Predavanja iz vodosnabdijevanja

Univerzitet u Sarajevu Graevinski fakultet 2015. godina

Profesor: Doc.dr Suvada Jusi dipl.ing.gra.

1

2

PREDMET VODOSNABDIJEVANJE I ODVOENJE OTPADNIH VODA

VODITELJ PREDMETA Doc. dr. Suvada Jusi

IFRA STATUS SEMESTAR SATI NASTAVE

p+v ECTS

obavezni 5 3+2 6

CILJEVI PREDMETA

Sticanje osnovnih znanja o snabdijevanju vodom i odvoenju otpadnih voda, uz naznake potrebe za preradom vode (namijenjene za pie; otpadne ).

SADRAJ PREDMETA

Istorijski razvoj. Komponente i klasifikacija vodovodnih sistema. Elementi planiranja: period planiranja, potronja i potreban kvalitet vode. Izvori snabdijevanja: pojave vode u prirodi, karakteristike izvorita i slivnih podruja. Zahvatne graevine. Pumpna postrojenja: funkcija, vrste, pumpne stanice. Rezervoari: funkcija, zapremina, oblici. Dovodni cjevovodi i distribuciona mrea: osnove dimenzioniranja, cjevni materijali. Kune instalacije. Uloga stanice za obradu vode, kao sastavnog dijela vodovodnog sistema.

Istorijski razvoj. Sistemi kanalizacije. Vrste i koliine otpadnih voda: upotrijebljene vode - osobine, proraunske koliine; oborinske vode - osobine, mjerodavne oborine za dimenzioniranje kanalizacije, koeficijenti oticaja; ostale vode. Kanalizacija zgrada i odvoenje vode sa ulica. Kanalizaciona mrea naselja (trasiranje, osnove dimenzioniranja, materijal cijevi i osnove izvenja). Objekti i ureaji sistema kanalizacije. Uloga stanice za preiavanje otpadnih voda, kao osnovnog dijela kanalizacionog sistema.

PREPORUENA LITERATURA

1. orovi A. (1989): Snabdijevanje vodom, Graevinski fakultet u Sarajevu. 2. orovi A. (2000): Odvoenje otpadnih voda, Univerzitet Crne Gore Podgorica. 3. Kurpjel B., orovi A. i Bajraktarevi-Dobran H. (1991-1999): Kanalizacija (skripta za internu upotrebu).

Nain polaganja ispita: pismeno i usmeno.

1. UVOD

2. OSNOVNE KARAKTERISTIKE SISTEMA SNABDIJEVANJA VODOM

3. OSNOVE PLANIRANJA

4. IZVORI SNABDIJEVANJA

5. ZAHVATNE GRAEVINE

6. PUMPNA POSTROJENJA

7. REZERVOARI

8. DOVOD I DISTRIBUCIJA VODE

9. KUNE INSTALACIJE

10. MJERENJE I UPRAVLJANJE VODOVODNIM SISTEMIMA

3

10. TEHNIKO EKONOMSKE ANALIZE

11. POGON I ODRAVANJE VODOVODA

12. ZATITA OD PRIRODNIH I VJETAKI IZAZVANIH KATASTROFA

13. PRILOZI

Skripta (stranice koje treba nauiti, od-do): 1-30; 45-70; 83-86; 103-119; 124-132; 139-148; 153-155; 161-167 + dodatak (prezentacija) PREIAVANJE (OBRADA) VODE NAMJENJENE ZA PIE I POTREBE INDUSTRIJE

4

Predmet izuavanja KOMUNALNA I PROCESNA HIDROTEHNIKA disciplina

koja obuhvata sljedee oblasti izuavanja:

Pripreme vode za pie za potrebe snabdijevanja naselja i industrije,

Snabdijevanje vodom (vodovodi),

Odvoenje otpadnih i oborinskih voda (kanalizacija),

Preradu otpadnih voda (preiavanje),

Ureenje vodnih tokova i povrina u naseljima (rijeka, potoka, jezera),

Ureenje hidrotehnikih graevina (bazeni, kupalita, veslake staze...)

KOMUNALNA I PROCESNA HIDROTEHNIKA

5

KOMUNALNA I PROCESNA HIDROTEHNIKA

6

Raspoloivost vodnih resursa u razliitim oblicima

VODNI RESURSI U RAZLIITIM OBLICIMA

7

Ciklus kruenja vode

PRIRODNI (HIDROLOKI) CIKLUS

8

Ciklus koritenja vode

KORISNIKI (HIDROLOKI) CIKLUS

9

Promjena kvaliteta vode kao posljedica koritenja vode

10

ISTORIJSKI RAZVOJ VODOSNABDIJEVANJA p.n.e.

11


Prvi znani zapisi o graevinama koje su koritene za dobivanje vode odnose se na znakove bunara u hijeroglifskom pismu Mesopotamije iz 4-tog milenija stare ere.

U EGIPTU, kod Kaira, oko 1900.godine pr.n.e. iskopan je bunar dubine 100 m,

a tri vijeka kasije na KRETI izveden je bunar iz kojeg je koritena voda za monumentalnu palatu Knosos.

Brojne cisterne za prikupljanje kinice i vode sa izvora, izgraene su u

EGIPTU, PALESTINI, JEMENU i GRKOJ, datiraju iz 2. milenija stare ere.

Oko 1200.g. st.e.i kasnije u JERMENIJI graeni su zahvati zvani kanati u vidu tunela sa blagim podunim nagibom u koji se infiltrirala podzemna voda i zatim odvodila na povrinu terena. Iran je domovina kanata; smatra se kako su Perzijanci gradili prve kanate 2000 godina prije negoli Rimljani akvadukte.

U doba STARE GRKE, a kasnije RIMSKE IMPERIJE ve postoje cjeloviti sistemi za snabdijevanje vodom. Iz tog perioda sauvani su ostaci nekih vodovoda. Najobimniji radovi izvoeni su za vodosnabdijevanje grada RIMA. Na podruju naih krajeva ouvani su ostaci vie rimskih vodovoda.

12


13

ISTORIJSKI RAZVOJ VODOSNABDIJEVANJA

U starom EGIPTU i BABILONONIJI za transport vode koritene glinene, drvene, a takoe olovne i mesingane cijevi, kao i naprave za dizanje vode iz bunara (poluge sa posudom i protutegom, sline naem djermu). Sline naprave koritene su i u drevnoj KINI.

14


STARI RIM je na vrhuncu moi, 300. g.p.n.e. dobivao vodu preko 11 akvedukata ukupne duine 502 km i kapaciteta 13,5 m3/s.

Na kraju dovoda, obino pred gradom, izvoeni su natkriveni bazeni iz kojih

se dalje odvodila voda pomou olovnih cijevi do potroaa.

Unutar grada stanovnici su koristili 11 javnih kupalita, 856 manjih kupalita i 1352 fontane i cisterne. 15


16


U srednjem vijeku optu dekadenciju prati propadanje ranije izgraenih vodovoda.

Naselja se grade na uzvienjima na nepristupanim mjestima, to oteava

njihovo vodosnabdijevanje. Snabdijevanje vodom obavlja se u ogranienim koliinama putem bunara i cisterni. Odvoenje otpadnih voda je u potpunosti zanemareno. Posljedice takvog stanja jesu este epidemije i zagaenje okolia.

Jedini PERZIJANCI i ARAPI izvode vee hidrotehnike graevine. Vjetine graenje vodovoda od ARAPA preuzeli su TURCI i u vrijeme svog velikog napredovanja te vjetine su prenijeli su i u nae krajeve.

U krajevima koji su bili pod TURSKOM vladavinom, u prvim stoljeima novog vijeka, izvedeno je vie vodovoda za to vrijeme na zavidnom tehnikom nivou.

17


U evropskim gradovima koncentracija stanovnitva uslovila je izgradnju centralizovanih vodovoda. krajem XII vijeka izgraen je prvi gravitacioni vodovod u Parizu; u XIII vijeku gradi se vodovod u Londonu; poetkom XV vijeka i u nekim njemakim gradovima.

Do naglog uspona u komunalnoj hidrotehnici dolazi sa industrijskom

revolucijom krajem XVIII i u XIX vijeku. Ovladano je tehnikom proizvodnje lijevano eljeznih cijevi, pumpi na parni pogon to omoguava i transport vode pod pritiskom. Ovladano je i tehnikom buenja bunara.

Izvode se i prva postrojenja za preradu vode. Prvo filtersko postrojenje izgraeno je 1804. u kotskoj; 1829. prvo vee postrojenje u Parizu.

U novije vrijeme vee zagaenje voda zahtijeva stalno usavravanje tehnologija prerade vode, kao i primjenu raunarske tehnike u svima fazama od planiranja, projektovanja, te eksploatacije. Funkcionisanje sloenih vodovodnih sistema zahtijeva i primjenu elektronike i automatike.

18

Prvi vodovod u Sarajevu sagradio je Isa-beg Ishakovi, davne 1461. godine. Brojne bogate Sarajlije, dobrotvori, gradili su vodovode, te je Sarajevo bilo poznato kao grad esama, hamama, sebilja i adrvana. Ti vodovodi su bili

gravitacioni, graeni od glinenih i drvenih cijevi. 19

Austrougarske vlasti su po dolasku u Bosnu i Hercegovinu 1889.godine izgradile vodovod "Moanica", pa moemo rei, da je tada i udaren temelj modernom vodovodu u Sarajevu.

U ovom periodu je dovedena voda i sa Vrela Prae i Bistrice, 30-tak kilometara udaljenih od grada. Na kraju Austro - Ugarske vladavine, vodovodna mrea grada je iznosila oko 97 km.

