PROCEDURA OPRACOWANIA RAPORTU CZĄSTKOWEGO

Warszawa 2010

PROCEDURA

OPRACOWANIA

RAPORTU

CZĄSTKOWEGO (integralna część z arkuszem kalkulacyjnym)

do Raportu o zagrożeniach

bezpieczeństwa narodowego

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30

kwietnia 2010 r. w sprawie Raportu o

zagrożeniach bezpieczeństwa narodowego

(Dz.U. Z 2010, Nr 83, poz. 540).

2

Spis treści

Wstęp ......................................................................................................................... 3

ZAGROŻENIA ............................................................................................................ 8

ZAPOBIEGANIE ....................................................................................................... 19

PRZYGOTOWANIE .................................................................................................. 22

REAGOWANIE ......................................................................................................... 24

DANE HISTORYCZNE ............................................................................................. 26

WYKAZY .................................................................................................................. 28

WNIOSKI .................................................................................................................. 30

Słowniczek ............................................................................................................ 31

3

Wstęp

Istniejący akty prawne nakładają obowiązek sporządzania planów lub raportów dotyczących

bezpieczeństwa. Jednym z tych raportów jest Raport o zagrożeniach bezpieczeństwa

narodowego1 opracowywany na potrzeby Krajowego Planu Zarządzania Kryzysowego, gdzie

koordynację przygotowania zapewnia dyrektor Rządowego Centrum Bezpieczeństwa2.

Art. 5a. ustawy o zarządzaniu kryzysowym z dnia 26 kwietnia 2007 r. (Dz.U. Nr 89, poz.

590) określa Raport o zagrożeniach bezpieczeństwa narodowego w następujący sposób:

„Art. 5a.

1. Na potrzeby Krajowego Planu Zarządzania Kryzysowego, ministrowie kierujący

działami administracji rządowej, kierownicy urzędów centralnych oraz wojewodowie

sporządzają Raport o zagrożeniach bezpieczeństwa narodowego, zwany dalej

„Raportem”.

2. Koordynację przygotowania Raportu zapewnia dyrektor Rządowego Centrum

Bezpieczeństwa, a w części dotyczącej zagrożeń o charakterze terrorystycznym,

mogących doprowadzić do sytuacji kryzysowej, Szef Agencji Bezpieczeństwa

Wewnętrznego.

3. Raport jest dokumentem zawierającym następujące elementy:

1) wskazanie najważniejszych zagrożeń przez stworzenie mapy ryzyka;

2) określenie celów strategicznych;

3) określenie priorytetów w reagowaniu na określone zagrożenia;

4) wskazanie sił i środków niezbędnych do osiągnięcia celów strategicznych;

5) programowanie zadań w zakresie poprawy bezpieczeństwa przez

uwzględnianie regionalnych i lokalnych inicjatyw;

6) wnioski zawierające hierarchicznie uporządkowaną listę przedsięwzięć

niezbędnych do osiągnięcia celów strategicznych.

4. Raport przyjmuje Rada Ministrów w drodze uchwały.

5. Kierunki działania wynikające z wniosków z Raportu stanowią element Krajowego

Planu Zarządzania Kryzysowego oraz są uwzględniane w planach zarządzania

kryzysowego.

6. Rada Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, sposób, tryb i terminy

opracowywania Raportu, biorąc pod uwagę konieczność zapewnienia odpowiedniego

poziomu bezpieczeństwa narodowego. „

1 Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 kwietnia 2010 r. w sprawie Raportu o zagrożeniach bezpieczeństwa

narodowego (Dz.U. Z 2010, Nr 83, poz. 540). 2 Ustawa z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym (Dz. U. 2007 r. Nr 89 poz. 509, art. 5a).

4

Na podstawie art. 5a ust. 6 ustawy z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym

(Dz.U. Nr 89, poz. 590, z późn. zm.3)) w drodze Rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie

Raportu o zagrożeniach bezpieczeństwa narodowego zarządza się, co następuje:

§ 3. 1. W celu sporządzenia Raportu wykonawcy, w zakresie zgodnym z ich właściwością,

opracowują raporty cząstkowe.

2. Raport opracowany przez kierownika urzędu centralnego jest włączany do raportu

ministra, któremu kierownik podlega lub przez którego jest nadzorowany, chyba że minister

ten postanowi inaczej.

3. Wykonawcy sporządzają raport cząstkowy w postaci papierowej i elektronicznej.

4. Raport cząstkowy w wersji elektronicznej wykonuje się z wykorzystaniem

standardowego oprogramowania komputerowego, umożliwiającego przenoszenie,

kopiowanie i wymianę danych, zgodnego z minimalnymi wymaganiami określonymi

w przepisach rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 11 października 2005 r. w sprawie

minimalnych wymagań dla systemów teleinformatycznych (Dz.U. Nr 212, poz. 1766).

5. W przypadku sporządzenia raportu cząstkowego lub jego części w wersji elektronicznej

z wykorzystaniem oprogramowania specjalizowanego, innego niż to, o którym mowa w

ust.4, wykonawca zobowiązany jest dostarczyć dyrektorowi Rządowego Centrum

Bezpieczeństwa, zwanemu dalej „dyrektorem Centrum”, konwerter lub przeglądarkę albo

wskazać adres w sieci Internet ich nieodpłatnego pobrania.”

Raport cząstkowy obejmuje:

§ 4. Raport cząstkowy jest dokumentem obejmującym:

1) wskazanie najważniejszych zagrożeń i skutków ich wystąpienia przez stworzenie mapy

ryzyka, o której mowa w art.3 pkt 10 ustawy z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu

kryzysowym, obejmującej wyszczególnienie rodzajów i charakterystyki zagrożeń:

a) o istotnym wpływie na funkcjonowanie i możliwości rozwoju państwa,

a w szczególności mogących mieć istotne znaczenie dla bezpieczeństwa

i międzynarodowej pozycji oraz potencjału ekonomicznego i obronnego,

b) których skutki mogą:

− godzić w bezpieczeństwo państwa, jego porządek konstytucyjny, a w szczególności

w suwerenność, niepodległość i nienaruszalność terytorium,

− zagrozić życiu lub zdrowiu dużej liczby osób, mieniu w znacznych rozmiarach, albo

środowisku na znacznych obszarach,

− oddziaływać, obok Rzeczypospolitej Polskiej, także na inne państwa,

− dotyczyć terytorium Rzeczpospolitej Polskiej lub jej obywateli, mimo możliwego

wystąpienia w innym państwie,

c) występujących w rejonach napięć, konfliktów i kryzysów międzynarodowych,

mających wpływ na bezpieczeństwo państwa lub których potrzeba monitorowania

i eliminacji wynika z podpisanych umów i traktatów międzynarodowych,

3)

Zmiany wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2009 r. Nr 11, poz. 59, Nr 65, poz. 553, Nr 85, poz. 716 i Nr 131, poz. 1076.

5

d) o charakterze terrorystycznym mogących doprowadzić do sytuacji kryzysowej;

2) określenie celów strategicznych, w szczególności:

a) wskazanie celów, jakie należy osiągnąć, aby zminimalizować możliwość wystąpienia

zagrożenia lub jego skutków,

b) hierarchizację celów według kryterium ważności lub wskazanie celów priorytetowych;

3) wnioski zawierające hierarchicznie uporządkowaną listę przedsięwzięć niezbędnych do

osiągnięcia celów strategicznych, w szczególności tych, których realizacja wymaga działań

wykraczających poza posiadane kompetencje;

4) wskazanie sił i środków niezbędnych do osiągnięcia celów strategicznych;

5) programowanie zadań w zakresie poprawy bezpieczeństwa państwa przez wskazywanie

określonych regionalnych i lokalnych inicjatyw, w szczególności:

a) wyszczególnienie programów krajowych, wojewódzkich, powiatowych i gminnych,

b) wskazanie realizatorów programów:

− rządowych,

− samorządowych,

− pozarządowych,

c) sposoby finansowania programów,

d) okresy trwania programów;

6) określenie priorytetów w reagowaniu na określone zagrożenia, w tym ich wpływ na:

a) zasady reagowania w przypadku wystąpienia zagrożenia,

b) hierarchizację działań;

7) inne informacje, które zdaniem wykonawcy mogą być przydatne przy tworzeniu

Krajowego Planu Zarządzania Kryzysowego.”

