• Geografia
– debata na temat mo˝liwoÊci rozwijania kontaktów mi´dzynarodowych w regionie i pro-mocji regionu za granicà
• J´zyk niemiecki / technologie informacyjne – przygotowanie ulotki informacyjnej o regionie dla turystów zagranicznych w j´zyku
niemieckim
Prezentacja dorobku mo˝e mieç form´ wystawy ogólnoszkolnej / programu w ramach dnianiemieckiego / dwuj´zycznego albumu itd.
56
Nowe tendencje w nauczaniu j´zyków obcych
Wykorzystanie multimediów
Aktywne funkcjonowanie we wspó∏czesnym spo∏eczeƒstwie wymaga umiej´tnoÊci Êwiado-mego i sprawnego pos∏ugiwania si´ komputerem oraz wspó∏czesnymi technologiami infor-macyjnymi. Rozwijanie tych umiej´tnoÊci w szkole nie powinno ograniczaç si´ do lekcjiprzedmiotu „technologie informacyjne” czy dzia∏aƒ w ramach Êcie˝ki „edukacja czytelniczai medialna”, lecz nale˝y je podejmowaç systematycznie w ramach nauczania poszczegól-nych przedmiotów, zw∏aszcza ˝e w istotny sposób mogà si´ one przyczyniç do uatrakcyjnie-nia procesu nauczania.Tak jest równie˝ w wypadku j´zyków obcych. Szczególne mo˝liwoÊci stwarza tutaj Internet,którego wykorzystanie mo˝e mieç 3 aspekty:
• Internet jest z niczym nieporównywalnà „kopalnià” autentycznych materia∏ów obcoj´zycz-nych,
• Internet mo˝e byç narz´dziem rzeczywistej (nie symulowanej!) komunikacji j´zykowej,• Internet mo˝e stanowiç atrakcyjne forum prezentacji osiàgni´ç uczniów i nauczyciela.
Znaczenie Internetu jako êród∏a interesujàcych materia∏ów mo˝na rozpatrywaç w dwóchaspektach:
• po pierwsze, Internet mo˝e byç narz´dziem pracy dla nauczyciela; przy jego wykorzysta-niu pozyskuje on wiadomoÊci niezb´dne do przeprowadzenia lekcji, aktualne materia∏y,a czasem gotowe pomys∏y na scenariusz lekcji,
• po drugie, wyszukiwanie pewnych informacji lub materia∏ów przez uczniów mo˝e byç jed-nym z elementów scenariusza lekcji.
W drugim wariancie, przed podj´ciem pracy, niezb´dne jest przeanalizowanie zagadnieƒ or-ganizacyjnych (mo˝liwoÊç korzystania z sali komputerowej, czas potrzebny na prac´ w sieci,mo˝liwoÊç wydrukowania i obróbki znalezionych materia∏ów) oraz pedagogicznych (ograni-czenie dost´pu do stron i materia∏ów z pedagogicznego punktu widzenia niepo˝àdanych).
W pierwszym wypadku nauczyciel mo˝e korzystaç z Internetu w domu lub czytelni szkolnejNale˝y podkreÊliç, ˝e do aktywnego korzystania ze êróde∏ internetowych nie sà konieczne˝adne zaawansowane kompetencje informatyczne.Dla nauczyciela j´zyków obcych interesujàce b´dà z pewnoÊcià zarówno witryny miast europejskich (www.berlin.de, www.muenchen.de), instytucji (www.bundestag.de), wydaw-nictw (www.wszpwn.com.pl) czy czasopism obcoj´zycznych (www.juma.de, www.stern.de).Ich adresy mo˝na utworzyç wed∏ug prostych schematów lub znaleêç w wyszukiwarkach.Oprócz tego w Internecie znajduje si´ sporo stron o pozornie b∏ahej treÊci, które jednak mo-gà znaleêç ciekawe zastosowanie na lekcjach j´zyków obcych. Takà stronà mo˝e byç zbiórirracjonalnych, zdaniem autora strony, praw i przepisów z ca∏ego Êwiata lub strona z dowci-pami w j´zyku obcym.Obszerny zestaw odnoÊników do interesujàcych stron www znaleêç mo˝na w internetowymklubie j´zyka niemieckiego Wydawnictwa Szkolnego PWN (www.jezykniemiecki.pl).
Nowe szanse komunikacyjnego nauczania j´zyków obcych stworzy∏a poczta elektroniczna.Sytuacja klasowa mocno ogranicza mo˝liwoÊci prowadzenia autentycznej komunikacji j´zy-kowej, której cechami sà m. in.:
• zjawisko luki informacyjnej,• równe prawa uczestników aktu komunikacji.
Z koniecznoÊci nauczyciel pyta uczniów cz´sto o sprawy, które dobrze zna (Jaka dzisiaj po-goda?, Ile dni pozosta∏o do Êwiàt?, Kto jest kanclerzem Niemiec?) lub takie, które go nie bar-
57
dzo interesujà (Co jad∏eÊ na Êniadanie?), a uczniowie przepytujà si´ wzajemnie z treÊci zna-nego wszystkim tekstu. Uczestnicy aktu komunikacji majà na lekcji nierówne prawa. Nauczy-ciel panuje bez reszty nad komunikacjà: mo˝e jà inicjowaç, przerywaç, korygowaç uczniaw trakcie rozmowy, a uczeƒ na ogó∏ musi si´ takiej procedurze podporzàdkowaç.
Komunikacja uczniów za pomocà poczty elektronicznej z rówieÊnikami na ca∏ym Êwiecie mawszelkie znamiona komunikacji autentycznej: mi´dzy uczestnikami aktu komunikacyjnegozachodzi zjawisko luki informacyjnej (jedna ze stron chce si´ dowiedzieç czegoÊ, co wie tyl-ko druga strona), wypowiedzi sà w du˝ej mierze nieprzewidywalne, a uczestnicy majà po-dobne uprawnienia w procesie komunikacji.
A oto kilka niezb´dnych uwag dotyczàcych organizacji kontaktów elektronicznych ze szko-∏ami za granicà:
Poczta elektroniczna stwarza równie˝ mo˝liwoÊç udzia∏u w projektach internetowych organi-zowanych przez ró˝ne instytucje lub nauczycieli-pasjonatów. Informacje na ten temat zna-leêç mo˝na m.in. na stronie internetowej Instytutu Goethego (www.goethe.de)
Proponowane przez niniejszy program dzia∏ania projektowe, czy metody aktywizujàce ∏àczàsi´ cz´sto z wykonaniem pewnego produktu, takiego jak poster, galeria zdj´ç, historyjkaobrazkowa itd. Formà zadania dla ucznia bywa tak˝e napisanie krótkiego wiersza. Dla mo-tywacji ucznia niezb´dne jest, aby te prace znalaz∏y w∏aÊciwà form´ prezentacji.Obok gazetki klasowej, czy gabloty szkolnej forum do prezentacji prac uczniowskich mo˝estanowiç strona internetowa szko∏y lub w∏asna strona www nauczyciela.
58
1. Poszukiwanie partnera: partnerami mogà byç uczniowie w zagranicznej szkole, z którà naszaprowadzi wymian´ uczniowskà. Informacj´ o szko∏ach zainteresowanych takà formà wspó∏pracymo˝na znaleêç tak˝e w Internecie, m.in. w internetowym klubie j´zyka niemieckiego WydawnictwaSzkolnego PWN (www.jezykniemiecki.pl).
Zasadà jest znajdowanie partnera, dla którego j´zyk komunikacji jest równie˝ j´zykiem obcym.Wi´kszà motywacj´ do korespondencji w j´zyku niemieckim b´dà bowiem mieli uczniowie spozaniemieckiego obszaru j´zykowego.
2. Przygotowania: przed podj´ciem próby nawiàzania komunikacji na jakiÊ okreÊlony temat nie-zb´dne jest przedstawienie si´. DoÊwiadczenie uczy, ˝e trudno jest pisaç do osoby nieznanej.Wst´pna prezentacja powinna mieç atrakcyjnà form´. Chcemy przecie˝ zach´ciç partnerów dopisania.
3. Tematy: niemal ka˝dy temat mo˝e byç przedmiotem wymiany opinii, czy informacji. Decydujàcejest nie tylko to, co dane grupy interesuje, lecz tak˝e zakresy tematyczne, zawarte w programienauczania.
4. Kontakty: je˝eli podejmujemy projekt d∏ugofalowy, niezb´dna jest regularnoÊç kontaktów z part-nerami (przynajmniej raz w miesiàcu). W przeciwnym razie wspó∏praca na ogó∏ urywa si´.
5. Prezentacja wyników projektu: przygotowany, czasem znacznym nak∏adem si∏, projekt powi-nien zostaç dobrze udokumentowany, a jego wyniki udost´pnione szerszej publicznoÊci w formiegazetki, wystawy, broszurki itd.
6. Niezb´dne wyposa˝enie: do przeprowadzenia projektu e-mailowego nie jest nam potrzebnapracownia informatyczna. Na lekcjach j. niemieckiego przygotowujemy w∏asne teksty i analizuje-my teksty naszych partnerów. Samym procesem przepisywania i przesy∏ania lub pobierania teks-tów mo˝e si´ zajàç nauczyciel lub wybrani uczniowie, korzystajàc np. ze stanowiska w sekreta-riacie szko∏y.
Zaletà tego forum jest mo˝liwoÊç dost´pu do prac uczniowskich ze strony nie tylko uczniówdanej klasy, lecz tak˝e innych uczniów danej szko∏y, kandydatów do szko∏y, rodziców i in-nych osób.W zrealizowaniu tego przedsi´wzi´cia od strony technicznej mo˝e pomóc nauczyciel infor-matyk lub zainteresowani uczniowie w ramach kó∏ka j´zykowego.
Poza wykorzystaniem Internetu warto zwróciç uwag´ na coraz dost´pniejsze cyfrowe apara-ty fotograficzne i kamery. Wykonane w szkole, w trakcie wymiany uczniowskiej lub wyciecz-ki klasowej zdj´cia, poddane nast´pnie obróbce za pomocà odpowiednich programów mo-gà stanowiç materia∏ wyjÊciowy do tworzenia historyjek obrazkowych, komiksów, reporta˝ytworzonych na lekcjach j´zyka obcego.
Aktywne metody nauczania
Sukces w przyswojeniu sobie j´zyka obcego zale˝y w du˝ej mierze od w∏asnej aktywnoÊciucznia. Ten fakt znany jest nauczycielom od dawna. Poj´cie „aktywnych metod nauczania”pojawi∏o si´ jednak w literaturze metodycznej dopiero w ostatnich latach (w literaturze nie-mieckoj´zycznej u˝ywa si´ do okreÊlenia podobnych treÊci terminu „handlungsorientierterUnterricht”).
Aktywne metody nauczania opierajà si´ na takich czynnoÊciach ucznia jak:
• zgadywanie,• domyÊlanie si´,• stawianie hipotez,• wybór jednej z wielu opcji,• porównywanie,• ustalanie hierarchii,• porzàdkowanie,• zbieranie argumentów,• tworzenie planów dzia∏ania,• odgrywanie okreÊlonych ról.
W oparciu o nie mo˝na utworzyç pewne sta∏e procedury dzia∏ania. Popularne techniki sto-sowane w ostatnich latach to: „drzewko decyzyjne”, „metaplan”, „myÊlàce kapelusze”. Ichszczegó∏owy opis mo˝na znaleêç w licznych publikacjach na ten temat.12 Niezale˝nie od sto-sowania konkretnych technik wa˝ne jest aby nauczyciele korzystali z ogólnych zasad pracyzwiàzanych z aktywnymi metodami nauczania, takich jak:
• powstrzymywanie si´ od przekazywania uczniom gotowych rozwiàzaƒ,• stwarzanie uczniom mo˝liwoÊci do szukania w∏asnych rozwiàzaƒ,• zach´canie uczniów do stawiania hipotez, • dawanie okazji uczniom do twórczego dzia∏ania,• dokonywanie podzia∏u zadaƒ i dawanie mo˝liwoÊci pracy zespo∏owej.
Praca projektowa
Przy stosunkowo niewielkiej liczbie godzin, jaka przeznaczona jest na nauczanie podstaw j´-zyka obcego przy wariancie B i C Podstawy programowej, mo˝liwoÊci przeprowadzania ob-szernych projektów sà ograniczone. Mo˝liwe, i godne polecenia, jest natomiast systema-tyczne wykorzystywanie elementów pracy projektowej w ramach procesu dydaktycznego.
59
12 Obszerny zestaw metod aktywizujàcych prezentuje publikacja Ja i mój uczeƒ pracujemy aktywnie autorstwa E. Brud-nik, A. Moszyƒskiej, B. Owczarskiej, Zak∏ad Wydawniczy SFS. Kielce 2000.
Sà nimi:• podporzàdkowanie pracy wytworzeniu okreÊlonego produktu – pozwala to zauwa˝yç,
˝e j´zyk obcy jest narz´dziem s∏u˝àcym do realizacji pozaj´zykowych celów; wypracowy-wanie okreÊlonych produktów mo˝e towarzyszyç realizacji wszystkich zagadnieƒ leksykal-nych, mogà to byç np.:– foldery reklamowe sklepów w j´zyku niemieckim (w ramach lekcji z bloku tematycznego
„zakupy i us∏ugi”),– broszura „Willkommen in unserer Stadt” z fotografiami i podpisami w j´zyku niemieckim
(w ramach lekcji z bloku tematycznego „dom i miejsce zamieszkania),– reporta˝ video pt. „Unsere Schule” z tekstem komentarza w j´zyku niemieckim (blok
tematyczny „szko∏a, wykszta∏cenie, nauka”),– zestaw plakatów reklamujàcych zdrowy tryb ˝ycia (blok tematyczny „zdrowie”)– komiks „Mein Ferienabenteuer” („podró˝e”) itd.,
• prezentacja owoców dzia∏aƒ równie˝ poza salà lekcyjnà (np. broszura dotyczàca miastamo˝e byç przes∏ana w∏adzom miejskim, fotoreporta˝ z wymiany uczniowskiej klasie part-nerskiej za granicà a postery dotyczàce zdrowego trybu ˝ycia eksponowane na korytarzuszkolnym); ma ona du˝e znaczenie dla motywacji uczniów i uÊwiadomienia sobie prak-tycznej wartoÊci nauki j´zyków – ich roli w ró˝nych formach komunikacji spo∏ecznej;
• planowanie niektórych dzia∏aƒ wespó∏ z uczniami (przyczynia si´ to do wzrostu odpowie-dzialnoÊci uczniów za proces uczenia si´);
• dokonywanie podzia∏u pracy (poszczególne grupy uczniowskie wykonujà ró˝ne zadania,które w sumie prowadzà do wspólnego celu).
60
61
Rozdzia∏ 6Planowanie procesu dydaktycznego z uwzgl´dnieniemwymagaƒ edukacyjnych. Sposoby oceniania osiàgni´ç uczniów
Do istotnych postulatów formu∏owanych w ostatnich latach w dyskusji zwiàzanej z reformàszkolnictwa w Polsce nale˝a∏y zmiany w systemie oceniania i stylu planowania dzia∏alnoÊcidydaktycznej. Uwzgl´dnione one zosta∏y w Rozporzàdzeniu Ministra Edukacji Narodowejz dnia 21 marca 2001 roku w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i pro-mowania uczniów i s∏uchaczy oraz przeprowadzania egzaminów i sprawdzianów w szko∏achpublicznych, z póêniejszymi zmianami.Rozporzàdzenie obliguje wszystkich nauczycieli do sformu∏owania (planowania) i podaniado wiadomoÊci uczniom i rodzicom wymagaƒ edukacyjnych wraz z kryteriami oceniania. Ogólne ramy stanowià dla nich, poza programem nauczania, wypracowane w szkole doku-menty:
– wewnàtrzszkolny system oceniania (WSO) – opisujàcy strategi´ i ogólne unormowaniaw zakresie oceniania post´pów uczniów w danej szkole,
– przedmiotowy system oceniania (PSO) – który ma za zadanie okreÊlenie przedmioto-wych wymagaƒ edukacyjnych oraz sposobów i form sprawdzania osiàgni´ç uczniów w ra-mach danego przedmiotu.
Plan wynikowy
Precyzyjne okreÊlenie wymagaƒ edukacyjnych na pewien okres procesu nauczania musi si´wiàzaç ze sporzàdzeniem dok∏adnego planu dydaktycznego. WÊród propozycji zwiàzanychz planowaniem procesu nauczania przez nauczycieli szczególnà popularnoÊç zyska∏o ostat-nio poj´cie planu wynikowego, autorstwa prof. Boles∏awa Niemierki, specjalisty w zakresieplanowania i oceniania.13
Plan wynikowy jest dokumentem nauczycielskim, którego tworzenie proponuje si´ obecniezamiast tradycyjnych rozk∏adów materia∏u.
Dotychczasowy rozk∏ad materia∏u ogranicza∏ si´ do wyszczególnienia zagadnieƒ „realizowa-nych” przez nauczyciela w danym okresie czasu (semestr / rok szkolny) oraz przyporzàdko-wania im okreÊlonej iloÊci godzin lekcyjnych. Nie uwzgl´dniajàc osiàgni´ç zdobywanychprzez uczniów, móg∏ prowadziç do przeÊwiadczenia, ˝e o efektywnoÊci pracy nauczycielastanowi nie tyle to, czego uczeƒ si´ nauczy, ile to, co nauczyciel „przerobi” w trakcie proce-su dydaktycznego w danej klasie.
W odró˝nieniu od rozk∏adu materia∏u, plan wynikowy wychodzi od okreÊlenia wymagaƒ edu-kacyjnych – osiàgni´ç uczniów w formie zoperacjonalizowanych celów kszta∏cenia. Im pod-porzàdkowany jest wybór i uk∏ad materia∏u nauczania oraz dobór Êrodków dydaktycznychi form pracy. Istotnà nowoÊcià w planie wynikowym jest uwzgl´dnienie w nim procedur sprawdzania i oce-niania osiàgni´ç ucznia. Powiàzanie poszczególnych wymagaƒ z rodzajami zadaƒ spraw-dzajàcych i kryteriami oceny zawartymi w WSO i PSO sprzyja poprawieniu rytmicznoÊci, rze-telnoÊci i obiektywizmu oceniania.
13 Temat ten podejmuje B. Niemierko w licznych publikacjach, np. Mi´dzy ocenà szkolnà a dydaktykà, Pomiar wynikówkszta∏cenia.
Wymagania edukacyjne formu∏uje si´ w planowaniu wynikowym na kilku poziomach. Odpo-wiednio do ocen szkolnych, mo˝na wyró˝niç pi´ç poziomów wymagaƒ:
– wymagania konieczne (K) – na ocen´ dopuszczajàcà – obejmujà elementy treÊci naucza-nia niezb´dne w uczeniu si´ danego przedmiotu, potrzebne w ˝yciu; wskazujà na brakiw podstawowym zakresie wiadomoÊci i umiej´tnoÊci;
– wymagania podstawowe (P) – na ocen´ dostatecznà – treÊci najwa˝niejsze w uczeniu si´danego przedmiotu; przyst´pne, ∏atwe do opanowania nawet dla ucznia ma∏o zdolnego;
– wymagania rozszerzajàce (R) – na ocen´ dobrà – treÊci istotne w strukturze przedmiotu;bardziej z∏o˝one i mniej przyst´pne; wymagajàce umiej´tnoÊci stosowania wiadomoÊciw sytuacjach wed∏ug wzorów;
– wymagania dope∏niajàce (D) – na ocen´ bardzo dobrà – treÊci z∏o˝one, trudne; wymaga-jàce korzystania z ró˝nych êróde∏; umo˝liwiajàce rozwiàzywanie problemów;
– wymagania wykraczajàce (W) – na ocen´ celujàcà – treÊci wykraczajà poza program na-uczania; stanowià efekt samodzielnej pracy, zapewniajà pe∏ne wykorzystanie wiadomoÊcidodatkowych.