20

Karakteristina dispozicije sistema za snabdijevanje

ZAHVAT

DISTRIBUCIONI

REZERVOAR

(R)

ZAHVATNI OBJEKTI

(Z)

VODOVODNO

PREDUZEE

DOVODNI

CJEVOVOD

(D)

POSTROJENJE

ZA PRIPREMU

VODE ZA PIE (PK)

PUMPNA

STANICA

(PS)

DISTRIBUCIONA

MREA (M)

DOVODNI

CJEVOVOD

(D)

21

KOMPONENTE VODOVODNOG SISTEMA Savremeni vodovodi predstavljaju kompleksne objekte sastavljene od vie

funkcionalnih komponenata:

Zahvatni objekti (Z),

Dovodni cjevovodi (D),

Postrojenja za pripremu vode za pie (PK),

Pumpne stanice (PS),

Rezervoari (R),

Distribuciona mrea (M),

Kune instalacije.

22

Karakteristine dispozicije sistema za snabdijevanje 23

Karakteristina dispozicije sistema za snabdijevanje 24

KLASIFIKACIJE VODOVODA

Prema vrsti potroaa koji se snabdijevaju:

gradski, seoski, industrijski, vojni, gradilini..... Prema nainu transporta vode:

gravitacioni i

pumpni sistemi,

kombinacija. Zavisno od podruja potronje i rasporeda u prostoru:

za snabdijevanje jednog koncentrisanog potroaa,

grupni vodovodi,

regionalni. Prema stepenu koritenja vode:

sa direktnim koritenjem i

povratnim koritenjem,

25

Industrijski vodovodi sa (a) jednostrukim i (b) povratnim koritenjem vode (recirkulacijom) za snabdijevanje

26

KLASIFIKACIJE VODOVODA

Zavisno o kvaliteta vode, vodovodi koji zahtijevaju vodu:

kvaliteta vode za pie,

sa ogranienim zahtjevima u pogledu kvaliteta,

bez posebnih zahtjeva u pogledu kvaliteta (gaenje poara, pranje ulica).

Prema nainu snabdijevanja vodom (npr.industrije) vodovodi mogu biti:

iz gradskog sistema,

putem samostalnih (industrijskih) vodovoda,

kombinacija: iz gradskog sistema (voda za pie i sanitarne potrebe) iz vlastitog vodovoda za tehnoloke potrebe ili za gaenje poara.

27

Projektiranje vodovodnih sistema se provodi za neko

PROJEKTNO RAZDOBLJE / PERIOD PLANIRANJA.

...odreuje se prema postavkama planova razvoja naselja (prostornih ili

urbanistikih) ili, u sluaju da oni ne postoje, uzimaju se u obzir faktori koji

mogu uticati na razvoj naselja (porast stanovnitva, razvoj privrede,

izgradnja saobraajnica, prirodni uslovi...).

28

29

...obino iznosi 20 do 25 (50) godina zavisi od intenziteta razvoja, veliine i

karaktera naselja. (za vee gradove period planiranja je vei ili manji?)

pojedini vodovodni objekti se mogu planirati na krai period (10-15 god) bunari, rezervoari, postrojenja (izgradnja u etapama)

u duem vremenskom periodu projektuju se i grade dovodni cjevovodi, rijene pregrade sa akumulacionim jezerima, tuneli I otvoreni kanali...(tamo gdje je skupo i teko poveanje kapaciteta)

Srednja dnevna potronja tokom godine Qdn,sr

Maksimalna satna potronja Qh,max najvea potronja u jednom satu u danu s najveom potronjom

Minimalna dnevna potronja Qdn,min potronja vode u danu s najmanjom potronjom

Maksimalna dnevna potronja Qdn,max potronja vode u danu s najveom potronjom

POTRONJA VODE Q

30

Qdn,sr = S q

Qdn,max= S qmax = kd Qdn,sr

( qmax = kd q ) gdje je: Qdn,sr - srednja dnevna potronja u toku godine (m

3/dan), Qdn,max - maksimalna dnevna potronja u toku godine (m

3/dan), S - broj snabdijevenih stanovnika, q - specifina potronja vode: potronja vode po jednom stanovniku u

jednim danu [l/stan,dan] qmax - maksimalna specifina potronja: potronja vode po jednom

stanovniku u danu maksimalne dnevne potronje [l/stan,dan] kd - koeficijent dnevne neravnomjernosti potronje

POTRONJA VODE proraun Q

32

Qh,max = kh Qh,sr

Qh,sr = Qh,max / 24

gdje je: Qh,sr - srednja asovna potronja u toku dana (m

3/h ili l/s), Qh,max - maksimalna dnevna potronja u toku godine (m

3/dan), kh - koeficijent satne neravnomjernosti potronje

POTRONJA VODE proraun Q

33

potrebe domainstava (za pie, kuhanje, higijenske i sanitarne potrebe....,

javne potrebe (potronja vode u javnim ustanovama nekomercijalnog karaktera: u kolama, obdanitima, bolnicama...),

komunalne potrebe za pranje i polijevanje ulica, za rad fontana, zalijevanje zelenih povrina, za gaenje poara (stavka komunalne potrebe),

komercijalnu (zanatstvo, trgovina, za vlastite potrebe vodovoda) i industrijsku potronju tehnoloke i sanitarne porebe,

gubitke vode u sistemu.

Od ukupne koliine vode u naseljima otpada na:

potronju vode u domainstvima.........................................................30 do 50%

potronju vode za javne, komunalne i komercijalne potrebe i slino.....25 do 45%

gubitke u sistemu.................................................................................10 do 40 %

34

Tabela 1: Jedinina potronja vode u domainstvima za razne potrebe

VRSTA POTRONJE Jedinica Potrebna koliina vode (l)

pie, kuhanje, umivanje, runo pranje posue stan/dan 20 - 50

Kupanje u kadi 1 upotreba 200 - 300

Kupanje pod tuem 1 upotreba 50 - 80

Pranje rublja mainski 1 pranje 250 - 300

Pranje posua mainski 1 pranje 50

Zalivanje vrta, zelenila po m2 za jedno zalivanje

1,5-3,0

Napajanje i ienje stoke

- krupna stoka grlo/dan 60 - 80

- sitna stoka grlo/dan 15 - 20

35

Kao osnovni podaci kod odreivanja potronje vode za potrebe domainstava koriste se:

norma potronje vode izraena specifinom potronjom vode qsp ,

broj stanovnika S .

Na veliinu srednje potronje utie: cijena vode ivotne navike (standard i kultura) kvalitet vode privredna struktura kontrola potronje gubici

POTRONJA VODE je koliina (utroak) vode po pojedinim kategorijama potroaa, ili ukupno, izraena u vremenskoj jedinici........................................................................... q(l/st,dan) SPECIFINA POTRONJA VODE kao norma potronja, predstavlja srednju dnevnu potronju vode po stanovniku na dan, ostvarenu ili predvienu tokom godine........................................qsp(l/st,dan)

36

Specifina potronja vode je osnovna veliina za funkcionalno dimenzioniranje SISTEMA VODOSNABDJEVANJA.

Specifina potronja vode ukljuuje sve vidove potronje vode u naseljima: potronju u domainstvima, javne i komunalne potrebe, utroenu vodu od strane komercijalnih i manjih industrijskih potroaa, kao i gubitke vode u sistemu.

Bitno je napomenuti da se kod odreivanja specifine potronje vode jasno istakne da li je u njoj sadrana samo potronja vode za stanovnitvo ili su obuhvaeni utroci vode i za ostale kategorije potroaa, ponajprije industrije (poljoprivrede).

O pravilnosti odreivanja specifine potronje vode ovisi i to da li e projektovani vodovod tokom svog projektnog razdoblje zadovoljiti traene potrebe.

37

Odreuje se prvenstveno na osnovu iskustva u eksploataciji postojeih vodovoda. Orijentaciono iznosi od 150 do 500 l/s,dan (u evropkim gradovima), u nekim gradovima SAD-a i do 1000 l/s,dan.

U veini zemalja se regulira zakonskim propisima u skladu s veliinom naselja .

vea naselja.................................500 700 l/s,dan

naselja srednje veliine................400 550 l/s,dan

seoska naselja..............................200 300 l/s,dan.

Ima trend rasta, iako, naroito u razvijenim zemljama dolazi do stagnacije, a negdje kao posljedica tednje i drugih ekonomskih uslova, i do njenog smanjenja.

POTRONJA VODE- specifina potronja vode

38

Ovisi o stupnju sanitarno tehnike opremljenosti stanova, kvaliteti i cijeni (naplati) utroene vode, tipu, veliini i nainu izgradnje naselja, postojanju kanalizacije, klimatskim prilikama i sl.

POTRONJA VODE- specifina potronja vode

39

Planirani broj stanovnika utvruje se posebnim planovima razvoja naselja ili irih podruja. Ovisi o lokalnim opim socijalno-ekonomskim faktorima, te vremenski nije stabilan.

Ako takvih planova nema ili je period planiranja u tim planovima nepodudaran (krai) od perioda planiranja vodovoda, za proraun budueg broja stanovnika koristi se geometrijska progresija.

gdje je:

Sn - broj (snabdijevenih) stanovnika nakon n godina [stan],

S0 - broj (snabdijevenih) stanovnika nakon n godina [stan],

p - prosjena godinja stpa porasta stanovnitva odreuje se analizom demografskih promjena u prethodnom periodu i procjenom daljeg razvoja [%]

n - projektno razdoblje [god]

POTRONJA VODE- broj snabdijevenih stanovnika S

Sn = S0 ( 1 + p )n

40

Neravnomjernost potronje predstavlja odstupanje od srednje vrijednosti. Omjer najvee (najmanje) i srednje vrijednosti predstavlja koeficijent neravnomjernosti.