W celu ujednolicenia informacji przekazywanych przez ministrów kierujących działami

administracji rządowej, kierowników urzędów centralnych oraz wojewodów do Raportu

o zagrożeniach bezpieczeństwa narodowego powstała „Procedura opracowania raportu

cząstkowego” zwana dalej Procedurą.

Wymagane informacje uwzględnione w procedurze obejmują cztery główne

obszary tematyczne, których algorytm przedstawia się następująco:

6

7

Procedura opracowania raportu cząstkowego ma na celu ujednolicenie przekazywanych informacji, dlatego

też proszę o dostarczanie informacji zgodnie z załączonymi tabelami stanowiącymi formularz do

wprowadzania danych.

Formularz dostarczony jest w wersji elektronicznej z rozszerzeniem *.xls i zawiera siedem arkuszy:

• ZAGROŻENIA,

• ZAPOBIEGANIE,

• PRZYGOTOWANIE,

• REAGOWANIE,

• DANE HISTORYCZNE,

• WYKAZY oraz

• WNIOSKI.

Każdy powyższy arkusz jest dokładnie omówiony w ramach procedury odnośnie informacji/danych jakie

należy uwzględnić/przekazać. Dodatkowo, w formularzu są podpowiedzi co do zakresu informacji w danej

kolumnie po „najechaniu” na nagłówek tejże kolumny.

W niektórych kolumnach należy przedstawić informacje w formie opisowej, natomiast niektóre pola należy

wypełnić poprzez pola wyboru, tj. wybranie właściwej informacji z rozwijanej listy.

Dane należy zestawiać zgodnie ze wzorem zawartym w tabelach w arkuszu kalkulacyjnym. Nie należy

dodawać kolumn.

Należy rozpatrywać tylko te zagrożenia, których źródło bądź skutki są bezpośrednio związane z obszarem

zadaniowym/kompetencyjnym danej instytucji oraz mające negatywny wpływ na funkcjonowanie danego

obszaru zadaniowego/kompetencyjnego.

Zagrożenia te mają mieć bezpośredni lub pośredni wpływ na bezpieczeństwo państwa (struktur państwa

i jego obywateli).

W raporcie cząstkowym należy wskazać potencjalne zagrożenia bezpieczeństwa państwa, a nie zdarzenia

rutynowe całkowicie „obsługiwane” na poziomach samorządowych i niewykraczające poza ich teren.

8

ZAGROŻENIA

Celem głównym tego etapu jest:

Identyfikacja zagrożeń odpowiada na pytanie: Co złego i gdzie może się stać? Należy

podkreślić, że w raporcie cząstkowym identyfikacji podlegają wszystkie bez wyjątku rodzaje

zagrożeń w ramach opisywanego obszaru zadaniowego/kompetencyjnego. Zatem jeśli

w kompetencji danego ministra kierownika urzędu centralnego lub wojewody jest

przeciwdziałanie lub/i zwalczanie kilku rodzajów zagrożeń, to należy wskazać je wszystkie.

Zagrożenia te mają odpowiadać kryteriom Raportu cząstkowego.

Należy także wskazać te zagrożenia, które jeszcze nie miały miejsca w kraju, a których

wystąpienie jest przewidywalne, biorąc pod uwagę obserwowane procesy takie jak: zmiany

demograficzne (np. starzenie się społeczeństwa), zmiany klimatyczne, postępujący rozwój

technologiczny (np. stopniowa rezygnacja z posługiwania się pieniądzem materialnym na

rzecz wirtualnego, wzrost znaczenia systemów transmisji danych), trwające konflikty

międzynarodowe, ekstremizm, zmiany w światowej gospodarce (np. konieczność

ograniczenia emisji spalin, stopniowy wzrost wymagań w zakresie ochrony środowiska

naturalnego), itp. Zagrożenia mogą być także identyfikowane poprzez analizę danych

historycznych i/lub statystycznych.

Wskazanie najważniejszych zagrożeń przez stworzenie mapy ryzyka, o której mowa w art.3 pkt 10

ustawy z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym, obejmującej wyszczególnienie rodzajów

i charakterystyki zagrożeń:

a) istotnym wpływie na funkcjonowanie i możliwości rozwoju państwa, a w szczególności

mogących mieć istotne znaczenie dla bezpieczeństwa i międzynarodowej pozycji oraz

potencjału ekonomicznego i obronnego,


• godzić w bezpieczeństwo państwa, jego porządek konstytucyjny, a w szczególności


• zagrozić życiu lub zdrowiu dużej liczby osób, mieniu w znacznych rozmiarach, albo


• oddziaływać, obok Rzeczypospolitej Polskiej, także na inne państwa,

• dotyczyć terytorium Rzeczpospolitej Polskiej lub jej obywateli, mimo możliwego


c) występujących w rejonach napięć, konfliktów i kryzysów międzynarodowych, mających wpływ

na bezpieczeństwo państwa lub których potrzeba monitorowania i eliminacji wynika

z podpisanych umów i traktatów międzynarodowych,

d) o charakterze terrorystycznym mogących doprowadzić do sytuacji kryzysowej.

Arkusz: ZAGROŻENIA

9

Działania jakie należy uwzględnić w zdobywaniu danych do zidentyfikowania zagrożeń to

między innymi:

a) analiza danych statystycznych4,

b) analiza danych historycznych,

c) szacowanie eksperckie,

d) badania terenowe,

e) ocena sytuacji międzynarodowej,

f) modelowanie matematyczne,

g) analiza danych z systemów monitorowania zagrożeń,

h) analiza trendów5,

i) badanie przypadków („case study”),

j) rozpoznanie środowiskowe6, itp.

Etapowi temu odpowiada jeden arkusz - „ZAGROŻENIA” w elektronicznym formularzu *.xls:

4 Statystyki dotyczą przeszłości, wykorzystywane są przede wszystkim do dokonywania porównań, pokazują

trendy i ewentualne efekty przyjętych przedsięwzięć. 5 trend [ang.], tendencja rozwojowa, ogólny kierunek zmian zjawisk (…) w długim okresie; trendy bada się za

pomocą metod statystycznych (np. szeregów chronologicznych), eliminując zjawiska cykliczne, sezonowe i nieregularne. 6 rozpoznanie środowiskowe jest procesem „poznawczym” danego obszaru zadaniowego/ kompetencyjnego,

którego celem jest nie tylko identyfikacja zagrożenia, lecz jego ocena. Proces ten składa się z przede wszystkim ze zbierania informacji z różnych źródeł (czasami przypadkowych) oraz ich oceny, a także analizy wiarygodności i przydatności.

Arkusz: ZAGROŻENIA

10

Wymagany jest następujący zakres informacji:

„nr” – jest to numer kolejny opisywanego zagrożenia. Domyślnie, formularz został

przygotowany na 20 zagrożeń bezpieczeństwa narodowego. Natomiast, jeśli jest taka

konieczność to proszę dodać kolejne wiersze zmieniając numer zagrożenia.

”dział administracji” – należy określić, w ramach jakiego działu administracji rządowej może

wystąpić dane zagrożenie. Działy administracji rządowej to7: budownictwo, gospodarka

przestrzenna i mieszkaniowa, budżet, finanse publiczne, gospodarka, gospodarka morska,

gospodarka wodna, instytucje finansowe, informatyzacja, integracja europejska, kultura

i ochrona dziedzictwa narodowego, kultura fizyczna i sport, łączność, nauka, obrona

narodowa, oświata i wychowanie, praca, rolnictwo, rozwój wsi, rozwój regionalny, rynki

rolne, rybołówstwo, Skarb Państwa, sprawiedliwość, szkolnictwo wyższe, transport,

turystyka, środowisko, sprawy rodziny, sprawy wewnętrzne, wyznania religijne oraz

mniejszości narodowe i etniczne, zabezpieczenie społeczne, sprawy zagraniczne, zdrowie.

Organy i/lub instytucje podległe bezpośrednio Premierowi, wpisują w tej rubryce: „inne”.

Wojewoda identyfikując zagrożenia przypisuje je do odpowiedniego działu administracji

rządowej.