Taki zapis dobrze unaocznia, jaki poziom wiedzy i umiej´tnoÊci powinni prezentowaç ucznio-wie pretendujàcy do poszczególnych ocen. W codziennej praktyce dydaktycznej tak szcze-gó∏owe rozró˝nienie wiadomoÊci i umiej´tnoÊci na ró˝ne poziomy wymagaƒ mo˝e okazaçsi´ trudne do realizacji. Zaleca si´ wi´c rozró˝nienie dwóch poziomów wymagaƒ: podstawo-wego i pe∏nego (ponadpodstawowego):
– poziom podstawowy (P) – wyznacza wymagania w zakresie zdobywanych, niezb´dnychdo dalszej edukacji, wiadomoÊci i umiej´tnoÊci, ∏atwo przyswajalnych przez wszystkichuczniów w grupie; punktem wyjÊcia sà osiàgni´cia okreÊlone w Podstawie programowej –jest on po∏àczeniem wymagaƒ koniecznych i podstawowych – odpowiednikiem ocenyszkolnej, którà mo˝e otrzymaç uczeƒ jest maksymalnie ocena dostateczna,
– poziom pe∏ny / zwany te˝ ponadpodstawowym (PP) – wyznacza wymagania w zakresiezdobywanych wiadomoÊci i umiej´tnoÊci niezb´dne do rozwijania zainteresowaƒ uczniai pog∏´biania wiedzy – ∏àczy w sobie wymagania rozszerzajàce, dope∏niajàce i wykraczajà-ce – odpowiednikiem ocen szkolnych sà oceny od dobrej przez bardzo dobrà do celujàcej.
Innà formà klasyfikacji celów nauczania stanowi tzw. taksonomia ABC. Model ten opracowanyprzez Boles∏awa Niemierk´ na podstawie taksonomii celów nauczania amerykaƒskiego autora Be-niamina Bloome'a zak∏ada, ˝e ka˝da dziedzina poznawcza obejmuje 2 poziomy celów: poziomwiadomoÊci i poziom umiej´tnoÊci. Na ka˝dym z nich wyró˝nia si´ 2 kategorie. Oto schemat:
Poziom Kategoria Opis
WiadomoÊci
Umiej´tnoÊci
A. Zapami´tanie wiadomoÊci
B. Zrozumienie wiadomoÊci
D. Stosowanie wiadomoÊci w sytuacjach pro-blemowych (nowych)
C. Stosowanie wiadomoÊci w sytuacjach typowych
umiej´tnoÊç praktycznego pos∏ugiwania si´ wia-domoÊciami wed∏ug podanych wzorów
zapami´tanie terminów, faktów, praw, teorii na-ukowych
inna forma zapami´tanych wiadomoÊci, upo-rzàdkowanie wiadomoÊci, streszczenie, proste wnioskowanie
umiej´tnoÊç formu∏owania problemów, dokona-nia analizy / syntezy, oceny
62
Schemat ten stanowi kolejny materia∏ u∏atwiajàcy nauczycielowi podzia∏ wymagaƒ edukacyj-nych na podstawowe i pe∏ne (ponadpodstawowe). Formu∏ujàc wymagania edukacyjne za-równo na poziomie podstawowym, jak i poziomie ponadpodstawowym nale˝y uwzgl´dniçwszystkie cztery kategorie A, B, C, D, z przewagà kategorii A i C na poziomie podstawowymoraz B i D na poziome ponadpodstawowym.
Pomoc w klasyfikowaniu wymagaƒ i tworzeniu planu wynikowego mogà stanowiç gotowewzory publikowane przez ró˝ne wydawnictwa dla okreÊlonych typów szkó∏. Pami´taç jednaknale˝y, ˝e ostatecznà wersj´ planu wynikowego musi sporzàdziç sam nauczyciel, ponie-wa˝ dokument ten musi uwzgl´dniaç konkretne realia w których prowadzony jest proces dy-daktyczny i byç powiàzany z innymi dokumentami obowiàzujàcymi w danej szkole, takimi jakwewnàtrzszkolny system oceniania i przedmiotowy system oceniania.
Poni˝ej podano fragment przyk∏adowego planu wynikowego dla pierwszej klasy szko∏y po-nadgimnazjalnej, uczàcej si´ j´zyka niemieckiego od poczàtku (w wariancie B Podstawy pro-gramowej):14
14 Przygotowano z wykorzystaniem podr´cznika einFach gut neu. Wydawnictwo Szkolne PWN. Warszawa 2002
63
64
Blok
tem
atyc
zny
DOM
IM
IEJS
CEZA
MIE
SZ-
KANI
A
WYN
AJ¢C
IE
POKO
JU /
MIE
SZKA
NIA
– OG
¸OSZ
ENIA
– PO
SZUK
IWAN
IE
POKO
JU /
MIE
SZKA
NIA
– ro
zum
ie s
krót
y w
og∏o
szen
iach
– po
trafi
zroz
umie
ç og
ólni
e tre
Êçog
∏osz
eƒ
– ro
zum
ie p
odst
awow
e po
j´ci
a w
og∏o
szen
iach
– po
trafi
wys
zuka
ç po
trzeb
nein
form
acje
wog
∏osz
enia
ch
pras
owyc
h
– po
trafi
zapy
taç
om
o˝liw
oÊci
w
ynaj
´cia
poko
ju /
mies
zkan
ia
– po
trafi
zapy
taç
ow
arun
ki
wyn
aj´c
ia p
okoj
u / m
iesz
kani
a
– po
trafi
wyr
aziç
zac
hwyt
/ ni
ezad
owol
enie
zpr
ezen
tow
ane-
go p
okoj
u / m
iesz
kani
a
– zn
a fo
rmy
zaim
ka o
sobo
weg
ow
III p
rzyp
adku
(Dat
iv)
– zn
a od
mia
n´ n
iere
gula
rnà
gefa
llen
ihel
fen
– po
trafi
zred
agow
aç p
rost
e og
∏osz
enie
dot
. wyn
aj´c
ia
poko
ju /
mie
szka
nia
– po
trafi
pos∏
ugiw
aç s
i´ s
krót
ami
wog
∏osz
enia
ch
– po
trafi
dok∏
adni
e zr
ozum
ieç
treÊç
og∏
osze
ƒ
– po
trafi
pos∏
ugiw
aç s
i´ p
odst
a-w
owym
i poj
´cia
mi w
og∏o
sze-
niac
h
– po
trafi
wyr
aziç
opi
ni´
/ kry
tycz
-ne
uw
agi n
a te
mat
mie
szka
nia
– po
trafi
usto
sunk
owaç
si´
do
wyg
làdu
/ ur
zàdz
enia
m
iesz
kani
a
– po
trafi
nego
cjow
aç w
arun
ki
najm
u
– po
trafi
stos
owaç
wko
ntek
Êcie
zaim
ki o
sobo
we
wIII
prz
ypad
ku(D
ativ
)
– po
trafi
stos
owaç
wod
pow
ied-
niej
form
ie g
efal
len
ihel
fen
– po
trafi
zred
agow
aç o
g∏os
zeni
edo
t. w
ynaj
´cia
pok
oju
/ mie
sz-
kani
a za
wie
rajà
ce d
ok∏a
dne
info
rmac
je
Podr
´czn
ik –
lekc
ja 9
s. 5
6, ç
w. 1
, s.
57,
çw
. 2
s. 5
7, ç
w. 3
, 4
s. 5
7, ç
w. 4
, 5,
s. 5
8, ç
w. 6
, 7
s. 5
8, ç
w. 8
, 9,
s. 5
9, ç
w. 1
0,11 s.
60,
çw
. 13,
14 s. 6
0, ç
w. 1
2a,
12b,
15
– uc
znio
wie
prz
ynos
zàor
ygin
alne
og∏
osze
-ni
a iw
para
chsp
raw
dzaj
à ic
h zr
ozum
ieni
e
– *Z
. çw.
– s.
58,
çw.
2–
uczn
iow
ie w
para
chpr
owad
zà d
ialo
giip
reze
ntuj
à je
na
fo-
rum
kla
sy
– Z.
çw
.– s
. 61,
çw
. 7, 8
, 9, 1
0–
uzup
e∏ni
anie
zai
m-
ków
oso
bow
ych
IIIpr
zypa
dku
(Dat
iv)
icza
sow
nikó
w g
efal
-le
nih
elfe
nw
kon-
tekÊ
cie
teks
tu
– Z.
çw
.– s
. 58,
çw
. 1uc
znio
wie
pis
zàog
∏osz
enia
– z
adan
iedo
mow
e
wed
∏ug
WSO
iPSO
5 go
dz.
Zakr
es le
ksyk
alny
/ pr
oble
mat
yka
zaj´
çÂr
odki
dy
dakt
yczn
e
Wym
agan
ia e
duka
cyjn
ePr
oced
ury
spra
wdz
ania
ioce
nian
ia o
siàg
ni´ç
ucz
nia
Ocen
a os
iàgn
i´ç
uczn
ia
Zada
nia
spra
wdz
ajàc
e
Licz
bago
dzin
Pona
dpod
staw
owe
(PP)
Ucze
ƒ:Po
dsta
wow
e (P
)Uc
zeƒ:
65
Blok
tem
atyc
zny
WYG
LÑD
POKO
JU /
MIE
SZKA
NIA
– NA
ZWY
POM
IESZ
CZE¡
– NA
ZWY
MEB
LI
ISPR
Z¢TÓ
W
– po
trafi
zapy
taç
opo
dsta
wow
esp
rz´t
y
– po
trafi
poin
form
owaç
opo
mie
szcz
enia
ch
– po
trafi
nazw
aç p
omie
szcz
enia
,m
eble
isp
rz´t
y
– po
trafi
opis
aç s
wój
pok
ój
– po
trafi
zapy
taç
oop
ini´
na
tem
at p
okoj
u / m
iesz
kani
a
– po
trafi
okre
Êliç
god
ziny
iczy
nnoÊ
ci w
ykon
ywan
e w
ciàg
u dn
ia w
dany
m
pom
iesz
czen
iu
– zn
a is
tosu
je o
dmia
n´ ro
dzaj
nika
irze
czow
nika
wIII
prz
ypad
ku(D
ativ
)
– po
trafi
wyr
aziç
opi
ni´
na te
mat
swoj
ego
poko
ju /
mie
szka
nia
– po
trafi
wyr
aziç
kry
tycz
ne u
wag
iod
noÊn
ie s
woj
ego
poko
ju /
mie
szka
nia
Podr
´czn
ik –
lekc
ja 1
0s.
62,
çw
. 1, 2
, 3
s. 6
4,
çw. 4
, 5
s. 6
6, ç
w. 7
a
– Z.
çw
.– s
. 64,
çw
. 1, 2
– w
ykon
anie
kol
a˝y
nate
mat
urz
àdze
nia
mie
szka
nia
– pr
aca
wgr
upac
h –
prez
en-
tacj
a na
foru
m k
lasy
– pi
sem
ny o
pis
poko
ju/ m
iesz
kani
a
– Z.
çw
.– s
. 59,
çw
. 3, 4
, 5–
ustn
e pr
zygo
tow
anie
opis
u pr
zebi
egu
dnia
zpo
dani
em g
odzin
wod
nies
ieni
u do
po-
mie
szcz
eƒ
– Z.
çw
. – s
. 63
– te
st–
çwic
zeni
a gr
ama-
tycz
ne w
kont
ekÊc
ie–
Z. ç
w.–
s. 6
0, ç
w. 6
wed
∏ug
WSO
iPSO
4 go
dz.
Zakr
es le
ksyk
alny
/ pr
oble
mat
yka
zaj´
çÂr
odki
dy
dakt
yczn
e
Wym
agan
ia e
duka
cyjn
ePr
oced
ury
spra
wdz
ania
ioce
nian
ia o
siàg
ni´ç
ucz
nia
Ocen
a os
iàgn
i´ç
uczn
ia
Zada
nia
spra
wdz
ajàc
e
Licz
bago
dzin
Pona
dpod
staw
owe
(PP)
Ucze
ƒ:Po
dsta
wow
e (P
)Uc
zeƒ:
66
Blok
tem
atyc
zny
REM
ONT
– UR
ZÑDZ
ANIE
PO
KOJU
/ M
IESZ
KANI
A
– RE
LACJ
E PR
ZEST
RZEN
NE
– po
trafi
pros
iç o
pom
oc
wre
mon
tow
aniu
pok
oju
/ m
iesz
kani
a
– po
trafi
zroz
umie
ç tre
Êç p
rzec
zy-
tane
go te
kstu
na
tem
at z
mia
n w
urzà
dzen
iu p
okoj
u /
mie
szka
nia
– po
trafi
opis
aç z
mia
ny,
jaki
e za
sz∏y
po
rem
onci
e
– zn
a pr
zyim
ki, k
tóre
∏àcz
à si
´ z
III i
IV p
rzyp
adki
em–
potra
fi sf
orm
u∏ow
aç p
rost
e zd
ania
okr
eÊla
jàce
rela
cje
prze
strz
enne
– po
trafi
prze
kona
ç do
rem
ontu
poko
ju /
mie
szka
nia
– p
otra
fi za
prop
onow
aç z
mia
nyw
urzà
dzen
iu p
okoj
u /
mie
szka
nia
– po
trafi
doko
naç
poró
wna
nia
ioce
ny re
mon
tu
– po
trafi
swob
odni
e ok
reÊl
iç
rela
cje
prze
strz
enne
– po
trafi
stos
owaç
zai
mki
ni
eokr
eÊlo
ne (e
ines
, ein
e,
eine
r, w
elch
e)
– po
trafi
okre
Êliç
sw
oje
pref
eren
-cj
e od
noÊn
ie u
rzàd
zeni
a m
iesz
kani
a w
przy
sz∏o
Êci
Podr
´czn
ik
– le
kcja
10
s. 6
5, ç
w. 6
, 8
s. 6
6, ç
w. 7
b
s. 6
7, ç
w. 1
0
– pi
sem
nie
(wfo
rmie
listu
) dor
adziç
ko
le˝a
nce
/ kol
edze
zmia
ny u
rzàd
zeni
apo
koju
– sc
enka
rodz
ajow
aw
kont
ekÊc
ie
rem
ontu
mie
szka
nia
/po
koju
– Z.
çw
.s. 6
4, ç
w. 3
-7,
s. 6
8 –
test
– çw
icze
nia
gram
a-ty
czne
wko
ntek
Êcie
– Z.
çw
. s. 6
7, ç
w. 8
– pi
sem
na w
ypow
iedê
(opi
s) n
a te
mat
ur
zàdz
enia
mie
szka
-ni
a w
przy
sz∏o
Êci
wed
∏ug
WSO
iPSO
3 go
dz.
Zakr
es le
ksyk
alny
/ pr
oble
mat
yka
zaj´
çÂr
odki
dy
dakt
yczn
e
Wym
agan
ia e
duka
cyjn
ePr
oced
ury
spra
wdz
ania
ioce
nian
ia o
siàg
ni´ç
ucz
nia
Ocen
a os
iàgn
i´ç
uczn
ia
Zada
nia
spra
wdz
ajàc
e
Licz
bago
dzin
Pona
dpod
staw
owe
(PP)
Ucze
ƒ:Po
dsta
wow
e (P
)Uc
zeƒ:
*Z. ç
w.–
Zes
zyt ç
wic
zeƒ
67
Ocenianie
Zgodnie z za∏o˝eniami reformy szkolnictwa nadrz´dnym celem edukacji jest wszechstronnyrozwój ucznia, który wspierany jest przez integralne nauczanie, majàce na celu, oprócz zdo-bywania wiedzy, przede wszystkim kszta∏cenie umiej´tnoÊci. Dotychczasowy model oceniania skierowany g∏ównie na ocen´ wiadomoÊci i wykazania bra-ków w wiedzy ucznia zosta∏ zastàpiony innym, w którym istotniejsze sà osiàgni´cia uczniani˝ wykazywanie si´ przez niego encyklopedycznà wiedzà. Stàd te˝ przedmiotem oceny jestprzede wszystkim umiej´tnoÊç praktycznego zastosowania wiadomoÊci. Niezwykle wa˝-ne jest, aby ocenianie by∏o spójne i zobiektywizowane.
W szkolnej tradycji oceniania silnie zakorzenione jest tzw. podejÊcie intuicyjne. Opiera si´ono na osobowoÊci nauczyciela – „mistrza"; wiedza ucznia oceniana jest tu na podstawie su-biektywnych odczuç i doÊwiadczeƒ nauczyciela, cz´sto bez odniesienia do jakichkolwiekkryteriów i okreÊlenia wymagaƒ. Profesor B. Niemierko postuluje odejÊcie od takiej strategiioceniania na rzecz podejÊcia analitycznego i holistycznego.
– podejÊcie analityczne – preferuje zgodnoÊç osiàgni´ç z dzia∏aniami dydaktycznymi na-uczyciela; nadrz´dnà wartoÊcià jest program szkolny; oceniane sà osiàgni´cia ucznia na pod-stawie pojedynczych jego umiej´tnoÊci w oparciu o kryteria i wymagania; taka strategia oce-niania daje mo˝liwoÊç porównania i jest rzetelna; typowe techniki sprawdzania to zadania te-stowe zamkni´te i krótkiej odpowiedzi, do których niezb´dne sà klucze odpowiedzi i schematoceniania; podejÊcie to znajduje zastosowanie szczególnie w ocenianiu zewn´trznym;
– podejÊcie holistyczne – zak∏ada ocen´ wykorzystania wiedzy i umiej´tnoÊci uczniaw praktyce na podstawie kryteriów i wymagaƒ; nadrz´dnà wartoÊcià jest ca∏oÊciowy rozwójucznia; uczeƒ sam decyduje o wyborze wiadomoÊci i umiej´tnoÊci, które zastosuje; typowetechniki sprawdzania to zadania rozszerzonej odpowiedzi (np.: rozprawka, esej); podejÊcieto znajduje zastosowanie szczególnie w ocenianiu wewnàtrzszkolnym.15
System oceniania
We wspó∏czesnym szkolnictwie oceniania dokonuje si´ na trzech p∏aszczyznach, sà to:
• Ocenianie wewnàtrzszkolne,• Samoocena i samokontrola ucznia,• Ocenianie zewn´trzne.
Ocenianie wewnàtrzszkolne
Rozporzàdzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 marca 2001 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i s∏uchaczy oraz przeprowadza-nia egzaminów i sprawdzianów w szko∏ach publicznych stwierdza:Ocenianie wewnàtrzszkolne osiàgni´ç edukacyjnych ucznia polega na rozpoznawaniuprzez nauczycieli poziomu i post´pów w opanowaniu przez ucznia wiadomoÊci i umiej´tno-Êci w stosunku do wymagaƒ edukacyjnych wynikajàcych z Podstawy programowej i realizo-wanych w szkole programów nauczania, uwzgl´dniajàcych t´ podstaw´, oraz formu∏owaniuoceny. [...]. (Dz. U. z 2001r. Nr 29, poz. 323, § 2.),
15 B. Niemierko, Ocenianie szkolne bez tajemnic. WSiP. Warszawa 2002 r.
68
Z zapisu tego wynika, ˝e ocenianie szkolne powinno pe∏niç przede wszystkim funkcj´ infor-macyjnà. Przekazuje ono uczniowi wiedz´ o jego poziomie osiàgni´ç edukacyjnych, o jako-Êci pracy, wskazuje na jego mocne i s∏absze punkty w zakresie wiadomoÊci i umiej´tnoÊciucznia, pozwala ukierunkowaç dalszà prac´. Ocenianie jest równie˝ istotnym êród∏em infor-macji dla rodziców i Rady Pedagogicznej, o post´pach ucznia, ale i impulsem do przeanali-zowania skutecznoÊci stosowanych metod nauczania.
Ocena szkolna pe∏ni tak˝e funkcj´ motywujàcà. Nauczyciel nie powinien jednak manipulo-waç wysokoÊcià oceny, ró˝nicujàc formy lub kryteria oceniania zale˝nie od poziomuuczniów. Je˝eli oceny majà stanowiç precyzyjnà informacj´ na temat wyników uczenia si´i nauczania, muszà byç obiektywne i porównywalne. Zagwarantowaç to powinny Wewnàtrz-szkolny System Oceniania (WSO) i Przedmiotowy System Oceniania (PSO).
WSO okreÊla wspólne dla danej szko∏y:
• ogólne wymagania edukacyjne,• sposoby sprawdzania post´pów uczniów (formy, cz´stotliwoÊç, ogólne zasady),• sposoby informowania rodziców o wynikach pracy ich dzieci.
PSO uÊciÊla te ustalenia w odniesieniu do poszczególnych przedmiotów. W miar´ mo˝liwo-Êci powinny byç one wspólne dla wszystkich nauczycieli tego samego przedmiotu uczàcychna tym samym poziomie w danej szkole.
