ZDRAVSTVENI PREGLED VINOGRADA NA PRISUSTVO ZLATASTOG ŽUTILA VINOVE LOZE

Flavescence dorée

Priručnik za fitosanitarne inspektore

Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede Republike Srbije

Projekat: Zlatasto žutilo vinove loze – epidemiologija, distribucija i program mera zaštite Ugovor br: 401-001973/2010-03 Kontakt: Odsek za štetočine bilja Institut za zaštitu bilja i životnu sredinu Banatska 33, Zemun tel/faks: (011) 2611-762 e-mail: titanus_serbia@yahoo.com web: www.flavescencedoree.org Istraživači: dr Milana Mitrović (menadžer), dr Jelena Jović, dr Slobodan Krnjajić, dr Tatjana Cvrković Konsultant: Dr Ivo Toševski, CABI-Europe, Switzerland

SADRŽAJ

I Vizuelni pregled vinograda na prisustvo simptoma zlatastog žutila vinove loze Simptomi zlatastog žutila Metodologija sakapuljanja uzoraka zaraženih biljaka II Vizuelni pregled vinograda na prisustvo vektora Scaphoideus titanus Životni ciklus Scaphoideus titanus Metodologija sakupljanja Zimski preged lastara na prisustvo jaja S. titanus Vizuelni preged biljaka na prisustvo razvojnih stadijuma S. titanus u toku

vegetacije III Strategija suzbijanja zlatastog žutila vinove loze

VIZUELNI PREGLED VINOGRADA NA

PRISUSTVO SIMPTOMA ZLATASTOG ŽUTILA VINOVE LOZE

Simptomi

Pregled vinograda, matičnih zasada i prporišta na prisustvo zlatastog žutila započeti u prvoj polovini jula i nastaviti do kraja septembra.

Prilikom pregleda biljaka obratiti pažnju na sledeće simptome:

promena boje lista izmedju lisnih nerava opšta promena boje lista dužinom glavnih nerava

nekroza na promenjenim delovima lista

savijanje spoljašnjih ivica lista prema naličju

odsustvo lignifikacije mladih lastara u kasnu jesen i produžena vegetacija inficiranih lastara

nesazrevanje formiranih grozdova i njihovo propadanje

promena boje lista izmedju lisnih nerava

opšta promena boje lista dužinom glavnih nerava

savijanje spoljašnjih ivica lista prema naličju

Napomena: Copyright© Dr Ivo Toševski; sve fotografije u priručniku su originalne i mogu se koristiti isključivo u edukativne svrhe

odsustvo lignifikacije mladih lastara u kasnu jesen i produžena vegetacija

nekroza na promenjenim delovima lista

nesazrevanje formiranih grozdova i njihovo propadanje

Simptomi na grozdu i lastaru

simptomi početkom jula simptomi sredinom septembra

sistemska promena na celom lastaru (desno) i listovi sa znacima infekcije (levo)

Simptomi zlatastog žutila variraju u zavisnosti od sorte vinove loze

simptomi na crnim sortama simptomi na belim sortama

Izgled zaraženih vinograda (slike levo) i raspored inficiranih biljaka u zasadu

Na osnovu simptoma nije moguće razlikovati koja fitoplazma izaziva sistemske promene na biljci, pa je jedini siguran metod detekcije PCR analiza.

Sve simptomatične listove uzorkovati i poslati u Odsek za štetočine bilja, kao jedinoj referentnoj laboratoriji na potvrdu prisustva fitoplazme Flavescence doree.

Sakupiti cele listove sa peteljkama, staviti u plastične kese i držati u frižideru. Optimalan broj uzorkovanih listova je 5-10 komada po čokotu.

Svaki uzorak treba da je precizno obeležen sa sledećim podacima: datum sakupljanja, odgovorno lice, lokalitet, okrug, GPS koordinate, sorta

vinove loze, proizvođač, katastarska opština.

Uzimanje uzoraka

VIZUELNI PREGLED VINOGRADA NA PRISUSTVO VEKTORA Scaphoideus titanus

Scaphoideus titanus (Auchenorrhyncha: Cicadellidae) cikada vinove loze

razviće i ishrana na vinovoj lozi

jedna generacija godišnje

polaže jaja u VIII i IX na dvogodišnjim lastarima ili u koru starijih lastara čokota

prezimljava u stadijumu jaja

larve se pile od polovine V do polovine VI; ima 5 larvenih stupnjeva

imago se pojavljuje krajem juna i prisutni su do avgusta

jedini je poznati vektor bolesti zlatastog žutila vinove loze

imago

L1 - larva L2 - larva

L3 - larva L4 - larva

L5 - larva

jaja

egzuvije

Metode detekcije Scaphoideus titanus u vinogradima

Na prisustvo Scaphoideus titanus, neophodno je sprovesti pregled vinograda, matičnih biljaka i 1% kalemova, u i oko matičnih zasada ili proporišta, u prečniku od 1km. Metode detekcije uključuju zimski pregled lastara i vizuelni pregled biljaka tokom vegetacije.

