23
1 Plan wynikowy z wymaganiami edukacyjnymi przedmiotu historia w zakresie podstawowym dla klasy I szkoły ponadpodstawowej Temat (rozumiany jako lekcja) Wymagania na ocenę dopuszczającą Uczeń: Wymagania na ocenę dostateczną Uczeń: Wymagania na ocenę dobrą Uczeń: Wymagania na ocenę bardzo dobrą Uczeń: Wymagania na ocenę celującą Uczeń opanował wymagania na ocebardzo dobrą, a ponadto: I. Początki ludzkiej cywilizacji 1. Historia jako nauka; metody badania dzie- jów człowieka wyjaśnia poję- cia: prehistoria, historia, historio- grafia, źródło hi- storyczne, perio- dyzacja dziejów, era, chronologia rozpoznaje ro- dzaje źródeł histo- rycznych, podaje ich przykłady rozróżnia czas cykliczny i linear- ny (liniowy) omawia podział na epoki według kryterium materia- łu, z którego wy- konywano narzę- dzia, np. paleolit, neolit, epoka brązu i epoka żelaza przedstawia pe- riodyzację dziejów powszechnych i ojczystych omawia sposoby datowania w histo- rii (dominujący od narodzin Chrystu- sa nasza era i inne, np. era mu- zułmańska, ży- dowska, bizantyj- ska) charakteryzuje podział historii ze względu na przedmiot i obszar geograficzny ba- dań porównuje źró- dła relacyjno- narracyjne ze źró- dłami normatyw- nymi, adresowane z nieadresowany- mi oraz bezpo- średnie z pośred- nimi dostrzega różne wymiary historii uzasadnia, na czym polega np. metoda radiowę- glowa analizuje swój stosunek do nau- czania/uczenia się historii

prehistoria, historia, historio- i- storyczne, perio- era ......neolit, epoka brązu i epoka żelaza – przedstawia pe-riodyzację dziejów powszechnych i ojczystych – omawia sposoby

  • Upload
    others

  • View
    7

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: prehistoria, historia, historio- i- storyczne, perio- era ......neolit, epoka brązu i epoka żelaza – przedstawia pe-riodyzację dziejów powszechnych i ojczystych – omawia sposoby

1

Plan wynikowy z wymaganiami edukacyjnymi przedmiotu historia w zakresie podstawowym

dla klasy I szkoły ponadpodstawowej

Temat (rozumiany

jako lekcja)

Wymagania

na ocenę

dopuszczającą

Uczeń:

Wymagania

na ocenę

dostateczną

Uczeń:

Wymagania

na ocenę

dobrą

Uczeń:

Wymagania

na ocenę

bardzo dobrą

Uczeń:

Wymagania

na ocenę

celującą

Uczeń opanował

wymagania na

ocenę

bardzo dobrą,

a ponadto:

I. Początki ludzkiej cywilizacji

1. Historia jako nauka;

metody badania dzie-

jów człowieka

– wyjaśnia poję-

cia: prehistoria,

historia, historio-

grafia, źródło hi-

storyczne, perio-

dyzacja dziejów,

era, chronologia

– rozpoznaje ro-

dzaje źródeł histo-

rycznych, podaje

ich przykłady

– rozróżnia czas

cykliczny i linear-

ny (liniowy)

– omawia podział

na epoki według

kryterium materia-

łu, z którego wy-

konywano narzę-

dzia, np. paleolit,

neolit, epoka brązu

i epoka żelaza

– przedstawia pe-

riodyzację dziejów

powszechnych i

ojczystych

– omawia sposoby

datowania w histo-

rii (dominujący od

narodzin Chrystu-

sa ‒ nasza era i

inne, np. era mu-

zułmańska, ży-

dowska, bizantyj-

ska)

– charakteryzuje

podział historii ze

względu na

przedmiot i obszar

geograficzny ba-

dań

– porównuje źró-

dła relacyjno-

narracyjne ze źró-

dłami normatyw-

nymi, adresowane

z nieadresowany-

mi oraz bezpo-

średnie z pośred-

nimi

– dostrzega różne

wymiary historii

– uzasadnia, na

czym polega np.

metoda radiowę-

glowa

– analizuje swój

stosunek do nau-

czania/uczenia się

historii

Page 2: prehistoria, historia, historio- i- storyczne, perio- era ......neolit, epoka brązu i epoka żelaza – przedstawia pe-riodyzację dziejów powszechnych i ojczystych – omawia sposoby

2

2. Przemiany sposo-

bów życia człowieka w

okresie prehistorycz-

nym

– wyjaśnia poję-

cia: istoty huma-

noidalne, ewolu-

cja, rewolucja

neolityczna

– przedstawia za-

sadnicze zmiany,

jakie zaszły w

budowie ciała ho-

minidów w okre-

sie prehistorycz-

nym

– wyjaśnia, jakie

znaczenie w dzie-

jach człowieka

miało opanowanie

umiejętności po-

sługiwania się

ogniem

– wskazuje na

mapie obszary, na

których człowiek

zapoczątkował

uprawę zbóż i ho-

dowlę zwierząt –

charakteryzuje

znaczenie poja-

wienia się gatunku

Homo sapiens

– uzasadnia, dla-

czego przemiany

zapoczątkowane

na Bliskim

Wschodzie noszą

miano rewolucji

neolitycznej

– analizuje zjawi-

sko pojawienia się

myślenia symbo-

licznego w dzie-

jach człowieka,

argumentuje, jakie

to miało znaczenie

– uzasadnia, w

jaki sposób umie-

jętność obróbki

kamienia i metali

wpłynęła na ja-

kość życia ludzi

3. Cywilizacja Mezo-

potamii

– wyjaśnia poję-

cia: Mezopotamia,

Żyzny Półksiężyc,

system irygacyjny,

ziggurat, kodeks,

antropomorfizm,

politeizm, pismo

klinowe

– omawia uwa-

runkowania geo-

graficzne rozwoju

cywilizacji na Bli-

skim Wschodzie

– przedstawia wie-

rzenia ludów two-

rzących cywiliza-

cje starożytnego

Bliskiego Wscho-

du

– charakteryzuje

organizację pań-

stw i strukturę

społeczeństw w

cywilizacjach sta-

rożytnego Bliskie-

go Wschodu

– analizuje naj-

ważniejsze osią-

gnięcia kulturowe

starożytnych cywi-

lizacji Mezopota-

mii

– uzasadnia po-

nadczasowe zna-

czenie osiągnięć

kulturowych i na-

ukowych cywili-

zacji Mezopotamii

4. Starożytny Egipt – wyjaśnia poję-

cia: Egipt Dolny,

Egipt Górny, mo-

narchia despo-

tyczna, faraon,

mumifikacja, hie-

– omawia uwa-

runkowania geo-

graficzne rozwoju

cywilizacji staro-

żytnego Egiptu

– przedstawia wie-

– charakteryzuje

organizację pań-

stwa egipskiego i

strukturę jego spo-

łeczeństwa

– analizuje naj-

ważniejsze osią-

gnięcia kulturowe

starożytnego Egip-

tu

– uzasadnia po-

nadczasowe zna-

czenie osiągnięć

kulturowych i na-

ukowych cywili-

zacji starożytnego

Page 3: prehistoria, historia, historio- i- storyczne, perio- era ......neolit, epoka brązu i epoka żelaza – przedstawia pe-riodyzację dziejów powszechnych i ojczystych – omawia sposoby

