TRENJE I TROENJE DIJELOVA

Troenje dijelova motora Dijelovi motora SUS izloeni su tekim uslovima rada: klip i klipni prstenovi (uticaj visokih temperatura i inercijalnih sila ) cilindar ( habanje, ogranieno podmazivanje i visoke temperature ) leita (glavna i letea, uglavnom habanje ) rukavci i sl. elementi ( uticaj inercijalnih sila ) troenje cilindra u poprenim presjecima, od spoljanje (SMT) do unutranje mrtve take (UMT), je razliito.

Usljed dejstva inercijalnih sila i sile gasova na elo klipa, habanju su najvie izloene povrine oznaene strijelicama,

Tokom rada, usljed troenja, geometrijski oblici se naruavaju i gube. Krugovi postaju elipse, odnosno dolazi do ovalizacije,

Najvee troenje klipa i cilindra, u uzdunom presjeku, je u SMT-oekivana zakonomjernost troenja nakon dueg vremena rada motora Kod poremeaja u radu, npr. usljed poviene temperature i slabog podmazivanja, troenje moe biti znatno obimnije i manje zakonomjerno.

Mehaniko habanjeTroenje istih elemenata, vozila istog tipa i marke, esto, vremenski traju veoma razliito. Ova pojava vezana je za razliite uslove eksploatacije, rukovanje i odravanje. Da bi troenje dijelova motora i vozila bilo to manje, treba blagovremeno mijenjati ulje u motoru i masti u pojedinim sklopovima

Deformacije Deformacije kao poseban vid troenja dijelova motora i vozila nastaju u sluajevima preoptereenja motora, odnosno vozila. Imaju za posljedicu naruavanje geometrijskog oblika i dimenzija elemenata. Nastaju kao posljedica nepravilnog tj. detonacionog sagorijevanja u cilindrima motora. Tada nastaju deformacije klipa, klipnjae i radilice

Korozija Poseban vid troenja metalnih dijelova je korozija koja nastaje kao posljedica hemijskih promjena na metalima. Po svojoj prirodi je manje znaajna od mehanikog habanja i troenja, ali su njome zahvaeni apsolutno svi dijelovi: glava cilindra, klip, ventili i dr. Tu se ona odvija pod uticajem visokih temperatura izduvnih gasova koji nastaju kao posljedica procesa sagorijevanja. Hemijsko troenje je sveobuhvatno i neprekidno.

Ova dva vida troenja metalnih dijelova mogu da djeluju nezavisno, ali i zajedno, to je mnogo ei sluaj, pa nastaje tzv. hemijsko-mehaniko habanje.I pored nastojanja, u nekim sluajevima, uzroke ovih pojava ne moemo otkloniti. Korozija vodi vozilo u rashodovanje. Od korozije se, kod motornih vozila, branimo lakiranjem (bojadisanjem), legiranjem, metalizacijom, bitumenizacijom i sl. tete koje na metalima nastaju kao posljedica korozije su ogromne i smatra se da skoro 10% cjelokupne svjetske proizvodnje metala i dijelova od metala biva uniteno korozijom. Borba protiv korozije odvija se u tri pravca: a) uticajem na sastav materijala, tj. legiranjem (cink, krom, nikl, bakar i sl.) b) uticajem na sredinu u kojoj element, odnosno dio radi (antifriz, ulje i sl.) c) povrinska zatita (bojadisanje, bitumenizacija, metalizacija i sl.)

Zadaci motornog uljaZa podmazivanje unutranjih sklopova motora upotrebljavaju se motorna ulja. Motorno ulje mora udovoljiti zahtjevima, koji proizilaze iz oteanih uslova eksploatacije. Ti uslovi su: poveana specifine snaga veliki broj okretaja uslovi saobraaja Motor naroito optereuju: duga vonja velikim brzinama autoputevima visoka mehanika i termika optereenja izazivaju promjenu poetnih karakteristika ulja, a manifestuju se poveanom oksidacijom ulja, te stvaranjem smola, lakova i koksa gradska vonja sa estim stajanjem i kretanjem esta stajanja i pokretanja hladnog motora (posebno zimi), te vonja bez optereenja u gradskim guvama, uzrokuju kondenzaciju vode, koja sa produktima nepotpunog sagorjevanja stvara korozivne spojeve i hladne taloge