Metod zimskog pregleda

u toku zime uzeti 20-30 cm duge komade, 2- ili 3-godišnjih lastara na pregled pod binokularom;

dva uzorka po 10 komada se uzimaju na raznim mestima u zasadu, ovisno od veličine objekta, zastupljenosti sorti, raznolikosti terena i uslova za uzimanje uzoraka;

uzeti najmanje jedan uzorak iz svakog homogenog sklopa i za svaku sortu zaseban uzorak.

Svaki uzorak mora biti precizno obeležen (datum i lokalitet sakupljanja, odgovorno lice, GPS koordinate, proizvođač, sorta, katastarska opština) Svaki lastar treba pažljivo pregledati pod binokularom na prisustvo jaja Scaphoideus titanus. Za ovakve preglede ovlašćeni su istraživači iz Odseka za štetočine bilja.

Vizuelni metod detekcije Scaphoideus titanus

sa vizuelnim pregledom vinograda na prisustvo larvi početi u drugoj polovini maja sve do kraja juna;

listove uzimati ravnomerno iz celog vinograda, a pri tom izbegavati rubne biljke; pregledati najmanje 100 listova sa različitih mesta na biljkama;

obratiti pažnju na prisustvo velikog broja larvi ili egzuvija na naličju listova;

vizuelni pregled na prisustvo imaga početi krajem juna sve do sredine septembra;

početak izletanja imaga može se pratiti vizuelnim pregledom biljaka, hvatanjem entomološkom mrežom i postavljanjem klopki;

žute lepljive klopke postaviti tokom juna meseca na nekoliko mesta u vinogradu, najbolje po dijagonali i početi sa pregledom početkom jula;

za uspešnu determinaciju materijala i dalje analize, sakupiti cele primerke S. titanus i staviti u tubicu sa 96% alkoholom i držati u frižideru.

Vizuelni pregled biljaka na prisustvo Scaphoideus titanus

Larva

Egzuvije

Adulti

TABELA AKTIVNOSTI

Štetni organizam

Način pregleda

Vreme pregleda

Dozvoljeni procenat

napadnutih biljaka

Flavesvence doree

Vizuelni pregled na prisustvo simptoma

početak VII do sredine IX

0%

Scaphoideus titanus

Zimski pregled na prisustvo jaja

tokom zime do kraja aprila

0%

Vizuelni pregled na prisustvo larvi i egzuvija

od sredine maja do kraja juna

0%

Vizuelni pregled na prisustvo adulta

početak jula do sredine septembra

0%

Alternativni epidemiološki ciklusi zlatastog žutila vinove loze

Prirodni rezervoar zlatastog žutila je Clematis vitalba, tzv. divlja loza ili pavitina, koja se redovno sreće oko zasada vinove loze u Srbiji.

Potencijalni vektor zlatastog žutila u prirodi je Dyctiophara europaea. Ova cikada prenosi bolest sa biljaka spontane flore u zasade vinove loze.

Prilikom pregleda vinograda na prisustvo simptoma zlatastog žutila, obavezno obratiti pažnju na tzv. divlju lozu, kao i korovske biljke u samom zasadu i u neposrednom okruženju.

Na isti način se uzorkuju biljke spontane flore kao i vinova loza, sakupljanjem celih listova sa peteljkama, koje se pravilno obeležene čuvaju u kesama u frižideru dok ne budu poslate na analizu u referentnu laboratoriju.

Prilikom vizuelnog pregleda vinograda na prisustvo Scaphoideus titanus, potrebno je obratiti pažnju na prisustvo imaga alternativnog vektora Dyctiophara europaea.

Insekte sakupljati entomološkom mrežom, i cele primerke staviti u alkohol i čuvati u frižideru za determinaciju i molekularne analize.

STRATEGIJA SUZBIJANJA ZLATASTOG ŽUTILA VINOVE LOZE

MERE ZAŠTITE VINOVE LOZE OD

ZLATASTOG ŽUTILA

OSNOVNE MERE

PREVENTIVNE MERE

DOPUNSKE MERE

suzbijanje S. titanus

uništavanje napuštenih loznih zasada

praćenje pojave simptoma u toku vegetacije

eliminacija sumnjivih čokota

praćenje pojave vektora

krčenje i spaljivanje zaraženih čokota

uništavanje “divlje loze”

suzbijanje korova

Mere suzbijanja

Zasad je zdravstveno ispravan samo ako simptomi na biljkama nisu uočeni tokom vegetacije, a PCR analizom nije dokazano prisustvo.

U svim regionima gde je registrovano prisustvo S. titanus obavezno je sprovodjenje mera zaštite.

Suzbijanje larvi i adulta kontaktnim insekticidima

Preparati na bazi piretroida, organofosfata, biološki preparat na bazi azadiraktina

Tretmani: I - u drugoj polovini juna II - nakon 10-15 dana III - nakon 10-15 dana (neophodan u žarištima FD)

U matičnim zasadima broj tretiranja veći i uključuje dodatna 3 tretmana za suzbijanje adulta u razmaku od 15 dana

Distribucija zlatastog žutila u vinogorjima u Srbiji