„ogólna charakterystyka zagrożenia” - należy wskazać, w jakim obszarze lub obszarach może

wystąpić dane zagrożenie, (czyli jeśli wystąpi to, na który z poniższych obszarów wpłynie):





b1 - godzić w bezpieczeństwo państwa, jego porządek konstytucyjny,

a w szczególności w suwerenność, niepodległość i nienaruszalność terytorium,

b2 - zagrozić życiu lub zdrowiu dużej liczby osób, mieniu w znacznych rozmiarach,

albo środowisku na znacznych obszarach,

b3 - oddziaływać, obok Rzeczypospolitej Polskiej, także na inne państwa,

b4 - dotyczyć terytorium Rzeczpospolitej Polskiej lub jej obywateli, mimo możliwego





d) związanych z międzynarodowym terroryzmem godzącym w istotne interesy

Rzeczypospolitej Polskiej, w tym w funkcjonowanie infrastruktury krytycznej oraz

życie i zdrowie jej obywateli;

7 Ustawa z dnia 4 września 1997 r. o działach administracji rządowej (Dz. U. 1997 r. Nr 141, poz. 943) art. 5.

Arkusz: ZAGROŻENIA

11

„zagrożenie” – należy wskazać wszystkie niekorzystne czynniki zewnętrzne lub wewnętrzne

zakłócające/uniemożliwiające wykonywanie zadań przypisanych do obszaru zadaniowego

(kompetencyjnego). Należy wybrać zagrożenia, które należą do kompetencji danej instytucji

lub organu zgodnie z aktami prawymi lub te, na które dana instytucja ma wpływ biorąc pod

uwagę bezpieczeństwo państwa.

„numer scenariusza w ramach danego zagrożenia” - należy pamiętać, że dla każdego

zagrożenia może powstać kilka różnych scenariuszy, co jest związane z różnymi formami

rozchodzenia się, rozprzestrzeniania zagrożeń. Dla każdego zagrożenia trzeba wskazać te

scenariusze. Konieczne jest wyszczególnienie wszystkich scenariuszy (domyślnie tabela

zawiera miejsce na opis 20 zagrożeń oraz w ramach każdego z nich po 5 scenariuszy.

W przypadku braku miejsca na następne zagrożenia lub/i scenariusze, należy dodać kolejne

wiersze).

„opis scenariusza” – należy wskazać, jak doszło do powstania zdarzenia, uszkodzenia,

dysfunkcji, zakłócenia funkcjonowania, itp. w ramach danego zagrożenia. Zagrożenie może

mieć kilka postaci/dróg rozchodzenia się lub rozprzestrzeniania. Konieczne jest

wyszczególnienie wszystkich scenariuszy (w przypadku braku miejsca na następne

scenariusze, należy dodać kolejne wiersze). Zagrożenie może rozprzestrzeniać się na różne

sposoby, np.: w zależności od szybkości reagowania służb, straży i inspekcji, form uwolnienia,

miejsca i czasu, pogody, przygotowania danej instytucji do prowadzenia działań związanych

z koordynacją, kierowaniem lub wspomaganiem, zadziałaniem systemów zabezpieczających,

itp.

„potencjalne miejsca wystąpienia” – należy wskazać, gdzie może wystąpić opisywane

zagrożenie. Miejsce można wymieniać posługując się dokładnym adresem, opisem terenu,

opisem miejsc najbardziej zagrożonych, opisem infrastruktury lub obszaru, itp.

„przyczyny wystąpienia zagrożenia” – należy wskazać potencjalne przyczyny, np.: błąd

ludzki, błąd organizacyjny, błąd techniczny, nieprzestrzeganie przepisów, nie podpisanie

umów, sytuacja międzynarodowa, brak nadzoru, brak podstaw prawnych, świadome lub

nieświadome wprowadzenie (czynnika patogennego), terroryzm, frustracje ludzkie, sabotaż,

warunki meteo, kradzieże lub uszkodzenie elementów przesyłowych, samorzutnie, konflikt

międzynarodowy, wypadek, itp.

„typ zagrożenia” – dla każdego scenariusza należy zidentyfikować typ zagrożenia

wprowadzając następujący podział:

Zagrożenia, które należą do kompetencji (za które odpowiada) i nie wykraczają swoim

oddziaływaniem poza obszar zadaniowy danego ministra kierującego działami

administracji rządowej, kierownika urzędu centralnego lub wojewody, (zagrożenie

wewnętrzne).

Arkusz: ZAGROŻENIA

12

Zagrożenia z innych obszarów zadaniowych (kompetencyjnych). Czyli zagrożenia,

które nie leżą w zakresie kompetencji sporządzającego raport, a które mają wpływ na

obszar zadaniowy (kompetencyjny) opisywany w Raporcie cząstkowym, (zagrożenie

przychodzące).

Zagrożenia dla innych obszarów zadaniowych (kompetencyjnych). Czyli zagrożenia,

które rozpatrywany obszar zadaniowy (kompetencyjny) może spowodować/wywołać

dla/w innych obszarach zadaniowych (kompetencyjnych), (zagrożenie wychodzące).

„funkcja instytucji/organu” – należy wskazać, jaką funkcję będzie pełniła dana

instytucja/organ w przypadku wystąpienia i/lub zwalczania danego scenariusza. Wyboru

należy dokonać spośród następujących funkcji:

Instytucja wiodąca – instytucja (organ), która w swoich ustawowych kompetencjach

ma przypisane przeciwdziałanie i zwalczanie danego rodzaju zagrożenia. Jest to

zazwyczaj instytucja wykonawcza, jeśli chodzi o podjęcie działań mających na celu

obniżenie poziomu ryzyka lub reagowanie w sytuacji wystąpienia danego zagrożenia.

Instytucja koordynująca – instytucja (organ), której zadaniem jest koordynacja

działań kilku podmiotów w sytuacji wystąpienia zagrożenia, gdzie wymagana jest

integracja działań niezależnych podmiotów ratowniczych bądź pomocniczych.

Instytucja pomocnicza - instytucja (organ), która nie jest instytucją wiodącą w danym

rodzaju zagrożenia, ale ze względu na swój charakter uczestniczy w działaniach

mających na celu obniżenie poziomu ryzyka lub reagowanie w sytuacji wystąpienia

danego zagrożenia.

„współdziałanie” – należy określić, czy dana instytucja/organ w ramach konkretnego

scenariusza będzie samodzielnie zwalczać zagrożenie czy też będzie włączać instytucje

nadzorowane i podległe.

„ludność - analiza skutków” – należy określać, jakie skutki w ramach danego scenariusza

mogą wystąpić w odniesieniu do ludności potencjalnie objętej zasięgiem danego scenariusza.

Poprzez ocenę i analizę skutków należy wskazać „szkodliwość” dla ludności. W opisie

skutków dla ludności należy uwzględnić między innymi takie elementy jak: podatności,

stopień ochrony, stopień przygotowania ludności do danego scenariusza, poziom edukacji

społecznej, samopomoc, świadomość społeczną, odległość od źródła, przygotowanie służb,

straży i inspekcji do pomocy ludności poszkodowanej, przygotowanie zaplecza medycznego,

przygotowanie zaplecza logistycznego, przygotowanie pomocy doraźnej (zaspokajające

podstawowe potrzeby ludności), przygotowanie do ewakuacji, itp. Należy pamiętać, że skutki

mogą być bezpośrednie (konsekwencje odczuwalne są od razu) lub pośrednie (konsekwencje

są odłożone w czasie). Należy wyszczególniać i przeprowadzić analizę dla każdego rodzaju.

„gospodarka - analiza skutków” – należy określać, jakie skutki w ramach danego scenariusza

mogą wystąpić dla gospodarki. Poprzez ocenę i analizę skutków należy wskazać „zakłócenia”

Arkusz: ZAGROŻENIA

13

w gospodarce. Rozwój niektórych zagrożeń może powodować występowanie

stref/zasięgów/obszarów mówiących o zmieniających się niekorzystnych skutkach np.: wraz

z odległością od źródła lub w zależności od podatności, ochrony, itp. Przy opisie skutków

należy brać pod uwagę fakt, że skutki mogą być krótkotrwałe (przywrócenie do stanu

pierwotnego następuje dość szybko lub długotrwałe (czyli takie, gdzie zakłócenie wywołane

w gospodarce wymaga czasu na przywrócenie do poprzedniego lub zmodernizowanego

stanu). O ile to możliwe strefy/zasięgi/obszary należy wyszczególniać i przeprowadzić analizę

dla każdej z nich.