Dobro motorno ulje mora obezbijediti motoru nesmetan i dugotrajan rad bez gubitka performansi pod svim naprijed navedenim uslovima rada. Prema tome, osnovni zadaci motornog ulja su:

podmazivanje, hlaenje, zaptivanje, ienje i zatita od korozije

PodmazivanjeMazivo smanjuje trenje i troenje dijelova Podmazivanje je vezano i za hemijska svojstva motornog ulja, budui da ono svojom prionjivou stvara stalno prisutan uljni film na mazivim povrinama. Ta svojstva ulja naroito su potrebna i moraju biti izraena u uslovima graninog podmazivanja

ienje motoraProdukti sagorjevanja, manjim dijelom prolaze, pod pritiskom, izmeu zidova cilindra i klipova prema karteru motora, i zavravaju u motornom ulju. estice ai, su nerastvorive u ulju i sklone meusobnom spajanju u vea zrnca. Ako bi dolo do njihovog taloenja, mogli bi se pogorati uslovi rada motora, a u krajnjem sluaju bi moglo doi i do oteenja motora tzv. zaribavanja. Molekule deterdentno-disperzantnih aditiva imaju polarna svojstva. Svaka estica ai u ulju biva okruena sa vie estica aditiva, te se ne mogu povezati sa drugim esticama ai u zrnca, i ne dolazi do njihovog taloenja.

Zaptivanje kompresionog prostora motora i ublaava udarna optereenjamotorno ulje ga zaptiva sklop klip-cilindar u cilju sprijeavanja prekomjernog prolaenja proizvoda sagorjevanja u karter motora, te poveava kompresiju. Motorno ulje e funkciju zaptivanja obaviti besprijekorno ukoliko su viskozitet ulja, koliina uljnog punjenja i tolerancija sklopa klip-cilindar pravilno podeeni i odabrani.

Hlaenje motora1/3 koristan radMotorno

Ukupna dovedena tolpota 1/3 izduvnim gasovima 1/3 sredstvo hlaenja (voda, vazduh i ulje)

ulje odvodi jedan dio toplote preko kartera gdje ga predaje okolini. Pojedini motori imaju ugraen dodatni hladnjak ulja.

Zatita motora od korozijeVlana i agresivna atmosfera dovode do ubrzane korozije ako metal nije zatien slojem ulja koji sprjeava prodor kisika do metala. To je naroito izraeno na nitriranim povrinama cilindara i rukavaca. Aditivi su dodaci koji se dodaju ulju za poboljanje odreenih karakteristike. Oni mijenjaju njegove fizike karakteristike (npr. poboljavaju indeks viskoznosti) ili hemijska (npr. sprjeavajuoksidaciju i koroziju). Ono mogu takoer promijeniti svojstva tarnih povrina (Friction Modifier) sredstvima za zatitu od troenja (Anti-Wear) ili dodacima protiv zaribavanja (Extreme Pressure). Da bi se izbjegli neeljeni meusobni uinci jednih aditiva na druge, oni trebaju biti vrlo tono usklaeni, meusobno i u odnosu na bazno ulje.EP-maziva (Extreme Pressure) sadre dodatke za poveanje nosivosti mazivoga filma pod poveanim optereenjem, radi smanjivanja troenja i opasnosti od zaribavanja. Friction Modifier su tzv. polarizirani dodaci koji se upijaju u povrinu metala te smanjuju trenje u podruju polusuhoga trenja, poveavaju nosivost mazivog filma i smanjuju pojavu trzaja kod klizanja (Stick-Slip). Grafit je kruto mazivo ija kristalna reetka ima slojeviti oblik. Grafit podmazuje vrlo dobro u kombinaciji s vodom (npr. u vlanome zraku) kao i u atmosferi ugljikova dioksida. U vakuumu grafit ne smanjuje trenje. Inhibitori su dodaci koji tite mazivo (npr. oksidacijski inhibitori, korozijski inhibitori).