3

roglify rzenia cywilizacji

starożytnego Egip-

tu

Egiptu

5. Izraelici i ich religia

‒ judaizm

– wyjaśnia poję-

cia: monoteizm,

judaizm, Arka

Przymierza, Tora,

Dekalog, Talmud,

diaspora, Świąty-

nia Salomona,

Stary Testament,

„niewola babiloń-

ska”, menora,

alfabet, purpura

– omawia uwa-

runkowania geo-

graficzne rozwoju

cywilizacji staro-

żytnego Izraela i

Fenicji

– wyjaśnia założe-

nia religii monote-

istycznej na przy-

kładzie judaizmu

– charakteryzuje

proces powstania i

organizację pań-

stwa Izrael i Feni-

cji

– sporządza linię

czasu z najważ-

niejszymi wyda-

rzeniami z dziejów

Izraela

– analizuje naj-

ważniejsze osią-

gnięcia kulturowe

starożytnego

Izraela i Fenicji

– uzasadnia uni-

wersalne, ponad-

czasowe wartości

Dekalogu

– uzasadnia po-

nadczasowe zna-

czenie osiągnięć

kulturowych i na-

ukowych cywili-

zacji starożytnego

Izraela i Fenicji

6. Cywilizacje Środ-

kowego i Dalekiego

Wschodu: Indii i Chin

– wyjaśnia poję-

cia: animizm,

braminizm, hindu-

izm, sanskryt, We-

dy, nirwana, rein-

karnacja, kasta,

terakotowa armia,

konfucjanizm, tao-

izm, Wielki Mur,

jedwabny szlak

– omawia uwa-

runkowania geo-

graficzne rozwoju

cywilizacji staro-

żytnych Indii i

Chin

– przedstawia wie-

rzenia cywilizacji

starożytnych Indii

i Chin

– charakteryzuje

proces powstania i

organizację pań-

stwa starożytnych

Indii i Chin

– analizuje naj-

ważniejsze osią-

gnięcia kulturowe

starożytnych Indii

i Chin

– przedstawia

najważniejsze

przesłania z nauk

Buddy i Konfucju-

sza

– uzasadnia po-

nadczasowe zna-

czenie osiągnięć

kulturowych i na-

ukowych cywili-

zacji starożytnych

Indii i Chin

7. Początki ludzkiej

cywilizacji − lekcja

powtórzeniowa

jw. jw. jw. jw. jw.

8. Początki ludzkiej

cywilizacji – lekcja

sprawdzająca

jw. jw. jw. jw. jw.

Page 4: prehistoria, historia, historio- i- storyczne, perio- era ......neolit, epoka brązu i epoka żelaza – przedstawia pe-riodyzację dziejów powszechnych i ojczystych – omawia sposoby

4

II. Starożytna Grecja

1. U początków grec-

kiej cywilizacji

– wyjaśnia poję-

cia: kultura minoj-

ska, kultura my-

keńska, Helleno-

wie, Hellada, Wie-

ki Ciemne, polis,

Wielka Koloniza-

cja, falanga, ho-

plita

– omawia uwa-

runkowania geo-

graficzne kształ-

towania się cywi-

lizacji greckiej

– wskazuje obsza-

ry objęte koloni-

zacją grecką od

VIII do VI w.

p.n.e.

– charakteryzuje

proces powstania i

przyczyny upadku

cywilizacji minoj-

skiej i mykeńskiej

– omawia wpływ

warunków natu-

ralnych na życie

codzienne miesz-

kańców Hellady

– analizuje naj-

ważniejsze osią-

gnięcia kulturowe

Minojczyków i

Achajów

– porównuje cechy

i zasięg koloniza-

cji fenickiej i

greckiej

– uzasadnia

wpływ wartości

związanych z ideą

greckiej polis na

współczesne

przemiany poli-

tyczne i społecz-

no-gospodarcze w

Europie

2. Sparta i Ateny –

dwie drogi rozwoju

społecznego i ustrojo-

wego polis

– wyjaśnia poję-

cia: Dorowie,

spartiaci, perioj-

kowie, heloci,

Związek Pelopo-

neski, oligarchia,

geruzja, eforowie,

wychowanie spar-

tańskie, Areopag,

tyrania, demokra-

cja, fyla, Rada

Pięciuset, Archon-

ci, strateg, ostra-

cyzm

– omawia uwa-

runkowania geo-

graficzne kształ-

towania się cywi-

lizacji Sparty i

Aten

– wyjaśnia upraw-

nienia poszczegól-

nych organów

władzy w Sparcie i

Atenach

– charakteryzuje

organizacje społe-

czeństwa Sparty i

Aten

– omawia wpływ

warunków natu-

ralnych na życie

codzienne miesz-

kańców Sparty i

Aten

– przedstawia sy-

tuację społeczno-

polityczną w obu

polis

– analizuje, na

czym polegał oli-

garchiczny i de-

mokratyczny sys-

tem ustrojowy w

owych czasach

– porównuje ideał

wojownika-

obywatela w Spar-

cie z ideałem

obywatela w Ate-

nach

– uzasadnia rolę,

jaką w historii

Aten oraz Europy

odegrali Drakon,

Solon i Klejstenes

3. Grecja w okresie

klasycznym

– wyjaśnia poję-

cia: Imperium

Perskie, satrapie,

Związek Helenów,

Związek Morski,

wojna pelopone-

– opisuje różne

formy ekspansji w

świecie greckim,

kolonizację grecką

i fenicką

– wymienia naj-

– omawia okolicz-

ności i przyczyny,

które doprowadzi-

ły do wojen Grecji

z Persją w I poło-

wie V wieku p.n.e.

– wyjaśnia, na

czym polegała

potęga greckiej

polis w V wieku

p.n.e.

– analizuje proces,

– uzasadnia czyn-

niki, które utrud-

niały Helenom

osiągnięcie zwy-

cięstwa i te, które

zwycięstwu sprzy-

Page 5: prehistoria, historia, historio- i- storyczne, perio- era ......neolit, epoka brązu i epoka żelaza – przedstawia pe-riodyzację dziejów powszechnych i ojczystych – omawia sposoby

5

ska ważniejsze bitwy

Greków z Persa-

mi: pod Marato-

nem, Termopila-

mi, Salaminą i

Platejami

– sporządza linię

czasu prezentującą

etapy przebiegu

wojen grecko-

perskich

który doprowadził

do jej załamania w

końcu tego stule-

cia

jały i je umożliwi-

ły

– podaje i ocenia

symbolikę wojen

grecko-perskich,

która funkcjonuje

we współczesnym

świecie, np. bieg

maratoński, „Pol-

skie Termopile”

4. Religia i obyczaje

Greków

– wyjaśnia poję-

cia: mitologia,

heros, igrzyska

olimpijskie, wie-

niec laurowy,

gimnazjon, sympo-

zjon

– wymienia głów-

nych bogów grec-

kich i określa ich

„specjalizację”

– omawia różne

formy religijności

w starożytnej Gre-

cji

– charakteryzuje

religię starożyt-

nych Greków

– przedstawia ży-

cie obyczajowe i

kulturalne w Hel-

ladzie

– ocenia, jaka rolę

odgrywały igrzy-

ska olimpijskie w

życiu politycznym

i kulturalnym sta-

rożytnych Greków

– określa sytuację

i rolę społeczną

kobiet w Helladzie

– uzasadnia, jaki

wpływ wywarła

mitologia na lite-

raturę i sztukę w

starożytnej Grecji

– podaje argumen-

ty, o ponadczaso-

wej roli ducha

rywalizacji w kon-

tekście tradycji

igrzysk olimpij-

skich

5. Kultura grecka w

epoce archaicznej i

klasycznej

– wyjaśnia poję-

cia: dramat grecki,

komedia, teatr,

filozofia, akade-

mia, liceum, tym-

panon, styl doryc-

ki, joński i korync-

ki, styl czarnofigu-

– wymienia osią-

gnięcia kulturowe

starożytnych Gre-

ków

– podaje najwy-

bitniejszych twór-

ców starożytnej

Grecji

– charakteryzuje

grecką myśl filo-

zoficzną

– omawia greckie

porządki architek-

toniczne: styl do-

rycki, joński i ko-

ryncki

– ocenia najbar-

dziej znaczące

osiągnięcia cywi-

lizacyjne i arty-

styczne Greków

epoki archaicznej i

klasycznej

– uzasadnia, które

– dostrzega różni-

ce w historiografii

starożytnej Grecji

na przykładzie

dzieł Herodota i

Tukidydesa

– analizuje system

wartości prezen-

Page 6: prehistoria, historia, historio- i- storyczne, perio- era ......neolit, epoka brązu i epoka żelaza – przedstawia pe-riodyzację dziejów powszechnych i ojczystych – omawia sposoby

6

rowy, styl czerwo-

nofigurowy

z nich najsilniej

wpłynęły na roz-

wój cywilizacji

europejskiej

towany przez filo-

zofów greckich,

tzw. wartości sta-

łe, jak sprawiedli-

wość, dobro, i

liche, jak tchórzo-

stwo, mściwość i

nienawiść

6. Podboje macedoń-

skie i świat grecki w

okresie hellenistycz-

nym

– wyjaśnia poję-

cia: kultura helle-

nistyczna, diado-

chowie, synkre-

tyzm religijny,

retoryka, Filipiki,

Siedem cudów

świata (starożyt-

nego)

– omawia ekspan-

sję Aleksandra

Macedońskiego

– wymienia naj-

ważniejsze bitwy z

wojny Aleksandra

Wielkiego z Per-

sami: Issos, Gau-

gamela

– przedstawia oko-

licznościach wzro-

stu znaczenia Ma-

cedonii w IV w.

p.n.e.