„mienie, w tym infrastruktura - analiza skutków” – należy określać, jakie skutki w ramach

danego scenariusza mogą wystąpić w mieniu, infrastrukturze. Poprzez ocenę i analizę

skutków należy wskazać „zakłócenia” lub „zniszczenia” jakie mogą wystąpić. Analizując skutki

w mieniu należy zwrócić uwagę na skutki bezpośrednie i pośrednie (efekt domina), lub skutki

odłożone w czasie. O ile jest to możliwe należy szacować koszty strat oraz koszty odbudowy.

„środowisko - analiza skutków” – należy określać, jakie skutki w ramach danego scenariusza

mogą wystąpić dla środowiska. Analiza skutków ma odnosi się do zniszczeń lub

„szkodliwość” dla środowiska. Należy także wskazać, które skutki są odwracalne/odnawialne,

a które powodują całkowite zniszczenie/degradację środowiska. Przy opisie tych skutków

ważne jest wskazanie przypuszczalnych przedziałów czasowych.

„Czy dany scenariusz wpływa na funkcjonowanie infrastruktury krytycznej?” – należy

odpowiedzieć tak lub nie.

„wpływu na infrastrukturę krytyczną” – jeśli dany, rozpatrywany scenariusz wpływa na

funkcjonowanie infrastruktury krytycznej to należy dokładnie wskazać (opis) na który z jej

systemów i w jakim zakresie (opis). Przez infrastrukturę krytyczną należy rozumieć systemy

oraz wchodzące w ich skład powiązane ze sobą funkcjonalnie obiekty, w tym obiekty

budowlane, urządzenia, instalacje, usługi kluczowe dla bezpieczeństwa państwa i jego

obywateli oraz służące zapewnieniu sprawnego funkcjonowania organów administracji

publicznej, a także instytucji i przedsiębiorców. Infrastruktura krytyczna obejmuje systemy:

• zaopatrzenia w energię i paliwa,

• łączności i sieci teleinformatycznych,

• finansowe,

• zaopatrzenia w żywność i wodę,

• ochrony zdrowia,

• transportowe i komunikacyjne,

• ratownicze,

• zapewniające ciągłość działania administracji publicznej,

• produkcji, składowania, przechowywania i stosowania substancji chemicznych

i promieniotwórczych, w tym rurociągi substancji niebezpiecznych.

Arkusz: ZAGROŻENIA

14

„dane graficzne i tabelaryczne” – jeśli jest taka możliwość, to proszę dołączyć (w formie

załącznika) wykresy z programów, schematy, tabele lub inne dane z programów

symulacyjnych na podstawie których zostało przeprowadzone prognozowanie danego

scenariusza.

„mapa” – jeśli jest taka możliwość, to proszę dołączyć (w formie załącznika) mapę rastrową

i/lub wektorową z wykresem z programu przedstawiająca strefy/zasięgi zagrożenia dla

danego scenariusza.

„prawdopodobieństwo” – dla prawdopodobieństwa wprowadza się następującą skalę

jakościową (opisową): Tabela 1: Jakościowy opis skali prawdopodobieństwa

Skala prawdopodobieństwo opis

1 bardzo rzadkie Może wystąpić tylko wyjątkowych okolicznościach. Może wystąpić raz na

pięćset lub więcej lat.

2 rzadkie Nie oczekuje się, że się może zdarzyć i/lub nie jest w ogóle

udokumentowana nie istnieje w przekazach ludzi i/lub zdarzenia nie

wystąpiły w podobnych organizacjach, urządzeniach, społecznościach i/lub

istnieje mała szansa, powód, czy też inne okoliczności aby zdarzenia mogły

wystąpić. Mogą one wystąpić raz na sto lat.

3 możliwe Może zdarzyć się w określonym czasie i/lub mało, rzadko przypadkowo

zdarzenia, że są udokumentowane lub cząstkowo przekazywane w formie

ustnej i/lub bardzo mało zdarzeń i/lub jest pewna szansa, powód, czy też

urządzenia powodujące, że zdarzenie może wystąpić. Może zdarzyć się raz

na dwadzieścia lat.

4 prawdopodobne Jest prawdopodobne, że wystąpi w większości okolicznościach i/lub

zdarzenia są systematycznie dokumentowane i przekazywane są w formie

ustnej i/lub występuje znaczna szansa, powód, lub urządzenia pozwalające

na jego wystąpienie. Może zdarzyć się raz na pięć lat.

5 bardzo

prawdopodobne

Oczekuje się, że zdarzy się w większości okolicznościach i/lub zdarzenia te

są bardzo dobrze udokumentowane i/lub funkcjonują one wśród

mieszkańców i przekazywane są w formie ustnej. Może wystąpić raz na

rok lub częściej.

Uwaga: Kategorie te należy wpisać do arkusza „zagrożenia”.

Kolejną częścią przygotowania raportu cząstkowego jest ustalenie kryteriów oceny ryzyka. Powyżej analizie opisowej (jakościowej) poddane zostały wszystkie scenariusze dla wszystkich zagrożeń, a co najważniejsze opisane zostały skutki dla ludzi, mienia, gospodarki i środowiska. Przeprowadzenie powyższej analizy daje podstawę do określenia pewnych kryteriów opisowych, które można skategoryzować. Dla potrzeb raportu cząstkowego stosowana jest metoda matrycy ryzyka (5-stopniowa), gdzie istotne jest prawidłowe określenie kategorii prawdopodobieństw i kategorii potencjalnych strat w stosunku do skali analizowanych scenariuszy dla zagrożeń. Metoda matryc ryzyka wykorzystuje dwa podstawowe czynniki wpływające na wartość określanego ryzyka:

• prawdopodobieństwo wystąpienia zagrożenia (konkretnego scenariusza),

• skutki (konsekwencje) takiego zagrożenia (konkretnego scenariusza). Czynniki te stopniuje się w skali umownej i dobiera się te, najbliższe rzeczywistości.

Arkusz: ZAGROŻENIA

15

„skutki” – dla skutków trzeba zastosować poniższą skalę jakościową (opisową), z której

należy dobierać parametry najbliższe rzeczywistości w kategoriach:

• Z – życie i zdrowie,

• M – mienie wraz z infrastrukturą,

• S – środowisko.

Uwaga:

1. Jeśli rozpatrywane (szacowane) skutki dla określonego scenariusza są zgodne

z wszystkim kategoriami (Z, M, S) w ramach jednej skali to wstawiamy daną skalę, tj.

A, B, C, D lub E.

2. Jeśli rozpatrywane (szacowane) skutki dla określonego scenariusza nie są zgodne

z wszystkim kategoriami w ramach jednej skali to wstawiamy skalę, z której pochodzą

dwie kategorie, tj. A, B, C, D lub E. Przykład: Jeśli kategoria S mieści się w skali

C, a Z i M w skali B to wybieramy skalę B.

3. Jeśli rozpatrywane (szacowane) skutki dla określonego scenariusza nie są zgodne

z wszystkim kategoriami w ramach jednej skali, a każda kategoria pochodzi z innej

skali to wstawiamy skalę zgodną z kategorią Z. Przykład: Jeśli kategoria S mieści się

w skali C, Z mieści się w skali B, a M w skali A to wybieramy skalę B.

Należy pamiętać, że w przypadku, gdy każda kategoria pochodzi z innej skali to wstawiamy

skalę zgodną z kategorią życia i zdrowia - Z. Wartościowanie ma następującą kolejność:

• Z – życie i zdrowie,

• M – mienie wraz z infrastrukturą,

• S – środowisko.

Arkusz: ZAGROŻENIA

16

Tabela 2: Klasyfikacja skutków i ich charakterystyka

skala skutki kat Opis

(Z – życie i zdrowie, M – mienie, S – środowisko)

A

nieistotne Z Nie ma ofiar śmiertelnych i rannych. Nikt lub mała liczba ludzi została

przemieszczona na krótki okres czasu (do 2 godzin). Nikt lub niewielka

liczba osób wymaga pomocy (nie finansowej lub materialnej).