Legirana maziva su maziva koja sadre dodatke za poboljanje odreenih karakteristika (npr. za stabilnost s obzirom na starenje, za zatitu od troenja, za zatitu od korozije, za poboljanje viskoznosti pri promjeni temperature).

Mineralna ulja se proizvode od nafte ili ugljena a sadre brojne ugljikovodike razliitoga hemijskog sastava. Ovisno o tome koji od njih prevladavaju, ulja mogu biti: parafinska (lanasti, zasieni ugljikovodici), naftenska (prstenasti, zasieni ugljikovodici, najee s 5 ili 6 atoma C) ili aromatska (sadre npr. alkilbenzol). Ta se ulja meusobno jako razlikuju po svojim kemijsko-fizikalnim svojstvima.

Molibdenov disulfid (MoS2) je kruto mazivo ija kristalna reetka ima slojeviti oblik. Adhezijske sile izmeu pojedinih slojeva su vrlo male, pa se slojevi mogu pomicati jedan po drugome ve pod djelovanjem vrlo malih smicajnih sila. Smanjenje trenja e se postii samo ako se MoS2 nanese na tarnu povrinu metala u pogodnom obliku, npr. u kombinaciji s nekim vezivom (kao to je to sluaj kod MoS2-mazivog laka, njem. MoS2-Gleitlack).

Multigradacijska ulja su ulja kod kojih je smanjena ovisnost viskoznosti o temperaturi, odnosno koja imaju poveani indeks viskoznosti. Ona su pogodna za primjenu tijekom cijele godine i kod hladnoga starta omoguavaju brzo prouljivanje cijeloga motora. Kvalitetno multigradacijsko ulje pokriva nekoliko SAE-razreda, primjerice SAE 10W-50.

Polarizirane tvari imaju molekule koje su elektriki orijentisane u obliku dipola (elektrini naboji na meusobno suprotnim stranama su suprotnih predznaka) pa se lako i veoma vrsto upijaju u povrinu metala. Te tvari poveavaju nosivost mazivoga sloja i time smanjuju trenjei troenje. Tu spadaju primjerice esterna ulja, eter, poliglikoli i masne kiseline. STRIBECKova kriva prikazuje trenje izmeu dviju podmazanih tarnih povrina koje se kreu jedna u odnosu na drugu, u ovisnosti o brzini klizanja (npr. kod kliznoga ili kuglinog leaja). a) Suho trenje: Mazivi film je tanji od najvee visine povrinskih neravnina. b) Polusuho trenje: Mazivi film je priblino toliko debeo kao i najvea visina povrinskih neravnina. c) Hidrodinamiko trenje: Klizne povrine kinematskog para su meusobno potpuno odijeljene (troenja gotovo uope nema).

R povrinska hrapavost, d - razmak izmeu tarnih povrina kinematskog para,

Viskoznost je mjera unutranjeg trenja fluida. Viskoznost tenosti ovisi o temperaturi a viskoznost gasova o pritisku i temperaturi. Koeficijent dinamike viskoznosti Fluidi koji se primjenjuju u tehnikim sistemima su Njutnovski. Za njih se primjenjuje Njutnov zakon trenja Tangencijalni napon (napon smicanja) pri laminarnom strujanju fluida je jednak: = D= / y

= / D Pa s, koeficijent dinamike viskoznosti = F / A Pa -tangencijalno naprezanje u mediju, F N - sila, A m2 - povrina, D = / y 1/s pad brzine, m/s- brzina u mazivom filmu, y [m] - debljina filma. Ranije upotrebljavanoj jedinici Centipoise cP, odgovara jedinica milipaskal sekunda mPa s. Koeficijent kinematike viskoznosti jednak je: = / m2 / s kg/m2 gustina medija. Viskoznost Indeks viskoznosti (VI) (DIN ISO 2909) je raunski odreena veliina koja opisuje promjenu viskoznosti ulja pri promjeni temperature. to je VI vei, to je manji uticaj temperature na viskoznost.