Odnos maksimalne dnevne potronje i srednje dnevne potronje je kd - koeficijent dnevne neravnomjernosti potronje kd = Qdn,max / Qdn,sr (1,1 kd 2,0)

Odnos maksimalne satne potronje i srednje satne potronje u danu maksimalne dnevne potronje:

kh = Qh,max / Qh,sr (1,5 kh 2,4)

41

KOEFICIJENTI NERAVNOMJERNOSTI POTRONJE k

42

Varijacije potronje vode u funkciji veliine i tipa naselja utoku dana

POTRONJA VODE varijacije potronje k

43

U potronji vode javljaju se godinje, mjesene i dnevne oscilacije. Potronja vode obino je vea u ljetnim mjesecima (Qdn,max i u jutarnjim satima Qh,max).

Varijacije potronje vode naselja u toku godine i utoku dana

Gubici vode smanjuju ekstremne vrijednosti potronje.

Industrije koje se snabdijevaju preko gradskog sistema mogu uticati na poveanje ali i smanjenje neravnomjernosti potronje.

POTRONJA VODE varijacije potronje k

44

Zavisi od tehnolokog postupka proizvodnje. Voda moe da se koristi:

kao sirovina sa nepovratnim ugraivanjem u proizvode (npr. u prehramb.ind),

u procesu pripreme i obrade proizvoda (pranje, hlaenje, flotacija...).

Koliina upotrijebljene vode moe se znaajno smanjiti primjenom recirkulacionog sistema umjesto protonog.

Vei industrijski potroai vode troe vie od 10.000m3 vode na dan. Njene potrebe vode ne

obraunavaju se preko specifine potronje za naselja sa vie od 50.000 stanovnika. Kod manjih naselja uee industrije u ukupnoj potronji je izraenije, pa potronju industrije u cjelini treba posmatrati izdvojeno.

Za odreene tehnoloke procese utvreni su orijentacioni normativi potronje vode po jedinici

proizvoda (TABELA 2 15.str skripte/udbenika).

Ovi podaci mogu da poslue za preliminarno sagledavanje potreba za vodom pojedinih industrijskih i zanatskih pogona,

Pouzdaniji podaci o potrebama za vodom dobivaju se na osnovu analize potreba utvrenih

tehnolokim postupkom proizvodnje.

POTRONJA VODE- industrije

45

PROIZVOD ili PROCES Jedinica Potrebna koliina vode (m3)

mlijeko 1000 l 5

pivo hl 2

eer: ..................bez recirkulacije ...................sa recirkulacijom

t t

10 15 0,03

papir: ..................bez recirkulacije ...................sa recirkulacijom

t t

50 100 25

Konzervisana hrana t 10 - 30

tavljenje koe m2 4

Prerada vune u tkaninu t 1000

POTRONJA VODE- industrije

Tabela 2: Orijentacioni normativi potronje vode po jedinici proizvoda

46

Voda koju je potrebno obezbijediti za gaenje poara koliinski je znaajna kod malih naselja i industrijskih vodovoda. Kod veih naselja, udio te koliine u ukupnoj potronji je neznatan (1-2% od dnevne potronje).

Zatita od poara regulirana je zakonom i Pravilnikom o tehnikim

normativima za hidrantsku mreu za gaenje poara. Propisani su zahtjevi na izvore vode, kapacitet, protok i tlak vode u hidrantskoj mrei.

Koliina vode za gaenje poara odreuje se prema broju stanovnika i

broju vjerojatnih istovremenih poara, a iznosi od qpo = 10 do 90 l/s (Tab.3)

Pod proraunatim brojem istovremenih poara podrazumijeva se broj poara koji mogu nastati u naseljenom mjestu u tri uzastopna sata. Predvia se trajanje poara najmanje dva sata.

VODA ZA GAENJE POARA

47


Broj stanovnika u hiljadama Proraunati broj istovremenih poara

Koliina vode u l/s po jednom poaru (l/s)

do 5 1 10

0d 6 do 10 1 15

0d 11 do 25 2 15

0d 26 do 50 2 25

0d 51 do 100 2 35

od 101 do 200 3 50

Od 1001 do 2000 4 90

Tabela 3: Koliine vode za gaenje poara u naseljima

48

Hidranti su najmanjeg promjera 80 (100) mm, ugrauju se na udaljenosti 80-150 m, a dinamiki pritisak na hidrantu mora biti najmanje 2,5 bara.

Za industrijske objekte koliina vode za gaenje poara zavisi o: stepenu otpornosti zgrade prema poaru,

kategoriji tehnolokog procesa utvrenog prema ugroenosti poarom i

zapremini objekta koji se iri.

Koliina vode po jednom poaru, prema navedenom Pravilniku, iznosi

izmeu 10 i 35 l/s.


49


50


51


52

Univerzitet u Sarajevu Graevinski fakultet 2015 godina


53

PREDMET VODOSNABDJEVANJE I ODVOENJE OTPADNIH VODA

VODITELJ PREDMETA

Doc. dr. Suvada Jusi

IFRA STATUS SEMESTAR SATI NASTAVE: P+V ECTS

5 3+2 6

CILJEVI PREDMETA


SADRAJ PREDMETA Istorijski razvoj. Komponente i klasifikacija vodovodnih sistema. Osnove planiranja: period

planiranja, potronja i potreban kvalitet vode. Izvori snabdijevanja: pojave vode u prirodi, karakteristike izvorita i slivnih podruja. Zahvatne graevine. Pumpna postrojenja: funkcija, vrste, pumpne stanice. Rezervoari: funkcija, zapremina, oblici. Dovodni cjevovodi i distribuciona mrea: osnove dimenzioniranja, cjevni materijali. Kune instalacije. Uloga stanica za obradu vode, kao sastavnih dijelova vodovodnih sistema. Vrste otpadnih voda: upotrijebljene vode- osobine, proraunske koliine; oborinske vode- osobine, mjerodavne oborine za dimenzioniranje kanalizacije, koeficijenti oticaja; ostale vode. Sistemi i elementi kanalizacije: kanalizacija zgrada i dvorita; odvoenje vode sa ulica; kanalska mrea naselja (trasiranje,osnove dimenzioniranja, materijal cijevi). Isputanje otpadnih voda u vodoprijemnike: uslovi isputanja; uloga stanica za preiavanje, kao osnovnih dijelova kanalizacionih sistema.


1. orovi (A.): Snabdijevanje vodom, Graevinski fakultet u Sarajevu,1989.

2. Kurpjel (B.), orovi (A.) i Bajraktarevi- Dobran (H.): Kanalizacija (skripta za internu upotrebu, 1991- 1999.

3. Margeta (J.): Kanalizacija naselja, Gra. fak. Sveuil. u Splitu, 1998.

Nain polaganja ispita: usmeno, uz voenje rauna o ocjeni vjebi (programa) i o prisustvu predavanjima.

54

1. UVOD






7. REZERVOARI


9. KUNE INSTALACIJE


55




13. PRILOZI

Skripta (stranice koje treba nauiti, od-do): 1-30; 45-70; 83-86; 103-119; 124-132; 139-148; 153-155; 161-167 + dodatak (prezentacija) PREIAVANJE (OBRADA) VODE NAMJENJENE ZA PIE I POTREBE INDUSTRIJE

56

POJAVE VODE U PRIRODI

57

POJAVE VODE U PRIRODI

Voda u prirodi se, radi koritenju u svrhu snabdijevanja, moe zahvatiti u raznim fazama njenog hidrolokog ciklusa. Tako, prema pojavi u prirodi, imamo sljedee izvore vodosnabdijevanja:

atmosferske vode

povrinske vode

podzemne vode

izvori (vrela) povrinsko isticanje podzemnih voda kao posljedica odreenih hidraulikih i hidrogeolokih odnosa.

58

POJAVE VODE U PRIRODI atmosferske vode

Javljaju se u obliku padavina/oborina bilo koje vrste (snijeg, kia...)

Da bi se mogle koristiti moraju se na odgov.nain prikupiti/zahvatiti,

Prije koritenja ovu vodu je potrebno kondicionirati,

Koristi se tamo gdje nema podz. ili povrinskih voda kraka podruja, vii planinski dijelovi,

Nain prikupljanja ograniava veliinu korisnika,

Ipak postoje i primjeri gradskih vodovoda koji koriste atmosfersku vodu (Gibraltar, na primjer).

59

POJAVE VODE U PRIRODI atmosferske vode

60

POJAVE VODE U PRIRODI povrinske vode

61


62


Obuhvataju vode vodnih tokova (potoci, rijeke, kanali...), jezera i mora.

Vjetaka jezera (akumulacije) slue za izravnjavanje proticaja, kako bi se i u sunom periodu godine omoguilo koritenje vodnih tokova.

Povrinsku vodu je potrebno kondicionirati, gotovo u svim sluajevima,

63

POJAVE VODE U PRIRODI podzemne vode

64


65


Prema hidraulikim uslovima pojave mogu biti:

sa slobodnim nivoom ili kao

vode pod pritiskom: - arteke i - subarteke

Prema hidrogeolokoj sredini u kojoj se nalaze razlikuju se:

podzemne vode u intergranularnoj (priobalni prostori povrinskih voda) i

pukotinskoj sredini (karstificirane krenjake i dolomitske stijene).