– wskazuje na

mapie kraje pod-

porządkowane

przez Aleksandra

Wielkiego

– charakteryzuje

cechy kultury hel-

lenistycznej

– wyjaśnia podło-

że budowy impe-

rium przez Alek-

sandra Wielkiego

– uzasadnia, w

jaki sposób dzia-

łania Aleksandra

Wielkiego wpły-

nęły na kształto-

wanie się kultury

hellenistycznej i

jej dziedzictwa

7. Starożytna Grecja −

lekcja powtórzeniowa

jw. jw. jw. jw. jw.

8. Starożytna Grecja –

lekcja sprawdzająca jw. jw. jw. jw. jw.

III. Starożytny Rzym

1. Początki Rzymu i

republiki rzymskiej

– wyjaśnia poję-

cia: Wilczyca kapi-

tolińska, rzymska

oligarchia, repu-

blika, Etruskowie,

– podaje źródła

rzymskiej cywili-

zacji i początków

Rzymu

– omawia problem

– charakteryzuje

przemiany ustro-

jowe i społeczne w

republice rzym-

skiej

– charakteryzuje

system ustrojowy

republiki rzym-

skiej, wskazując

uprawnienia po-

– uzasadnia, na

czym opierał się

sukces rzymskiej

ekspansji na tera-

nie Italii

Page 7: prehistoria, historia, historio- i- storyczne, perio- era ......neolit, epoka brązu i epoka żelaza – przedstawia pe-riodyzację dziejów powszechnych i ojczystych – omawia sposoby

7

patrycjusze, plebe-

jusze, komicja,

konsul, pretor,

cenzor, rózgi lik-

torskie, kwestor,

trybun ludowy,

zgromadzenie lu-

dowe, senat, dyk-

tator, Związek

Latyński

niewolnictwa w

republice rzym-

skiej

– wyjaśnia zna-

czenie powiedze-

nia „pyrrusowe

zwycięstwo”

– wskazuje na

mapie kierunki

podbojów rzym-

skich oraz obszary

podporządkowane

przez

Rzym w kolejnych

etapach jego eks-

pansji

szczególnych in-

stytucji republi-

kańskich

2. Podboje Rzymu

poza Italią i przemiany

społeczne u schyłku

republiki

– wyjaśnia poję-

cia: Kartagina,

wojny punickie,

prowincja, laty-

fundium, proleta-

riusz, popularzy,

optymaci, gladia-

tor

– omawia charak-

ter ekspansji

rzymskiej

– wymienia głów-

ne bitwy wojen

punickich: Kanny,

Zama oraz do-

wódców i polity-

ków, np.: Hanni-

bal, Scypion Afry-

kański Starszy,

Tyberiusz i Gajusz

Grakchowie

– wyjaśnia ideę

imperium rzym-

skiego

– charakteryzuje

przejawy kryzysu

społeczeństwa

rzymskiego oraz

rolę, jaką odgry-

wali w państwie i

społeczeństwie

rzymskim niewol-

nicy

– ocenia następ-

stwa nierównego

podziału ziemi,

który dokonał się

w okresie podboju

Italii przez Rzy-

mian

– charakteryzuje

konflikty społecz-

ne i próby reform

u schyłku republi-

ki

– analizuje oko-

liczności, w jakich

Rzym zaczął do-

konywać podbo-

jów poza obsza-

rem Italii.

– podaje i ocenia

następstwa podbo-

jów i źródła kon-

fliktów społecz-

nych w schyłko-

wym okresie re-

publiki

3. Upadek republiki.

Cesarstwo Rzymskie

w okresie pryncypatu

– wyjaśnia poję-

cia: legion, wete-

ran, wojny domo-

we, powstanie

Spartakusa,

triumwirat, Au-

– wymienia głów-

nych polityków,

którzy doprowa-

dzili do przemian

ustrojowych w I

w. p.n.e., np. Sul-

– charakteryzuje

okoliczności prze-

obrażenia się re-

publiki w Cesar-

stwo Rzymskie

– przedstawia, na

– ocenia rolę Ju-

liusza Cezara i

Oktawiana Augu-

sta w przemianach

ustrojowych

– wyjaśnia uni-

– uzasadnia oko-

liczności, w jakich

w I w. p.n.e. do-

chodziło w repu-

blice rzymskiej do

wojen domowych

Page 8: prehistoria, historia, historio- i- storyczne, perio- era ......neolit, epoka brązu i epoka żelaza – przedstawia pe-riodyzację dziejów powszechnych i ojczystych – omawia sposoby

8

gust, pryncypat,

Pax Romana, ro-

manizacja, obywa-

telstwo rzymskie

la, Marek Krassus,

Gnejusz Pompe-

jusz, Juliusz Cezar

czym polegał sys-

tem rządów w

Cesarstwie Rzym-

skim określany

jako pryncypat

wersalne znacze-

nie słów Cezara

„przybyłem, zoba-

czyłem, zwycięży-

łem”

– wnioskuje, jakie

były przyczyny

przejmowania

władzy przez am-

bitne jednostki w

okresie przemian

ustrojowych

4. Kultura, osiągnięcia

cywilizacyjne, wierze-

nia w starożytnym

Rzymie

– wyjaśnia poję-

cia: prawo, drogi

rzymskie, beton,

kopuła, łuki,

akwedukt, termy,

mozaiki, cyrk, Ko-

loseum, amfiteatr,

Panteon, łuk

triumfalny, Ko-

lumna Trajana,

forum, epopeja,

satyra, wróżbiar-

stwo, westalka,

mitraizm, chrze-

ścijaństwo, sekta,

Nowy Testament,

doktryna

– omawia genezę

chrześcijaństwa i

zmiany sytuacji

chrześcijan w pań-

stwie rzymskim

– wyjaśnia, kim

byli wybitni twór-

cy kultury rzym-

skiej, np.: Seneka

Młodszy, Marek

Aureliusz, Cyce-

ron, Wergiliusz,

Horacy, Owidiusz

– charakteryzuje

wierzenia religijne

starożytnych

Rzymian i ich

związek z życiem

publicznym

– przedstawia pro-

ces rozpowszech-

niania się chrze-

ścijaństwa w sta-

rożytnym Rzymie

– rozpoznaje i

ocenia osiągnięcia

kulturowe staro-

żytnych Rzymian

– wyjaśnia, jakie

były przyczyny

popularności

wśród Rzymian

kultów wschod-

nich i czym się

one charakteryzo-

wały

– uzasadnia po-

nadczasowe zna-

czenie słów Sene-

ki Młodszego:

„ojczyznę kocha

się nie dlatego, że

wielka, ale dlate-

go, że własna”

– analizuje dzie-

dziny, w których

rzymska cywiliza-

cja osiągnęła naj-

bardziej oryginal-

ne rezultaty i od-

działuje do dzisiaj

najsilniej na kultu-

rę europejską

5. Rzym w III‒V w.

Upadek cesarstwa na

Zachodzie

– wyjaśnia poję-

cia: barbarzyńcy,

Germanie, prze-

śladowanie chrze-

ścijan, dominat,

– omawia zmiany

sytuacji chrześci-

jan w państwie

rzymskim od III

do V w.

– przedstawia

przejawy kryzysu

imperium rzym-

skiego w III w.