Total Base Number (TBN)TBN je broj koji nam govori o alkalinosti ulja. Da bi se otklonilo tetno djelovanje produkata sagorjevanja i nastalih kiselina, potrebno je da motorno ulje izvri njihovu neutralizaciju. Veliina te vrijednosti kod svjeih ulja odreuje se s obzirom na primjenu motornih ulja, odnosno direktno je vezana za vrstu motora i goriva (sadraj sumpora i halogenih spojeva). Tokom upotrebe motornog ulja njegov TBN opada, pa se namee pitanje o granici iskoritenja alkalnog potencijala. Vrijednost TBN 1 se smatra donjom granicom. Stabilnost multigradnih ulja (SHEAR) Multigradna motorna ulja imaju kao dodatak polimere za poveanje VI koji se nazivaju impruveri viskoziteta. Tokom eksploatacije motornog ulja dolazi do pada viskoziteta usljed razbijanja molekula impruvera viskoziteta. Laboratorijsko ispitivanje promjene viskoziteta multigradnih ulja vri se po metodi DIN 51382 (test za Shear stabilnost mazivih ulja koja sadre polimere).Postupak se sastoji u proticanju motornog ulja kroz posebnu aparaturu u odreenom vremenskom periodu. Pri prolazu kroz kalibrisani otvor aparature dolazi do razbijanja molekula impruvera viskoziteta, to je procenat pada viskoziteta manji, to je Shear stabilnost ulja vea, odnosno motorno ulje je bolje. Paljenje: toka paljenja i plamite (DIN ISO 2592). To je najnia temeratura (kod pritiska od 1013 Pa) kod koje se po prvi puta upale pare ulja (taka paljenja), odnosno kod koje gorenajmanje 5 sekundi (plamite).

Multigradno motorno ulje SAE 5W40 Ima dobru teljivost u zimskim uslovima kao 5W na -25oC i kontrolisanu viskoznost u ljetnim uslovima na +40oC kao SAE 40

Fizikalna svojstva motornih ulja, od kojih je najpoznatija viskoznost, predstavljaju samo podatke na osnovi kojih se odreuje podruje njihove primjene. Meutim, ona ne govore nita o djelotvornosti, odnosno kvaliteti ulja. Postoji itav niz metoda za ispitivanje kvalitete motornih ulja, odnosno za klasificiranje kvalitete: Norma CCMC (Commitee of Common Market Automobile Constructors) prilagoena je zahtjevima europskih automobilskih motora s cilindrima male zapremine i visoke specifine snage. Klasifikacije API (American-Petroleum-Institute) Specifikacije MIL - Vojne specifikacije Specifikacije ACEA Udruenje evropskih proizvoaa automobila

period razrade vozila oko 500 km) maziva su prilagoavana tim uslovima i zvala su se "maziva za prvu ugradnju ili razradu" Maziva formulisana po fabrikim zahtevima su "Factory-fill". Na prvom i ostalim servisima ulja su menjana i za te svrhe formulacija je glasila "Service-fill". prvo slovo u API oznaci primene "S" plus slova po abecednom redu koja pokazuja modele motora i vozila: SA, SB, SC sve do SJ.

Za

motore u privrednim vozilima preporuivana su "Commerical-fill" maziva sa prvom oznakom "C" i istom logikom za modele: CA, CB, CC sve do CH

Evropa

1991 donosi podele maziva ACEA specifikacije motornih ulja

Putnika vozila-oto motori Putnika vozila- dizel motori 2000 1990 Godine 1990 2000 A1 - 98 B1 - 98 Ekonominost u potronji goriva A2 - 98 B2 - 98 Tipino motorno ulje za evropske uslove A3 - 98 B3 - 98 Motorna ulja premium kvaliteta B4 - 98 Ulja za dizel motore sa direktnom ubrizgavanjem TERETNA VOZILA- dizel motori Motorna ulja za ekonomine usisne dizel motore i lake radne E1 - 98 reime Motorna ulja visokog kvaliteta za evropske propise o emisiji E2 - 98 Premium motorna ulja za propise EURO i turbo dizel motore E3 - 98 Maziva za uslove produenog intervala zamene E4 - 98

