Prognozy epidemiologiczne - które nowotwory będą coraz częstsze, a

które coraz rzadsze?

Joanna DidkowskaWarszawa, 8-10.08.2018

Prognoza ?

• Czy prognoza ma sens (wiele niewiadomych)?

• Jaki model zastosować?• Naiwna

• Uwzględniająca wiele czynników (o ile je znamy?)

• Proste modele prognostyczne

• A może per collatio (przez porównanie)?

Prognoza naiwna

• Będzie tak, jak dziś (najlepsza sprawdzalność dla prognozy pogody na jutro!)

• Czy w epidemiologii nowotworów ma zastosowanie?• Tak, w niektórych nowotworach (np. jajnik)

• Tak, w krótkim odcinku czasu (2-3 lata)

• Tak, w niektórych grupach wiekowych (młodzi dorośli)

Nowotwory jajnika

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

4000

4500

2000

2010

2015

2020

2025

2030

2035

liczba zachorowań

0

5

10

15

20

25

1999

2002

2005

2008

2011

2014

2017

2020

2023

2026

2029

2032

2035

zachorowalność /100 000 kobiet

Proste modele prognostyczne?

To już było

Przykłady ….

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

20

2013 2015 2020 2025 2030 2035 2040 2045 2050

<65 65+

Mężczyźni

Ludność w Polsce według płci i wieku (w mln)

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

20

2013 2015 2020 2025 2030 2035 2040 2045 2050

<65 65+

Kobiety

1

10

100

1000

10000Za

cho

row

ania

/10

00

00

mężczyźni kobiety

>1000/100000>100/100000>10/100000

Zachorowalność na nowotwory złośliwe w Polsce w grupach wieku

15

70,3

14,7

1,6

12,1

55,2

32,7

6,1

0

10

20

30

40

50

60

70

80

0-14 15-54 65+ 85+

%

2013 2050

Struktura ludności według grup wieku w 2013 i 2050 r. (scenariusz średni)

Zachorowalność na nowotwory złośliwe ogółem

0

50

100

150

200

250

300

350

1980 1990 2000 2010 2020 2030 2040 2050

Wsp

ółc

zyn

nik

sta

nd

aryz

ow

any

Rok

rzeczywiste_M

rzeczywiste_K

prognoza_M

prognoza_K

0

20 000

40 000

60 000

80 000

100 000

120 000

140 000

160 000

180 000

2013 2015 2020 2025 2030 2035 2040 2045 2050

Mężczyźni

<65 65+

Liczba zachorowań na nowotwory złośliwe ogółem

0

20 000

40 000

60 000

80 000

100 000

120 000

140 000

160 000

180 000

2013 2015 2020 2025 2030 2035 2040 2045 2050

Kobiety

<65 65+

Zachorowalność na nowotwory złośliwe jelita grubego

0

10

20

30

40

50

1980 1990 2000 2010 2020 2030 2040 2050

Wsp

ółc

zyn

nik

sta

nd

aryz

ow

any

rzeczywiste_M

rzeczywiste_K

prognoza_M

prognoza_K

0

5000

10000

15000

20000

25000

30000

2013 2015 2020 2025 2030 2035 2040 2045 2050

Mężczyźni

<65 65+

Liczba zachorowań na nowotwory złośliwe jelita grubego

0

5000

10000

15000

20000

25000

30000

2013 2015 2020 2025 2030 2035 2040 2045 2050

Kobiety

<65 65+

Zachorowalność na nowotwory złośliwe piersi

0

5 000

10 000

15 000

20 000

25 000

30 000

35 000

40 000

2013 2015 2020 2025 2030 2035 2040 2045 2050

Liczba zachorowań

<50 50+

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

1980 1990 2000 2010 2020 2030 2040 2050

Zach

oro

wan

ia/1

00

00

0

Zachorowalność (wsp. stand)

dane rzeczywiste prognoza

Zachorowalność na nowotwory złośliwe gruczołu krokowego

0

10 000

20 000

30 000

40 000

50 000

60 000

2013 2015 2020 2025 2030 2035 2040 2045 2050

Liczba zachorowań

<65 65+

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

1980 1990 2000 2010 2020 2030 2040 2050

Zach

oro

wan

ia/1

00

00

0

Zachorowalność (wsp. stand)

dane rzeczywiste prognoza

Nowotwory trzonu macicy

0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

8000

9000

10000

2000

2005

2015

2020

2025

2030

2035

liczba zachorowań

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

2000

2005

2010

2015

2020

2025

2035

Wsp

ółc

zynnik

za

cho

row

aln

ośc

i

zachorowalność/100 000 kobiet

Zachorowania na nowotwory złośliwe szyjki macicy

0

500

1 000

1 500

2 000

2 500

3 000

3 500

2013 2015 2020 2025 2030 2035 2040 2045 2050

Liczba zachorowań

<65 65+

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

20

1980 1990 2000 2010 2020 2030 2040 2050

Zach

oro

wan

ia/1

00

00

0

Zachorowalność (wsp. stand)