– charakteryzuje

– ocenia przemia-

ny polityczne w

Rzymie w okresie

od III do V wieku

– analizuje różnice

– uzasadnia

wpływ wielkiej

wędrówki ludów

na przemiany kul-

turowe i cywiliza-

Page 9: prehistoria, historia, historio- i- storyczne, perio- era ......neolit, epoka brązu i epoka żelaza – przedstawia pe-riodyzację dziejów powszechnych i ojczystych – omawia sposoby

9

sobór, herezja,

patriarcha, biskup

Rzymu, diecezja,

Edykt mediolański,

kolonat, wielka

wędrówka ludów

– określa, jakie

obszary znalazły

się we wschodnim,

a jakie – w za-

chodnim Cesar-

stwie Rzymskim

po jego podziale w

395 r.

wewnętrzne i ze-

wnętrzne przyczy-

ny upadku pań-

stwa rzymskiego

kulturowe i cywi-

lizacyjne Cesar-

stwa Zachodnio-

rzymskiego i

Wschodniorzym-

skiego

cyjne w zachod-

niej Europie

– argumentuje, czy

zmiany dokonane

w II połowie V w.

świadczą o przej-

ściu do nowej

epoki

6. Starożytny Rzym −

lekcja powtórzeniowa jw. jw. jw. jw. jw.

7. Starożytny Rzym –

lekcja sprawdzająca jw. jw. jw. jw. jw.

IV. Wczesne średniowiecze – do końca X w.

1. Cesarstwo na

Wschodzie (Bizan-

cjum)

– wyjaśnia poję-

cia: Bizancjum,

Kodeks Justynia-

na, Awarowie,

ogień grecki, dy-

nastia macedoń-

ska, ikona, ikono-

klaści, kościół

Hagia Sophia

– lokalizuje w

czasie i przestrzeni

Cesarstwo Bizan-

tyjskie

– wyjaśnia genezę

Bizancjum jako

dziedzictwo grec-

ko-rzymskiej cy-

wilizacji

– charakteryzuje

osiągnięcia w za-

kresie kultury Ce-

sarstwa Bizantyj-

skiego

– przedstawia ce-

chy sztuki bizan-

tyńskiej

– ocenia rolę Ko-

ścioła chrześcijań-

skiego w Cesar-

stwie Bizantyj-

skim

– analizuje pro-

blem kultu ikon w

Bizancjum i pro-

blem ikonoklazmu

– uzasadnia rolę

cesarza Justyniana

I Wielkiego w

dziejach Bizan-

cjum

– argumentuje, czy

Prokopiusz z Ce-

zarei, historyk

bizantyński miał

wpływ na pełny

obraz rzeczywisto-

ści VI w.

2. Arabowie i islam – wyjaśnia poję-

cia: beduini, ka-

rawany, hidźra,

prorok, Koran,

islam, Czarny

– wyjaśnia genezę

islamu, omawia

główne zasady,

filary islamu, które

znalazły się w

– charakteryzuje

główne kierunki

ekspansji arabskiej

do IX wieku

– opisuje charakte-

– analizuje cechy

charakterystyczne

dla społeczności

arabskiej w okre-

sie przed narodzi-

– ocenia osiągnię-

cia cywilizacyjne

Arabów i cechy

charakterystyczne

kultury i nauki

Page 10: prehistoria, historia, historio- i- storyczne, perio- era ......neolit, epoka brązu i epoka żelaza – przedstawia pe-riodyzację dziejów powszechnych i ojczystych – omawia sposoby

10

Kamień, Al-Kaba,

Allah, rok nowej

ery, szariat, rama-

dan, dżihad, kalif,

emir, kaligrafia,

Abbasydzi, Umaj-

jadzi, Fatymidzi

Koranie rystyczne cechy

kultury arabskiej i

rozpoznaje jej

najważniejsze

osiągnięcia

nami nowej religii

‒ islamu

arabsko-islamskiej

3. Europa barbarzyń-

ska po upadku cesar-

stwa na Zachodzie

– wyjaśnia poję-

cia: Frankowie,

romanizacja ple-

mion germańskich,

Anglosasi, Ostro-

goci, Wizygoci,

Merowingowie,

prawo salickie,

majordom, Celto-

wie, Państwo Ko-

ścielne, biskup

Rzymu, reguła

zakonna

– opisuje proces

tworzenia się pań-

stw w Europie z

uwzględnieniem

ich chrystianizacji

– wyjaśnia, jaką

rolę odegrali w

dziejach Franków

Chlodwig I, Karol

Młot i Pepin Krót-

ki

– charakteryzuje

relacje pomiędzy

Germanami a

podbitą przez nich

ludnością romań-

ską

– wyjaśnia, co

zdecydowało o

ostatecznej roma-

nizacji (z wyjąt-

kiem Brytanii)

germańskich na-

jeźdźców

– na podstawie

tekstu źródłowego

przedstawia życie

codzienne mni-

chów w klaszto-

rach kierujących

się regułą św. Be-

nedykta

– analizuje losy

Italii, Półwyspu

Iberyjskiego i

Wysp Brytyjskich

w V‒VIII w.

– analizuje naj-

ważniejsze zjawi-

ska, które zacho-

dziły w Kościele

na Zachodzie

– argumentuje,

jakie było miejsce

Kościoła w rze-

czywistości spo-

łeczno-politycznej,

która wytworzyła

się we wczesnym

średniowieczu

4. Odrodzenie idei

cesarskiej na Zacho-

dzie. Monarchie karo-

lińska i ottońska

– wyjaśnia poję-

cia: hrabia, mar-

grabia, kapitularz,

dziesięcina, rene-

sans karoliński,

skryptorium, mi-

nuskuła karoliń-

ska, miniatura,

traktat w Verdun,

Karolingowie,

Rzesza, Święte

– opisuje zasięg

terytorialny i or-

ganizację państwa

Franków ze szcze-

gólnym uwzględ-

nieniem polityki

Karola Wielkiego

– przedstawia po-

stać Karola Wiel-

kiego i jego zasłu-

gi dla państwa

– charakteryzuje

zjawisko renesan-

su karolińskiego i

ocenia jego zna-

czenie dla rozwoju

kultury

– charakteryzuje

ideę cesarstwa

karolińskiego i

porównuje ją z

ideą cesarstwa

Ottonów

– na podstawie

tekstu źródłowego

wyjaśnia, na czym

polegał należyty i

sprawiedliwy spo-

– analizuje przy-

czyny i następstwa

rozpadu monarchii

karolińskiej po

traktacie w Ver-

dun

– argumentuje, na

czym polegała

idea odnowienia

cesarstwa na Za-

chodzie w monar-

Page 11: prehistoria, historia, historio- i- storyczne, perio- era ......neolit, epoka brązu i epoka żelaza – przedstawia pe-riodyzację dziejów powszechnych i ojczystych – omawia sposoby

11

Cesarstwo Rzym-

skie Narodu Nie-

mieckiego, monar-

chia uniwersali-

styczna, dynastia

saska

sób sprawowania

rządów przez

chrześcijańskiego

władcę opisany w

kapitularzu Karola

Wielkiego

chii karolińskiej i

w monarchii nie-

mieckich Ottonów

5. Gospodarka, społe-

czeństwo, kultura

wczesnośredniowiecz-

nej Europy Zachodniej

– wyjaśnia poję-

cia: kolonat, pod-

daństwo, produk-

cja rzemieślnicza,

dwupolówka, trój-

polówka, feuda-

lizm, senior, wa-

sal, beneficjum,

lenno, hołd, inwe-

stytura, akt ko-

mendacji, relikwie,

suzeren, immuni-

tet, pańszczyzna,

bazylika, hagio-

grafia, ornament

zoomorficzny

– opisuje gospo-

darkę i kulturę

państwa Franków

ze szczególnym

uwzględnieniem

polityki Karola

Wielkiego

– charakteryzuje

problemy gospo-

darcze występują-

ce w zachodniej

Europie w epoce

wczesnego śre-

dniowiecza

– ukazuje ich

wpływ na życie

mieszkańców

– na podstawie

tekstu źródłowego

wyjaśnia, na czym

polegał osobisty

stosunek wasala

do seniora okre-

ślony w akcie ko-

mendacji

– charakteryzuje i

ocenia kulturę

wczesnego śre-

dniowiecza oraz

jej osiągnięcia

– argumentuje,

jakie znaczenie w

życiu społecznym

i politycznym miał

system nadawania

ziemi na zasadzie

lenna

6. Narodziny państwa

polskiego i rządy

Mieszka I

– wyjaśnia poję-

cia: gród, dynastia

piastowska, Grody

Czerwieńskie, pa-

latium, Dagome

iudex, opole, dru-

żyna książęca,

drzewo genealo-

giczne

– opisuje proces

tworzenia się pań-

stwa polskiego z

uwzględnieniem

jego chrystianiza-

cji

– przedstawia ko-

lejne etapy rozwo-

ju terytorialnego

– przedstawia sto-

sunki Mieszka I z

sąsiadami

– charakteryzuje

organizację pań-

stwa i rolę druży-

ny książęcej w

państwie Mieszka

I

– analizuje, jakie

znaczenie dla po-

wstającego pań-

stwa polskiego

miało przyjęcie

chrześcijaństwa

– na podstawie

tekstu źródłowego

wyjaśnia, jakie

– analizuje różne

źródła o począt-

kach państwa pol-

skiego, łączy ich

autorów z pań-

stwami lub krę-

gami kulturowymi

– uzasadnia ten-

dencje centrali-

Page 12: prehistoria, historia, historio- i- storyczne, perio- era ......neolit, epoka brązu i epoka żelaza – przedstawia pe-riodyzację dziejów powszechnych i ojczystych – omawia sposoby

12

państwa Mieszka I znaczenie dla

Mieszka I i kształ-

tującego się pań-

stwa polskiego

miało zwycięstwo

pod Cedynią

styczne w życiu

politycznym pań-

stwa polskiego w

X w.

