Prawo rzymskie

ks. prof. Franciszek Longchamps de Bérier

Katedra Prawa Rzymskiego Uniwersytetu Jagiellońskiego

Dlaczego prawo rzymskie?

wykład 1

Co to znaczy: prawo rzymskie?

1) prawo Rzymu - od początku Miasta do śmierci ces. Justyniana w 565 r. po Chr.

2) tradycja romanistyczna w historii formowania się prawodawstw

3) ius commune – prawo powszechne średniowiecznej Europy

4) pandektystyka

5) nauka prawa rzymskiego

6) romanizmza prof. Riccardo Orestano

Żyłem w latach,

Gdy mord masowy miał sankcję najwyższą

Państwa, w którym prawo rzymskie przestało istnieć.

To okropne, że ludzie zaczęli się przyzwyczajać

Do faktu, że prawo rzymskie przestało istnieć,

Że śmierć z ręki kata jest rzeczą pospolitą,

A ludzka rzecz jest wymysłem i przesądem

Wolnomyślicieli...”

Mieczysław Jastrun, Z pamiętnika byłego więźnia obozów koncentracyjnych”

pytanie o prawo…

czego uczymy się z Rzymu…?

D. 1,1,1,2. (Ulpian w ks. 1 Instytucji):

Dwa są obszary studium prawa: publiczny i prywatny.

Prawem publicznym jest to, które dotyczy spraw państwa rzymskiego, prywatne zaś korzyści (utilitas) jednostek.

pytanie o prawo…

D. 1,1,1pr. (Ulpian w ks. 1 Instytucji):

Jeśli zajmować się prawem, należy najpierw poznać pochodzenie słowa prawo (ius). Czerpie ono swe brzmienie od sprawiedliwości (iustitia), ponieważ – jak trafnie (eleganter) określa Celsus – prawo jest sztuką tego, co dobre i sprawiedliwe (ius est ars boni et aequi).

kolumnada Pałacu Sprawiedliwości

budynek Sądu Najwyższego

w Warszawie

w Pekinie

Biblioteka China University of Political Science and Law

Ius est ars boni et aequi (D. 1.1.1 pr.) – Prawo jest sztuką tego, co dobre i sprawiedliwe.

Iustitia est constans et perpetua voluntas ius suum cuique tribuendi (D. 1.1.10 pr.) – Sprawiedliwość jest niezmienną i trwałą wolą przyznawania tego, co się komu należy.

Ei incubit probatio qui dicit non qui negat (D. 22,3,2) – Ciężar dowodu spoczywa na tym, kto twierdzi, a nie na tym, kto zaprzecza.

Bis de eadem re agi non potest (ad Gai 4,107) – Nie można procesować się dwa razy o to samo.

 

 

Dura lex, sed lex (ad D. 40,9,12,1) – Twarde prawo, lecz prawo.

Summum ius, summa iniuria (Cic.off. 1,33) – Najwyższe prawo, najwyższym bezprawiem.

Male nostro iure uti non debemus (Gai 1,53) – Nie powinniśmy źle korzystać z naszego prawa.

Non omne quod licet honestum est (D. 50,17,144 pr) – Nie wszystko, co dozwolone, jest uczciwe.

Hominum causa omne ius constitutum sit (D. 1,5,2) – Wszelkie prawo ustanawia się ze względu na człowieka.

Iustitias vestras iudicabo (ad Ps 75,3) – Osądzę waszą sprawiedliwość.

nowa propozycja:

dlaczego zajmować się prawem rzymskim?

Franciszek Longchamps de Berier, Tomasz Giaro, Wojciech Dajczak 2014

wydanie 2

wydanie 2

Hej, użyjmy żywota!

Wszak żyjem tylko raz;

Niechaj ta czara złota

Nie próżno wabi nas.

Adam Mickiewicz

Pieśń Filaretów

grudzień 1820

W ksiąg greckich, rzymskich steki

Wlazłeś, nie żebyś gnił;

Byś bawił się jak Greki,

A jak Rzymianin bił.

Ot tam siedzą prawnicy,

I dla nich puchar staw,

Dzisiaj trzeba prawicy.

A jutro trzeba praw.

Napoleon „obraża” imigrantówFrancuscy monarchowie zniknęli z lekcji historii w

gimnazjach. Zastąpili ich królowie Mali i Ghany

Władca Franków Chlodwig I, król Ludwik IX Święty, Napoleon Bonaparte, Ludwik XIV. Wiedza o wszystkich tych monarchach, zdaniem Ministerstwa Edukacji, jest młodym Francuzom zupełnie niepotrzebna. Z programów nauczania historii dla gimnazjów (uczęszcza do nich młodzież w wieku 12 – 16 lat) zostali wyparci przez władców Indii, Afryki czy Chin.