dane rzeczywiste prognoza

Zachorowalność na nowotwory złośliwe płuca

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

1980 1990 2000 2010 2020 2030 2040 2050

Wsp

ółc

zyn

nik

sta

nd

aryz

ow

any

rzeczywiste_M

rzeczywiste_K

prognoza_M

prognoza_K

0

2 000

4 000

6 000

8 000

10 000

12 000

14 000

16 000

18 000

2013 2015 2020 2025 2030 2035 2040 2045 2050

Mężczyźni

<65 65+

Liczba zachorowań na nowotwory złośliwe płuca

0

2 000

4 000

6 000

8 000

10 000

12 000

14 000

16 000

18 000

2013 2015 2020 2025 2030 2035 2040 2045 2050

Kobiety

<65 65+

Prognoza uwzględniająca wiele czynników?

• Czy znamy wszystkie czynniki ryzyka?

• Na ile prognoza populacji jest „pewna”?

• Trudno przewidzieć czynniki zaburzające (np. zmiana zachowań, programy profilaktyczne)

• Czy potrafimy przewidzieć rozwój nauki (skuteczności leczenia)?

Zachorowania na nowotwory złośliwe płuca

0

20

40

60

80

100

120

140

1980 1990 2000 2010 2020 2030 2040 2050

Zach

oro

wan

ia/1

00

00

0

Mężczyźni

START 100% (10-24);STOP 0%

START 30% (10-14); 15%(15-19), 5% (20-24) ;STOP 0%

START 30% (10-14); 15%(15-19), 5% (20-24) ;STOP 10%

START 30% (10-14); 15%(15-19), 5% (20-24) ;STOP 20%

START 0% ; STOP 100%

rzeczywiste_M

prognoza_M

Zachorowania na nowotwory złośliwe płuca

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

1980 1990 2000 2010 2020 2030 2040 2050

Zach

oro

wan

ia/1

00

00

0

Kobiety

rzeczywiste_K

prognoza_K

START 100%(10-24);STOP 0%

START 30% (10-14); 15%(15-19), 5% (20-24) ;STOP 0%

START 30% (10-14); 15%(15-19), 5% (20-24) ;STOP 10%

START 30% (10-14); 15%(15-19), 5% (20-24) ;STOP 20%

START 0% ; STOP 100%

Symulacja wpływu szczepień przeciwko HPV na liczbę zachorowań i zgonów z powodu raka szyjki macicy (2006)

0 2 17

67 196

1867

2998 3043

0 1 8 31 79

725

1376 1417

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

5 10 15 20 25 50 75 90

Zachorowania Zgony

Skumulowana liczba zgonów możliwych do uniknięcia w zależności od czasu jaki upłynął od szczepieniaLiczba zachorowań na raka szyjki macicy

według wieku zachorowania i wieku szczepienia

Przez porównanie (per collatio)

Główne przesłanki:

• Rozwój gospodarczy Polski powiela zależności świata zachodniego

• Powielany jest model konsumpcyjny (główne czynniki ryzyka)

Czego możemy spodziewać się?

293 327

463

345

503

357

0

200

400

600

Mężczyźni Kobiety

Nowotwory ogółem

Polska'50 Niemcy'12 Czechy

45

25

60

35

81

41

0

20

40

60

80

100

Mężczyźni Kobiety

Rak jelita grubego

Polska'50 Niemcy'12 Czechy

2234

19 19

42 38

0

20

40

60

Mężczyźni Kobiety

Rak płuca

Polska'50 Szwecja'12 Dania'12

93 92122 114

96110

0

40

80

120

160

Rak piersi Rak prostaty

Polska'50 Niemcy'12 Czechy'12

Nowotwory związane z płcią

4 4

6

0

4

8

Rak szyjki macicy

Polska'50 Finlandia'12 Austria'12

Które nowotwory będą coraz częstsze, a które coraz rzadsze?

Mężczyźni Liczba zachorowań

Współczynnik

Ogółem ↑ =

Rak żołądka ↓ ↓

Rak jelita grubego

↑ ↑

Rak płuca ↑ ↓

Rak gruczołu krokowego

↑ ↑

Kobiety Liczba zachorowań

Współczynnik

Ogółem ↑ ↑

Rak jelita grubego

↑ ↑

Rak płuca ↑ ↑

Rak piersi ↑ ↑

Rak szyjki macicy

↓ ↓

Porażki?Zachorowalność na nowotwory złośliwe płuca

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

200

1980 1990 2000 2010 2020 2030

Wsp

ółc

zyn

nik

sta

nd

aryz

ow

any

rzeczywiste_M

prognoza_M

*

Log. (*)

Dziękuję za uwagę