Sudbina ulja u motoru

Intenzivno istroenje delova motora prati gubitak ulja, pad pritiska podmazivanja i prodor gasova u karter. Meu najtee merljive, ali sasvim oigledne, kriterijume za gubitak pogonskih i upotrebnih karakteristika vozila i motora spada porast potronje ulja. Potronja ulja je u poetnom periodu rada novog motora poveana. Ulje uvek dospeva u cilindar i uvek jednim delom sagoreva i termiki se razlae na zidovima cilindarske kouljice i suknjice klipa. Kako se delovi uzajamno prilagoavaju tako se potronja ulja ustaljuje na jednoj minimalnoj vrednosti za taj tip konstrukcije i tu vrstu radnih uslova. Kod dananjih etvorotaktnih motora 95 % potronje maziva je u sklopu klipna grupa-cilindar... Kod dobrih tehnologija izrade cilindarskih kouljica usvaja se da je uljni film 1.5 mikron i da pri svakom radnom hodu sagore 3 promila ili od 0.3 do 0.4 mg maziva. Tako se dolazi do formule za teorijsku minimalnu potronju u miligramima po radnom hodu u motorima. Realne vrednosti su neto vee.

prosene temperature da bi se uoili uslovi rada maziva

Na potronju utiu radni uslove: broj obrtaja (sa porastom raste potronja); optereenje (sa porastom raste potronja koenje motorom podie potronju) pritisak nadpunjenja (prvo opada, a onda raste) temperatura ulja i zidova (potronja opada sa zagrevanjem pri izlasku na nominalni reim Ako vea koliina gasova prodre u karter onda se ulje nalazi u uslovima vrelog kotla: peni se, isparava, razreuje i potronja raste. Gubljenju mazivih svojstava najvie doprinosi "kuvanje" ulja u karteru. Iz cilindara prodiru u karter vreli produkti sagorevanja i raspadanja goriva i maziva. Sastav goriva i aditiva u njemu takoe utie na vek maziva. Isparenja (aerosoli i lebdee estice) u karteru podstiu porast emisije estica. Stepen kontaminacije, odnosno sam vek ulja, je zato u direktnoj povezanosti sa koliinama i sastavom komponenata koje ulaze u karter (Blow-By). Za pretpostaviti je da e uskoro, nakon sadanjih zahteva prema glavnim i bonim preistaima maziva, kao i hvataima uljnih para iz kartera, slediti: aktivni preistai maziva sa svojstvima odvajanja nepoeljnih primesa i korekcijama koncentracije i sastava aditiva za dugoveno odravanje kvaliteta maziva

PERIODI ZAMENE MOTORNOG ULJA Vreme zamena ulja je varijabla tehnikih, tehnolokih i komercijalnih faktora Periodi zamene zavise od reima eksploatacije teki", (kratke relacije (do 4 km) uz saobraajne zastoje i stop-start cikluse ) Ulja za gradsku vonju (taksi, rent-a-car i policijska vozila) ve posle 5,000 km trae zamenu. i "umereni

Uglavnom se za oto i dizel motore u istim vozilima preporuuju ista maziva, ali sa 30 % kraim periodom zamene za dizel motore.Radni uslovi u dizel motorima su tei u odnosu na oto motore, a u turbo u odnosu na usisne. Turbo test stavlja na veliku probu visokotemperaturske osobine motornih ulja to protivurei duem periodu izmena. Zato je koliina ulja u karteru vea kod dizel varijanata za oko 1.5 litara i period zamene krai.

Evropski zahtevi prema motornim uljima su kontinualno rasli od zamene svakih 2,000 km tokom 50.-tih godina do dananjih 10,000 - 15,000 km kod oto motora i 7,500-15,000 km kod dizel motora. Veliki proizvoai teretnih vozila u EU daju garanciju za kamione na milion kilometara, a u SAD na milion milja do generalnog remonta motora. Intenzitet korienja privrednih vozila je vrlo visok pa se od maziva trai dui vek i ree dolivanje Dui vek ulja: skrauje prazne hodove vozila i osoblja daje nie trokove rada, skladitenja i uklanjanja starog ulja bolje valorizuje visok kvalitet ulja i podie ulogu nadzora nad kvalitetom ulja Reskiranje kod produavanja intervala zamene: intenzivira habanje motora, dovodi u sumnju garantne rokove za motor, izaziva negativno raspoloenje kod potroaa uz poslovne gubitke i sporove. Presudni uticaji na odreivanje garantovanog veka, pored kvaliteta ulja, su: specifinosti konstruktivne koncepcije motora, reimi rada (startovanje, hladni reimi, topli reimi i sl.), kvalitet goriva i svih ostalih pogonskih materijala i tehnika vonje i servisiranja.