Ogólne zasady oceniania
Przy formu∏owaniu przedmiotowego systemu oceniania i ocenianiu ucznia pami´taç nale˝y, ̋ e:
• kryteria oceny powinny odnosiç si´ nie do Êredniego poziomu klasy, ale do danego uczniai uwzgl´dniaç jego indywidualne zdolnoÊci,16
• nauczyciel zobligowany jest do systematycznego oceniania bie˝àcego, Êródrocznegoi koƒcoworocznego,
• ocena na koniec semestru nie powinna byç Êrednià ocen bie˝àcych, gdy˝ ró˝na jest wa-ga ocen otrzymanych przez ucznia,
• oceny sà jawne, zgodne z zasadami okreÊlonymi przez WSO i PSO (skala ocen, poziomywymagaƒ, kryteria oceniania itp.); zadaniem nauczyciela jest systematyczne ocenianie we-d∏ug wypracowanych kryteriów,
• uczeƒ powinien byç Êwiadomy, co jest ocenianie, jaki jest próg zaliczenia, jaki jest poziomwymagaƒ na poszczególne oceny; istotne jest, aby uczeƒ zna∏ wag´ danej oceny, wie-dzia∏, ˝e inna jest waga oceny za kartkówk´, inna za aktywnoÊç na lekcji, a jeszcze innaza test semestralny czy wypowiedê ustnà,
• w praktyce szkolnej ocenie powinny podlegaç równie˝ sprawnoÊci receptywne, czyli rozu-mienie tekstów s∏uchanych i czytanych, a nie tylko sprawnoÊci produktywne (mówieniei pisanie) i gramatyka,
• w j´zykach obcych szczególnie istotne sà kompetencje j´zykowe – oceniamy w efekciekoƒcowym ich przyrost bàdê regres i w zale˝noÊci od tego, na podstawie ocen czàstko-wych, wystawiamy ostateczna ocen´,
• na ocen´ koƒcowà nie ma wp∏ywu fakt, ˝e uczeƒ nabywa umiej´tnoÊci nie tylko w szkole,lecz tak˝e np. na kursach j´zykowych w kraju i za granicà, podczas d∏u˝szego pobytuw danym kraju; ocena powinna byç obiektywna i uwzgl´dniaç faktyczne umiej´tnoÊciucznia, bioràc pod uwag´ jego indywidualne mo˝liwoÊci.
16 Biblioteczka reformy nr 17. MEN o ocenianiu. MEN. Warszawa 1999
Progi procentowe
Najcz´Êciej przyjmuje si´, ˝e ocen´ pozytywnà otrzymuje uczeƒ, który uzyska∏ minimum50% punktów.17 Pe∏ny rozk∏ad progów procentowych jest wtedy nast´pujàcy:
0 – 49 % – ocena niedostateczna50 – 59 % – ocena dopuszczajàca60 – 69 % – ocena dostateczna70 – 79 % – ocena dobra80 – 89 % – ocena bardzo dobra90 – 100 % – ocena celujàca
Rozk∏adu takiego nie nale˝y traktowaç jako dogmat.18 Istotne jest jednak, aby przyjàç sta∏ewartoÊci i konsekwentnie ich przestrzegaç.
Ocenianie punktowe
Jednà z nowych technik stosowanych przy ocenianiu osiàgni´ç uczniów jest ocenianiepunktowe.Nauczyciel okreÊla obszary aktywnoÊci ucznia podlegajàce ocenie. Mogà to byç m.in.: praca kla-sowa, kartkówka, odpowiedzi ustne, pisemne prace domowe, projekty. Ka˝demu obszarowi ak-tywnoÊci przypisuje si´ sta∏à liczb´ punktów, mo˝liwà do osiàgni´cia w zale˝noÊci od wagi dane-go obszaru aktywnoÊci (np. za ka˝dà prac´ klasowà – 30 pkt, za odpowiedê ustnà – 15 pkt., zaprojekt – 20 pkt. itp.). Na koƒcu roku szkolnego oblicza si´ Êrednià arytmetyczna dla poszczegól-nych obszarów. Przy ocenianiu punktowym, Êrednie wyniki dodaje si´ a nast´pnie, w oparciuo sum´ punktów mo˝liwych do zdobycia, oblicza si´ procent punktów uzyskanych. Ocen´ usta-la si´ na podstawie przyj´tych w WSO lub PSO progów procentowych dla poszczególnych ocen.
A oto ocenianie punktowe na przyk∏adzie 2 uczniów (A i B):
17 Komorowska H. Metodyka nauczania j´zyków obcych. WSiP. Warszawa 199918 Stró˝yƒski K. Giermakowski M. Jak oceniaç? Wydawnictwo Nauczycielskie. Jelenia Góra 1998
Punkty uzyskane w trakcie roku szkolnego
Prace klasowe(ka˝dorazowomax. 30 pkt)
Odpowiedzi ustne(ka˝dorazowo max. 10 pkt)
Kartkówki(ka˝dorazowo max. 10 pkt)
Pisemne zadania domowe
(ka˝dorazowo max. 10 pkt)
Projekt(ka˝dorazowomax. 10 pkt)
27 25 29Uczeƒ A 9 9 6 7 7 – 5 10 6 10 8
11 5 8Uczeƒ B 9 9 – 8 – 8 10 8 – 9 9
Podsumowanie koƒcoworoczne
Prace klasowe(ka˝dorazowomax. 30 pkt)
Odpowiedzi ustne(ka˝dorazowo max. 10 pkt)
Kartkówki(ka˝dorazowo max. 10 pkt)
Pisemne zadania domowe
(ka˝dorazowo max. 10 pkt)
Projekt(ka˝dorazowomax. 10 pkt)
Uczeƒ A
8 9 8 9 9Uczeƒ B
Podsumowanie koƒcoworoczne
Liczba punktów mo˝liwych
do uzyskania
Liczba punktów uzyskanych
Procent zdobytychpunktów
Ocena
Uczeƒ A 70 58 83% bdb
70 43 62% ?
27 8 7 7 9
Uczeƒ B
69
Przy zastosowaniu przytoczonych w niniejszym rozdziale progów procentowych uczeƒA otrzyma∏by ocen´ bardzo dobrà, a uczeƒ B ocen´ dostatecznà.W PSO nauczyciel mo˝e jednak zastrzec dodatkowe warunki uzyskania poszczególnychocen. W zwiàzku ze szczególnà wagà prac klasowych, mo˝na np. przyjàç zasad´, ˝e na oce-n´ dostatecznà uczeƒ musi zgromadziç co najmniej 60 % punktów, a równoczeÊnie Êredniajego punktów za prace klasowe nie mo˝e byç mniejsza ni˝ 15.
Konstruowanie testów
W sprawdzaniu i ocenianiu osiàgni´ç ucznia wa˝nà rol´ odgrywajà testy.
Test mo˝e zawieraç trzy typy zadaƒ zamkni´tych: • prawda/fa∏sz, • dopasowanie, • test wielokrotnego wyboru oraz ró˝norodne formy zadaƒ krótkiej odpowiedzi i otwartych, np.:• uzupe∏nianie luk, • przekszta∏cenia, • krótka wypowiedê pisemna.
Oprócz tutaj zaprezentowanych, mo˝na stosowaç inne techniki kontroli osiàgni´ç edukacyj-nych w ramach wszystkich czterech sprawnoÊci j´zykowych, np.: wykorzystanie grafiki (uzu-pe∏nienie schematu, naniesienie symboli, opis drogi, przyporzàdkowanie ilustracji do us∏y-szanego / przeczytanego fragmentu, itp), wyszukiwanie s∏ów „kluczy”, odpowiedzi na pyta-nia, dokoƒczenie zdaƒ, t∏umaczenie, opowiadanie, streszczenie, wype∏nienie ankiety / for-mularzy, dialogi, rozmowy sterowane itp. Test przekrojowy sprawdzajàcy post´py ucznióww d∏u˝szym okresie powinien byç przygotowany szczególnie starannie. Powinien wykorzy-stywaç ró˝ne techniki testowania.
Poni˝ej prezentujemy przyk∏ad testu obejmujàcy materia∏ z dwóch dzia∏ów. Sk∏ada si´ on za-równo z zadaƒ zamkni´tych, jak i otwartych. Wiadomo, ˝e skonstruowanie zadania zamkni´-tego jest bardzo czasoch∏onne, ale za to ocena za jego wykonanie jest du˝o bardziej obiek-tywna, ani˝eli za zadanie otwarte.
Z doÊwiadczenia wynika, ˝e du˝à trudnoÊç stanowi opracowanie kryteriów dla zadaƒ otwar-tych pisemnych i wypowiedzi ustnych. Mo˝na tutaj wykorzystaç propozycje zamieszczonew informatorze maturalnym z j´zyków obcych na rok 2005. Mogà one byç punktem wyjÊciado wypracowania kryteriów dla danego przedmiotu. Nale˝y pami´taç, ˝e w j´zyku obcymnajistotniejsza jest komunikacja. Zatem oceniajàc kompetencje j´zykowe ucznia, ocenia si´przede wszystkim komunikatywnoÊç, a wi´c b∏´dy gramatyczne, które nie zak∏ócajà relacjikomunikacyjnych, czy niepoprawna wymowa, nie obni˝ajà znacznie wartoÊci wypowiedzi,w szczególnoÊci na poziomie podstawowym. Nie powinno si´ jednak rezygnowaç z dà˝eniado poprawnoÊci j´zykowej i nale˝y regularnie eliminowaç b∏´dy j´zykowe. Równie˝ grama-tyka i leksyka podlegajà ocenianiu, a kontroli umiej´tnoÊci tych zagadnieƒ mo˝na dokonaçza pomocà s∏u˝àcych do tego celu zadaƒ.
70
Przyk∏ad testu obejmujàcy materia∏ leksykalno-gramatyczny lekcji 9 i 10 w podr´czniku einFach gut neu
I. Przeczytaj og∏oszenie w gazecie na temat wynajmowania mieszkania, a nast´pnie uzupe∏nij tekst w j´zyku polskim.
(2 pkt. = 4 x 0,5 pkt)
Wedding – geräumige 3-Zimmerwohnung, Küche, Dusche, WC, Ofenheizung, Altbau, 85 m2, renoviert, möbliert. Miete 330 Euro, Kaution 750 Euro, sofort zu vermieten. Hausverwaltung – Tel. 31 55 20 32.
nach: BZ, 16. Januar 2001
Mieszkanie sk∏ada si´ z nast´pujàcych pomieszczeƒ: ...................................................................................................................................................................... . Jego ∏àczna powierzchniawynosi ................................... . Mieszkanie .................................. umeblowane. ProponowanawysokoÊç czynszu wynosi .............................................. .
II. Po∏àcz w pary poj´cie i objaÊnienie jego znaczenia. Jedno wyjaÊnienie jest zb´dne.
(1,5 pkt = 3 x 0,5 pkt)
III. Uzupe∏nij dialog na temat wynajmowania mieszkania. (4 pkt = 8 x 0,5 pkt)
K: Guten Tag, ich ................... eine Wohnung.V: Guten Tag, ich habe eine Wohnung zu ......................K: Wo ..................... sich diese Wohnung?V: Im Stadtzentrum.K: Wie ............ ist die Wohnung?V: Zwei Zimmer, eine Einbauküche, ein Bad.K: Ist das ein Neubau oder ein ................?V: Ein Neubau.K: Wie ist die .............................?V: In der Nähe gibt es eine Bushaltestelle.K: Wie hoch ist die ......................?V: 430 Euro.K: ............... ich die Wohnung sehen?V: Aber natürlich! Sie können heute Nachmittag kommen.(...)
71
SchlafzimmerDort kann man in den kühlen Nächten schlafen.
Ein kleines Möbel, das im Schlafzimmer nebendem Bett steht.
Ein Raum, wo man in der Nacht schläft.
Dank dem Gegenstand bleibt das Essen frisch.
Kühlschrank
Nachttisch
72
IV. PodkreÊl prawid∏owà form´. (2,5 pkt = 5 x 0,5 pkt)
1. du: gefielst gefällst gefällt gefallt2. ihr: hilft helft half hilf3. stellen an: dem Schrank den Schrank der Schrank des Schrankes4. du sitzt neben: mir mich dir dich5. er hat: ein Poster eines Poster einem Poster eines Posters
V. Przet∏umacz wyrazy w nawiasach i uzupe∏nij nimi tekst poprawnie pod wzgl´dem gramatycznym i leksykalnym zgodnie z kontekstem zdania.
(3 pkt = 6 x 0,5 pkt)
Markus kauft sich einen Computer, denn er hat noch (˝adnego) ........................ . Markus(podoba si´) ........................... ein neues Model, aber es ist sehr teuer. Markus kauft denComputer von seinem Kollegen. Er stellt ihn auf (biurku) .................................... . Er muss leider (przy) ............................... Fenster stehen. Sein Vater (pomo˝e) .............................. (mu)...................... die Möbel umstellen.
VI. Zareaguj w j´zyku niemieckim. (6 pkt = 6 x 1 pkt)
1. Powiedz, o której godzinie wstajesz i co potem robisz?– ...............................................................................................2. Zapytaj koleg´, czy podoba mu si´ Twoje nowe mieszkanie?– ...............................................................................................3. Zapytaj o po∏o˝enie mieszkania.– ...............................................................................................4. Powiedz, co znajduje si´ w Twojej kuchni.– ...............................................................................................5. Nie zgódê si´ z proponowanà wysokoÊcià czynszu.– ...............................................................................................6. Wyraê swojà opini´ na temat urzàdzenia pokoju przez koleg´ po remoncie.– ...............................................................................................
VII. W liÊcie do kole˝anki/kolegi opisz swój pokój po generalnym remoncie i uzasadnij te zmiany.
(4 pkt)
.....................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
73
Komentarz do konstrukcji testu:Test zbudowany jest z zadaƒ zamkni´tych (zadanie II i IV) i otwartych: krótkiej odpowiedzi(zadania I, III, V, VI) oraz d∏u˝szej odpowiedzi (zadanie VII). Dla wszystkich zadaƒ nale˝yopracowaç model odpowiedzi. Szczególnà uwag´ nale˝y zwróciç na precyzyjne opracowy-wanie kryteriów dla zadaƒ otwartych.Stosujàc progi zaliczenia na poszczególne oceny wed∏ug H. Komorowskiej, nale˝y przyjàç,˝e ocen´ pozytywnà (dopuszczajàcy) otrzyma uczeƒ, który uzyska za test 50% wszystkichpunktów, zatem na ocen´ dostatecznà konieczne jest uzyskanie 60%, na ocen´ dobrà – 70% punktów. Nale˝y pami´taç, ˝e wymagania podstawowe kszta∏tujà si´ do poziomumaksymalnie oceny dostatecznej, tj. w przedziale od 0% do 69%. Z tego wynika, ˝e uzyska-nie punktów powy˝ej 70% oznacza wykazanie si´ wiadomoÊciami i umiej´tnoÊciami na po-ziomie wymagaƒ ponadpodstawowych. Za poprawne wykonanie wszystkich zadaƒ, uczeƒ uzyska maksymalnie 23 punkty, z czegowynika, ˝e:– uzyskujàc punkty w przedziale od 0 pkt do 16 pkt, uczeƒ wykazuje si´ wiadomoÊciami
i umiej´tnoÊciami na poziomie wymagaƒ podstawowych,– uzyskujàc punkty w przedziale 17 pkt i powy˝ej, uczeƒ wykazuje si´ wiadomoÊciami
i umiej´tnoÊciami na poziomie wymagaƒ ponadpodstawowych.Stàd te˝ bardzo istotne jest ustalenie poziomu wymagaƒ w poszczególnych zadaniachi okreÊlenie punktacji dla danego zadania (w podanym przyk∏adzie testu tylko 30% maksy-malnej liczby punktów nale˝y przeznaczyç na sprawdzanie wiadomoÊci i umiej´tnoÊci napoziomie wymagaƒ ponadpodstawowych). Do tego celu mo˝na sporzàdziç szkic testu.
Ocena wypowiedzi ustnej
Sprawdzanie opanowanego przez uczniów bie˝àcego materia∏u dokonuje si´ najcz´Êciejpoprzez wypowiedzi ustne. Wa˝ne jest, aby równie˝ podczas oceniania wypowiedzi uczniakierowaç si´ przyj´tymi przez nauczyciela kryteriami. Odwo∏anie si´ do kryteriów mo˝e u∏a-twiç zapisanie zadaƒ na specjalnych biletach. Równie˝ w zakresie wypowiedzi ustnych na-le˝y stosowaç rozró˝nienie wymagaƒ na podstawowe i ponadpodstawowe. Uwzgl´dniajàcpowy˝sze rozró˝nienie, zestawy zadaƒ mo˝na skonstruowaç w nast´pujàcy sposób:
Numer zadania
I.
Typ zadania
Otwarte – uzupe∏nianie luk
Wymagania
P
Wymaganiapodstawowe
2 pkt - 2 pkt
Wymaganiaponad-
podstawowe
Maksymalnaliczba punktów
za zadanie
Liczba puntów
II. Zamkni´te – dopasowanie P 1,5 pkt - 1,5 pkt
III. Otwarte – uzupe∏nieni luk P 4 pkt - 4 pkt
IV. Zamkni´te – wielokrotny wybór P 2,5 pkt - 2,5 pkt
V. Otwarte – uzupe∏nianie luk P/PP 3 pkt
VI. Otwarte – krótka odpowiedê P/PP 4 pkt 2 pkt
1 pkt2 pkt
6 pkt
VII. Otwarte – d∏u˝sza wypowiedê
Maksymalna liczba punktów 16 pkt = 70% 7 pkt = 30% 23 pkt = 100%
PP - 4 pkt 4 pkt
74
Zestaw I
Zadanie 1 Przeprowadê rozmow´ z kole˝ankà/kolegà (nauczycielem), pytajàc o miejsce zamieszka-nia, wielkoÊç mieszkania/domu, o pomieszczenia i ich urzàdzenie oraz o standard. Zapy-taj, czy jest z niego zadowolona/y. (wymagania podstawowe) – 6 pkt
Zadanie 2 Poszukujesz ma∏ego mieszkania w Berlinie. Znalaz∏aÊ/eÊ interesujàce Ci´ og∏oszenie.Dzwonisz pod wskazany numer:• zapytaj o warunki najmu,• wyraê zdziwienie z powodu wysokoÊci czynszu, • zapytaj o warunki komunikacji miejskiej,• zaproponuj w∏aÊcicielowi spotkanie.
(wymagania podstawowe/ponadpodstawowe) – 4 pkt
Zestaw II
Zadanie 1 Opisz swój pokój.
(wymagania podstawowe) – 6 pkt
Zadanie 2 Kole˝anka/kolega przekonuje Ci´ do wspólnego wynaj´cia mieszkania, które znajduje si´w starej zaniedbanej dzielnicy, powo∏ujàc si´ na bardzo niski czynsz. Ustosunkuj si´ kry-tycznie do tej propozycji (standard mieszkania jest bardzo niski, m.in. mieszkanie znajdu-je si´ na poddaszu, brak jest centralnego ogrzewania, mieszkanie wymaga odÊwie˝enia).
(wymagania ponadpodstawowe) – 4 pkt
Zestaw III
Majàc do dyspozycji ilustracj´ pustego pomieszczenia po remoncie oraz pojedyncze obrazki przedstawiajàce wyposa˝enie pokoju:a) umebluj pokój, nazywajàc poszczególne czynnoÊci (wymagania podstawowe) – 6 pkt
b) uzasadnij swoje decyzje (wymagania ponadpodstawowe) – 4 pkt
(Przyk∏ady zadaƒ sprawdzajàcych sprawnoÊç mówienia w danym zakresie tematycznymopracowano na podstawie podr´cznika einFach gut neu 1 – lekcja 9 i 10)
Ocenianie umiej´tnoÊci wypowiadania si´ mo˝e przybieraç ró˝ne formy, m. in. odpowiedzina pytania, spontaniczne dialogi mi´dzy uczniami w parach, dialogi sterowane mi´dzyuczniami lub z nauczycielem, krótsza / d∏u˝sza wypowiedê ustna, udzia∏ w dyskusji.ZnajomoÊç gramatyki i s∏ownictwa mo˝e równie˝ podlegaç ocenie. Najistotniejsza jest jed-nak umiej´tnoÊç komunikacji j´zykowej. W ocenie odpowiedzi ustnych nale˝y braç pod uwa-g´ przede wszystkim ten aspekt.
Ocena nieformalna
Ocenianie osiàgni´ç ucznia nie powinno ograniczaç si´ do oceniania formalnego. Nauczycielpowinien dokonywaç równie˝ oceny nieformalnej, w postaci komentarza, analizy b∏´dów, po-chwa∏y bàdê zwrócenia uwagi na niedostatki czy pomy∏ki. Nie nale˝y jednak poprawiaç b∏´dóww czasie wypowiedzi ucznia. Uniemo˝liwia to cz´sto jej kontynuacj´ i wywo∏uje strach. Bardzowa˝ne jest, aby komentarz do oceny wskazywa∏ na poczàtku na pozytywne elementy, a dopie-ro póêniej zakreÊla∏ braki i usterki. Uczeƒ powinien mieç poczucie motywacji do doskonaleniaswoich umiej´tnoÊci, a nie poczucie strachu i wstydu.