7. Wczesne średnio-

wiecze – do końca X

w. – lekcja powtórze-

niowa

jw. jw. jw. jw. jw.

8. Wczesne średnio-

wiecze – do końca X

w. – lekcja sprawdza-

jąca

jw. jw. jw. jw. jw.

V. Europa i Polska w okresie pełnego średniowiecza – XI‒XIII w.

1. Polska za panowa-

nia Bolesława Chro-

brego

– wyjaśnia poję-

cia: misja chry-

stianizacyjna bi-

skupa Wojciecha,

kanonizacja,

Drzwi Gnieźnień-

skie, zjazd gnieź-

nieński, kopia

włóczni św. Mau-

rycego, drużyna

książęca, danina,

Pięciu Braci Mę-

czenników, rega-

lia, prawo książę-

ce, ciężary prawa

– opisuje zmiany

terytorialne pań-

stwa polskiego w

okresie rządów

Bolesława Chro-

brego

– wymienia przy-

czyny i opisuje

przebieg wojen

prowadzonych

przez Bolesława w

latach 1003‒ 1018

– omawia organi-

zację państwa pol-

skiego za Bole-

– wyjaśnia uwa-

runkowania naro-

dzin państwa pol-

skiego i jego chry-

stianizacji z

uwzględnieniem

roli Bolesława

Chrobrego

– charakteryzuje

politykę zagra-

niczną Bolesława

Chrobrego z

uwzględnieniem

małżeństw zawar-

tych przez Bole-

– zestawia naj-

ważniejsze wyda-

rzenia z dziejów

Polski i Europy za

Bolesława Chro-

brego

– na podstawie

źródeł wyjaśnia i

ocenia, jakie zna-

czenie dla Bole-

sława i Polski miał

zjazd gnieźnieński

– analizuje, jak

układały się sto-

sunki Bolesława

– analizuje ten-

dencje centrali-

styczne w życiu

politycznym pań-

stwa polskiego w

okresie rządów

Bolesława Chro-

brego

– analizuje i oce-

nia znaczenie ko-

ronacji królew-

skiej Bolesława

Chrobrego

– przedstawia

konsekwencje

Page 13: prehistoria, historia, historio- i- storyczne, perio- era ......neolit, epoka brązu i epoka żelaza – przedstawia pe-riodyzację dziejów powszechnych i ojczystych – omawia sposoby

13

książęcego sława Chrobrego sława i jego syna

Mieszka II

Chrobrego z Otto-

nem III

długotrwałych

walk polsko-

niemieckich za

Bolesława Chro-

brego

2. Kryzys państwa

polskiego i jego odbu-

dowa przez Kazimie-

rza Odnowiciela

– wyjaśnia poję-

cia: reakcja po-

gańska, bunt moż-

nych, trybut, pra-

wo rycerskie,

główszczyzna,

nawiązka

– opisuje zmiany

terytorialne pań-

stwa polskiego w

latach 1025‒1058

– wymienia teryto-

ria należące kiedyś

do państwa pierw-

szych Piastów,

które pozostawały

poza granicami

Polski w 1058 r.

– wyjaśnia, dla-

czego powrót Ka-

zimierza do kraju

w 1039 r. zakoń-

czył się sukcesem

i rozpoczął proces

odbudowy pań-

stwa polskiego

– charakteryzuje

reformy wojskowe

Kazimierza Od-

nowiciela i ocenia

ich znaczenie

– zestawia naj-

ważniejsze wyda-

rzenia z dziejów

Polski i Europy w

latach 1025‒1058

– na podstawie

tekstów źródło-

wych wyjaśnia

sytuację, jaka za-

panowała na zie-

miach polskich po

przejęciu władzy

przez Bezpryma, a

następnie po

śmierci Mieszka II

– argumentuje,

tendencje decen-

tralistyczne i cen-

tralistyczne w ży-

ciu politycznym

państwa polskiego

w latach

1025‒1058

– uzasadnia, czy

słusznie Kazimierz

otrzymał przydo-

mek „Odnowiciel”

3. Europa w XI‒XIII

w. ‒ polityka, społe-

czeństwo, gospodarka

– wyjaśnia poję-

cia: suzeren, ma-

nuskrypt, nowe

wsie, ruch koloni-

zacyjny, chomąto,

jarzmo, młyn wod-

ny, czynsz, wol-

ność osobista,

targ, lichwa, po-

życzka, weksel,

– opisuje charakte-

rystyczne przeja-

wy ożywienia spo-

łeczno-

gospodarczego w

Europie od XI do

XIII w.

– przedstawia rea-

lia życia codzien-

nego w średnio-

– charakteryzuje

funkcjonowanie

władzy, struktur

społecznych i go-

spodarki w syste-

mie feudalnym

– przedstawia spe-

cyfikę odmienno-

ści gospodarczej w

Anglii, Francji i

– zestawia naj-

ważniejsze wyda-

rzenia z dziejów

Polski i Europy w

II połowie XI i w

XII w.

– wskazuje naj-

ważniejsze czyn-

niki, które dopro-

wadziły do oży-

– ocenia wpływ

cechów i gildii na

rozwój miast oraz

funkcjonowanie

rzemiosła i handlu

– uzasadnia, na

czym polegał

wzrost znaczenia

pieniądza w go-

spodarce i co-

Page 14: prehistoria, historia, historio- i- storyczne, perio- era ......neolit, epoka brązu i epoka żelaza – przedstawia pe-riodyzację dziejów powszechnych i ojczystych – omawia sposoby

14

bank, pieniądz,

cechy, gildie,

warsztaty rze-

mieślnicze, ośrod-

ki miejskie

wiecznym mieście

i wsi

Rzeszy Niemiec-

kiej

wienia gospodar-

czego w Europie

dziennym życiu

mieszkańców

4. Kościół w realiach

społeczno-

politycznych XI‒XIII

w.

– wyjaśnia poję-

cia: celibat, inwe-

stytura, symonia,

nepotyzm, kardy-

nał, reforma gre-

goriańska, eksko-

munika, Dictatus

papae, antypapież,

prawo kościelne,

konkordat w

Wormacji, katoli-

cyzm, prawosła-

wie, schizma

wschodnia, rekon-

kwista, krucjata,

krucjata ludowa,

krucjata rycerska,

Królestwo Jerozo-

limskie, Cesarstwo

Łacińskie, zakony

rycerskie, Liga

Lombardzka, świę-

topietrze, kongre-

gacja, zakon cy-

stersów, zakony

żebracze, inkwizy-

– przedstawia, na

czym polegał spór

o inwestyturę

świecką i domi-

nium mundi po-

między papie-

stwem a cesar-

stwem

– omawia okolicz-

ności, w jakich

doszło do rozłamu

w Kościele w

1054 r.