Izvori (vrela) predstavljaju povrinsko isticanje podzemnih voda kao posljedica odreenih hidraulikih i hidrogeolokih odnosa

Vjetaki infiltrirane povrinske vode u priobalne prostore rijeka, ili u dublje podzemne vodonosne horizonte. Ova infiltracija se provodi s ciljem da se povea kvalitet voda, koristei granularnu sredinu tla kao filtersku ispunu.

66

POJAVE VODE U PRIRODI morske vode

67

KORITENJE VODA

Za vodosanabdijevanje naselja najprije se koriste iste izvorske ili podzemne vode.

U naoj zemlji najvei broj vodovoda koristi podzemnu vodu, manje izvorsku, a najmanje povrinsku.

Kod snabdijevanja tehnolokom vodom industrija preovladava koritenje povrinskih voda, sa neposrednim zahvatom ili iz akumulacija.

Pojedina prirodna izvorita koriste se viestruko, te se u vezi s tim, radi racionalnog koritenja utvruju potrebe i plan koritenja vode od strane pojedinih korisnika. Na primjer, voda iz akumulacije izgraene na vodotoku, koristi se za: vodasnabdijevanje, navodnjavanje, proizvodnju el. energije, zadravanje poplavnog vala...

Tabela 4 daje prikaz koritenja razliitih vrsta izvorita za potrebe vodosnabdijevanja naselja razliitih drava.

68

KORITENJE VODA

Tabela 4: Koritenje razliitih vrsta izvorita za potrebe vodosnabdijevanja naselja

drava

V r s t a i z v o r i t a

Podzemna voda

Izvori (vrela) Povrinske

vode i akumulacije

Infiltrirane rijene vode

Vjetaki obogaene podz.vode

Njemaka 63,9 8,7 11,2 6,2 10,0

Austrija 45,7 53,1 1,2 - -

vajcarska 36,3 34,6 17,7 7,9 3,5

Italija 57,2 35,7 7,1 - -

Holandija 80,4 - 19,0 - 0,6

69

KARAKTERISTIKE IZVORITA I PRIPADAJUIH SLIVNIH PODRUJA

U cilju pravilnog izbora izvora vodosnabdijevanja potrebno je prouiti sve prirodne i druge karakteristike, navedene u nastavku:

(A) Topografske, klimatske i druge specifinosti izvorinog prostora,

(B) Geoloke, hidrogeoloke i hidroloke karakteristike,

(C) Kvalitet vode i uslove zatite izvorita,

(D) Tehnike mogunosti i naine zahvata.

70


(A) Topografske, klimatske i druge specifinosti izvorinog prostora

Meu klimatskim karakteristikama posebno su interesantne padavine.

Izmeu padavina i pojava voda na izvoritima postoji odreena prostorna i vremenska povezanost. Na primjer:

iz odnosa izdanosti izvorita i koliine padavina moe se zakljuiti o veliini pripadajueg sliva.

na osnovu vremenskog pomaka pojave padavine i promjena izdanosti i kvaliteta vode na izvorima moe se utvrditi duina puta vode od povrine sliva do izvora (dijagram).

Veliina i oblik slivnog podruja, veliina i vrsta biljnog pokrivaa, naseljenost itd, jesu specifine karakteristike koje mogu utjecati na koliine i kvalitet vode izvorita.

71


Slika 4.1 prikazuje hidrogram vodostaja podzemnih voda u Sarajevskom polju uporedo sa dijagramom oborina u slivu izvorita.

72

(A) Topografske, klimatske i druge specifinosti izvorinog prostora


(B) Geoloka i hidrogeoloka istraivanja posebno su vana kod zahvata podzemnih i izvorskih voda. Ovim istraivanjima utvruju se:

Transportne i akumulacione karakteristike tla,

Odnos vodonosnih i vodonepropusnih slojeva,

Pojave rasjeda,

Naini i pojave kretanja podzemnih voda,

Stepen i nain karstifikacije stijena,

Putevi kretanja podzemnih voda.

Slika 1 prikazuje razliite pojave podzemnih voda, koji su uslovljeni posebnim hidrogeolokim odnosima.

73


Slika 1: Pojave podzemnih voda

...prikaz razliitih pojava podzemnih voda i prirodnih vrela, koji su uslovljeni posebnim hidrogeolokim odnosima.

74


(B) Hidrolokim istraivanjima utvruju se:

raspoloive koliine vode (izdanost vrela, proticaji u vodotocima),

njihove promjene (kolebanja) u vremenu,

nivoi vode (prelivni nivoi na vrelima, nivoi podzemnih voda, vodotoka ...).

Mjerenjem izdanosti vrela i proticaja u vodotocima utvruju se minimalne vrijednosti, koje su mjerodavne za ocjenu mogunosti pokrivanja potreba.

Uobiajen je zahtjev da izvorita koja se koriste za snabdijevanje vodom naselja imaju 97 do 98 % obezbjeenost, to znai da e izdanost izvorita jedanput u 33 odnosno 50 godina biti nia od potreba.

75


(B) Hidroloka istraivanja (znaaj svrha)

Definisanje reima rada izvorita provodi se mjerenjem dnevnih, sezonskih i godinjih promjena izdanosti vrela, proticaja u vodotocima ili nivoa podzemnih voda.

Dimenzioniranje akumulacije polazi od podataka o viegodinjim mjerenjima proticaja i nivoa vode u potocima.

Izbor pozicije i naina zahvata polazi se od mjerenja vodostaja vodotoka ili jezera.

Definisanje izdanosti bunara, karakteristika vodonosnih slojeva mjerenjem nivoa podzemnih voda, koeficijenata filtriranja, brzina teenja, pritisaka...

76


(C) Kvalitet vode i uslovi zatite izvorita

Utvrivanje kvaliteta vode obuhvata mjerenje fizikih, hemijskih, bakteriolokih i radioaktivnih karakteristika vode. (Pravilnik)

Kvalitet vode posmatranog izvorita treba pratiti u duem vremenskom periodu, koji treba da obuhvati karakteristine hidroloke situacije, kao to su suni period, doba jaih oborina i vrijeme topljenja snijega.

Ispitivanja kvaliteta vode izvorita odredit e da li se to izvorite moe koristiti za vodosnabdijevanje, ili ukoliko moe, da li jepotrebno kondicioniranje.

Odgovarajui kriteriji Uredbi o klasifikaciji voda / vodotoka definiu mogunost upotrebljivosti te vode za pie,

77

78

Pravilnici: Pravilnik o zdravstvenoj ispravnosti vode za pie (''Slubeni glasnik BiH'', broj: 40/10)

Uredbe: Uredba o kategorizaciji vodotoka . Ovom Uredbom svim vodotocima je propisana odreena kategorija vodotoka tj. za svaku kategoriju vodotoka odreena klasa vode, a za klase vode postoje MDK. Prema ovoj Uredbi sve povrinske i podzemne vode su svrstane u 4 klase kvaliteta (Tabela). Samo vode I i II klase se mogu koristiti kao vode za pie, i to vode I klase u svom prirodnom stanju, uz eventualnu dezinfekciju, a II klase uz

odgovarajue kondicioniranje.



79

KLASIFIKACIJA VODA

Prema Uredbi o klasifikaciji vode se mogu podeliti na:

vode I klase su najistije prirodne vode, izvorita rijeka i njihovi gornji tokovi. Upotrebljavaju se za pie ili u prehrambenoj industriji. Naseljavaju ih plemenite vrste riba (salmonidi). Nemaju miris, vidljivu boju niti otpadne tvari.

vode II klase su jo uvek relativno iste. Mogu se koristiti za rekreaciju i uz odreeno preiavanje za snabdijevanje gradova vodom. Ne smiju imati miris ni boju, a ostali pokazatelji su navedeni u tabeli 2.1.

vode III klase su zagaene prolaskom kroz gusto naseljene i industrijske oblasti. Imaju miris i vidljivu boju, ali se jo uvijek mogu koristiti u poljoprivredi i nekim granama industrije. Pokazatelji za ove vode imaju znatno vie granine vrednosti.

vode IV klase su sve one vode koje ne spadaju u prethodne tri klase. Vrlo su zagadjene i moraju se preiavati ako se hoe upotrebljavati u odredjene svrhe.



KARAKTERISTIKE IZVORITA (povrinske vode)

81


Kvalitet povrinske vode

je neujednaen i mijenja se pod uticajem oborina i zagaenja otpadnim vodama.

esto zamuene - optereene su suspendovanim materijama usljed spiranja sa povrine terena kod pojave oborina i podizanjem sa tla ve istaloenih estica kod veih brzina i proticaja.

temperatura varira zavisno o temperaturi vazduha, temperature otpadnih voda koje se isputaju....

Sposobnost samopreiavanja posebno u gornjim i planinskim dijelovima toka.

U jezerima i akumulacijama je izraen problem nedostatka kiseonika, eutrofikacije biljnog ivota, stratifikacije po dubini.

Nizak sadraj mineralnih soli, relativno mala tvrdoa, visok sadraj kisika, biloko i bakterioloko stanje loije...

KARAKTERISTIKE IZVORITA (podzemne vode)

82


Kvalitet podzemne vode

Postoje znatne razlike u kvaliteu podzemnih voda i vrela, odnosno podzemnih

voda u krakim i ostalim predjelima.

rijetko zamuene jer kod teenja vode kroz granularnu sredinu dolazi do prirodne filtracije vode. Izuzetak su krake podzemne vode.

temperatura ujednaena izuzev za podzemne vode na manjim dubinama (do 20 m) i kod krakih podzemnih voda.

visok sadraj mineralnih soli, relativno visoka tvrdoa, nizak sadraj kisika, esto povean sadraj eljeza i mangana - to iziskuje kondicioniranje ...