W przypadku oceny formalnej, nauczyciel powinien pami´taç o indywidualizacji wymagaƒw zale˝noÊci od mo˝liwoÊci i percepcji ucznia, a tak˝e uwzgl´dniç ewentualnà dysleksj´ ucznia.
Nie nale˝y te˝ obawiaç si´ wystawiania oceny celujàcej. Ka˝dy uczeƒ ma prawo do otrzyma-nia takiej oceny jako oceny czàstkowej czy koƒcowej. Istotne jest, aby daç uczniowi szans´na uzyskanie oceny celujàcej – mo˝e to byç mo˝liwoÊç wykonania dodatkowego zadania,np. w teÊcie czy poza lekcjami lub doceniç, i w ten sposób wyró˝niç, szczególne umiej´tno-Êci zarówno j´zykowe, jak i pozaj´zykowe.
Ocena projektu
Nowà formà oceniania jest ocena projektu. Tutaj brane sà pod uwag´ typowe dla projektuelementy, które wymagajà odr´bnych kryteriów. Oceniana jest faza przygotowawcza i fazaprezentacji. Uczeƒ nie jest oceniany za indywidualnà prac´, lecz za prac´ w grupie. Przyocenie projektu oceniamy tak˝e umiej´tnoÊci pozaj´zykowe (np.: umiej´tnoÊç organizowa-nia pracy, przestrzegania terminów, umiej´tnoÊç wyszukiwania informacji, selekcji zdobyte-go materia∏u, umiej´tnoÊç pracy w grupie, oryginalnoÊç wykonania projektu, a tak˝e umie-j´tnoÊç prezentacji – zainteresowanie tematem, przejrzystoÊç, zachowanie formy, umiej´t-noÊç nawiàzania kontaktu ze s∏uchaczami). Nale˝y oczywiÊcie pami´taç o umiej´tnoÊciachj´zykowych, lecz nie majà one decydujàcego wp∏ywu na ocen´. Oceny projektu nauczycieldokonuje zarówno podczas indywidualnych konsultacji z grupà, jak i na forum klasy. Istotnejest, aby uczniowie na poczàtku roku szkolnego znali nie tylko temat projektu i termin jegorealizacji, ale równie˝ zapoznali si´ z kryteriami oceniania.
Samoocena i samokontrola wynikajàca z autonomii ucznia
Z Podstawy programowej wynika, ˝e jednym z zadaƒ szko∏y jest wdra˝anie uczniów do samo-dzielnoÊci w procesie uczenia si´ j´zyka obcego.19
Oprócz przedstawiania strategii uczenia si´ i wskazywania na pozaszkolne êród∏a wiedzy (jesto tym mowa w rozdziale 4 i 5) kreowanie samodzielnoÊci ucznia powinno obejmowaç kszta∏-cenie zdolnoÊci dokonywania samokontroli i samooceny. Uczeƒ powinien sam planowaç przy-rost wiedzy i umiej´tnoÊci, oceniç ich stan faktyczny, okreÊliç swoje s∏abe i mocne strony i prze-myÊleç strategi´ doskonalenia.
Formà samooceny jest dokonywanie przez ucznia ewaluacji w∏asnych dzia∏aƒ. Daje ona,dzi´ki zbieraniu przez ucznia informacji o procesie nauczania i uczenia si´ oraz uzyskiwa-nych efektach, mo˝liwoÊç dokonania analizy. Stosujàc ewaluacj´ jako form´ oceny, mo˝nanauczyç si´ konstruktywnej krytyki, przyjmowania uwag czy autorefleksji.
Zasadnicza ró˝nica pomi´dzy tradycyjnym ocenianiem a ewaluacjà polega na tym, ̋ e w pierw-szym przypadku mamy do czynienia z oglàdem zewn´trznym, oglàdem jednoznacznie (i naj-cz´Êciej jednoosobowo) wartoÊciujàcym, w drugim zaÊ z oglàdem od wewnàtrz, którego inter-pretacja pozwala dopiero na wnioskowanie o zaletach i wadach badanego procesu.20
Ewaluacja mo˝e byç przeprowadzona indywidualnie przez ucznia, w grupie, w klasie pisem-nie lub ustnie; po danej lekcji lub po danym rozdziale, na koniec semestru. Mo˝e byç doko-nana w formie wyra˝enia opinii, pytaƒ – odpowiedzi, prostych lub bardziej z∏o˝onych ankietewaluacyjnych. Najistotniejsza w procesie ewaluacji jest mo˝liwoÊç autorefleksji, przystani´-cia, aby podsumowaç, zastanowiç si´. Podany przyk∏ad ankiety sprawdza wiadomoÊci i umiej´tnoÊci ucznia. Zbudowany zosta∏ napodstawie konkretnego materia∏u leksykalno-gramatycznego zawartego w podr´czniku einFach gut neu w rozdziale 9. i 10. Nauczyciel, pos∏ugujàc si´ planem wynikowym, mo˝e
75
19 Podstawa programowa dla szkó∏ ponadgimnazjalnych z 2002 roku20 Bernard Sack, Barbara Jarosz. Uniwersytet Szczeciƒski – Instytut Pedagogiki. 2001 r.
76
zaproponowaç uczniom taki rodzaj ankiety, z której wyniknie, czy realizowany materia∏ zos-ta∏ opanowany tylko na poziomie podstawowym, czy te˝ na poziomie ponadpodstawowym.Nale˝y zredagowaç podstawowe pytania (bardziej ogólne, a nie szczegó∏owe), na któreuczeƒ odpowiada sam przed sobà i w odpowiedniej rubryce stawia znak „X”. Komentarz dojego odpowiedzi znajduje si´ pod tabelà – uczeƒ po wyciàgni´ciu odpowiednich wnioskówpowinien je przeanalizowaç, w wyniku czego albo b´dzie musia∏ uzupe∏niaç braki, albo dos-konaliç osiàgni´ty na dany moment poziom.
Przyk∏ad ankiety ewaluacyjnej
Je˝eli nie pojawi∏ si´ znak „X” w kolumnie „NIE”, mog´ uznaç, ˝e opanowa∏em/am mate-ria∏ w tym rozdziale na poziomie podstawowym. Je˝eli pojawi∏ si´ choç jeden znak „X”w kolumnie „NIE”, to musz´ jeszcze popracowaç!!!
Przy przewa˝ajàcej iloÊci znaków „X” w kolumnie „NIE”, nale˝y dog∏´bnie zastanowiç si´nad przyczynà i przystàpiç do odpowiednich dzia∏aƒ.
Nale˝y równie˝ skonstruowaç ankiet´ dla uczniów, którzy chcà dokonaç samooceny swoichumiej´tnoÊci na poziomie ponadpodstawowym. Oto przyk∏ad:
PYTANIEZDECYDOWANIE
TAKRACZEJ
TAKMUSZ¢ JESZCZEDOPRACOWAå
NIE
Czy rozumiem ogólny sens czytanych przezemnie w prasie niemieckiej og∏oszeƒ na temat wynajmowania mieszkania / pokoju?
Czy potrafi´ zapytaç o warunki wynajmu mieszka-nia / pokoju?
Czy potrafi´ wyraziç opini´ na temat zmian w urzàdzeniu pokoju i innych pomieszczeƒ?
Czy potrafi´ napisaç proste og∏oszenie?
Czy potrafi´ opisaç pokój?
Czy potrafi´ wymieniç formy zaimka osobowego w III przypadku?
Czy potrafi´ odmieniç czasowniki gefallen i helfen?
Czy potrafi´ stosowaç rodzajnik w III przypadku?
Czy znam przyimki z III i IV przypadkiem?
Je˝eli w kolumnie „TAK” w ka˝dym wersie pojawi∏ si´ znak „X”, mog´ uznaç, ˝e opanowa-∏em/am materia∏ w tym rozdziale na poziomie ponadpodstawowym. Je˝eli pojawi∏ si´ choçjeden znak „X” w kolumnie „NIE”, to musz´ jeszcze popracowaç!!!
Dokonujàc samooceny, nie tylko nale˝y badaç stan wiedzy i umiej´tnoÊci, ale nale˝y zwró-ciç uwag´ na formy pracy i motywacj´. Dlatego te˝ uzupe∏nieniem powy˝szych pytaƒ powin-ny byç pytania o zakres przygotowaƒ, np.:
– Czy aktywnie uczestniczy∏em/am w lekcji?– Czy odrabia∏em/am regularnie zadania domowe?– Czy wykona∏em/am jakieÊ dodatkowe zadania?– Czy po ka˝dej lekcji systematycznie powtarzam s∏ownictwo w kontekÊcie?– Czy ucz´ si´ j´zyka obcego g∏oÊno?– Czy rozumiem nowe zagadnienia gramatyczne?– itp.
Wa˝nà propozycjà w zakresie przejmowania przez ucznia odpowiedzialnoÊci za procesuczenia si´ j´zyków obcych jest idea Europejskiego Portfolio J´zykowego.21 Portfolio tozbudowany wed∏ug okreÊlonych regu∏ system dokumentowania znajomoÊci i toku nauki j´-zyków obcych oraz doÊwiadczeƒ interkulturowych osoby uczàcej si´. Obejmuje ono nie tyl-ko wiadomoÊci i umiej´tnoÊci przyswojone w trakcie lekcji j´zyków obcych lecz wszelkie do-Êwiadczenia, które zwiàzane sà z obcym j´zykiem czy kulturà, a które wp∏ywajà na rozwójkompetencji j´zykowej ucznia.
J´zykowe portfolio ma umo˝liwiaç dokonywanie samooceny znajomoÊci j´zyków, pobudzaçdo refleksji nad procesem uczenia si´ i charakterem doÊwiadczeƒ mi´dzykulturowych, a tak-˝e pomagaç uczàcemu si´ planowaç dalszy tok pracy. Przez swój charakter zwraca uwag´na fakt, ˝e nauka j´zyka jest procesem nie ograniczajàcym si´ do lekcji szkolnych lecz pro-cesem trwajàcym (w ró˝nych formach) przez ca∏e ˝ycie.
J´zykowe portfolio to jeden z projektów Rady Europy. Prace nad jego stworzeniem podj´toju˝ na poczàtku minionej dekady.22 Obecnie dokument ten jest ju˝ gotowy w osobnych wer-sjach m. in. dla poszczególnych paƒstw i regionów i dla ró˝nych grup wiekowych.
77
PYTANIE
Czy rozumiem szczegó∏y w treÊci og∏oszeƒ dotyczàcych wynaj´cia mieszkania / pokoju?
Czy potrafi´ krytycznie wypowiedzieç si´ na temat prezentowanego mieszkania / pokoju i broniç swojego stanowiska?
Czy potrafi´ opisaç urzàdzenie swojego przysz∏ego mieszkania / pokoju i uzasadniç swoje preferencje?
Czy umiem negocjowaç warunki najmu?
Czy stosuj´ poprawnie zaimek osobowy w III przypadku?
Czy swobodnie okreÊlam relacje przestrzenne za pomocà przyimków?
TAK NIE
21 Na podstawie artyku∏u dr Barbary G∏owackiej Europejskie Portfolio J´zykowe – doroga do wieloj´zycznoÊci. J´zykiObce w Szkole nr 4, 2002 r.
22 Publikacja portfolio w wersji polskoj´zycznej planowana jest na rok 2004.
78
Przy opisie i kwalifikacji sprawnoÊci j´zykowych wszystkie warianty odwo∏ujà si´ do Europej-skiego systemu opisu kszta∏cenia j´zykowego, co zapewnia przejrzystoÊç i porównywalnoÊçtego dokumentu na terenie ca∏ej Europy.
Europejskie Portfolio J´zykowe sk∏ada si´ z 3 cz´Êci, sà to:
• Paszport j´zykowy,• Biografia j´zykowa oraz • Dossier
Paszport j´zykowy przekazuje syntetycznà informacj´ na temat aktualnego poziomu kom-petencji j´zykowych i doÊwiadczeƒ interkulturowych swojego w∏aÊciciela.ZnajomoÊç poszczególnych j´zyków zostaje przy tym rozbita na 4 podstawowe sprawno-Êci (s∏uchanie, czytanie, mówienie, pisanie), co u∏atwia dokonanie samooceny swoichumiej´tnoÊci. Uczniowie bowiem wykazujà si´ ró˝nym poziomem w zakresie poszczegól-nych sprawnoÊci, niektórzy np. niemal wszystko rozumiejà, ale majà k∏opoty z pisaniem, itp.Wskazane w paszporcie dyplomy i certyfikaty j´zykowe przypisane zostajà do odpowied-nich poziomów znajomoÊci j´zyka (wed∏ug standardów Common European Framework ofReference).Portfolio zawiera szczegó∏owe instrukcje odnoÊnie wype∏niania j´zykowego paszportu.
Biografia j´zykowa dokumentuje histori´ akwizycji j´zyków i kontaktów interkulturowych.Jej adresatem jest nie tylko sam w∏aÊciciel portfolio, ale i osoby z zewnàtrz: nauczyciel, pra-codawca, rodzice. Materia∏y w niej gromadzone powinny dotyczyç m.in.:
• j´zyka ojczystego w∏aÊciciela Portfolio, j´zyka w miejscu jego zamieszkania, j´zyków po-znawanych w szkole, j´zyków poznawanych w zwiàzku z praca zawodowà, pobytami zagranicà, dokszta∏caniem, doskonaleniem zawodowym;
• bezpoÊrednich kontaktów z obcymi j´zykami i kulturami (podró˝e, kursy, znajomoÊci pry-watne, hobby, filmy, lektura);
• szkó∏ i form kszta∏cenia j´zykowego, jakie w∏aÊciciel portfolio ukoƒczy∏ (d∏ugoÊç trwania,cele i metody nauczania, program nauczania, formy sprawdzania umiej´tnoÊci);
• planów zwiàzanych z naukà j´zyków.
W Dossier gromadzi si´ przyk∏ady prac w∏asnych, które ilustrujà, co w∏aÊciciel portfolio ju˝zrobi∏ w zakresie kszta∏cenia j´zykowego i czego jest w stanie wykonaç. Mogà to byç np. teks-ty pisane, nagrania dêwi´kowe i na kasetach video, dokumentacja dot. projektów, w którychuczestniczy∏ itd.
Trudno przewidzieç, w jakim stopniu portfolio upowszechni si´ w szkolnictwie europejskim. Nie ulega jednak wàtpliwoÊci, ˝e dokument ten stwarza uczniowi nowe mo˝liwoÊci do rozwi-jania jego autonomii i kszta∏towania odpowiedzialnoÊci za proces uczenia si´.
Ocenianie zewn´trzne – Matura 2005
Jednà z trzech form oceniania w zreformowanym systemie oceniania jest ocenianie ze-wn´trzne. W szkolnictwie ponadgimnazjalnym jest to egzamin maturalny.
Egzamin maturalny w nowej formie, zgodnie z Rozporzàdzeniem Ministra Edukacji Narodo-wej i Sportu z dnia 7 stycznia 2003r. zmieniajàcym rozporzàdzenie w sprawie warunkówi sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i s∏uchaczy oraz przeprowadza-nia egzaminów i sprawdzianów w szko∏ach publicznych (Dz. U. z 2003r., Nr 26, poz. 225),odb´dzie si´ po raz pierwszy w roku 2005 dla absolwentów szkó∏ ponadgimnazjalnych,m.in. trzyletnich liceów ogólnokszta∏càcych, liceów profilowanych; dla absolwentów cztero-letnich techników w 2006 roku. Z rozporzàdzenia wynika, ˝e j´zyk obcy nowo˝ytny zdawa-ny b´dzie obowiàzkowo pisemnie przez wszystkich absolwentów na poziomie podstawo-
79
wym oraz ustnie na zadeklarowanym przez absolwenta poziomie podstawowym lub rozsze-rzonym. Je˝eli zdajàcy wybierze w cz´Êci pisemnej poziom rozszerzony, to obowiàzkoworozwiàzuje zadania w arkuszu na poziomie podstawowym, a nast´pnie zadania w dwóch ar-kuszach na poziomie rozszerzonym. Podczas egzaminu maturalnego sprawdzane sà, uj´tew standardach egzaminacyjnych, umiej´tnoÊci j´zykowe i interkulturowe w zakresie czte-rech sprawnoÊci. Najistotniejsza jest umiej´tnoÊç komunikacji j´zykowej. Nale˝y zatem za-dbaç w procesie dydaktycznym, aby w∏aÊnie ta umiej´tnoÊç znalaz∏a priorytetowe miejsce.
Szczegó∏owe informacje o strukturze egzaminu, opis egzaminu, przyk∏adowe arkusze egza-minacyjne oraz zestawy egzaminacyjne na cz´Êç ustnà wraz z modelem odpowiedzi i kryte-riami oraz przyk∏adowe prace uczniów zawiera informator maturalny publikowany dla ka˝de-go rocznika w terminie okreÊlonym w rozporzàdzeniu.
Ocenianie uczniów z dysleksjà
Rozporzàdzenie MEN z 19.04.1999 w § 6 stwierdza: „Nauczyciel jest zobowiàzany, na pod-stawie pisemnej opinii poradni psychologiczno-pedagogicznej lub innej poradni specjali-stycznej, obni˝yç wymagania edukacyjne (...) w stosunku do ucznia, u którego stwierdzonospecyficzne trudnoÊci w uczeniu si´ lub deficyty rozwojowe, uniemo˝liwiajàce sprostanie wy-maganiom edukacyjnym wynikajàcym z programu nauczania”.
Pami´tajàc o tym, ˝e uczniowie dyslektyczni majà k∏opoty z wszelkimi formami samodziel-nego czytania i pisania, z orientacjà przestrzennà, ˝e mylà im si´ poj´cia d∏ugoÊci, szeroko-Êci, wysokoÊci, ˝e wolniej czytajà i analizujà teksty, nale˝y:
• klasyfikowaç ucznia dyslektycznego g∏ównie na podstawie wypowiedzi ustnych, a pracepisemne oceniaç jedynie na podstawie ich treÊci,
• ograniczaç stawianie stopni na rzecz oceny opisowej, w której zaznaczona b´dzie popra-wa i przyrost umiej´tnoÊci ucznia, a nie tylko odniesienie do przyj´tych wymagaƒ,
• wystawiaç oceny ze zwi´kszonà tolerancjà (zmodyfikowaç progi procentowe punktów),• stawiaç uczniowi wymagania stosowne do faktycznych jego mo˝liwoÊci (w ich okreÊleniu
mo˝e pomóc konsultacja z poradnià pedagogicznà).
80
Rozdzia∏ 7Minis∏ownik terminologii reformy
Poni˝ej zamieszczono definicje poj´ç zwiàzanych z reformà systemu oÊwiaty w Polsce.Wi´kszoÊç z nich zosta∏a przedstawiona ju˝ w poprzednich rozdzia∏ach niniejszej publikacji.Ponowna prezentacja w formie uporzàdkowanej alfabetycznie zbiorczej listy u∏atwi odbiorcyich przyswojenie i dostrze˝enie powiàzaƒ mi´dzy nimi. W tej cz´Êci wykorzystano materia∏ opracowany przez Klemensa Stró˝yƒskiego zamieszczo-ny w Klubie Ocenianie na stronie internetowej Wydawnictwa Szkolnego PWN.
Cele kszta∏cenia
Kryteria oceniania zespó∏ norm, wed∏ug których oceniane sà zadania otwarte.