M Praktycznie bez zniszczeń. Brak wpływu lub bardzo niewielki na

społeczność lokalną. Brak lub niewielkie straty finansowe.

S Niemierzalny efekt w środowisku naturalnym.

B

małe Z Mała liczba rannych lecz bez ofiar śmiertelnych. Wymagana pierwsza

pomoc. Konieczne przemieszczenia ludzi (mniej niż na 24 godziny). Część

ludzi potrzebuje pomocy.

M Występują pewne zniszczenia. Występują pewne utrudnienia (nie dłużej

niż 24 godziny). Niewielkie straty finansowe. Nie wymagane dodatkowe

środki.

S Niewielki wpływ na środowisko naturalne o krótkotrwałym efekcie.

C

średnie Z Potrzebna pomoc medyczna lecz bez ofiar śmiertelnych. Niektórzy

wymagają hospitalizacji. Potrzebne dodatkowe miejsca w szpitalach oraz

dodatkowy personel medyczny. Przebywanie ewakuowanych ludzi

w wyznaczonych miejscach z możliwością powrotu w ciągu 24 godzin.

M Ustalenie miejsc zniszczeń, które wymagają rutynowej naprawy. Normalne

funkcjonowanie społeczności z niewielkimi niewygodami. Spore straty

finansowe.

S Pewne skutki w środowisku naturalnym lecz krótkotrwałe lub małe skutki

o długotrwałym efekcie.

D

duże Z Mocno poranieni, dużo osób hospitalizowanych, duża liczba osób

przemieszczonych (więcej niż na 24 godziny). Ofiary śmiertelne. Potrzeba

szczególnych zasobów do pomocy ludziom i do usuwania zniszczeń.

M Społeczność częściowo nie funkcjonująca, niektóre służby są nieosiągalne.

Duże straty finansowe. Potrzebna pomoc z zewnątrz.

S Długotrwałe efekty w środowisku naturalnym.

E

katastrofalne Z Duża liczba poważnie rannych. Duża liczba hospitalizowanych. Ogólne

i długotrwałe przemieszczenie ludności. Duża liczba ofiar śmiertelnych.

Wymagana duża pomoc dla dużej liczby ludzi.

M Rozległe zniszczenia. Niemożność funkcjonowania społeczności bez istotnej

zewnętrznej pomocy.

S Duży wpływ na środowisko naturalne i /lub stałe zniszczenia.


Arkusz: ZAGROŻENIA

17

„wartość ryzyka” – poniżej przedstawiona została matryca ryzyka pokazująca zależność

między prawdopodobieństwem oraz skutkami. Matryca ryzyka stanowi element niezbędny

do określenia wartości ryzyka dla każdego scenariusza.

Kolorami oznaczono wartości ryzyka:

• minimalne (kolor niebieski),

• małe (kolor zielony),

• średnie (kolor żółty),

• duże (kolor czerwony),

• ekstremalne (kolor brunatny).

Rysunek 1: Matryca ryzyka


„akceptacja ryzyka” – poziom ryzyka akceptowalnego dla scenariusza w ramach określonego

obszaru zadaniowego (kompetencyjnego) podległego odpowiedniemu ministrowi

kierującemu działami administracji rządowej, kierownikowi urzędu centralnego lub

wojewodzie wyznaczany jest przez subiektywną ocenę osób zajmujących się

bezpieczeństwem, a jego parametry powinny by zaakceptowane przez osobę kierującą

danym obszarem zadaniowym. Jest to zgodne z zasadą zarządzania kryzysowego –

jednoosobowego kierowania i odpowiedzialności.

Dlatego też, dla zobrazowania akceptacji ryzyka wprowadza się 4 kategorie kryteriów

akceptacji ryzyka:

PR

AW

DO

PO

DO

BIE

ŃST

WO

5

4

3

2

1

A B C D E

SKUTKI

Arkusz: ZAGROŻENIA

18

• ryzyko akceptowane (A) - nie wymagane są żadne dodatkowe środki bezpieczeństwa,

akceptowane są aktualne rozwiązania i przypisane im siły i środki, działania

monitorujące,

• ryzyko tolerowane (dopuszczalne) (T) - należy dokonać oceny alternatyw czy

wprowadzenie niewielkich zmian organizacyjnych, prawnych bądź funkcjonalnych nie

przyczyni się do poprawy bezpieczeństwa lub jego poczucia,

• ryzyko warunkowo tolerowane (WT) - należy wprowadzić dodatkowe środki

bezpieczeństwa w terminie 6 miesięcy, należy ulepszyć stosowane rozwiązania.

• ryzyko nieakceptowane (N) - należy podjąć natychmiastowe działania w celu

zwiększenia bezpieczeństwa, wprowadzić dodatkowe/ nowe rozwiązania.

„uzasadnienie akceptacji” - ponieważ poziom akceptowalnego ryzyka wyznaczany jest

subiektywnie, niezbędne jest wprowadzenie uzasadnienia (czyli co ono oznacza dla osób

zarządzających bezpieczeństwem w ramach określonego obszaru

zadaniowego/kompetencyjnego. Zatem należy wskazać, jakie rozwiązania, struktury, formy

działania są akceptowane, tolerowane, a jakie powinny być rozwiązywane w drodze

natychmiastowych działań. Uzasadnienie należy szczegółowo uzupełnić uwzględniając

wewnętrzne kryteria i parametry stosowane/wykorzystywane w danej instytucji.

„Czy dany scenariusz jest już ujęty w resortowym/branżowym/wojewódzkim planie

zarządzania kryzysowego?” – należy wstawić tak lub nie.

„Czy dany scenariusz poza ujęciem w resortowym /branżowym/wojewódzkim planie

zarządzania kryzysowego powinien znaleźć się w Krajowym Planie Zarządzania

Kryzysowego?” – należy wstawić tak lub nie.

Zebrane dane oraz wprowadzone parametry pozwalają na określenie wartości ryzyka oraz jego akceptacji, a tym samym przypisanie ich odpowiednim scenariuszom. Reasumując, ten etap stanowi kluczową część do dalszej analizy i przygotowania się na zagrożenia.

Arkusz: ZAGROŻENIA

19

ZAPOBIEGANIE


Po przeprowadzonej analizie dotyczącej identyfikacji zagrożeń i ocenie ryzyka dla zagrożeń

należy wskazać cele strategiczne (arkusz: ZAPOBIEGANIE) w ramach rozpatrywanego obszaru

zadaniowego (kompetencyjnego) podległego odpowiedniemu ministrowi kierującemu

działami administracji rządowej, kierownikowi urzędu centralnego lub wojewodzie.

W przypadku, gdy celów tych jest kilka, należy dokonać ich hierarchizacji według kryterium

ważności poprzez wskazanie celów priorytetowych.

Etapowi temu odpowiada jeden arkusz - „ZAPOBIEGANIE” w elektronicznym formularzu

*.xls:

a) określenie celów strategicznych, w szczególności:

a. wskazanie celów, jakie należy osiągnąć, aby zminimalizować możliwość wystąpienia

zagrożenia lub jego skutków,

b. hierarchizację celów według kryterium ważności lub wskazanie celów priorytetowych,

c. wnioski zawierające hierarchicznie uporządkowaną listę przedsięwzięć niezbędnych do

osiągnięcia celów strategicznych, a szczególnie tych, których realizacja wymaga działań

wykraczających poza posiadane kompetencje,

d. inne informacje, które zdaniem wykonawcy mogą być przydatne przy tworzeniu

Krajowego Planu Zarządzania Kryzysowego.

b) wskazanie sił i środków niezbędnych do osiągnięcia celów strategicznych.

Arkusz: ZAPOBIEGANIE

20


„nr” – jest to numer kolejny opisywanego zagrożenia, który musi być identyczny jak

w arkuszu „ZAGROŻENIA”. Natomiast, jeśli jest taka konieczność to proszę dodać kolejne

wiersze zmieniając numer zagrożenia.

”zagrożenie” – jest to informacja o zagrożeniu, które zostało opisane w arkuszu

„ZAGROŻENIA”. Informacja ta kopiuje się automatycznie do wszystkich arkuszy. Zatem, jeśli

występuje konieczność zmiany w opisie konkretnego zagrożenia to proszę zmianę

wprowadzić tylko i wyłącznie w pierwszym arkuszu „ZAGROŻENIA”. Zmiana także

automatycznie zostanie wprowadzona w innych formularzach.