Jak komentuje konserwatywna prasa – stało się tak z powodu poprawności politycznej. Ponad jedna trzecia, czyli około trzech milionów uczniów francuskich gimnazjów, to dzieci imigrantów z Afryki, Azji i krajów arabskich. Zdaniem resortu mogłyby się one czuć urażone, ucząc się o francuskim absolutyzmie, kolonizacji czy Pierwszym Cesarstwie. Zjawiska te związane są bowiem z militaryzmem i walką o wpływy Francji na świecie.

W drugiej klasie gimnazjum … ani słowa o Ludwiku IX Świętym czy Franciszku I Walezjuszu, którzy symbolizują początki francuskiego państwa narodowego. Epokę absolutyzmu spotkał podobny los, prawie sto lat historii musi się zmieścić w zaledwie kilku lekcjach, a nauczyciele muszą wybrać do omówienia tylko jednego z władców epoki, Henryka IV, Ludwika XIII lub Ludwika XIV.

Cesarstwo Napoleona I ustąpiło zaś miejsca rewolucji francuskiej, uważanej za „bardziej edukacyjną". Zdaniem historyka Dimitri Casali wybór ten trudno wytłumaczyć. „Biedny Bonaparte jest niepoprawny politycznie, bo symbolizuje militaryzm i krótki okres francuskiej dominacji w Europie". Los ten podzieliła epoka kolonizacji, której nauczanie koncentruje się obecnie na niewolnictwie. O wielkich kulturowych dokonaniach Francji w tym czasie, o takich pisarzach jak Victor Hugo czy Molier, oczywiście ani słowa. Zamiast tego młodzież uczy się o historii innych kontynentów i kultur. Na przykład o imperium Ghany (VIII – XII w.), imperium Mali (XIII – XV w.), o afrykańskim królu Mansa Musie czy chińskiej dynastii Han.

Już obecnie, jak wskazują statystyki, 37 proc. imigranckich dzieci nie czuje się Francuzami. Podobny program szkolny – jak podkreśla Casali – nie sprzyja ich dalszej integracji i pogłębia ten problem. „Skutkiem tej metody nauczania przeszłości jest całkowita amnezja historyczna i kulturowa. Nasza kultura jest zaś podstawą naszej tożsamości" – podkreśla historyk.

Aleksandra Rybińska „Rzeczpospolita” 29.08.2011

Nasza kultura jest podstawą naszej tożsamości

też musi się nad tym zastanowić prawnik

trzy filary naszej cywilizacji

„…trzy dziedziny kultury antycznej wy warły szczególny wpływ na formowanie się duchowego i kultu ralnego oblicza Europy. Są nimi filozofia grecka najszerzej poj mowana, chrześcijaństwo i prawo rzymskie”.

Henryk Kupiszewski, Prawo rzymskie a współczesność, wyd. 2, Kraków 2013

zagadka„W pierwszej połowie II stulecia

przedchrześcijańskiego doszło do spotkania między rozwiniętym przez filozofów stoickich społecznym prawem naturalnym a wpływowymi nauczycielami prawa rzymskiego. Z tego kontaktu narodziła się zachodnia kultura prawna, która miała i do dzisiaj ma decydujące znaczenie dla kultury prawnej ludzkości. Z tej przedchrześcijańskiej więzi między prawem a filozofią wywodzi się droga, prowadząca – przez chrześcijańskie średniowiecze – do rozwoju prawnego okresu oświecenia aż do Deklaracji Praw Człowieka…”

„To przeświadczenie o rozumie tworzy naszą pamięć kulturową. Jej ignorowanie lub traktowanie jej tylko jako przeszłość byłoby amputowaniem naszej kultury w swej integralności i pozbawiałoby ją jej całokształtu. Kultura Europy zrodziła się ze spotkania Jerozolimy, Aten i Rzymu – ze spotkania wiary w Boga Izraela, filozoficznego rozumu Greków i prawniczej myśli Rzymu. To potrójne spotkanie tworzy głęboką tożsamość Europy.”

Benedykt XVI w Bundestagu22.09.2011

nowa propozycja:

a jakie są pytania?

FAQ Czy można zdać prawo rzymskie bez

znajomości łaciny?!

Oczywiście!!!

Do nauki łaciny zachęcamy, bo to może być: ostatnia pierwsza jedyna

okazja, aby ją poznać.

A poza wszystkim – ciekawa przygoda.

Zajęcia prowadzi dla nas dr Krzysztof Pawłowski

w poniedziałki:

15:00 do 16:30albo16:45 do 18:15

w sali nr 2 przy ul. Gołębiej 9.

www.law.uj.edu.pl/users/kprz