Cele ogólne
Cel operacyjny
Cel szczegó∏owy
Centralna Komisja Egzaminacyjna
Egzaminator
Ewaluacja osiàgni´ç szkolnych
Informator maturalny (pierwotna na-zwa Syllabus)
Europejski system opisu kszta∏ceniaj´zykowego (nazwa oryginalna Com-mon European Framework of Referen-ce, nazwa niemiecka Gemeinsamer eu-ropäischer Referenzrahmen für Spra-chen: lernen, lehren, beurteilen)
zamierzone zmiany, zachodzàce w uczniach pod wp∏ywem na-uczania i uczenia si´.
majà charakter wieloznaczny, ma∏o konkretny; sà zapisywanew podstawach programowych.
opisuje zamierzone wyniki uczniów poprzez nazwanie czynno-Êci (z ∏ac. operacji), którà uczeƒ potrafi wykonaç, np. uczeƒ po-trafi opisaç mieszkanie.
opis konkretnego osiàgni´cia ucznia okreÊlonego w Podstawieprogramowej.
m.in. opracowuje standardy wymagaƒ egzaminacyjnych orazkoordynuje prace komisji okr´gowych.
nauczyciel posiadajàcy kwalifikacje do oceniania prac egzamina-cyjnych i przeprowadzania egzaminów ustnych z j´zyka polskie-go, j´zyka mniejszoÊci narodowej i j´zyka obcego nowo˝ytnego,wpisany do centralnego rejestru egzaminatorów danego przed-miotu.
systematyczne i wieloaspektowe poznawanie i wartoÊciowanieosiàgni´ç ucznia, z uwzgl´dnieniem okolicznoÊci ich powstawa-nia; daje ona mo˝liwoÊç dokonania analizy dzi´ki zbieraniuprzez ucznia i nauczyciela informacji o procesie nauczaniai uczenia si´ oraz o uzyskiwanych efektach.
dokument opracowany przez zespó∏ ekspertów Rady Europy,majàcy na celu ujednolicenie kszta∏cenia j´zykowego w zakresieuczenia si´, nauczania i oceniania.
informacje dotyczàce struktury egzaminu maturalnego z po-szczególnych przedmiotów wraz z opisem kryteriów ocenianiaoraz przyk∏adowym arkuszem egzaminacyjnym wraz z mode-lem odpowiedzi.
81
Licea profilowane
Plan wynikowy dokument nauczycielski, w którym okreÊlony jest poziom wymagaƒ edukacyjnych – osiàgni´ç uczniów w formie zoperacjonalizowanych celów kszta∏cenia; podporzàdkowanyjest im wybór i uk∏ad materia∏u nauczania oraz dobór Êrodkówdydaktycznych i form pracy; plan wynikowy uwzgl´dnia procedury sprawdzania i oceniania osiàgni´ç ucznia.
PodejÊcie analityczne (w ocenianiu) preferuje zgodnoÊç osiàgni´ç z dzia∏aniami dydaktycznymi nauczyciela; nadrz´dnà wartoÊcià jest program szkolny; oceniane sà osiàgni´cia ucznia na podstawie pojedynczych jego umiej´tnoÊci na podstawie kryteriów i wymagaƒ; takastrategia oceniania daje mo˝liwoÊç porównania i jest rzetelna;typowe techniki sprawdzania to zadania testowe zamkni´tei pytania wymagajàce krótkiej odpowiedzi, do których niezb´d-ne sà klucze odpowiedzi i schemat oceniania; podejÊcie toznajduje zastosowanie szczególnie w ocenianiu zewn´trznym.
Materia∏ nauczania/kszta∏cenia
Nauczanie
Ocenianie zewn´trzne
Okr´gowa Komisja Egzaminacyjna
Osiàgni´cia ucznia
Planowanie wynikowe
Operacjonalizacja celów kszta∏cenia
zapewniajà wykszta∏cenie ogólne na poziomie Êrednim przyjednoczesnym umo˝liwieniu kszta∏cenia ogólnozawodowegow 14 profilach dostosowanych do potrzeb gospodarki polskieji europejskiego rynku pracy.
uszczegó∏owienie treÊci nauczania zawartych w Podstawieprogramowej.
ogó∏ zaplanowanych i Êwiadomych czynnoÊci nauczyciela,s∏u˝àcych wywo∏aniu zmian (przyrostu) w zakresie wiadomoÊci, umiej´tnoÊci i postaw poznawczych ucznia.
sprawdzanie i ocenianie przez egzaminatorów poprawnoÊcirozwiàzanych zadaƒ w zakodowanych pracach uczniowskichwed∏ug jednego modelu odpowiedzi i ustalonych kryteriów,obowiàzujàcych w ca∏ym kraju.
zajmuje si´ m. in. organizacjà i przeprowadzaniem sprawdzianui egzaminóww III klasie gimnazjum, egzaminów maturalnychi egzaminów zawodowych, ponadto prowadzi szkolenia dla egzaminatorów oraz opracowuje informatory egzaminacyjne.
stan wiedzy ucznia (wiadomoÊci i umiej´tnoÊci) w momenciepomiaru; informacja nie uwzgl´dnia post´pów; osiàgni´cia jestznacznie ∏atwiej mierzyç i oceniaç ni˝ post´py.
proces formu∏owania kszta∏cenia poprzez nazwanie czynnoÊci,które uczeƒ potrafi wykonaç.
sformu∏owanie przez nauczyciela wymagaƒ edukacyjnychz danego przedmiotu z uwzgl´dnieniem uzdolnieƒ, motywacji i potrzeb poznawczych uczniów.
PodejÊcie holistyczne (w ocenianiu)
PodejÊcie intuicyjne (w ocenianiu)
Podstawa programowa
zak∏ada ocen´ wykorzystania wiedzy i umiej´tnoÊci uczniaw praktyce z wykorzystaniem kryteriów i wymagaƒ; nadrz´dnàwartoÊcià jest ca∏oÊciowy rozwój ucznia; uczeƒ sam decydujeo wyborze wiadomoÊci i umiej´tnoÊci, które zastosuje; typowetechniki sprawdzania to zadania rozszerzonej odpowiedzi (np.: rozprawka, esej); podejÊcie to znajduje zastosowanieszczególnie w ocenianiu wewnàtrzszkolnym.
opiera si´ ono na osobowoÊci nauczyciela – „mistrza”; wiedzaucznia oceniana jest tu na podstawie subiektywnych odczuçi doÊwiadczeƒa nauczyciela, cz´sto bez odniesienia do jakichkolwiek kryteriów i okreÊlenia wymagaƒ.
dokument okreÊlajàcy cele edukacyjne, zadania szko∏y, treÊcinauczania oraz osiàgni´cia z ka˝dego przedmiotu nauczania na danym etapie kszta∏cenia, obowiàzujàcy w ca∏ym kraju.
Portfolio uznane jest przez specjalistów jako narz´dzie autonomizacjiucznia, nowa forma kontrolowania i w∏asnej oceny osiàgni´çpopularyzowana w ca∏ej Europie; Portfolio uczniowskie powinno zawieraç zgromadzone przez ucznia w∏asne prace.
Proces kszta∏cenia ogó∏ zaplanowanych dzia∏aƒ prowadzàcych do po˝àdanychzmian w sferze poznawczej i sferze postaw ucznia; najwa˝niej-szymi sk∏adowymi poznawczymi procesu kszta∏cenia sà nauczanie oraz uczenie si´; w procesie kszta∏cenia wyodr´bniasi´ tak˝e budowanie postaw (poprzez nauczanie i uczenie si´).
Programy nauczania opis sposobu realizacji celów i zadaƒ, okreÊlonych w Podstawie programowej kszta∏cenia ogólnego.
Przedmiotowy system oceniania (PSO) dokument majàcy za zadanie sformu∏owanie przedmiotowychwymagaƒ edukacyjnych oraz sposobów i form sprawdzaniaosiàgni´ç uczniów w ramach danego przedmiotu.
Referenzrahmen – Europejski system opisu kszta∏cenia j´zykowe-go (nazwa oryginalna Common European Framework of Reference)
dokument opracowany przez zespó∏ ekspertów Rady Europy,majàcy na celu ujednolicenie kszta∏cenia j´zykowego w zakresie uczenia si´, nauczania i oceniania.
Syllabus – obecna nazwa Informa-tor maturalny
informacje dotyczàce struktury egzaminu maturalnego z poszczególnych przedmiotów wraz z opisem kryteriów oceniania oraz przyk∏adowym arkuszem egzaminacyjnym wrazz modelem odpowiedzi.
Standardy wymagaƒ egzaminacyjnych
zwi´z∏e opisy osiàgni´ç uczniów na koƒcu poszczególnychetapów kszta∏cenia, b´dàce podstawà do przeprowadzania egzaminów zewn´trznych, ustalone jako normy wymagaƒ obo-wiàzujàce w toku egzaminów przeprowadzanych w danym rokuszkolnym; przygotowywane przez Centralnà Komisj´ Egzami-nacyjnà, a og∏oszone przez Ministra Edukacji Narodowej i Sportu.
82
83
Taksonomia celów kszta∏cenia hierarchiczne uporzàdkowanie celów kszta∏cenia ze wzgl´du narodzaj opanowanych przez uczniów czynnoÊci.
TreÊci nauczania zakres wiedzy i dzia∏aƒ okreÊlonych w Podstawie programowej,s∏u˝àcych realizacji celów ogólnych i szczegó∏owych,stanowiàcych punkt wyjÊcia do sformu∏owania materia∏unauczania.
TreÊç kszta∏cenia danego przedmiotu struktura wià˝àca cele kszta∏cenia, wymagania oraz materia∏nauczania tego przedmiotu. Pierwotne sà cele, odpowiadajàcena pytanie, po co w istocie nale˝y si´ uczyç danego przedmiotu. Z celów wynikajà wymagania, które opisujà efektyuczenia si´, czyli osiàgni´cia uczniów. Tym z kolei podporzàdkowany jest materia∏ nauczania (kszta∏cenia), s∏u˝àcy realizacji celów i zdobywaniu umiej´tnoÊci. Materia∏ten mo˝e byç, bez szkody dla treÊci kszta∏cenia, modyfikowa-ny wed∏ug koncepcji autorów programów nauczania.
Uczenie si´ czynnoÊci ucznia s∏u˝àce przyrostowi jego wiadomoÊci, umiej´tnoÊci oraz rozwijaniu zainteresowaƒ, majàce decydujàcywp∏yw na efektywnoÊç procesu kszta∏cenia.
Wewnàtrzszkolny system oceniania(WSO)
dokument opisujàcy strategi´ i ogólne unormowania w zakresie oceniania post´pów uczniów w danej szkole.
Wymagania edukacyjne hierarchiczny wykaz niezb´dnych osiàgni´ç uczniów, powiàzany ze skalà stopni szkolnych, wyprowadzony poÊred-nio z Podstawy programowej a bezpoÊrednio (i to jest istotnedla nauczyciela) z programu nauczania; formu∏owane sà wielopoziomowo, poniewa˝ s∏u˝à bezpoÊrednio do wystawia-nia stopni szkolnych; opisujà stopieƒ opanowania wiadomoÊcii umiej´tnoÊci (w jakim stopniu uczeƒ wie i potrafi).
Rozdzia∏ 8 Informacje uzupe∏niajàce
Niniejszy rozdzia∏ jest rodzajem bazy danych, w której nauczyciel znajdzie wykaz:– istotnych pozycji w zakresie literatury fachowej,– adresów wa˝nych instytucji oÊwiatowych,– aktualnych rozporzàdzeƒ Ministerstwa Edukacji Narodowej i Sportu og∏oszonych w latach
2001–2003. Ze wzgl´du na wag´ dokumentu, jakim jest Podstawa programowa, jego treÊç dotyczàcànauczania j´zyków obcych nowo˝ytnych oraz realizowania Êcie˝ek edukacyjnych zamiesz-czono w ca∏oÊci.
Wykaz zalecanej literatury fachowej
Zamieszczona poni˝ej lista nie jest zestawem lektury obowiàzkowej. Zawarte w niej pozycjemogà jednak stanowiç dla nauczyciela cenne wsparcie przy realizacji ró˝nych zadaƒ zwià-zanych z nauczaniem j´zyków obcych.
Metodyka nauczania
1. Bohn R. Probleme der Wortschatzarbeit. Langenscheidt 20002. Bimmel P., Rampillon U. Lernerautonomie und Lernstrategien. Langenscheidt. Berlin 20003. Brudnik E., Moszyƒska A., Owczarska B. Ja i mój uczeƒ pracujemy aktywnie. Przewod-
nik po metodach aktywizujàcych. Zak∏ad Wydawniczy SFS. Kielce 20004. Dahlaus B. Fertigkeit Hören. Langenscheidt. Berlin 19945. Doye P. Typologie der Testaufgaben für den Unterricht Deutsch als Fremdsprache.
Langenscheidt. Berlin 19996. Fisher R. Uczymy jak si´ uczyç. WSiP. Warszawa 19997. Funk H., Koenig M. Grammatik lehren und lernen. Langenscheidt. Berlin 19918. Gemeinsamen europäischer Referenzrahmen für Sprachen: lernen, lehren, beurteilen.
Langenscheidt 20029. Glaboniat M., Müller M., Rusch P., Schmitz H., Wertenschlag L. Profile Deutsch. Lern-
zielbestimmungen, Kannbeschreibungen und kommunikative Mittel für die NiveaustufenA1, A2, B1 und B2 des „Gemeinsamen europäischen Referenzrahmen für Sprachen”.Langenscheidt. Berlin 2002
10. Go∏´bniak D. Uczenie metodà projektów. WSiP. Warszawa 200211. Heyd G. Deutsch lehren. Grundwissen für den Unterricht in Deutsch als Fremdsprache.
Diesterweg. Frakfurt/Main 199012. Kallenbach Ch., Ritter M. Computer-Ideen für den Englisch-Unterricht. Cornelsen. Berlin 200013. Kleppin K. Fehler und Fehlerkorrektur. Langenscheidt. Berlin 200114. Kast B. Fertigkeit Schreiben. Langenscheidt. Berlin 199915. Komorowska H. åwiczenia komunikacyjne w nauce j´zyka obcego. WSiP. Warszawa, 198816. Komorowska H. Metodyka nauczania j´zyków obcych. WSiP. Warszawa 199817. Neuner G., Hunfeld H. Methoden des fremdsprachlichen Deutschunterrichts.
Langenscheidt. Berlin 1993 18. Neuner G., Krüger M., Grever U. Übungstypologie zum kommunikativen Deutschunter-
richt. Langenscheidt. Berlin 200119. Pacholska M. Âcie˝ki edukacyjne dla szkó∏ ponadgimnazjalnych. Poradnik dla nauczycieli.
ARKA. Poznaƒ 200320. Perrott E. Efektywne nauczanie. WSiP. Warszawa 199521. Pfeiffer W. Nauka j´zyków obcych. Od praktyki do praktyki. Wagros. Poznaƒ 200122. Scherling T., Schuckall H. F. Mit Bildern lernen. Langenscheidt. Berlin 1992
84
23. Schwerdtfeger C. Gruppenarbeit und innere Differenzierung. Langenscheidt. Berlin 200224. Stawna M. PodejÊcie komunikacyjne do nauczania j´zyków obcych. Od teorii do praktyki.
WSiP. Warszawa 199125. Weigmann J. Unterrichtsmodelle für Deutsch als Fremdsprache. Max Hueber Verlag.
Ismaning 199926. Wicke R. Kontakte knüpfen. Langenscheidt. Berlin 199527. Wicke R. Aktive Schüler lernen besser. Ein Handbuch aus der Praxis für die Praxis. Klett.
Stuttgart 200028. Wilczyƒska W. Uczyç si´ czy byç nauczanym. O autonomii w przyswajaniu j´zyka obcego.
PWN. Warszawa 1999
Czasopisma1. Fremdsprache Deutsch. Klett. Goethe-Institut2. J´zyki obce w szkole. CODN
Ocenianie
1. Bolton S. Probleme der Leistungsmessung. Langenscheidt. Berlin 19962. Niemierko B. Mi´dzy ocenà szkolnà a dydaktykà. WSiP. Warszawa 19973. Niemierko B. Podstawowe poj´cia i techniki obliczeniowe. WSiP. Warszawa 19754. Niemierko B. Pomiar wyników kszta∏cenia. WSiP. Warszawa 19995. So∏tys D., Szmigel M. K. Doskonalenie kompetencji nauczycieli w zakresie diagnozy
edukacyjnej. Warszawa 19976. Stró˝yƒski K., Giermakowski M. Jak oceniaç? Przewodnik nauczyciela. Wydawnictwo
Nauczycielskie. Jelenia Góra 1998
Psychologia i wychowanie
1. Fontana D. Psychologia dla nauczycieli. Wydawnictwo Zysk i S-ka. Poznaƒ 19982. Obuchowska I. Drogi dorastania. Psychologia rozwojowa okresu dorastania dla rodziców
i wychowawców. WSiP. Warszawa 19963. Por´bska M. OsobowoÊç i jej kszta∏towanie si´ w dzieciƒstwie i m∏odoÊci. WSiP.
Warszawa 19824. Zakrzewska B. TrudnoÊci w czytaniu i pisaniu. WSiP. Warszawa 1999
CzasopismaPädagogik
Materia∏y uzupe∏niajàce
1. Drecke M., Lind W. Wechselspiel. Sprechanlässe für die Partnerarbeit im kommunikativenDeutschunterricht. Langenscheidt. Berlin 1986
2. Eichheim H., Storch G., Mit Erfolg zum Zertifikat Deutsch. Klett. Stuttgart 20003. Häblein G., Müller M., Rush P., Scherling T., Wertenschlag L. Memo. Wortschatz-
und Fertigkeitstrainig zum Zertifikat Deutsch als Fremdsprache.4. Kin D. Matura. J´zyk niemiecki. Zeszyty çwiczeƒ. Okr´gowa Komisja Egzaminacyjna
w Poznaniu. Poznaƒ 20025. Krasicki A. Przewodnik dla maturzysty. Nowa Matura. Wydawnictwo Szkolne PWN. Warszawa 20026. Lohfert W. Kommunikative Spiele für Deutsch als Fremsprache. Max Hueber Verlag.
Ismaning 19827. 88 Unterrichtsrezepte. „Deutsch als Fremdsprache”. Klett 1995
CzasopismaJUMA Markt
AD
RE
SY
INS
TYTU
CJI
OÂ
WIA
TOW
YCH
23
INS
TYTU
CJA
Min
iste
rstw
o E
duka
cji N
arod
owej
i Spo
rtu
Al.
Szu
cha
2500
-918
War
szaw
ate
l. (0
-22)
628
-04-
61,
629-
72-4
1m
inis
ter@
men
.waw
.pl
ww
w.m
en.w
aw.p
l
Cen
tral
na K
omis
ja E
gzam
inac
yjna
ul. ¸
ucka
11
00-8
42 W
arsz
awa
tel.
(0-2
2) 6
56-3
8-00
fax
(0-2
2) 6
56-3
7-57
ckes
ekr@
cke.
edu.
plw
ww
.cke
.edu
.pl
Cen
tral
ny O
Êrod
ekD
osko
nale
nia
Nau
czyc
ieli
Al.
Uja
zdow
skie
28
00-4
78 W
arsz
awa
tel.
(0-2
2) 6
21-3
0-31
fax
(0-2
2) 6
22-4
8-00
codn
@co
dn.e
du.p
lw
ww
.cod
n.ed
u.pl
Goe
the
– In
stitu
tIn
styt
ut K
ultu
ry i
Info
rmac
ji N
auko
wo-
Tech
nicz
nej
Rep
ublik
i Fed
eral
nej N
iem
iec
Inst
ytut
Goe
theg
o w
War
szaw
ie
Cen
trum
Info
rmac
jiP
lac
Def
ilad
100
-901
War
szaw
a
Inst
ytut
Goe
theg
o w
Kra
kow
ieR
ynek
G∏ó
wny
20
31-0
08 K
rakó
w
tel.:
0-2
2 /
656
61 5
3
tel.
(012
) 42
2 58
29,
42
2 69
02,
422
49
44fa
x. (
012)
422
82
76
sekr
etar
iat@
goet
he.p
l
gikr
akau
@go
ethe
-kra
kau.
pl
w
ww
.goe
the.
pl
Dol
noÊl
àski
e K
urat
oriu
m O
Êwia
tyP
l. Po
wst
aƒcó
w W
arsz
awy
150
-951
Wro
c∏aw
tel.
(0-7
1) 3
43-5
7-42
fax.
(0-
71)
340-
63-4
8ku
rato
rium
@uw
oj.w
roc.
plw
ww
.uw
oj.w
roc.
pl/k
urat
oriu
m
OK
E W
roc∏
aw:
woj
ewód
ztw
o do
lnoÊ
làsk
ie i
opol
skie
ul. Z
ieliƒ
skie
go 5
753
-533
Wro
c∏aw
tel.
(0-7
1) 7
83-5
6-55
sekr
@ok
e.w
roc.
plw
ww
.oke
.wro
c.pl
Dol
noÊl
àski
OÊr
odek
Dos
kona
leni
a N
aucz
ycie
liul
. Daw
ida
1a50
-527
Wro
c∏aw
tel.