– wyjaśnia ideowe

i polityczne przy-

czyny, a także

charakter rywali-

zacji papiestwa z

cesarstwem o

zwierzchnictwo

nad średniowiecz-

ną Europą

– charakteryzuje

polityczne, spo-

łeczno-

gospodarcze i reli-

gijne uwarunko-

wania wypraw

krzyżowych do

Ziemi Świętej i

rekonkwisty oraz

przedstawia ich

skutki

– ocenia znaczenie

krucjat w dziejach

średniowiecznej

Europy

– wskazuje i oce-

nia metody refor-

my Kościoła pod-

jęte w XI–XIII w.

z uwzględnieniem

działań Stolicy

Apostolskiej, a

także roli zakonów

– charakteryzuje i

ocenia cele podję-

cia przez chrześci-

jan wypraw krzy-

żowych oraz spo-

soby ich realizacji

Page 15: prehistoria, historia, historio- i- storyczne, perio- era ......neolit, epoka brązu i epoka żelaza – przedstawia pe-riodyzację dziejów powszechnych i ojczystych – omawia sposoby

15

cja

5. Polska Bolesławów

Śmiałego i Krzywous-

tego

– wyjaśnia poję-

cia: obóz papieski,

legat papieski,

palatyn, bulla

gnieźnieńska, bul-

la, zjazd w Merse-

burgu, statut (te-

stament) Bolesła-

wa Krzywoustego,

ustawa sukcesyj-

na, zasada senio-

ratu, princeps (se-

nior), zasada

pryncypatu

– opisuje zmiany

terytorialne pań-

stwa polskiego w

okresie rządów

Bolesławów Śmia-

łego i Krzywous-

tego

– wskazuje przy-

czyny i omawia

przebieg konfliktu

między Zbignie-

wem i Bolesła-

wem – synami

Władysława Her-

mana

– charakteryzuje

politykę zagra-

niczną Bolesława

Śmiałego (Szczo-

drego)

– podaje najważ-

niejsze osiągnięcia

Bolesława Śmia-

łego i Bolesława

Krzywoustego

– zestawia naj-

ważniejsze wyda-

rzenia z dziejów

Polski i Europy w

okresie rządów

Bolesławów Śmia-

łego i Krzywous-

tego

– charakteryzuje

reguły zawarte w

ustawie sukcesyj-

nej (tzw. testa-

mencie) Krzywo-

ustego

– ocenia politykę

zagraniczną Bole-

sława Śmiałego i

Bolesława Krzy-

woustego

– argumentuje,

tendencje decen-

tralistyczne i cen-

tralistyczne w

okresie rządów

Bolesławów Śmia-

łego i Krzywous-

tego

– analizuje, dla-

czego władca

ustanowił zasady

senioratu i pryn-

cypatu

6. Państwo polskie w

okresie rozbicia dziel-

nicowego

– wyjaśnia poję-

cia: seniorat,

pryncypat, książę

zwierzchni, zjazd

w Łęczycy, wiec

książąt w Gąsa-

wie, bracia do-

brzyńscy, zakon

krzyżacki, Nowa

Marchia

– opisuje zmiany

terytorialne pań-

stwa polskiego w

okresie rozbicia

dzielnicowego

– podaje przyczy-

ny i konsekwencje

upadku zasady

pryncypatu i se-

nioratu oraz wyda-

rzenia, które do

– wyjaśnia przy-

czyny polityczne i

społeczno-

gospodarcze oraz

następstwa rozbi-

cia dzielnicowego

‒ przedstawia no-

we zagrożenia

zewnętrzne: Mar-

chia Brandenbur-

ska, zakon krzy-

– charakteryzuje

proces przezwy-

ciężenia rozbicia

politycznego ziem

polskich, ze wska-

zaniem na rolę

władców i Kościo-

ła

– zestawia naj-

ważniejsze wyda-

rzenia z okresu

– analizuje, dla-

czego Władysław

(Wygnaniec), a

później Mieszko

(Stary) utracili

godność princepsa

Page 16: prehistoria, historia, historio- i- storyczne, perio- era ......neolit, epoka brązu i epoka żelaza – przedstawia pe-riodyzację dziejów powszechnych i ojczystych – omawia sposoby

16

tego doprowadziły żacki i Mongoło-

wie

rozbicia dzielni-

cowego i dziejów

Europy

7. Przemiany gospo-

darcze i społeczne w

okresie rozbicia dziel-

nicowego

– wyjaśnia poję-

cia: wolni goście,

prawo polskie,

lokacja, lokacja na

prawie polskim,

kolonizacja na

prawie niemiec-

kim, immunitet

ekonomiczny, im-

munitet prawny,

łan, sołtys, wolni-

zna, daniny i po-

sługi, czynsz, ław-

nicy, lokacja wsi

na tzw. surowym

korzeniu, podgro-

dzie, ośrodki tar-

gowe, miasto,

prawo średzkie,

prawo chełmiń-

skie, prawo mag-

deburskie, rynek,

wójt, rada miej-

ska, trójpolówka,

statut kaliski,

brakteat, społe-

czeństwo stanowe,

– opisuje przemia-

ny społeczno-

gospodarcze, które

zaszły w miastach

i na wsi w okresie

rozbicia dzielni-

cowego

– wyjaśnia, jakie

były przyczyny

ożywienia gospo-

darczego na zie-

miach polskich w

XII–XIII wieku

– charakteryzuje

przyczyny naro-

dzin społeczeń-

stwa stanowego w

XIII wieku oraz

omawia poszcze-

gólne stany

– ocenia społecz-

no-kulturowe

skutki kolonizacji

na prawie nie-

mieckim oraz

przemian społecz-

no-gospodarczych,

jakie zaszły na

ziemiach polskich

w XII–XIII w.

– na podstawie

tekstu źródłowego

wyjaśnia, jakie

korzyści uzyski-

wali osadnicy i

mieszczanie na

mocy przywileju

lokacyjnego

– na podstawie

tekstu źródłowego

analizuje znacze-

nie immunitetu

borzykowskiego i

wolbromskiego

dla Kościoła kato-

lickiego na zie-

miach polskich

Page 17: prehistoria, historia, historio- i- storyczne, perio- era ......neolit, epoka brązu i epoka żelaza – przedstawia pe-riodyzację dziejów powszechnych i ojczystych – omawia sposoby

17

pryncypat, pospól-

stwo, plebs

8. Kultura europejska

XI‒XIII w.

– wyjaśnia poję-

cia: kultura rycer-

ska, kultura dwor-

ska, styl romański,

styl gotycki, por-

tal, nawa, tran-

sept, sklepienie

kolebkowe, krzy-

żowe, krzyżowo-

żebrowe, absyda,

prezbiterium,

przypory i łuki

oporowe, witraże,

rozeta, siedem

sztuk wyzwolo-

nych, scholastyka,

teologia, tomizm,

uniwersytet, tru-

badur, minstrele,

renesans XII wie-

ku

– wyjaśnia, na

czym opierał się

uniwersalny cha-

rakter kultury za-

chodnioeuropej-

skiego średnio-

wiecza oraz jakie

były jej wspólne

źródła i przejawy

– podaje przykła-

dy zabytków kul-

tury romańskiej i

gotyckiej

– porównuje ze

sobą style romań-

ski i gotycki w

architekturze oraz

wskazuje okolicz-

ności, w jakich się

narodziły i dąże-

nia, jakie realizo-

wały

– omawia charak-

terystyczne utwory

literackie z tego

okresu

– na podstawie

tekstu źródłowego

wyjaśnia, jakie

oczekiwania wo-

bec sztuki miał

opat Suger oraz w

jaki sposób miała

ona wyrażać war-

tości związane z

chrześcijaństwem

– charakteryzuje

poglądy Tomasza

z Akwinu i jego

filozoficzne podej-

ście nauki Arysto-

telesa

– analizuje zna-

czenie siedmiu

sztuk wyzwolo-

nych dla średnio-

wiecznego procesu

nauczania

– uzasadnia rolę

Kościoła, którą

odegrał w kulturze

średniowiecznej

9. Europa i Polska w

okresie pełnego śre-

dniowiecza – XI‒XIII

w – lekcja powtórze-

niowa

jw. jw. jw. jw. jw.

10. Europa i Polska w

okresie pełnego śre-

dniowiecza – XI‒XIII

jw. jw. jw. jw. jw.