„cel strategiczny dla danego zagrożenia” – w ramach jednego zagrożenia może występować

kilka celów strategicznych. Domyślnie przypisano po 5 celów. Jeśli jest taka konieczność to

można dodać kolejne wiersze.

„opis celu” - cel strategiczny dla zagrożenia polega na wskazaniu jakimi metodami,

sposobami lub innymi formami działań można wyeliminować dane zagrożenie, nie dopuścić

do jego powstania bądź też ograniczyć prawdopodobieństwo i/lub skutki tego zagrożenia.

Opis ten musi zawierać ogólne scharakteryzowanie podjętych lub proponowanych działań

mających na celu obniżenie ryzyka wystąpienia zagrożenia. Należy wskazać cele strategiczne

dla danego zagrożenia w ramach rozpatrywanego obszaru zadaniowego (kompetencyjnego)

podległego odpowiedniemu ministrowi kierującemu działami administracji rządowej,

kierownikowi urzędu centralnego lub wojewodzie.

„Czy realizacja celu ma wpływ na zmniejszenie prawdopodobieństwa?” – należy określić

czy proponowane lub podjęte działania wpłyną lub wpływają na prawdopodobieństwo

wystąpienia zagrożenia. Należy wskazać tak lub nie.

„Czy realizacja celu ma wpływ na zredukowanie skutków?” – należy określić czy

proponowane lub podjęte działania wpłyną lub wpływają na skutki (konsekwencje)

wystąpienia zagrożenia obniżając tym samym jego „szkodliwość”. Należy wskazać tak lub nie.

„Przedsięwzięcia niezbędne do osiągnięcia celów strategicznych (hierarchicznie

uporządkowana)” – określenie celów strategicznych dla każdego z zagrożeń ma na celu ich

realizacji. W związku z tym, należy wskazać jakie przedsięwzięcia należy podjąć, aby

zrealizować dany cel strategiczny. Przedsięwzięcia mogą mieć charakter: prawny,

organizacyjny, proceduralny, wykonawczy, funkcjonalny, koordynacyjny, rozpoznawczy,

strategiczny, itp. Przedsięwzięcia należy określić hierarchicznie.


21

„siły i środki” – określając cele strategiczne, a następnie przedsięwzięcia do ich realizacji,

konieczne jest wskazanie, jakimi siłami i środkami cele, a co za tym idzie przedsięwzięcia

będą realizowane. Siły i środki to: osoby (ludzie), systemy, elementy wykonawcze,

urządzenia, programy, projekty, sprzęt, finanse, itp.

„Przedsięwzięcia, których realizacja wymaga działań wykraczających poza posiadane

kompetencje” – należy wskazać takie przedsięwzięcia, których realizacja wiąże się ze

współdziałaniem, współpracą z organami, instytucjami, podmiotami (w tym

z gospodarczymi) niepozostającymi w podległości organizacyjnej lub/i służbowej w ramach

rozpatrywanego obszaru zadaniowego (kompetencyjnego). Należy zatem wskazać, wszystkie

przedsięwzięcia wykraczające poza zakres kompetencji sporządzającego raport cząstkowy.

„inne informacje, które mogą być przydatne przy tworzeniu Krajowego Planu Zarządzania

Kryzysowego” – należy wskazać inne informacje lub dane odnoszące się do opisywanego

celu strategicznego ważne z punktu widzenia Krajowego Planu Zarządzania Kryzysowego.

„kryterium ważności” – jeśli celów strategicznych do danego zagrożenia jest kilka, to należy

nadać im kryterium ważności, tj. kolejności realizacji. Dla kryterium ważności wprowadzona

zostaje następująca skala od najważniejszego: cel priorytetowy, bardzo ważny, ważny,

średni, mały.


22

PRZYGOTOWANIE

Celem głównym tego etapu jest określenie:

Proszę podać wszystkie (od 2005 roku) zadania, tj. przedsięwzięcia, programy, projekty

i inicjatywy krajowe, wojewódzkie, powiatowe, gminnych, rządowe, samorządowe,

pozarządowe, regionalne i lokalne mające wpływ na poprawę bezpieczeństwa

uwzględniający edukację dla bezpieczeństwa realizowanych w ramach danej jednostki

w ramach rozpatrywanego obszaru zadaniowego (kompetencyjnego). Działania te mają

także być przypisane do zagrożeń określonych w pierwszym etapie, tj. „ZAGROŻENIA”.

Dodatkowo, proszę podać ich sposób finansowania oraz okres trwania.

Proszę podać także propozycje lub planowane inicjatywy na okres najbliższych 5 lat, tj. do

2015.

Etapowi temu odpowiada jeden arkusz „PRZYGOTOWANIE” w elektronicznym formularzu

*.xls:

programowania zadań w zakresie poprawy bezpieczeństwa państwa przez wskazywanie określonych

regionalnych i lokalnych inicjatyw, w szczególności:

a) wyszczególnienie programów krajowych, wojewódzkich, powiatowych i gminnych,

b) wskazanie realizatorów programów:

− rządowych,

− samorządowych,

− pozarządowych,

c) sposoby finansowania programów,

d) okresy trwania programów;

Arkusz: PRZYGOTOWANIE

23










„program /zadanie” – w ramach jednego zagrożenia może występować lub być planowanych

kilka zadań w zakresie poprawy bezpieczeństwa państwa. Domyślnie przypisano po 5 zadań.

Jeśli jest taka konieczność to można dodać kolejne wiersze.

„zadanie - program, przedsięwzięcie, projekt na rzecz bezpieczeństwa” – należy podać

wykonane, wykonywane bądź planowane do wykonania (do 2015 roku) zadania w zakresie

poprawy bezpieczeństwa państwa, tj. przedsięwzięcia, programy, projekty i inicjatywy

krajowe, wojewódzkie, powiatowe, gminnych, rządowe, samorządowe, pozarządowe,

regionalne i lokalne mające wpływ na poprawę bezpieczeństwa.

„poziom realizowania” – należy wskazać, na jakim poziomie (gdzie) było/ jest/ będzie to

zadanie realizowane. Możliwości wyboru to poziomy: krajowy, wojewódzki, powiatowy,

gminny.

„szczebel głównych wykonawców” – należy ogólnie wskazać, przez który szczebel

realizowane jest danie zadanie. Możliwości wyboru to: samorządowy, pozarządowy,

rządowy/pozarządowy, rządowy/samorządowy, samo-/pozarządowy, wszystkie powyższe.

„wykonawcy/ realizatorzy” – należy podać nazwy (nazwy własne) wykonawców/

realizatorów danego zdania.

„sposób/ źródło finansowania” – należy wskazać, kto pokrywa koszty związane z realizacją

danego zadania. Jeśli źródeł finansowania jest kilka to proszę wskazać wszystkie podając

przybliżony udział procentowy.

„okres trwania” – należy podać datę, okres trwania zadania. Dla zadań planowanych proszę

podać proponowane przedziały czasowe.

Arkusz: PRZYGOTOWANIE

24

REAGOWANIE


Etapowi temu odpowiada jeden arkusz „REAGOWANIE” w elektronicznym formularzu *.xls:








wprowadzić tylko w pierwszym arkuszu „ZAGROŻENIA”. Zmiana także automatycznie

zostanie wprowadzona w innych formularzach.

określenie priorytetów w reagowaniu na określone zagrożenia, w tym ich wpływ na:

a) zasady reagowania w przypadku wystąpienia zagrożenia,

b) hierarchizację działań”.

Arkusz: REAGOWANIE

25

„zasady reagowania w przypadku wystąpienia zagrożenia” – należy wskazać czy istnieją

zasady reagowania w przypadku wystąpienia danego zagrożenia. Jeśli TAK to proszę

wyszczególnić te zasady/ procedury.

„hierarchizacja działań” – jeśli w ramach reagowania na dane zagrożenie istnieje potrzeba

wykonania, przeprowadzenia kilka różnych zadań, to należy dokonać hierarchizacji tych

działań.