(0-7
1) 3
67 0
9 50
fax
(0-7
1) 3
73 1
1 56
dodn
@do
dn.w
roc.
plw
ww
.dod
n.w
roc.
pl
Kuj
awsk
o-po
mor
skie
Kur
ator
ium
OÊw
iaty
ul. K
onar
skie
go 1
/385
-950
Byd
gosz
czte
l. (0
-52)
349
-76-
06fa
x (0
-52)
349
-76-
45ku
rato
r@uw
oj.b
ydgo
szcz
.pl
ww
w.k
urat
oriu
m.u
woj
.byd
gosz
cz.p
l
AD
RE
STE
LEFO
N/F
AX
AD
RE
S P
OC
ZTY
E
LEK
TRO
NIC
ZN
EJ
e-m
ail
AD
RE
S S
TRO
NY
IN
TER
NE
TOW
EJ
23 U
wag
a: a
dres
y (z
w∏a
szcz
a el
ektr
onic
zne)
pos
zcze
góln
ych
inst
ytuc
ji m
ogà
uleg
aç z
mia
nie
i nal
e˝y
je w
eryf
ikow
aç, k
orzy
staj
àc n
p. z
ser
wer
a M
EN
iS
86
87
INS
TYTU
CJA
OK
E G
daƒs
k: w
ojew
ództ
wo
kuja
wsk
o-po
-m
orsk
i ipo
mor
skie
ul. O
kopo
wa
1980
-819
Gda
ƒsk
tel.
(0-5
8) 3
20-0
2-05
kom
isja
@ok
e.gd
a.pl
ww
w.o
ke.g
da.p
l
Kuj
awsk
o-P
omor
skie
Cen
trum
E
duka
cji N
aucz
ycie
liul
. Jag
iello
ƒska
985
-067
Byd
gosz
czte
l. (0
-52)
349
31
50
fax:
(0
52)
349
31 0
3in
fo@
wom
.byd
g.pl
ww
w.w
om.b
ydg.
pl
Kuj
awsk
o-P
omor
skie
Cen
trum
E
duka
cji N
aucz
ycie
liul
. Now
omie
jska
15
87-8
00 W
∏oc∏
awek
tel.
(0-5
4) 2
31 3
3 42
fa
x. (
0-54
) 23
1 41
47
--
Kuj
awsk
o-P
omor
skie
Cen
trum
E
duka
cji N
aucz
ycie
liul
. Szo
sa C
he∏m
iƒsk
a 3
87-1
00 T
oruƒ
tel.
(0-5
6) 6
2 77
47
fax.
(0-
56)
62 3
1 81
--
Woj
ewód
zki O
Êrod
ek M
etod
yczn
yul
. Kol
ejow
a 8
21-5
00 B
ia∏a
Pod
lask
ate
l. (0
-83)
343
42
60
fax.
(0-
83)
342
50 9
0-
-
OÊr
odek
Dos
kona
leni
a N
aucz
ycie
liul
. Lw
owsk
a 21
22-1
00 C
he∏m
tel.
(0-8
2) 5
64 2
0 42
fa
x. (
0-82
) 56
4 20
42
--
OÊr
odek
Dos
kona
leni
a M
etod
yczn
ego
ul. D
omin
ikaƒ
ska
5 20
-111
Lub
linte
l. (0
-81)
532
92
41fa
x (0
-81)
532
16
05-
ww
w.w
om.lu
blin
.pl
OÊr
odek
Dos
kona
leni
a N
aucz
ycie
liul
. Lw
owsk
a 19
22
-400
Zam
oÊç
tel.
(0-8
4) 6
38 4
3 96
fa
x.(0
-84)
639
30
20-
-
AD
RE
STE
LEFO
N/F
AX
AD
RE
S P
OC
ZTY
E
LEK
TRO
NIC
ZN
EJ
e-m
ail
AD
RE
S S
TRO
NY
IN
TER
NE
TOW
EJ
Lube
lski
e K
urat
oriu
m O
Êwia
tyul
. 3 M
aja
620
-950
Lub
linte
l. (0
-81)
532
-92-
81fa
x (0
-81)
532
-98-
00ku
rato
rium
@at
ena.
wom
.lubl
in.p
lw
ww
.kur
ator
ium
.lubl
in.p
l
OK
E K
rakó
w:
woj
ewód
ztw
o lu
bels
kie,
ma∏
opol
skie
ip
odka
rpac
kie
Al.
Mar
sza∏
ka F
erdy
nand
aFo
cha
3930
-119
Kra
ków
tel.
(0-1
2) 4
27-2
7-20
oke@
oke.
krak
ow.p
lw
ww
.oke
.kra
kow
.pl/o
ke.h
tml
Lubu
skie
Kur
ator
ium
OÊw
iaty
ul. J
agie
lloƒc
zyka
866
-400
Gor
zów
Wie
lkop
olsk
ite
l. (0
-95)
721
-53-
60fa
x (0
-95)
722
-37-
26ku
rato
rium
@ko
-gor
zow
.edu
.pl
-
OK
E P
ozna
ƒ: w
ojew
ództ
wo
lubu
skie
, w
ielk
opol
skie
iza
chod
niop
omor
skie
ul. G
robl
a 10
61-8
58 P
ozna
ƒte
l. (0
-61)
852
-13-
07se
kret
aria
t@ok
e.po
znan
.pl
ww
w.o
ke.p
ozna
n.pl
INS
TYTU
CJA
Woj
ewód
zki O
Êrod
ek M
etod
yczn
yul
. ¸ok
ietk
a 23
66
-400
Gor
zów
Wie
lkop
olsk
ite
l. (0
-95)
721
61
10
fax:
(0-
95)
721
61 1
2w
om@
wom
gorz
.edu
.pl
ww
w.w
omgo
rz.e
du.p
l
OÊr
odek
Dos
kona
leni
a N
aucz
ycie
liul
. Cho
pina
15A
65-0
31 Z
ielo
na G
óra
tel.
(0-6
8) 3
27 2
0 71
/3
fax
(0-6
8) 3
27 2
2 28
pocz
ta@
odn.
zgor
a.pl
ww
w.o
dn.z
gora
.pl
¸ódz
kie
Kur
ator
ium
OÊw
iaty
Al.
KoÊ
cius
zki 1
20a
90-4
46 ¸
ódê
tel.
(0-4
2) 6
36-0
3-85
klod
z@ku
rato
rium
.lodz
.pl
ww
w.k
urat
oriu
m.lo
dz.p
l
¸ódz
kie
Kur
ator
ium
OÊw
iaty
Al.
KoÊ
cius
zki 1
20a
90-4
46 ¸
ódê
tel.
(0-4
2) 6
36-0
3-85
klod
z@ku
rato
rium
.lodz
.pl
ww
w.k
urat
oriu
m.lo
dz.p
l
Woj
ewód
zki O
Êrod
ek M
etod
yczn
yA
l. N
iepo
dleg
∏oÊc
i 496
-100
Ski
erni
ewic
ete
l. (0
-46)
833
20
04fa
x. (
0-46
) 83
3 20
04
--
Cen
trum
Dos
kona
leni
a N
aucz
ycie
li iE
duka
cji I
nfor
mat
yczn
ej,
ul. T
uwim
a 2
98-2
00 S
iera
dzte
l. (0
-43)
822
-36-
91-
-
Ma∏
opol
skie
Kur
ator
ium
OÊw
iaty
ul. B
aszt
owa
2231
-156
Kra
ków
tel.
(0-1
2) 6
16-0
2-83
fax
(0-1
2) 4
22-0
0-80
Jerz
y.La
ckow
ski@
kura
toriu
m.k
rako
w.p
l w
ww
.kur
ator
ium
.kra
kow
.pl
OK
E K
rakó
w: w
ojew
ództ
wo
lube
lski
e,
ma∏
opol
skie
ipo
dkar
pack
ieA
l. M
arsz
a∏ka
Fer
dyna
nda
Foch
a 39
30-1
19 K
rakó
w
tel.
(0-1
2) 4
27-2
7-20
oke@
oke.
krak
ow.p
lw
ww
.oke
.kra
kow
.pl/o
ke.h
tml
AD
RE
STE
LEFO
N/F
AX
AD
RE
S P
OC
ZTY
E
LEK
TRO
NIC
ZN
EJ
e-m
ail
AD
RE
S S
TRO
NY
IN
TER
NE
TOW
EJ
Woj
ewód
zki O
Êrod
ek D
osko
nale
nia
Nau
czyc
ieli
ul. W
ó∏cz
aƒsk
a 20
290
-531
¸ód
ête
l. (0
-42)
636
-16-
89,
636-
83-9
1w
odn@
wod
n.lo
dz.p
lw
ww
.wod
n.lo
dz.p
l
Woj
ewód
zki O
Êrod
ek M
etod
yczn
yul
. Dàb
row
skie
go 1
3 97
-300
Pio
trków
Try
buna
lski
tel.
(0-4
4) 6
49 6
5 66
fa
x. (
0-44
) 64
9 54
79
--
Ma∏
opol
skie
Cen
trum
Dos
kona
leni
a N
aucz
ycie
liul
. Lub
elsk
a 23
30-0
03 K
rakó
wte
l. (0
12)
623-
77-5
3 fa
x (0
12)
623-
77-4
1bi
uro@
mcd
n.kr
akow
.pl
ww
w.m
cdn.
krak
ow.p
l
OÊr
odek
Dos
kona
leni
a N
aucz
ycie
liul
. Gar
bars
ka 1
31
-131
Kra
ków
tel.
(0-1
2) 4
22 6
2 86
fa
x (0
-12)
422
30
26od
n@od
n.kr
akow
.pl
odn.
krak
ow.p
l
88
INS
TYTU
CJA
OÊr
odek
Dos
kona
leni
a N
aucz
ycie
li w
Now
ym S
àczu
ul. J
agie
lloƒs
ka 6
133
-300
Now
y S
àcz
tel.
(0-1
8) 4
43-7
1-72
,44
3-80
-01,
443
-75-
60od
nnow
ysac
z@po
czta
.one
t.pl
ww
w.o
dnno
wys
acz.
repu
blik
a.pl
OÊr
odek
Dos
kona
leni
a N
aucz
ycie
li w
Tarn
owie
ul. N
owy
Âw
iat 3
033
-100
Tar
nów
tel.
(0-1
4) 2
1-52
-76
-w
ww
.odn
.tarm
an.p
l
Maz
owie
ckie
Kur
ator
ium
OÊw
iaty
Al.
Jero
zolim
skie
32
00-0
240
War
szaw
ate
l. (0
-22)
826
-64-
92fa
x (0
-22)
826
-64-
97ku
rato
rium
@oe
iizk.
waw
.pl
ww
w.m
azow
sze.
uw.g
ov.p
l/ze
spol
one/
kura
toriu
m/in
dex.
shtm
l
OK
E W
arsz
awa:
w
ojew
ództ
wo
maz
owie
ckie
Grz
ybow
ska
7700
–84
4 W
arsz
awa
tel.
(022
) 45
70
335
fax
(022
) 45
70
345
info
@ok
e.w
aw.p
lw
ww
.oke
.waw
.pl/
Woj
ewód
zki O
Êrod
ek M
etod
yczn
yul
. OÊw
iato
wa
107
-412
Ost
ro∏´
kate
l. (0
-29)
760
-20-
59-
-
Woj
ewód
zki O
Êrod
ek M
etod
yczn
y ul
. ¸uk
asie
wic
za 1
109
-400
P∏o
ckte
l. (0
-24)
262
03
14
fax.
(0-
24)
262
72 1
2-
-
OÊr
odek
Dia
gnoz
iD
osko
nale
nia
Nau
czyc
ieli
ul. K
oÊci
uszk
i 5a
26-6
00 R
adom
tel./
fax.
(0-
48)
362
15 7
9, 3
62 4
4 90
--
Woj
ewód
zki O
Êrod
ek M
etod
yczn
yul
. Kle
eber
ga 2
c08
-110
Sie
dlce
tel.
(0-2
5) 6
32-6
7-47
, 63
3-93
-20
--
AD
RE
STE
LEFO
N/F
AX
AD
RE
S P
OC
ZTY
E
LEK
TRO
NIC
ZN
EJ
e-m
ail
AD
RE
S S
TRO
NY
IN
TER
NE
TOW
EJ
OÊr
odek
Dos
kona
leni
a N
aucz
ycie
liul
. Ho˝
a 88
00-6
82 W
arsz
awa
tel.
(0-2
2) 6
29-6
0-21
,62
5-42
-63
fax
(0-2
2) 6
25 4
2 63
odn@
odn.
edu.
plw
ww
.odn
.edu
.pl
Zesp
ó∏ P
lacó
wek
Dos
kona
leni
a N
aucz
ycie
liul
. P∏o
cka
100
06-4
00 C
iech
anów
tel.
(0-2
3) 6
72-4
0-31
--
Opo
lski
e K
urat
oriu
m O
Êwia
ty
ul. P
iast
owsk
a 14
42
-082
Opo
le
tel.
(0-7
7) 4
52-4
5-68
fa
x (0
-77)
453
-96-
73-
ww
w.k
urat
oriu
m.o
pole
.pl/r
amki
/in
dex.
htm
OK
E W
roc∏
aw:
woj
ewód
ztw
o do
lnoÊ
làsk
ie i
opol
skie
ul
. Trz
ebni
cka
4250
-230
Wro
c∏aw
tel.
(0-7
1) 3
61-6
2-15
--
89
90
INS
TYTU
CJA
Woj
ewód
zki O
Êrod
ek M
etod
yczn
y ul
. Dub
ois
3645
-067
Opo
lete
l. (0
-77)
453
90
52
fax.
(0-
77)
453-
73-7
4fir
ma@
wom
.opo
le.p
lw
ww
.wom
.opo
le.p
l
Pod
karp
acki
e K
urat
oriu
m O
Êwia
ty
ul. G
runw
aldz
ka 1
5 39
-959
Rze
szów
tel.
(0-1
7) 8
62-7
5-11
w
. 114
2 fa
x (0
-17)
862
-39-
68
kura
toriu
m@
ko.r
zesz
ow.p
l w
ww
.ko.
rzes
zow
.pl
OK
E K
rakó
w: w
ojew
ództ
wo
lube
lski
e,
ma∏
opol
skie
ipo
dkar
pack
ie
Al.
Mar
sza∏
ka F
erdy
nand
aFo
cha
3930
-119
Kra
ków
tel.
(0-1
2) 4
27-2
7-20
oke@
oke.
krak
ow.p
l w
ww
.oke
.kra
kow
.pl/o
ke.h
tml
Woj
ewód
zki O
Êrod
ek M
etod
yczn
y ul
. Cza
jkow
skie
go 4
938
-400
Kro
sno
tel.
(0-1
3) 4
32-0
0-57
--
Pod
karp
acki
OÊr
odek
Dos
kona
leni
a N
aucz
ycie
li od
dzia
∏ wTa
rnow
ie
ul. S
ienk
iew
icza
206
39-4
11 T
arno
brze
gte
l. (0
-15)
822
-40-
15od
ptbg
@po
lbox
.com
odp.
tarn
obrz
eg.p
l
Pod
lask
ie K
urat
oriu
m O
Êwia
ty
Ryn
ek K
oÊci
uszk
i 915
-950
Bia
∏yst
ok
tel.
(0-8
5) 7
41-5
8-48
fax
(0-8
5) 7
41-5
2-41
rosa
@bi
anet
.com
.pl
-
OK
E ¸
om˝a
: woj
ewód
ztw
o po
dlas
kie
iwar
miƒ
sko-
maz
ursk
ie
ul. N
owa
2 18
-400
¸om
˝ate
l. (0
-86)
216
-44-
95ok
elom
za@
pro.
onet
.pl
ww
w.o
ke.lo
mza
.com
OÊr
odek
Dos
kona
leni
a N
aucz
ycie
li ul
. Z∏o
ta 4
15-0
16 B
ia∏y
stok
tel.
(0-8
5) 7
32-9
8-67
odn@
falc
o.m
an.b
ialy
stok
.pl
wom
.man
.bia
lyst
ok.p
l
AD
RE
STE
LEFO
N/F
AX
AD
RE
S P
OC
ZTY
E
LEK
TRO
NIC
ZN
EJ
e-m
ail
AD
RE
S S
TRO
NY
IN
TER
NE
TOW
EJ
OÊr
odek
Dos
kona
leni
a N
aucz
ycie
li ul
. Kra
szew
skie
go 7
a37
-700
Prz
emyÊ
lte
l. (0
-16)
670
-25-
02-
-
Cen
trum
Dos
kona
leni
a P
edag
ogic
zneg
o ul
. Tow
arni
ckie
go 3
a35
-010
Rze
szów
tel.
(0-1
7) 8
53-4
0-97
, 85
3-40
-98
-po
dn.r
zesz
ow.p
l
Woj
ewód
zki O
Êrod
ek M
etod
yczn
y pl
. KoÊ
cius
zki 2
18-4
00 ¸
om˝a
te
l. (0
-86)
216
-42-
17,
216-
42-1
8-
-
Woj
ewód
zki O
Êrod
ek M
etod
yczn
y ul
. Utr
ata
2316
-400
Suw
a∏ki
te
l. (0
-87)
566
-37-
60,
566-
63-9
1-
-
91
INS
TYTU
CJA
OÊr
odek
Dos
kona
leni
a N
aucz
ycie
li ul
. Szc
zeci
ƒska
60a
76-2
00 S
∏ups
kte
l. (0
-59)
843
-54-
72od
n.pr
-inf@
slup
sk.tp
net.p
lw
ww
.odn
pr-in
f.slu
psk.
tpne
t.pl
Âlà
skie
Kur
ator
ium
OÊw
iaty
ul
. Jag
iello
ƒska
25
40-0
32 K
atow
ice
tel.
(0-3
2) 2
07-7
7-77
fa
x. (
0-32
) 25
5-58
-25
ko@
kato
wic
e.uw
.gov
.pl
ww
w.e
kol.k
atow
ice.
uw.g
ov.p
l/ko
/Pag
e_4/
stro
na_g
low
na.h
tm
OK
E J
awor
zno:
woj
ewód
ztw
o Êl
àski
e ul
. Mic
kiew
icza
443
-600
Jaw
orzn
ote
l. (0
-32)
616
-28-
14ok
e@ok
e.ja
w.p
lw
ww
.oke
.jaw
.pl
Woj
ewód
zki O
Êrod
ek M
etod
yczn
y ul
. Kom
orow
icka
48
43-3
00 B
iels
ko-B
ia∏a
tel.
(0-3
3) 8
12-3
7-15
wom
bb@
bb.o
net.p
lw
ww
.wom
bb.c
om.p
l
Cen
trum
Roz
woj
u K
iero
wni
czej
Kad
ryO
Êwia
tow
ej
ul. M
. Gra
˝yƒs
kieg
o 53
40-1
26 K
atow
ice
tel.
(0-3
2) 5
9-96
-66
w. 2
29-
-
Âw
i´to
krzy
skie
Kur
ator
ium
OÊw
iaty
ul
. IX
Wie
ków
Kie
lc 1
3 25
-516
Kie
lce
tel.
(0-4
1) 3
44-3
3-58
fax
(0-4
1) 3
44-8
8-83
--
OK
E ¸
ódê:
woj
ewód
ztw
o ∏ó
dzki
e iÊ
wi´
tokr
zysk
ie
Pla
c Zw
yci´
stw
a 2
90-3
12 ¸
ódê
tel.
(0-4
2) 6
76-2
6-57
oke@
oke.
lodz
.pl
ww
w.o
ke.lo
dz.p
l
Âw
i´to
krzy
skie
Cen
trum
Dos
kona
leni
a N
aucz
ycie
li ul
. Zgo
da 7
25
-378
Kie
lce
tel.
(0-4
1) 3
61 3
5 29
fa
x. (
0-41
) 36
1 34
25
wom
@fa
kt.w
om.k
ielc
e.pl
fakt
.wom
.kie
lce.
pl
AD
RE
STE
LEFO
N/F
AX
AD
RE
S P
OC
ZTY
E
LEK
TRO
NIC
ZN
EJ
e-m
ail
AD
RE
S S
TRO
NY
IN
TER
NE
TOW
EJ
Woj
ewód
zki O
Êrod
ek M
etod
yczn
y A
l. Ja
na P
aw∏a
II 1
26/1
3042
-200
Cz´
stoc
how
ate
l. (0
-34)
324
-11-
53-
-
Woj
ewód
zki O
Êrod
ek M
etod
yczn
y ul
. Kas
prza
ka 7
40
-132
Kat
owic
ete
l. (0
-32)
58-
22-0
9,
58-3
3-70
sekr
@w
omka
t.edu
.pl
ww
w.w
om.k
at.e
du.p
l
War
miƒ
sko-
maz
ursk
ie K
urat
oriu
m O
Êwia
ty
Al.
Pi∏s
udsk
iego
7/9
10
-959
Ols
ztyn
tel.