Page 18: prehistoria, historia, historio- i- storyczne, perio- era ......neolit, epoka brązu i epoka żelaza – przedstawia pe-riodyzację dziejów powszechnych i ojczystych – omawia sposoby

18

w – lekcja sprawdzają-

ca

VI. Schyłek średniowiecza w Europie i Polsce – XIV ‒ poł. XV w

1. Przemiany społecz-

ne i zjawiska kryzyso-

we w Europie późnego

średniowiecza

– wyjaśnia poję-

cia: czarna śmierć,

rycerz rozbójnik,

wojsko zaciężne,

pogromy Żydów,

biczownicy, mo-

narchia stanowa,

niewola awinioń-

ska papieży, tem-

plariusze, antypa-

pież, wielka schi-

zma zachodnia,

koncyliaryzm

– wyjaśnia, jakie

były przyczyny

problemów, które

dotknęły rolnictwo

na przełomie XIII

i XIV w.

– podaje skutki

przemian społecz-

nych i gospodar-

czych w Europie

późnego średnio-

wiecza

– charakteryzuje

przemiany spo-

łeczne i gospodar-

cze w Europie w

późnym średnio-

wieczu

– przedstawia,

czym była czarna

śmierć i w jaki

sposób zmieniła

ona społeczeństwo

europejskie

– na podstawie

tekstu źródłowego

charakteryzuje

skutki, jakie na

umysłowość i za-

chowania ludzi

wywarła czarna

śmierć

– analizuje pojęcie

kryzysu społe-

czeństwa zachod-

nioeuropejskiego u

schyłku średnio-

wiecza.

– argumentuje

jego przejawy oraz

określa, w jakim

kierunku zmierza-

ły przemiany spo-

łeczno-

gospodarcze w

Europie

2. Przeobrażenia poli-

tyczne i konflikty mili-

tarne w Europie

– wyjaśnia poję-

cia: wielkie bez-

królewie, dynastie:

Habsburgów, Luk-

semburgów, Wit-

telsbachów, Złota

Bulla, sejm Rze-

szy, husytyzm,

powstanie husy-

tów, wojna stulet-

nia, wojna Dwóch

Róż, rekonkwista,

emirat Grenady

– opisuje zmiany

na mapie politycz-

nej Europy w XIV

– XV w.

– przedstawia

przyczyny oraz

następstwa wojny

stuletniej, określa

jaką rolę odegrał

ten konflikt w hi-

storii Europy

– omawia zmiany

w sposobie pro-

wadzenia wojen,

– charakteryzuje

następstwa upadku

Cesarstwa Bizan-

tyjskiego i ekspan-

sji tureckiej dla

Europy

– porównuje prze-

bieg granic w Eu-

ropie na początku i

w końcu okresu

schyłkowego śre-

dniowiecza

– na podstawie

tekstu źródłowego

analizuje położe-

nie ludności we

Francji w czasie

wojny stuletniej

– charakteryzuje

przemiany poli-

tyczne i ustrojowe,

jakie zaszły w

cesarstwie między

połową XIII a po-

łową XV w.

– ocenia, dlaczego

– analizuje, jaka

była pozycja cesa-

rza w Rzeszy oraz

uzasadnia, czy

Niemcy u schyłku

średniowiecza

były państwem

czy związkiem

państw

– wyjaśnia, na

czym polegał pro-

ces rekonkwisty

oraz porównuje go

z innymi działa-

Page 19: prehistoria, historia, historio- i- storyczne, perio- era ......neolit, epoka brązu i epoka żelaza – przedstawia pe-riodyzację dziejów powszechnych i ojczystych – omawia sposoby

19

roli armii rycer-

skiej i rycerzy,

które dokonały się

w XIV i XV w.

upadek Konstan-

tynopola miał tak

wielkie symbo-

liczne znaczenie w

dziejach Europy

niami realizują-

cymi ideę świętej

wojny i ruchu kru-

cjatowego

3. Odbudowa Króle-

stwa Polskiego przez

Władysława Łokietka

– wyjaśnia poję-

cia: psucie pienią-

dza, bunt wójta

Alberta, szczer-

biec, „rzeź Gdań-

ska”

– opisuje proces

zjednoczeniowy i

rozwój terytorial-

ny państwa pol-

skiego w okresie

rządów Włady-

sława Łokietka

– wymienia etapy i

rezultaty konflik-

tów zbrojnych i

procesów sądo-

wych Polski z

państwem zakon-

nym

– na podstawie

tekstu źródłowego

omawia, w jaki

sposób XV-

wieczny historyk

ukazał rangę wy-

darzenia ‒ korona-

cji Władysława

Łokietka na króla

– charakteryzuje

konflikty we-

wnętrzne z lat

1306–1314, które

Łokietek musiał

przezwyciężyć,

aby zjednoczyć

kraj

– wyjaśnia, w jaki

sposób źródło –

zapiski z „Roczni-

ka kapituły kra-

kowskiej” przed-

stawia motywy

działań mieszczan,

a jakie były rze-

czywiste przyczy-

ny konfliktu miast

małopolskich z

księciem Łokiet-

kiem

– ocenia znaczenie

koronacji Włady-

sława Łokietka

– uzasadnia zna-

czenie zwycięstwa

Władysława Ło-

kietka nad Krzy-

żakami pod Płow-

cami

– analizuje, jakie

czynniki utrudnia-

ły, a jakie sprzyja-

ły zjednoczeniu

państwa przez

Władysława Ło-

kietka

4. Polska za panowa-

nia Kazimierza Wiel-

kiego

– wyjaśnia poję-

cia: sąd arbitra-

żowy, wieczysty

pokój, Ruś Czer-

wona, Ruś Halic-

ko-Włodzimierska,

hołd lenny, umowa

sukcesyjna, koro-

na regni Poloniae,

– opisuje proces

zjednoczeniowy i

rozwój terytorial-

ny państwa pol-

skiego w okresie

rządów Kazimie-

rza Wielkiego

– wymienia tereny

przyłączone lub

– wyjaśnia, w jaki

sposób statut wi-

ślicki regulował

prawa i obowiązki

osób posiadają-

cych ziemie na

prawie rycerskim

– wyjaśnia mię-

dzynarodowe i

– charakteryzuje

rozwój monarchii

stanowej w Polsce

za Kazimierza

Wielkiego

– uzasadnia zna-

czenie kodyfikacji

prawa dla państwa

– omawia politykę

– analizuje prze-

miany gospodar-

cze i społeczne

zachodzące w Pol-

sce w czasach Ka-

zimierza

– ocenia rządy

króla Kazimierza

– uzasadnia, czy

Page 20: prehistoria, historia, historio- i- storyczne, perio- era ......neolit, epoka brązu i epoka żelaza – przedstawia pe-riodyzację dziejów powszechnych i ojczystych – omawia sposoby

20

kanclerz, podkanc-

lerz, podskarbi,

marszałek, staro-

sta, statut wiślicki

i piotrkowski, ko-

dyfikacja prawa,

fortyfikacja, wa-

rownia, włodyko-

wie, żupy solne,

domena królew-

ska, szkoły kate-

dralne i kolegial-

ne, przymus droż-

ny i prawo składu

zhołdowane przez

króla Kazimierza

– podaje, w jaki

sposób zostały one

przyłączone lub

stały się lennem

wewnętrzne uwa-

runkowania

związków Polski z

Węgrami i Litwą

w XIV w.

wewnętrzną Ka-

zimierza Wielkie-

go i jej konse-

kwencje dla Polski

zasłużył on na

przydomek „Wiel-

ki”

5. Od unii polsko-

węgierskiej do unii

polsko-litewskiej

– wyjaśnia poję-

cia: rządy regen-

cyjne, sądy resty-

tucyjne, przywilej

generalny, stacje,

układ w Krewie,

elekcja, stan ry-

cerski, duchowny,

chłopski, kmiecie,

Rada koronna,

monarchia stano-

wa, nobilitacja,

możnowładztwo,

pańszczyzna

– opisuje proces

zjednoczeniowy i

rozwój terytorial-

ny państwa pol-

skiego w II poło-

wie XIV w.

– podaje zobowią-

zania Jagiełły,

które wymieniono

w dokumencie

wystawionym

przez niego w

Krewie w 1385 r.

– przedstawia

przyczyny zawar-

cia unii polsko-

litewskiej

– wymienia wa-

runki, na których

została zawarta

– wskazuje, jakie

konsekwencje

społeczne i gospo-

darcze dla Króle-

stwa Polskiego

miało osadnictwo

na prawie nie-

mieckim oraz

przyłączenie Rusi

Czerwonej

– zestawia naj-

ważniejsze wyda-

rzenia z dziejów

Polski i Europy w

II połowie XIV w.