vrednosti za oekivane intervale zamene ulja mada se jo ne zna u kojoj meri e uvoenje novih tehnologija i stroijih propisa o emisiji, kvalitetu goriva i sl. uticati na vek ulja.U hiljadama km SAD EU Tipini 10 - 40 10 - 30 Produeni 20 - 50 30 - 50 Budui 50 - 80 (3-5 godina) >50 ( 3 5 godina)

Radni uslovi (RU) u motoru se direktno preslikavaju na uslove rada maziva7 6 5 4 3 2 1 0 1975 1985 1995 Relativni porast (RU/RU=1 u 1975.g.)

RU= (1/v max)(n max/n nom)(Pe/Vh)(IZU/KU) kWh/lit 2 RU- radni uslovi ulja u motoru, kWh/lit2, v max -maksimalna brzina vozila, km/h, n max - broj obrtaja motora pri maksimalnoj brzini vozila, n nom -broj obrtaja motora pri nominalnoj snazi motora, 2005 Pe -nominalna snaga motora, Vh -radna zapremina motora, litara, IZU -interval zamene ulja, km i KU -koliina ulja u motoru, litara.

Modeli vozila

PORAST OPTEREENJA (RADNIH USLOVA) MOTORNOG ULJA U ODNOSU NA 1975.g

Ulje za mjenjae i diferencijaleMjenjaka kutija i glavni prenosnik - diferencijal, u zadnjem mostu, najvaniji su dijelovi ureaja za prenos snage od motora do tokova. Prenos u zadnjem mostu sastoji se od konusnog i tanjirastog zupanika i prenosi kretanje od kardanskog vratila na diferencijal. U zadnjem mostu primjenjuju se tri vrste zupastog prenosa: spiralno-konusni, puni i hipoidni - Za njega je karakteristino da ima ukrtanje osa tokova i kardanskog vratila. Zahtjevi za maziva kod prenosa u zadnjem mostu (hipoidni prenos) daleko su stroiji nego kod mjenjaa. Podmazivanje hipoidnih zupanika predstavlja specifine uslove podmazivanja. Tu se javljaju tzv. vrua mjesta na dodirnim takama kliznih povrina kao posljedica izvanredno visokih pritisaka, pa postoji opasnost da se uljni film prekine i da doe do "suvog trenja. Zatita se postie tako da mazivo stvori na povrini zupca anorganski film usljed hemijskog djelovanja sa metalnom povrinom. Budui da samo mineralno ulje nije sposobno za takav uinak, potrebno je ulju dodati aditive, koji e stvoriti anorganski film, sa srazmjerno visokom takom topljenja i vrstoom na smicanje. Pomou navedenih aditiva dobija se kategorija ulja za ekstremne pritiske. (Ekstreme Presure, E.P.) Dakle, problemi podmazivanja mjenjaa i diferencijala nisu isti kao kod motora. Izuzetak predstavljaju automobili koji imaju jedinstven sistem podmazivanja pa koriste motorno ulje i za podmazivanja mjenjaa i diferencijala. Kod tih vozila (Peugeot 204, Austin) zupanici su tako izvedeni da se ne stvaraju izuzetno visoki pritisci meu zupcima.