(0-8
9) 5
23-2
6-00
fa
x. (
0-89
) 52
7-27
-21
kool
szt@
izd.
psl.o
rg.p
l-
OK
E ¸
om˝a
: w
ojew
ództ
wo
podl
aski
e iw
arm
iƒsk
o-m
azur
skie
ul. N
owa
218
-400
¸om
˝ate
l. (0
-86)
216
-44-
95ok
elom
za@
pro.
onet
.pl
ww
w.o
ke.lo
mza
.com
92
INS
TYTU
CJA
War
miƒ
sko-
Maz
ursk
i OÊr
odek
Dos
kona
leni
aN
aucz
ycie
li
ul. S
aper
ów 2
082
-300
Elb
làg
tel.
(0-5
5) 2
32 7
6 94
fa
x: (
0-55
) 23
2 79
00
wos
met
@so
ftel.e
lbla
g.pl
ww
w.s
ofte
l.elb
lag.
pl/w
osm
et
War
miƒ
sko-
Maz
ursk
i OÊr
odek
Dos
kona
leni
aN
aucz
ycie
li
ul. G
∏ow
acki
ego
1710
-447
Ols
ztyn
tel.
(0-8
9) 5
27-2
6-05
,53
3-09
-10
--
Wie
lkop
olsk
ie K
urat
oriu
m O
Êwia
ty
ul. K
oÊci
uszk
i 93
60-9
67 P
ozna
ƒte
l. (0
-61)
852
-16-
61,
852-
27-1
3 fa
x. (
0-61
) 85
2-31
-69
wko
@ko
.poz
nan.
plw
ww
.ko.
pozn
an.p
l
OK
E P
ozna
ƒ: w
ojew
ództ
wo
lubu
skie
, w
ielk
opol
skie
iza
chod
niop
omor
skie
ul
. Gro
bla
1061
-858
Poz
naƒ
tel.
(0-6
1) 8
52-1
3-07
sekr
etar
iat@
oke.
pozn
an.p
lw
ww
.oke
.poz
nan.
pl
OÊr
odek
Dos
kona
leni
a N
aucz
ycie
li iK
szta
∏cen
ia U
staw
iczn
ego
ul. C
hrob
rego
15
64-1
00 L
eszn
o te
l. (0
-65)
529
90
62
fax.
(0-
65)
529
90 6
2sw
odni
ku@
ids.
plw
ww
.ids.
pl/~
swod
niku
OÊr
odek
Dos
kona
leni
a N
aucz
ycie
li A
l. N
iepo
dleg
∏oÊc
i 34
61-7
14 P
ozna
ƒ te
l. (0
-61)
853
-22-
51od
n@od
n.po
znan
.pl
ww
w.w
om.p
ozna
n.pl
OK
E P
ozna
ƒ: w
ojew
ództ
wo
lubu
skie
, w
ielk
opol
skie
iza
chod
niop
omor
skie
ul
. Gro
bla
1061
-858
Poz
naƒ
tel.
(0-6
1) 8
52-1
3-07
sekr
etar
iat@
oke.
pozn
an.p
lw
ww
.oke
.poz
nan.
pl
Cen
trum
Edu
kacj
i Nau
czyc
ieli
ul. R
uszc
zyca
16
75-6
54 K
osza
lin
tel.
(0-9
4) 3
41-1
3-70
, 34
0-42
-21
--
AD
RE
STE
LEFO
N/F
AX
AD
RE
S P
OC
ZTY
E
LEK
TRO
NIC
ZN
EJ
e-m
ail
AD
RE
S S
TRO
NY
IN
TER
NE
TOW
EJ
Woj
ewód
zki O
Êrod
ek M
etod
yczn
y ul
. Now
y Â
wia
t 28/
3062
-800
Kal
isz
tel.
(0-6
2) 7
67 4
0 93
fa
x: (
0-62
) 76
6 59
65
wom
_kal
isz@
kl.o
net.p
lw
ww
.zse
.kal
isz.
pl/w
om
Woj
ewód
zki O
Êrod
ek M
etod
yczn
y ul
. Prz
emys
∏ow
a 7
62-5
10 K
onin
tel.
(0-6
3) 2
42-2
3-32
--
Zach
odni
opom
orsk
ie C
entr
um E
duka
cyjn
e ul
. Ho˝
a 6
71-6
99 S
zcze
cin
tel.
(0-9
1) 4
42 0
9 33
, 42
2 05
16
fax
(0-9
1) 4
42 0
5 15
w
. 301
sekr
etar
iat@
zce.
szcz
ecin
.pl
ww
w.z
ce.s
zcze
cin.
pl
Cen
trum
Dor
adzt
wa
iDos
kona
leni
a N
aucz
ycie
li A
l. W
yzw
olen
ia 1
05
71-4
21 S
zcze
cin
tel.
(0-9
1) 4
22 5
2 24
fa
x (0
-91)
422
52
29se
kret
aria
t@cd
idn.
edu.
plw
ww
.cdi
dn.e
du.p
l
Wykaz istotnych rozporzàdzeƒ Ministerstwa Edukacji Narodowej i Sportu
Rozporzàdzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 10 kwietnia 2003r. zmieniajàcerozporzàdzenie w sprawie standardów wymagaƒ b´dàcych podstawà przeprowadzaniasprawdzianów i egzaminów. (Dz. U. z 2003r. Nr 90, poz. 846)
Rozporzàdzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 7 stycznia 2003r. zmieniajàcerozporzàdzenie w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowaniauczniów i s∏uchaczy oraz przeprowadzania egzaminów i sprawdzianów w szko∏ach publicz-nych.
Rozporzàdzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 5 grudnia 2002r. zmieniajàcerozporzàdzenie w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowaniauczniów i s∏uchaczy oraz przeprowadzania egzaminów i sprawdzianów w szko∏ach publicz-nych. (Dz. U. z 2002r. Nr 214, poz. 1807)
Rozporzàdzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 11 wrzeÊnia 2002r. zmieniajà-ce rozporzàdzenie w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowaniauczniów i s∏uchaczy oraz przeprowadzania egzaminów i sprawdzianów w szko∏ach publicz-nych. (Dz. U. z 2002r. Nr 155, poz. 1289)
Rozporzàdzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 10 wrzeÊnia 2002r. w sprawieszczegó∏owych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli oraz okreÊlenia szkó∏ i wypadków,w których mo˝na zatrudniç nauczycieli nie majàcych wy˝szego wykszta∏cenia lub ukoƒczo-nego zak∏adu kszta∏cenia nauczycieli. (Dz. U. z 2002r. Nr 155, poz. 1288)
Rozporzàdzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 24 kwietnia 2002r. w sprawiewarunków i trybu dopuszczania do u˝ytku szkolnego programów nauczania, programówwychowania przedszkolnego i podr´czników oraz zalecania Êrodków dydaktycznych. (Dz. U. z 2002r. Nr 69, poz. 635)
Rozporzàdzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 24 kwietnia 2002r. zmieniajàcerozporzàdzenie w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowaniauczniów i s∏uchaczy oraz przeprowadzania egzaminów i sprawdzianów w szko∏ach publicz-nych. (Dz. U. z 2002r. Nr 46, poz. 433)
Rozporzàdzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 18 kwietnia 2002r. o zmianierozporzàdzenia zmieniajàcego rozporzàdzenie w sprawie warunków i sposobu oceniania,klasyfikowania i promowania uczniów i s∏uchaczy oraz przeprowadzania egzaminów i spraw-dzianów w szko∏ach publicznych. (Dz. U. z 2002r. Nr 46, poz. 431)
Rozporzàdzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 26 lutego 2002r. w sprawie pod-stawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kszta∏cenia ogólnego w poszczegól-nych typach szkó∏. (Dz. U. z 2002r. Nr 51, poz. 458)
Rozporzàdzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 6 listopada 2001r. zmieniajàcerozporzàdzenie w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowaniauczniów i s∏uchaczy oraz przeprowadzania egzaminów i sprawdzianów w szko∏ach publicz-nych. (Dz. U. z 2001r. Nr 128, poz. 1419)
Rozporzàdzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 marca 2001r. w sprawie warunkówi sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i s∏uchaczy oraz przeprowadza-nia egzaminów i sprawdzianów w szko∏ach publicznych. (Dz. U. z 2001r. Nr 29, poz. 323)
93
94
Podstawa Programowa dla j´zyków obcych nowo˝ytnych
Rozporzàdzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu
z dnia 26 lutego 2002 r.
w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kszta∏ceniaogólnego w poszczególnych typach szkó∏.
J¢ZYKI OBCE
B. Dotyczy nauki j´zyka obcego nowo˝ytnego jako pierwszego, rozpoczynajàcej si´ od poziomu zerowego, lub jako drugiego, gdy nauczanie tego j´zyka stanowi kontynua-cj´ nauczania w gimnazjum
Cele edukacyjne1. Opanowanie j´zyka na poziomie zapewniajàcym w miar´ sprawnà komunikacj´ w odnie-
sieniu do spraw ˝ycia codziennego.2. Przygotowanie do egzaminu maturalnego z j´zyka obcego na poziomie podstawowym.
Zadania szko∏y1. Pomoc uczniom w rozwijaniu poczucia w∏asnej wartoÊci oraz wiary we w∏asne mo˝liwoÊci,
mi´dzy innymi przez pozytywnà informacj´ zwrotnà dotyczàcà indywidualnych kompeten-cji j´zykowych.
2. Zapewnienie dost´pu do materia∏ów autentycznych, których wybór odpowiada zadaniomwychowawczym.
3. Zapewnienie uczniom maksimum kontaktu z j´zykiem obcym oraz mo˝liwoÊç aktywnegou˝ywania j´zyka mówionego i pisanego.
4. Wspieranie uczniów w rozwijaniu postawy ciekawoÊci, otwartoÊci i tolerancji wobec in-nych kultur.
5. Umo˝liwienie uczniom wykorzystywania znajomoÊci j´zyka przy wykonywaniu ró˝norod-nych projektów, w tym pozaj´zykowych.
6. Wdra˝anie uczniów do samodzielnoÊci w procesie uczenia si´ j´zyka obcego.
TreÊci nauczania11. Struktury morfosyntaktyczne umo˝liwiajàce formu∏owanie prostych wypowiedzi w odnie-
sieniu do teraêniejszoÊci, przesz∏oÊci i przysz∏oÊci oraz relacji przestrzennych.12. Funkcje j´zykowe umo˝liwiajàce pos∏ugiwanie si´ j´zykiem w sytuacjach ˝ycia codzien-
nego.13. S∏ownictwo dotyczàce ˝ycia codziennego, uwzgl´dniajàce realia kraju/obszaru j´zyka
nauczanego oraz kraju ojczystego.14. Ogólne wiadomoÊci kulturowo-cywilizacyjne na temat kraju/obszaru j´zyka nauczanego.15. Rozwijanie sprawnoÊci rozumienia ze s∏uchu i mówienia, opanowanie zasad wymowy.16. Rozwijanie sprawnoÊci czytania i pisania, opanowanie zasad ortografii.17. Rozwijanie integracji sprawnoÊci j´zykowych.18. Nabywanie umiej´tnoÊci j´zykowych poprzez kontakt z autentycznymi wypowiedziami
ustnymi i pisemnymi.19. Rozró˝nianie formalnego i nieformalnego stylu j´zyka.10. Korzystanie z technik kompensacyjnych.11. Korzystanie z wiedzy i umiej´tnoÊci nabytych w trakcie nauki innego j´zyka obcego oraz
pozosta∏ych przedmiotów.12. Rozwijanie indywidualnych strategii uczenia si´, korzystanie z ró˝nych êróde∏ informacji.
Osiàgni´cia1. W zakresie s∏uchania:
1) rozumienie ogólnego sensu oraz intencji prostych wypowiedzi osób pos∏ugujàcych si´
95
tym j´zykiem jako macierzystym,2) rozumienie sensu prostych, autentycznych wypowiedzi w ró˝nych warunkach odbioru
(np. rozmowa przez telefon, komunikat na dworcu),3) wyszukiwanie informacji szczegó∏owych w nieskomplikowanych wypowiedziach i dialo-
gach,4) rozumienie ogólnego sensu prostych wypowiedzi zawierajàcych niezrozumia∏e elemen-
ty, których znaczenia uczeƒ mo˝e domyÊliç si´ (np. z kontekstu).2. W zakresie mówienia:
1) uzyskiwanie i udzielanie informacji dotyczàcych ˝ycia codziennego,2) formu∏owanie w miar´ p∏ynnych, krótkich i spójnych wypowiedzi na okreÊlone tematy,
z zastosowaniem form gramatycznych odpowiednich do wyra˝ania teraêniejszoÊci,przesz∏oÊci i przysz∏oÊci oraz relacji przestrzennych,
3) pos∏ugiwanie si´ odpowiednimi Êrodkami j´zykowymi dla wyra˝enia intencji, uczuç,emocji w sytuacjach ˝ycia codziennego,
4) poprawne j´zykowo i logiczne wyra˝anie myÊli i opinii na okreÊlone tematy,5) relacjonowanie wypowiedzi innych osób,6) w∏aÊciwa reakcja j´zykowa na wypowiedê rozmówcy oraz stosowanie rutynowych za-
chowaƒ j´zykowych,7) inicjowanie i podtrzymywanie prostej rozmowy,8) prowadzenie prostych negocjacji w sytuacjach ˝ycia codziennego,9) opanowanie wymowy w stopniu zapewniajàcym zrozumia∏oÊç wypowiedzi osób pos∏u-
gujàcych si´ tym j´zykiem jako macierzystym.3. W zakresie czytania:
1) rozumienie powszechnie spotykanych dokumentów i tekstów autentycznych, takichjak: rozk∏ady jazdy, og∏oszenia, reklamy, menu, listy i instrukcje,
2) rozumienie prostego tekstu narracyjnego,3) rozumienie ogólnego sensu prostego tekstu przy czytaniu pobie˝nym,4) rozumienie ogólnego sensu tekstu, który zawiera fragmenty niezrozumia∏e,5) wyszukiwanie konkretnych informacji z cz´Êciowo niezrozumia∏ego tekstu.
4. W zakresie pisania:1) sformu∏owanie i zapisanie w∏asnego oraz otrzymanego prostego komunikatu,2) napisanie prostego tekstu u˝ytkowego (np. zaproszenia, rezerwacji, podania, curricu-
lum vitae, og∏oszenia) oraz wype∏nianie formularzy,3) napisanie streszczenia prostego tekstu,4) stosowanie w∏aÊciwego s∏ownictwa, struktur morfosyntaktycznych i zasad ortografii
w prostych tekstach.5. Inne umiej´tnoÊci – korzystanie ze s∏ownika jedno- i dwuj´zycznego oraz innych êróde∏ in-
formacji, w tym równie˝ elektronicznych.
C. Dotyczy nauki j´zyka obcego nowo˝ytnego jako drugiego, rozpoczynajàcej si´ od poziomu zerowego
Cele edukacyjneOpanowanie j´zyka na poziomie zapewniajàcym minimum komunikacji j´zykowej.
Zadania szko∏y1. Pomoc uczniom w rozwijaniu poczucia w∏asnej wartoÊci oraz wiary we w∏asne mo˝liwoÊci,
mi´dzy innymi przez pozytywnà informacj´ zwrotnà, dotyczàcà indywidualnych umiej´t-noÊci j´zykowych.
2. Zapewnienie dost´pu do materia∏ów autentycznych, których wybór odpowiada zadaniomwychowawczym.
3. Zapewnienie uczniom maksimum kontaktu z j´zykiem obcym oraz mo˝liwoÊci aktywnegou˝ywania j´zyka mówionego i pisanego.
4. Stopniowe przygotowanie ucznia do samodzielnoÊci w procesie uczenia si´ j´zyka obcego.5. Wspieranie uczniów w rozwijaniu postawy ciekawoÊci, otwartoÊci i tolerancji wobec in-
nych kultur.
96
TreÊci nauczania1. Podstawowe struktury morfosyntaktyczne umo˝liwiajàce formu∏owanie wypowiedzi w od-
niesieniu do teraêniejszoÊci, przesz∏oÊci i przysz∏oÊci oraz relacji przestrzennych.2. Podstawowe funkcje j´zykowe umo˝liwiajàce pos∏ugiwanie si´ j´zykiem w prostych sytu-
acjach ˝ycia codziennego.3. Podstawowe wiadomoÊci oraz s∏ownictwo dotyczàce ˝ycia codziennego uwzgl´dniajàce
realia kraju ojczystego oraz kraju/obszaru nauczanego j´zyka.4. Rozwijanie sprawnoÊci rozumienia ze s∏uchu i mówienia, zaznajomienie z zasadami wy-
mowy.5. Rozwijanie sprawnoÊci czytania i pisania, zaznajomienie z zasadami ortografii.6. Korzystanie z wiedzy i umiej´tnoÊci nabytych w trakcie nauki innych j´zyków obcych oraz
pozosta∏ych przedmiotów nauczania.
Osiàgni´cia1. W zakresie s∏uchania:
1) rozumienie prostych sytuacji komunikacyjnych, w tym intencji rozmówcy,2) rozumienie instrukcji nauczyciela,3) rozumienie ogólnego sensu oraz wyszukiwanie szczegó∏owych informacji w nieskom-
plikowanych wypowiedziach i dialogach.2. W zakresie mówienia:
1) zadawanie prostych pytaƒ oraz udzielanie odpowiedzi,2) uzyskiwanie i udzielanie informacji w typowych sytuacjach ˝ycia codziennego,3) formu∏owanie krótkich wypowiedzi o sobie, swoim otoczeniu, regionie, kraju,4) inicjowanie i podtrzymywanie prostej rozmowy dotyczàcej typowych sytuacji ˝ycia co-
dziennego,5) opanowanie wymowy w stopniu zapewniajàcym zrozumia∏oÊç wypowiedzi.
3. W zakresie czytania:1) rozumienie powszechnie spotykanych dokumentów i tekstów autentycznych, takich
jak: rozk∏ady jazdy, og∏oszenia, reklamy, menu, listy i instrukcje,2) wyszukiwanie szczegó∏owych informacji w prostych tekstach,3) rozumienie ogólnego sensu prostych, adaptowanych tekstów.
4. W zakresie pisania:1) wype∏nianie typowych formularzy, przekazanie prostej informacji, napisanie krótkiego
listu,2) stosowanie zasad ortografii w zakresie poznanego materia∏u.
5. Inne umiej´tnoÊci – korzystanie ze s∏ownika dwuj´zycznego i innych êróde∏ informacji,w tym równie˝ elektronicznych.
ÂCIE˚KI EDUKACYJNE
Rozporzàdzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu
z dnia 26 lutego 2002 r.
w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kszta∏ceniaogólnego w poszczególnych typach szkó∏.
EDUKACJA CZYTELNICZA I MEDIALNA
Cele edukacyjne1. Przygotowanie si´ do samokszta∏cenia poprzez umiej´tne pozyskiwanie i opracowywanie
informacji pochodzàcych z ró˝nych êróde∏.2. Rozumienie natury i roli mediów we wspó∏czesnej cywilizacji.3. Zachowanie to˝samoÊci kulturowej wobec globalizacji kultury.4. Zdobycie umiej´tnoÊci przekazu i krytycznego odbioru treÊci komunikatów medialnych.5. Zachowanie postawy dystansu i krytycyzmu wobec informacji przekazywanych przez media.
Zadania szko∏y1. Wprowadzenie w technologi´ pracy umys∏owej jako przygotowanie do egzaminu matural-
nego i studiów wy˝szych.2. Rozwijanie wiedzy na temat powszechnie dost´pnych zasobów informacyjnych.3. Stwarzanie warunków dla samodzielnego sporzàdzania przez uczniów komunikatów me-
dialnych.4. Dostarczanie materia∏ów do krytycznej analizy przekazów informacyjnych (np. prasa, te-
lewizja, reklama zewn´trzna).