KARAKTERISTIKA

POVRINSKA VODA PODZEMNA VODA

TEMPERATURA Varira ovisno o sezoni. Relativno konstantna.

MUTNOA, SUSPENDOVANE MATERIJE

Nivo promjenljiv, ponekad visok. Nizak ili nula.

SADRAJ MINERALA Razliit, ovisno o vrste tla, padavina, pritoka.

Znaajan i konstantan, generalno ovisi od povrinskih voda sa istog podruja

DVOVALENTNO ELJEZO I MAGNEZIJUM (U

RASTVORU)

Obino ne sadri, izuzev na dnu jezera ili bazena.

Najee prisutno.

AGRESIVNI UGLJEN

DIOKSID Obino ne. esto prisutno u velikim koliinama.

RASTVORENI KISIK esto blizu nivoa zasienja. Slabo prisutan.

AMONIJAK Nalazi se samo u zagaenoj vodi. esto prisutan, bez pripisanog, odnosno zagaenja koje upuuje.

VODONIK SULFID Ne. esto prisutan.

SILICIJUM (SiO2) Umjereno prisutan. Nivo esto visok.

NITRATI Nivo generalno nizak. Nivo nekada visok.

IVI MIKROORGANIZMI Bakterije (neke patogene), virusi,

plankton. Ferobakterija esto pronaena.

KARAKTERISTIKE IZVORITA (I PRIPADAJUIH SLIVNIH PODRUJA)

83

84

Nain zahvata vode, tip i konstrukcija zahvatne graevine zavise od:

vrste izvora, njegove pojave u prirodi,

uslova isticanja i teenja, uslova zatite...

Prema nainu pojave izvora u prirodi, zahvatne graevine dijelimo na:

zahvate podzemnih voda,

zahvate vrela,

zahvate povrinskih voda i

zahvate atmosferskih (oborinskih) voda.

ZAHVATI PODZEMNIH VODA

85

Nain zahvata zavisi od hidrogeolokih karakteristika vodonosnih horizonata:

dubine zalijeganja vodonosnog sloja,

pritisaka (voda sa slobodnom povrinom ili arteka voda),

naina kretanja podzemne vode (u granularnoj ili pukotinskoj sredini) i sl.

Sve zahvate podzemnih voda dijelimo na dvije grupe objekata:

vertikalni objekti (kopani, cijevni bueni i pobijeni bunari)

horizontalni objekti (drenae, horizontane galerije, horizontalni bunari)

ZAHVATI PODZEMNIH VODA

86

vertikalni objekti (kopani, cijevni bueni i pobijeni bunari)

ZAHVATI PODZEMNIH VODA vertikalni objekti (KOPANI BUNARI)

87

Kopani bunari manjeg prenika (1 do 2 m) izvode se radi snabdijevanja vodom individualnih potroaa;

Kopaju se runo, po potrebi oblau kamenom, opekom ili betonskim blokovima;

Dubina bunara uslovljena je poloajem podzemne vode ispod terena (u naim krajevima dubine su do 15-ak m, ali postoje primjeri izvedenih bunara dosta vee dubine: preko 50 m);

Izvode se u sunom periodu kod najmanjih nivoa podzemnih voda.

KOPANI bunari


88

Za zahvat veih koliina vode izvode se kopani sputeni bunari potpuni (voda ulazi u bunar preko bonih otvora),

nepotpuni (voda ulazi u bunar preko bonih otvora i kroz dno),

Prenik bunara: od 1,5 do 6 m; dubina do 30 m;

Kao materijal za izgradnju koristi se najee armirani beton;

Zahvat vode iz bunara obavlja se pomou pumpi;

Ovaj tip bunara moe se koristiti i kao sabirni za vodu koja se prikuplja pomou horizontalnih drenova ili galerija.


89

Kopani sputeni bunar od betona (sa izdvojenom pumpnom stanicom)


91

Nain izvoenja: kod iskopa materijala bunarska obloga postepeno se sputa. Obloga se izvodi u prstenovima visine od 2 do 6 m. Radi lakeg sputanja prstenovi se optereuju. Prvi prsten se izvodi sa noem od elinog lima;

ZAHVATI PODZEMNIH VODA vertikalni objekti (CIJEVNI BUNARI)

92

ABISINSKI bunari

slue za zahvat manjih koliina vode za potrebe pojedinanih objekata.

Nain izvoenja: izvode se pobijanjem elinih cijevi u prethodno izbuenu rupu. Zahvatna cijev ima prenik od 25 do 75 mm, duinu do 10 m, a u donjem dijelu, na mjestu ulaza vode je perforirana. Izbuena rupa je ira (100 do 150 mm), tako da se oko cijevi postavlja filterska ispuna od ljunka sa zrnom fi 2 do 4 mm.

Crpljenje vode se vri pomou rune (Nortonove) pumpe, a mogu se upotrijebiti i pumpe na elektrini pogon (Slika).

U cilju zatite od direktnog ulijevanja vode sa povrine terena u bunar, na vrhu bunara se radi betonska glava skupa sa glinenim nabojem.


93

Pobijeni bunar sa

Nortonovom pumpom


94

CIJEVNI BUENI bunari

slue za zahvat veih koliina vode i sa veih dubina (i preko 100 m).

Zavisno od koliine vode koja se zahvata i dubine bunara izvode se od fi 200 do 1200 mm.

Nedostatak im je to se u njih moe postaviti samo jedna pumpa.

Nain izvoenja: udarnom metodom sa izbacivanjem materijala hvataem (grajferom);

pomou air-lifta ( u vrstim stijenama),

reversnom metodom ( u nevezanom i poluvezanom tlu) gdje se buenje vri udarnim ili rotacionim nainom i izbacivanjem izbuenog materijala preko pribora za buenje.


95

Cijevni bunar

sa pumpnom stanicom i

ugraenom vertikalnom pumpom (izvorite podzemne vode

Sarajevskog vodovoda

u Sarajevskom polju)


96


97

CIJEVNI BUENI bunari (opis skice)

Voda ulazi u bunar kroz otvore na filterskoj cijevi koja predstavlja dio bunarske cijevi, postavljene na visini vodopropusnog sloja.

Da bi se sprijeilo kretanje i unoenje u bunar okolnog materijala i postigle odgovarajue visine utjecanja vode, oko bunara se postavlja filterska ispuna od posebno granuliranog pijeska i ljunka.

Efekat i trajanje bunara zavisi od vrste i naina izvedbe filterske ispune (pojava zaepljenja/kolmiranja bunara, odnosno ispune). Veliina otvora filterske cijevi ne smije biti manja od povrine pora filterske ispune.

Kada se ugradi ispuna, oblona cijev se vadi iz buotine (faza c)

Skica: Faze izvoenja cijevnog bunara sa cijevnom ispunom


98

Skica: Faze izvoenja cijevnog bunara sa filterskom ispunom


99

CIJEVNI BUENI bunari (opis skice)

Umjesto filterske ispune moe se ugraditi i posebna vrsta filtera koja se sastoji od metalnih mrea (saa) postavljenih oko filterske cijevi (Slika).

Materijal filterske cijevi: bakar, mesing, lijevano eljezo, elik, plastine ...

Danas se proizvode i ugrauju kompaktne cjeline filterske cijevi sa ljunanim filterom.

Nad cijevnim bunarom izvodi se bunarsko okno ili manji nadzemni objekat.

Oko bunarske cijevi pri povrini terena izvodi se tampon od gline,a radi boljeg odvoenja oborinske vode neposredna okolina bunara se nasipa.

ZAHVATI PODZEMNIH VODA DRENAE I GALERIJE

100

DRENAE

Obino se polau na nepropusni sloj...

Materijal i profil drenane cijevi: keramike, plastine, betonske; fi 10 do 50 cm i vee ...

Poslije iskopa rova i polaganja, cijevi se zatrpavaju filterskom ispunom, na koju se kao zatita postavlja sloj gline.

Na svakih 50 do 60 m duine drena postavljaju se revizioni ahtovi.

... PRIMJENJUJU SE KOD MANJIH IZDANOSTI I U SLUAJU PLITKIH VODONOSNIH SLOJEVA (gdje primjena bunara nebi bila racionalna).


101

GALERIJE (TOLNE)

Predstavljaju drenae veih (prohodnih) dimenzija, pravouganog, zasvoenog ili jajastog oblika...

Za ulazak vode u zidovima ili svodu galerije ostavljaju se otvori.



102


ZAHVATI PODZEMNIH VODA horizontalni objekti

103

HORIZONTALNI BUNARI

Izvode se u pjeskovitom i sitnijem ljunkovitom materijalu.

Sastoje se od: sabirnog bunara i zahvatih perforiranih filterskih cijevi.

Zahvatne cijevi pruaju se zrakasto od bunara u jednom ili dva nivoa, obino po 12 cijevi u jednom nivou. Filterske cijevi se izvode i do 100 m duine.

Nain izvoenja:

sistem Renney (po kom se i sami bunari esto zovu) filterske cijevi fi 150 do 300 mm se pomou hidrauline prese direktno utiskuju u tlo. Unutar filterske cijevi, koja ima posebno ofoermljen vrh, nalazi se unutranja cijev fi 50 mm, preko koje se ispira pijesak u okolini filterske cijevi i na taj nain olakava njeno zabijanje.