Puni prenosnik

SAE klasifikacija ulja za zupanike Za izbor ulja nije dovoljan samo podatak o viskozitetu, ve je potrebno poznavati svojstva ulja, naroito ona u pogledu kapaciteta optereenja uljnog filma sposobnog da izdri visok pritisak.Viskoznostna 1000C SAE 75 W 80 W 85 W 90 W 140 W 250 W min 4,1 7,0 7,0 13,5 24,0 41,0 max 24,0 41,0 Najvia temp. u 0C kod koje se postie vrijednost prividnog viskoziteta od 150 cP - 40 - 26 - 12 -

GL 1

API klasifikacija ulja za zupanike Klasifikacija ulja, u pogledu stepena njihove izdrljivosti na visoke pritiske, Za podmazivanje punih postavljena je 1969. godine od strane API Mineralno ulje sa aditivima zupanika vozila koja rade u Za automatske mjenjae i sisteme servoupravljaa primjenjuje i se ulje Automatic GL 2 kao GL 1 ali pored toga sa tekim uslovima temperature EP aditivima Mild tipa trenja i kliznih brzina to ulje Transmision Fluids (AFT).GL 3 Mineralno ulje sa odgovarajuim paketom aditiva gdje su EP svojstva izmedjuGL 1 i GL 2

inhibitorima oksidacije i rdje, eventualno sredstvima protiv pjenuanja i depresorima ali bez modifikatora trenja i EP aditiva

koninih i punih zupanika automobila i runih mjenjaa vozila koja rade u povoljnim uslovima niskih pritisaka i malih ugaonih brzina

API oznaka

GL 1

Sastav maziva ili naziv specifikacije Mineralno ulje sa inhibitorima oksidacije i rdje, eventualno sredstvima protiv pjenuanja i depresorima ali bez modifikatora trenja i EP aditiva Mineralno ulje sa aditivima kao GL 1 ali pored toga i sa EP aditivima Mild tipa Mineralno ulje sa odgovarajuim paketom aditiva gdje su EP svojstva izmedjuGL 1 i GL 2

Upotreba Za podmazivanje spiralnokoninih i punih zupanika automobila i runih mjenjaa vozila koja rade u povoljnim uslovima niskih pritisaka i malih ugaonih brzina Za podmazivanje punih zupanika vozila koja rade u tekim uslovima temperature trenja i kliznih brzina to ulje bez EP aditiva ne zadovoljva Za podmazivanje spiralnokoninih zupanika vozila koja rade u umjereno tekim uslovima brzina i optereenja Za podmazivanje zupanika automobila i drugih vozila,posebno hipoidnih,koji rade u uslovima velikih brzina, malog obrtnog momenta, kao i uslovima malih brzina i velikih obrtnih momenata Za podmazivanje zupastihGL 4 MIL-L-2105

GL 5

MIL-l-2105 B

GL 2

GL 3

GL 6

Fordova specifikacija ESW-M2C-105 A

GL 4

MIL-L-2105

bez EP aditiva ne zadovoljva Za podmazivanje spiralnokoninih zupanika vozila koja rade u umjereno tekim uslovima brzina i optereenja Za podmazivanje zupanika automobila i drugih vozila,posebno hipoidnih,koji rade u uslovima velikih brzina, malog obrtnog momenta, kao i uslovima malih brzina i velikih obrtnih momenata Za podmazivanje zupastih prenosa,posebno hipoidnih u putnikim autom. i dr.vozilima koja rade u uslovima velikih brzina, udarnih optereenja kao i velikih brzina a malih obrtnih momenata i malih brzina a velikih momenata Za podmazivanje karakteristinih zupanika,posebno hipoidnih sa velikim zavojem u putnikim vozilima koja rade u uslovima ekstremno velikih brzina i velikih uinaka, sportski i neki

Preporuke OEM i vek maziva za menjae i diferencijaleOEM MB menjai MB diferenci jali Volvo menjai Volvo diferencijali MAN menjai MAN diferencijali IVECO menja IVECO diferen. ZF menja ZF diferen. Specifikacije proizvoaa 235.1 235.5 235.0 235.6 235.8 97305 97307 97310 97312 341N 341ML 341SL 342N 342ML 342SL SAE gradacije 80W 80W; 80W90; 85W140; 90;140 90; 85W90; 85W140 80W90; 85W90; 90 75W90 Sint 75W; 80W; 90; 85W140; 80W140 75W80/85W 75W; 80W; 90; 85W140; 80W140 75W90 80W; 80W90; 85W90; 90 75W;80W;85W;95W 80W; 80W90; 85W90; 90 75W90; 80W90 80W 90; 85W140 TE ML 02 TEML 1/02 TE ML 05 80W 75W; 85W 90 Zahtevi i testovi GL-4 GL-4; test sinhrona; GL-5 GL-5; 50 ppm Cl GL-5 GL-4 GL-4 GL-5 GL-5;piting test GL-4; ZF sinhron test GL-5; piting test GL-3; GL-4 GL-5 GL-4 sinhro test GL-5 FZG testovi Period zamene, km Bez FSS Sa FSS 90,000 350,000