– charakteryzuje

ustrój monarchii

stanowej, jaki

ukształtował się w

Królestwie Pol-

skim w 2. połowie

XIV w.

– wyjaśnia, jaką

rolę odgrywali:

król, możnowład-

cy świecy i du-

chowni, rycer-

– wyjaśnia i oce-

nia międzynaro-

dowe i wewnętrz-

ne uwarunkowania

związków Polski z

Węgrami i Litwą

w II połowie XIV

w.

– analizuje, jakie

znaczenie dla

kształtowania się

ustroju Królestwa

Polskiego miał

okres

panowania Lu-

dwika Węgier-

skiego

Page 21: prehistoria, historia, historio- i- storyczne, perio- era ......neolit, epoka brązu i epoka żelaza – przedstawia pe-riodyzację dziejów powszechnych i ojczystych – omawia sposoby

21

stwo-szlachta,

mieszczanie i

chłopi

– ocenia, jakie

znaczenie miał

przywilej koszycki

6. Polska i Litwa za

panowania Władysła-

wa Jagiełły

– wyjaśnia poję-

cia: hospodar

mołdawski, ho-

spodar wołoski,

unia wileńsko-

radomska, suwe-

renność, Nowa

Marchia, most

pontonowy, cięż-

kozbrojne chorą-

gwie koronne,

wieczyste przymie-

rze, unia w Horo-

dle, sobór, przywi-

lej czerwiński,

przywilej jedlneń-

sko-krakowski

– opisuje proces

zjednoczeniowy i

rozwój terytorial-

ny państwa pol-

skiego w okresie

rządów Włady-

sława Jagiełły

– wymienia naj-

ważniejsze posta-

nowienia unii w

Horodle i Grodnie

– wyjaśnia rolę,

jaką odegrały w

procesie kształto-

wania się wspól-

noty politycznej

obejmującej

szlachtę koronną i

litewską

– charakteryzuje

stosunki polsko –

litewsko-

krzyżackie na

płaszczyźnie poli-

tycznej, gospodar-

czej i kulturowej

za panowania

Władysława Ja-

giełły

– podaje najważ-

niejsze postano-

wienia przywile-

jów: piotrkow-

skiego i jedlneń-

sko-krakowskiego

– zestawia naj-

ważniejsze wyda-

rzenia z dziejów

Polski i Europy w

II połowie XIV w.

– analizuje, jakie

znaczenie miało

zwycięstwo pod

Grunwaldem dla

dalszego przebie-

gu konfliktu poli-

tycznego i zbroj-

nego z zakonem

krzyżackim

– ocenia wystą-

pienie Pawła

Włodkowica na

soborze w Kon-

stancji

– uzasadnia, czym

różniły się jego

poglądy od poglą-

dów przeważają-

cych w średnio-

wieczu

– ocenia między-

narodowe i we-

wnętrzne uwarun-

kowania związ-

ków Polski z Wę-

grami i Litwą w II

połowie XIV i na

początku XV w.

– uzasadnia korzy-

ści, jakie Polsce i

Litwie przyniosło

zawarcie unii w

Krewie, potwier-

dzone traktatami

unijnymi w Wilnie

i Radomiu

7. Polska i Litwa za

panowania Władysła-

wa Warneńczyka i

– wyjaśnia poję-

cia: bezkrólewie,

wojna trzynasto-

– opisuje rozwój

terytorialny pań-

stwa polskiego w

– charakteryzuje

rozwój monarchii

stanowej w Polsce,

– zestawia naj-

ważniejsze wyda-

rzenia z dziejów

– wyjaśnia i oce-

nia międzynaro-

dowe i wewnętrz-

Page 22: prehistoria, historia, historio- i- storyczne, perio- era ......neolit, epoka brązu i epoka żelaza – przedstawia pe-riodyzację dziejów powszechnych i ojczystych – omawia sposoby

22

Kazimierza Jagielloń-

czyka

letnia, konfedera-

cja, Związek Pru-

ski, przywilej in-

korporacyjny, po-

spolite ruszenie,

traktat pokojowy,

przysięga wierno-

ści, folwark szla-

checki, układ o

sukcesji, sejm

walny, sejmiki

ziemskie

okresie rządów

Władysława War-

neńczyka i Kazi-

mierza Jagielloń-

czyka

uwzględniając

strukturę społe-

czeństwa polskie-

go w późnym śre-

dniowieczu i roz-

wój przywilejów

szlacheckich

– charakteryzuje i

ocenia stosunki

polsko-krzyżackie

na płaszczyźnie

politycznej, go-

spodarczej i kultu-

rowej

Polski i Europy w

II połowie XIV w.

ne uwarunkowania

związków Polski z

Węgrami i Litwą

w XV w.

8. Europejska kultura

artystyczna u schyłku

średniowiecza

– wyjaśnia poję-

cia: renesans,

szkoła niderlandz-

ka, styl gotycki,

gotyk płomienisty,

„ośli grzbiet”,

gotyk międzynaro-

dowy, kultura

dworska

– omawia cechy

malarstwa euro-

pejskiego późnego

średniowiecza

– przedstawia ar-

chitekturę i rzeźbę

gotycką schyłku

średniowiecza

– wyjaśnia uni-

wersalny charakter

kultury średnio-

wiecza, wskazując

na wyjątkową rolę

chrześcijaństwa

– rozpoznaje i

ocenia dokonania

okresu średnio-

wiecza w dziedzi-

nie kultury

– uzasadnia, jakie

znaczenie miał

postępujący roz-

wój literatury w

językach narodo-

wych w Europie

– analizuje frag-

menty dzieł lite-

rackich wymie-

nionych w roz-

dziale

– wyjaśnia i oce-

nia przesłanie w

nich zawarte na

temat mentalności

ludzi żyjących u

schyłku średnio-

wiecza, na prze-

łomie epok

9. Kultura polska w

epoce średniowiecza.

Miejsce Polski w śre-

– wyjaśnia poję-

cia: kultura łaciń-

ska, kroniki, Bo-

gurodzica, Kaza-

– wyjaśnia, jakie

znaczenie miało

przyjęcie chrześci-

jaństwa w obrząd-

– określa znacze-

nie chrześcijań-

stwa w obrządku

łacińskim dla roz-

– rozpoznaje i

ocenia dokonania

okresu średnio-

wiecza w dziedzi-

– ocenia, jaką rolę

odgrywali monar-

chowie, zakony,

możnowładcy

Page 23: prehistoria, historia, historio- i- storyczne, perio- era ......neolit, epoka brązu i epoka żelaza – przedstawia pe-riodyzację dziejów powszechnych i ojczystych – omawia sposoby

23

dniowiecznej Europie nia świętokrzyskie,

psałterz, księgi

sądowe, kalendarz

liturgiczny, kalen-

darz juliański,

benedyktyni, cy-

stersi, franciszka-

nie, dominikanie,

parafia, Akademia

Krakowska, Col-

legium Maius,

płyta wiślicka,

Barbakan, ołtarz

Mariacki, freski

bizantyjsko-ruskie

ku łacińskim przez

Mieszka I dla pol-

skiej kultury

– wymienia naj-

starsze zabytki

piśmiennictwa w

języku polskim

oraz kroniki i ich

twórców

woju kultury pol-

skiej

– charakteryzuje

sztukę romańską i

gotycką na zie-

miach polskich

– przedstawia

przykłady sztuki

romańskiej i go-

tyckiej na zie-

miach polskich

oraz wymienia

najcenniejsze za-

bytki

nie kultury, z

uwzględnieniem

dorobku polskiego

średniowiecza

– charakteryzuje

rozwój szkolnic-

twa w Królestwie

Polskim

świecy, duchowni

oraz szlachta i

mieszczanie w

rozwoju kultury

– argumentuje,

jaką rolę w proce-

sie edukacji ziem

polskich odegrała

Akademia Kra-

kowska

10. Schyłek średnio-

wiecza w Europie i

Polsce – XIV ‒ poł.

XV w – lekcja powtó-

rzeniowa

jw. jw. jw. jw. jw.

11. Schyłek średnio-

wiecza w Europie i

Polsce – XIV ‒ poł.

XV w – lekcja spraw-

dzająca

jw. jw. jw. jw. jw.