TreÊci nauczania11. Tradycyjne i nowoczesne êród∏a informacji (od ksià˝ki do przekazów internetowych); naj-
nowsze techniki informacyjne i ich dost´pnoÊç.12. Wspó∏czesne instytucje wydawnicze i instytucje zajmujàce si´ dystrybucjà ksià˝ek i pra-
sy.13. Kompetencje czytelnicze niezb´dne do odbioru tekstów literackich, naukowych i popu-
larnonaukowych.14. Globalizacja ˝ycia. Cywilizacja informacyjna i kultura mediów. Poj´cie czwartej w∏adzy.15. Media publiczne i prywatne – zadania i interesy. RynkowoÊç mediów i jej spo∏eczne skut-
ki. Wp∏yw mediów na ró˝ne aspekty ˝ycia cz∏owieka.16. Zagro˝enia dla psychicznego i moralnego rozwoju cz∏owieka p∏ynàce z mediów. Ró˝ne
formy uzale˝nieƒ medialnych.17. Warsztat pracy dziennikarza (prasowego, radiowego, telewizyjnego).18. Warsztat pracy re˝ysera (filmowego, teatralnego).19. Wywieranie wp∏ywu na ludzi. Metody i techniki perswazji i manipulacji stosowane w re-
klamie zewn´trznej, prasowej, radiowej i telewizyjnej.10. Analiza porównawcza wybranej informacji zaczerpni´tej z ró˝nych êróde∏ (z prasy, audy-
cji telewizyjnych lub radiowych). Kryteria wskazujàce na rzetelnoÊç i obiektywizm tej in-formacji.
11. Wybór mi´dzynarodowych i polskich przepisów prawa dotyczàcych mediów.
Osiàgni´cia1. Umiej´tnoÊç sprawnego zebrania okreÊlonych informacji i wyselekcjonowania przydat-
nych treÊci (w tym sporzàdzenie bibliografii).2. Postrzeganie roli mediów w szerszym kontekÊcie cywilizacyjno-kulturowym.3. Dostrzeganie wp∏ywu mediów na ˝ycie i zachowanie ludzi oraz ca∏ych spo∏eczeƒstw.4. Formu∏owanie ocen, opinii i recenzji wybranych informacji przekazywanych przez media.5. Samodzielne tworzenie podstawowych komunikatów medialnych z wykorzystaniem mo-
delu warsztatu pracy dziennikarza prasowego oraz radiowego lub telewizyjnego.
97
98
EDUKACJA EKOLOGICZNA
Cele edukacyjne1. UÊwiadomienie ró˝norodnoÊci sposobów negatywnego i pozytywnego oddzia∏ywania lu-
dzi na Êrodowisko i kszta∏towanie umiej´tnoÊci praktycznego ich poznawania.2. Przyjmowanie postawy odpowiedzialnoÊci za obecny i przysz∏y stan Êrodowiska oraz go-
towoÊci do dzia∏aƒ na rzecz zrównowa˝onego rozwoju.
Zadania szko∏y1. Umo˝liwienie prowadzenia badaƒ w terenie.2. Tworzenie warunków pozwalajàcych integrowaç ró˝ne dziedziny wiedzy w celu zrozumie-
nia idei zrównowa˝onego rozwoju.
TreÊci nauczania1. Ekonomiczne i spo∏eczne aspekty zwiàzków mi´dzy cz∏owiekiem i jego dzia∏alnoÊcià
a Êrodowiskiem. WartoÊç Êrodowiska. KorzyÊci i straty zwiàzane z jego eksploatacjà. Za-soby odnawialne i nieodnawialne.
2. Wspó∏czesny system gospodarki Êwiatowej i jego wp∏yw na degradacj´ zasobów Êrodowi-ska. Wspó∏praca mi´dzynarodowa jako warunek osiàgni´cia zrównowa˝onego rozwoju.
3. Zagro˝enia cywilizacyjne zwiàzane z energetykà konwencjonalnà i jàdrowà. Odnawialneêród∏a energii.
4. Sposoby ochrony ró˝norodnoÊci biologicznej.5. Intensyfikacja produkcji rolnej i zwiàzane z nià zagro˝enia. Rolnictwo ekologiczne.6. Problemy bezpieczeƒstwa biologicznego, np. in˝ynieria genetyczna.7. Problemy polityki ekologicznej paƒstwa.
Osiàgni´cia1. Dostrzeganie zagro˝eƒ dla wspó∏czesnej cywilizacji wynikajàcych z nieracjonalnego ko-
rzystania z zasobów Êrodowiska i z nierównomiernego poziomu ˝ycia w ró˝nych regio-nach Êwiata.
2. Ocenianie dzia∏alnoÊci ekologicznych organizacji pozarzàdowych, ich celów i form dzia∏a-nia oraz zgodnoÊci z politykà ekologicznà paƒstwa.
3. Podejmowanie racjonalnych dzia∏aƒ s∏u˝àcych poprawie stanu Êrodowiska w skali lokal-nej, regionalnej, krajowej i globalnej.
EDUKACJA EUROPEJSKA
Cele edukacyjne1. Poznanie za∏o˝eƒ, celów i historii Unii Europejskiej na tle procesów integracyjnych wspó∏-
czesnego Êwiata.2. Umiej´tnoÊç postrzegania integracji europejskiej w kontekÊcie przemian geopolitycznych
wspó∏czesnego Êwiata oraz szans rozwojowych Polski.3. Umiej´tnoÊç okreÊlania wzajemnej zale˝noÊci mi´dzy podstawami to˝samoÊci i suweren-
noÊci polskiej oraz podstawami wspólnotowymi Unii Europejskiej.4. Rozumienie kontekstu europejskiego aktualnych wydarzeƒ spo∏ecznych, kulturalnych,
gospodarczych i politycznych w Polsce i Europie.5. Przygotowanie do aktywnego uczestnictwa w ˝yciu publicznym Polski i Unii Europejskiej
w okresach przedakcesyjnym i pe∏nego cz∏onkostwa (z korzyÊcià dla dobra kraju i jedno-Êci europejskiej).
Zadania szko∏y1. Budzenie zainteresowania sprawami dotyczàcymi integracji europejskiej, dzia∏aniami Rzà-
du w tym zakresie oraz skutkami integracji dla ka˝dego mieszkaƒca Polski.2. U∏atwienie rozumienia g∏ównych zasad funkcjonowania Unii Europejskiej.3. Stopniowe przygotowanie ucznia do samodzielnoÊci w zdobywaniu informacji na temat
Unii Europejskiej.
4. Wskazywanie konkretnych form i mo˝liwoÊci wspó∏pracy m∏odzie˝y.
TreÊci nauczania11. Proces integracji europejskiej w perspektywie historycznej: czynniki integrujàce i dezin-
tegrujàce. Polska i Polacy w budowaniu jednoczàcej si´ Europy.12. Droga paƒstw europejskich, w tym Polski, do Unii Europejskiej. System, procedury i po-
la negocjacji. Kalendarium rozszerzenia. Cele integracji Polski z Unià Europejskà. Przed-akcesyjne dzia∏ania i programy Rzàdu.
13. Stosunek spo∏eczeƒstw krajów cz∏onkowskich i spo∏eczeƒstwa polskiego do rozszerze-nia Wspólnot Europejskich. Ró˝ne opcje obecne w polityce i opinii publicznej krajówcz∏onkowskich. Katalog nadziei i obaw. Wyobra˝enie roli i miejsca Polski i Polakóww zjednoczonej Europie. Kwestia standardów unijnych.
14. Kierunki integracji. Trzy filary procesu zjednoczenia. Ró˝ne koncepcje wizji przysz∏ejzjednoczonej Europy.
15. Ewolucja prawa Unii Europejskiej. Kwestia konstytucji Unii Europejskiej. Wzajemne rela-cje mi´dzy prawem Unii Europejskiej i prawem krajowym.
16. Ewolucja instytucji Unii Europejskiej. Procedury podejmowania decyzji.17. Gospodarka Unii Europejskiej. Polska w perspektywie polityk wspólnotowych w dziedzi-
nie gospodarczej, w tym w szczególnoÊci wspólnej polityki rolnej.18. Jednolity europejski rynek pracy i jego dost´pnoÊç dla obywateli polskich. Europejskie
problemy spo∏eczne i sposoby ich rozwiàzywania.19. Droga krajów cz∏onkowskich do Unii Gospodarczej i Walutowej.10. Bezpieczeƒstwo europejskie w wymiarze mi´dzynarodowym i wewn´trznym. Bezpie-
czeƒstwo Polski w ramach Unii Europejskiej i w NATO.11. Prawa i obowiàzki obywatelskie, obywatelstwo europejskie, obywatelski wymiar procesu
integracji europejskiej.12. Europa wartoÊci. Duchowy wymiar Europy – edukacja, kultura. Rola edukacji jako czyn-
nika wyrównywania szans polskiej m∏odzie˝y w Europie. Mo˝liwoÊci wspó∏pracy.13. Rola i zasady dzia∏ania samorzàdów terytorialnych w Unii Europejskiej. Wspó∏praca pol-
skich samorzàdów z odpowiednikami w Unii Europejskiej. Euroregiony.14. Miejsce Polski w organizacjach europejskich, w tym w Radzie Europy.15. Polska i jej sàsiedzi. Polska w regionie Europy Ârodkowej i Ba∏tyku. Polska i Europa
Wschodnia.
Osiàgni´cia1. ZnajomoÊç historii, celów i zasad dzia∏ania g∏ównych instytucji oraz podstaw prawa Unii
Europejskiej.2. ZnajomoÊç praw i obowiàzków obywateli i kraju z punktu widzenia wymogów integracyjnych.3. ZnajomoÊç istniejàcych êróde∏ informacji na temat Unii Europejskiej oraz umiej´tnoÊç ko-
rzystania z nich.4. Umiej´tnoÊç samodzielnego gromadzenia, analizowania i interpretowania informacji na
okreÊlony temat dotyczàcy Unii Europejskiej.5. ZnajomoÊç mechanizmów wspó∏pracy i komunikowania si´ oraz umiej´tnoÊç tworzenia
odpowiednich projektów umo˝liwiajàcych t´ wspó∏prac´.6. ZnajomoÊç zasad i form wspó∏pracy Polski w regionie, ze szczególnym uwzgl´dnieniem
paƒstw sàsiadujàcych.
EDUKACJA FILOZOFICZNA
Cele edukacyjne1. Kszta∏cenie umiej´tnoÊci krytycznego myÊlenia, uczestnictwa w dialogu, w tym prezenta-
cji w∏asnego stanowiska i jego obrony.2. UÊwiadomienie specyfiki zagadnieƒ filozoficznych; ich genezy, rozwoju i roli w kulturze.3. Rozwój myÊlenia teoretycznego.4. Uzyskiwanie samowiedzy poprzez uÊwiadamianie zagadnieƒ egzystencjalnie i moralnie
donios∏ych.
99
Zadania szko∏y1. W oparciu o treÊci programowe ukazanie wk∏adu myÊli filozoficznej w kultur´ europejskà.2. Przekazanie podstawowych informacji na temat wspó∏czesnych kierunków i szkó∏ filozo-
ficznych. Zwrócenie uwagi na polskà tradycj´ filozoficznà.3. Umo˝liwienie uczniom obcowania z tekstem filozoficznym.
TreÊci nauczania1. Elementy logiki ogólnej i retoryki.
MyÊl a j´zyk. Stawianie pytaƒ, definiowanie, klasyfikacja i argumentacja. Dyskusja.2. Narodziny filozofii i jej pierwsze koncepcje w staro˝ytnej Grecji.3. Przedmiot filozofii.
Dyscypliny filozoficzne. G∏ówne poj´cia, metody i problemy filozoficzne.4. Ró˝ne sposoby pojmowania filozofii:
1) na przyk∏adzie osiàgni´ç wybitnych filozofów (Sokrates, Platon, Arystoteles, Marek Aureliusz,Âw. Augustyn, Âw. Tomasz z Akwinu, Kartezjusz, Hume, Kant, Hegel, E. Husserl, R. Ingarden),2) w oparciu o informacje na temat koncepcji i szkó∏ filozoficznych (filozofia analityczna,
fenomenologia, egzystencjalizm, hermeneutyka, filozofia dialogu, tomizm wspó∏czesny,personalizm).
5. Filozofia a inne dziedziny kultury.Filozofia a nauka, religia, sztuka, Êwiatopoglàd, ideologia.
6. Elementy teorii rzeczywistoÊci.Idealizm, wariabilizm, realizm.
7. Elementy antropologii filozoficznej.Cz∏owiek jako byt osobowy. G∏ówne koncepcje cz∏owieka. Naturalne i kulturowe Êrodo-wisko cz∏owieka. Cz∏owiek w relacji z drugim cz∏owiekiem i ze wspólnotami. Cz∏owiekwobec wartoÊci.
8. Elementy teorii poznania.èród∏a poznania. Granice poznania. PrawdziwoÊç poznania i jej kryteria.
Osiàgni´cia1. Umiej´tnoÊç formu∏owania podstawowych pytaƒ filozoficznych dotyczàcych rzeczywisto-
Êci, cz∏owieka i kultury.2. Umiej´tnoÊç definiowania, klasyfikowania, argumentowania; prowadzenie dyskusji.3. Umiej´tnoÊç dokonywania analizy tekstów filozoficznych w aspekcie zawartych w nich
problemów.4. Dostrzeganie zagadnieƒ filozoficznych w nauce, sztuce oraz w moralnoÊci i religii.
EDUKACJA PROZDROWOTNA
Cele edukacyjne1. Pog∏´bienie wiedzy o realizacji zachowaƒ prozdrowotnych w ochronie, utrzymaniu i po-
prawie zdrowia jednostki i zdrowia publicznego.2. Rozwijanie umiej´tnoÊci ˝yciowych sprzyjajàcych rozwojowi fizycznemu, psychicznemu,
spo∏ecznemu i duchowemu.3. Kszta∏towanie aktywnej i odpowiedzialnej postawy wobec zdrowia w∏asnego i innych lu-
dzi.4. Rozbudzanie potrzeby dzia∏ania na rzecz tworzenia zdrowego Êrodowiska.
Zadania szko∏y1. Zwi´kszanie zainteresowania uczniów sprawami zdrowia i przekazywanie im rzetelnej wie-
dzy o ró˝nych jego aspektach (zdrowie fizyczne, psychiczne, spo∏eczne i duchowe) orazczynnikach sprzyjajàcych zdrowiu i najcz´stszych zagro˝eniach dla zdrowia oraz mo˝li-woÊciach ich eliminowania.
2. Tworzenie w szkole Êrodowiska umo˝liwiajàcego uczniom praktykowanie prozdrowotne-go stylu ˝ycia, wzmacnianie poczucia w∏asnej wartoÊci, wiary w siebie i swoje mo˝liwoÊcioraz udzielanie uczniom wsparcia w sytuacjach trudnych.
100
3. Rozwijanie wspó∏pracy z rodzicami i spo∏ecznoÊcià lokalnà w zakresie edukacji prozdro-wotnej i rozwiàzywania problemów zdrowotnych uczniów.
TreÊci nauczania1. Styl ˝ycia i jego zwiàzek ze zdrowiem i chorobà. Koncepcja i cele promocji zdrowia. Zdro-
wie jako wartoÊç dla cz∏owieka i spo∏eczeƒstwa.2. Piel´gnacja cia∏a i urody. Dba∏oÊç o utrzymanie odpowiedniej masy cia∏a, sylwetki, dobrej
sprawnoÊci i wydolnoÊci fizycznej. Chronienie si´ przed zanieczyszczeniam-i Êrodowiska.
3. Praca i wypoczynek, aktywne sp´dzanie czasu wolnego. AktywnoÊç ruchowa, zabawai poczucie humoru a zdrowie.
4. Identyfikowanie i podejmowanie ryzyka. Zachowania bezpieczne w codziennym ˝yciu.Troska o bezpieczeƒstwo innych.
5. Zasady racjonalnego ˝ywienia w ró˝nych okresach ˝ycia. ˚ywienie a samopoczuciei zdolnoÊç do pracy oraz zapobieganie chorobom. Skutki niew∏aÊciwego odchudzania si´i stosowania diet eliminacyjnych. Wybór sprzyjajàcych zdrowiu produktów spo˝ywczychi ich przechowywanie. Prawa konsumenta ˝ywnoÊci.
6. Korzystanie z pomocy medycznej, psychologicznej i innych form wsparcia. Znaczenieprofilaktycznych badaƒ medycznych. Zachowanie si´ w chorobie. Postawy wobec osóbprzewlekle chorych i niepe∏nosprawnych i osób starszych.
7. Uwarunkowania poda˝y i popytu na substancje psychoaktywne. Rodzaje tych substancjii ich wp∏yw na organizm, psychik´ oraz rozwój spo∏eczny i duchowy cz∏owieka. Przepisyprawa dotyczàce u˝ywania substancji psychoaktywnych. Formy pomocy dla osób ekspe-rymentujàcych i uzale˝nionych.
8. Osobowe i spo∏eczne umiej´tnoÊci ˝yciowe niezb´dne dla ochrony, poprawy i utrzymaniazdrowia.
Osiàgni´cia1. ZnajomoÊç g∏ównych czynników sprzyjajàcych i zagra˝ajàcych zdrowiu cz∏owieka oraz
podstawowych zasad profilaktyki najcz´stszych zaburzeƒ i chorób. Realizowanie wartoÊcizwiàzanych ze zdrowiem.
2. Umiej´tnoÊç korzystania z pomocy medycznej i psychologicznej, radzenie sobie w sytu-acjach trudnych oraz umiej´tnoÊç wspierania innych.
3. Umiej´tnoÊç porozumiewania si´ i utrzymywania dobrych relacji z innymi ludêmi orazfunkcjonowania i wspó∏pracy w grupie, radzenia sobie z presjà Êrodowiska.
4. Âwiadome dà˝enie do ochrony, utrzymania i poprawy zdrowia w∏asnego oraz osób, wÊródktórych uczeƒ ˝yje.
EDUKACJA REGIONALNA– DZIEDZICTWO KULTUROWE W REGIONIE
Cele edukacyjne1. Poznawanie w∏asnego regionu, w tym jego dziedzictwa kulturowego, jako cz´Êci Polski
i Europy.2. Pog∏´bianie wi´zi ze swoim Êrodowiskiem, regionem, krajem.3. Kszta∏towanie to˝samoÊci regionalnej w kontekÊcie wartoÊci narodowych i europejskich.4. Przygotowanie do dojrza∏ego ˝ycia w strukturach regionalnych, narodowych, paƒstwo-
wych i europejskich.5. Rozwijanie szacunku wobec innych wspólnot regionalnych, etnicznych i narodowych.
Zadania szko∏y1. Umo˝liwienie zdobywania wszechstronnej wiedzy o w∏asnym regionie.2. Tworzenie sytuacji wyzwalajàcych w uczniach twórczoÊç, wzbogacajàcych dorobek dzie-
dzictwa kulturowego.
101
3. U∏atwienie dostrzegania znaczenia wartoÊci w∏asnego regionu i kraju w ˝yciu osobistym.4. Przygotowanie i wprowadzenie do roli aktywnego, odpowiedzialnego wspó∏gospodarza
regionu i kraju oraz uczestnika ˝ycia wspólnoty europejskiej.
TreÊci nauczania1. Dzieje regionu na tle historii Polski i Europy.2. Specyfika przyrodnicza, spo∏eczna, ekonomiczna, kulturowa regionu w relacji z innymi re-
gionami Polski i Europy.3. Przesz∏oÊç regionu, jego dziedzictwo kulturowe jako podstawa rozumienia wspó∏czesno-
Êci regionu.4. Perspektywy i szanse rozwoju regionu we wspó∏pracy krajowej i mi´dzynarodowej. 5. Promocja regionu w kraju i za granicà.
Osiàgni´cia1. Zdobycie wieloaspektowej wiedzy o regionie, w tym o jego dziedzictwie kulturowym, na
tle Polski i Europy.2. Dostrzeganie znaczenia wartoÊci regionu w ˝yciu osobistym, wspólnotowym i spo∏ecz-
nym.3. Ca∏oÊciowe postrzeganie regionu jako miejsca ˝ycia, aktywnoÊci i szeroko rozumianej
twórczoÊci.4. Âwiadomy udzia∏ w ˝yciu kulturowym, spo∏ecznym, gospodarczym i politycznym Êrodowi-
ska lokalnego.5. Piel´gnowanie i pomna˝anie regionalnego i narodowego dziedzictwa kulturowego.6. Umiej´tnoÊci prezentowania i promowania regionu w kraju i za granicà.7. Dostrzeganie wartoÊci kultury narodowej w jej ró˝norodnoÊci regionalnej na tle kultur in-
nych wspólnot etnicznych i narodowych.8. Ukszta∏towanie postawy solidarnoÊci narodowej i otwartoÊci na inne wspólnoty oraz kul-
tury.
102
![PROGRAM NAUCZANIA TECHNIK MECHANIK 311[20]pliki.koweziu.edu.pl/programy/przedmiotowe/Technik_mechanik_311[20... · Spis tresci I. Plany nauczania II. Programy nauczania przedmiotow](https://img.dokumen.tips/doc/110x75/5c7598a709d3f220278b7ec9/program-nauczania-technik-mechanik-31120pliki-20-spis-tresci-i-plany.jpg)