Kod drugih sistema (Preussag, Fehlmann) najprije se izbui horizontalna buotina fi 200 do 500 mm i zacijevi, a zatim se u nju postavlja filterska cijev. Vanjska cijev se zatim izvlai.

ZAHVATI PODZEMNIH VODA horizontalni objekti

104

ZAHVATI PODZEMNIH VODA rijena infiltrirana voda

106

ZAHVAT VODE INFILTRIRANE IZ VODOTOKA

Ako se zahvatni objekti (bunari, drenae) postave blizu rijeka ili jezera (50 100 m) kod crpljenja vode u zahvatne objekte dospjee i rijena, odnosno jezerska voda koja se infiltrira u tlo.

Koliina infiltrirane vode zavisi od poroznosti tla, raspoloivog pada izmeu nivoa vode i kvaliteta infiltrirane vode (problem kolmacija).

ZAHVATI PODZEMNIH VODA RIJENA INFILTRIRANA VODA

107

VJETAKO OBOGAIVANJE PODZEMNE VODE

za vjetako obogaivanje podzemne vode primjenjuju se rjeenja sa infiltracijom preko posebnih bazena ili preko upojnih (infiltracionih) bunara:

Voda se gravitacijom ili pumpanjem uvodi u bazene (infiltracione bunare) iskopane u vodopropusnom tlu.

Bazen, njegovo dno i strane, se povremeno iste skidanjem nataloenog sloja taloga sa biomasom. Infiltracioni bunari nemaju biomasu manja im je kolmacija.

Kolmacija ovih objekata smanjuje odreenim stepenom kondicioniranja vode kojom se vri obogaivanje

Zahvatni objekti uz te bazene postavljaju se na isti nain kao u sluaju zahvata infiltrirane vode iz vodotoka.

108

Vjetako obogaivanje podzemne vode

ZAHVATI PODZEMNIH VODA RIJENA INFILTRIRANA VODA

Zbog kolebanja izdanosti, zahvat i dovodni cjevovod, mogu zahvatati dio ili cjelokupnu koliinu vode (povremeno prelivanje ili povremena neiskoritenost).

Radove na kaptiranju/zahvatanju vrela treba izvoditi tako da se tom prilikom ne poremete prirodni hidrogeoloki odnosi.

Tako se kaptane graevine svojim oblikom prilagoavaju nainu pojave i mehanizmu rada vrela.

Na razliit nain se zahvataju silazna, uzlazna vrela (Slika).

109

ZAHVATI PODZEMNIH VODA ZAHVAT (KAPTAA) VRELA

KAPTAA VRELA

111


Kaptaa silaznog vrela sa prilazom putem potkopa

112


Kaptaa uzlaznog razbijenog vrela

Kaptiranje vrela u kru obino zahtijeva sloenije predradnje, da bi se utvrdio najbolji nain zahvata.

Kaptaa vrela se sastoji od:

zahvatnog dijela i

komore sa talonicom i zatvaranicom.

(zahvatni dio moe biti odvojen od komore).

Kaptani objekat se izvodi od AB. Obino se oblae glinom , a potom zatrpava zemljom. Ulaz u objekat moe biti odozgo ili sa strane.

U zatvaranici su smjetene cijevne instalacije: odvod, ispust, preliv. Odvod i preliv su snabdijeveni zatvaraima. Na odvodu (eventualno i na prelivu) se ugrauje mjera protoka. Na ispustnoj cijevi se postavlja ablji poklopac.

113


KAPTAA VRELA

Direktni zahvat veih koliina voda mogu je u srednjim i donjim tokovima rijeka.

U gornjim tokovima izvode se zahvati za manje koliine vode, a u cilju zahvata veih koliina izvode se brane (pregrade). Na ovaj nain akumuliraju se vee koliine poveanje malih proticaja.

Kod zahvata vode iz velikih rijeka korisno je u blizini izvesti bazen vee zapremine, koji pokriva bar trodnevnu potronju vode. Iz tog bazena voda se zahvata i dalje transportuje do ureaja za kondicioniranje. Uloga bazena?

Kod izbora mjesta zahvata na vodotoku treba obratiti panju o lokaciranju:

Obala ne smije biti podlona obruavanju i podlokavanju,

Treba izbjegavati mjesta gdje se taloi naneeni materijal,

Izbjegati ua pritoka, mjesta isputanja otpadnih voda i sl...

114

ZAHVATI PVRINSKIH VODA iz rijeka i potoka

ZAHVATI IZ RIJEKA I POTOKA

115


ZAHVATI IZ RIJEKA I POTOKA - klasifikacija

Prema nainu zahvata, rijeni zahvati se mogu klasificirati u:

Zahvate obalnog tipa;

Potopljene zahvate u koritu rijeke;

Zahvate u obliku ostrva u rijeci;

Pokretne zahvate;

Zahvate sa pregradom.

116


ZAHVATI OBALNOG TIPA

Zahvat obalnog tipa sa pumpnom stanicom:

(a) u posebnom objektu; (b) u jedinstvenom objektu (1) grube reetke, (2) sita, (3) usisna odnosno potisna cijev, (4) spojni tunel, (5) pumpe

117


ZAHVATI OBALNOG TIPA

Primjenjuje se kod vstih i strmijih obala;

Pumpna stanica moe biti izvojena, povoljnije je ako je u jedinstvenom objektu sa zahvatnom graevinom;

U zahvatnoj graevini ostavljaju se otvori za ulaz vode na raznim visinama;

Na otvore se postavljaju grube reetke (fi 4-5 cm)radi zadravanja krupnijih materija;

U zahvatnoj graevini mogu da se postave i sita (fi 2-5 mm) radi zadravanja sitnijih estica.

118


POTOPLJENI ZAHVAT U KORITU RIJEKE

Potopljeni zahvat u koritu rijeke: (1) zahvat, (2) spojna cijev, (3) obalna graevina sa pumpnom stanicom

119


POTOPLJENI ZAHVAT U KORITU RIJEKE

Primjenjuje se kod obala sa blaim nagibom;

Satoji se od:

Obalne graevine za zahvat vode, u vidu bunara sa pumpnom stanicom, i

Posebnog objekta koji se postavlja u koritu rijeke pod vodom.

Izmeu tog objekta i obalne graevine se polae spojna dovodna cijev.

Potopljeni objekat se izvodi na taj nain da se onemogui ulazak krupnijih predmeta i materijala, dok se za sitnije estice mogu predvidjeti sita u obalnom bunaru.

120


ZAHVAT U KORITU RIJEKE U OBLIKU OSTRVA

Slian zahvatima obalnog tipa, s tim da je postavljen dalje od obale, a sa obalom je povezan mostom. Pumpe se postavljaju u objekat, a odvodne cijevi se polau po mostu.

Zahvat iz rijeke ili jezera u obliku ostrva

121


POKRETNI (PLIVAJUI) ZAHVAT

...Primjenjuje se kod veih oscilacija nivoa vode, na mirnim vodama, najee kao privremeni objekat (gradilita, vojne potrebe ili u ratnim situacijama) . Pumpni ureaj je postavljen na ponton, a potisna cijev se direktno prebacuje na obalu, eventualno uz koritenje posebne nosive konstrukcije

Plivajui zahvat

122


ZAHVAT SA PREGRADOM NA

VODOTOKU

(TIROLSKI PRAG)

Zahvat tipa

Tirolskog praga

123


ZAHVAT SA PREGRADOM NA VODOTOKU (TIROLSKI PRAG)

...Primjenjuje se kod planinskih i manjih rijeka, gdje nema dovoljno dubine da se postavi uobiajena graevina za zahvat vode;

U koritu se izvodi poprena graevina sa zahvatnim kanalom.

Kanal je pokriven reetkom koja zadrava krupniji nanos. Iz kanala voda se odvodi bono do prihvatnog okna iz kojeg vodi odvodna cijev do ureaja za kondicioniranje.

Radi odstranjenja pijeska, a posebno ako je vodu potrebno pumpati, uz sami zahvat postavlja se pjeskolov sa automatskim ispiranjem.

124

ZAHVATI POVRINSKIH VODA iz jezera i mora

ZAHVATI VODE IZ JEZERA I MORA

Objekti za zahvat vode iz jezera i mora mogu se izvoditi na isti nain kao zahvati vode iz veih vodotoka.

Lociranje zahvata vode iz jezera: dalje od mjesta ispusta otpadnih voda i ua potoka, obratiti panju na strujanje vode, pojavu valova, postojanje lia, algi i planktona u vodi...

kod dubljih jezera voditi rauna o stratifikaciji vode - vodu zahvatati sa dubine gdje je temperatura konstantna, pri tome kontrolisati sadraj kiseonika, koji moe biti smanjen; Kod plitkih jezera zahvat postavljati tako da se pumpanjem vode ne povue jezerski talog i proizvodi raspadanja.

Lociranje zahvata vode iz mora: Uzeti u obzir i specifine pojave: kolebanja nivoa vode, strujanja, valove, nanos na dnu, biljni i akvatini ivot, korozivnos morske vode. Najbolje zahvat postaviti u luci ili prirodnom zalivu.

125

ZAHVATI POVRINSKIH VODA iz vjetakih jezera (akumulacija)

ZAHVATI VODE IZ VJETAKIH JEZERA

(AKUMULACIJA)

Zahvatanje se izvodi na jedan od naina za zahvatanje iz prirodnih jezera (uzimajui u obzir da su ovdje znatno vee promjene nivoa vode) ili se zahvat izvodi u sastavu brane.