90,000

350,000

120,000 180,000 120,000 180,000 80,000 160,000 400,000 80,000 160,000 400,000 120,000 120,000 80,000 bez retard. 80,000 400,000

400,000

300,000

Masti za podmazivanje kliznih i kotrljajuih leaja Masti su smjese nastale zgunjavanjem mazive uljne komponente sa sapunima viih masnih kiselina Osim podjele masti prema vrsti sapuna iz kojih se sastoje, postoji klasifikacija s obzirom na konzistenciju (vrstou) masti, koja se zasniva na mjerenju penetracijeMast Za temperature Visoke ne da da Niske da ne da Otpornost na vodu dobra loa dobra Primjena Podnosi se sa Li mast K mast

K Na Li

za leajeve za kotrljajue leajeve vienamjenska mast

NLGI broj 0 1 2 3 4 5 6

Penetracija po ASTM 355 - 385 310 - 340 265 - 295 220 - 250 175 - 205 130 - 160 85 - 115

Opis Polutekua Vrlo meka Meka Srednja Tvrda Vrlo tvrda Briketna

Ocjena istroenosti

Optimalno vrijeme eksploatacije pojedinih sklopova, kao i vozila u cjelini, u velikoj mjeri zavisno je od veliine zazora izmeu kontaktnih tj. nalijeuih povrina elemenata, odnosno stepena njihove istroenosti.

Postoje dva naina za ocjenu istroenosti: a) eksploatacione metode b) remontni postupci

a) Eksploatacione metode obuhvataju: - dijagnostiko posmatranje u toku eksploatacije , zasniva se na mjerenju preenog puta, ubrzanja i postignute brzine u odreenom vremenu i uporeivanjem tih vrijednosti sa onima koje je vozilo imalo na poetku eksploatacionog ciklusa i slinim Vri se na redovnim tehnikim pregledima -

- spektralnu analizu ulja (radioaktivni izotopi). Prilikom svake zamjene ulja, izvaeno ulje iz motora ide na posmatranje. Pri radu motora, iskinuti opiljci pokretnih dijelova, zajedno sa uljem, stalno cirkuliu kroz motor i na taj nain ga oteuju. Spektralnom analizom moe se utvrditi njihov sadraj u ulju i procjenjivati koji su dijelovi motora najvie istroeni. Metoda atomske apsorpcione spektrofotometrije (AAS) koja slui za odreivanje prisustva, odnosno koncentracije metalnih estica u motornom ulju nalazi sve veu primjenu .- raunarske metode koristi se raunar za koji je izraen specijalni program koji na osnovu potronje goriva (maziva) daje karakteristiku istroenosti pojedinih dijelova motora. - koritenje teorije pouzdanosti. Zasnovana je na statistikim podacima o radu pojedinih elemenata, sklopova i podsklopova, a definie srednje vrijeme rada ili trajanja intervencije. -iskustvena zapaanja - dinamiku analizu sila

b) Remontni postupci obuhvataju: vaganje elemenata sklopa uobiajene remontne postupke mijenjanja dimenzija Remontna metoda je skupa i zasniva se na mjerenju razlika u dimenzijama, a zatim na zamjeni. Cilj je utvrivanje vremena zamjene dijelova, odnosno intervencije, to je oznaeno poljem III Zm - montani zazor Zgr granini Zr zazaor na kraju razradeTroenje dijelova je ravnomjerno i moe se definisati porastom ugla Ravnomjerno troenje tokom eksploatacije, kojem treba teiti i koje treba da je to due, moe se izraziti kao vrijeme eksploatacije Te

Te

Z gr Zr 2 tg