Arkusz: REAGOWANIE

26

DANE HISTORYCZNE

Na podstawie dostępnych informacji, należy wskazać (zgodnie ze wzorem w arkuszu „DANE

HISTORYCZNE” zdarzenia niekorzystne w obszarze zadaniowym (kompetencyjnym), które już

wystąpiły, a mogły bądź miały wpływ bezpośredni lub pośredni na bezpieczeństwo państwa

(od 1999 roku – po reformie administracyjnej państwa, ale jeśli jest to możliwe proszę o

wskazanie zdarzeń wcześniejszych). W raporcie cząstkowym nie należy uwzględniać zdarzeń

niekorzystnych lokalnych, w których uczestniczyły tylko lokalne służby, straże i inspekcje, ale

zdarzenia mające wpływ na dany obszar kompetencyjny/zadaniowy dla poziomu

rozpatrywanego w ramach Raportu o zagrożeniach bezpieczeństwa narodowego. Informacje

te należy pozyskać w ramach danej instytucji lub z instytucji podległych przeprowadzając

analizę całościową.

Etapowi temu odpowiada jeden arkusz - „DANE HISTORYCZNE” w elektronicznym

formularzu *.xls.


„lp.” – jest to kolejny numer zagrożenia, które wystąpiło w przeszłości. Jeden wiersz

odpowiada opisowi jednego zdarzenia.

„data lub przedział czasowy” – należy wskazać, kiedy zdane zagrożenie wystąpiło. Można

wskazać konkretną datę, jak i przedział czasowy występowania.

„miejsce/obszar wystąpienia” – należy skazać, gdzie wystąpiło opisywane zagrożenie.

Miejsce można wymieniać posługując się dokładnym adresem, opisem terenu, opisem miejsc

najbardziej zagrożonych, opisem infrastruktury lub obszaru, itp.

Arkusz: DANE HISTORYCZNE

27

„krótki opis” – należy wskazać, jak doszło do powstania zdarzenia, uszkodzenia, dysfunkcji,

zakłócenia funkcjonowania, itp. w ramach danego zagrożenia i jaki był przebieg tego

zdarzenia biorą pod uwagę kluczowe elementy, takie jak: szybkość reagowania służb, straży

i inspekcji, formy uwolnienia, miejsce i czas, pogoda, przygotowanie danej instytucji do

prowadzenia działań związanych z koordynacją, kierowaniem lub wspomaganiem,

zadziałanie systemów zabezpieczających, itp.

„skutki/straty/konsekwencje” – należy wskazać, jakie skutki w wystąpiły w stosunku do

ludności, mienia, infrastruktury, środowiska i gospodarki. Dodatkowo, proszę opisać skutki

dla infrastruktury krytycznej. Poprzez ocenę i analizę skutków należy wskazać „zakłócenia”

lub „zniszczenia” jakie wystąpiły. Analizując skutki należy zwrócić uwagę na skutki

bezpośrednie i pośrednie (efekt domina), lub skutki odłożone w czasie. O ile jest to możliwe

należy określić straty oraz koszty odbudowy.

„funkcja instytucji/organu” – należy wskazać, jaką funkcję pełniła dana instytucja/organ

w zwalczaniu danego zagrożenia. Wyboru należy dokonać spośród następujących funkcji:

Instytucja wiodąca – instytucja (organ), która w swoich ustawowych kompetencjach

ma przypisane przeciwdziałanie i zwalczanie danego rodzaju zagrożenia. Jest to

zazwyczaj instytucja wykonawcza, jeśli chodzi o podjęcie działań mających na celu

obniżenie poziomu ryzyka lub reagowanie w sytuacji wystąpienia danego zagrożenia.

Instytucja koordynująca – instytucja (organ), której zadaniem jest koordynacja

działań kilku podmiotów w sytuacji wystąpienia zagrożenia, gdzie wymagana jest

integracja działań niezależnych podmiotów ratowniczych bądź pomocniczych.

Instytucja pomocnicza - instytucja (organ), która nie jest instytucją wiodącą w danym

rodzaju zagrożenia, ale ze względu na swój charakter uczestniczy w działaniach

mających na celu obniżenie poziomu ryzyka lub reagowanie w sytuacji wystąpienia

danego zagrożenia.

Arkusz: DANE HISTORYCZNE

28

WYKAZY

Kolejny etap raportu cząstkowego to opracowanie wykazu kluczowych jednostek

nadzorowanych i/lub podległych oraz innych niezależnych podmiotów (w tym podmiotów

gospodarczych) odgrywających rolę w zapewnieniu bezpieczeństwa w czasie danego

zagrożenia (pozostającego w kompetencjach danego organu bądź instytucji w ramach

rozpatrywanego obszaru zadaniowego).

Etapowi temu odpowiada jeden arkusz - „WYKAZY” w elektronicznym formularzu *.xls:










„lp.” – jest to kolejny numer instytucji lub kluczowej jednostki nadzorowanej i/lub podległej

lub innego niezależnego podmiotu (w tym gospodarczego).

29

„nazwa podmiotu (w tym podmiotów gospodarczych)” – należy wskazać nazwę własną

danej instytucji lub podmiotu.

„zakres przypisanych zadań i kompetencji” – należy wskazać, jaki zakres zadań i kompetencji

przypisany jest do danej instytucji lub podmiotu (w tym gospodarczego) w ramach

konkretnego zagrożenia.

„rodzaj instytucji” – trzeba określić, do którego z czterech rodzajów instytucji dana instytucja

lub podmiot należy: prywatna, pozarządowa, samorządowa, rządowa.

„osoba kontaktowa i/lub odpowiedzialna w ramach danej instytucji” – należy wskazać

osobę kontaktową lub merytorycznie odpowiedzialną za kontakty w razie wstąpienia danego

zagrożenia.

Arkusz: WYKAZY

Arkusz: WYKAZY

30

WNIOSKI

Dodatkowo, proszę wskazać inne informacje, spostrzeżenia i wnioski dotyczące

bezpieczeństwa narodowego w ramach rozpatrywanego obszaru zadaniowego

(kompetencyjnego) podległego odpowiedniemu ministrowi kierującemu działami

administracji rządowej, kierownikowi urzędu centralnego lub wojewodzie, a odnoszące się

do zagrożeń:





� godzić w bezpieczeństwo państwa, jego porządek konstytucyjny, a w szczególności


� zagrozić życiu lub zdrowiu dużej liczby osób, mieniu w znacznych rozmiarach, albo


� oddziaływać, obok Rzeczypospolitej Polskiej, także na inne państwa,

� dotyczyć terytorium Rzeczpospolitej Polskiej lub jej obywateli, mimo możliwego





d) o charakterze terrorystycznym mogących doprowadzić do sytuacji kryzysowej,

oraz inne informacje, które zdaniem wykonawcy mogą być przydatne przy tworzeniu

Raportu o zagrożeniach bezpieczeństwa narodowego oraz Krajowego Planu Zarządzania

Kryzysowego.

Etapowi temu odpowiada jeden arkusz - „WNIOSKI” w elektronicznym formularzu *.xls:

Arkusz: WNIOSKI

31

Słowniczek

Efekt domino - określa sytuację, w której jedno zdarzenie niekorzystne powoduje szereg

następujących po sobie, wynikających jedno z drugiego zdarzeń niekorzystnych. Sformułowania tego

używa się zazwyczaj w odniesieniu do procesów gwałtownych, destrukcyjnych, niemożliwych do

opanowania, po tym, gdy już zostaną zainicjowane. Obecność wtórnych obiektów może powodować

wystąpienie tego efektu. Wpływ efektu domino charakteryzuje się zwiększeniem

prawdopodobieństwa wystąpienia danego scenariusza.

Infrastruktura krytyczna - należy przez to rozumieć systemy oraz wchodzące w ich skład powiązane

ze sobą funkcjonalnie obiekty, w tym obiekty budowlane, urządzenia, instalacje, usługi kluczowe dla

bezpieczeństwa państwa i jego obywateli oraz służące zapewnieniu sprawnego funkcjonowania

organów administracji publicznej, a także instytucji i przedsiębiorców. Infrastruktura krytyczna

obejmuje systemy: zaopatrzenia w energię i paliwa, łączności i sieci teleinformatycznych, finansowe,

zaopatrzenia w żywność i wodę, ochrony zdrowia, transportowe i komunikacyjne, ratownicze,

zapewniające ciągłość działania administracji publicznej, produkcji, składowania, przechowywania

i stosowania substancji chemicznych i promieniotwórczych, w tym rurociągi substancji

niebezpiecznych.