Kod zahvata u sklopu brane, preko vie ulaznih otvora na razliitim visinama, voda se uvodi u vertikalno sabirno okno (ili cijev) koja se produava u odvodnu cijev. Na ulaznim otvorima se postavljaju reetke, a iza njih zatvarai.

126

ZAHVATI POVRINSKIH VODA iz jezera i mora

ZAHVATI VODE IZ VJETAKIH JEZERA (AKUMULACIJA)

Odvodna cijev se polae u tijelu brane u posebnu galeriju.

Planiranje akumulacije i modelska istraivanja/analize:

UZ KORITENJE ODGOVARAJUEG MATEMATSKOG MODELA PROGNOZIRA SE BUDUE TROFINO (STANJE KVALITET VODE) na bazi klimatskih podataka, podataka o unosu tereta zagaenja, geometriji akumulacionog jezera, proraunate izmjene vode u jezeru i drugih podataka...

Na osnovu tih istraivanja prognozira se budue trofino stanje (kvalitet vode) i eventualni negativni zakljuci iniciraju poduzimanje odgovarajuih mjera zatite u slivu. Takoer ova istraivanja su korisna za definisanje izbora tehnolokog procesa i projektovanja postrojenja za kondicioniranje vode koja e se zahvatti preko brane.

UZ KORITENJE ODGOVARAJUE MODELSKE ANALIZE VRI SE I IZBOR NAJPOVOLJNIJEG MJESTA ZA ZAHVAT VODE IZ AKUMULACIJE.

127

ZAHVATI POVRINSKIH VODA atmosferskih

ZAHVAT ATMOSFERSKIH VODA

...sastoji se od:

SABIRNE POVRINE i

KOMORE ZA VODU (CISTERNE)

...sabirna povrina moe biti krovna povrina.

Za prikupljanje veih koliina vode obrauje se vea povrina terena pokrivanjem kamenom, betonom ili dr.materijalom

129


ZAHVAT ATMOSFERSKIH VODA

Dva karakteristina tipa cisterni:

VENECIJANSKA i

AMERIKA.

Kod cisterni venecijanskog tipa rezervoarski prostor je ispunjen pijeskom koji ima ulogu filtera.

Korisna zapremina je manja, ali je bolje preiavanj/kondicioniranje vode.

cisterni venecijanskog tipa

130


Kod cisterni amerikog tipa filterska ispuna se postavlja samo oko vertikalne cijevi ili okna iz kog se crpi voda. Korisna zapremina je vea, ali je slabije preiavanje/kondicioniranje vode.

cisterna amerikog tipa

131


PRORAUN POTREBNE SLIVNE POVRINE I ZAPREMINE CISTERNE

V = Qp,s Qp,s = S qsp ds

gdje je: V - zapremina cisterne (m3) Qp,s - koliina vode potrebna za snabdijevanje u toku sunog perioda (m3) qsp - specifina potronja (m3/st,d) ds - broj dana sunog perioda

Qp,god = S qsp 365 F = Qp,god / H

gdje je: F - slivna povrina(m2)

H - najmanja godinja visina oborina (m)

- koeficijent oticaja (0,8 0,9)

Univerzitet u Sarajevu Graevinski fakultet 2014 godina


132


7. REZERVOARI

PREDMET VODOSNABDJEVANJE I ODVOENJE OTPADNIH VODA

VODITELJ PREDMETA

Doc. dr. Suvada Jusi

IFRA STATUS SEMESTAR SATI NASTAVE: P+V ECTS

5 3+2 6

CILJEVI PREDMETA


SADRAJ PREDMETA Istorijski razvoj. Komponente i klasifikacija vodovodnih sistema. Osnove planiranja: period

planiranja, potronja i potreban kvalitet vode. Izvori snabdijevanja: pojave vode u prirodi,

karakteristike izvorita i slivnih podruja. Zahvatne graevine. Pumpna postrojenja: funkcija, vrste, pumpne stanice. Rezervoari: funkcija, zapremina, oblici. Dovodni cjevovodi i distribuciona mrea: osnove dimenzioniranja, cjevni materijali. Kune instalacije. Uloga stanica za obradu vode, kao sastavnih dijelova vodovodnih sistema.

Vrste otpadnih voda: upotrijebljene vode- osobine, proraunske koliine; oborinske vode- osobine, mjerodavne oborine za dimenzioniranje kanalizacije, koeficijenti oticaja; ostale vode. Sistemi i elementi kanalizacije: kanalizacija zgrada i dvorita; odvoenje vode sa ulica; kanalska mrea naselja (trasiranje,osnove dimenzioniranja, materijal cijevi). Isputanje otpadnih voda u vodoprijemnike: uslovi isputanja; uloga stanica za preiavanje, kao osnovnih dijelova kanalizacionih sistema.


1. orovi (A.): Snabdijevanje vodom, Graevinski fakultet u Sarajevu,1989.

2. Kurpjel (B.), orovi (A.) i Bajraktarevi- Dobran (H.): Kanalizacija (skripta za internu upotrebu, 1991- 1999.

3. Margeta (J.): Kanalizacija naselja, Gra. fak. Sveuil. u Splitu, 1998.

Nain polaganja ispita: usmeno, uz voenje rauna o ocjeni vjebi (programa) i o prisustvu predavanjima.

133

1. UVOD






5. REZERVOARI


9. KUNE INSTALACIJE


134




13. PRILOZI

Skripta (stranice koje treba nauiti, od-do): 1-30; 45-70; 83-86; 103-119; 124-132; 139-148; 153-155; 161-167 + dodatak (prezantacija 6.predavanja) PREIAVANJE (OBRADA) VODE NAMJENJENE ZA PIE I POTREBE INDUSTRIJE

135

Funkcija i poloaj pumpnih postrojenja

Vrste i rad pumpi

Pumpne stanice

136

FUNKCIJA I POLOAJ PUMPNIH POSTROJENJA

137

Na putu vode od izvora do potroaa moe se ukazati potreba za podizanjem vode:

U zahvatnim objektima podizanje na povrinu ili do kote rezervoara ....;

U sabirnim bazenima (bunarima) u kojima se voda prikuplja iz vie zahvatnih objekata, da bi se transportovala do rezervoara;

Na dovodnim cjevovodima ili u mrei radi poveanja pritiska ili prebacivanja u rezervoar vie zone;

U postrojenjima za kondicioniranje radi prebacivanja sa nie na viu kotu;

U kunim instalacijama radi poveanja pritiska, kao i na drugim mjestima...


138


139

VRSTE I RAD PUMPI

141

Prema konstrukciji i nainu rada:

ROTACIONE: centrifugalne, propelerne (aksijalne);

VOLUMNE: klipne, krilne, membranske;

PUMPE POSEBNIH KONSTRUKCIJA: air-lift (mamut) pumpe, strujne i hidroudarne...

Prema pritisku, koji se ostvaruje na potisnom vodu:

pumpe niskog (do 80 m);

pumpe visokog pritiska (vie od 80 m);

VRSTE I RAD PUMPI

142

KLIPNE PUMPE

Razlikuju se klipne pumpe:

Jednostavnog tipa (slika);

Sa dvostrukim radom;

Za velike visine potiskivanja upotrebljavaju se diferencijalne

pumpe.

Klipne pumpe jednostavnog tipa:

a)runa Nortonova pumpa b) pumpa sa motornim pogonom

VRSTE I RAD PUMPI

143

KLIPNE PUMPE - karakteristike

Mogu imati jedan, dva ili vie cilindara;

Maksimalna visina usisavanja, zajedno sa otporima, iznosi 7 m;

Prednosti klipnih pumpi:

Relativno dobro iskoritena usisna visina,

Dobar koeficijent korisnog djejstva,

Povoljan rad kod promjenljivog broja obrtaja,

Manja osjetljivost na promjene izraunate potisne visine,

Ekonomine su za dizanje malih koliina na velike visine.

Negativnosti klipnih pumpi:

Veliina, koja zahtijeva veliku povrinu za smjetaj i

mnotvo pokretnih dijelova.

VRSTE I RAD PUMPI

144

CENTRIFUGALNE PUMPE- karakteristike

....sastoje se od kuita (statora) i radnog kola (rotora) koje se okree preko osovine. Na radnom kolu nalaze se lopatice koje pokreu vodu. Kinetika energija dobivena okretanjem rotora pretvara se u energiju pritiska. Na kuitu se nalaze otvori: - usisni ((2) za ulaz) i

- potisni ((5)za izlaz) vode.

VRSTE I RAD PUMPI

145

CENTRIFUGALNE PUMPE-

primjena raznih tipova pumpi

U zavisnosti od dubine vode koja se crpi imamo primjenu razliitih tipova centrifugalnih pumpi:

Horizontalno postavljene pumpe usisna visina iznosi najvie 5 do 6 m,

Pumpe sa vertikalnom osovinom ako je vodu potrebno povui sa vee dubine. Pumpa se nalazi pod vodom, a sa pogonskim motorom je povezana dugakom osovinom, koja se nalazi u potisnoj cijevi . Duina pogonske osovine ograniava dubinu ranjanja pumpe na 20-ak metara.

Uronjene pumpe dozvoljavaju veu dubinu, odnosno usisnu visinu, ak i preko 100 m. Kod ovih pumpi pumpa i motor se nalaze pod vodom, objeeni o potisnu cijev.

VRSTE I RAD PUMPI

146

Primjena raznih tipova pumpi

zavisno od dubine vode koja se crpi:

(a) horizontalno postavljena pumpa,

(b) pumpa sa vertikalnom osovinom

(c) uronjena pumpa

VRSTE I RAD PUMPI

147

VRSTE I RAD PUMPI

148

(c) URONJENE CENTRIFUGALNE PUMPE

...zbog svojih malih dimenzija esto se koriste ne samo za zahvat vode sa velikih dubina u bunarima, ve i tamo gdje je uobiajena upotreba horizontalnih pumpi.