Instytucja wiodąca – instytucja (organ), która w swoich ustawowych kompetencjach ma przypisane

przeciwdziałanie i zwalczanie danego rodzaju zagrożenia. Jest to zazwyczaj instytucja wykonawcza,

jeśli chodzi o podjęcie działań mających na celu obniżenie poziomu ryzyka lub reagowanie w sytuacji

wystąpienia danego zagrożenia.

Instytucja koordynująca – instytucja (organ), której zadaniem jest koordynacja działań kilku

podmiotów w sytuacji wystąpienia zagrożenia, gdzie wymagana jest integracja działań niezależnych

podmiotów ratowniczych bądź pomocniczych.

Instytucja pomocnicza - instytucja (organ), która nie jest instytucją wiodącą w danym rodzaju

zagrożenia, ale ze względu na swój charakter uczestniczy w działaniach mających na celu obniżenie

poziomu ryzyka lub reagowanie w sytuacji wystąpienia danego zagrożenia.

Mapa zasadnicza - nazywana również Podstawową Mapą Kraju to podstawowe opracowanie

geodezyjno-kartograficzne wykonywane w danym kraju. Powinno obejmować swoim zasięgiem

obszar całego państwa. Służy celom ewidencyjnym, gospodarczym, planistycznym i strategicznym.

Treść mapy zasadniczej obejmuje dane o: ewidencji gruntów i budynków (katastrze);

zagospodarowaniu terenu (ulice, drzewa, obiekty użyteczności publicznej); podziemnym, naziemnym

i nadziemnym uzbrojeniu terenu; ukształtowaniu terenu (wysokości szczegółów sytuacyjnych, formy

ukształtowania terenu).

Mapa ryzyka - należy przez to rozumieć mapę lub opis przedstawiający potencjalnie negatywne

skutki oddziaływania zagrożenia na ludzi, środowisko, mienie i infrastrukturę.

32

Mapa zagrożenia - należy przez to rozumieć mapę przedstawiającą obszar geograficzny objęty

zasięgiem zagrożenia z uwzględnieniem różnych scenariuszy zdarzeń.

Niekorzystne zdarzenie - zdarzenie, które wpływa niekorzystnie na życie, zdrowie, mienie lub

środowisko.

Ryzyko – prawdopodobieństwo wystąpienia niekorzystnego zdarzenia wraz z jego skutkami

w określonym czasie.

Sytuacja kryzysowa - należy przez to rozumieć sytuację wpływającą negatywnie na poziom

bezpieczeństwa ludzi, mienia w znacznych rozmiarach lub środowiska, wywołującą znaczne

ograniczenia w działaniu właściwych organów administracji publicznej ze względu na nieadekwatność

posiadanych sił i środków.

Zagrożenie – zdarzenie, które może wpływać niekorzystnie na życie, zdrowie, mienie lub środowisko.

Zagrożeni to między innymi: poważne zakłócenia w telekomunikacji, poważne przerwy w zasilaniu

w energię, wodę, gaz, poważne zakłócenia w transporcie, masowa migracja do Polski, epidemie

chorób ludzi, silne wiatry i huragany, demonstracje i zamieszki, skażenie chemiczne, skażenia

biologiczne, powodzie, epizoocje, inwazje szkodników zwierząt oraz roślin, gwałtowne wahania

temperatur, wojna, trzęsienia ziemi, osunięcia gruntu, gwałtowne opady atmosferyczne, susze,

pożary, gęste mgły, smog, skażenie radiacyjne, terroryzm, itp.

Zagrożenia można podzielić je na dwie grupy8:

• potencjalne – wymagające działań profilaktycznych, ściśle powiązanych z polityką

bezpieczeństwa,

• kinetyczne – wymagające podjęcia akcji ratowniczej, natychmiastowych działań likwidujących

i ograniczających skutki ich wystąpienia.

Zagrożenia o charakterze potencjalnym i stałym, mających potencjalne możliwości negatywnego

oddziaływania na ludzi, otoczenie cywilizacyjne i/lub środowisko naturalne nazywamy zagrożeniami

potencjalnymi lub źródłami ryzyka. Można do nich zaliczyć zagrożenia, które wynikają z normalnej

eksploatacji urządzeń, linii technologicznych, procesów itp. i znajdują się pod kontrolą do chwili

wystąpienia zdarzenia niekorzystnego (np. powodującego wyciek masy i/lub energii).

Zagrożenia o charakterze związanym z uwolnieniem masy i/lub energii negatywnie wpływającej na

ludzi, otoczenie cywilizacyjne i/lub środowisko naturalne nazywamy zagrożeniami kinetycznymi.

Takim zagrożeniem jest między innymi pożar, przesuwający się toksyczny obłok lub przepływ fali

powodziowej.

Ze względu na częstość pojawiania się zdarzeń niepożądanych, zagrożenia występujące na danym

terenie lub będące w kompetencji danego ministra kierującego działami administracji rządowej,

kierownika urzędu centralnego lub wojewody można podzielić na:

• sporadyczne,

• stałe.

Zagrożenia sporadyczne to zagrożenia krótkotrwałe, będące skutkiem rzadkich niekorzystnych

zdarzeń pojawiających się losowo. Zagrożenia sporadyczne występują na skutek niewątpliwych

zdarzeń niepożądanych mogących pojawić się w rozważanym okresie (np. roku), mimo że

8 J. Wolanin, "Zarys teorii bezpieczeństwa obywateli". Warszawa : DANMAR, ISBN 83-88777-12-2, 2005.

33

prawdopodobieństwo ich wystąpienia jest małe bądź bardzo małe, ale ich poziom czyli skutki są

wysokie. Zdarzeniami niepożądanymi dla tej grupy zagrożeń mogą być:

• katastrofy techniczne (jądrowe, budowlane, przemysłowe),

• anomalie pogodowe (huragany, powodzie, upały),

• epidemie i pandemie bakteryjne i wirusowe (BSE9, SARS10,…),

• ataki terrorystyczne, itd. 11

Zagrożenia stałe to zagrożenia, które występują na danym obszarze od długiego czasu, a ich poziom

nie zmienia się w istotny sposób w kolejnych okresach, np. latach. W przypadku tych zagrożeń stałych

znajduje się zwykle stosunkowo dużo informacji i danych statystycznych o przyczynach i skutkach

tych zagrożeń, co ułatwia modelowanie poziomów tych zagrożeń. Można je podzielić na:

• ciągłe,

• dyskretne.

Zagrożenia stałe ciągłe są obecne w każdej chwili i występują wskutek między innymi:

• skażenia środowiska (zdarzenie niechciane),

• występowania w środowisku naturalnym drobnoustrojów chorobotwórczych (zdarzenie

niechciane), itp.

Zagrożenia stałe dyskretne występują w dyskretnych chwilach i z dużą częstotliwością. Wywoływane

są wskutek między innymi:

• wypadków drogowych,

• wypadków domowych,

• wypadków przy pracy,

• lokalnych pożarów, itp.

Zarządzanie kryzysowe - działalność organów administracji publicznej będąca elementem kierowania

bezpieczeństwem narodowym, która polega na zapobieganiu sytuacjom kryzysowym, przygotowaniu

do przejmowania nad nimi kontroli w drodze zaplanowanych działań, reagowaniu w przypadku

wystąpienia sytuacji kryzysowych, usuwaniu ich skutków oraz odtwarzaniu zasobów i infrastruktury

krytycznej.

9 BSE (ang. Bovine Spongiform Encephalopathy) , czyli gąbczasta encefalopatia bydła (popularnie nazywana "chorobą szalonych krów") 10 SARS (od ang. Severe Acute Respiratory Syndrome – Zespół ostrej ciężkiej niewydolności oddechowej) – rodzaj nietypowego zapalenia płuc 11 T. Szopa, Mapy terytorialnego rozkładu ryzyka, Warszawa 2004.

Documents

PROCEDURA OPRACOWANIA RAPORTU CZĄSTKOWEGO