Potisne visine pumpi standardne proizvodnje iznose i do 500 m.

Za pumpanje vode na vee visine, i do 1000 m, mogu se koristiti tzv. Procesne centrifugalne pumpe.

PUMPNE STANICE

149

PUMPNE STANICE / POSTROJENJA su posebni objekti /graevine u kojima su smjeteni pumpni agregati , koji se sastoje od pumpi i pogonskih ureaja, kao i pripadajue elektroopreme, komandnih i mjernih ureaja;

PUMPNI AGREGATI se dimenzioniu tako da zadovolje potrebe u odreenom vremenskom periodu planiranja. U poetnom periodu, kada su potrebe manje, pumpe rade manji broj sati. Poveanje kapaciteta pumpne stanice se obezbjeuje poveanjem broja pumpi u istovremenom radu.

U svim sluajevima, obavezno je potrebno obezbjediti REZERVNE pumpne agregate, pored onih koji se nalaze u redovnom pogonu.

Kod bunarskih zahvatnih objekata, PUMPNE STANICE mogu da se izvode u cjelini sa tim objektima u obliku okna, ili kao izdvojene graevine (SLIKA):

Primjena pumpi na vodozahvatima

150

Kod bunarskih zahvatnih objekata, pumpne stanice mogu da se izvode: u cjelini sa tim objektima ili kao izdvojene graevine (rjee).

Cijevni bunar

sa pumpnom stanicom i

ugraenom vertikalnom pumpom

Uronjena centrifugalna pumpa

151

Kod zahvatnih objekata iz vodotoka, jezera ili mora, pumpne stanice mogu da se izvode: u cjelini sa tim objektima ili kao izdvojene graevine (rjee).

Zahvat obalnog tipa sa pumpnom stanicom:

(a) u posebnom objektu; (b) u jedinstvenom objektu

(1) grube reetke, (2) sita, (3) usisna odnosno potisna cijev, (4) spojni tunel, (5) pumpe

Primjena pumpi na vodozahvatima

PUMPNE STANICE

152

Za pumpanje veih koliina vode (npr u postrojenjima za kondicioniranje vode ili za pumpanje vode iz rezervoara nie visinske zone u rezervoar vie zone) PUMPNE STANICE su obavezno vee izdvojene graevine izgrauju se kao samostalni objekti.

Takve pumpne stanice mogu imati povrinu od 500 i vie m2.

U njima se obino postavljaju horizontalne centrifugalne pumpe (SLIKA):

PUMPNE STANICE

153

PUMPNE STANICE su graevine u kojima su smjeteni pumpni agregati, elektrini i mjerni ureaji i druga oprema;

U ZGRADI PUMPNE STANICE nalaze se sljedee prostorije:

osnovna prostorija za smjetaj pumpnih agregata (mainska hala),

komandni prostor,

prostor za boravak osoblja, i sanitarni vor,

skladite za sitnije rezervne dijelove sa radionicom,

prostorija za transformatore i uklopne ureaje.

Cijevi, zatvarai, vodomjeri i druge armature kod manjih pumpnih stanica postavljaju se u kanale mainske hale. Kod veih pumpnih stanica za smjetaj svih instalacija ispod hale se predvia posebna etaa gdje je smjetena cjevna galerija. (SLIKA)

PUMPNE STANICE

154

ematski raspored prostorija u veoj pumpnoj stanici

presjek zgrade i

tocrt prizemlja

PUMPNE STANICE

155

ematski raspored prostorija u veoj pumpnoj stanici

presjek zgrade i

tocrt cijevne galerije

PUMPNE STANICE

156

Prostor u mainskoj hali ne treba da bude skuen. Do pumpi treba da bude slobodan pristup, a razmak izmeu pumpi takav da se pumpe mogu lako montirati i demontirati. Za podizanje pumpi ugrauje se kran sa kranskom stazom.

POLOAJ PUPNIH AGREGATA (SLIKA)

Kod manjih pumpnih stanica postavljaju se paralelno ili serijski u jednom redu (SLIKA - a i b);

Kod veeg broja agregata postavljaju se u dva reda i i koso to je hidrauliki povoljnije.

RASPORED USISNIH I POTISNIH VODOVA U PUMPNOJ STANICI (SLIKA)

Da bi se moglo vriti izdvajanje pumpi koje e biti u pogonu, od rezervnih ili od pumpi u remontu, zatvatrai se postavljaju i na potisnim i na usisnim cjevovodima

PUMPNE STANICE

157

SLIKA: Poloaj pumpnih agregata u pumpnoj stanici

SLIKA: Raspored usisnih i

potisnih vodova u pumpnoj

stanici

158

PUMPNE STANICE

159

Funkcija rezervoara u sistemu

Zapremina rezervoara

Oblici i nain izvoenja rezervoara

FUNKCIJA REZERVOARA U SISTEMU

160

Rezervoari u vodovodnom sistemu imaju viestruku namjenu:

Izjednaavanje varijacija dotoka i potronje u toku dana;

Odravanje pritiska u mrei,

Obezbjeenje rezerve vode potrebne za gaenje poara,

Obezbjeenje rezerve vode u sluaju kvara na pumpama, dovodu, nestanka struje itd...


161

Prema funkciji u sistemu i visinskom poloaju, rezervoari mogu biti:

Visokopoloeni distribucioni rezervoari locirani su iznad podruja potronje, tako da iz njih voda tee gravitaciono. Izvode se kao ukopani ili u obliku vodotornjeva. Imaju sve prethodno navedene funkcije;

Niskoleei rezervoari Ima sve prethodno navedene funkcije, osim odravanja pritisaka u mrei. Kod pumpnih stanica imaju ulogu sabirnog ili crpnog bazena.


163

OBLICI I NAIN IZVOENJA REZERVOARA

164

VODOTORNJEVI

Izvode se od tri osnovna dijela:

Rezervoarskog prostora,

Nosive konstrukcije (10-40m) i

Zatvarake komore.


165 Kao nosiva konstrukcija mogu biti i stambene ili industrijske zgrade ili dimnjaci. (vidi narednu sliku)

VODOTORNJEVI

Grade se na ravnom terenu. Upotrebljavaju se za snabdijevanje industrije i poljoprivrednih imanja.

Trokovi izgradnje su 3 do 5 puta vei od trokova za ukopane rezervoare.


166


167


168

Prema hidraulikoj ulozi u sistemu, rezervoari mogu biti:

Protoni rezervoari locirani su izmeu izvorita i potroaa.

Kontrarezervoari je smjeten iza podruja potronje.

Poloaj rezervoara u odnosu na mjesto potronje


169

Protoni rezervoari locirani su izmeu izvorita i potroaa. Voda se od izvora dovodnim cjevovodom transportuje do rezervoara, a iz njega dalje do potroaa.

Kontrarezervoar je smjeten iza podruja potronje. Sa izvora se uvijek pumpa uvijek ista koliina vode (Qp), s tim, da kada je potronja vode u naselju manja od te koliine viak vode otie u rezervoar (obino nou), a u asovima poveane potronje naselja dobiju vodu i iz rezervoara. Maksimalni doticaj vode iz rezervoara je kod maksimalne satne potronje.

Kao kontrarezervoar funkcionie i rezervoar koji je lociran bono ispred mjesta potronje (SLIKA).

ZAPREMINA REZERVOARA

170


171

Potrebna zapremina rezervoara odreuje se na bazi rasporeda dotoka i potronje u vremenu (Slika 7.2, Tabela 6):

Primjeri grafikog odreivanja zapremine rezervoara: (a)gradska naselja sa gravitacionim dotokom vode;

(b)industrijska naselja sa dovodom vode pumpanjem u neprekidnim trajanju 16 sati; (c)

kao b) sa trajanjem pumpanja 2 x 4 = 8 sati


172

Kod vodovoda kod kojih dovod vode nije gravitacioni, pogodnim izborom vremena pumpanja moe s znatno smanjiti potrebna zapremina rezervoara. Na taj nain postie se i uteda u energiji, pumpajui vodu u vrijeme nie tarife.

U praksi se usvaja neto vea zapremina rezervoara od minimalno potrebne u vrijednosti od 30 do 50 % maksimalne dnevne potronje, nekada i 100%, zavisno od zahtijevanog stepena sigurnosti isporuke.

Kod malih zapremina treba uzeti u raun i koliinu potrebnu za gaenje poara. Kod veih zapremina, taj udio je neznatan.

Zapremine se izvode od samo nekoliko do i preko 600 000 m3.


173

U zatvarakoj komori postavljaju se cijevne intalacije za dovod, odvod, preljevanje i ispust vode. Ove cijevi su snabdijevene zatvaraima.


174

Izvode se pravougaonog i okruglog oblika, sa razliitim dispozicionim rjeenjima


175

UKOPANI REZERVOARI

Zatvaraka komora konstruktivno moe biti vezana za komore za vodu ili nezavisna. Kod velikih rezervoara ima dvije etae: gornju ulaznu i donju sa cijevnim instalacijama.

Kruni rezervoarsa dvije komore zapremine 500 m3

sa stropnom konstrukcijom u obliku kupole


176

U zatvarakoj komori postavljaju se cijevne intalacije za dovod, odvod, preljevanje i ispust vode. Ove cijevi su snabdijevene zatvaraima.


177

Documents

Predavanja iz vodosnabdijevanja